avrupa birliği`nde 2008 yılı içerisinde meydana gelen zoonozlar

Transkript

Sayfa-1
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE 2008 YILI İÇERİSİNDE MEYDANA GELEN
ZOONOZLAR, ZOONOTİK AJANLAR VE GIDA KAYNAKLI
SALGINLARIN KAYNAKLARI VE YAYILMASI İLE İLGİLİ BİRLİK
ÖZET RAPORU
23 Aralık 2009 tarihinde yayınlanmış
28 Ocak 2010 tarihinde basılmıştır.
EFSA Bülteni 2010 - 1496
Sayfa-2
EFSA Hakkında
Merkezi İtalya Parma’da bulunan Avrupa Gıda Güvenliği Teşkilatı (EFSA), Avrupa kamuoyunu gıda güvenliği ve yetkili makamların
tüketicileri koruması ile ilgili kaygılarını sesli olarak dile getirmelerine neden olan bir dizi korkutucu gıda ile ilgili olayların meydana
gelmesinden hemen sonra 2002 yılında Avrupa Birliği tarafından bağımsız bir teşkilat olarak kurulmuş ve finanse edilmiştir.
EFSA, hayvan sağlığı ve refahı ile bitkilerin korunmasını da içeren gıda ve yem güvenliğine doğrudan veya dolaylı etkisi olan, kendi ortakları
ile açık istişare ve ulusal makamlar ile yakın işbirliği yapmak suretiyle tüm konularda objectif bilimsel tavsiyelerde bulunur.
EFSA iki alanda çalışmalarını yürütür: risk değerlendirmesi ve risk iletişimi. Aslında EFSA’nın risk değerlendirmesi risk idarecilerine (siyasi
sorumluluk sahibi Avrupa Birliği – AB kuruluşları; Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlementosuve Konseyi gibi) gıda ve yem güvenliği ile ilgili
olarak tüketicilerin en yüksek düzeyde korunmasını sağlayabilmek için alınması gereken siyasi mahreçli yasal veya düzenleyici önlemlerin
tanımlanabilmesi için somut bilimsel bir zemin sağlar.
EFSA, görev alanı çerçevesinde tüm konular ile ilgili olarak kamuoyunu açık ve şeffaf bir şekilde bilgilendirir.
28 ocak 2002 tarih ve 178/2002 sayılı kurucu Yönetmelik (EC) ile belirlendiği üzere özellikle gıda krizlerinde bilimsel verilerin toplanması ve
analizi, mevcut risklerin tanımlanması ve Komisyona bilimsel destek sağlanması hususları da EFSA’nın görevleri arasındadır.
ECDC Hakkında
Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi (ECDC) merkezi Stokholm İsveç’te bulunan bir AB ajansı olup, sözkonusu ajans 2005
tarihinde kurulmuştur. ECDC’nin amacı bulaşıcı hastalıklara karşı Avrupa’nın korunmasını güçlü kılmaktır.
21 Nisan 2004 tarih ve 851/2004 sayılı kurucu Yönetmeliğin (EC) 3. maddesine göre ECDC’nin misyonu bulaşıcı hastalıkların insan sağlığına
yönelik mevcut ve gelecekteki tehditlerini belirlemek, değelendirmek ve açıklamaktır. ECDC, AB çapında hastalıkların izlenmesi ve erken
uyarı sisteminin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi ile ilgili olarak tüm Avrupa’da ulusal sağlık kuruluşları ile ortaklaşa çalışır. ECDC, Avrupa
genelinde beraber çalıştığı uzmanlar sayesinde, mevcut ve gelecekte meydana gelebilecek bulaşıcı hastalıkların yol açabileceği risklere karşı
yetkin bilimsel görüşler geliştirilebilmesi amacıyla sağlık konusunda bir Avrupa bilgi havuzu oluşturmaktadır.
Rapor hakkında
EFSA, 2003/99/EC sayılı Direktif hükümleri çerçevesinde, Üye Devletler tarafından bildirilmiş zoonozlar, antimikrobiyal resistantler ve gıda
kaynaklı salgınlar ile ilgili verileri incelemekle ve inceleme sonuçlarına göre Birlik Özet Raporu hazırlamakla sorumludur. İşbu Birlik Özet
Raporunda yer alan 2008 yılı ve sonrası verileri, insanlarda zoonoz vakaları ile ilgili bilgi sağlayan ECDC ile işbiriliği neticesinde derlenmiştir.
Danimarka Teknik Üniversitesi Ulusal Gıda Kuruluşunda bulunan Zoonozlar İşbirliği Merkezi (ZCC- EFSA ile sözleşmelidir) EFSA ve
ECDC’ye bu görevlerinde katkı sağlamıştır.
EFSA ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki adres ile irtibata geçiniz:
European Food Safety Authority
Largo N. Palli 5/A
I-43121 Parma
İtalya
Tel: +39 0521 036 111
Faks: +39 0521 036 110
[email protected]
www.efsa.europa.eu
Sayfa-3
YÖNETİCİ ÖZETİ
Zoonozlar hayvanlar ve insanlar arasında kontamine olmuş gıdalar gibi ürünler yoluyla doğrudan veya dolaylı olarak doğal bir şekilde bulaşan
enfeksiyonlar ve hastalıklardır. Bu hastalıkların insanlardaki etkisi hafif sendromlar ile hayati tehlike yaratabilecek düzey arasında
değişmektedir. Zoonozların ortaya çıkmasını engellemek için hangi hayvan ve gıda maddelerinin enfeksiyon kaynağı olduğunun bulunması
önem arz etmektedir. Bu amaç doğrultusunda insan sağlığını korumaya yönelik bilgiler tüm Avrupa Birliği Üye Devletlerinden toplanmaktadır.
2008 yılında, 27 Üye Devlet Avrupa Komisyonu ve Avrupa Gıda Güvenliği Teşkilatı’na zoonozlar, zoonotik ajanlar ve gıda kaynaklı
salgınların ortaya çıkışları ile ilgili bilgi vermişlerdir. Daha sonra Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi tarafından insanlardaki
zoonoz vakaları ile ilgili bilgi talep edilmiştir. Ayrıca Birlik üyesi olmayan dört devlette konuyla ilgili bilgi vermiştir. Avrupa Gıda Güvenliği
Teşkilatı ve Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi, Zoonoz İşbirliği Merkezi’nin de katkıları ile sözkonusu verileri analiz etmiş
ve işbu yıllık Birlik Özet Raporunda yer alan ve 15 hastalığı kapsayan sonuçlar yayınlanmıştır.
2008 yılında salmonellosiz insanlarda görülen ve ikinci en çok rapor edilen zoonotik hastalık olmuş ve konuyla ilgili 131,468 vaka teyid
edilmiştir. Beşinci yıl itibariyle Avrupa Birliği’nde salmonellosiz vakalarına dair bildirim oranlarında istatistiki olarak belirgin bir düşme
eğilimi mevcuttur. Özellikle S.Enteritidis’in yol açtığı insan vakaları 2008 yılı itibariyle önemli derece azalmış ancak buna karşın S.
Typhimurium vakalarında bir artış gözlenmiştir.
Gıda maddeleri itibariyle salmonella’ya taze broyler, hindi ve domuz etinde sıklıkla rastlanmış ve görünme oranı sırasıyla 5.1%, 5.6% ve 0.7%
olarak tespit edilmiştir. Süt ürünleri, meyve ve sebze gibi diğer gıda ürünlerinde ise salmonella’ya çok ender rastlanılmıştır. Ancak, lahana,
bitkiler ve baharatlarda ise daha yüksek seviyede kontaminasyon olduğu rapor edilmiştir. Birlik Salmonella kriterleri ile uyumlu olmayan
ürünlere temel olarak kıyma ve et preperasyonlarında rastlanılmıştır.
Yumıurtacı tavuklarda S.Enteritidis ve S. Typhimurium yaygınlığında, Üye Devletlerin sökonusu hayvan populasyonu üzerinde yeni bir
kontrol programı uygulamaya başladığı ilk yıl olan 2008 yılı itibariyle önemli derecede bir azalma gözlenmiştir. Yumurtacı tavuk sürülerinde
kaydedilen bu gelişme, insanlarda rapor edilen S.Enteritidis vakalarındaki azalmanın bir kaynağı olarak değerlendirilebilir zira yumurtalar
sözkonusu enfeksiyonun önemli bir kaynağını teşkil etmektedirler.
Halihazırda 20 Üye Devlet yumurtacı tavuklar için 2008 yılı için konmuş olan göreceli Salmonella azaltma hedeflerini tutturmuşlardır. Ayrıca
19 Üye Devlet, damızlık kümes hayvanları sürülerinde Salmonella varlığının konulan hedeften 1% daha fazla olduğunu ve hedefin 2009 yıl
sonu itibariyle tutturulacağını rapor etmişlerdir. Birlik düzeyinde broyler, hindi veya domuz popülasyonunda Salmonella varlığı ile ilgili
belirgin bir değişiklik olduğuna dair herhangi bir durum ortada görünmemektedir.
2008 yılında campylobacteriosis, Avrupa Birliği içerisinde en çok rapor edilen gastrointestinal bakteriyel patojen olmuş ve 190, 566 vaka teyid
edilmiştir. Ancak bildirilen vaka sayısı 2007 yılında bildirilen vaka sayısı ile karşılaştırıldığında 5% oranında azalma göstermiştir. Gıda
maddelerinde, en yüksek Campylobacter pozitif numune oranı yine taze kanatlı etinde çıkmış ve numunelerin ortalama 30.1%’i pozitif
çıkmıştır. Campylobacter canlı kanatlı, domuz ve büyükbaş hayvanlarda da sıklıkla tespit edilmiştir.
İnsanlarda görünün listeriosiz vakalarının sayısı 2007 yılı ile karşılaştırıldığında 11.1% oranında düşüş göstermiştir. 2008 yılında kayda geçen
teyidli vaka sayısı 1,381’dir. Sözkonusu vakalarda 20.5% gibi yüksek seyivede bir ölüm oranı rapor edilmiştir. Tüketime hazır gıdalarda
Listeria bakterisi nadiren yasal güvenlik limitlerinin üzerinde tespit edilmiş ve sözkonusu limitlerin üzerinde çıkan ürünler genellikle balıkçlık
ürünleri, peynirler, et ürünleri ve sandiviçler olmuş ve bunlardaki oranlarda Avrupa Birliği içerisinde 0.2-0.5% olarak tespit edilmiştir.
İnsanlarda Q ateşi ( balkan gribi) vakaları Avrupa Birliği seviyesinde ilk defa analiz edilmiş ve 2007 yılında toplam 585 teyidli vaka rapor
edilmiştir. Bu sayı 2008 yılında 1,594’e çıkmıştır. Q ateşi aynı zamanda en yaygın keçilerde olmak üzere sığır, keçi ve koyunlarda
görülmektedir.
Avrupa Birliği dahilinde, insanlarda toplam 3,159 teyidli verotoksigenik E.coli (VTEC) enfeksiyonu ve 8,346 teydili yersionosiz vakası
kayıtlara geçmiştir. Hayvanlar ve gıda maddeleri arasında insan patojenik VTEC bakterisi çoğunlukla sığır ve büyükbaş hayvanlarda rapor
edilmiş ve sadece bazı istisnai durumlarda diğer gıda ve hayvan türlerinde görülmüştür. Yersinia bakterisi ise ağırlıklı olarak domuz ve domuz
etinde tespit edilmiştir.
Sayfa-4
2008 yılında Avrupa Birliğinde 619 teyidli brusella vakası rapor edilmiştir. 2007 yılı ile karşılaştırıldığında sığırlarda tüberküloz ve brusella
ortaya çıkışında genel itibari ile bir değişiklik meydana gelmemişken koyun/keçilerde görünen brusella azda olsa düşüş göstermiştir.
İki parazitik zoonoz, trichinellosiz ve echinococcosiz, Avrupa Birliğinde sırasıyla 670 ve 891 teyidli insan vakasına yol açmışlardır. İnsan
trichinellosiz vakalarının en önemli kaynakları denetim dışı yaban domuzu ve domuz etidir. Her iki parazit türüne de vahşi hayatta sıkça
rastlanır.
Avrupa Birliğinde toplam 5,332 gıda kaynaklı salgın rapor edilmiş ve sözkonusu salgınlar 45,622 insan vakasına yol açmış olup, bu vakalar
neticesinde 6,230 kişi hastanede tedavi görmüş ve 32 ölüm gerçekleşmiştir. Rapor edilen salgınların büyük çoğunluğu salmonella (35.4%)
virüsü ve bakteriyel toksinlerden ( 9.8%) kaynaklanmaktadır. En önemli gıda kaynakları yumurta ve yumurta ürünleri ( 23.1%), domuz eti ve
bunlarla ilgili ürünler (10.2%) ve karışık veya büfe yemekleridir (9.2%). Buna ilave olarak özel ve kamusal su kaynaklarının
kontaminasyonuna bağlı olarak 2008 yılında 12 su kaynaklı salgın rapor edilmiştir.
Bir tanesi Avrupa anakarasında bir tanesi de Fransa’nın denizaşırı birimlerinde olmak üzere 2008 yılında insanlarda görünen dört kuduz vakası
rapor edilmiştir. Genelde tilki ve rokun köpeklerinde olmak üzere Baltık ve Doğu Avrupa Üye Devletlerinde gerek evcil gerekse vahşi
hayvanlarda kuduz vakaları hala daha rapor edilmektedir. İthal edilen köpeklerde dört kuduz vakası ile ithal edilmiş bir kuduz köpek ile
bağlantılı bir ikincil köpek vakası rapor edilmiştir.
Ayrıca evcil ve vahşi hayvanlardaki bulgulara dayanarak Toksiplazma, Cysticerci, Francisella ve Leptospira’ya dair verilerde rapor edilenler
arasındadır.
