Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı

Transkript

Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı
Enerji ve sera gazı emisyon profili
Ön eylem planı
ve
Uygulama Stratejisi
Final Rapor
rev 2
20 Eylül 2011
INTERNATIONAL CONSEIL ENERGIE
27, rue de Vanves
92772 Boulogne-Billancourt Cedex
Tél. : 01 46 10 25 70 – Fax : 01 46 10 25 25
E-mail : [email protected]
Gaziantep Ġklim Eylem Planı
0
ÖZET
İklim Değişikliği ve Gaziantep
BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi‟ne yapılan ilk ulusal tebliğde, iklim
değiĢikliğinin Ģimdiden artan yaz sıcaklıkları, batı illerde azalan kıĢ yağıĢları, yüzey sularının azalması,
kuraklık sıklığının artması, toprak bozulması, kıyı erozyonları ve sel baskınları Ģeklinde kendisini
gösterdiği belirtilmiĢtir. Bu sonuçların, tarım için gerekli su ihtiyacına ve kırsal geliĢmeye ciddi negatif
etkileri vardır ve bu etkilerin Ģiddetinin artması beklenmektedir. Bu sonuçlar sadece biyoçeĢitliliği değil,
aynı zamanda yerli halkın ekonomisini de etkileyecektir. (BMĠDÇS, 2007).
Türkiye‟nin iklimi değiĢtikçe, yukarıda belirtilen doğal felaketlerin sıklığının artması beklenmektedir.
Daha yüksek sıcaklıklar, daha fazla terleme/buharlaĢma ve azalan yağıĢlar, Türkiye‟nin hayvancılık
kapasitesini de belirgin olarak azaltacaktır. Türkiye‟nin toplam alanının %85‟i çölleĢmeye çok açık
olduğu için, otlaklar Ģimdiden ciddi bir baskı altındadır.
Bu çalıĢma, ICE, Mavi Consultants ve Gaziantep Üniversitesi tarafından yürütülmüĢ olup, Fransız
Kalkınma Ajansı (AFD) ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından finanse edilmiĢtir.
ÇalıĢmanın sonuçları, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi için Bölgesel İklim Değişikliği Eylem
Planı’nın hazırlanmasında kullanılacaktır. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, çalıĢma için gerekli bütün
bilgileri, verileri ve iletiĢimi sağlamıĢtır.
Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı‟nın hazırlanması ile Gaziantep Büyükşehir Belediyesi,
vatandaĢlarının hayatlarını daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen politika ve açılımlarla
Türkiye‟de örnek teĢkil etmektedir. Bu çalıĢma ile Gaziantep, sera gazı emisyonlarının ve olası iklim
değiĢikliği azaltım ve uyum politikalarının geniĢ çaplı analizinin yapılması sonucu, ülke çapında öncü
konuma gelmiĢtir.
Metodoloji
Kullanılan metodoloji, makroekonomik ve teknik değiĢkenlerin küresel (toplam) dengesinin
hesaplanmasına imkan tanıyan aşağıdan yukarıya analiz yöntemine (bottom-up analysis method)
dayanmaktadır.
Bu metodoloji Fransız ADEME kuruluĢunun Bilan Carbone® standardına dayanır.
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟nin kadastral alanını kapsayacak Ģekilde sektörel bir yaklaĢım
kullanılarak alt sektörlerdeki (konut, ticaret, endüstri, taĢımacılık vb.) enerji tüketimine ve sera gazı
emisyonlarına sebep olan temel ihtiyaç analizi (ısıtma, aydınlatma, ulaĢım vs.) yöntemi uygulanmıĢtır.
Enerji ve Sera Gazı Dengesi Sonuçları
Gaziantep‟in küresel enerji dengesi sadece yerel yük taĢımacılığı göz önüne alındığında 960 ktoe‟ye
denk gelmektedir (ithalat, ihracat ve ziyaretçilerin etkisini dıĢarıda tutarak). Bu rakam, havaalanındaki
kerosen satıĢları ve yük taĢıyan kamyonlara yapılan yakıt satıĢları dahil
edildiğinde 990 ktoe‟ye ulaĢmaktadır.
Bölgenin enerji tüketiminin %34‟ini gerçekleĢtirmesiyle sanayi sektörü en
çok tüketimin gerçekleĢtiği sektördür. Bu durum önemli endüstriyel bölgeleri
ve artan sanayi kapasitesine bağlı olarak Gaziantep‟e özgü bir durumdur.
Page 2
Konut sektörü %33‟lük bir pay ile sanayi sektörüne neredeyse eĢit bir tüketim sergilemektedir.
TaĢımacılık sektörü %20‟luk enerji tüketimiyle üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ufak oran toplu
taĢımanın halkın ulaĢımındaki rolüyle doğrudan iliĢkilidir.
Hizmet sektörü ise (genellikle küçük dükkanlar, ofisler ve kamu hizmetleri) bölgedeki enerji tüketiminin
%13‟sini oluĢturmaktadır.
Sera Gazı Emisyonları
Küresel GHG emisyon dengesi (bölgenin ve konutların faaliyetlerini göz önünde bulundurarak) 4,560
ktCO2e‟ye eĢittir ve kişi başına düĢen miktar 3.52 tCO2e dolaylarındadır.
Sera gazı emisyonlarının dağılımı aĢağıdaki gibidir:

Doğrudan kadastroya ait emisyonlar kiĢi baĢı 1,63 tCO 2e‟dir.

Elektriğe bağlı dolaylı emisyonlar kWh elektrik baĢına içerdikleri yüksek CO 2 oranından ötürü
küresel dengeyi iki katına çıkarmaktadır. Bölgedeki doğrudan ve dolaylı emisyonların toplamı
kiĢi baĢı 3.2 tCO2e‟yi bulmaktadır.

Enerji kaynaklı emisyonlar dıĢındaki atıklarla ilgili emisyonların eklenmesi ile denge kiĢi baĢı
3.44 tCO2e„ye ulaĢmaktadır.

“TaĢımacılık sektörü dikkate alındığında da bölgedeki denge kiĢi baĢı 3.52 tCO 2e‟ye
yükselmektedir.
Sera Gazı Emisyonu Azaltım Hedefleri
Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın asıl hazırlanma amacı, Gaziantep ilinin mevcut görünümünü analiz
edip değerlendirmek, yakın gelecekte ortaya çıkabilecek fırsat ve tehditlere hazırlanmak ve gerekli
iklim değiĢikliğini dindirme ve iklim değiĢikliğine adaptasyon eylemlerini proaktif olarak almaktır.


KiĢi baĢına 3.00 tCO2e hedefine ulaĢmak için, 2023‟e kadar kiĢi baĢına %15 CO2e azaltımı
2023‟e kadar kiĢi baĢına %15 enerji tüketimi azaltımı
Gaziantep‟in geliĢme aktivitesi ve ekonomisi göz önüne alındığında, bu azaltım hedefi oldukça
iddialıdır ve Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟nin iklim değiĢikliğinin hafifletilmesi konusundaki
bağlılığını göstermektedir.
Page 3
Gaziantep için İklim Değişikliği Azaltım Faaliyetleri
Sera gazı emisyon azaltımı hedeflerine ulaĢmak ve Gaziantep sakinleri için daha sürdürülebilir
bir kentsel yaĢam sağlamak için aĢağıdaki plan ve programlar Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın “Eylem
FiĢleri” bölümünde belirlenmiĢ ve tanımlanmıĢtır. Bu Aksiyon FiĢleri 3 eksene gore iklim değiĢikliği
konusunu ele alacaktır:



Kentsel yenileme yönetimi
Kentsel geniĢlemenin planlanması
Dolaylı müdahele
Diğerleri arasından aĢağıdaki eylemler dikkate alınmalıdır:
-
Konut ve hizmet sektörlerinde, soğutma ve ısıtma sistemleri için enerji verimliliğine doğru ilerleme
(bölgesel ısıtma yaklaĢımı),
Eko-bölge oluĢturulması,
Yerel sakinler için “Enerji Bilgi Noktası” ve kurumlar için “Yerel Enerji Ajansı” oluĢturulması,
Organize Sanayi Bölgesi için sürdürülebilirliğin geliĢtirilmesi,
OSB ve belediye tesisleri için önemli enerji geri kazanımları,
Mevcut ulaĢım altyapısı kullanılarak toplu taĢımanın geliĢtirilmesi ve geliĢmiĢ yeĢil teknolojilere
geçiĢ,
Enerji verimli araçlar kullanılması için teĢvik ve destek,
Farkındalık yaratarak, kaynak ve ağ yönetimini geliĢtirerek su tüketimini ve su kayıplarını
azaltmak,
Kanalizasyon suyu arıtma tesisleri ve çamur arıtma projeleri için enerji verimliliğinin artırılması.
Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı ön çalıĢmasının hazırlanması, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟ne, olası
iklim değiĢikliğine bağlı geliĢmelere hazırlanma, riskleri değerlendirerek azaltma ve bu riskleri fırsatlara
çevirme Ģansı vermiĢtir. BüyükĢehir Belediyesi, sakinlerine daha sürdürülebilir bir yaĢam sağlamak
için, iklim değiĢikliğine karĢı önemli bir adım atmıĢtır.
İklim Değişikliği Eylem Planı Uygulaması
Bu çalıĢma, önemli ve geniĢ çaplı bir programın verimli Ģekilde yönetilmesi için gereken uygulama
stratejisini sağlamaktadır. ĠDEP, 2011-2015 yılları arasında Belediye‟nin yeni stratejik eylem planına
dahil edilecektir. ĠDEP‟in bütüncül uygulama stratejileri GBB‟nin politika ve yatırımlarıyla ilgili bütün
faaliyetlerinin arasındaki bağı ve uyumluluğu ön plana çıkarmakta; programın etkisini azaltacak olası
parçalı yaklaĢımlardan kaçınmaktadır.
Belediye BaĢkanlığı ve ĠDEP ekibi gözetiminde, 2023 yılı emisyon azaltım hedeflerine ulaĢmak
amacıyla, programın genel yönetimi yapılacak eğitimleri, geliĢtirilecek bilgi iletiĢim araçlarını ve iĢbu
faaliyetlerin sürekli geliĢtirilmesini kapsamaktadır.
Page 4
İçindekiler
0
ÖZET
2
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE GAZĠANTEP ............................................................................................................ 2
METODOLOJĠ .......................................................................................................................................... 2
BÖLÜM 1 İKLIM PROFILI
1
GAZİANTEP BELEDYESI IÇIN PERSPEKTIFLER
9
10
1.1.
GAZĠANTEP BELEDĠYESĠ ĠÇĠN PERSPEKTĠFLER.............................................................................. 10
1.2.
BELEDĠYE ORGANĠZASYONU ....................................................................................................... 11
1.2.1.
Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı ..................................................................... 11
1.2.2.
İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı .................................................................................. 11
1.2.3.
Fen İşleri Daire Başkanlığı ............................................................................................... 12
1.2.4.
Enerji ve Aydınlatma Şube Müdürlüğü ............................................................................ 13
1.2.5.
Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Daire Başkanlığı .................................................... 13
1.2.6.
Mali Hizmetler Daire Başkanlığı....................................................................................... 14
1.2.7.
Hukuk Müşavirliği ............................................................................................................. 14
1.2.8.
Belediye İşletmeleri .......................................................................................................... 15
1.3.
DĠĞER ÖNEMLĠ PAYDAġLAR ....................................................................................................... 15
1.3.1.
Valilik: ............................................................................................................................... 15
1.3.2.
İlçe Belediyeleri: ............................................................................................................... 16
1.4.
DĠĞER ÖZEL VE KAMUSAL PAYDAġLAR ....................................................................................... 16
2. BÖLGESEL ENERJİ VE SERA GAZI DENGESİ
17
2.1. METODOLOJI ................................................................................................................................. 17
2.1.1.
Metodoloji......................................................................................................................... 17
2.1.2.
Kapsam ............................................................................................................................ 17
2.1.3.
Türkiye’de Elektriğin CO2 içeriği ...................................................................................... 19
2.2.
ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠNĠN KÜRESEL SONUÇLARI ........................................................... 21
2.2.1.
Enerji Dengesi.................................................................................................................. 21
2.2.2.
Sera Gazı Emisyonu Dengesi.......................................................................................... 22
2.2.3.
GBB Azaltım Hedefi: ........................................................................................................ 22
3. İSKAN
3.1.
25
ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠ ................................................................................................. 25
3.1.1.
Temel Özellikler ............................................................................................................... 25
3.1.2.
Enerji ve Sera Gazı Emisyonları Sonuçları ..................................................................... 28
3.2.
MEVCUT POLITIKALAR VE ÇALISMALAR ........................................................................................ 28
3.2.1.
Büyükşehir Belediyesi ...................................................................................................... 28
Page 5
3.2.2.
Diğer Kurumlar ................................................................................................................. 30
4. HİZMETLER
4.1.
31
ENERJĠ VE SERA GAZI EMĠSYONU DENGESĠ ................................................................................ 31
4.1.1.
4.1.2.
Enerji ve Sera Gazı Sonuçları ......................................................................................... 31
4.2.
MEVCUT POLĠTĠKALAR VE ÇALIġMALAR ....................................................................................... 32
5. ENDÜSTRİ
5.1.
33
ENERJI VE SERA GAZI DENGESI ................................................................................................... 33
5.1.1.
5.1.2.
5.2.
6. TAŞIMACILIK VE ŞEHİRCİLİK
6.1.
36
ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠ ................................................................................................. 36
6.1.1.
6.1.2.
6.2.
MEVCUT POLĠTĠKA VE ÇALIġMALAR ............................................................................................. 40
6.2.1.
Belediye ........................................................................................................................... 40
6.2.2.
Diğer Kurumlar ................................................................................................................. 40
7. KATI ATIKLAR VE SU
7.1.
42
ENERJI VE SERA GAZI DENGESI ................................................................................................. 42
7.1.1.
7.1.2.
Sera Gazı Sonuçları ........................................................................................................ 42
7.2.
7.2.1.
Büyükşehir Belediyesi ...................................................................................................... 43
7.2.2.
Other Institutions .............................................................................................................. 44
7.2.3.
Atık Su Arıtma Tesisi ....................................................................................................... 45
BÖLÜM 2 ÖN EYLEM FİŞLERİ
46
8. GENEL STRATEJİ
47
8.1.
TANI ......................................................................................................................................... 47
8.2.
SEKTÖRLER-ARASI STRATEJĠ ..................................................................................................... 48
8.2.1.
Eksen A - Kentsel Yenileme Yönetimi ............................................................................. 48
8.2.2.
Eksen B - Kentsel Genişlemenin Planlanması ................................................................ 48
8.2.3.
Eksen C - Dolaylı Müdahaleler ........................................................................................ 49
Page 6
9. EYLEMLER FİŞİNE GİRİŞ
50
10. İSKAN
51
FĠġ 1.1 – KONUT SEKTÖRÜNDE VERĠMLĠ ENERJĠ DÖNÜġÜMÜNE GEÇĠġ...................................................... 52
FĠġ R1.2 VE S1-2 – KONUT VE HĠZMET SEKTÖRLERĠNDE KÖMÜRDEN GAZA GEÇĠġ .................................. 56
FIS R2 – TOPLUMSAL FARKINDALIGI ARTTIRMAK & TEKNĠK DESTEK SAĞLAMAK ....................................... 60
FĠġ R3 VE S4 – ISITMA VE SOĞUTMADA ENERJĠ TASARRUFLARI .............................................................. 65
FĠġ R4 – VAR OLAN EN ĠYĠ TEKNOLOJĠLERĠN DESTEKLENMESĠ ................................................................ 71
EKO-BÖLGE OLUġTURULMASI – GENEL REÇETELER ............................................................................... 74
11. HİZMET
76
FĠġS1 – ÜÇÜNCÜL SEKTÖRDE ENERJĠ DENETĠMLERĠNĠ VE ELEKTRĠK TASARRUFUNU ARTTIRMAK .............. 77
FĠġ S1-2 – KÖMÜRDEN GAZA GEÇĠġ ..................................................................................................... 80
FĠġ S2 – ÜÇÜNCÜL BĠNALARIN KAMU BĠNALARI ODAKLI REHABĠLĠTASYONU ............................................. 80
FĠġ S3 – ISITMA VE SOĞUTMADA ENERJĠ TASARRUFU ............................................................................ 81
FĠġ S4 – GENEL AYDINLATMADA GELĠġTĠRĠLMĠġ PERFORMANS VE KALĠTE HĠZMETĠ .................................. 81
FĠġ S5 – SÜRDÜRÜLEBĠLĠR HAVAALANI PROJESĠ .................................................................................... 84
FĠġ S6 – VERĠMLĠ VE YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KULLANAN YEREL ġĠRKETLERĠN TEġVĠKĠ .............................. 85
12. SANAYİ
88
FIS I1 – ORGANIZE SANAYI BÖLGESI‟NDE (OSB) SÜRDÜRÜLEBILIRLIK GELISTIRMEK................................ 88
FĠġ I2 – ORGANĠZE SANAYĠ BÖLGESĠ‟NDE ENERJĠ TASARRUFU SAĞLAYAN EYLEMLER GELĠġTĠRMEK ......... 92
13. ULAŞIM
95
FĠġ T1 – SANAYĠ BÖLGELERĠNE GÜNLÜK SEYAHATLER ĠÇĠN MEVCUT DEMĠRYOLUNUN KULLANILMASI ........ 96
FĠġ T2 – ALTERNATĠF YUMUġAK ULAġIM METOTLARININ GELĠġTĠRĠLMESĠ................................................. 96
FĠġ T3 – VERĠMLĠ ARAÇLARIN ALIMINI TEġVĠK ETME ............................................................................. 100
FĠġ T4 – TRAFĠK SENKRONĠZASYONU .................................................................................................. 104
FĠġ T5 – HALEP‟E GĠDEN YÜKSEK HIZLI HAT YAPILMASI VE ġEHĠR ULAġIM PLANI‟NA ENTEGRE EDĠLMESĠ 104
14. SU
105
FĠġ W1 VE W1B – SU TÜKETĠMĠNĠN VE KAMU BĠNALARINDA SU TÜKETĠMĠNĠN AZALTILMASI ..................... 105
FĠġ W2 : SU YÖNETĠMĠNDE KAYIPLARI ÖNLEMEK VE ENERJĠ TASARRUFU SAĞLAMAK ............................. 106
FĠġ W3 ATIK SU TESĠSĠNĠN GELĠġTĠRĠLMĠġ ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠ ............................................................. 110
Page 7
FĠġ W4 – KANALĠZASYON TESĠSĠ #1‟ĠN GENĠġLETĠLMESĠNĠN VE KATI ATIK TESĠSĠ # 3‟ÜN OLUġTURULMASININ
ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠ ............................................................................................................... 114
15. ÇEVRE
115
FĠġ SW1 – SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KATI ATIK YÖNETĠMĠ ............................................................................... 115
FĠġ SW2 – ÇÖP SAHASINDA METAN GERĠ KAZANIMININ ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠNĠN GÜÇLENDĠRĠLMESĠ ........ 118
FIS SW3 – GIDA YAN ÜRÜNLERININ METAN DÖNÜSÜMLERI .................................................................. 119
16. TARIM
120
16.1. GAZĠANTEP BÖLGESĠ‟NDE TARIM .............................................................................................. 120
16.2. GÖRÜLEN VE BEKLENEN ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠKLERĠ.......................................................................... 120
16.3. ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠNĠN TARIMDA BEKLENEN ETKĠLERĠ .................................................................. 121
16.4. ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠNE KARġI ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ...................................................... 121
BÖLÜM 3 UYGULAMA STRATEJISI
122
17. İDEP KURUMSAL ÇERÇEVESI
123
17.1. NEDEN BELEDĠYE DÜZEYĠNDE BĠR ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ POLĠTĠKASI? ............................................... 123
17.1.1. Yerel Düzeyde Halk Katılımının Sağlanması İhtiyacı .................................................... 123
17.1.2. Enerji Verimliliğine Dair Engeller ve Diğer İklim Değişikliği Azaltım Çalışmaları ........... 124
17.2. GAZĠANTEP BÜYÜKġEHĠR BELEDĠYESĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ EYLEM PLANI ....................................... 125
17.3. GAZĠANTEP ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KURUMU‟NUN YAPILANMASI ĠÇĠN KILAVUZ..................................... 127
17.3.1. İklim Değişikliği Kurumlarının Rolü ve Yapısı ................................................................ 127
17.3.2. GBB İklim Değişikliği Kurumu’nun Kurulması için Öneri ............................................... 128
17.3.3. İklim Değişikliği Birimi / Kurumu’nun Görevleri : ............................................................ 131
17.4. KURUMSAL DÜZEN SEÇENEKLERĠ ............................................................................................. 134
17.4.1. İklim Değişikliği Kurumu ................................................................................................. 134
17.4.2. İklim Değişikliği Birimi .................................................................................................... 135
17.4.3. Önerilen Kurumsal Çerçeve: Sentez ............................................................................. 136
17.4.4. Seçeneklerin Değerlendirilmesi ..................................................................................... 137
17.5. ĠDEP ĠLETĠġĠM FIRSATI ............................................................................................................ 138
Page 8
Bölüm 1 İklim Profili
Page 9
GAZİANTEP BELEDYESİ İÇİN PERSPEKTİFLER
1
Gaziantep Belediyesi için Perspektifler
1.1.
BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi‟ne yapılan ilk ulusal tebliğde, iklim
değiĢikliğinin Ģimdiden kendisini artan yaz sıcaklıkları, batı illerde azalan kıĢ yağıĢları, yüzey sularının
azalması, kuraklık sıklığının artması, toprak bozulması, kıyı erozyonları ve sel baskınları Ģeklinde
gösterdiği belirtilmiĢtir. Bu sonuçların, tarım için gerekli su ihtiyacına ve kırsal geliĢmeye ciddi negatif
etkileri olup ve bu etkilerin Ģiddetinin artması beklenmektedir. Bu sonuçlar sadece biyoçeĢitliliği değil,
aynı zamanda yerli ekonomileri de etkileyecektir. (BMĠDÇS, 2007).
Kuraklık, sel, toprak kayması gibi doğal felaketlerin sıklığı, Türkiye‟nin iklimi değiĢtikçe artmaya
yatkındır. Sel ve toprak kayması bakımından, GSYĠH‟ye oranla ekonomik kayıplar, diğer Avrupa
ülkelerine ve Bağımsız Devletler Topluluğu‟na (BDT) kıyasla, tarihsel olarak en yüksek değerlerine
ulaĢtı1. Daha yüksek sıcaklıklar, daha fazla terleme/buharlaĢma ve azalan yağıĢlar, Türkiye‟nin
hayvancılık kapasitesini de belirgin olarak azaltacaktır. Türkiye‟nin toplam alanının %85‟i çölleĢmeye
2
çok açık olduğu için, otlaklar Ģimdiden ciddi bir baskı altındadır .
Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Stratejisi dahilinde Türkiye, kendisini karbon emisyonlarını azaltacak ve iklim
değiĢikliğinin bölgesel etkilerine uyum sağlayacak Ģekilde koordine etmektedir. Ġklim DeğiĢikliği Eylem
Planı‟nın geliĢtirilmesi, Gaziantep‟in Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Planı‟nın ilgili önlemlerini uygulayan ilk
belediye olması için bir fırsattır.
Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın hazırlanması ile, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi,
vatandaĢlarının hayatlarını daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen politika ve açılımlarla
Türkiye‟de örnek teĢkil etmektedir. Bu çalıĢma ile Gaziantep, sera gazı emisyonlarının ve olası azaltım
ve uyum politikalarının geniĢ çaplı analizinin yapılması sonucu, ülke çapında öncü konuma gelmiĢtir.
Bağlam Elemanları – Türkiye‟nin desantralizasyona geçiĢ konusundaki kararlılığı (2004),
belediyelerin su ve sağlık, ulaĢım, atık, kent planlama, sosyal hizmetler, spor ve kültürel tesisler, çevre
koruma ve mirasın korunması gibi kamu hizmetlerinin yönetiminde güçlerini arttırmıĢtır.
Yine de, desantralizasyonda hala yapısal birçok eksiklik vardır:

Belediyelerin düĢük mali özerkliği (Devlet‟ten gelen kaynakların 2/3‟ü)

Sınırlı borç imkanı (borç, büyükĢehir belediyelerinin toplam gelirinin %150‟sini geçemez)

Belediyeler için yeterince geliĢmemiĢ banka finansmanı
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi yetki alanları – BüyükĢehir belediyelerinin öncelikli becerileri,
altyapı, kentsel planlama ve çevre, hijyen ve sağlıktır. BüyükĢehir belediyeleri bu nedenle, kentsel
master planlarının (ulaĢım dahil) hazırlanmasından ve Ģehir genelinde kamu yatırımlarının
koordinasyonundan sorumludur. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, “5216 sayılı BüyükĢehir Belediye
Kanunu” ve “5393 sayılı Belediye Kanunu” ile tamalayıcı yönetmelik ve tüzüklerile yönetilir.
Belediyenin toplam bütçesi 2011 yılında 335 M TL (163 M €)‟dir.
Gelir kaynakları: yerel vergiler (~%3), hizmetler (~%24), devletten transferler (~%73).
1
http://www.undp.org.tr/Gozlem2.aspx?WebSayfaNo=2533
2
http://www.unccd.int/php/countryinfo.php?country=TUR
Page 10
1.2.
Belediye Organizasyonu
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, Genel Sekreter Yardımcısı baĢkanlığında 3 ana bölüm etrafında
örgütlenmiĢtir. Her bir bölüm 5 ila 6 birimden oluĢmaktadır. Organizasyon Ģemasındaki bazı bölümler
iklim değiĢikliği azaltım ve uyum eylemleri ile ilgili kaynakların kontrol yetkilileri olduklarından, söz
konusu bölümler bu çalıĢmaya doğrudan bağlıdırlar. Bu bölümler, politikalar hakkında bilgi toplanması,
mevcut eylemler ve iklim değiĢikliği ile ilgili gelecek planlar için belirlenmiĢ ve mülakata tabi
tutulmuĢlardır. Mülakatlar sırasında, belediye bölümlerinin iklim değiĢikliği konusu ile oldukça ilgili
oldukları ve farkındalıklarının yüksek olduğu görülmüĢtür. Ayrıca, gelecek eğitimler ile belediyeye daha
derin bir teknik bilgi sağlanması konusunda istekli oldukları görülmüĢtür.
Belediyedeki asıl eylem merkezleri aĢağıdaki gibi belirlenmiĢtir:
1.2.1. Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı
Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı geliĢtirme çalıĢmasının ana
ortaklarındandır. Bölüm, Dr. Safak Tercan Hengirman tarafından yönetilmektedir. Bölümde 3 çevre
mühendisi ve 5 farklı personel çalıĢmaktadır. Bölüm, tehlikeli ve tıbbi atık ve hava kalitesi
denetiminden sorumludur ve aynı zamanda belediye alanında kullanılan ambalaj atıkları ve bitkisel
yağ konularını koordine eder. Bölüm ayrıca, Parklar ve Bahçeler Müdürlüğü tarafından toplanan
organik atıkların toplanmasını ve metan gazı üretimi için atık su tesislerine transferini koordine eder.
Bölüm aynı zamanda, BüyükĢehir Belediyesi adına Avrupa Enerji ġehirleri derneği ile iliĢkileri yönetir.
1.2.2. İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı
Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı, Sayın Sezer Cihan tarafından yönetilmektedir. Bölüm, kentsel
alanların planlanması, belediye konut izinleri ve kontrolleri, Ģehrin yerleĢim alanlarının haritalanması
ve yerleĢim alanlarının gelecekteki geniĢlemelerinin planlanmasından sorumludur. Bölüm aynı
zamanda, kentsel değiĢim projelerini planlar ve yönetir.
Sayın Sezer Cihan bölümün, belediye inĢaatları ve binalarının inĢaası ve ikameti için yetkili olduğu
belirtmektedir. Hanelere konut ve inĢaat izni ilçe belediyeleri tarafından verilmektedir. Yani, Gaziantep
BüyükĢehir Belediyesi‟nin bu bölümü, konut ve bina planlamasıyla doğrudan ilgili değildir, aksine bu
sorumluluk ilçe belediyelerine verilmiĢtir. Ancak Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı inĢaat izni faktörü
olan imar plan notlarının hazırlanması hakkını elinde tutmaktadır. Sayın Sezer Cihan, bölümün, enerji
tasarruflu binalar ve doğal gaz dönüĢümünün teĢvik edilmesi için inĢaat izinlerine imar plan notu
koyulmasını planlandığını söylemiĢtir.
Eko-Bölge Kentsel Planlama Projesi
Bölüm aynı zamanda, sürdürülebilir kentsel değiĢim ve planlama konusunda dünyadaki en iyi
uygulama (best practice) örneklerine dayalı yeni bir “eko-bölge” yerleĢim planlanması projesi
üzerindeçalıĢmaktadır. Proje, sürdürülebilir kentsel planlamanın bütün kavramlarının dikkate alındığı
ve uygulandığı yeni bir yerleĢim alanıdır. ĠnĢaat izinleri, bu alandaki plana göre verilecektir.
Eko-bölge projesinin birimleri, organik tarım ve organik hayvancılık, Ģehre kurulacak eko-çiftlikler,
Gaziantep‟in olağanüstü mutfak kültürünün uluslararası alanda değerini arttıracağı gurme turizmi,
Page 11
rüzgar, güneĢ ve ülkenin ve bölgenin diğer sürdürülebilir kaynaklarını kullanarak elde edilen
sürdürülebilir enerji, enerji verimlilği uygulamaları için gerekli bütün proaktif önlemlerin kullanıldığı
enerji verimli “pasif” binalar, daha güzel bir Ģehir görünümü için yeĢil çatılar, daha fazla organik gıda
üretimi aktiviteleri ve diğer birçok benzersiz mikro projeden oluĢmaktadır. Proje planlanan alanda
sürdürülebilir eko-hayatı desteklemek amacıyla, projenin geliĢtirilmesi ve bilinçlendirme aktiviteleri için,
özel ve kamusal ortaklıkları değerlendirmeye almaktadır.
Konut alanında 120,000 kiĢinin ikamet etmesi ve hektar baĢına 30 kiĢinin yaĢayacağı, Ģehirde hayat
kalitesinin arttırılması adına bu alanın sürdürülebilirlik önlemlerine göre planlanması düĢünülmektedir.
Yeni konut alanının manzara ile uyumlu olması planlanmaktadır ve kentsel yaĢamın görüntüsü, kırsal
yaĢamla ve köy yaĢamıyla senkronize edilecektir. Plana göre, inĢaat alanında bitki ve ağaçların
korunması, inĢaat izinlerine imar plan notu eklenerek belediye tarafından gerçekleĢtirilecektir. Alanın
“yeĢil altyapısı” atıkların ve yağmur suyunun geri dönüĢümünü dikkate alacaktır. Bütün evlere entegre
edilmiĢ sıvı atıkları toplayan bir sistem ve sıvı bazlı atıkların arıtma ve tekrar kullanımı için havuza
toplandığı bir bina olacaktır.
Sezer Cihan, global ortalama olarak kentlerde hektar baĢına 600 kiĢinin yaĢadığını belirtmiĢtir. Bu
oran hektar baĢına 400 kiĢi ile Gaziantep‟te daha düĢüktür, ancak yine de yüksek bir orandır. Yeni
projenin hektar baĢına 30 kiĢi gibi, sakinlerine büyük alan ve özgürlük verecek ve eko-hayat konseptini
Ģehirde en verimli Ģekilde kullanmalarını sağlayacak bir oranı olacaktır. Bu anlamda plan, alanda öncü
pilot uygulamalar için yer tutmaktadır. Plan kentsel yaĢamın bütün yönlerini sürdürülebilir bir biçimde
içerdiği için, planlamacılar yeni eko-bölge ile Gaziantep Ģehri arasında günlük gidiĢ geliĢlerin yoğun
olmayacağını ve dolayısıyla günlük ulaĢım ihtiyacının azalmasıyla karbon salınımının düĢeceğini
beklemektedirler. Bu projenin, bölge sakinlerinin ve diğer Ģehirlerin dikkatini çekecek, sürdürülebilirlik
odaklı kentsel planlamaya örnek olacak öncü bir proje olması planlanmaktadır.
Daire BaĢkanı Sezer Cihan, Ģehrin mevcut bina yapısı için enerji verimliliği ya da düĢük karbonlu
ısıtma sistemleri ile ilgili parametreleri içeren izinlerin değiĢtirilmesinin mümkün olmayacağını
belirtmiĢtir. Öte yandan, Gaziantep‟in yeni konut alanında sürdürülebilir kentsel yaĢamın en iyi
uygulamalarını planlayarak ve yeni kural ve teĢviklerle, binalarda enerji verimliliği uygulamaları ve
düĢük karbonlu ısıtma sistemlerinin kullanımı teĢvik edilebilir. Sezer Cihan‟ın, yüksek bir
sürdürülebilirlik bilincine ve sürdürülebilir bir kentsel yaĢama geçiĢ için gerekli en önemli kaynağın
teĢvikler olduğunu belirtmesi, belediyenin sürdürülebilirlik ve iklim değiĢikliğine karĢı yaklaĢımını ve
tavrını göstermektedir. Aynı zamanda, yeni kentsel planlamaların tamamının iklim değiĢikliğini azaltım
ve uyum faaliyetlerinidikkate alan ekolojik önlemlere göre yapılacağını belirtmiĢtir.
1.2.3. Fen İşleri Daire Başkanlığı
Fen ĠĢleri Daire BaĢkanlığı, BüyükĢehir Belediyesinin baĢlıca eylem merkezlerinden biridir. Bölüm, 11
alt bölümden oluĢmaktadır ve görevlerin planlanan eylemlerin uygulanmasından sorumlu olduğu
bütçenin büyük bir bölümünü elinde tutmaktadır. Bölüm, altyapı iĢlerinin inĢasından ve yeniden
yapılandırılmasından, yolların yapımı, tamiri ve bakımından, hizmet binalarından, sosyal, kültürel ve
sporla ilgili binalardan ve kavĢakların bakımından; mevsimsel olaylara karĢı önlemler alınmasından,
ihaleye çıkan iĢ ve operasyonların kontrolü ve denetlenmesinden, belediye alanındaki enerji kullanımı
ve aydınlatmadan, yeĢil alanların ve parkların oluĢturulmasından, Ģehir park ve yolları için bitki
dikilmesinden ve diğer birçok görev ve ihtiyaçtan sorumludur.
Page 12
1.2.4. Enerji ve Aydınlatma Şube Müdürlüğü
Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü, Fen ĠĢleri Daire BaĢkanlığı‟na bağlı biralt bölümdür ve belediye
birimlerinin belediye binalarında, hizmet binalarında, inĢaat alanlarında, parklarda, bahçelerde,
vb.‟deki enerji kullanımından (elektrik, gaz ve diğer enerji kaynakları) ve aydınlatma cihazlarının
(ampuller, armatürler, vb.) bakım ve değiĢiminden sorumludur. Belediye (binaları, inĢaat alanları,
parkları, diğer iĢtirakleri ve sahip olduğu Ģirketleri) elektriği TEDAġ‟tan almaktadır.
ġube Müdürü‟nden alınan bilgiye göre belediyenin enerji politikaları potansiyel enerji verimliliği
eylemlerini göz önünde bulundurmaktadır. Belediye, ampulleri ve armatürleri daha enerji verimli
ampullerle ve ampulden çıkan ıĢığı daha iyi yansıtan, daha verimli ve daha uzun ömürlü armatürler
iledeğiĢtirmektedir. Henüz, değiĢtirme maliyeti ve değiĢimden kaynaklanan atık yüzünden, belediye
alanındaki bütün ampuller daha enerji verimli olanlarıyla değiĢtirilmemiĢtir. Enerji verimli armatürlere
geçiĢ sadece mevcut cihaz bozulduğunda ya da bakım gerektirdiğinde gerçekleĢmektedir. Ayrıca, yeni
ampuller ve armatürler ile ıĢıklandırma verimliliğinin artmasıyla, sokak lambaları arasındaki mesafeler,
mümkün olan yerlerde 10 m‟den 25-30 m‟ye çıkarılmıĢtır, ki bu hem ekonomik tasarruf, hem de
elektrik kullanımının azalmasına bağlı olarak sera gazı salınımının düĢmesini sağlamıĢtır. Bölüm aynı
zamanda mevcut ampulleri LED ampullerle değiĢtirmeyi düĢünmektedir, ancak teknolojinin yüksek
fiyatından kaynaklanan finansal maliyetin çok olması bu planı uygulanamaz kılmaktadır.
Enerji tasarrufu için belediye, sokaklarda çok insan olmadığı ve daha az ıĢığın herhangi bir güvenlik
sorunu ya da rahatsızlık yaratmadığı bir saatten sonra (geceyarısı) parklardaki ıĢık Ģiddetini %50
azaltmaktadır.
GörüĢmelerde BüyükĢehir Belediyesi‟nin
“bağımsız elektrik kullanma lisansı”na baĢvurduğu
belirtilmiĢtir. Ayrıca, atık arıtma tesisinde bulunan 1.5 MW kapasiteli kojenerasyon tesisinin de kendi
kullanımı için elektrik ürettiğini belirtmiĢtir.
Enerji maliyeti tasarrufu için yapılan bir diğer değerlendirme de içme suyu taĢınması ile ilgilidir.
Gaziantep‟te kullanılan içme suyu GASKĠ (Gaziantep Su ve Kanalizasyon Ġdaresi) tarafından komĢu
Ģehir KahramanmaraĢ‟tan taĢınmaktadır. Su bir boru hattı ile taĢınmaktadır ve evlere ve diğer
kurumlara kentsel boru hatları ile dağıtılmaktadır. Suyun taĢınması ciddi bir enerji kullanımı gerektirdiği
için (boru hattındaki pompalar ve motorlar için), belediye suyu elektrik fiyatının daha az olduğu gece
boyunca transfer etmektedir. Bu doğrudan bir enerji tasarrufu ya da sera gazı emisyonu azaltımı
sağlamasa da mali tasarruftan elde edilen ekstra bütçenin doğru kullanımıyla iklim değiĢikliğine karĢı
dolaylı bir etkisi olduğu düĢünülebilir.
1.2.5. Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Daire Başkanlığı
UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı, trafik akıĢını dikkate alarak yol ve sürüĢ
güvenliğini
sağlamaktan,
trafik
güvenliği
için
dikey
ve
yatay
yol
yapımından,
trafiğin
koordinasyonundan, belediye sınırları içinde trafik akıĢını verimli kılmak için istatistiki çalıĢmaların
hazırlanmasından, alan kullanım planlarına dahil edilecek ulaĢım çalıĢma ve projelerinden sorumludur.
Page 13
Bölüm, Ģehrin ulaĢım politikalarının diğer devlet ve sivil kurumlarıyla koordinasyon halinde belirlendiği
UKOME‟yi (UlaĢım Koordinasyon Merkezi) yönetmektedir.
Yakın zamanda, GBB‟nin bir iĢtiraki olan Gaski Enerji ve Fransız otomobil üreticisi Renault-Nissan,
Gaziantep‟te elektrikli araçların teĢvik edilmesini ve kullanımasını amaçlayan bir “sıfır emisyon
ortaklığı” geliĢtirmek için bir mutabakat zaptı imzalamıĢlardır. Bu ortaklık, Gaziantep sınırlarında
2011‟de piyasada olacak Ģekilde, elektrikli araçlar için bir Ģarj istasyonu ağı kurulumunun
uygulanmasına odaklanacaktır. Programın bir parçası olarak, hizmet Gaziantep Belediyesine hizmet
eden filo için sağlanacak 50 elektrikli araç için geliĢtirilecektir. Bu, Ġstanbul ve Ankara Belediyeleri‟nden
sonra Türkiye‟de bir ortaklıkla imzalanan üçüncü mutabakat protokolüdür.
1.2.6. Mali Hizmetler Daire Başkanlığı
Mali Hizmetler Daire BaĢkanlığı, GBB‟nin mali iĢlemlerinden, gelir ve giderlerin kontrol ve
yönetiminden, mali aktivitelerin ve strateji geliĢmelerinin planlama için raporlanmasından ve kısa ve
uzun vadeli planlar için bölüm bütçesinin hazırlanmasından sorumludur. Daire Rıdvan TurĢak
tarafından yönetilmekte ve Daire BaĢkanlığı‟na rapor veren üç bölüm vardır.
ġu anda, Mali Hizmetler Daire BaĢkanlığı belediyedeki diğer departmanların bütçe taleplerini göz
önüne alarak 2012-2016 yılları için 5 yıllık stratejik bütçe planını hazırlamaktadır.Yukarıda bahsedilen
bütçe planı, Belediye Meclisi‟ninonayına sunulmak üzere bitmeye yakındır. Stratejik bütçe planı Ģöyle
iĢlemektedir: (1) bölüm kapsamındaki amaç ve hedeflerin tanımı, (2) mali kaynakların performanslara
göre bölüm bütçelerine tahsisi. Belediye 5 yıllık strateji planının amaç ve hedeflerini Mayıs 2011‟de
tanımlamayı planlamaktadır, ki bu iklim değiĢikliğini dindirme stratejilerinin ve salınım azaltımı ile ilgili
gelecekte uygulanacak eylemlerin yeni bütçeye sokulması için önemlidir. Eski stratejik plan iklim
değiĢikliğini dindirme ya da emisyon azaltımı ile ilgili aktiviteleri barındırmadığı için, yeni stratejik plana
ve bütçeye odaklanılmalıdır. Bu bakımdan, ulaĢım stratejileri iklim değiĢikliğini dindirme ve iklim
değiĢikliğine adaptasyon dikkate alınarak belirlenmelidir.
1.2.7. Hukuk Müşavirliği
GBB‟nin Hukuk MüĢavirliği avukat olan Fatih Kıran tarafından yönetilmektedir. Bölüm, kontratlarla,
istimlakla ve devlet kanunlarının uygulanması ile ilgili her yasal durumdan sorumludur. Sayın Kıran
büyükĢehir belediyesinin hukuksal yapısını açıklamıĢtır ve kendisiyle belediyenin kontrolünde olan ve
iklim değiĢikliği ile çevreyle ilgili uygulamaların yasal boyutlarıyla ilgili görüĢülmüĢtür.
Sayın Kıran belediyenin “5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004” ve “5393 Sayılı
3
Belediye Kanunu 03/07/2005” ile yönetildiğini belirtmiĢtir . Belediyenin yönetimle ilgili yönlerinin genel
yapısı bu yasalarla tanımlanmıĢtır ve kontrol etme, inĢaat, çevresel eylemler, denetim, sosyal hizmet,
vb. uygulamalar hükümet ya da belediyeler tarafından konulan tüzük ve yönetmeliklerle
tanımlanmıĢtır. Sayın Kıran bu yönetmeliklerin uygulamalarının, “26490 No‟lu Belediye Zabıta
Yönetmeliği 11/04/2007” ile görev ve sorumlulukları tanımlanan zabıta tarafından yapıldığını
3
“5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004” ve “5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005” Ek-3‟te
verilmiĢtir.
Page 14
4
söylemiĢtir . Zabıtanın çevre yasalarının uygulanması ve iklim değiĢikliğiyle alakalı eylemler ile ilgili
görev ve sorumlulukları bu raporun Ek-3‟ünde verilmiĢtir.
1.2.8. Belediye İşletmeleri
Ġç bölümler dıĢında, Belediye 6 belediye iĢletmesine (en büyüğü GASKĠ olan) sahiptir ve onları kontrol
etmektedir.
GASKĠ
Su ve Sanitasyon
800 çalıĢan
57M € ciro
GAZĠBEL
ĠnĢaat
365 çalıĢan
9M € ciro
GAZĠDANIġMANLIK
DanıĢmanlık ve kontrol
-
1M € ciro
Gaski ENERJĠ
Enerji
-
1M € ciro
GAZĠULA
UlaĢım (Otobüs)
47 çalıĢan
2M € ciro
ÖZBEL
ĠnĢaat
65 çalıĢan
3M € ciro
1.3.
Diğer Önemli Paydaşlar
1.3.1. Valilik:
Ġl yönetimi, belediye için yatırım projelerinin finanse edilmesinde önemlidir (devlet garantisi). Ġl
yönetimleri merkezi hükümet tarafından doğrudan kontrol edilmektedir ve Ģehirdeki devlet otoritesi
olarak davranmaktadır.
Ġl yönetimlerinin ana sorumluluk alanları:
Kamu ĠĢleri:
ġehir yollarının inĢası ve bakımı (metropol hariç)
Güvenlik:
Polis güçleriye vatandaĢlar için güvenlik sağlamak
Su:
Ġçme suyu sağlamak (metropol hariç)
Kamusal eğitim:
Ġlk ve orta okulları inĢası ve bakımı
Tarım hizmetleri:
Deneysel çiftlikler, tohum ve gübre temini
Sağlık:
Sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal merkezlerin inĢası ve bakımı
4
“26490 No‟lu Belediye Zabıta Yönetmeliği 11/04/2007” Ek-3‟te özetlenmiĢtir.
Page 15
Ekonomi:
ĠĢ Odası oluĢturulması
1.3.2. İlçe Belediyeleri:
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟nin 3 ilçesi vardır. Bu belediyeler ġahinbey, ġehitkamil ve Oğuzeli
Belediyeleridir. Bütün belediyeler “5393. No‟lu Belediye Kanunu” ile yönetilmektedir.
Ġlçe belediyelerinin ana sorumluluk alanları aĢağıdaki gibidir:
Kamusal iĢler:
Ġlçenin tali yollarının bakımı
Sıhhi:
Çöp toplama
Arazi:
Arazi yönetimi ve kamulaĢtırma, kentsel geliĢim kontrolü
1.4.
Diğer Özel ve Kamusal Paydaşlar