Sayfa-5 - yapılmayacak
Sayfa-6 - Yapılmayacak
Sayfa-7
1. GİRİŞ
1. GİRİŞ
Raporun çerçevesi
Zoonozlar ile ilgili bilgilerin toplanması ve izlenmesi ile ilgili Birlik sistemi, zoonozlar, zoonotik ajanlar, antimikrobiyal resistant ve gıda
kaynaklı salgınlara dair ilgili ve mümkün olduğunda karşılaştırılabilir verilerin Avrupa Birliği (AB) Üye Devletleri (MSs) tarafından
toplanmasını zorunlu kılan 2003/99/EC¹1 sayılı Zoonoz Direktifine dayanmaktadır. İlave olarak Üye Devletler kendi bölgelerindeki salgınların
yanısıra sözkonusu ajanlar ile ilgili eğilim ve kaynakları belirleyecek ve topladıkları verileri içeren bir yıllık raporu Avrupa Komisyonuna
ileteceklerdir. Avrupa Gıda Güvenliği Teşkilatı (EFSA) sözkonusu verileri inceleme ve Birlik Özet Raporunda yayınlamakla görevlidir.
Birlik içerisinde bulaşıcı hastalıkların epidemiyolojik izlenmesi ve kontrol edilmesi ile ilgili bir ağ kurulmasına dair 2119/98/EC² 2 Karar (ağ
tarafından artan ölçüde kapsanacak hastalıklar ile ilgili değişiklik yapılmış 2000/96/EC sayılı Karar ile uyumlu) Üye Devletlerden insanlara
bulaşabilecek hastalıklar ile ilgili veri toplanması konusunda esasları oluşturmuştur. Sözkonusu Kararlar ağdan gelen bilgilerin Topluluk Özet
Raporunda yer alması gerektiğini öngörmektedir.
Bu raporda yer alan ve hayvanlarda, gıda maddelerinde ve yem maddlerinde bulunan zoonotik ajanların ortaya çıkması ve bu ajanlardaki
antimikrobiyel resistant ile ilgili veriler 2003/99/EC sayılı Direktif çerçevesinde toplanmıştır. Bu husus aynı zamanda gıda kaynaklı salgınlar
ile ilgili bilgileri de kapsamaktadır. İnsanlardaki zoonoz vakaları ve bu vakalardaki antimikrobiyel resistant ile ilgili bilgiler 2119/98/EC sayılı
Karar hükümleri kapsamındaki ağdan elde edilmiştir.
2005 yılından beri Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi (ECDC) Birlik Özet Raporu için insanlardaki zoonotik enfeksiyonlar
ile ilgili veri toplamakta ve aynı zamanda bu verilerin analizleri yapmaktadır. 2007 ve 2008 yıllarına dair Avrupa İzeleme Sisteminden
(TESSy) elde edilip analiz edilmiş veriler ECDC tarafından uygulanmış ve korunmuştur.
2008 Birlik Özet Raporu ECDC ile işbirliği çerçevesinde hazırlanmış olup EFSA’ya bağlı Zoonozlar İşbirliği Merkezi (ZCC Danimarka
Teknik Üniversitesi Ulusal Gıda Kuruluşu) sözkonusu rapora katkı sunmuştur. Üye Devletlere, diğer raporlama yapan ülkelere, Avrupa
Komisyonuna ve ilgili Birlik Referans Laboratuvarlarına da raporun hazırlanması esnasında danışılmıştır.
Zoonoz verileri raporlayan ve bu raporun hazırlanmasında katkısı bulunan Üye Devletler, raporlama yapan Üye Olmayan Devletler ile
Komisyonun çabalarının taktire şayan olduğunu burada belirtmemiz gerekir.
2008 Birlik Özet Raporu’nda yer alan veri akışı Şekil IN1’de gösterilmiştir.
1
92/117/EEC sayılı Konsey Direktifini yürürlükten kaldırılan ve 90/424/EEC sayılı Konsey Kararında değişiklik
yapan zoonozların ve zoonotik ajanların izlenmesi ile ilgili 17 Kasım 2003 tarih ve 2003/99/EC Avrupa
Parlementosu ve Konseyi Direktifi
2
Birlik içerisinde epidemiolojik izleme ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü amacına yönelik bir ağın kurulması ile
ilgili 24 Eylül 1998 tarih ve 2119/98/EC sayılı Avrupa Parlementosu ve Konseyi Kararı
Sayfa-8
1. GİRİŞ
Şekil IN1. Birlik Özet Raporu ile ilgili veri akış şeması , 2008
Not : İnsan verileri ECDC tarafından Avrupa İzleme Sisteminden (TESSy) toplanmıştır.
2008 yılında elde edilen veriler
2008 yılında, aşağıdaki sekiz zoonotik ajan için zorunlu olarak toplanmıştır; Salmonella, termofilik Campylobacter, Listeria monocytogenes,
verotoksigenik E.coli, Miyobakteriyum bovis, Brusella, Trichinella ve Echinococcus. Tüm hastalıklar için üç EEA/EFTA ülkesi (İzlanda,
Lihtenstein ve Norveç) ve 27 Üye Devlet tarafından Avrupa İzleme Sistemi (TSSy) üzerinden insan vakalarına dair veriler rapor edilmiştir.
İsviçre insan vakalarını doğrudan EFSA’ya rapor etmiştir. Ayrıca zorunlu olarak rapor edilen veriler içerisinde salmonella ve campylobacter
izolatlardaki antimikrobiyel resistantlar, gıda kaynaklı salgınlar ve hassas hayvan popülasyonları mevcut bulunmaktadır. Ek olarak, Üye
Devletlerdeki epidemiyolojik durum baz alındığında aşağıdaki ajanlar ve zoonozlar ile ilgili veriler tapor edilmiştir; Yersinia, kuduz, Q ateşi (
balkan gribi), Toksoplazma, Cycicerci, Francisella, Leptospira ve Clostridium botulinum. İndikatör E.coli ve Enterococci izolatlarındaki
antimiktobiyal resistanslar ile ilgili verilerde iletilmiştir. Daha ötesinde, Üye Devletler gıda maddelerinde bulunan aşağıdaki bazı belirgin diğer
mikrobiolojik kontaminantlar ile ilgili verileri de sağlamışlardır; histamin, stafilokoksal, enterotoksin ve Enterobacter sakazakii ( Cronobacter
spp.) sözkonusu kontaminantlar için gıda güvenliği kriterleri Birlik mevzuatında belirtilmiştir.
27 Üye Devletin hepsi 2008 yılı ile ilgili ulusal zoonoz raporlarını göndermişlerdir. Ek olarak iki üye olmayan devlette ( Norveç ve İsviçre)
zoonoz raporlarını göndermişlerdir. İnsanlarda görünen zoonoz vakaları ile ilgili veriler de 27 Üye Devletin hepsinden ve ayrıca üye olmayan
dört Devletten ( İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İşviçre) temin edilmiştir. Verilerin gönderilmesi için son gün 5 Haziran 2009’dur.
23 Ekim 2009 tarihinde taslak Birlik Özet Raporu istişare amaçlı olarak Üye Devletlere gönderilmiştir. Raporun tüm yorumları ve değşiklikleri
mevcut zaman içerisinde kapsaması için elden gelen tüm gayret gösterilmiştir. Nihai rapor, 23 Aralık 2009 tarihinde bitirilmiş ve EFSA ve
ECDC tarafından 28 Ocak 2010 tarihinde yayınlanmıştır.
Sayfa-9
1. GİRİŞ
Raporun Yapısı
2008 tarihinde elde edilen bilgiler iki Birlik Özet Raporunda yayınlanmıştır. Güncel olan ilk raporda zoonozlar, zoonotik ajanlar ve gıda
kaynaklı salgınlar ile ilgili bilgiler yer almaktadır. İkinci raporda ise antimikrobiyal resistans ile ilgili rapor edilmiş bilgiler yer alacaktır.
Mevcut rapor üç bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde genel özet, raporlamaya dair bilgilendirme, genel sonuç ve zoonozlar veya konulara özel
özetler yer almaktadır. Raporun ikinci bölümünde spesifik zoonozlar ve zoonotik ajanlar ile ilgili Birlik değerlendrimesi ile malzeme ve
methodların tanımlanması ayrıca Birlik tarafından uygulanan bildirim ve izleme programları ile ilgili bilgiler mevcut bulunmaktadır. ( Ek 2)
Raporun birinci ve ikinci bölümleri basılı olarak temin edilebilecek olup sözkonusu bölümler Avrupa Birliği ile ilintili tüm taraflara
gönderilmiştir. Raporun üçüncü bölümü Üye Devletler tarafından gönderilen tüm verileri tablo formatında kapsamakta olup sadece basılı
raporun beraberinde verilen CD ortamında erişilebilir.
Mevcut raporda, en yaygın görünen ve en büyük öneme sahip zoonozlar ve zoonotik ajanlar (Salmonella, Campylobacter, verotoksigenik
E.coli ve Listeria monocytogenler) ile ilgili bilgiler derinlemesine anali edilmiştir. Genel anlamda sözkonusu ajanlar ile ilgili her yıl çok
miktarda kullanılabilir bilgi mevcut olup bu bağlamda kontrol / eradikasyon programları / önlemleri ile ilgili kaydedilen gelişmelerin teyidi ile
ilgili trendlerin izlenmesine gerek bulunmamaktadır. Diğer önem arz eden ancak daha az rastlanan zoonozlar ( M.bovis, brusella ve kuduza
bağlı tüberküloz) ile ilgili olarak Avrupa Birliğindeki durum ile ilgili daha az detaylı bir durum değerlendirmesi sunulmuştur. Ancak sözkonusu
zoonozlar Birlik Özet Raporunda düzenli aralıklarla kapsamlı olarak analiz edilecek ve bir kaç raporlama yılını kapsayan veriler bilahare
kullanılacaktır.
Haklarında daha az veri bulunan veya kısa dönemde Birlik içerisinde temel yıllık gelişmeler olması beklenmeyen diğer zoonozlar ( Yersinia,
Trichinella, Echinococcus, Toksoplazma, Cysitecerci, Francisella, Leptospira ve kuduz) için Avrupa Birliğindeki durum ile ilgili daha az
detaylı bir durum değerlendirmesi sunulmuştur. Ancak sözkonusu zoonozlar Birlik Özet Raporunda düzenli aralıklarla kapsamlı olarak analiz
edilecek ve bir kaç raporlama yılını kapsayan veriler bilahare kullanılacaktır. Mevcut raporda, 2007 ile 1008 yılları arasını kapsayan Q ateşi
(Balkan Gribi) ile ilgili bilgilere dayalı kapsamlı bir analiz mevcuttur.
Entrobacter sakazakii, histamin ve staphyloccoccal enterotkosinlar gibi bazı mikrobiyal kontaminantlar ile ilgili isteğe bağlı olarak rapor edilen
bilgiler ise gelecekteki bir Özet Raporun konusunu teşkil edecektir.
İşbu raporda yer alan pek çok zoonotik ajan için izleme ve gözetim şemaları Üye Devletler arasında harmonize olmayıp dolayısı ile
bu raporda yer alan bulguların dikkatli bir şekilde değerlendirilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Burada sunulan verilerin
istatistiki olarak tasarlanmış örnekleme planlarından elde edilmeleri gerekmeyip sözkonusu veriler zoonozlar ile ilgili ulusal durumu
doğru olarak yansıtmayabilirler. Sonuçlar genellikle Üye Devletler arasında doğrudan karşılaştırılabilir olmayıp bazı zamanlarda
aynı ülke ile ilgili ancak farklı yıllara ait verilerin de karşılaştırılabilmesi mümkün olmayabilir.
İşbu raporda sunulan veriler trendlerin mümkün olabilen zamanlarda tanımlanabilmesine imkan verecek şekilde seçilmiştir. Genel bir kural
olarak ve tanımlandığı şekli itibariyle gıda, yem ve hayvan örnekleri ile ilgili olarak analiz edilmek üzere seçilecek verileri için en az 25 adet
test edilmiş numune gerekmektedir. Ayrıca yine genel bir kural olarak herhangi bir tablo veya şekilde yer alan sunumun desteklenebilmesi için
en az 5 Üye Devletten bilgi alınması gerekmektedir. Ancak bazı zoonozlar veya zoonotik ajanlar için daha az veri ile analiz yapılabilmesi
mümkündür. Geçmiş veriler ve trendler mümkün olduğu ölçüde belirtilmiştir.
2003/99/EC sayılı Direktif çerçevesinde sunulan ulusal zoonoz raporu EFSA internet sitesinde Birlik Özet Raporu ile birlikte yayınlanmıştır.
Sayfa-10
2. ÖZET
2. ÖZET
2.1 2008 Zoonozlar İle İlgili Birlik Özet Raporu Çerçevesinde Ortaya Çıkan Başlıca Sonuçlar










Salmonella hala daha AB’nde ikinci en çok rapor edilen zoonotik hastalık olmasına rağmen, beş yıldır arka arkaya olduğu üzere
2008 yılında da insanlarda görünen salmonella vakalarının bildirimindeki düşüş trendi sürmeye devam etmiştir. 2008 yılında
S.Enteritidis’in yol açtığı insan vakalarında hatırı sayılır bir düşüş kaydedilmiş ancak S. Typhimurium vakalarında artış
görünmüştür.
2008 yılı, Üye Devletler tarafından yumurtacı tavuklarda yeni bir Salmonella kontrol programının uygulamaya konduğu ilk yıl olup
halihazırda 20 Üye Devlet kendileri için bu yıl öngörülen Salmonella azaltma hedeflerini tutturmuşlardır. Yumurtacı tavuk
sürülerinde gelişme gösteren Salmonella durumu insanlarda rapor edilen S. Enteriditis vakalarının daha düşük seviyede
görünmesine yol açmış olabilir. 19 Üye Devlet, 2009 yılı sonunda tutturmaları öngürülen hedefleri aşıp damızlık Gallus Gallus
sürülerinde hedeflenenden çok daha düşük Salmonella varlığı rapor etmişlerdir. Birlik düzeyinde broyler, hindi veya domuz
popülasyonlarında Salmonella varlığına dair herhangi bir büyük değişiklik kaydedilmemiştir.
Salmonella, AB’nde meydana gelen gıda kaynaklı salgınların en sık rapor edilen sebeplerinden olup sözkonusu salgınlarda
yumurtalar ve yumurtadan imal edilmiş ürünler, bunların ardından da domuz eti en önemli gıda vasıtaları olmuşlardır. Taze kanatlı
ve domuz eti dışında, günlük süt ürünleri, meyve sebze gibi diğer gıda maddelerinde Salmonella’ya son derece seyrek
rastlanılmıştır. Birlik Salmonella kriterilerine uygun olmayan ürünler genellikle kıyma ve et preparatlarında gözlemlenmiştir.
Campylobacteriosis, 2008 yılında açık ara fark ile insanlarda en çok rapor edilen zoonotik hastalık olmuştur. 2004 ile 2008 yılları
arasında Birlik seviyesinde bildirim oranları ile ilgili açık bir trend bulunmamaktadır. Pek çok Üye Devlette üretim zinciri boyunca
broyler et ve broyler sürülerinde Campylobacter mevcudiyeti yüksektir. 2008 yılında gıda kaynaklı Campylobacter salgınlarında
broyler et ve çiğ sütün en önemli gıda vasıtası olduğu rapor edilmiştir.
AB’nde insanlarda rapor edilen listeriosis vakası sayısında ikinci izleyen yıl itibariyle azalma görülmüştür. Yaşlı insanlar
hastalıktan daha fazla etkilenmiş ve genel itibariyle elde edilebilen bilgiler çerçevesinde sözkonusu vakalar için 20.5% gibi yüksek
bir ölüm oranı kaydedilmiştir. Tüketime hazır gıdalarda Birlik Listeria kriterini (100 cfu/g) miktarsal olarak aşan L.monocytogenes
varlığı 2008 yılı itibariyle düşük seviyede kalmıştır.
Üye Devletler arasında Q ateşe (Balkan Gribi) karşı ilgi son dönem itibariyle artmıştır. AB’nde, 2008 yılında insanlarda görülen ve
teyidli vaka sayısı 1594 olarak kayıtlara geçmiştir. Sözkonusu sayı 2007 yılında 585’tir. İki Üye Devlet insanlarda görünün
vakalarda artışta önde gelmektedir. Toplamda, hayvanlarda görünen Q ateş ile ilgili 2007 yılında 18 Üye Devlet, 2008 yılında ise 17
Üye Devlet veri sağlamış olup sığırlarda, koyunlarda ve keçilerde de positif vakalar rapor edilmiştir. Positif vaka oranı en yüksek
keçilerde görünmüştür.
İnsanlarda görünen verotoksigenik E.coli (VTEC) enfeksiyonları ile ilgili bildirim oranları Üye Devletler arasında değişiklik arz
etmektedir. Genellikle çocuklardaki bildirim oranı en yüksektir. Yaş itibariyle elde edilen bilgiler çerçevesinde bu grup 144
hemolitik üremik sendromun (HUS) 64.6%’sını teşkil etmektedir. HUS vakaları temel olarak serogrup VTEC O157 ile ilintilidir.
Hayvanlarda VTEC O157 bakterisi en çok sığır ve büyükbaş hayvan etlerinde rapor edilmektedir.
İnsanlarda görünen yersiniosis ile ilgili bildirimler 2004 yılından beri azalmakla beraber sözkonusu hastalık AB’nde üçüncü en sık
rapor edilen zoonozdur. Hayvanlarda Y.enterocolitica’ya en çok domuz ve domuz etinde rastlanılmaktadır.
Gıda kaynaklı teyid edilmiş salgınlardan elde edilen bilgilerde 2007 yılı ile karşılaştırıldığında ilerleme kaydedilmiş olup toplam
rapor edilen salgın sayısı ortalama olarak aynı seviyede kalmıştır. Salmonella’dan sonra gıda kaynaklı salgınlarda rapor edilen en
önemli bilinen nedensel ajanlar virüsler, bakteriyel toksinler ve Campylobacter’dir. salgınlardaki ana gıda vasıtaları yumurta ve
yumurta ürünleri, domuz eti, karışık ve büfe yemekleri ve ekmektir.
Geçen beş yıl içerisinde insanlarda rastlanılan brusella vakaları ile ilgili bildirimlerde önemli ölçüde bir azalma eğilimi olduğu
görülmekle beraber 2008 yılında 2007 yılı ile karşılaştırıldığında hafif bir artış gözlenmiştir. Birlik içerisinde büyükbaş brusella
varlığı büyük çoğunlukla değişmemiş olup sığır sürülerinde çok düşük seviyede görülmüş, bunun yanısıra koyun ve keçilerdeki
brusella varlığı azalma göstermiş olup son derece düşük bir seviyededir.
Sayfa-11
2. ÖZET



Birlik seviyesinde büyükbaş tüberküloz varlığının seviyesi 2007 yılı ile aynı seviyede kalmıştır. Son beş yıl içerisinde Birlik tarafından
finanse edilen serbest olmayan Üye Devletlerde hafif bir düşme eğilimi gözlenmiş, diğer taraftan finanse edilmeyen serbest olmayan iki
Üye Devlette ise 2008 yılında bir artışın olduğu rapor edilmiştir. İnsanlarda görünen M.Bovis kaynaklı tüberküloz vakalarının, daha
önceki Birlik seviyeleri ile karşılaştırıldığında düştüğü görülmektedir.
İnsanlarda görülen Trichinellosis ve echinococcosis için durum geçen yıla göre AB’de hemen hemen aynıdır. İnsan Trichinellosis’in ana
kaynağı incelemeye tabi tutulmayan vahşi yaban domuzu ve domuz etidir. Tilkiler echinococcosis multilocularis ana kaynağı olup
köpekler ve diğer canidler de E.granulosus’un ana kaynağı durumundadırlar.
2008 yılında biri Avrupa ana kıtasında bir diğeri de Fransız denizaşırı bölgelerinde olmak üzere insanlarda dört kuduz vakası rapor
edilmiştir. Baltık ve ve Avrupa’nın doğusunda yer alan bazı Üye Devletlerde hala daha evcil hayvanlarda kuduza rastlanılmaktadır.
Baltık Üye Devletleri aşılama programlarının bir sonucu olarak hayvanlarda görülen kuduz vakalarında hatırı sayılır bir azalman ın
olduğunu rapor etmişlerdir. Yasal olmayan yollardan ithal edilen yavrular kuduz ile ilgili risk oluşturmaktadır.
Sayfa-12
2. ÖZET
2.2 Zoonozlar ve spesifik madde özetleri
Bir insan enfeksiyonu olarak zoonozların önemi sadece nufüs arasında görünme oranına bağlı değildir. Hastalığın şiddeti ve vakalardaki ölüm
oranları da hastalığın belirginliği üzerindeki önemli faktörlerden biridir. Örneğin, VTEC, Listeria, Echinococcosis, Trichinella ve
Lyssavirus’dan (kuduz hastalıkları) kaynaklanan vakaların sayısı insan campylobacteriosis ve salmonella vaka sayıları ile karşılaştırıldığında
göreceli düşük olmalarına rağmen sözkonusu enfeksiyonlar hastalığın şiddeti ve yüksek derecede ölümcül olmaları itibariyle önemli hastalıklar
olarak değerlendirilmektedirler.
Şekil SU1 . AB’nde teyidli insan vakalarındaki rapor edilmiş bildirimi yapılmış zoonoz oranları, 2008
Not : Toplam teyidli vaka sayısı her kolonun sonunda belirtilmiştir.
Sayfa-13
2. ÖZET
Salmonella
İnsanlar
2008 yılında AB’nde insanlarda toplam 131,468 adet teyid edilmiş salmonella (TESSy) vakası rapor edilmiştir. Bu rakam geçen yıla göre
13.5% oranında azalma göstermektedir. AB bildirim oranı her 100.00 kişi başına 26.4 olup, en düşük oran 2.9 ile Romanya’da en yüksek
oranda 100.000 kişi başına 126.8 ile Slovakya’da görülmüştür. Almanya, İngiltere ve Çek Cumhuriyetinde meydana gelen vakalar 2008 yılında
meydana gelen tüm teyidli vakaların yarısını teşkil etmektedir ( 49.5%). Salmonellosiz’da son beş yıl içerisinde görülen düşme eğilimi önem
arz etmektedir. Daha önceki yıllarda olduğu gibi S.Enteritidis ve S.Typhimurium en sık rapor edilen serovarlardır. (insan vakalarında görülen
tüm bilinen serovarların 79.9%’u)
İnsan vakaları ile ilgili en yüksek bildirim oranı 0-4 yaş grubu ile 5-15 yaş grubunu kapsamaktadır. Yaz sonu ve sonbahar itibariyle pek çok
Üye Devlette vaka sayısında mevsimsel bir artış genellikle gözlenmekte olup S.Enteritidis diğer serovarlara göre daha göze çarpıcı bir yükseliş
göstermektedir. 2008 yılında rapor edilmiş vaka oranı (7.9%) 2007 yılı oranı olan 7.8% seviyesi ile hemen hemen aynı seviyede gerçekleşmiş
olmakla beraber bazı ülkeler için ithal vakalar tüm salmonellosiz vakalarının çoğunluğunu temsil etmektedir.
Gıda maddeleri
Gıda maddeleri Üye Devletler tarafından geniş bir yelpazede Salmonella açısından test edilmekle beraber örneklerin büyük bir çoğunluğu et ve
et ürünlerinin değişik çeşitlerinden alınmıştır. En yüksek oranda Salmonella pozitif üniteleri taze broyler eti, hindi eti ve domuz etinde rapor
edilmiştir ( sırasıyla 5.1%, 5.6% ve 0.7%).
Peynirde dahil olmak üzere önemli sayıda süt ürünü Üye Devletler tarafından 2008 yılında test edilmiş ve sözkonusu ürünlerde Salmonella’ya
çok nadir rastlanılmıştır (en çok <0.1%). 2008 yılında, 2007 yılı ile karşılaştırıldığında değişik çeşit meyve, sebze ve bitkilerden daha az sayıda
örnek incelenmiş ve Salmonella pozitif örnek oranı 0.7%’ye çıkmış olup bunun sebebi yapılan iki incelemede filizli tohumlarda, bitkilerde ve
baharatlarda bir hayli yüksek oranda pozitif izolata rastlanılmış olmasıdır. Balık ve balık ürünlerinde Üye Devletler genellikle çok düşük
seviyede Salmonella bulgusu rapor etmişlerdir ( <1%).
AB Salmonella kriterleri ile uyumlu olmayan gıda maddeleri genellikle kıyma ve et preparatları olup bunlarda tek bir örnek için ortalama
seviye 2.2-6.7%’dir. Çiğ olarak yenen et ürünlerinde, test edilen tek ünitelerin 1.0 –2.2%’sinde Salmonella tespit edilmiş olup bu durum
tüketiciler için doğrudan risk taşımaktadır. Salmonella kriterlerine uygun olmayan yumurta ürünlerinin oranı önceki yıllar ile
karşılaştırıldığında artış göstermiştir. ( 2.8% olmuştur) Diğer gıda kategorilerinde ise kriterler ile uyumlu olmayan ünitelerin oranları son
derece düşüktür.
Hayvanlar
26 Üye Devlet tarafından, çiftlik hayvanları, ev hayvanlar, hayvanat bahçesinde yaşayan hayvanlar ve vahşi hayvanlarda dahil olmak üzere
değişik hayvan türlerinde Salmonella bulguları rapor edilmiştir. Damızlık Gallus Gallus sürüleri ile yumurtacı tavuk sürülerinden zorunlu
Salmonella kontrol programı sayesinde elde edilen veriler ümit vaat etmektedir. Damızlık sürüleri için 19 Üye Devlet 2009 yılı sonunda
ulaşılması planlanan AB hedefi olan 1% oranından daha düşük bir Salmonella yaygınlık oranı rapor etmişlerdir. Sözkonusu hedef beş serovarı
kapsamaktadır; S.Enteritidis, S.Typhimurium, S.Hadar, S.Infantis ve S.Virchow. Genel itibariyle AB’ndeki damızlık sürülerinin 0.9%’u
üretim peryodu süresince sözkonusu beş serovar için pozitiftir. Altı Üye Devlet anılan beş serovar için 1%’den daha yukarı ancak düşük
seviyelerde yaygınlık oranı rapor etmişlerdir.
Benzer şekilde 20 Üye Devlet 2008 yılı için belirlenen yumurtacı tavuk sürülerinde S.Enteritidis ve S.Typhimurium azaltma hedeflerini
tutturmuşlar ve pekçok diğer Üye Devlet , 2004-2005 yıllarında yapılan AB çapında yapılan Salmonella baseline survey sonuçları ile
karşılaştırıldığında yaygınlık oranında hatırı sayılır bir düşüş olduğunu rapor etmişlerdir. Genel itibariyle, üretim döneminde AB’ndeki
yumurtacı tavuklar sürülerinin 5.9% ve 3.5%’ü sırasıyla Salmonella (tüm serovarlar) ve S.Enteritidis/S.Typhimurium için pozitiftir.
AB seviyesinde Salmonella pozitif broyler sürülerinin oranı 2.8%’dir. Hindi sürülerinin 6.5%’u pozitiftir. Sadece bir kaç Üye Devlet domuz
ve büyükbaş hayvanlarda Salmonella için kontrol ve izleme programına sahiptirler.