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları – TCDD

Gaziantep Havalimanı

Gaziantep‟teki ana otobüs istasyonu

TEIAS

GAZDAS

Ġller Bankası

Yapı Sektörü ÇalıĢanları Odası

Odun ve Kömür Dağıtıcıları Odası

Araç Sahipleri Odası
Page 16
2.
BÖLGESEL ENERJİ VE SERA GAZI DENGESİ
2.1. Metodoloji
2.1.1. Metodoloji
Kullanılan metodoloji makroekonomik ve teknik faktörlerin küresel dengesine izin veren tabandan
tepeye analiz yöntemine (bottom-up analysis method) dayanmaktadır.
Bu metodoloji Fransız ADEME kuruluĢunun Bilan Carbone® standartına dayanmaktadır.
Sektörel bir yaklaĢım kullanılarak alt baĢlıklarda (konut, ticaret, endüstri, taĢımacılık vb.)
enerji
tüketimine ve sera gazı salımına sebep olan temel ihtiyaç analizi (ısınma, aydınlanma, ulaĢım vs.)
uygulanmıĢtır.
Uygulanan metodolojide, her sektör için sektörün ihtiyaçlarını belirleyen çeĢitli makroekonomik ve
teknik etkenler toplanılarak kullanılmıĢtır.
2.1.2. Kapsam
Bir sera gazı salımı dengesi tanımlamak için öncelikle değerlendirilen salımın ölçek ve kapsamını
belirlemek gereklidir.
Küresel (toplam) sonucu etkileyen çeĢitli aĢamalar aĢağıdaki Ģekilde tanımlanabilir:
A. Ele alınan gazın özellikleri:
1. Birincil sera gazı emisyon kaynağı enerji ürünlerinin (petrol, gaz, kömür ve odun) yanması
kaynaklıdır. Bu sera gazı salımı, enerji çeĢidine göre belirlenen emisyonun oranına bakılarak
enerji dengesinden doğrudan hesaplanmıĢtır. Enerji kaynaklı salım, bir bölgenin sera gazı
emisyonunun yaklaĢık %75‟ini oluĢturmaktadır.
2. Ġkincil sera gazı emisyon kaynağı enerji üretimine dayalı olmayan salımlardır (küresel salımın
% 25‟i). Bunlar (i) endüstriyel süreçlerle, (ii) nitrojen ürünleri kaynaklı salımlarla (tarımda
kullanılan gübreler veya hayvanlarda görülen bağırsak fermantasyonuna dayalı metan) ve (iii)
soğuk hava üretimi için kullanılan soğutucu gazların sızmasna (klima ve buzdolapları)
bağlantılıdır.
B. Fiziksel sınırların tanımı
1. “Kadastral Yaklaşım” bir bölgenin coğrafi sınırları içinde salınan sera gazı miktarını dikkate
alır. Bu sera gazı dengesinde sadece direkt salımlar hesaba katılır. Dolayısıyla kadastral
yönteminde elektrik tüketimi kaynaklı salım sıfıra eĢittir, çünkü salım tüketim yerinde değil
üretimde yani ülkenin çeĢitli yerlerindeki termik güç santrallerinde gerçekleĢmiĢtir. Öte yandan,
fosil yakıt olarak odun kullanımı yüksek bir salım oranıyla hesaba katılmaktadır. (Ormanlarda
yetiĢen ağaçların CO2 deposu olma özelliği göz ardı edilerek).
2. Kadastral yaklaĢım ayrıca dolaylı emisyonları yani coğrafi sınırların dıĢında gerçekleĢen ve
farklı enerji ürünleriyle iliĢkili salımı da dikkate alarak geniĢletilebilir. Özellikle:

Elektrik üretimi kaynaklı salım
Page 17

Fosil yakıt üretimi ve iĢlemesine bağlı salım (ham petrolün çıkarılması ve iĢlenmesi,
gaz çıkarımı ve taĢınması, vb.)

Ağaç yetiĢmesi süresince depolanan ters yönlü salım
AĢağıdaki paragraflarda da açıklandığı gibi 1 kWh enerjinin içerdiği CO 2 miktarını dikkate
almak Türkiye‟nin bölgesel dengesini önemli ölçüde etkilemektedir, çünkü ülkenin elektrik
üretimi genel olarak fosil yakıtlı santrallere dayanmaktadır.
3. Sera gazı dengesine bütüncül bir yaklaĢım, bölgedeki tüm birey ve kurumların faaliyetlerinden
oluĢan tüm emisyon kaynaklarını ele almaktır. Bu emisyon değeri bölgenin coğrafi sınırlarını
aĢarak ve bölgenin “upstream” (üretime dönük)
ve “downstream” (satıĢa dönük)
emisyonlarını da kapsar. Farklı aktörlerin (vatandaĢlar, kurumlar vs.) sorumluluğuna dayalı bu
sera gazı dengesi yaklaĢımı aĢağıdakiler arasında bir ayrım yapmayı gerekli kılar:

Bölgede yaĢayan halka bağlı emisyon,

Bölgeyi gelen ziyaretçilere bağlı emisyon (turizm veya iĢ amaçlı),

Bölgeden transit geçiĢe bağlı emisyon (belediyenin kontrolünün yüksek olmadığı,
bölgeden sadece geçen insanlara dayalı emisyon).
Bu çeĢit bir dengenin zorluklarından biri taĢımacılık sektörünü analiz etmek için koyulan
kısıtlamaları sabitlemektir. Bu sebeple çeĢitli parametreler analize eklenmelidir:

Bölge sakinlerinin bölge içindeki seyahatleri

Bölge sakinlerinin bölge dıĢına seyahatleri (turizm veya iĢ amaçlı). Bu seyahatlerin
özellikle de uzun mesafeli olup uçakla gerçekleĢtirilenleri veri üzerinde önemli bir
etkiye sebep olabilir.

Ziyaretçilerin ve özellikle yakın bölgelerde yaĢayanların bölgeye profesyonel,
ekonomik veya kültürel amaçlı günlük gidiĢ geliĢleri. Havacılık yolu ile gelenler de bu
kapsamda ele alınabilir.

Yerel yük taĢımacılığı (bölge içinde)

Yerel birey ve kurumların tüketimi için yapılan “upstream” (üretime dönük) yük
taĢımacılığı (ithalat)

“Downstream” (satıĢa dönük) yük taĢımacılığı (ihracat)
Bu yöntem uluslararası bir düzeyde kullanılamamaktadır çünkü emisyonların iki kere üst üste sayılma
ihtimali bulunmaktadır. Sonuçlar verinin sınırları ve kapsamıyla son derece iliĢkili çıkmaktadır. Bu
enerji ve emisyon denge çeĢidi en zor elde edileni olmakla birlikte çeĢitli sera gazı yayıcılarını
tanımlamayı
ve
belediyenin,
uygulayabileceği/geliĢtirebileceği
halkın
ve
özel
sektörün
politikaları/çalıĢmaları
emisyon
belirleyerek
miktarını
analiz
düĢürmek
etmeyi
için
mümkün
kılmaktadır.
Gaziantep enerji ve sera gazı emisyonu dengesi için, hem enerji kaynaklarına hem de atıklara bağlı
oluĢan emisyonlar ele alınmıĢtır. Tarıma dayalı emisyon oranları güncel olarak analiz edilmiĢtir, ancak
endüstriyel süreçlere dayalı emisyonların incelenmesi (her sanayi tesisinin yöneticisiyle yakın iliĢki
içerisinde olmayı gerektirdiğinden) planlanmamaktadır.
Page 18
Araştırmada ele alınan çeşitli aşamalar şunlardır:

Gaziantep Belediyesi‟ne bağlı bölgenin yerleĢime yerleĢime bağlı (kadastral) doğrudan
emisyonlar;

Doğrudan ve dolaylı (elektriğe bağlı) emisyonları ele alan “geniĢletilmiĢ” kadastral emisyonlar,

Bölgede yaĢayanların günlük hareketliliğine bağlı emisyonlar

Bölge içerisindeki yük taĢımacılığına bağlı emisyonlar;

Bölge dıĢına bağlı yük taĢımacılığı kaynaklı emisyonlar (ithalat ve ihracat)
Transit trafikten ve ziyaretçilerden kaynaklanan emisyonlar dikkate alınmamıştır. Bu aĢağıdaki
nedenlerden dolayı klasik bir yaklaĢımdır:

Ne yerel otoriteler ve ne de yerel birey ve kurumların emisyonları değiĢtirme ve etkiletme
Ģansı vardır.
 Transit emisyonlar, nakledilen ürünleri kabul eden ve bu taĢıma hizmetlerini satın alan alanın
sera gazı emisyonu dengesine dahil edilmelidir.
2.1.3. Türkiye’de Elektriğin CO2 içeriği
Türkiye‟deki enerji sistemi birbirine bağlı (interconnected) bir yapıdadır. Dolayısıyla, kWh baĢına
düĢen CO2 muhteviyatı da Türkiye‟deki üretim tesislerinin kurulum ve dağılımına bağlıdır. Özellikle de
Gaziantep‟in enerji tüketiminin tamamen bölgede var olan barajlardan geldiğini iddia etmek mümkün
değildir.
Ancak Türkiye‟deki elektrik üretiminin çoğu alıĢılmıĢ bir yöntem olan termik enerji santrallerindeki fosil
yakıttan üretime dayalıdır (Bkz.: aĢağıdaki grafik). Buna göre 2007‟de:

%48 doğal gaz santrallerinden

%38 kömür santrallerinden

%4 akaryakıt santrallerinden

%9 hidroelektrik barajlardan

Kaynak : eurostat
Fosil yakıt bazlı santrallerinin ortalama performansı sınırlıdır (%33 ila
% 40 arası değiĢir). Üretilen 1kWh enerjinin içerdiği CO 2 oranı ise
oldukça yüksektir (yıllara gore 0.155 and 0.200 gC/kWh arasında
değiĢim gösterir).
Detaylı
bilgi
ve
Amerika‟daki
karĢılaĢtırma için
farklı
ülkelerde
1kWh
yandaki tablo
elektriğin
Avrupa
CO2
ve
içeriğini
göstermektedir:
Kaynak : eurostat
Page 19
Page 20
2.2.
Enerji ve Sera Gazı Dengesinin Küresel Sonuçları
2.2.1. Enerji Dengesi
Gaziantep‟in küresel enerji dengesi sadece dahili yük taĢımacılığı göz önüne alındığında 960 ktoe‟ye
denk gelmektedir (ithalat, ihracat ve ziyaretçilerin etkisini dıĢarıda tutarak). Bu rakam, havaalanındaki
kerosen satıĢları ve yük taĢıyan kamyonlara yapılan yakıt satıĢları dahil edildiğinde 990 ktoe‟ye
ulaĢmaktadır.
Bölgenin enerji tüketiminin %34‟ini gerçekleĢtirmesiyle sanayi sektörü en çok tüketimin gerçekleĢtiği
sektördür, Bu durum iki önemli endüstriyel alana bağlı olarak Gaziantep‟e özgü bir durumdur.
Konut sektörü ise % 33 ile neredeyse eĢit bir tüketim sergilemektedir.
UlaĢım sektörü de %20‟luk enerji tüketimiyle üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ufak oran toplu
taĢımanın halkın ulaĢımındaki rolüyle doğrudan iliĢkilidir.
Servis sektörü ise (genellikle küçük dükkanlar, ofisler ve kamu hizmetleri) bölgedeki tüketimin %13‟sini
oluĢturmaktadır.
Kaynak: ICE Hesaplamaları
Enerji ürünleri açısından bakıldığında petrol ürünlerinin (%30), elektriğin(%29) ve kömürün (%26)
birbirine çok yakın oranları vardır. Bu üç ürün içerisinde doğal gaz halen geliĢmektedir ve gelecekte
kömürün yerini alacağı gözlemlenmektedir.
Page 21
2.2.2. Sera Gazı Emisyonu Dengesi
Küresel GHG emisyon dengesi (bölgenin ve konutların faaliyetlerini göz önünde bulundurarak) 4,560
ktCO2e‟ye eĢittir ve kiĢi baĢına düĢen miktar 3.55 tCO2e dolaylarındadır.
AĢağıdaki diyagram yerlere göre emisyon dağılımını göstermektedir:

Doğrudan kadastral emisyonlar kiĢi baĢı 1,63 tCO2e‟dir.

Elektriğe bağlı dolaylı emisyonlar kWh elektrik baĢına içerdikleri yüksek CO 2 oranından ötürü
küresel dengeyi iki katına çıkarmaktadır. Bölgedeki doğrudan ve dolaylı emisyonların toplamı
kiĢi baĢı 3.2 tCO2e‟yi bulmaktadır.

Enerji üretimine dayalı olmayan, atıklarla ilgili salımı eklediğimizde ise denge kiĢi baĢı 3.44
tCO2e„ye ulaĢmaktadır.

“Upstream” (üretime dönük) ve “downstream” (satıĢa dönük) taĢımacılık dikkate alındığında da
bölgedeki denge kiĢi baĢı 3.52 tCO2e‟ye yükselmektedir.
Not: Yük taĢımacılığı kaynaklı emisyonların halen düĢük olduğunu gözlemlenmektedir. Bu sebeple
gözlemlere kesinlik kazandıracak hesaplamalar oluĢturulmaktadır.
2.2.3. GBB Azaltım Hedefi:
Gaziantep BüyükĢehri‟nin nüfus artıĢına göre, azaltım için daha doğru olan gösterge kiĢi baĢına
emisyondur. Önerilen hedef aĢağıdaki gibi olabilir:

2023‟te kiĢi baĢına 3 tCO2e seviyesine ulaĢmak için kiĢi baĢına %15 CO2 azaltımı

2023‟te kiĢi baĢına %15 enerji tüketimi azaltımı
Page 22
Güncel Durum:
Yerleşime (kadastroya) bağlı emisyonlar: Kişi başı 3.44 tCO2e:

Doğrudan enerji emisyonları: KiĢi baĢı 1.63 tCO2e

Dolaylı enerji emisyonları: KiĢi baĢı 1.57 tCO2e

Atık sektörü kaynaklı emisyonlar: KiĢi baĢı 0.24 tCO2e
Vatandaşlara ve bölgesel faaliyetlere dayalı emisyonlar: Kişi başı
3.52 tCO2e:

YerleĢime (kadastroya) bağlı emisyonlar: KiĢi baĢı 3.44 tCO2e

TaĢımacılık kaynaklı emisyonlar (dıĢ taĢımacılık): KiĢi baĢı
0.03 tCO2e

Hava taĢımacılığı kaynaklı emisyonlar: KiĢi baĢı 0,05 tCO2e
Kaynak: ICE veritabanı ve hesaplamaları
Kömürün yerine tümüyle doğalgazı kullanmaya baĢlamasına rağmen, sanayi sektörü hala bölgedeki
en büyük sera gazı kaynağıdır. Bu emisyonların çoğu elektrik tüketimine bağlı olarak oluĢmakta ve
ilgili emisyonlar bölgenin dıĢından gelerek Türkiye‟deki enerji santrallerinin yerleĢimine göre
dağılmaktadır.
Konut sektörü de, evlerdeki ısınma amaçlı kömür kullanımı sebebiyle ikinci büyük sera gazı yayan
sektördür. Konut sektörünü takiben taĢımacılık sektörü, servis sektörü ve atık sektörü gelir.
Page 23
Page 24
İSKAN
3.
3.1.
Enerji ve Sera Gazı Dengesi
3.1.1. Temel Özellikler
 İklim
Gaziantep‟in iklimi, Akdeniz ılıman ikliminin etkisi altındadır ve aĢağıdaki özelliklere sahiptir:
Isınma ihtiyacının ve inĢaat sektörünün gerekliliklerinin bir göstergesi olarak kullanılan „günlük sıcaklık
toplamı‟ 2.600 derece civarındadır.
KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında bu iklim Güney Fransa (Nimes Ģehri yöresi) iklimine benzer bir
yapıdadır.
 Nüfus
Gaziantep Belediyesi‟ne bağlı nüfus 2007 yılında yaklaĢık 1.295.000 olarak tahmin edilmiĢtir.
 Yapı Stoku
Yapı stokunun (ana evlerin) çoğu 1950‟den sonra inĢa edilmiĢ 288.000 adet konuttan oluĢmaktadır.