Sayfa-14
2. ÖZET
Dayanılan Kaynaklar
Gıda kaynaklı salgınlardan elde edilen veriler ve insan vakaları, gıda ve hayvanlardaki serovar/phage tipi dağılım, insan enfeksiyonlarının
değişik kaynakları ile ilgili olarak önemli ön bilgiler sağlayabilir.
2008 yılında rapor edilen gıda kaynaklı Salmonella salgınları ve özellikle S.Typhimurium salgınlarında S.Typhimurium domuzlar (ve
büyükbaş hayvanlar) ve domuz etindeki en sık rastlanan serovar olup sözkonusu serovar broyler ve sofra yumurtalarından izole edilen ilk on
serovar arasındadır. 2008 yılında, kaynağı bilinmeyen ve özellikle Danimarka’da meydana gelen çok geniş kapsamlı S.Typhimurium U292
salgını gibi gıda kaynaklı salgınlara bağlı olarak insanlarda görülen S.Typhimurium vakalarında artış tespit edilmişdir.
Bazı ülkelerdeki spesifik serovarlara özellikle dikkat etmek gerekir; örneğin Macaristan’da Gallus Gallus sürülerindeki yüksek oranda
S.Infantis pozitif gibi (aynı zamanda broyler etlerine de yansımaktadır) S.Paratpyhi B var. Java ise Hollanda’daki Gallus Gallus sürülerinde sık
sık görülen bir enfeksiyondur.
Yem maddeleri
Test edilen terkip edilmiş yem maddeleri ünitelerinin ortalama 1%’inden daha azında Salmonella pozitif olarak rapor edilmiştir. Balık yemi ve
oil seeds ve bunların ürünleri en çok Salmonella pozitif olarak rapor edilen yem maddeleri olup yem maddeleri kategorileri için test edilen
sözkonusu ürünlere ait ünitelerin sırasıyla 2.1% ve 1.8%’i pozitif çıkmıştır.
Campylobacter
İnsanlar
25 Üye Devlet tarafından toplam 190,566 teyidli campylobacteriosis vakası rapor edilmiş olup sözkonusu vaka sayısı 2007 yılı vaka sayısı ile
karşılaştırıldığında 5.0%’lik bir azalmanın olduğu görülmektedir. 2008 yılında Çek Cumhuriyeti, Almanya ve İngiltere’de vaka sayısında
önemli derece bir düşüş kaydedilmiş olup sözkonusu düşüş oranı 65% seviyesinde gerçekleşmiştir. En yüksek bildirim oranı beş yaş altı
çocuklar için yapılmıştır. ( 100.000 kişi başına 105 vaka) Diğer yaş grupları içinse bildirim oranı 100.000 kişi başına yaklaşık 30 ila 47 vaka
olarak kayıtlara geçmiştir.
Yem maddleri - Gıdamaddeleri
2008 yılında en sık örnek alınan gıda kategorisi broyler et olmasına rağmen geçen yıllar ile karşılaştırıldığında raporlama yapan Üye Devlet
sayısının AB çapında gerçekleştirilen temel survey sonuçları çerçevesinde daha düşük olduğu görülmektedir. Ateş ile ilgili raporlama yapan
Üye Devletler’e bağlı olarak Campylobacter ile ilgili herhangi bir eğilim analizi yapılmamıştır. Rapor edilen Campylobacter vakaları geçen yıl
ile karşılaştırıldığında hemen hemen aynı seviyede olup broyle etlerde test edilen taze broyler eti unitelerinin ortalama 30.1%’i Campylobacter
açısından pozitif çıkmıştır. Taze hindi eti ve diğer kanatlı türlerinden elde edilen etlerde ortalama pozitif bulgular geçmiş yıllardaki bulgu
oranları ile hemen hemen aynı seviyede olup, sözkonusu oranlar sırasıyla taze hind eti için 10.1% ve diğer kanatlı türlerinden elde edilen etler
için 21.9%’dur. Taze domuz eti ve sığır etlerinden alınan örneklerde Campylobacter daha az oranlarda tespit edilmiş olup sözkonusu oranlar
sırasıyla taze domuz eti için 0.5% ve sığır eti için 0.3%’tür. Diğer gıda maddelerinde Campylobacter nadiren tespit edilmiştir.
Hayvanlar
Daha önceki yıllarda olduğu gibi 2008 yılında da, 2008, hayvanlardan elde edilen Campylobacter verilerinin büyük çoğunluğu broylerler
üzerinde yapılan incelemeler neticesinde elde edilmiş olmakla beraber domuz ve sığırlardan elde edilen veriler de rapor edilmiştir.
Campylobacter pozitif broyler sürüleri ortalama yaygınlığı 24.7% olup, Üye Devletler içerisinde sözkonusu 6.5% ile 79.0% oranında
değişmektedir.
Broyler sürülerindeki en düşük yaygınlık oranı Finlandiya ve İsveç tarafından rapor edilmiştir. Domuz ve sığır sürüleri ile ilgili sadece üç Üye
Devlet veri sağlamış olmakla beraber raporlama yapan Üye Devletlerdeki yaygınlık oranı geçmiş yıllardaki veriler göz önüne alındığında
genellikle yüksek çıkmış ve domuz sürüleri için (37.3-67.8%), sığır sürüleri için (0-61.3%) olmuştur. Bu oranlar geçmiş yıllardaki veriler ile
bener arz etmektedir. Domuz ve bovin etindeki Campylobacter kontaminasyonu kesim sonrası büyük ölçüde ve genellikle düşmüş olup
kesimhanelerde ve satış yerlerinde düşük düzeyde kalmıştır.
Sayfa-15 –Yapılması unutulmuş
Sayfa-18
2. ÖZET
Gıda Kaynaklı Salgınlar
AB’nde toplam 5,332 salgın rapor edilmiş olup sözkonusu salgın sayısı 2007 yılı ile karşılaştırıldığında
7.0%’lik bir düşüş göstermiştir. Genel itibariyle, 45,622 insan vakası kayıtlara geçmiş olup sözkonusu
vakalardan 6,230’u hastanelik olmuş 32 vaka ise ölümle sonuçlanmıştır. Teyid edilmiş toplam salgın sayısı
(N=890) azalmış ve Üye Devletlerde rapor edilmiş teyidli salgın sayıları arasında büyük farklılıklar olmuştur.
Dört Üye Devlet herhangi bir teyidli salgın rapor etmemiş ancak Fransa, Polanya ve İspanya çok sayıda
teyidli salgın ile ilgili detaylı veri aktarmıştır. En çok rapor edilen gıda kaynaklı salgınlara Salmonella ( tüm
salgınların 35.4%’ü) yol açmış olup, bunu virüsler (13.1%), bakteriyel toksinler (9.8%) ve Campylobacter
(9.2%) izlemiştir. Salgınlardaki en önemli gıda vasıtaları yumurta ve yumurta ürünleri (23.1%), domuz eti ve
bunlardan yapılmış ürünleri (10.2%) ve hazırlanmış veya büfe yemekleridir(9.2%). Yumurta ve yumurta
ürünleri ve ekmek ürünleri genellikle S.Enteritidis salgınları ile bağlantılı olup domuz eti ise Trichinella ve
Salmonella salgınları ile ilgilidir. Virus salgınlarına ise genellikle kabuklular, kabuklu deniz hayvanları ve
yumuşakçalar sebep olmakta bunları da hazırlanmış veya büfe yemekleri izelemktedir. 2008 yılında, AB’nde
12 su kaynaklı salgın rapor eidlmiş olup sözkonusu salgınlara neden olan ana etkenler Campylobacter, E.
coli, caliciviruses ve Salmonella’dır. Salgınların pekçoğunun nedeni özel su kuyularının veya su kaynaklarının
kontaminasyonu olup sadece iki salgının kaynağı kamuya ait su kaynaklarının konyaminasyonu olmuştur.
Sayfa-19
3.1 SALMONELLA
3. SPESİFİK ZOONOZLAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
3.1 Salmonella
Salmonella, uzun bir zamandır hayvanlarda ve insanlarda ekonomik etkisi olan önemli bir zoonotik patojen
olarak görülmektedir. Salmonella türü halihazırda iki türe ayrılmaktadır: S. enterica and S. bongori.
S.enterica ise daha sonra kendi altında altı alt türe ayrılmakta ve pekçok Salmonella alt tür S. enterica subsp.
Enterica’ya aittir. Sözkonusu alt tür üyeleri genellikle serovar veya serotiplerin ilk izole oldukları yer neresi ise
ona göre isimlendirilmektedirler. Aşağıdaki metinde organizmalar serovarın ardından gelen tür ile
tanımlanacaklardır; örneğin; S. Typhimurium. More than 2,500 serovars of Zoonotik Salmonella’nın 2500’den
fazla serovarı mevcut olup farklı serovarların yaygınlık oranı zaman içerisinde değişebilmektedir.
İnsan salmonellosiz’i genellikle akut ateş, karın ağrısı, burun akıntısı ve bazen de kusmanın başlaması ile
karakterize edilmektedir. Semptomlar genellikle hafif şiddetli olup pek çok enfeksiyon bir kaç sürüp kendi
kendine geçmektedir. Ancak bazı hastalarda enfeksiyon daha ciddi boyutlarda seyredebilir ve hastalığa bağlı
dehidrasyon hayati tehlike yaratabilir. Bu tür vakalar ile Salmonella’nın kan dolaşımı enfeksiyonuna yol açtığı
vakalarda tedavi için etkili antimikrobiyallerin kullanılması gerekmektedir. Salmonellosiz aynı zamanda reaktif
arterit ( eklem iltihabı) gibi uzun dönemli ve bazende kronik sekeller yaratabilir.
Salmonella’nın genel rezervuarı evcil ve vahşi hayvanların sindirim boruları olup enfeksiyonun kaynağı olarak
hayvan ve bitki kaynaklı pekçok gıda maddesine kapsaması sonucunu doğurmaktadır. Transmisyon
genellikle gıdaların hazırlandığı yerlede organizmaların ortaya çıkması ile başlar ve gıdalarda çoğalmaya
başlar; örneğin saklama ısısının yetersiz düzeyde olması, yetersiz pişirme veya tüketime hazır gıdalardaki
çapraz kontaminasyon. Organizmalar enfekte olmuş hayvanlar veya insanlar veya dışkı ile kontamine olmuş
ortamlar ile doğrudan temas neticesinde bulaşabilir.
Genel itibariyle AB’nde, S. Enteritidis ve S. Typhimurium insan hastalıkları ile ilgili en sık görülen
serovarlardır. İnsan S. Enteritidis vakalarının en çok kontamine olmuş yumurta ve kanatlı eti tüketimi ile ilgisi
bulunmakta olup diğer taraftan S. Typhimurium vakaları ise kontamine domuz, kanatlı ve bovin eti tüketimi ile
bağlantılıdır.
Hayvanlarda subklinik enfeksiyonlar yaygındır. Herhangi bir sürüde organizmalar hayvanlar arasında
farkedilmeden yayılabilir ve hayvanlar intermitan veya persistan taşıyıcı olabilirler. Enfekte büyükbaş
hayvanlar ateş, diyare ve abortmana yenik düşebilirler. Dana sürülerinde Salmonella yüksek derecede
ölümcül diyare salgınlarına yol açabilir. Domuzlarda ateş ve diyare sığır ve koyunlarda olduğundan daha az
derecede görülür. Keçi ve kanatlılarda ise genellikle enfeksiyona dair herhangi bir belirti görülmez.
Tablo SA1 2008 yılında raporlama yapan ülkeleri göstermektedir.
Tablo SA1.Salmonella için veri rapor eden ülkelerin genel görüntüsü, 2008
Veri
Raporlama yapan toplam
Üye Devlet sayısı
İnsan
27
Gıda
26
Hayvan
26
Yem
25
Serovar (gıda ve hayvanlar)
23
Ülkeler
Tüm Üye Devletler
Üye Olmayan Devletler CH, IS, LI, NO
Tüm Üye Devletler : CY hariç
Üye Olmayan Devletler CH, NO
Tüm Üye Devletler : MT hariç
Tüm Üye Devletler : CY ve MT hariç
Tüm Üye Devletler : BG, CY, FR, MT hariç
Üye Olmayan Devletler : NO
Not: Gıda ve hayvanlar ile ilgili gelecek bölümde analiz için 25 veya daha fazla örnek rapor eden ülkeler dahil edilmiştir
Sayfa-20
3.1 SALMONELLA
3.1.1 İnsanlarda Salmonellosiz
2008 yılında, 27 ülke tarafından toplam 131,468 teyidli insan salmonellosiz vakası (bildirim oranı her 100.000
kişide 26.4’tür) rapor edilmiştir. (Tablo SA2). AB’nde rapor edilen toplam insan salmonellosiz vaka sayısı
2004 yılından beri her yıl düzenli olarak birkaç bin kişi düşmüştür. 2004 yılında vaka sayısı 195,947 iken 2008
yılına gelindiğinde vaka sayısı 133,258’e düşmüştür. 2008 yılında rapor edilmiş teyidli insan salmonellosiz
vakası Üye Devletlerde 2007 yılı ile karşılaştırıldığında 13.5%’lik bir düşüş göstermiştir. Birlik’in beş yıllık
düşüş trendine bakıldığında bunun istatistiki olarak anlamlı olduğu görülebilir. (Şekil SA2a). Toplam 10 ülke
kayda değer bir azalma trendi gösteririken yedi ülke ise kayda değer bir artış trendi içerisindedir. Bu durum
Birlik seviyesinde insan salmonellosizin önlenmesi ve kontrol altına alınması çabalarının devamına ihtiyaç
olduğunu göstermesi bakımından önem arz etmektedir. (Şekil SA2b). Beş yıllık dönem içerisinde vaka
sayısındaki en büyük ortalama düşüş 24% ile Avusturya ve Slovenya’da yaşanmış olup buna karşılık yıl
başına en yüksek ortalama vaka sayıları Estonya (35%) ve Kıbrıs’tarafından tespit edilmiştir (24%).
27 Üye Devletten 10’u önceki yıllar ile karşılaştırıldığında bildirim oranlarında bir azalmanın olduğunu rapor
etmişlerdir. Almanya ve Çek Cumhuriyeti 2007 yılı ile karşılaştırıldığında 2008 yılında haıtı sayılır derece
daha az teyidli vaka olduğu rapor etmişlerdir ( 2007 yılında 12,491 vaka ve 2008 yılında 6,948 vaka). 17 Üye
Devletin rapor ettiği teyidli vakasında artış olmasına rağmen 2007 yılı ile karşılaştırıldığında 2008 yılı itibariyle
toplam teyidli vaka sayısında 20,530 düşüş kaydedilmiş, sözkonusu düşüşün sebebi de Almanya ve Çek
Cumhuriyeti tarafından rapor edilen vaka sayısında yaşanan düşüşten kaynaklanmıştır. Dokuz Üye Devlet ve
İzlanda rapor edilen teyidli vaka sayısında 30%’u aşan bir oranda artış yaşamışlardır. En çok etkilenen
ülkelerden biri de Danimarka olmuş ve rapor edilen teyidli vaka sayısı neredeyse iki katına çıkmıştır. (2007
yılında vaka sayısı 1,662 iken 2008 yılında vaka sayısı 3,669’a çıkmıştır.) Sözkonusu artışın temel sebebi
2008 yılı başlarında tespit edilen ve sürmekte olan ulusal S. Typhimurium salgınıdır. 2008 yılı itibariyle
Almanya, İngiltere ve Çek Cumhuriyeti teyidli vakaların neredeyse yarısının (49.5%) görüldüğü üç ülkedir.
(Tablo SA2).
Şekil SA1’de AB’nde rapor edilen bildirim oranlarının coğrafi dağılımı gösterilmektedir. Üye Devletlerin
raporlama sistemi konusunda göstermiş oldukları hassasiyetin birbirinden farklı olması sayılara aetki etmekte
olup bu nedenle ülkeler arasında konu ile ilgili karşılaştırmanın dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Bir ülkeyi ele alıp bu ülke ile ilgili yıllar bazında karşılaştırma yapılması ise genellikle daha uygun olacaktır.
Aynı şekilde ülkeler arasındaki farklılıkların ithal ve yerli vakaların birbirlerine oranına dikkat edilerek
yapılması da dikkat edilmesi gereken bir başka husustur, bakınız Tablo SA3.
Sayfa-21
3.1 SALMONELLA
Şekil SA1. AB’nde İnsanlarda Salmonellosiz bildirim oranları (her 100.000 kişi başına vaka sayısı),
2008
Burcu
İspanya
Burcu
İzlanda
Burcu
Burcu
Finlandiya
Portekiz
İsveç
Burcu
Burcu
Norveç
Burcu
Estonya
Litvanya
Hollanda
İrlanda
Burcu
Polonya
Belçika
Almanya
Lüksemburg
Fransa
Lihtenştayn
İsviçre
Burcu
Çek Cumhuriyeti
Slovakya
Avusturya
Macaristan
Slovenya
İtalya
Portekiz
Fransa
Letonya
Danimarka
İngiltere
Burcu
İspanya
Romanya
Burcu
Bulgaristan
Burcu
Yunanistan
Malta
Not: Harita sembolliji olarak 0.1 sınıf aralığında renkli derece eğim kullanılmıştır.
Burcu
Kıbrıs
Sayfa-22
3.1 SALMONELLA
Tablo SA2. 2004-20081yıllarında insanlarda rapor edilen salmonellosiz vakaları ve 2008 yılında bildirim
oranları ( 100.000 kişi başına).
2008
Ülkeler
Avusturya
Belçika
Bulgaristan 3
Kıbrıs
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Almanya
Yunanistan
Macaristan
İrlanda
İtalya
Letonya
Litvanya
Lüksemburg
Malta
Hollanda 4
Polanya
Portekiz
Romanya 3
Slovakya
Slovenya
İspanya
İsveç
İngiltere
AB TOPLAM
İzlanda
Lihteyştayn
Norveç
İsviçre
1.
2.
3.
4.
Rapor
tipi²
C
C
A
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
A
C
C
C
C
C
C
C
C
C
Vakalar
2,312
3.831
1,622
169
10,872
3,669
647
3,126
7,186
42,909
1,064
7,166
447
3,232
1,229
3,308
202
161
1,627
9,609
348
624
7,336
1,033
3,833
4,185
11,511
133,258
134
2
1,941
2,051
Teyidli
vakalar
2,310
3,831
1,516
169
10,707
3,669
647
3,126
7,186
42,909
1,039
6,637
447
3,232
1,229
3,308
202
161
1,627
9,149
332
624
6,849
1,033
3,833
4,185
11,511
131,468
134
0
1,941
2,051
Vakalar /
100.000
27.7
35.9
19.8
21.4
103.1
67.0
48.2
59.0
11.3
52.2
9.3
66.1
10.2
5.4
54.1
98.3
41.8
39.2
15.5
24.0
3.1
2.9
126.8
51.0
8.5
45.6
18.8
26.4
42.5
0.0
41.0
26.6
2007
2006
3,375
3,973
1,136
158
17,655
1,662
430
2,737
5,510
55,400
706
6,575
440
4,499
619
2,270
163
85
1,245
11,155
482
620
8,367
1,346
3,658
3,930
13,802
151,998
93
1
1,649
1,802
2005-2008 yıllarındaki teyidli vaka sayısı ve 2004 yılı için toplam vaka sayısı.
A: birleştirilmiş veri raporu; C: vaka bazlı rapor; –-: rapor yok; 0:0 vaka rapor edilmiştir.
AB üyeliği 2007 yılında başlamıştır.
Sentinel sistem; bildirim oranları ortalama 64%’lük bir kapsama olacak şekilde hesaplanmıştır.
2005
2004
4,787
3,693
5,164
4,916
7,286
9,545
99
24,186
1,662
453
2,574
6,008
52,575
825
9,389
420
5,164
781
3,479
308
63
1,667
12,502
387
59
32,860
1,798
312
2,478
5,877
52,245
1,234
7,820
348
5,004
615
2,348
211
66
1,388
15,048
468
89
30,724
1,538
135
2,248
6,352
59,947
1,438
7,557
416
6,696
480
1,854
8,242
1,519
5,117
4,056
14,055
164,011
116
14
1,813
1,786
10,766
1,519
6,048
3,168
12,784
174,544
86
12,667
3,247
7,109
3,562
14,809
195,947
1,482
1,877
1,567
1,910
79
1,520
15,958
691
Sayfa-23
3.1 SALMONELLA
Şekil SA2a. AB’nde insan salmonellosizi ile ilgili rapor edilen teyidli vakaların bildirim oranı 200420081
AB trendi için kaynak: Avusturya, Belçika, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan,
Macaristan, İrlanda, İtalya, Litvanya, Malta, Hollanda, Polanya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İngiltere.
1. Includes total cases for 2004 and confirmed cases for 2005-2008.
Şekil SA2b. Üye Devletlerde insanlarda Salmonellosiz bildirim oranlar ( 100,000 kişi başına),
2004-2008
Not: Üye Devletler maksimum bildirim oranı değerlerine göre sıralanmışlardır. Aynı sıradaki Üye Devletler için kendine özgü bir ölçek
kullanımış ancak her sıradaki ölçek diğer sıralardaki ölçekler ile farklılık arz etmektedir.
Sayfa-24
3.1 SALMONELLA
2008 yılındaki Salmonella vakaları ile ilgili uaş dağılımı önceki yıllardaki ile paralellik araz etmektedir. Rapor
edilen teyidli 131,468 vakanın 85.5%’inde yaş verilerine ulaşılabilmektedir. En yüksek bildirim oranına sahip
olan 0 ila 4 yaşlarda oran 2007 yılında her 100.000 kişi başına 125.4 olup bu oran 2008 yılında her 100,000
kişi başına 118.8’e düşerek hafif bir azalma göstermiştir. Ancak bu grup için bildirim oranı 5-14 yaş grubuna 3
kat, 15 ve üzeri yaş grubuna göre ise 6 ila 9 kat fazladır. (Şekil SA3).
Şekil SA3. Yaşlara göre rapor edilen teyidli insan salmonellosiz vaka dağılımı, Üye Devletler
tarafından rapor edilen TESSy verileri, 2008
-
Kaynak: Avusturya, Belçika, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda,
İtalya, Letonya, Litvanya, Luksemburg, Malta, Hollanda, Polanya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç ve İngiltere. (N=112,367).
Rapor edilen Salmonella vaka sayısı en çok yaz ve sonbahar aylarında tepe noktaya ulaşmakta olup kış
aylarında hızlı bir düşüş göstermektedir. (Şekil SA4). Bu durum sıcaklık ve davranışların (barbekü edilmiş
yiyecekler ile ilgili tüketim alışkanlıkları gibi) Salmonella bildirim oranı üzerinde etkisini olduğunu hususunu
desteklemektedir. Sözkonusu mevsimsel değişiklikler önceski yıllar ile benzerlik göstermektedir. Ancak en
yaygın iki serovar vaka sayısı ile ilgili daha detaylı analiz yapıldığında S. Enteritidis’in yaz/sonbahar aylarında
S. Typhimurium ve diğer serovarlara daha belirgin bir yükseliş kaydettiği görülmektedir.
Sayfa-25
3.1 SALMONELLA
Şekil SA4. Aylık ve serovar bazında insanlarda rapor edilen teyidli salmonellosis vaka sayısı ve
raporlama yapan Üye Devletlerden gelen TSSy verisi, 2008
Kaynak: Avusturya, Belçika, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda,
İtalya, Letonya, Litvanya, Luksemburg, Malta, Hollanda, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç ve İngiltere (N=119,092).
2008 yılında Üye Devletlerde ve EEA/EFTA ülkelerinde ulusal bazda ortaya çıkan rapor edilmiş Salmonella
vakalarının oranı 2007 yılı vaka oranı hemen hemen aynı düzeydedir. (63.6%’e 65.1%) (Tablo SA3). Aynı
gözlem ithal vaka veya yurtdışında yolculuk sırasında ortaya çıkan vakaların oranı ile ilgili olarak ta yapılmış
olup 2008 yılındaki oran 7.8%, 2007 yılındaki oran ise 7.9’dur. Pekçok Üye Devlet Salmonella
enfeksiyonlarının yerel olarak ortaya çıktığını rapor etmiş olmakla beraber dört kuzey ülkelesinden üçü; İsveç,
Finlandiya ve Norveç en yüksek ithal salmonellosiz vaka oranı rapor etmişlerdir. (ülkeler için sırasıyla 82.1%,
83.2% and 83.6%). Önceki yıllarda olduğu gibi İrlanda ve İngiltere, diğer raporlama yapan ülkelerde
görülmeyen şekilde yerel ve ithal vakalar arasında 1:1 oranına yakın oranlar göstermişlerdir. (Tablo SA3).
Orijin yeri bilinmeyen teyid edilmiş vakaların oranı hala daha toplam vakaların 28.6%’sını temsil etmektedir.
(Tablo SA3). Her ne kadar yerel / ithal vakalar ile ilgili veriler hala daha tamamlanmamış ve yerel ve ithal
vakalar arasındaki dağılım konusunda gerçek resmi tam olarak yansıtmıyor olsa da sürekli yinelenen
sonuçlar bazı coğraji bölgelerdeki kültürel özellikleri yansıtabilir.
Sayfa-26
3.1 SALMONELLA
Tablo SA3. Raporlama yapan ülkeler ve vaka menşeilerine göre teyidli salmonellosiz vaka dağılımı
(yerel / ithal), raporlama yapan Üye Devletler için TESSy verileri, 2008
Ülkeler
Yerli (%)
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Kıbrıs
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Almanya
Yunanistan
Macaristan
İrlanda
İtalya
Letonya
Litvanya
Lüksemburg
Malta
Hollanda
Polonya
Portekiz
Romanya
Slovakya
Slovenya
İspanya
İsveç
İngiltere
AB Toplamı
İzlanda
Lihtenştayn
Norveç
İthal (%)
Bilinmeyen
(%)
Toplam (N)
Sayfa-27
3.1 SALMONELLA
3.1.2 Gıdalarda Salmonella
Pekçok Üye Devlet ve Üye Olmayan Devlet gıda maddelerinde bulunan Salmonella ile ilgili veri saülamıştır.
(Tablo SA4). Raporda sadece 25 veya daha fazla sayıda test edilmiş ünitelere dayanan sonuçlar yer
almaktadır. Verilerin değerlendirilmesinde güçlük yaşanmasından dolayı endüstriyel oto kontrol programları
ve Tehlike Analizi Ve Kritik Kontrol Noktası (HACCP) örneklemeleri sonuçları hariç tutulmuştur. Ancak
sözkonusu veriler Seviye 3 tablolarında belirtmiş olup Üye Devletlerde uygulanan izleme şemaları Ekteki
Tablolar SA7 ( broyler ve diğer kanatlı eti), SA10 (hindi eti), SA16 (domuz eti) ve SA17 (bovin eti)’de
özetlenmiştir.