Apartman daireleri yapı stokunun %80 ila %86‟sini oluĢturmaktadır. Bunların da:
o
%70‟i 1950 ila 2000 yılları arasında
o
%25‟i 2000 yılından sonra inĢa edilmiĢtir.
Müstakil evler ise yapı stokunun %15 ila %20‟sini oluĢturmaktadır. Müstakil evlerin:
o
%25‟i 1950 yılından önce
o
%70‟i ise 1950-2000 yılları arasında inĢa edilmiĢtir.
Referans yılı olarak 2000‟in alınması anlamlıdır, çünkü Türkiye‟nin ısıtma ile ilgili ilk hukuksal
düzenlemesi bu yılda yapılmıĢtır.
Konut doluluk oranı hane baĢına ortalama 4.5 kiĢiyle yüksek bir seviyededir (müstakil evlerde hane
baĢına 5.5; apartman dairelerinde ise hane baĢına 4.3 kiĢi düĢmektedir). Bu oran hane halkı baĢına
düĢen sıcak su tüketimini de doğrudan etkilemektedir.
Page 25
Konut yoğunluğu yılda yaklaĢık 10,000 yeni mesken (%90‟ı toplu konut olmak üzere)
ile hızla
büyümektedir.
 Konutların ısı performansı
Çoğu yapı, duvarlar ve çatı için harici ısı yalıtımı (bina çevre kaplaması) içermemektedir. AĢağıdaki
tablo yapı tipolojisini ve ilgili yüzeyi göstermektedir (Apartmanlar için 100 ila 170 m², müstakil evler için
100 ila 150m²)
2000-2010 yılları arasında inĢa edilen yeni binaların sadece %10‟u yalıtım unsurları içermektedir.
Kaynak: Gaziantep Üniversitesi
Isıtma için harcanan ortalama enerji tüketimi ev baĢına 1 ila 1.5 ton kömür civarındadır ve apartman
dairesi baĢına 2 ton‟a yaklaĢmaktadır. AĢağıdaki tablo binaların çeĢidine ve yaĢına göre m² baĢına
düĢen tüketim oranlarını sergilemektedir:

1950-2000 yılları arasında inĢa edilmiĢ apartman daireleri için yaklaĢık 90 kWh/m² (ısıtma
amaçlı toplam tüketim)

Aynı dönemde inĢa edilmiĢ müstakil evler için 75 kWh/m²‟ye yaklaĢan daha düĢük bir tüketim
seviyesi mevcuttur (ısınma amaçlı toplam tüketim). Bu düĢük seviye binanın iyi ısı
performansından ziyade düĢük konfor düzeyini göstermektedir.
Page 26
ĠnĢaat tarihini hesaba katarak Üniversite verilerine ve ICE hesaplamalarına göre
KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında bu tüketim seviyeleri Fransa‟nın iklim açısından büyük benzerlik
gösteren bölgesine oranla %15 daha düĢüktür. Bu durum konut konforunda aĢağıdakilere bağlı
farklılıklara iĢaret eder:

DüĢük iç sıcaklık (Fransa‟da 20 ila 21°C„yi bulurken bu bölgede 18°C „ye yakın)

Kısa ısıtma süresi
Bu sebeple, gelecekte Gaziantep‟te iyileĢen yaĢam koĢullarıyla birlikte enerji tüketiminin de artması
beklenmektedir.
 Isıtma donanımı
Enerji Ģirketlerine göre 2007‟de evlerin yaklaĢık %70‟i kömürle, %15‟i elektrikli ısıtıcılarla, %6‟sı doğal
gazla, %5‟i odun yakarak, %4‟ü ise yakıt ısıtıcısıyla ısınmaktadır.
Gaziantep‟teki doğal gaz ağının geliĢimiyle kömürden doğal gaza geçiĢler Ģimdiden baĢlamıĢ
durumdadır.
 Sıcak su imkanları
Neredeyse bütün konutların güneĢ enerjisiyle çalıĢan su ısıtıcılarının bulunduğu tahmin edilmektedir.
Genel ısınma kullanım ortaklaĢa olsa da, güneĢ enerjisiyle çalıĢan su ısıtıcıları bireysel olarak
kullanılmaktadır. Bu sebeple binaların çatılarının güneĢ enerjisi ısıtıcılarıyla son derece dolu olduğu
gözlemlenmektedir.
 Klima tesisatı
Klima tesisatı oranı (split sistemler) %15 civarında değerlendirilmektedir (uzman görüĢüne göre).
Page 27
3.1.2. Enerji ve Sera Gazı Emisyonları Sonuçları
 Enerji Dengesi
Konut sektöründeki toplam enerji tüketimi 345 ktoe miktarındadır.
Kömürün ısınmak için önemli miktarlarda tüketildiğini göz önüne alarak bu dengenin çoğunun kömür
(%63 veya 200 ktep veya 390.000 ton) ve elektrikten (%31 veya 68 ktoe) oluĢtuğu belirtilmektedir.
Bu tüketimin yaklaĢık %80‟i düĢük bir konfor seviyesinde olmasına rağmen ısınmaya dayalıdır. Ev
aletleri için tüketilen elektrik miktarı hane tüketiminin %13‟ünü oluĢturmasıyla oransal olarak düĢüktür.
Bu tüketim Ģekli ev aleti kullanımının Fransa‟yla da karĢılaĢtırıldığında oldukça düĢük bir seviyede
olduğunu göstermektedir.
Enerji Kaynakları
Tüketim Türleri
 Sera Gazı Dengesi
Sera gazı emisyon dengesi Ģu Ģekildedir:

Doğrudan emisyonlar için 890 ktCO2e (Gaziantep Belediyesi içerisinde)

Gaziantep hanelerinde kullanılan “upstream” (üretime dönük) elektriğin emisyonu da
eklendiğinde 1,370 ktCO2e. Bu „dolaylı‟ emisyonlar tüm Türkiye‟ye yayılmıĢ durumdadır ve var
olan termik enerji santrallerine bağlıdır (gaz, kömür)
Gaziantep‟te yaĢayan bir birey de konutu dolayısıyla 1.05 tCO 2e sera gazı emisyonuna sebep
olmaktadır.
Kömür, sera gazı emisyonuna ek olarak partikül üretimiyle de Ģehrin hava kalitesinin düĢmesine neden
olmaktadır.
3.2.
Mevcut politikalar ve çalışmalar
3.2.1. Büyükşehir Belediyesi
GBB, kentsel yönetim planlarını dizayn etme hakkını elinde tutmaktadır. Bu bağlamda, yeni alanların
sürdürülebilirliğini arttırmak amacıyla, enerji verimliliği ve binaların eko-dizaynı için Yeni Kentsel
Page 28
Yönetim Planı‟na destekleyici notlar dahil edebilirler. Ancak, GBB‟nin inĢaatçıları belli standartlara göre
bina yapmaları konusunda zorlama hakkı yoktur.
Yukarıda açıklandığı gibi, Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği ve Binalarda Enerji Performansı
Yönetmeliği için uygulama gücü, oturma izni çıkarma gücüne sahip olduklarından ilçe belediyelerine
aittir. Ancak GBB, kendisinin inĢa ettiği yeni yapılar için oturma izni verme gücüne sahiptir.
ġehir Planlama Daire BaĢkanlığı Yöneticisi Sezer Cihan‟ın bahsettiği bir diğer önemli konu ise yeni
standartların sadece yeni binalara uygulanabildiğidir.
2
Ayrıca, Ulusal Ġklim Strateji Programı‟na dahil edildiği gibi, kullanım alanı 1,00 m ‟den büyük olan ve
otel, hastane, yurt, spor merkezi, vb.
gibi
ev
dıĢında
konaklama
için
kullanılacak yeni binaların merkezi
ısıtmaları ve sıcak su sistemleri güneĢ
enerjisi
kolektörleriyle
desteklenecektir.
Bire bir görüşmeler
raporundan
alıntı:
ġehitkamil
Ġlçe
Belediyesi‟yle
GörüĢme:
2011 yılı ocak ayında yürürlüğe giren
„Binalarda
Isı
Yalıtımı
ve
Enerji
Performans Düzenlemesi‟ne göre her
bina için bir enerji kimlik sertifikası düzenlenecektir ve binanın enerji verimliliğini ifade eden A‟dan D‟ye
değiĢen bir harfle sınıflandırılacaktır. Bu simge her binanın duvarında asılı bulunacaktır.
Enerji kimlik sertifikasındaki değerlendirme E‟ye eĢit veya daha düĢük olan binalar ikamet izni
alamayacaklardır. Düzenleme öncelikle önümüzdeki 10 yıl içinde inĢa edilecek binaları kapsayacak,
sonra da kademeli olarak hali hazırda inĢa edilmiĢ binalara uygulanacaktır. Binaların sertifikalanması
lisanslı özel Ģirketlerce yürütülecektir, ki bu sektör ayrıca makine mühendislerine yeni bir istihdam
olanağı da yaratacaktır.
Bu düzenlemenin iyi bir Ģekilde uygulanabilmesi için belediye çok sayıda müteahhitle onların
farkındalığını arttırma amaçlı gayriresmi toplantılar düzenlemiĢtir.
Gerçekten de çoğu müteahhitin uygulamanın düzgün bir Ģekilde yürütülmesiyle ilgili Ģüphe içinde
olduğu görülmüĢtür, ancak her binanın gerçek enerji performansı yerinde ölçülecektir ve
müteahhitlerin bu yeni durumla baĢ edebilmesi gerekmektedir.
ġahinbey Ġlçe Belediyesi‟yle GörüĢme
Yeni düzenlemenin bir parçası olarak ġahinbey Belediyesi, belediyeye önceden teslim edilen projelere
yerinde yalıtım denetimi yapan denetçilerden oluĢan 5 takım (her takım iki yetkiliden oluĢmaktadır)
görevlendirmiĢtir.
Ayrıca, ġahinbey Belediyesi binalardaki ısıtma sistemini fuel-oil kullanımından doğal gaz kullanımına
çevirmeye baĢlamıĢtır.
Page 29
3.2.2. Diğer Kurumlar
Anket raporundan alıntı:
Gaziantep ĠnĢaat Müteahhitleri Derneği
Neredeyse tüm müteahhitler 2008‟de oluĢturulan binalar için Isıl Yalıtım Düzenlemesi‟nin varlığından
haberdar, ancak çoğu, düzenlemenin içeriği hakkında ya bilgilendirilmemiĢ ya da yetersiz
bilgilendirilmiĢ durumdalar. ĠnĢaat Müteahhitleri Derneği bu sebeple 2010‟un baĢlarında yeni
düzenlemeyle ve onun içeriğiyle ilgili 75 ila 80 müteahhitin katıldığı bir seminer organize etti.
Gaziantep Makine Mühendisleri Odası

Makine Mühendisleri Odası bina inĢaatlarının ısınmayla ve mekanik aygıtlarla ilgili
(Ör.: asansör vb.) projelendirmelerini kontrol etmekle yükümlü bir kurumdur

Odadan bir yetkili, baĢkan tarafından geçtiğimiz senenin ısıtma sistemleri ve enerji
kaynakları (doğal gaz, petrol, kömür vs.) denetlenmiĢ bina projelerinin listesini yapıp
göndermekle görevlendirildi, ancak bu liste henüz elimize ulaĢmadı.

Oda aynı zamanda hem doğal gaz hem kömür kazanlarında çalıĢan kazancılara
teknik eğitim programları ve seminerler düzenlemektedir. Kazancılar için benzer bir
eğitim program ayrıca zabıta tarafından da yürütülmektedir.

Bunların dıĢında makine mühendisleri odası kitapçık, broĢür ve basın bildirileri
hazırlayarak enerji verimliliği, enerji tasarrufu ve farklı amaçlar için uygun enerji
kaynağı seçimiyle ilgili bilgilendirme yapmaktadır.
.
Page 30
HİZMETLER
4.
4.1.
Enerji ve Sera Gazı Emisyonu Dengesi
 Çalışan Sayısı5
YaklaĢık 180.000 kiĢi hizmet sektöründe (ofisler, mağazalar, eğitim, sağlık, oteller ve restoranlar vb.)
çalıĢmaktadır.
ÇalıĢanların %25 ila %30‟unun kamu sektöründe (yönetim, eğitim, sağlık), %70 ila %75‟inin ise özel
sektörde çalıĢtığı tahmin edilmiĢtir.
 Enerji Yoğunluğu6
Gaziantep‟teki endüstriyel dallara göre tüketim ortalamalarını belirlemek veri yetersizliğinden dolayı
zordur.
Fakat, biz bu denge için Eurostat verisinden hesaplanan ulusal enerji yoğunluğu ortalamalarını dikkate
aldık. Buna göre bir çalıĢanın yıllık tüketeceği miktar yaklaĢık 0.7 toe‟dir (Bu seviye Güney Fransa‟daki
tüketim ortalamalarına yaklaĢmaktadır).
 Isıtma Donanımı7
Isı üretiminin %60‟ı kömür kazanları tarafından, %25‟i yakıt sistemleriyle (özellikle kamu binalarında)
ve %15‟i elektrik sistemleriyle gerçekleĢtirilmektedir.
Doğal gaz ise günümüzde geliĢerek kömür kullanımının yerini almaktadır.
4.1.2. Enerji ve Sera Gazı Sonuçları
 Enerji Dengesi
2007‟de, hizmet sektörünün son enerji dengesi yaklaĢık 125 ktoe olmuĢtur. Ülkenin enerji
yoğunluğuna dayanarak yapılan bu tahmin, konut sektörü için daha fazla belirsizlik içermektedir.
Ürünlere göre dağılım Ģunu gösterir:

Isınma amaçlı kömür kullanımının %47‟lik üstünlüğü
5
Kaynak Bölgesel veriler ve Gaziantep Üniversitesi
6
Kaynak Eurostat
7
Kaynak Bölgesel veriler ve Gaziantep Üniversitesi
Page 31

Özel kullanımlara da bağlı olarak hizmet sektöründe elektriğin %34‟lük önemli rolü
(ıĢıklandırma, soğutma ekipmanları, ofis otomasyonu, klima tesisatı)

Petrol ürünlerinin önemli yeri (19%)
Enerji Türleri
Kaynak ICE Hesaplamaları
 Sera Gazı Dengesi
Hizmet sektörü için sera gazı dengesi aĢağıdakilere eĢittir:

Doğrudan emisyonlar için (Gaziantep Belediyesi içerisinde) 230 ktCO 2e

Elektrik tüketimi ile ilgili “upstream” (üretime dönük) emisyonlar katıldığında 1,370 ktCO2e
Hizmet sektörü konut sektörünün emisyonlarının 35%‟ini yansıtmaktadır.
4.2.
Mevcut Politikalar ve Çalışmalar
Yasaya göre, GBB sadece sahip olduğu binaların ve parkların aydınlatmasından sorumludur. Sokak
aydınlatması TEDAġ‟ın yönetimi altındadır. GASKĠ haricinde GBB‟nin kendi elektriğini üretme lisansı
yoktur. Elektrik ulusal Ģebekeden alınmaktadır.
GBB‟nin binalarında enerji verimliliği yönetimi yoktur. Binaların enerji performansları bilinmemektedir.
Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü BaĢkanı Atilla Bey ile olan görüĢmemizde, mevcut ampullerin
bozulmaları halinde enerji verimli olanlarıyla değiĢtirildiklerini belirtmiĢtir. An itibariyle aldıkları tek
önlem budur ve henüz iklim değiĢikliğine karĢı stratejik planları yoktur. Ancak, eylem planına katkı
sağlamak adına ilgi göstermiĢtir.
Page 32
ENDÜSTRİ
5.
5.1.
Enerji ve sera gazı dengesi
 Personel Sayısı
Endüstriyel sektör, 105,000 civarı çalıĢanla Gaziantep için için oldukça önemlidir. Sanayi Ģirketleri
genellikle iki alanda yoğunlaĢmıĢtır: Gaziantep‟in kuzeyi (OSB) ve kuzeydoğusu (Küsget). AĢağıdaki
tablo çeĢitli endüstrilerin yerleĢimlerini göstermektedir.
Kaynak: Gaziantep Üniversitesi
 Enerji Yoğunluğu
Endüstriyel sektörlerin enerji yoğunluğu Eurostat milli verilerinden hesaplanmıĢtır. 2000 yılından
baĢlamak üzere sanayi Ģirketlerinin enerji performansında %35‟e varan enerji tasarrufuyla önemli bir
iyileĢme tarafımızca gözlemlendi. Bu baĢarıyı çeĢitli faktörler açıklayabilir:

Yakıt fiyatlarının artmasına bağlı olarak enerji tasarrufuna verilen önemin artması;

Enerji verimli teknolojilerin Türkiye‟deki yeni endüstriyel geliĢmeleri destekleyici niteliği
Değerlendirilen enerji yoğunlukları Ģunlardır:
Page 33
Kaynak: Eurostat
 Enerji Denetimi
Endüstriyel sektör yaklaĢık 340 ktoe tüketmektedir. Bu tüketim seviyesi konut sektöründekinden (320
ktoe) daha yüksektir ve endüstrinin Gaziantep‟teki önemli yerini gösterir.
Endüstriyel sektörde enerji dağılımı yaklaĢık olarak değerlendirilmiĢtir (sektöre göre çalıĢanları ve
Ģirket sayısını içeren verinin sağlamlaĢtırılması için beklenmektedir).
Enerji türüne göre dağılım Ģunu yansıtır:

Elektriğin önemi (185 ktoe, veya endüstriyel sektörün tüketiminin %55‟i);

Doğal gazın büyük bölümü (100 million m ‟e denk gelen 100 ktoe, veya toplam tüketimin
3
%30‟u); Gaziantep‟in iki sanayi parkına doğal gaza bağlanmıĢtır.
Page 34

Petrol ürünlerinin önemli miktarda tüketimi (47 ktoe).
 Sera Gazı Denetimi
Endüstriyel sektörün sera gazı emisyon değerlendirmesi sadece enerji emisyonlarını (üretim sürecinde
oluĢan emisyonlar göz ardı edilmektedir) dikkate almaktadır. Denetim raporu Ģöyledir:

Doğrudan emisyonlar için yaklaĢık 400 CO2 ktoe (Gaziantep sanayi parklarının içerisinde);

Elektrik üretimi için gerçekleĢen “upstream” (üretime dönük) emisyonlar katıldığında 1700 CO2
ktoe (Salımı Gaziantep bölgesinde gerçekleĢmemiĢ, ancak ülkede kurulu olan termik
santrallere bağlı sera gazı değerleri)
Doğrudan ve dolaylı emisyonlar arasındaki bu fark, Türkiye‟de üretilen birim kWh elektriğin içerdiği
CO2 seviyesini vurgulamaktadır.
5.2.
Ekten alıntı:
Organize Sanayi Bölgesi (OSB) 2008‟de EN-VER projesini özellikle de kendi elektrik dağıtım
departmanında uygulamaya baĢlayan Gaziantep‟teki sayılı organizasyonlardandır.
OSB‟nin elektrik dağıtım departmanı kendi üyeleri tarafından kullanılan tüm elektriği temin eder. ENVER projesinin bir parçası olarak teknik kadrosunun bazı üyelerini Ankara‟daki Elektrik ĠĢleri Etüt
Dairesi‟nin açtığı kurslara göndermiĢlerdir. Departmandaki kurslar ve eğitim programı daha çok kazan
çalıĢtırma tekniklerine ve enerji yönetimine yöneliktir. Japonların yardımıyla yürütülen bir haftalık pratik
eğitim öğretilen konuları ele alan bir testle sürdürülmüĢtür.
Ayrıca, Organize Sanayi Bölgesi yönetim departmanı SCADA otomasyon sistemini kullanarak elektrik
kesintilerini ve kayıplarını azaltmaya yönelik çalıĢmalar yapmaktadır ve bina enerji verimliliği sağlayan
aydınlatma kullanımına yönelmiĢtir.
Page 35
TAŞIMACILIK VE ŞEHİRCİLİK
6.
6.1.
 Şehircilik
Gaziantep Ģehri kompakt ve tek merkezli bir yapıya sahiptir.
ġehrin yoğunluk profilini oluĢturmak için sokak ölçülerine dayalı yoğunluk bildiren veriler halen
iĢlenmektedir.
Gaziantep‟in toplam istihdamının üçte birinden fazlasını oluĢturan iki endüstriyel bölge, OIZ ve Küsget,
Ģehrin kuzey ve kuzeydoğu bölümünde bulunmaktadır. Bu bölgeler günlük iĢ ve ev arası ulaĢımın iki
ana menzilidir.
ÇeĢitli hizmetler (mağazalar, ofisler, eğitim), Ģehir içinde belli özel alanlar üretilmeden küçük
mağazaların varlığına dayalı bir sistemle iyi bir Ģekilde dağılmıĢtır.
Page 36
 Gaziantep Sakinlerinin Hareketliliği8
15 ila 75 yaĢ arası nüfus günlük ortalama 1.2 seyahat gerçekleĢtirmektedir (Bu değer, günlük 950.000
yolculuğa karĢılık gelen bir hareketlilik ifade etmektedir). Bu hareketlilik Gaziantep‟e eĢit büyüklükte
olan Fransız kenti Lyon‟a oranla üç kat daha küçüktür.
Bu
yolculukların
çoğunun
mesafesi
kısadır.
Böylelikle
yüksek
oranı
(%58‟i)
yürüyüĢle
gerçekleĢtirilebilmektedir. Geriye kalan % 42‟lik kısım ise taĢıt kullanılarak gerçekleĢtirilmektedir.
YürüyüĢün bu önemli rolünün altı çizilmelidir, örneğin Lyon‟da yürüyüĢ ulaĢımın sadece %33‟ünü
oluĢturmaktadır. Bu durum, kültürel bir alıĢkanlığın sonucu olarak ve yaĢama ile çalıĢma yerlerinin
önemli karıĢımından ötürü böyle ĢekillenmiĢtir.
TaĢıt kullanılarak yapılan yolculuklarda, Gaziantep‟teki uygulamalar daha çok (%75) toplu taĢıma
yöntemlerine iĢaret etmektedir. Özel araba kullanımının sadece %20 civarı olması son derece dikkat
çekici bir özelliktir. KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında Lyon kentinde binek arabaları taĢıt kullanılarak
yapılan ulaĢımın 2/3‟ünü, toplu taĢıma ise %21‟ini oluĢturmaktadır.
 Taşıt Filosu
9
Hane baĢına düĢen taĢıt sayısı ortalama 0.5 araba ve 0.35 motorsikletle oldukça düĢüktür .
Enerji ve sera gazı dengesi için, özel taĢıt baĢına yıllık 7500 km mesafeden oluĢan bir ortalama
10
kullandık .
8
Kaynak: Belediye UlaĢım Ana Planı
9
Eurostat
Page 37
Bu taĢıt filosu çok sayıda, ancak nispeten az yolcu taĢıyan toplu taĢıma çeĢitlerinden oluĢmaktadır:
Minibüsler, sanayi alanlarına taĢıma yapan özel otobüs Ģirketleri, öğrenci servisleri vs.
Kaynak: Bölgesel Veriler
 Toplu Taşıma
Toplu taĢımanın altyapısı 11 km uzunluktaki
bir tramvay hattıyla sınırlıdır. Ġki endüstri
bölgesinden geçerek onları Ģehir merkezine
bağlayan
bir
demiryolu
hizmeti
henüz
sunulmamıĢtır.
Her gün Ģehir merkezinden Organize Sanayi
Bölgesi‟ne (OSB) 65,000, Küsget bölgesine
ise
40.000
çalıĢan
yolculuk
11
gerçekleĢtirmektedir .