Tablo SA4. Gıdalar Salmonella rapor eden ülkelere genel bakış, 2008
Veri
Broyler eti
Hindi eti
Sofralık yumurta
Domuz eti
Bovin eti
Raporlama yapan toplam
Üye Devlet sayısı
25
17
19
23
23
Süt ve süt ürünleri
19
Meyveler ve sebzeler
Balık ve diğer balıkçılık
ürünleri ¹
12
20
Ülkeler
Tüm Üye Devletler : CY, UK hariç
Üye Devletler : AT, CZ, DE, EE, ES, FI, GR, HU, IE, IT, LU,
MT, PL, PT, RO, SI, SK
Üye Olmayan Devletler CH
Üye Devletler : AT, BE, BG, CZ, DE, EE, ES, GR, HU, IE, IT,
LT, LU, LV, NL, PL, PT, RO, SK
Tüm Üye Devletler : CY, LT, MT, SE hariç
Tüm Üye Devletler : CY, FR, LT, MT hariç
Üye Olmayan Devletler : NO
Üye Devletler : AT, BE, BG, CZ, DE, EE, ES, GR, HU, IE, IT,
LT, LV, NL, PL, PT, RO, SI, SK
Üye Olmayan Devletler :CH
Üye Devletler : AT, CZ, EE, ES, HU, IE, IT, NL, PT, RO, SI,
SK
Tüm Üye Devletler : CY, DK, FI, FR, LU, MT, SI hariç
Üye Olmayan Devletler NO
Not: Gelecek bölümde sadece 25 ve üzerinde örnekleme yapan ve bunları rapor eden ülkeler analiz için değerlendirmeye alınmış olup tüm
verilerin dahil edildiği mikrobiyolojik kriterler ile ilgili uygunluk konusunda ise bu duruma riayet edilmemiştir.
1. balık, balık ürünleri, kabuklular, canlı çift kabuklu yumuşakçalar, kabuklu yumuşukçalar ve canlı echinodermis, gömlekliler ve tek
kabuklular dahildir.
Mikrobiyolojik kriterler ile Uygunluk
Salmonella kriterlerini belirleyen 2073/2005 ve 1441/2007 sayılı Yönetmelik (EC) 1 Ocak 2006 tarihi itibariyle
uygulamaya konmuştur. Sözkonusu Yönetmelik örnekleme ve test etme ile ilgili kuralları tanımlamakta olup
spesifik gıda kategorilerinde ve gıda işlemlerinden alınan örneklerdeki Salmonella varlığının limitlerini
belirlemektedir. Gıda güvenliği Salmonella kriterleri raf ömrü boyunca pazarda yer alan ürünlere uygulanılır.
Sözkonusu kriter çerçevesinde, Tablo SA5’te belirtilen gıda kategorilerinde Salmonella kesinlikle mevcut
olmamalıdır. Mevcut olmama durumu örnek büyüklüğü 10 gr olan kıymalar ve pişirilerek yenecek şekilde
hazırlanmış etler, pişirilerek yenecek şekilde kanatlı etinden hazırlanmış ürünler ve mekanik olarak
parçalanmış etler hariç olmak kaydı ile her bir partide 25gr’lık beş örnek tir. Resmi kontroller sırasında kriter
ile uygunluğun teyit edilebilmesi için genellikle sadece bir örnek alınır. 2007 yılında olduğu gibi 2008 yılında
da Salmonella kriterleri ile ilgili en yüksek seviyede uygunsuzluk içerisinde çiğ et bulunan etten üretilmiş gıda
ürünlerinde ortaya çıkmıştır. (Şekil SA5).
Pişirilerek yenmeye yönelik kanatlılardan elde edilen mekanik olarak parçalanmış et ve et ürünleri parti
seviyesinde en yüksek uygunsuzluk seviyesine sahiptir. ( sırasıyla 2.7% and 2.3% ) Salmonella ihtiva eden
partiler ve tek örneklerin ortalaması 1.6% olan çiğ olarak yenen et kategorisinde ( gıda kategorisi 1.4 ve 1.8
Tablo SA5), tespit edilen Salmonella bulguları İnsan sağlığı için özellikle risk oluşturmaktadır. Yumurta
örneklerinden alınan uygun olmayan örneklerin oranları hala daha göreceli olarak yüksektir. (2.8% tek
örneklerde ve 0.3% partilerde). Diğer gıda kategorilerinde uygunsuzluk seviyesi genellikle düşüktür. Ancak
jelatin ve kolajen ile çiğ et ve parti bazında pişmiş kabuklu ve yumuşakça kabukluları içeren tükeime hazır
gıdalar 1%’den daha fazla uygunsuzluk göstermekte ancak Üye Devletler tarafından sözkonusu gıda
kategorilerinden göreceli daha az örnek alınmaktadır. Genel itibariyle 2008 yılındaki uygunsuzluk seviyesi
2007 yılındaki bulgular ile karşılaştırılabilir durumdadır. ( Şekil SA5).
Sayfa-28
3.1 SALMONELLA
Üye Devletler, test etme ile ilgili 2073/2005 ve 1441/2007 sayılı Yönetmelikte (EC) belirtilen örnek
büyüklüklerini ( örneğin 10g veya 25g) genellikle kullanmakta olup bu durum kısmende olsa veri analizlerine
engel olmaktadır.
Tablo SA5. 2073/2005 sayılı AB Yönetmeliği ile ortaya konan gıda güvenliği Salmonella kriterlerine
uygunluk, 2008
Toplam tek örnekler
Gıda kategorileri¹
Örnek ağırlığı
Toplam partiler
%
uyumsuzluk
N
1.4
Kıyma ve çiğ olarak yenen et preperasyonları
25 gr
3,139
2.2
1.5
Kıyma ve pişmiş olarak yenen ve kanatlılardan elde edilen
et preperasyonları
Kıyma ve pişmiş olarak yenen kanatlılardan dışında diğer
türlerden yapılan et preperasyonları
10 gr veya 25 gr veya
belirtilmemiş
belirtilmemiş
1,400
6.7
6,173
2.1
1.7
Mekanik olarak parçalanmış etler
25 gr veya
belirtilmemiş
250
1.6
1.8
1.9
Çiğ olarak yenme amaçlı et ürünleri
Pişirilerek yenecek kanatlı etinden elde edilen et ürünleri
25 gr
belirtilmemiş
2,345
4,476
1.0
1.9
1.10
Jelatin ve kolajen
25 gr
19
0
1.11
25 gr
930
0.2
1.12
Çiğ veya düşük ısıl işleme tabi tutulmuş sütten elde edilen
peynir, tereyağ ve krema
Süt ve peynir altı tozu
25 gr
319
<0.1
1.13
Dondurma
12,933
0
1.14
Yumurta ürünleri
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr veya
belirtilmemiş
1,578
2.8
1.15
1.16
Çiğ yumurta içeren Tüketime Hazır ürünler
Pişirilmiş kabuklular ve deniz kabukluları
25 gr
118
0
1.17
Canlı çift kabuklu yumuşakça ve ekinodermler,
gömlekliler ve karından bacaklılar
Filizlenmiş tohumlar (THÜ)
Önceden kesilmiş meyve ve sebzeler (THÜ)
Pastörize edilmemiş meyveler, sebeler ve bunların suları
(THÜ)
Kuru bebek mamaları ve tıbbi amaçlı kuru diyet
yiyecekleri² ve kuru devam mamaları
25 gr
330
0.9
25 gr
25 gr
25 gr
51
4,686
52
0
<0.1
0
25 gr veya
belirtilmemiş
1,363
0
1.6
1.18
1.19
1.20
1.2223
25 gr veya
belirtilmemiş
10 gr veya 25 gr
10 gr veya 25 gr
veya
belirtilmemiş
10 gr veya 25 gr
veya
belirtilmemiş
25 gr
10 gr veya 25 gr
veya
belirtilmemiş
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr veya 25ml
5*25gr veya 5*25
ml
25 gr
25 gr veya
belirtilmemiş
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr veya
belirtilmemiş
%
uyumsuzluk
N
212
0
10,545
1.7
41,086
0.6
2,661
2.7
1,540
4,038
1.8
2.3
61
1.6
2,875
0.1
10,088
0
4,059
<0.1
5,323
0.3
50
97
2.0
2.1
5
0
30
2,047
153
0
0
0
354
0
Note: THÜ : tüketime hazır ürünler.
1. Gıda kategorilerinin önündeki numaralar 2073/2005 ve 1441/2007 sayılı Yönetmelik (EC) Birinci Bölüm Ek 1’de belirtilmiştir. Gıda
kategorileri ile ilgili detaylı tanmları görmek için eklere bakınız.
2. altı aydan daha küçük bebeklere yönelik olarak.
Sayfa-29
3.1 SALMONELLA
Şekil SA5. AB Salmonella kriterlerine uygun olmayan örneklerin oranları, 2006-2008
Uyumsuzluk gösteren ünite %’si
Pişirilmiş olarak yenecek kanatlılardan
elde edilen kıyma ve et preperasyonları
Pişirilmiş olarak yenecek diğer türlerden
elde edilen kıyma ve et preperasyonları
Mekanik olarak parçalanmış etler
Pişirilmiş olarak yenecek kanatlı
etinden elde edilen et ürünleri
Çiğ olarak yenen et ürünleri
Çiğ olarak yenecek kıyma ve et
preperasyonları
Jelatin ve kalojenler
Süt ve peyniraltı suyu tozu
Çiğ veya düşük ısıl işleme tabi tutulmuş
sütten elde edilen peynirler, tereyağ ve
kremalar
Yumurta ürünleri
Çiğ yumurta içeren tüketime hazır gıdalar
Canlı çift kabuklu yumuşakçalar gömlekliler
ve karından bacaklılar ve canlı
Pişirilmiş çift kabuklular ve yumuşakçalar
Tüketime hazır filizlenmiş tohumlar
Önceden kesilmiş tükeime hazır meyve
ve sebzeler
1. HACCP ve oto kontrol örnekleri hariç.
Tek
Tek
Tek
Parti
Parti
Parti
Sayfa-30
3.1 SALMONELLA
Broyler et ve broyler etten elde edilen ürünleri
Üretim zincirinin değişik aşamalarında taze broyler etinde ortaya çıkan Salmonella Tablo SA6’da belirtilmiştir.
Genelde AB’de test edilen ünitelerin 5.1%’i Salmonella için pozitif çıkmış olup 2007’de rapor edilen oran ile
karşılaştırıldığında hafif bir azalmanın olduğu görülmektedir (5.6%). Ancak sözkonusu rakamların direkt
olarak birbirleri ile karşılaştırılması mümkün olmayabilir örneğin; rapor eden Üye Devletler arasındaki farklılık
ve yıllara sair olarak kapsama alınan et kategorilerinde meydana gelen farklılardan kaynaklanan.
Rapor edilen pek çok incelemede Salmonella tespit edilmiştir. 20 Üye Devletten sekizi üretim ile ilgili bazı
aşamalarda gerçekleştirilen bir veya birkaç incelemede yüzde birden daha düşük oranda pozitif örnek rapor
etmişlerdir. En yüksek seviyede kontaminasyon seviyesi (>20%) Macaristan, Belçika ve Letonya (Tablo SA6)
tarafından rapor edilmiştir.
Kesim sırasında rapor edilen pozitif örnek oranı Üye Devletler içerisinde 0% ile 23.4% arasında değişmekte
olup işlem sırasında örneklerin 0% ila 15.6%’sında Salmonella tespit edilmiştir; dört Üye Devlet kesim ve
işlem sırasında 15%’den daha fazla pozitif örnek rapor etmiştir. Perakende seviyesinde aralık 0% ila
16.2%’dır. En fazla kontamine olmuş örnekleme aşaması ile ilgili değişik örnekleme aşamalarındaki
incelemeleri rapor eden Üye Devletler arasında tutarlı bir eğilim mevcut değildir. Test edilen ünitelerin sadece
1.4%’ü sınırlandırılmamış bir örneklenme seviyesine sahiptir. (Tablo SA6). Bu durum 2007 yılı ile
karşılaştırıldığında hem bir azalmayı hemde pozitif bir gelişmeyi gösterir.
Danimarka, Finlandiya, İrlanda, İsveç ve Norveç’te canlı broyler için yıllardır Salmonella kontrol programı
mevcuttur. İsveç’ten gelen izleme verileri sadece broyler eti ile ilgili verileri değil tüm kanatlı eti ile ilgili verileri
kapsamakta olup ( her nekadar örneklerin pek çoğu broyler etinden alınmıştır) bundan dolayı sonuçlar Tablo
SA6 ve SA7’ye dahil edilmemiştir. Ancak, son beş yıla ait İsveç’teki pozitif kanatlı eti örnekleri oranı son
derece düşüktür. 2008 yılında isveç örneklerde Salmonella tespit etmemiştir.
Son beş yıl içerisinde taze broyler etindeki Salmonella için Üye Devletlerin spesifik eğilimleri Şekil SA6a’da
gösterilmiştir. Üye Devletler eğilimi sadece istatistiki önem açısından test edilmemiş olmakla beraber
Belçika’da Salmonella için pozitif örnek oranında bir azalma eğilimi görülmektedir. Finlandiya’da rapor edilen
pozitif örnek oranı geçmiş yıllara göre son derece düşüktür. Yunanistan’da pozitif örnek oranı 2007 yılında
bariz ölçüde artış göstermiştir. İrlanda 2007 yılında Salmonella pozitif örnek oranında hafif bir artışın
olduğunu rapor etmiş ancak 2008 yılında sadece 22 örneği içeren verilere dayanarakhiç bir pozitif örnek
rapor edilmemiştir.
Geçmiş dört veya beş yıl içerisinde tutarlı bölüm bir şekilde raporlama yapan Üye Devletler grubundaki
Salmonella pozitif örnek oranlarının ağırlıklı ortalaması Şekil SA6b’değişiklikler belirtilmiştir.Bu analizde Üye
Devletler bazında spesifik sonuçlar ulusal üretim rakamları ile ağırlıklandırılmıştır. 2008 yılında Estonya ve
İtalya veri rapor etmediğinden 2008 yılı verilerinin daha önceki yıllara ait veriler ile karşılaştırılamayacağı
değerlendirilmekte olup yıllara siar eğilim test edilmemiştir. İstatistikler ve ağırlıklandırma tanımları için
Maddeler ve Metotlar Başlığı altında Bölüm 4.2’ye ve Şekil SA6b notlarına bakınız.