Hafif Ulaşım Yöntemi
Bisiklete binmek Gaziantep‟te pek yaygın bir ulaĢım biçimi değildir (yolculukların sadece %1‟i). Hava
koĢullarının elveriĢli olmasına rağmen Ģehrin engebeli yapısı dezavantaj teĢkil etmektedir.
10
ICE varsayımları
11
Kaynak: Belediye UlaĢım Ana Planı
Page 38
 İç Nakliye
12
Gaziantep‟te yaklaĢık 12.000 taĢıt (kamyon ve kamyonetler) kayıtlı olarak bulunmaktadır . Enerji
13
tüketimi dengesini değerlendirirken taĢıt baĢına günlük 30 km‟lik bir ortalama kullandık .
 Dış Nakliye
Gaziantep bölgesinin “upstream” (üretime dönük) ve “downstream” (satıĢa dönük) nakliyesi günlük
yaklaĢık 110 adet kamyon yolculuğuna sahne olmaktadır. AĢağıdaki tablo kamyon sayılarını ve
14
amaçlanan istikametlere göre tahmin edilen mesafeleri göstermektedir.
Günlük Kamyon yolculukları
Ġstikamet
Günlük
Yolculuk sayısı
Günlük
Mesafe (tek yön)
GAZĠANTEP-ĠSTANBUL
25
1200km
GAZĠANTEP-ANKARA
15
850km
GAZĠANTEP-ĠZMĠR
15
1200km
GAZĠANTEP-ANTALYA
10
1200km
GAZĠANTEP-D. ġEHĠRLER
30
Kesin bilgi bulunmamakta
GAZĠANTEP-YURTDIġI
13
(Genellikle Almanya‟ya)
Gen. Toplam
108 yolculuk/gün
 Hava Yolculuğu
Gaziantep Havaalanı‟ndan geçiĢler Ankara, Ġzmir, Ercan ve Stuttgart havaalanlarından gelen ve bu
yönlere giden haftalık 76 uçuĢu temsil eder. Yıllık kerosen tüketimi ise yaklaĢık 18.000 tona denk
15
gelmektedir .
 Enerji Dengesi
TaĢımacılık sektörünün tüketimi yaklaĢık 210 ktoe‟dir:

Birey ulaĢımı için 140 ktoe;
12
Bölgesel veriler
13
ICE varsayımı
14
Bölgesel veriler
15
Gaziantep Havaalanı verileri
Page 39

Ġç nakliye için 36 ktoe (Gaziantep bölgesi içerisinde);

DıĢ nakliye için 14 ktoe (bölgenin büyük ilçelerine ve ilçelerinden dıĢarı);

Hava taĢımacılığı için 20 ktoe.
Bunlara bağlı sera gazı (GHG) emisyonları 690 ktéqCO2‟dir:

Ġnsanların ulaĢımı için 470 ktCO2e (kiĢi baĢı 0.36 ktCO2e);

Ġç nakliye için 120 ktCO2e (Gaziantep bölgesi içerisinde) (kiĢi baĢı 0.09 ktCO2e);

DıĢ nakliye için 45 ktCO2e (kiĢi baĢı 0.03 ktCO2e);

Hava taĢımacılığı için 60 ktCO2e (kiĢi baĢı 0.05 ktCO2e).
6.2.
Mevcut Politika ve Çalışmalar
6.2.1. Belediye
Anket raporlarından alıntı:
Belediyenin üstlendiği çalıĢmalar:

Belediye doğal gazla çalıĢan üç otobüs satın almayı planlamaktadır. UlaĢım Departmanı
BaĢkanı bunun özel sektöre gaz emisyonlarını düĢürmek ve daha düĢük ücretlere çalıĢmak için
iyi bir örnek oluĢturacağını düĢünmektedir.

ġehir içi raylı sistemin kuruluĢu (tramvay) 2010 yılının ortalarında sona ermiĢtir. Tramvay, enerji
verimliliğini sağlayan ve CO2 miktarını azaltıcı bir proje olarak ele alınabilir çünkü tramvayın
çalıĢması otobüs, minibüs ve özel araç sayısını ve bunlara bağlı CO2 emisyonlarını
düĢürecektir.

ġehrin trafik ıĢıklarının birbirine bağlılığı (%50‟si 2010 yılında birbirine bağlanmıĢtır.)
kavĢaklarda daha az beklemeye sebep olarak yolların enerji verimli bir Ģekilde kullanılmasına
yardımcı olmuĢtur. BaĢka bir avantaj da trafikte kaybedilen vaktin geri kazanılmasıdır.

Hizmet otobüslerine konulan yaĢ sınırlaması (ÇalıĢan servisleri için 20 yıl, öğrenci servisleri için
12 yıl) çok yaĢlı taĢıtları trafikten uzak tutarak hem daha güvenli sürüĢ olanağını, hem de CO 2
emisyonlarının azalmasını mümkün kılmıĢtır.
6.2.2. Diğer Kurumlar
Anket raporlarından alıntı:
Gaziantep ġoförler ve Otomobilciler Odası
Gaziantep ġoförler ve Otomobilciler Odası, üyelerine güvenli ve enerji tasarrufu sağlayan sürüĢ
teknikleri veya motor ve taĢıt bakımıyla ilgili konularda kurs ve seminerler vermektedir.
Gaziantep Havaalanı
Page 40
Havaalanı yönetimi uçakların enerji verimliliğine veya CO 2 salımının azaltılmasına dair herhangi bir
çalıĢma yürütmemiĢtir. Fakat havaalanı yönetiminin havaalanında enerji tüketimini düĢürmeye ve
enerji verimliliğini arttırmaya yönelik geçtiğimiz yıllarda yaptığı bazı çalıĢmalar bulunmaktadır:

Geçtiğimiz yıllarda çoğu elektrik ampulü enerji verimli çeĢitleriyle değiĢtirilmiĢtir. Ayrıca
havaalanı aydınlatması hava trafiği olmayan zamanlarda iki bölü üç oranında azaltılmaktadır.

Ofislerin kapalı olduğu saatlerde ıĢıkların otomatik kapanmasını sağlayan bir sistem
tasarlanmıĢtır.

Enerji verimliliğinin anlamı ve kullanım alanları hakkında bir bildiri yayımlanmıĢ ve havaalanı
çalıĢanlarına dağıtılmıĢtır.
Bunlara ek olarak, havaalanı binasının gerekli yerlerine ısı yalıtımı yapılmıĢtır. Böylelikle 2008 ile 2009
yılları karĢılaĢtırıldığında enerji (elektrik) tüketiminde belli bir azalma gözlemlenmektedir.
CO2 emisyonlarının azaltılması için 2010‟un ekim ayında havaalanı yönetimine ait tüm araçlara
uygulanacak rutin egzoz testlerinin (MOT) haricinde özel bir çalıĢma bulunmamaktadır.
Gaziantep Devlet Demiryolları ġubesi
Demiryolları sisteminde enerji verimliliği sağlamak için eski motorlar sırasıyla yenileriyle
değiĢtirilmektedir (model 33000). Yeni motorlar eskilere göre yolcu veya yük baĢına daha az enerji
kullanıyorlar. Belediye ve Devlet Demiryolları arasında Ģehir merkeziyle Organize Sanayi Bölgesi
arasında çalıĢacak banliyö treni hattı kurma amaçlı görüĢmeler sürmektedir.
Page 41
7.
7.1.
KATI ATIKLAR VE SU
Bkz. Ekler.
7.1.2. Sera Gazı Sonuçları
Atık üretimi, atık su ve ilgili arıtmaları yılda yaklaĢık 320 kt CO 2e salınım (kiĢi baĢına 0.25 t CO2e)
üretmektedir.
Bu denge çöp sahasına gelen günlük girdiye bağlıdır. ĠĢletmelerden ve evlerden gelen günlük
ortalama 1,000 tonluk çöp gelir (Kaynak: Katı Atık Depolama Sahası). Bu denge Gaziantep‟in toplam
nüfusuyla ve Türkiye‟deki kiĢi baĢına ortalama atıkla (300-350 kg/yıl) uyumludur.
Çöp sahasında gerçekleĢtirilen metanizasyon faaliyetlerinden kaynaklı emisyon azaltımları sera gazı
dengesine dahil edilmemiĢtir. Doğru veriler elde edilirse, ikinci aĢamadaki denge güncellenebilir.
Hesaplanan değer çöp sahasındaki toplan salınımın %10 – 15 azaltımıdır.
GASKĠ, belediye sınırlarındaki içme ve kullanma suyunun dağıtımından sorumludur. ġehirde yeterli su
kaynağı olmadığı için, su GASKĠ tarafından KahramanmaraĢ‟tan iletilir. Su bir boru hattı ile
taĢınmaktadır ve evlere ve diğer kurumlara kent boru hatları ile dağıtılmaktadır. Suyun taĢınması ciddi
bir enerji kullanımı gerektirdiği için (boru hattındaki pompalar ve motorlar için), belediye suyu elektrik
fiyatının daha az olduğu gece boyunca transfer etmektedir. Bu doğrudan bir enerji tasarrufu ya da sera
gazı emisyonu azaltımı sağlamaz, ancak mali tasarruftan elde edilen ekstra bütçenin doğru
kullanımıyla iklim değiĢikliğine karĢı dolaylı bir etkisi olduğu düĢünülebilir.
Page 42
7.2.
7.2.1. Büyükşehir Belediyesi
5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004‟nun
16
7. maddesine göre ilçe belediyeleri ve ilk
kademe belediyeler büyükĢehrin sınırları içindeki katı atıkĢarın toplanmasından sorumludur. Aynı
zamanda, 5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005‟in 14. maddesine göre aynı Ģartlar konulmuĢtur.
Sonuç olarak, büyükĢehir belediyeleri, büyükĢehir katı atık yönetim planı hazırlamakla yükümlüdür.
Yasal olarak GBB‟nin, ilçe ve ilk kademe belediyelerin sorumlulukları aĢağıdaki gibi belirlenmiĢ ve
ayrılmıĢtır.
BüyükĢehir Belediyesi‟nin sorumlulukları Ģunlardır:

Sıhhi çöp alanlarına tehlikeli atık, tıbbi atık ve ambalaj atıklarının girmesini engellemek için
önlemler alma.

Ġlçe ve ilk kademe belediyeler tarafından yönetilen operasyonların koordinasyonu.

Ġlçe ve ilk kademe belediyelerinin atık yönetimi planları altında yapılan operasyonların
desteklenmesi.
5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005‟e göre belediyenin sorumlulukları Ģunlardır:

Katı atıkların toplanması, ulaĢımı, ayrıĢtırılması, sirkülasyonu, ortadan kaldırılması ve
saklanması ile ilgili bütün hizmetlerin sağlanması.

Atık yönetimi dahilinde, mevzuata göre diğer sorumlu taraflarla birlikte bilgilendirici eğitim
aktiviteleri düzenlenmesi.

Atık ayrılması / toplanması / yok edilmesi ile ilgili lisansları ya da geçici çalıĢma izinleri
olan kurumlarla birlikte atık yönetim planı hazırlanması.

Atık yönetimi planına göre denetim, önlem alınması ve atık ayırmanın çoktan baĢladığı
yerlerde kendi atıklarını ayırarak toplamayan atık üreticilerine idari yaptırım uygulanması.

Atık toplama / ayırma iĢinin atık toplama aletleri alımıyla ve lisansı ya da geçici çalıĢma
izni olan iĢletmelere personel alınmasıyla desteklenmesi.

Sıhhi çöp alanlarına tehlikeli atık, tıbbi atık ve amabalaj atığı atılmasını engellemek için
önlemler alma.

Belediyenin inĢaat planında atık ayırma ve geri dönüĢüm tesislerinin belirlenmesi ve
altyapı hizmetlerinin sağlanmasında öncelik verilmesi.
16
“5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004” ve “5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005”
eklerde verilmiĢtir.
Page 43
7.2.2. Other Institutions
Karbon danışma şirketinden alıntı (Mavi Consultants):
Gaziantep ġehir Çöp Sahası 1992‟de belediye tarafından inĢa edilmiĢtir ve operasyona 1993‟te
baĢlamıĢtır. ġehrin güneybatısında yer almaktadır. Çöp sahası 2009 yılında bir belediye ihalesini
takiben özelleĢtirilmiĢtir. CEV Enerji Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. ġti. (Türk - Kore ortak giriĢimi) çöp
sahasını 29 sene boyunca iĢletme hakkını kazanmıĢtır (bu süre boyunca belediye tarafından baĢka bir
çöp sahası daha inĢa edilmeyeceği hükmüne göre). CEV Enerji ilçe belediyeler tarafından toplanan
atıkları ücretsiz olarak, atıkları ve atıklardan elde edilecek enerjiyi kullanma hakkı karĢılığında kabul
etmektedir. ġirket ve belediye arasında
yapılan
anlaĢmaya
BüyükĢehir
göre,
Gaziantep
çöp
sahasındaki
Belediyesi
haklarını iĢletmeci firmaya devretmiĢ ve
sadece atık yönetimi ve metan yok edilmesi
konularında
denetleyen
otorite
olarak
bulunmaktadır.
Çöp sahası ve kabul edilen atıkla ilgili özel
haklar çöp gazının çöp sahasındaki bir tesiste elektrik üretmek ve elektriği Ģebekeye göndermek
amacıyla toplanması ve yakılmasını içermektedir. YaklaĢık olarak günde 1,000 ton atık tesise girer
(evlerden ve ticari iĢletmelerden). Moloz ve tıbbi atıkları hariç bütün atıklar çöp sahasına atılmaktadır.
“Westmed” adındaki diğer bir Ģirket tıbbi atıkların toplanmasından sorumludur.
CEV Enerji çöp gazının toplanmasını dikey ve yatay borularla sağlamaktadır. Bu gazın bir jeneratör
seti eĢliğinde yakılması 5.6 MW kurulum kapasitesine eriĢmektedir ve üretilen enerji Ģebekeye
satılmaktadır. ġirketin çöp sahasında metanın yakılmasıyla elde edilen enerjinin üretimi ve satılması
için lisansı vardır.
Çöp sahasından çıkarılan metanın elektrik üretimi için kullanılması iklim değiĢikliğini dindirme aksiyonu
olarak sayılabilir. Global Isınma Potansiyeli
karbondioksit‟e oranla 21 kat fazla
17
olan metanın
çıkarılması ve enerjiye çevrilmesi, projenin enerji üretimi ve diğer sosyal yönlerinin haricinde, çöp
sahasından çıkan karbon dioksit miktarının azalmasına etkisi vardır.
Son zamanlarda, Türkiye Cumhuriyeti Meclisi “6094 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu 29.12.2010”u
18
yasamıĢtır . Yenilenebilir enerji yasasının revizyonuna göre, yenilenebilir enerjilerin teĢvik edilmesi
adına biyokütle / çöp gazından üretilen enerjinin garanti edilen satın alma fiyatı % 82 artarak 13.3
sent/kWh olmuĢtur.
Gold Standard Gönüllü Emisyon Azaltımı Projesi “Gaziantep Çöp Gazından Enerji Projesi,
Türkiye”:
Proje sahibi, CEV Enerji Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. ġti., projenin emisyon azaltımlarını ve sürdürülebilir
geliĢme faydalarını birçok uluslararası STK ile desteklenen Ġsviçre kaynaklı bir kuruluĢ olan Gold
Standard ile sertifikalandırmayı planlamaktadır.
17
Global ısınma potansiyeli belirli bir kütledeki sera gazının küresel ısınmaya ne kadar katkı yaptığı ile
ilgili bir ölçümdür. - UNFCCC GHG Global Warming Potentials
http://unfccc.int/ghg_data/items/3825.php
18
“6094 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu 29.12.2010” http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6094.html
Page 44
Gaziantep Çöp Gazından Enerji Projesi, karbon danıĢmanı olan Mavi Consultants tarafından Gold
Standard altında bir gönüllü karbon azaltım projesi olarak geliĢtirilmiĢtir. Bu projenin karbon emisyon
azaltımı yılda 90,896 ton CO2e olarak hesaplanmıĢtır. Proje Ģu anda validasyon aĢamasındadır.
Proje Türkiye‟deki ilk atıktan enerji projelerinden biri olarak, öncü ve yenilikçi bir rol oynamaktadır.
Projenin aĢağıdaki etkileri yapması beklenmektedir:

Çöp sahasının örtülmesinin sonucu, görüntü kirliliği, kötü koku, halk sağlığı ve hijyene dair
iyileĢtirmeler,

Metanın atmosfere kaçmasının engellenmesi ve çöp gazının jeneratör seti eĢliğinde yakılması,
böylece doğrudan global ısınmaya karĢı savaĢma,

Fosil yakıtların ikamesi; böylece dolaylı olarak global ısınmaya karĢı savaĢma,

Katı atıklarda bulunan çöp gazı birikimini minimuma indirerek çöp sahasında patlama ya da
yangın riskinin azaltılması,

Projede yerel halkın istihdam edilmesi; böylece bölgede yaĢam standardının arttırılması ve
yeni iĢ imkanları yaratılması
Anketör raporlarından alıntı:
Ġller Bankası, Gaziantep Bölge ġubesi
Bankanın enerji verimliliğini sağlayacak veya CO2 salımını düĢürmeye yardımcı olacak projeleri
finanse etmek veya özelleĢtirme amaçlı bir teĢvik veya politikası bulunmamaktadır. Örneğin, belediye
bankanın musluk suyu veya atık su ile ilgili bir projesini hayata geçirmek isterse banka bunun %50‟sini
finanse etmektedir. Fakat Ģu an banka katı atık yönetimiyle (çöp toplama ve atık alanları) ilgili herhangi
bir proje finanse etmemektedir, sadece proje tasarımları ve teknik yardım sunmaktadır.
7.2.3. Atık Su Arıtma Tesisi
GASKĠ Merkezi Atık Su Arıtma Tesisi
Gaziantep‟te biri Ģehrin merkezi arıtma tesisi olmak üzere üç adet atık su arıtma tesisi bulunmaktadır.
Merkezi atık su arıtma tesisi (200 akr) 1998‟de Fransız firma Degremont tarafından kurulmuĢtur.
Tesis yakın zamanda özelleĢtirilmiĢtir ve Adana bölgesinde de atık su tesisi iĢletmelerini yürüten
MASS Ģirketi tarafından iĢletilmektedir. GASKĠ‟nin tesis üzerinde teknik ve idari kontrolü bulunmakta
ve MASS Ģirketinin ise 2 yıllık kontratı bulunmaktadır. ġirket yetkilisi, Adana‟daki kojenerasyon
tesislerinin masraflarını 2 sene içinde amortize ettiğini bildirmektedir.

Atıktan elde edilen biyogazla birleĢik üretilen enerji miktarı: 20.000 – 25.000 kWh/gün

2006‟da baĢlayan birleĢik üretimle düĢen elektrik masraflarına bağlı tasarruf: aylık 150,000
TL
Ayrıca atık su arıtma tesisinde biriken çamurun kurutulması ve yakılmasını içeren bir proje ihalesi
hazırlanmaktadır. Böylece katı atık miktarı önemli ölçüde azalacaktır.
Gaziantep‟teki diğer iki atık su arıtma tesisinden biri 20.000 m3/gün kapasiteli geliĢmiĢ biyolojik arıtma
teknolojisi ile Ģehrin güneybatı kısmına hizmet vermektedir. Bu tesis Kızılcahisar‟da bulunmakta iken,
diğeri ise yakın zamanda Oğuzeli‟nde (ġehrin güneydoğu kısmına hizmet verecektir) çalıĢmaya
baĢlayacaktır. Ancak bunların ikisi de merkezi tesisten çok daha küçük ebatlardadır.
Page 45
Bölüm 2 Ön Eylem Fişleri
Page 46
GENEL STRATEJİ
8.
8.1.
Tanı
Gaziantep‟in iklim profili çeliĢkili bir durum doğurmaktadır. Analiz sonuçları, özellikle ulaĢım
sektöründeki düĢük emisyon oranları ile iklim değiĢikliği bakımından brüt olarak yüksek bir performansı
iĢaret etmektedir. Toplam emisyon sonucu (kiĢi baĢına 3.55 t CO2e) Türkiye ortalamasından ve
Avrupa‟da benzer büyüklükteki Ģehirlerin ortalamasından (Lyon gibi) daha iyidir.
Sanayi sektörü en fazla enerji tüketen ve sera gazı salınımı yapan (%35) sektör olurken bunu iskan
sektörü (%33), hizmet sektörü (%20) ve son olarak da ulaĢım sektörü (%19) takip eder.
Gaziantep Ģehrinin dinamiklerini de hesaba katarak bu sonuçların detaylı bir analizi yapılmıĢtır. Bu
çalıĢma aynı zamanda, baĢta GBB‟deki Çevre Koruma Daire BaĢkanlığı ve Ģehrin iklim profili
bölümünde detaylandırılan (raporun birinci bölümü) iklim değiĢikliği ile ilgili diğer aktörler olmak üzere,
ana paydaĢlar ile çok sayıda değiĢimi de içermektedir. Bu çalıĢma, Ģehir düzeyinde iklim değiĢikliğine
karĢı savaĢmakla ilgili ana sorunlara vurgu yapmaktadır:

UlaĢım sektörünün toplam emisyonlara olan düĢük etkisi, bireylerin yürüme alıĢkanlığından,
özel
geçiĢlere
izin
veren
karıĢık
ve
yoğun
kentleĢmeden
ve
iĢ
alananlarının
merkezileĢmesinden (OSB Küsget) kaynaklanmaktadır.

ġehir, konut ve sanayi aktiviteleri ve eğlence/dinlenme hizmetleri için yeni alanların
oluĢturulmasını gerektirecek güçlü bir nüfus artıĢı yaĢamaktadır.

Konut sektörü Ģimdiden ciddi değiĢimler geçirmektedir (kömürden gaza geçiĢ gibi). Nüfus
artıĢı da gereken ev sayısını ve kent sakinlerinin hayat standartlarını yükseltme isteklerini
arttırmaktadır (Benzer Ģehirlerde olduğu gibi).
Bütün aktörler tarafından güçlü ve proaktif eylemler uygulanmazsa, bu geliĢmeler Ģehrin iklim profilinin
hızlı bir Ģekilde bozulmasına neden olabilir:

Dağınık bir kentleĢme (konut, hizmet, vb.) ve mahalli kutupların yok olması ve kentsel
dokunun geniĢlemesi, araçla seyahat etme ihtiyacını arttırır.

Konutların ve hizmet binalarının çevre performanslarını dikkate almadan “hızlı” yapılaĢması.

Atıkların artan üretime bağlı olarak aynı oranda artması.
Bu zorlukları aĢmak için, GBB için iki bölümden oluĢan bir Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı (ĠDEP)
çalıĢması yapılmıĢtır. Bölüm-1‟de açıklanan ve yukarıda özetlenen zorluklara ve risklere cevap olarak,
Gaziantep kentinde kamu politikasının farklı alanlarına karĢılık gelen Eylem FiĢleri (EF) hazırlanmıĢtır.
EF‟nin yapısı aĢağıdaki bölümde açıklanmıĢtır ve bu eylem önerileri, GBB tarafından seçilecek ve
onaylanacak olan her tema için bir proje yönetimi temeli oluĢturacaktır. Projelerin uygulanması için
gerekli bu sektörel yaklaĢımlar, Belediye ve diğer tüm paydaĢlar tarafından her zaman ĠDEP‟in genel
perspektifine uygun Ģekilde geliĢtirilmelidir.
Page 47
8.2.
Sektörler-arası Strateji
Gaziantep‟teki iklim değiĢikliğine karĢı en önemli cevap, Ģehrin kamu politikasının iskeleti olarak kabul
edilen kentsel planlamaya dayalıdır. Ġklim değiĢikliğinin bütün sorunlarını içeren sürdürülebilir bir
kentsel planlamanın oluĢturulması, ĠDEP‟in bütün hedeflerini karĢılayabilmektedir:
8.2.1. Eksen A - Kentsel Yenileme Yönetimi
Kentsel yenilemenin yönetilmesi, bireylerin daha yüksek kalitede yenilenmiĢ konutlara sahip olmalarını
sağlamakta ve geliĢen sürdürülebilir enerji kullanımını teĢvik etmektedir. Diğer alanlarda olduğu gibi,
burada da kamu politikası örneklerinin rolü ve örnek uygulamalar önemli yer tutmaktadır. Kamu
binalarının yenilenmesi gibi örnek projeler enerji performansı prensiplerine göre yapılmalı ve
kaydedilmelidir ve sonrasında özel sektöre (konut ve hizmet sektörü) uygulanmalıdır. Bu eksen
aĢağıdaki eylemlerde görülebilir:

Eylem R1-1 : Konut sektöründe enerji verimliliğine geçiĢ
o
Yeterli mali destek sağlayarak konutların global ısı performanslarının geliĢtirilmesi
ve böylece enerji verimliliği yasalarının daha iyi uygulanmasına katkıda bulunma,
o
Halkın katılım oranının desteklenmesi

Eylem R 1-2 ve S 1-2: Konut ve hizmet sektörlerinde kömürün doğalgaz ile ikamesi

Eylem S2 : Kamu binalarına odaklı üçüncü derece binaların rehabilitasyonu

Eylem S4 : Kentsel aydınlatma hizmetlerinde daha iyi performans ve hizmet kalitesi
8.2.2. Eksen B - Kentsel Genişlemenin Planlanması
Kentsel geniĢlemenin planlanması, hem Ģehrin sürdürülebilir büyümesini, hem de sakinlere konut,
kamu hizmeti, perakende ve mevcut toplu taĢıma ile bağlantı imkanı sağlanarak karıĢık alanların
muhafaza edilmesini sağlar. Bu planlama bölgesel ısınma, su sistemleri ve temizliği ve verimli toplu
taĢıma (tramvay / otobüs, vb.) gibi sürdürülebilir alt yapıların verimli enerji tüketimi ve sera gazı
emisyonu bakımlarından geliĢmesine izin verir. Bu eksen aĢağıdaki eylemlerde görülebilir:

Eylem R3 ve S3 : Toplu ısıtma ve soğutma sistemlerinin teĢvik edilmesi

Eylem T1: Sanayi bölgelerine günlük seyahatler için mevcut demiryolunun kullanılması

Eylem T2 : Alternatif yumuĢak ulaĢım metotlarının geliĢtirilmesi

Eylem T3: Verimli araç alımının teĢvik edilmesi

Eylem W1: Kamu binaları ve bireysel kullanım için su tüketiminin azaltılması

Eylem W2: Su kayıplarının azaltılması ve su yönetiminde enerji tasarrufu

Eylem W3: Kanalizasyon suyu arıtma tesislerinde enerji verimliliğinin arttırılması

Eylem SW1: Sürdürülebilir atık yönetimi

o
Katı atık üretiminin azaltılması
o
Kamusal aktivitelerin özel olarak azaltılması
o
Çöp ayrıĢtırmanın geliĢtirilmesi
Eylem T5: Halep‟e giden yüksek hızlı hat yapılması ve ġehir ulaĢım planına entegre edilmesi
Page 48
8.2.3. Eksen C - Dolaylı Müdahaleler
GBB‟nin dolaylı müdahale alanı bilgi sistemlerinin geliĢtirilmesi ve konu ile iliĢkili eğitimlerin
düzenlenmesinin yanında kentsel geliĢimin diğer kamusal (özellikle valilik ve ilçe belediyeler) ve özel
sektör (sanayi, banka ve ticaret) aktörleriyle ortaklık kurmayı kapsar. Bu eksen aĢağıdaki eylemlerde
görülebilir:

Eylem R2: Enerji Bilgi Noktaları‟nın kurulması

Eylem R4: Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi

Eylem S1-1: ĠĢletmelere denetim ve teknik bilgi sağlayan yerel bir enerji kurumunun
oluĢturulması

Eylem S5: Sürdürülebilir Havaalanı Projesi

Eylem S6: Verimli ve yenilenebilir enerji kullanan yerel Ģirketlerin teĢviki

Eylem I1: Organize Sanayi Bölgesi‟nde (OSB) sürdürülebilirlik geliĢtirilmesi

Eylem T5: Gaziantep – Halep arası yüksek hızlı tren hattı

Eylem I2: Organize Sanayi Bölgesi‟nde (OSB) enerji tasarrufu eylemleri geliĢtirilmesi

Eylem SW2: Çöp Sahasında Metan Geri Kazanımının Enerji Verimliliğinin Güçlendirilmesi
Page 49
9.
EYLEMLER FİŞİNE GİRİŞ
Eylem fiĢlerinin çerçevesi, Gaziantep Ģehrinde iklim değiĢikliği ile olan mücadelede belirlenen
eylemlerin tanımlanmasını ve bu aĢamada ĠDEP‟in belirlenmesini sağlayan bir araçtır. Eylemlerin
tanımlanması, projenin ileriki aĢamalarında değiĢtirilecek ve tamamlanacaktır (onaylama, uygulama,
güncelleme vb.).
AĢağıda eylem fiĢlerinin çevçevesi belirtilmiĢtir:
BaĢlık
Eylem #
AltbaĢlık
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
Yapılanlar
&
Eylem tanımı
Amaç
Hedef
İçerik
Eylem fizibilitesi
Önerilen program
GBB’den gelen
finansal ve beşeri
kaynaklar
Uygulama ve takibi
Pilot(kişi veya
kurumlar)
Ortaklar (kişi veya
kurumlar)
İç takip
Takip indikatörleri
Performans
indikatörleri
Hava kalitesine
etkisi
Eylem ya da bu eylemin kısmen veya tamamen yönelttiği zorluklar
konusunda açıklama
GBB ya da diğer kiĢiler tarafından yapılan ya da yapılmakta olan eylemlerin
açıklaması
Eylemin iklim değiĢikliği mücadelesi özelindeki amacı
Eylemler tarafından hedeflenen nüfus, dernekler, kiĢiler, müteahhitler vb.‟nin
açıklaması
Eylem planı hazırlanması aĢamasında, eylemlerin olabildiğince detaylı
açıklaması.
Bu bölüm, ĠDEP onaylandığında ve uygulandığında, değiĢtirilmeli ve
geliĢtirilmelidir.
ĠDEP önceliklendirilmesi öncesinde öngörülen program.
Eylemlerin uygulanması için gerekli tahmini bütçe ve ihtiyaçlar.
Eylemin doğrudan yönetiminden sorumlu GBB ya da ortakları.
Projeye katılan GBB‟nin ortakları (kamu veya özel). Bu ortaklar eylemi
finanse edebilir, ya da uygulamaya, iletiĢime vb. katılabilirler.
Eylemin takibinden sorumlu GBB kiĢileri. (Pilot ile aynı olabilir ya da Pilot
ortaksa veya GBB kiĢileri özel bir eylemin uygulanması ile uğraĢıyorlarsa
baĢka kiĢiler olabilir.)
Eylemin içeriğine göre eylemin uygulama sürecinin takibi.
Amaca göre eylemin sonuçlarının takibi.
ĠDEP‟in ve Gaziantep‟in hava kalitesi hedefinin uyumluluğunun temin edilmesi
için, eylemin, Ģehrin hava kalitesine etkisinin ön tanımlaması
Page 50
10.
İSKAN
Konut Sektöründe Eylemler Fişleri
Etiket
Eksen
Konut Sektöründe Verimli Enerji Dönüşümüne Geçiş
R1
R1-1
Konut sektöründe enerji verimliliği için mali destek sağlanması
A
R1-2
Konut ve hizmet sektörlerinde kömürün gazla değiĢtirilmesi
A
R2
Enerji bilgi noktalarının kurulması
C
R3
Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufları
B
R4
Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi
C
Page 51
Fiş 1.1 – Konut Sektöründe verimli enerji dönüşümüne geçiş
Konut sektöründe verimli enerji dönüĢümüne geçiĢ
Eylem R1-1
Konut sektöründe enerji verimliliği için mali destek sağlanması
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Konut sektörü, toplam alanın %33‟ünü temsil etmektedir. Türkiye‟de yakın zamanda iki
yönetmelik oylanarak yürürlüğe girmiĢtir: 2008‟de Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği ve Ocak
2011‟de uygulanmaya baĢlanan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği. Ġlki bina
izolasyonlarının sahip olması gereken standartları tanımlarken, ikincisi de yeni binalar için
ve zamanla da var olan binalar için enerji performansı sertifikaları düzenler.
Hatırlatma olarak, Gaziantep‟teki yapı stoğunun büyük bölümü 1950‟den sonra inĢa
edilmiĢtir. Hala, yılda 10,000 konut hızıyla büyümektedir (%90‟ı kolektiftir). Birçok bina,
duvarlar ve çatı ısı izolasyonu (binanın dıĢ cephesi) içermemektedir. Var olan binaların
%1‟inin ve yeni binaların (2000 ve 2010 yılları arasında inĢa edilen) sadece %10‟unun
Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği‟nde belirtilen izolasyon standartlarını karĢıladığı
bulunmuĢtur.
Bu zayıf rakamlar çeĢitli nedenlerle açıklanabilir:

Müteahhitler kanun içeriğiyle ilgili yeterince bilgilendiri değildirler (Bu engeli aĢmak
için gerekli önerileri okumak için Eylem S1-1 fiĢine bakınız).

Son tüketicilerin enerji tasarrufu konularında farkındalıkları düĢüktür ve bu konu ile
ilgili konutlarında ne yapabilecekleri konusunda bilgi eksikleri vardır. Bu engeli
aĢmak için gerekli önerileri okumak için Eylem R2 fiĢine bakınız).

Tek engel bu olmasa da, verimli ekipmanın yüksek ilk maliyeti, finansmanın elde
edilmesi zorluğu ve bazı hatalı uygulamar sebepli düĢük geri dönüĢ, tüketicileri
enerji verimliliğine yatırım yapmaktan caydırabilir.
Mali teĢvikler enerji verimliliğine yatırımları daha cazip hale getirebilmektedir. Aynı zamanda,
mali teĢvikler, tüketicinin dikkatini çekme, yarar farkındalığını arttırma ve GBB‟nin enerji
verimliliğini arttırma konusundaki kararlılığına gösterme açılarından caziptirler.
Ancak Gaziantep Belediyesi, Türkiye‟deki diğer birçok belediye gibi, sınırlı finansal olanağa
ve özerkliğe sahiptir. Bir önceki raporda belirtildiği gibi, bütçenin %73‟ü Devlet tarafından
sağlanır ve GBB‟nin sınırlı borçlanma olanağı vardır (borç, büyükĢehir belediyelerinin toplam
gelirlerinin %150‟sini geçemez). Eğer GBB enerji verimliliği yatırımlarını desteklemek isterse,
yeni finansman kaynakları bulmalı ve yenilikçi bir finansman sistemi geliştirmelidir.
Bu eylemin amacı, CO2 emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlayan yerel yatırımların
finanse edilmesinde, finans sektörünün GBB‟nin yanında bulunmasını sağlamaktır. Bu tip
planların geri bildirimleri çok sayıda mevcuttur. Ulusal düzeyde, Almanya, Bank of
Reconstruction (KfW), Avusturya, Ġspanya ya da enerji verimliliği için kredi hattı (REECL) ile
Bulgaristan ortaklığında binaların rehabilitasyonu için yapılan CO 2 programında, binaların
enerji verimliliği yükseltilerek yenilenmesi ile ilgili, yenilenebilir enerji sistemlerinin kurulması
veya pasif ya da oldukça enerji verimli binaların inĢaatı için, ilgi çekici Ģartları olan krediler
önermektedir. Fransa‟da yerel düzeyde, “Centre”, “Picardie” ve “Nord Pas de Calais”
bölgelerinde yaĢayan ve evlerinin ısı izolasyonuna yatırım yapmak isteyen bireyler, yerel
yönetimler (bu bölgelerdeki bölge kurulları) ve bankalar tarafından ortak finanse edilen sıfır
Page 52
faizli kredilerden faydalanabilmektedirler.
Yapılanlar
Henüz, GBB, yeĢil binalar için herhangi bir mali destek sağlamamaktadır.
Türkiye‟de, ġekerbank (Bakınız Eylem R1-2 Kömürün gaz ile değiĢtirilmesi, aynı bankanın
doğal gaza geçiĢ için verdiği krediler) ve Vakıfbank gibi bazı bankalar, konutların izolasyonu
ve enerji verimliliği etkileri için sıfır faizli krediler sağlamaktadırlar.
ġekerbank‟ın Ekokredi tipleri Ģöyledir: çatı ve pencere izolasyonu, dıĢ duvar izolasyonu,
güneĢ enerji kullanımı, doğal gaza geçiĢ ve A-sınıfı enerji kullanımı kredileri. Öte yandan
TURSEFF, özel konut olarak 75,000 USD borç alabilen konut sektörü için enerji verimliliği
kredileri hazırlamak adına, ortak bankalar olarak Akbank, Denizbank, Garanti Bankası ve
Vakıfbank ile hareket etmektedir.
Eylem Tanımı
Amaç

Yeterli mali destek sağlanarak ve dolayısıyla enerji verimliliği yasasının daha güçlü
Ģekilde uygulanmasıyla, konutların global ısı performansının artırılması.

Kamu müdahalesi kaldıracı geliĢtirilmesi.
Hedef
Gaziantep‟te yaĢayan tüm hane halkı bireyleri, sahibi tarafından kullanılan ya da kiralanan
konutlara yatırım yapan kamusal ve özel kurumlar.
İçerik
Enerji verimliliği için özel yerel fon
Bu eylem, yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji yatırımlarına özel, doğrudan yatırım
yardımları ya da sıfır faizli geri ödenebilir krediler (geri ödenmeme riskini yönetim
taĢıdığından bir bakıma sübvansiyon gibi) öneren bir fon yaratılmasını içerir. Fon, GBB ve
diğer kamusal ve özel yatırımcılar (bölge bankaları, Devlet, ilçeler vb.) tarafından finanse
edilecektir.
Eğer bu planın uygulanması “kolay” ise, “free-rider”ları (yani, teĢvik olmadan yatırımı
yapacak olan tüketicileri) çekme sıkıntısı ortaya çıkabilir ve yönetim üstünde büyük bir yük
olabilir. Diğer kamu harcama öncelikleriyle her zaman uyumlu değildir. Ayrıca yatırım getirisi
olmadığından (sadece imajda olumlu bir getiri olacaktır), özel sektörü katmak da zor
olacaktır.
Düşük faizli ve geri ödeme şartları elverişli krediler
Tanım
GBB, mali ortaklarla birlikte, konutlarının enerji durumlarını iyileĢtirmek isteyen ev
sahiplerine düĢük ya da sıfır faizli krediler önerebilir: GBB, mali kurumlarla birlikte, faizlerin
düĢürülmesini, sübvanse edebilir.
Sübvansiyonlardan daha kolay uygulanabilen düĢük faizli krediler, GBB ile anlaĢma
imzalayabilecek çok sayıda bankacılık dairesi tarafından önerilip dağıtıldığı için, daha çok
tüketiciye ulaĢabilir.
ÇalıĢma Yöntemi
1) Finansal ortakların tanımlanması
Gaziantep‟teki Ġller Bankası‟nın bölgesel Ģubesinin plana katkı sağlamak isteyip
istemediklerinin görülmesi için görüĢmelere baĢlanacaktır. ġimdilik Banka‟nın, CO2
emisyonlarının azaltılmasını hedefleyen projelerin finanse edilmesi ya da öncelikli olarak
değerlendirilmesi için gerekli özel teĢvikleri veya politikaları yoktur. Bu nedenle, Ġller
bankasındaki bu konudaki yetkili kiĢiler, projenin özellikleri ve ekonomik getirileriyle ilgili
bilgilendirilmelilerdir. YurtdıĢı tecrübelerinden gelen geri bildirimler faydalı olabilir.
Gaziantep‟te faaliyet gösteren ticari bankalara yapılacak konu ile ilgili bir niyet beyanı çağrısı
ile gerekli bilgilendirme yapılabilir.
Son olarak, GBB çalıĢanları, plana dahil olmak isteyecek diğer kamu kurumlarıyla (ilçe
Page 53
belediyeleri ve il yönetimleri) görüĢmelidirler.
2) Mali teşvik elde etmek için uygunluk kriterlerinin tanımlanması
Mümkünse bir danıĢmanlık Ģirketinin yardımıyla, GBB ve ortakları, düĢük faizli krediler
almak için gerekli uygunluk kriterlerini belirleyeceklerdir. ġimdilik bu kriterler Ģöyledir:

En az Binaların Isı Ġzolasyonu Yönetmeliği‟nin ihtiyaçlarına ulaĢılması.

Sertifikalı bir denetçi tarafından çevre ve enerji denetlemesinin gerçekleĢtirilmesi
(bakınız Eylem S1-1).