2008 yılında 14 Üye Devlet, tüketime hazır olmayan broyler eti ürünlerinde ( et ürünleri, et preperasyonları ve
kıyma) Salmonella bulguları rapor etmiştir. Salmonella pozitif örnek oranı 0% ve 47.8% arasında değişmekte
ancak ortalama olarak ünitelerin sadece 2.0%’si pozitiftir. (Tablo SA7a) Tüketime hazır olmayan et
preperasyonlarındaki en yüksek kontaminasyon seviyesi Macaristan ve Slovakya tarafından rapor edilmiştir (
Sırasıyla partilerin 47.8% ve 21.9%’u). Üye Devletler tarafından tüketime hazır olmayan ürünlere ait tek bir
örnekte yapılan incelemeler neticesinde rapor edilen veriler Şekil SA7’de belirtilmiştir.
On bir Üye Devlet Tüketime Hazır broyler eti ürünleri ile ilgili verileri rapor etmiş ve pekçok Üye Devlet pozitif
örnek rapor etmemiştir; perakende de 3.7% ve 5.6% pozitif örnek rapor eden İspanya ve Avusturya’nın
durumu ise belirgin derece istisnaidir (Tablo SA7b).
Sayfa-31
3.1 SALMONELLA
Tablo SA6. Kesim, işleme/ayırma seviyesinde ve perakende de (aksi belirtilmediği sürece) taze
broyler etinde Salmonella, 2006-2008
Ülkeler
Kesim sırasında
Belçika 1
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Almanya
Yunanistan
Macaristan
Letonya 3
Polanya
Romanya
İspanya
Norveç
İsviçre
İşleme / parçalama tesisinde
Avusturya 4
Belçika 4
Estonya
Finlandiya
Almanya
Yunanistan
İrlanda
Romanya
Slovenya
İspanya
İsviçre
Perakende seviyesinde
Avusturya 4
Belçika 6
Bulgaristan
Estonya
Almanya
Yunanistan
Letonya
Litvanya
Lüksemburg
Hollanda 7
Romanya
Slovenya
İspanya
İngiltere
İsviçre 8
Örnek ünitesi
2008
2007
2006
N
%
pos
N
%
pos
N
%
pos
Tek
Tek
Parti
Parti
Parti
Tek
Tek
Tek
Tek
Parti
Tek
Tek
Parti
Tek
Parti
Tek
1 gr / 25 gr
1 gr
25 gr
25 gr / 50 gr / 60 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
157
128
1,367
518
55
76
50
2,027
465
-
7.0
23.4
4.2
0.6
12.7
6.6
22.0
0.6
15.1
-
58
1,697
828
232
100
1,340
7,698
184
1,753
10.3
1.8
1.2
43.5
15.0
7.5
1.0
22.3
0.6
69
775
52
1,081
93
5,420
-
1.4
1.9
3.8
6,9
15.1
<0.1
-
Tek
Tek
Parti
Parti
Tek
Tek
Tek
Tek
Parti
Parti
Tek
Tek
Tek
10 gr / 25 gr
1 gr / 25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
Değişken
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
64
568
48
768
79
77
219
294
91
-
0
7.0
0
0.0
5.1
15.6
15.1
0.7
15.4
-
67
170
94
757
36
27
387
187
144
1,346
7.5
6.5
1.1
0
11.1
55.6
9.6
0.5
2.8
<0.1
293
90
752
805
49
172
120
-
13.3
5.6
0
2.6
10.2
0
4.2
-
Tek
Tek
Parti
Tek
Tek
Tek
Tek
Tek
Tek
Tek
Parti
Tek
Tek
Tek
Tek
10 gr / 25 gr
25 gr
25 gr
10 gr
25 gr
25 gr
10 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
295
88
4,046
993
64
85
136
101
1,408
295
315
195
-
7.8
11.4
0.3
10.8
15.6
8.2
16.2
5.9
7.7
2.4
0.6
3.6
-
86
176
714
69
200
254
1,418
343
206
415
5.8
12.5
8.5
11.6
3.0
6.7
8.1
2.3
10.2
6.5
80
68
91
1,365
294
860
-
5.0
10.3
6.6
8.4
3.4
10.7
-
Sayfa-32
3.1 SALMONELLA
Tablo SA6. (devam) Kesim, işleme/ayırma seviyesinde ve perakende de (aksi belirtilmediği sürece)
taze broyler etinde Salmonella, 2006-2008
Ülkeler
Örnek ünitesi
2008
Örnekleme seviyesi belirtilmemiş
Avusturya
Macaristan
İtalya
Polanya
Portekiz
Slovakya
AB 2008 Toplam
Tek
Parti
Parti
Parti
Tek
Parti
Tek
Parti
Tek
10 gr / 25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
10 gr / 25 gr / 300 gr
25 gr
25 gr
25 gr
2007
2006
N
% pos
N
%
pos
N
%
pos
188
38
25
32
15,355
75.5
2.6
0
12.5
5.1
54
206
736
4,421
258
23,408
5.6
4.9
2.4
12.0
0.4
5.6
776
415
847
1,638
258
11,043
5.4
3.1
3.5
32.5
0.4
9.4
Not: Sadece ≥25 örnek büyüklükleri için veriler belirtilmiştir. Karkas swabları taze ete dahil edilmiştir.
1. 2008 yılında 1 g.
2. 2008 yılında 60g.
3. 2008 yılında 10g .
6. Derili et.
7. Parti/tek ile ilgili 2008 yılında bilgi mevcut değildir.
8. isviçre’de 415 örneğin 245’i İsviçre menşeili (0.4% pozitif), 168’i ithal (14.8% pozitif ) olup iki örneğin menşei bilinmemektedir.
Sayfa-33
3.1 SALMONELLA
Şekil SA6a. Taze broyler etinde1 Salmonella, pozitif oranları ve seçilmiş Üye Devletlerde3 95% CI2
2004-2008
1. Kombine veriler (kesim, işleme / ayırma tesisinde veya perakende de alınan örnekler) Salmonella pozitif taze broyler eti örneklerinin
yüzdesini tahmin etmek için kullanılmıştır. Parti verileri dahil edilmemiştir.
2. Dikey çubuklar kesin binominal 95% güven aralıklarını belirtilmektedir.
3. Sadece en az dört yıllık veriye sahip Üye Devletleri kapsamaktadır.
Sayfa-34
3.1 SALMONELLA
Şekil SA6b. 11 Üye Devlette2, taze broyler etinde Salmonella, 95% güven aralıklı pozitif örnek
oranlarının ağırlıklı1 ortalaması, 2004-2008
1. Ağırlık, her yıl Üye Devlet başına kesimi yapılan broyler popülasyonu ile Üye Devlet başına test edilen örnek sayısı arasındaki orandır.
Üye Devlet başında kesimi yapılan broyler sayısı Üye Devletler tarafından 2008 yılı broyler sürüleri ve broyler karkaslarındaki baseline
survey çerçevesinde rapor edilmiş olup 2008 yılı EUROSTAT verileri ilave edilmiştir. Parti bazlı veriler dahil edilmemiştir.
2. Sadece arka arkaya en az dört yıllık veriye sahip Üye Devletler dahil edilmiştir: Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Almanya,
Yunanistan, İrlanda, İtalya, Luksenburg, Slovenya ve İspanya.
Sayfa-35
3.1 SALMONELLA
Tablo SA7a. Tüketime hazır olmayan broyler kıyması, et preperasyonları ve et ürünlerinde
Salmonella, 2008
Not: Sadece ≥25 örnek büyüklükleri için veriler belirtilmiştir.
1. Örnek ağırlığı belirtilmemiştir.
Sayfa-36
3.1 SALMONELLA
Şekil SA7. Raporlama yapan Üye Devletlerdeki broyler etinden tüketime hazır olmayan
ürünlerde (kıyma, et preperasyonları ve et ürünler) Salmonella (tek örnek), 2008
Not: Çubukların üzerlerindeki numaralar pozitif örnek oranlarını belirtmektedir.
Tablo SA7b. Tüketime hazır broyler et ürünü örneklerinde Salmonella, 20081
1. 2008 yılındaki tüm veriler et ürünleri ile ilgili verilerdir.
Sayfa-37
3.1 SALMONELLA
Hindi eti ve hindi etinden elde edilen ürünler
2008 yılındaki üretim hattının değişik kademelerinde taze hindi eti ve taze hindi etinden elde edilen ürünlerde
ortaya çıkan Salmonella Tablo SA8’de belirtilmiştir. Genel itibariyle, tüketime hazır olmayan etler ile ilgili
AB’de test edilen ünitelerin 5.6%’sı Salmonella için pozitif çıkmış olup sözkonusu bulgular Çek Cumhuriyeti
ve Finlandiya’da 0% iken Macaristan’da kıyma partilerinde 35.1% olarak tespit edilmiştir. Hindi etinden elde
edilen Tüketime Hazır ürünlerindeki kontaminasyon genel seviyesi düşük olup (0.4%) bulgu aralıkları 0% ila
1.6% arasında değişiklik göstermektedir.
Tablo SA8. Hindi eti ve hindi etinden mamul ürünlerde Salmonella, 2008
Ülkeler
Tanım
TÜKETİME HAZIR OLMAYAN ÜRÜNLER
Kesimhanelerde
Çek Cumhuriyeti
Taze
Almanya
Taze
Kesme ve işleme tesisleri
Et preperasyon
Çek Cumhuriyeti
Et preperasyon
Finlandiya
Taze
Taze
Almanya
Et preperasyon
Slovenya
Taze
İspanya
Taze
Avusturya
Taze
Taze
Almanya
Et preperasyon
Lüksemburg
Taze
Romanya
Taze
Slovenya
Taze
İspanya
Taze
Taze
Et preperasyon
Macaristan
Et ürünleri
Kıyma
Polanya
Mekanik olarak
ayrılmış etler
Toplam (Tüketime hazır olmayan, 10 Üye Devlet)
YENMEYE HAZIR
Kesme ve işleme tesisleri
Almanya
Et ürünleri
İrlanda
Et ürünleri
Polanya
Et ürünleri
Almanya
Et ürünleri
Yunanistan
Et ürünleri
İrlanda
Et ürünleri
Portekiz
Et ürünleri
Macaristan
Et ürünleri
Toplam (Tüketime Hazır ürünler, 6 Üye Devlet )
Örnek
ünitesi
Örnek
Ağırlığı
N
% pos
Parti
Tek
25 gr
25 gr
201
36
4.0
2.8
Parti
Parti
Tek
Tek
Tek
Parti
Tek
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
70
154
513
59
96
74
88
2.9
0
0
11.9
8.3
4.1
17.0
Tek
Tek
Tek
Tek
Parti
Tek
Tek
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
28
488
82
28
38
69
186
17.9
9.2
8.5
3.6
2.6
4.3
3.2
Parti
Parti
Parti
Parti
Parti
25 gr
10 gr
10 gr
10 gr
10 gr
253
30
44
37
560
13.4
6.7
9.1
35.1
1.6
3,134
5.6
Tek
Tek
Parti
25 gr
25 gr
25 gr
28
81
273
0
1.2
0
Tek
Tek
Tek
Parti
25 gr
25 gr
25 gr
25 gr
100
31
64
62
1.0
0
0
1.6
Parti
25 gr
36
675
0
0.4
Sayfa-38
3.1 SALMONELLA
Yumurta ve yumurta ürünleri
On beş Üye Devlet sofralık yumurta ile ilgili incelemelerden elde edilen verileri rapor etmiş olup sözkonusu
bulgular Tablo SA9’da belirtilmiştir. Toplam olarak test edilen ünitelerin 0.5%’i Salmonella için pozitif çıkmış
olup sözkonusu oran 2007 yılında oran (0.8%) göz önüne alındığında bir düşüş olduğunu göstermektedir.
Perakende de yapılan araştırmaların pek çoğu Almanya ve Bulgaristan tarafından rapor edilmiştir. (84.0%);
örneklerin sırasıyla 0.3% ve <0.1% pozitif çıkmıştır.
On dört Üye Devlet yumurta ürünleri ile ilgili araştırma sonucu rapor etmiş olup test edilen yaklaşık 7,600
ünitenin ortalama 1.1%’i pozitif olarak tespit edilmiştir. Macaristan’da kurutulmuş yumurta ürünleri partilerinde
elde edilen sonuçlar 0% ila 5.8% arasındadır. (N=69).
Tablo SA9. Sofralık yumurta örneklerinde Salmonella, 2008
Sayfa-39-52 arası - Yapılmayacak
Sayfa-53
3.1 SALMONELLA
3.1.3 Hayvanlarda Salmonella
Pek çok Üye Devlet çiftlik hayvanı türlerinin bazıları için uygulamaya koydukları Salmonella kontrol veya
izleme progrmamlarına sahiptir. (daha detaylı bilgi için bakınız Ek Tabloları SA2-SA18). 2008 yılında
hayvanlarda Salmonella ile ilgili veri rapor eden ülkeler ile ilgili bilgiler Tablo SA16’da yer almaktadır.