Uygun çalıĢmalar: ısı ayarlama sisteminin yenilenmesi, çatıların ve duvarların ısı
izolasyonu, pencerelere çift cam yapılması, kömür yakıtlı ısıtma sistemlerinin gaz
yakıtlı sistemlerle değiĢtirilmesi (Eylem R1-1 ile bağlantılı olarak), vb.
3) Ortaklarla anlaşarak kredilerin hüküm ve koşullarının belirlenmesi
Çekici olması amacıyla (klasik ev ve tüketim kredilerine kıyasla), düĢük faizli kredilerin
avantajlı Ģartları olmalıdır: düĢük ve sabit faiz oranları, uzun vadeli krediler, herhangi bir
zamanda herhangi bir ekstra ücret olmadan ödenmemiĢ kredi miktarı kadar ön ödeme
imkanı, yüksek limitli kredi (mümkünse yatırımın %100‟ü), taahhüt ücreti olmadan, kredileri
diğer kamu fonları ile birleĢtirmek için sınırsız imkanlar, vb. Bu koĢullar mali ortaklarla birlikte
belirlenecektir.
4) Uygulama koşullarının tanımlanması
Ortaklar, tüketicinin krediye nasıl baĢvurabileceği konusu ile ilgili anlaĢmalıdırlar. Daha
büyük bir etki yaratmak için, krediler Gaziantep‟teki tüm bankalarda mevcut olmalıdır. Kredi
baĢvurusu yapılırken, baĢvuran kiĢi, enerji uzmanından aldığı ve gerekli enerji tasarrufunu
sağlayacağını gösteren sertifikayı baĢvuruya dahil etmelidir. Bu, Eylem S1-1 ile bağlantılı
olarak, Gaziantep‟te konut peformansı ile ilgili değerlendirme yapacak ve yapılacak yatırım
hakkında önerilerde bulunacak, eğitimli ve kalifiye enerji denetçileri ağının varlığını gerektirir.
Ayrıca, yatırımların gerçekleĢip gerçekleĢmediğini ve kriterlerin karĢılanıp karĢılanmadığını
kontrol edecek kiĢilerle daha verimli bir plan elde edilir. Bu kontroller enerji denetleyicileri
tarafından yapılabilir.
Enerji sağlayıcılarıyla işbirliği geliştirme
Elektrik ve gaz kamu hizmeti Ģirketlerinin müĢterilerine evlerinin enerji verimliliğiyle ilgili
tavsiye vermek için genellikle ayrıcalıklı bir pozisyonu vardır: faturalar ve sayaçlar
aracılığıyla müĢterileriyle düzenli ve bireysel olarak temasa geçerler; müĢterilerinin enerji
kullanım trendlerini bilirler; enerji kullanımı konusunda teknik uzmanlıkları kabul görmektedir.
Aynı zamanda, kömürden gaza geçmek gibi enerji verimliliği önlemleri için mali teĢvik
sağlayabilirler.
Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak, bu konuyu inceleyebilecek, Gaziantep‟in iki büyük enerji
sağlayıcısı GAZDAġ ve TEDAġ ile daha çok görüĢme yapılması gerekecektir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
2011 sonu:
Bu planın uygulanması için fizibilite çalıĢması.
2012:

Potansiyel kurumları, özel yatırımcıları ve diğerlerini ikna etmek için görüĢme yapma
ve gerekirse önerilen Ģemayı düzeltme.

Planın kurulması için dahili değiĢimler.

Yerel bankaların ilgilenip ilgilenmediklerini öğrenmek için çağrı yapılması
Gerekli görüldüğü takdirde, bir danıĢmanlık Ģirketi, görüĢmelerin yapılmasında, uygun mali
ortakların belirlenmesinde, Bankaların seçimi için taslak hazırlanmasında, takip ve
değerlendirme için bir protokol oluĢturulmasında, değerlendirme raporu hazırlanmasında vb.
Page 54
GBB‟ye yardımcı olabilir.
2012 sonu: Uygulamanın baĢlatılması
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
GBB için kesin bir bütçe belirlenmesi için henüz çok erkendir.
YurtdıĢından gelen geri bildirimlere göre, fizibilite çalıĢmaları ve yardım etme misyonu
50,000 – 150,000 € arasında değiĢmektedir.
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi
bölüm)
ve
Ortaklar
Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı
GBB içinde: GBB‟nin Mali Hizmetler Bölümü
Mali ortaklar: Ġller Bankası, Gaziantep‟teki yerel ticari bankalar, ilçe belediyeleri, Ġl, Devlet
Teknik ortaklar: Müteahhitler birliği, inĢaat sektörü profesyonelleri odası, enerji sağlayıcıları
İç takip
Katılan bankalar: en azından iki yılda bir, Pilot kiĢi yada kuruma, uygulanan ve kabul edilen
proje sayısını, türünü ve miktarını raporlayan bir belge sunmalılardır.
Pilot, etkileri enerji tasarrufu ve azaltılan CO2 emisyonu cinsinden değerlendirecektir.
Takip
indikatörleri
TeĢvik planına ayrılmıĢ GBB bütçesi
Performans
indikatörleri
Kredi sayısı (ya da teĢvik türleri).
Hava kalitesine
etkisi
DüĢük verimli ekipmanın değiĢtirilmesi, harcamada azalma ve yenilenebilir enerji (biyokütle
hariç) kullanımından ötürü hava kalitesinin artması beklenmektedir.
Mali ortakların teĢvik planına ayrılmıĢ bütçeleri & ilgili bankaların sayısı
Para tasarrufu, enerji tasarrufu ve azaltılan CO2 emisyonu cinsinden etkiler.
Page 55
Fiş R1.2 ve S1-2 – Konut ve Hizmet Sektörlerinde Kömürden Gaza Geçiş
Eylem R1-2 ve
S1-2
Konut ve Hizmet Sektörlerinde Kömürden Gaza GeçiĢ
Konut sektöründe kömür kullanımından doğal gaza geçiĢ
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Gaziantep‟teki yapı stoku yaklaĢık 290,000 konuttan oluĢmaktadır ve bu sayı nüfusa parallel
olarak artmaktadır. Belediye alanında esas ısınma kaynağı, yaygın olarak satılan, ulaĢılması
kolay olan, ancak verimsiz ve pahalı olan ve yüksek sera gazı salınımına neden olan
kömürdür. Yılda 400,000 ton kömür Ģehre girmektedir ve yaklaĢık 336,000 tonu konutlarda
ısınma amacıyla yakılmaktadır.
Ayrıca, doğal gaz kazanlarının termal verimliliği %70-74 civarında iken, kömür kazanlarında
bu sayı yaklaĢık %40-45‟tir. Kömürün ısınmada kullanımı, Gaziantep‟te ciddi bir problem
olan hava kirliliğini de arttırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, kömürden gaza geçiĢ en
öncelikli eylemlerden biridir.
Kömürden gaza geçiĢ GAZDAġ, Gaziantep Mühendisler Odası ve Gaziantep BüyükĢehir
Belediyesinin iĢbirliğiyle yapılmalıdır. Gaz ağının nasıl geniĢletilebileceği düĢünülmeli ve
binaların yenilenmesi buna göre yapılmalıdır (Yenileme opsiyonları için Eylem R1-1‟e
bakınız).
Kömürden gaza geçişi hedefleyen belediye için zorluklar:

Kömürden gaza geçiĢ, konutların yenilenmesi ile el ele gitmelidir. Bu yüzden, bu
değiĢim için tanıtım ve yatırım gereklidir (Bakınız Eylem R1-1).

Kömürün –özellikle kötü kalitede kömürün- fiyatı düĢük olduğu gerçeği onu daha
popular yapmaktadır. Kömür Gaziantep‟te kolay ulaĢılabilirdir ve hatta yoksullara
yardım amacıyla bedavaya dağıtılmaktadır. Bu durumda zorluk, halkın, evlerde
doğal gaz kullanımının kömüre göre daha pahalı olduğuyla ilgili algısını
değiĢtirmektir. Halk aynı zamanda ısı sistemlerini değiĢtirmekten kaynaklanacak
yatırım maliyetinden de çekinmektedir.

GBB, esas kaynağı ısınmada kullanılan yakıtlar olan hava kirliliği ve sera gazı
salınımlarını kontrol etmelidir. Aynı Ģekilde, belediye, SO 2 ve PM10 seviyelerini de,
06/06/2008‟de yürürlüğe giren “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliği”nde belirtilen sınırların altında tutmalıdır.

Bu geçiĢi desteklemek için birçok teĢvik mekanizması tanımlanmalıdır ve kömür
kazanları kolayca değiĢtirilirken, var olan en iyi teknolojilerin kurulumunu
sağlanmalıdır.

Kömürden gaza geçiĢ için herhangi bir yasal zorunluluk yoktur. Bu yüzden, bireyler
bu geçiĢe katılmakta tereddüt etmektedirler.
Bu nedenle, zorluklara ve zorlukları aĢma metotlarına odaklanılırsa, geçiĢ hızı daha fazla
olacaktır.
Yapılanlar
GAZDAġ konut sektörü ve Organize Sanayi Bölgesi için çoktan bir plan
hazırlamıĢtır. Bu yüzden, toplam nüfusa oranla az olsa da, toplu konutlarda ya
da müstakil evlerde doğal gaz sistemi kullananların sayısı 2008‟den 2010‟a
ciddi Ģekilde artmıĢtır. GAZDAġ, doğal gaz dağıtım ağını Ģehrin bütün
konutlarına ulaĢmasını hedefleyecek Ģekilde geniĢletmektedir. 2010‟un ilk
Page 56
3
yarısında, Gaziantep‟te toplam kullanımları 8,921,010 m olan doğal gaza
abone toplam 6,020 kiĢi vardı. Buna göre, abone sayısının geçen seneye göre
ikiye katlanması beklenmektedir. Diğer bir geliĢme ise Oragnize Sanayi
Bölgesi‟nde doğal gaza geçiĢin tamamlanmıĢ olmasıdır (Bakınız Eylem S1-1).
Eylem Tanımı
Amaç
Hedef
İçerik

Gaz ağını geniĢleterek ve konutları yenileyerek kömürden gaza kapsamlı bir geçiĢ
sağlanması

Mayıs 2007‟de yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Yasası no. 5627‟ye göre en iyi
uygulamalara ve yüksek verimliliğe ulaĢmak için standartların teĢvik edilmesi

Kömürle ısınmanın verimsizliğiyle ve doğal gaza geçiĢ nedenleriyle ilgili iletiĢim
aktiviteleri aracılığıyla farkındalık yaratılması

Konutlar: ev sahipleri, müteahhitler ve özel yatırımcılar aracılığıyla müstakil evler,
daireler, apartmanlar vb.

Kamu binaları: Eylem S2 ile bağlantılı olarak okullar, hastaneler, yönetim binaları
vb.
Madde 1: Kömürden gaza geçişin desteklenmesi



ġu anda, zabıtadan ve Gaziantep Kömür ve Odun Dağıtımı Odası‟ndan alınan
bilgiye göre, yoksullara yapılan 17,000 tonluk yardım da sayılırsa, Ģehirde yıllık
336,000 ton kömür yakılmıĢtır.
1 Ocak 2011‟de yürürlüğe giren Binaların Enerji Performansı Yasası‟na göre, yeni
inĢa edilen bütün binalar, enerji verimliliği gerekliliklerine göre düzenlenmiĢlerdir.
Buna bağlı olarak, düĢük verimlilikte ve yüksek çevresel zararı olan kömür
kullanımına izin verilmemektedir. Gaziantep belediye sınırlarındaki var olan kömür
kullanımı için, yerli ve ithal edilen kömürlerle ilgili, minimum kalori, maksimum sülfür,
kül, partikül vb. değerlerini kapsayan standart Ģartlar vardır.
GeçiĢ maliyetini azaltmak ve halkın geçiĢe isteğini azaltmamak adına, konut
sektöründe ısınma için kurallar ve standartlar, yenileme çalıĢmalarıyla paralel olarak
yürütülmelidir. GBB, geçiĢi desteklemek için teĢvik mekanizmaları belirlemelidir.
Madde 2: Kamu binası örnekleri (S1-2)


Kamu binaları, Ģehrin gaza geçiĢinde “en iyi uygulama” olarak örnek olmalı ve doğal
gazın uygun izolasyon metotlarıyla kullanıldığında ne kadar verimli olduğuyla ilgili
halkı ikna etmelidir.
Gaziantep‟teki yerel gazetelere göre, Gaziantep Üniversitesi, Kredi ve Yurtlar
Kurumu, ġahinbey Belediyesi, Metro AlıĢveriĢ Merkezi ve Sanko Park AlıĢveriĢ
Merkezi aktif Ģekilde doğal gaz kullanımına öncülük etmektedir. Bu uygulamalar
arttırılmalı ve Ģehrin geneline yayılmalıdır. Mali tasarruflar ve verimlilik artıĢı halka
gösterilmelidir.
Madde 3: Konutları, evlerin yenilenmesi kolaylaştırarak ve doğal gaza geçişi teşvik
ederek destekleme



GAZDAġ‟a abone olmak için bir katılım ücreti ve aylık taksitlere bölünebilen bir
güvenlik depozitosu önceden ödenmelidir.
Doğal gaza geçiĢ ve yenileme tesisleri için teĢvik kredileri, sıfır faizli krediler vb.
kullanımında bankalarla iĢ birliği önerilmektedir (Bakınız Eylem R1-1). Örneğin
ġekerbank, doğal gaza bireysel geçiĢi de içeren enerji tasarrufunu hedefleyen
aktiviteler için “EkoKredi” sağlamaktadır.
IZODER (Isı, Su, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği), 15 Aralık 2009‟da,
EKOkrediler hakkında ġekerbank ile ortaklaĢa bir bilgilendirme amaçlı toplantı
Page 57
düzenlemiĢtir ve hala izolasyon için teknik danıĢmanlık sağlamaktadır. IZODER ve
Gaziantep Mühendisler Odası, konutların kararlarını etkileyecek olan teĢvik
seviyesini arttırmak için birbirleriyle ve diğer bankalarla iĢ birliği yapabilirler (Bakınız
Eylem R1-1).
Madde 4: Bilinçlendirme aktiviteleri çok önemlidir.






Gaziantep Mühendisler Odası, GBB ve GAZDAġ‟ın iĢ birliği, Gaziantep sakinlerini
kömürün yan etkileri konusunda bilgilendirmek için gereklidir. Örneğin, 03/05/2011
tarihinde Gaziantep‟te bir ilkokulda (Özel Emine Nakıboğlu Ġlköğretim Okulu),
GAZDAġ, öğrencilere ve ailelerine, doğal gaz ve doğal gazın hava kalitesi ve
çevreye etkisi hakkında bir eğitim vermiĢtir. Bu tür eğitimler ve toplantılar özellikle
okullarda arttırılmalıdır.
“Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj Atıkları
Raporu, 2011”de, vatandaĢların ısıtmada kullanılan yakıtların sağlığa etkileri
hakkında bilgilendirilmeleri gerektiği belirtilmiĢtir. VatandaĢlar seçimlerini sadece
mali kriterlerle değil, aynı zamanda sağlık etkileri ve çevresel faktörleri dikkate
alacak Ģekilde eğitilmelilerdir.
Halka, kömür kullanımının verimsizliği ve verimli ekipman ile geliĢtirilmiĢ izolasyon
sayesinde elde edeceği olası tasarruflar hakkında bilinçlendirme kampanyaları ve
istatistiki bilgiler sağlanmalıdır. Dikkat çekmek adına, daha çok ilan panosu
kullanımı ve farklı reklam yöntemlerinin kullanılması etkili olabilir. Doğal gaza
geçiĢten kaynaklanan maliyet azaltımı tahminleri GAZDAġ tarafından yapılmalıdır.
Gaziantep‟te her yıl düzenlenen uluslararası inĢaat malzemeleri fuarları, ör. 2-6
Haziran 2011 tarihleri arasında düzenlenen ve 4. Uluslararası KomĢu Ülkeler Yapı
ve ĠnĢaaat Fuarı‟nın düzenlendiği Expo Gateway to Middle East 2011, 29 Mart ve 1
Nisan 2012 tarihlerinde yer alacak Gaziantep Yapı ve ĠnĢaat Malzemeleri Fuarı
2012, izolasyon ve doğal gaz kullanımıyla enerji verimliliği bakımından en iyi
uygulamaları teĢvik etmek için kullanılmalılardır (Bakınız Eylem S6)
“Enerji Bilgi Noktaları”nın uygulanmasıyla (Bakınız Eylem R2), her vatandaĢ kendi
konutunu nasıl daha enerji verimli yapabileceği konusunda bilgilenme Ģansına sahip
olacaktır (var olan en iyi teknolojiler ve malzemeler hakkında geri bildirim ve bunlara
sahip olma yolları). Bunun sonucunda, Gaziantep sakinleri kömürden gaza geçmeye
teĢvik edilmiĢ olacaklardır.
Mayıs‟ta yürülüğe giren Enerji Verimliliği Yasası no. 5627‟ye göre, Eğitim Bakanlığı,
TÜBĠTAK, Meslek Odaları ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği‟nin ortak
çalıĢmasıyla her yıl Ocak‟ın ikinci haftasında Enerji Verimlilği Haftası aktiviteleri
düzenlenecektir. GBB, bütün sakinlere yayılması için bu aktivitelerin Gaziantep‟te
düzenlenmesinde rol oynayabilir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
Program
Kömürden gaza geçiĢ süreci 2007‟den beri sürmektedir.GAZDAġ‟a göre 2011‟in sonuna
kadar doğal gaz altyapısı ilin bütün imar alanlarına yayılacaktır.
Bilinçlendirme aktiviteleri, sonbahar/kıĢ mevsimlerini hedefleyecek Ģekilde, yazın sonuna
doğru arttırılmalıdır.
Middle East Expo 2011 için hazırlıklar ve eylemler hemen baĢlatılmalıdır.
GeniĢleme planının yıllık takibi GAZDAġ tarafından yapılamlıdır.
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
GAZDAġ ile ortak eylem düĢünülmelidir. Bilinçlendirme faaliyetleri için gerekli mali bütçe
ayrılmalıdır.
Page 58
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi
bölüm)
ve
Ortaklar
İç takip
GAZDAġ