Tablo SA16. Hayvanlarda Salmonella ile ilgili veri rapor eden ülkeler, 2008
Veriler
Toplam
raporlama
yapan Üye
Devlet sayısı
Ülkeler
Üye Devletler: BG, CZ, HU, IT, PL, PT, UK
Gallus gallus ( daha ileri
örnekleme seviyesi yoktur)
7
Gallus gallus yetiştiricileri
25
Tüm Üye Devletler: LU ve MT hariç
Üye Olmayan Devletler: CH, NO
Yumurtacı tavuklar
26
Tüm Üye Devletler: MT hariç
Broyler
20
Tüm Üye Devletler: CY, FR, HU, IE, LV, LT, MT hariç
Hindiler
18
Üye Devletler: AT, BE, BG, CZ, DE, DK, FI, GR, HU, IE, IT, LU, PL, PT, SE, SI, SK, UK
Üye Olmayan Devletler: NO
Ördekler
17
Üye Devletler: AT, BG, CZ, DE, DK, GR, HU, IE, IT, LV, NL, PL, PT, RO, SE, SK, UK
Kazlar
11
Diğer kanatlılar
3
Domuzlar
23
Büyük baş hayvanlar
20
Koyunlar ve keçiler
13
Diğer hayvan türleri
20
Üye Devletler: AT, DE, HU, IE, IT, LV, NL, PL, SE, SK, UK
Üye Devletler:EE, IT, SK
Tüm Üye Devletler: CY, FR, LT, MT hariç
Tüm Üye Devletler: BE, CY, DK, FR, LT, MT, PL hariç
Üye Devletler: AT, BG, CZ, DE, GR, IE, IT, PT, RO, SE, SK, UK
Tüm Üye Devletler: CY, FI, FR, HU, LT, MT, SI hariç
Not: Gelecek bölümde sadece ≥25 örnek büyüklükleri için veri rapor eden ülkeler analiz için dahil edilmişlerdir.
Sayfa-54
3.1 SALMONELLA
Gallus gallus damızlık sürüleri ve yumurtacı tavuk ve broyler sürüleri
2008 yılı, Üye Devletlerin 2160/2003 sayılı Yönetmelik (EC) hükümleri çerçevesinde Gallus gallus damızlık
sürülerinde uygulamak zorunda oldukları yeni Salmonella kontrol programlarını uygulamaya koydukları ikinci
yıldır. Sözkonusu kontrol programları 1003/2005 sayılı Yönetmelik (EC) ile belirlenen Salmonella azaltma
hedefinin tutturulmasını amaçlamakta olup aşağıdaki serovarları kapsamaktadır: S. Enteritidis, S.
Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow ve S. Hadar. Sözkonusu hedef en az 250 kuştan oluşan üretim fazındaki
yetişkin damızlık sürüleri için geçerli olup Üye Devletlerin anılan hedefi 2009 yılı sona ermeden tutturmuş
olmaları gerekmektedir. Salmonella tespiti ile ilgili minimum kontrol programı gereklilikleri Yönetmelikte
belirtilmiş olup sözkonusu gereklilikler içerisinde yetiştirme sırasında üç defa ve üretim peryodu sırasında da
her ik haftada bir olmak kaydı ile örnek alınması yer almaktadır. Bu sayede değişik aşamalar ve yaşlar
itibariyle sürüler pozitif bulunabilirler, örneğin civcivlerde, yetiştirme peryodu sonunda (üretime geçilmeden
önce) veya üretim dönemi sırasında ( yumurtama döneminde). Bir veya birden fazla örnek pozitif bulunursa o
zaman sözkonusu sürü pozitif olarak rapor edilir. Yönetmelik tarafından gerekli kılınan örnekleme sadece
damızlık sürülerinde S. Enteritidis ve S. Typhimurium için Üye Devletler tarafından uygulanması zorunlu olan
kontrol programını belirleyen 92/117/EC sayılı daha önceki Direktif gerekliliklerinden daha yoğun bir içeriğe
sahiptir. Bu bağlamda yeni kontrol programının çok daha hassas bir yapıya sahip olduğu ve daha fazla
Salmonella pozitif sürüyü ortaya çıkardığı belirtilebilecektir.
2008 yılında, Komisyon tarafından onaylanan kontrol programları 26 Üye Devlet ve Norveç tarafından
uygulamaya konmuştur. Daha detaylı bilgi için Ek Tablo SA2’ye bakınız. Toplamda 25 Üye Devlet ve iki Üye
Olmayan Devlet sözkonusu program çerçevesinde veri rapor etmişlerdir. Hem et hemde yumurta üretim
hatlarını içeren ve aşağıda yer alan damızlık sürülerinden elde edilen sonuçlar sürü seviyesinde rapor
edilmiştir.
2008 üretim dönemi esnasında Gallus gallus damızlık sürülerinde uygulamaya konan kontrol programlarında
hedeflenen Salmonella spp. ve beş serovarın (S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow, S.
Hadar) varlığı Tablo SA17’de ve Şekil SA8 ve SA9’da belirtilmiştir. Genel itibariyle AB’ndeki damızlık
sürülerinin 1.8%’i üretim dönemi içerisinde yer alan bazı aşamalarda pozitif olarak tespit edilmiştir. Toplamda
19 Üye Devlet beş hedef serovar varlığının AB azaltma hedef limiti olan 1%’den daha düşük veya bu orana
eşit olduğu rapor etmiştir. On Üye Devlet (Avusturya, Bulgaristan, Kıbrıs, Estonya, Finlandiya, Yunanistan,
Letonya, Litvanya, Slovakya ve İsveç) ile iki Üye Olmayan Devlet damızlık sürülerinde hedeflenen beş
serovar tespit etmemiş olup dokuz Üye Devlet ( Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Macaristan, İrlanda,
Hollanda, Slovenya ve İngiltere) 1% veya daha düşük üretim sürüsü pozitif rapor etmişlerdir. Altı Üye Devlet
(Çek Cumhuriyeti, İtalya, Polonya, Portekiz, Romanya ve İspanya) düşük seviyelerde olmasına rağmen
hedeflenen beş serovar için 1% üzeri varlık rapor etmişler. Üye Devletler 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle
sözkonusu hedefi tutturmak zorundadırlar.
On iki Üye Devlet (Belçika, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya,
Polonya, Portekiz, İspanya ve İngiltere) hedeflenen beş serovar dışında da serovar bulgusu rapor etmişler
ancak sözkonusu bulgular düşük seviyelerde olmuştur. Belçika hedeflenenlerin dışındaki serovarlara sahip
en yüksek pozitif sürü varlığı ( 7.3%) rapor eden ülke olmuştur.
Gallus gallus damızlık sürülerindeki Salmonella’nın coğrafi dağılımı Şekil SA9’da yer alan haritada
gösterilmiştir. 2008 yılında damızlık sürüsü üretiminde hedeflenen beş serovar varlığı bazı Akdeniz ve Doğu
Üye Devletlerinde yüksek çıkmıştır.
Sayfa-55
3.1 SALMONELLA
Tablo SA17. No 2160/2003 sayılı Yönetmelik (EC) hükümleri çerçevesinde kontrol programı uygulayan
ülkelerde üretim dönemi sırasında Gallus gallus damızlık sürülerinde (her tür damızlık sürüsü, sürü
bazlı veri) Salmonella, 2008
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Kıbrıs
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Almanya ²
Yunanistan
Macaristan
İrlanda
İtalya
Letonya ³
Litvanya 4
Hollanda
Polanya
Portekiz
Romanya
Slovakya
Slovenya
İspanya
İsveç
İngiltere
AB Toplam
Norveç
İsviçre
1.
2.
3.
4.
52
550
85
35
557
317
6
175
1,103
31,635
72
2,204
203
429
26
108
1,164
1,069
209
35
249
151
1,304
148
1,636
43,522
182
119
0
8.2
0
0
1.8
0.6
0
0
0.9
1.4
1.4
2.5
2.0
9.1
0
0
0.6
6.3
6.7
2.9
0
0.7
3.6
0
1.3
1.8
0
0
0
0.9
0
0
1.1
0.6
0
0
0.5
0.8
0
0.5
0.5
2.6
0
0
0.6
5.4
5.7
2.9
0
0.7
2.5
0
0.5
0.9
0
0
0
0.5
0
0
1.1
0
0
0
<0.1
0.6
0
0.4
0.5
0.9
0
0
0.3
3.7
5.3
0
0
0
1.7
0
0
0.6
0
0
0
0.4
0
0
0
0.6
0
0
0.5
<0.1
0
0.1
0
0
0
0
0.3
0.5
0
0
0
0.7
0.5
0
0.5
0.2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0.1
0
0
0
0
0
0
0
0.7
0
0
0
0
0
0
0
0.1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0.5
0
0
0
0.4
0.5
2.9
0
0
0
0
0
<0.1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1.4
0
0
0
<0.1
0
0
0
0
0.3
0
0
<0.1
0
0
Diğer serovarlar,
tiplenemez ve
tanımlanmamış
S.Hadar
S.Virchow
s. Infantis
S.Typhimurium
S.Enteritidis
N
Pos (tümü)
Ülkeler
5 hedef serovar ¹
Damızlık sürüler (elit, grand parent ve parent )
% positif
0
7.3
0
0
0.7
0
0
0
0.4
0.7
1.4
2.0
1.5
6.5
0
0
0
0.8
1.0
0
0
0
1.2
0
0.8
0.9
0
0
S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow, S. Hadar.
Almanya, sürülerin pek çok defa test edilmesi durumunda sözkonusu sürüleri saymadıklarını rapor etmiştir.
Letonya verileri, kontrol programı verileri olarak değil izleme programı verileri olarak rapor etmiştir.
Litvanya verileri anaç damızlık sürüleri verileri olarak rapor etmiştir.
Sayfa-56
3.1 SALMONELLA
Şekil SA8. AB’de üretim dönemi sırasında Gallus gallus damızlık sürülerinde (sürü bazlı veri)
S.Enteritidis, S. Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow ve S. Hadar varlığı, 2007-2008
Sayfa-57
3.1 SALMONELLA
Şekil SA9. üretim dönemi sırasında Gallus gallus damızlık sürülerinde hedeflenen beş serovarın (S.
Enteritidis, S. Typhimurium, S. Infantis,S. Virchow ve S. Hadar) varlığı, 2008
Positif örnek oranı (%)
İspanya
Yüksek : 6
Kanarya Adaları
Düşük : 0
Finlandiya
Veri yok (ÜD)
İsveç
Litvanya
Fransız Guanası
Hollanda
Belçika
Polonya
Almanya
Lüksemburg
Fransa
İsviçre
Çek Cumhuriyeti
Slovakya
Avusturya Macaristan
Slovenya
İtalya
İspanya
Guadeloupe
Martinique
Romanya
Bulgaristan
Reunion
kilometre
Yunanistan
Malta
Azorlar
Fransa
Estonya
Letonya
Danimarka
İngiltere
İrlanda
Madera
Norveç
Veri yok (ÜOD)
Portekiz
Portekiz
Kıbrıs
Sayfa-58
3.1 SALMONELLA
AB’nde gerçekleşen elit damızlık sürü üretiminin çoğunluğu İngiltere’de gerçekleşmektedir. (Tablo SA18).
2008 yılında üretim dönemi sırasında elit sürülerin hiç biri Salmonella için pozitif test edilmemiş olmakla
beraber Çek Cumhuriyeti’nde yetiştirme dönemi sırasında iki sürü S. Enteritidis ile birlikte pozitif bulunmuştur.
Diğer taraftan ana. Damızlık sürü üretimi de az sayıda Üye Devlette gerçekleşmekte olup genel olarak
sözkonusu ülkeler Fransa, Litvanya, Hollanda ve İlgiltere olarak sayılabilir. (Tablo SA18) Genellikle anaç
damızlık sürülerinde Salmonella varlığı son derece düşüktür. Üretim aşamasında Çek Cumhuriyeti
S.Enteritidis olan iki anaç sürü rapor etmiş, Fransa bir başka Salmonella serovarı için bir anaç sürü pozitif
raporlamış ve İngiltere S. Typhimurium için altı anaç sürü pozitif ve S. Thompson için bir açan sürü pozitif
rapr etmiştir.
Parent damızlık sürülerindeki Salmonella ile ilgili veriler yumurta üretim hattı için damızlık sürüler ve et üretim
hattı damızlık sürüler olarak ikiye ayrılmakta gelecek bölümlerde ayrı ayrı açıklanacaklardır.
Tablo SA18. 2160/2003 sayılı Yönetmelik (EC) hükümleri çerçevesinde kontrol programı uygulayan
ülkelerdeki elit ve anaç damızlık sürülerindeki (Gallus gallus, sürü bazlı veri), 2008
Not. Yetiştirme civcivlerde yapılan testleri de içermektedir.
1. S. Enteritidis, S.Typhimurium, S. Infantis, S. Virchow, S. Hadar.
2. Fransa’da, elit ve anaç sürüler birlikte rapor edilmişlerdir.
Sayfa-59
3.1 SALMONELLA
Gallus gallus yumurta üretim hattı
Anaç damızlık sürüleri
Onsekiz Üye Devlet ve iki Üye Olmayan Devlet yumurta üretim hattında özellikle parent damızlık sürüleri için
Salmonella verisi rapor etmişlerdir. (Tablo SA19) Pozitif sürü oranları 2007 bulguları ile karşılaştırıldığında
hemen hemen benzerdirler. Ancak 2008 yılında Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Yunanistan, Slovakya
ve İspanya’da 2007 yılı ile karşılaştırıldığında daha çok sürü pozitif olarak rapor edilmiştir. Dokuz Üye Devlet
ve iki Üye Olmayan Devlet enfekte olmuş hiçbir sürü rapor etmemişler, diğer taraftan yedi Üye Devlet
üretimim herhangi bir zamanında bir veya birden fazla hedeflenen Salmonella serovarı ile birlikte 0.7% ila
17.6% arasında parent salmonella sürüsü pozitif rapor etmişlerdir. S. Hadar hiç bir Üye Devlet tarafından
izole edilmemiş ve S. Infantis ve S. Virchow sadece bir Üye Devlet tarafından rapor edilmiştir.

avrupa birliği`nde 2008 yılı içerisinde meydana gelen zoonozlar

Transkript

Benzer belgeler

tamsat - amatör uydu teknolojileri derneği üyelik bildirimi

TOPLANTI BİLGİLERİ TARİH : 28.01.2014 TOPLANTI SAYISI : 902

Salmonella

salmonella - Infektionsschutz.de

Safekey 3D Secure

Iğdır Ticaret ve Sanayi Odası

latin amerika entegrasyon birliği ve mercosur