Ġlçe belediyeleri

Zabıta

Gaziantep Makina Mühendisleri Odası

Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi
o
Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi BaĢkanlığı
o
Medya ve ĠletiĢim Müdürlüğü
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi (hava kalitesi)
Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü (hava kalitesi)
Takip
indikatörleri
Hava kalitesi raporu
Performans
indikatörleri
Kömürden doğal gaza geçiĢi tamamlamıĢ konut sayısı
Hava kalitesine
etkisi
Doğal gaza geçiĢ, sera gazı emisyonlarının azaltılmasını ve hava kalitesinin düzeltilmesini
sağlar.
Gaziantep‟in kömür tüketiminde azalma miktarı
Kömürün Ģehirlerde yaygın kullanımıyla artan sağlık problemleri (kalp, soluma, vb.) hava
kalite indeksine bağlıdır. Aziantep, yakıt tüketiminin hava kalitesine bariz etkisi olduğu büyük
Ģehirlerden biridir. “Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj
Atıkları Raporu, 2011”, Ģehirdeki aylık SO2 ve PM10 seviyelerinin hesaplanmasını
içermektedir ve ısınma amaçlı kullanılan yakıtları (özellikle kıĢın kullanılan) hava kirliliğinin
ana sebebi olarak tanımlanmaktadır.
Ayrıca bu rapora göre, 1996 – 2010 yılları arasında hesaplanmıĢ olan SO2 seviyeleri,
06/062008‟de yürürlüğe girmiĢ olan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliği‟nde belirtilen sınırların altında kalmıĢtır ve Avrupa Birliği standartlarına
uygundur. Öte yandan, PM10 seviyesi 2010 yılında 7 gün boyunca bu sınırın üstünde
kalmıĢtır.
Aynı zamanda, “Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj
Atıkları Raporu, 2011”de Hava Kalitesi Ölçüm Ġstasyonları sayısının arttırılması ve daha
gerçekçi hesaplamalar yapmak için var olanların mobil hale getirilmesi gerektiği belirtilmiĢtir.
Bu Ģekilde, doğal gaza geçiĢte hava kalitesinin ölçülmesi ve takibi daha kolay ve güvenilir
olacaktır.
Page 59
Fiş R2 – Toplumsal Farkındalığı Arttırmak & Teknik Destek Sağlamak
Eylem R2
Toplumsal farkındalığı arttırmak & teknik destek sağlamak
Enerji Bilgi Noktaları Kurulması
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Genel halk, enerji verimliliğine ve yerli yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak konularında
farkında ve motive değilse, inĢaat profesyonellerinin farkındalığı ve uzmanlığı artsa da,
bu konularda önemli bir geliĢme sağlanamaz. Röportajda müteahhitler derneği
tarafından vurgulandığı üzere, pazar, talebe göre yönetilmektedir. Bu yüzden ilk adım
olarak, iklim değiĢikliği ve enerji tasarrufu gibi konularda genel bilgiler verilerek
Gaziantep sakinlerinin farkındalıkları arttırılmalıdır.
Ancak geçmiĢte görüldüğü gibi, teknik broĢürler ve medya kampanyaları gibi genel
bilgilendirme aktiviteleri, özellikle kampanyalar son bulduktan sonar, ilgili tüketici
kitlesinin büyük çoğunluğuna ulaĢamayabilir. Aynı zamanda, tanımı gereği, genel
bilgilendirme aktiviteleri, tüketicinin özel sorularına ve kaygılarına yanıt vermekte
baĢarısızdırlar. Farkındalıkta belli bir seviyeye ulaĢıldığında, iyi niyetin gerçek yatırıma
dönüĢmesi için tüketiciye bireysel danıĢmanlık yapılmalıdır. Bir proje kapsamında,
hangi teknik çözümü seçmeleri, hangi ürünü kullanmaları, hangi markayı, hangi teknik
özelliklerle ve hangi Ģirketle seçmeleri ve hangi finansal desteği kullanmaları gerektiğini
bilmeleri gerekir.
Bu eylem, Avrupa‟da birkaç ülkede yapıldığı gibi, herbirinde bir veya birkaç danıĢman
bulunan enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji danıĢma merkezlerinin (Enerji Bilgi
Noktaları) kurulmasını içerir.
Fransa‟daki Espace Info Energie ağından alınan geri bildirime gore, bir danıĢman yılda
ortalama toplam 1.3 milyon Euro değerinde proje üretmektedir. Dolayısı ile böyle bir
hizmet, Gaziantep‟teki enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji pazarının geliĢmesi için
çok değerlidir.
Yapılanlar
Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü‟nün KuruluĢ Kanunu‟nun (EIE) No:2819
ikinci maddesine göre, yönetim, proje ile ilgili kiĢilerin doğru ve en güncel bilgilere en
hızlı Ģekilde ulaĢmalarından, ulusal enerji envanterinin hazırlanmasından ve güncel
tutulmasından ve çalıĢmaları planlamak, takip etmek ve değerlendirmek için “Ulusal
Enerji Bilgi Yönetim Merkezi”nin (UEBYM) kurulmasından ve yönetilmesinden
sorumludur.
Bu maddeye uygun olarak yönetim, 2010 yılında, enerji politikaları hakkında farkındalığı
arttırmak, enerji sektörü için yerli teknolojileri geliĢtirirken yabancı teknolojileri
uygulanmak ve içselleĢtirilmek adına “Enerji Bilgi ve Teknoloji Yönetim Merkezi” adlı bir
proje baĢlatmıĢtır. Amacı, yeni enerji uygulamalarını ve enerji verimliliğini herkes için
yazılı ve çevrimiçi medyada teĢvik ederken, yerli ve yabancı uzmanları eğitim ve
toplantılar için çağırmaktır.
ġimdiye kadar GBB, enerji yönetimi ve iklim değiĢikliği konularında vatandaĢları için
farkındalık arttırıcı ya da teĢvik edici herhangi bir eylem uygulamamıĢtır. Bu konularda
eylemler geliĢtiren tanımlı tek kurum Makina Mühendisleri Odası‟dır. Bu kurum, enerji
verimliliği, enerji tasarrufu ve doğru enerji kaynağı seçimi hakkında, farklı amaçlara
hizmet eden kitapçıklar, broĢürler, basın açıklamaları hazırlamaktadır. Ancak Ģu anda
bu eylemlerin geniĢ çapta teĢvik edilmesi için gereken hukuksal, finansal ve örgütsel
Page 60
araçlar eksiktir. Yine de bu kurum, CO2 azaltımını ya da enerji verimliliğini hedefleyen
projeler için ilgili bir ortak olarak görülebilir.
Eylem Tanımı
Amaç
Hedef
İçerik

Farkındalığı arttırmak ve halkı enerji verimliliği ve yenilenebilir kaynaklar
konusunda bilgilendirmek ve yatırım yapma noktasına gelindiğinde teknik
destek sağlamak.

Yeni düzenleme ile gelen binaların ısı yalıtımının uygulanma düzeyini arttırmak
için yardım etmek.

Bireysel katılım

Konutsal sektörde ev sahipleri ve kiracılar. AĢağıdakilere dikkat edilmelidir:
o
Türkiye‟de evlerde, ev yatırımları ile ilgili kararları alan kadınlar
o
Az gelirli haneler: Gaziantep‟teki binaların vasat enerji performanslarına
rağmen, evlerin (genellikle eski Ģehir evleri ve gecekondu) bireysel
harcamaları binalara göre çok daha azdır. Bu, düĢük konfor düzeyi ve
yaĢam kalitesini gösterir ve yakıt yoksulluğunu vurgular.

Genç halk: öğrenciler

Daha az bir ölçüde, kamusal yönetimler ve küçük ve orta iĢletmeler (bakınız
Eylem S1-1).
Amaç:
Öncelik sırasına gore, Enerji Bilgi Noktalarının (EBN) 4 ana aktivitesi vardır:
Madde 1: Konutların enerji yönetiminde bireysel ve serbest danıĢmanlık
Bu maddenin amacı, oturdukları yerin enerji ve çevre performansını arttırmak için enerji
verimliliğine ve yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak isteyen ev sahiplerine teknik
yardım sağlamaktır. DanıĢmanlık, ön tanı konulacak veya tavsiyelerde bulunulacak
Ģekilde, telefon görüĢmeleri, EBN‟nin ofisinde ikili görüĢmeler ya da saha ziyaretleri
olarak yapılır.
DanıĢman:

MüĢterinin, enerji ve çevre performansı bakımından en iyi teknolojiyi bulmasına
yardım etmeli ve evin özelliklerine adapte etmelidir.

Gaziantep‟te bu konuda çalıĢan profesyonellerin bir listesini sağlamalıdır.

Uygun finansal teĢvikler konusunda bilgi vermelidir.

Gerekli olduğunda, enerji teknolojilerinin kurulumu ile ilgili yasal prosedürler
konusunda yardım etmelidir.

Hava kalitesi ve enerji verimliliği bakımından verimli ısıtma ve soğutma
sistemlerinin seçiminde yardım etmelidir.
Özellikle, EBN danıĢmanları, Eylem R3 ile bağlantılı olarak, soğutma ve ısıtma
sıcaklıklarıyla ilgili düzenlemeler hakkında bilgi sağlayacaklardır (hatırlatma olarak, 1
°C‟lik ısıtma ya da soğutma derecesi farkı, enerji tüketimini %7 etkilemektedir).
Madde 2: Farkındalık arttırma and iletiĢim eylemleri
Madde 2‟nin amacı, enerji ve iklim konularında farkındalığı arttırmak ve konut
sektöründe yapılan baĢarılı uygulamalarla bilgiyi en yüksek düzeyde yaymaktır.
DanıĢman:

Çevre ve enerji konularında fuarlara, gösterilere ve sergilere katılacaktır.

Bu konuda konferanslar ve çalıĢtaylar düzenleyecek ya da konferans ve
çalıĢtaylara katılacaktır.
Page 61

Kitlesel iletiĢim eylemleri (ortaklarla tanımlanacak olan) düzenleyecektir (yerel
TV, gazete, radio, posta, internet, vb. yoluyla).
Madde 3: Teknik termal denetçiler ağının canlandırılması
Eylem S1-2 ile bağlantılı olarak bakılmalı.
Madde 4: Yakıt yoksulluğu
Madde 4 aĢağıdakileri içerir:

Belediye‟nin politikası ile bağlantılı olarak, düĢük gelirlilerin kömür almasına
yardım edilmesi ve Gaziantep‟te yakıt yoksulu olarak tanımlanabilecek
hanelerin belirlenmesi: düzenli olarak güncellenecek bir veri tabanının
tamamlanması ya da yaratılması;

Sosyal merkezler ya da kurumlarla yardımlaĢarak bu amaç için özel
çalıĢtayların düzenlenmesi: çalıĢtaylar, yaĢam konforlarını sabit tutarken ya da
arttırırken, enerji faturalarını azaltmak için temel tavsiyeler verecektir ve var
olan finansal yardımların ve bunların elde edilmesi konularında bilgi
sağlayacaktır;

Bu hanelere: 1)bireysel saha ziyaretleri yaparak, enerji ön tanı taslakları
hazırlayarak ve amaca özel tavsiyelerde bulunarak; 2) finansal yardım
bulmalarına yardım ederek; 3) yatırımları (kontrol ziyaretleri) ve profesyonellerle
iliĢkileri kontrol ederek; bireysel destek sağlanması.
Çalışma modu
1) EBN‟nin kurulması
Diğer ülkelerdeki tecrübe (özellikle Fransa‟daki) göstermektedir ki, verimli olmak için,
EBN ağı her 50,000 sakin için bir danıĢman sağlayacak Ģekilde alanı kaplamalıdır (bu
yoğunluk Fransa ya da Avrupa‟daki birçok yerde sağlanamamıĢtır). Bu Gaziantep‟e,
bütün alan için toplam 26 danıĢman demektir. Bu iddialı rakam uzun vadeli amaç
olabilir. Ġlçe baĢına, herbiri 3 danıĢmandan oluĢan bir EBN kurulması iyi bir baĢlangıç
olabilir. Bu Ģekilde, 143,000 sakin baĢına 1 danıĢman sağlanmıĢ olur, ki bu sayı
Fransa‟nın Ģimdiki durumuna yakındır.
Yeni pozisyonların nasıl bir yapıda oluĢturulacağı sorusu hala yanıtlanmamıĢtır. Basit
olarak seçim, yeni bağımsız yapıların oluĢturulması, GBB ya da ilçe belediyeleri
tarafından ev sahipliği yapılması veya Fransa‟da olduğu gibi enerji ve/veya çevre
konularında özelleĢmiĢ var olan kurumlarda yeni pozisyonlar açılması arasındadır.
Bu konu, GBB ve ortakları arasında daha çok görüĢmeyi gerektirmektedir.
2) DanıĢmanların tanımlanması ve eğitilmesi
EBN pozisyonu için danıĢman profili, termal ve/veya mekanik tekniklerinden mezun
olmuĢ mühendis ya da teknisyen (minimum 3 yıl yüksek eğitim veya buna denk
profesyonel altyapı) ve iletiĢim konularında temel bilgidir.
DanıĢmanların enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konularında uzman olmaları
gerekmesine rağmen, teknik bilgilerini güncellemek, teknoloji geliĢimlerini entegre
etmek ve yerel ve ulusal düzeydeki politik değiĢikliklerden haberdar edilmek (ör. Yeni
finansal teĢviklerin varlığı) için teknik ve finansal konularda düzenli eğitime (yılda en az
bir kez) ihtiyaçları vardır. Aynı zamanda danıĢmanlar, değerlendirme metotları ve
araçları ve gerekli olduğunda iletiĢim teknikleri konularında eğitilmelidir.
3) Uygulama planının & birkaç yıllık eylem programının hazırlanması
Uygulama planı, EBN danıĢmanları için ana hatları verecektir: genel amaçlar, esas
hedefler, misyonlar, geliĢtirilecek ortaklıklar, operasyon modu, vb. Bu dokümana bir
iletiĢim uygulama planı eklenmelidir. Bu, herbir EBN‟nin aynı iletiĢim modunu
Page 62
kullanmalarını ve ağa, halk gözünde daha güçlü bir görünürlük vermesini sağlayacaktır.
Birkaç yıllık eylem planı, her yıl için geliĢtirilmesi beklenen eylemleri, ilgili maliyetleri,
finansman kaynaklarını, finansal ve teknik ortakları, performans hedeflerini (sağlanan
danıĢmanlık sayısı, ulaĢılan insan sayısı vb.) tanımlayacaktır.
4) Gerekli operasyonel araçların geliĢtirilmesi

Hanelerin konut performanslarını değerlendirmeye yardım etmek için teknik
araçlar. Öncelikle, binalar için, ağ tarafından, enerji ve çevre tanılama yazılımı
edinilmelidir.

Amacı, enerji korunumu ve iklim değiĢikliği ile ilgili farkındalığı arttırmak,
yapılacak somut eylemler ile ilgili bilgi sağlamak, EBN tarafından verilen hizmeti
açıklamak olan iletişim araçları: enerji sektörü tarafından dosyalar, geniĢ çaplı
bilgi sağlayan paneller ve posterler, kakemono, sergi standı için araçlar, web
siteleri, gazete makaleleri vb. Her topluma özel geliĢtirilen ve eriĢim yollarına
göre adapte edilen iletiĢim araçları.
Fransız EIE Ağı tarafından geliĢtirilen örnek araçlar:
Fuarda sergi standı
Poster

EBN‟nin aktivitelerinden geri bildirim alması, verimlilik ve etkilerini
değerlendirmesi (ulaĢılan insan sayısı, eylemleri takiben gerçekleĢtirilen
denetimler veya yatırımlar vb. cinsinden) ve gerekli olduğunda adapte etmesi
için takip ve değerlendirme araçları.
5) Yabancı ağlar ile değiĢimler
Yerel ve ulusal düzeyde benzer bir ağ yaratmıĢ ülkelerin geri bildirimi yararlı olabilir.
Fransız bilgi ve danıĢmanlık ağı enerji merkezi (“Espace Info Energie”) 2001 yılında,
yerel toplulukların yakın ortaklığı ile Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Kurumu (ADEME)
tarafından kurulmuĢtur. GeçmiĢ 10 yılın geri bildirimleri GBB için değerlidir: geliĢtirilecek
eylemler, nelerin iĢe yaradığı, nelerden kaçınılması gerektiği, iletiĢim ve takip araçları,
danıĢmanları eğitme ve koordine etme metotları, vb. Ağın ulusal düzeydeki direktörü
Patrick Alfano‟dur.
[email protected].
Eylem fizibilitesi
Önerilen program
Kısa vadeli:
2012: Herbirinde bir danıĢman olan 3 EBN‟nin kurulması
2013: 6 tane daha pozisyon yaratılması (herbir EBN‟de 2 tane)
Orta – uzun vadeli:
Page 63
2015 ve sonrasında: her 50,000 sakin için bir pozisyon yaratılması
GBB’den
gelen
finansa
l
ve
beşeri
kaynak
lar
Fransa‟nın kamusal kurumlarında bir EIE danıĢmanının memuriyetinin maliyeti
31,000 €‟dur. Yakında yukarı doğru revise edilecektir. Basit bir tahmin ile
19
Türkiye‟de bir danıĢmanın maliyeti 8,000 € olarak hesaplanmıĢtır . Bu
Ģartlarda, GBB ve ortakları, 2012‟de 25,000 € ile baĢlayıp 2013‟te 72,000 €‟luk
kaynağı aktarmalılardır.
Uygulama ve takibi
Pilot
(kişi
ve bölüm)
Ortaklar
Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı‟nın tam desteğiyle Çevre Koruma ve Kontrol Daire
BaĢkanlığı
Teknik ortaklar: Enerji / çevre kurumları vb., ġahinbey, ġehitkamil, Oğuzeli
Belediyeleri, müteahhitler birliği, makina mühendisleri odası.
Finansal ortaklar: Devlet, bölgesel yönetimler, ilçe belediyeleri, AFD, Avrupa Komisyonu
İç takip
Her danıĢman, uyguladığı eylemlerle ilgili bilgileri ve sonuçlarını takip aracına
kaydetmekten sorumludur.
GBB‟de belirlenen bir kiĢi, ağı koordine edecek, herbir danıĢmandan gelen bilgileri her
ay bir araya toplayacak ve konsolide edecektir. Bu kiĢi, departmanın direktörüne ve
Gaziantep‟in seçilmiĢ yetkililerine iletilmek üzere yıllık değerlendirmeler hazırlayacaktır.
Takip
indikatörl
eri
Kurulan Enerji Bilgi Noktası sayısı.
Performans
indikatörl
eri
UlaĢılan insane sayısı (sürekli takip)
DanıĢmanlığı takiben haneler tarafından yapılan yatırımın sayısı, türü, etkisi (azaltılan
CO2 salınımı ve enerji tasarrufu) ve miktarı (anket ile)
Hanelerin memnuniyet seviyesi (anket ile)
Hedeflenen halk tipi (anket ile)
Eylemin
hava
kalitesine
etkisi
19
Verimli (temiz) ekipman teĢviki bakımından olumlu etki
2007‟deki Fransız asgari maaĢı, Türk asgari maaĢının 4 katıdır.
Page 64
Fiş R3 ve S4 – Isıtma ve Soğutmada Enerji Tasarrufları
Eylem R3 & S4
Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufları
Toplu ısıtma ve soğutma sistemlerini teĢvik etme
Bağlam
Kömür-yakıtlı ısıtma sistemlerinin baskın olmasından ötürü, ısıtma
hizmetinde ve konut sektöründe yapılan enerji tüketimi Gaziantep‟in enerji
dengesinde ağır bir yüktür. Konut sektöründe, düĢün konfor seviyesine
rağmen, tüketilen enerjinin yaklaĢık %80‟i ısıtmadan kaynaklanmaktadır.
Isıtma için gerekli ortalama enerji tüketimi evlerde 1 – 1.5 ton kömür,
apartmanlarda ise 2 ton kömür kadardır. Bu, toplu konutlarda daha iyi bir
yaĢam standardı için ciddi bir potansiyel olduğunu göstermektedir.
Sorunlar &
zorluklar
Sıcaklığın genellikle 26 °C‟yi geçtiği yaz boyunca konutlarda ve ofislerde soğutma
henüz ciddi bir enerji tüketim nedeni olmasa da, ileride, Türkiye‟nin ekonomisi
büyüdükçe önemli bir rol oynayacağı düĢünülmektedir.
Su ısıtması göz önüne alındığında, neredeyse bütün evlere sıcak su üretimi için güneĢ
enerjili su ısıtıcıları kurulmuĢtur. Isıtma sistemleri genellikle toplu olsa da, su ısıtma
sistemleri bireyseldir. Bu durum, çatıların güneĢ enerjili su ısıtma sistemleriyle
“doyurulmasına” neden olmuĢtur. Toplu sistem opsiyonları incelenmelidir.
Gelecekte, Gaziantep‟teki yaĢam standartlarının yükselmesine bağlı olarak enerji
tüketiminde artıĢ beklenmektedir. Bu yüzden, üretim sonrası (upstream) enerji verimli
ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma sistemlerinin kullanılma zamanı Ģimdidir.
Ancak, enerji verimli ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojileriyle ilgili bilinçli
kararlar almak için gerekli bilgi tamamlanmamıĢ, eksik, bulunması zor ve/veya
pahalıdır. Güvenilir, karĢılaĢtırılabilir ve tarafsız bilginin eksikliği, bu teknolojilerin
alımında ciddi bir engeldir.
Kamu yönetimlerinin, halka güvenilir ve tarafsız bilginin sağlanmasında ve bu
teknolojilerin fizibilite ve verimliliğinin kanıtlanmasında önemli bir rolü vardır. Enerji
verimli ve düĢük/sıfır karbon teknolojilerin geniĢ çaplı kanıtlanmaları, performanslarının
değerlendirilmesi için sağlam veriler sağlayarak, teknik ve pazar engellerinin
azaltılmasında gereklidir.
Kamu alımları sözleĢmesinde önemli bir sözleĢme fırsatı vardır. Kamu yönetimleri:

Verimli ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin kamu
ihalelerinin teĢvik edilmesi ve görevlendirilmesi için sözleĢme sağlar.

Olanaklı olduğunda, geniĢ çaplı projeler geliĢtirir: enerji verimli ve düĢük/sıfır
karbon talebe dayalı bölgesel ısıtma (BI) sistemleri, kömürden gaza geçiĢe
paralel olarak teĢvik edilmelidir (Eylem R1-1 ve S1-1).
BI birçok fayda sağlar:

Bireysel ısıtıcılara göre yatırım, çalıĢma ve bakım masrafları, üretilen birim
ısıya göre daha azdır ve termal verimlilikleri daha fazladır,

Alternatiflerine göre daha az kirlilik yarattığından, kentsel hava kalitesi
iyileĢtirilir. Gaz ya da yenilenebilir kaynaklarla çalıĢtırıldığı takdirde, doğal gaz
görece olarak daha az CO2 salınımına neden olduğundan ve ne SO2 ne de toz
ürettiğinden, çevresel etkileri azaltır.

BirleĢik ısı ve güç (BIG) ile birlikte, fosil yakıtlardan yüksek verimlilikte elektrik
Page 65
üretimi fırsatı verir. BIG‟de toplam verimlilik %80 ve %90 arasındadır, oysa bu
sayı yalnız elektrik üreten sistemlerde %30 ve %50 arasında değiĢir. Aynı
zamanda BIG, yakındaki ofis / yönetim binaları için yüksek verimlilikte merkezi
ısıtma fırsatı verir.
Yapılanlar
Kömürden doğal gaza geçiĢ, Gaziantep‟te doğal gaz ağının geliĢtirilmesi
sonucu çoktan baĢlamıĢtır ve Eylem R1-1 ve S1-1‟in uygulanması ile
daha da hızlanacaktır.
2
Ulusal Ġklim Strateji Programında belirtildiği üzere, kullanım alanı 1.000 m „den büyük
ve otel, hastane, yurt, spor merkezi vb. harici konaklama amacıyla kullanılan yeni
binaların, merkezi ısıtma ve sıcak su sistemlerinin güneĢ enerji kolektörleri tarafından
sağlanacaktır.
Eylem tanımı
Amaç
Alan ve su ısıtması, ısı depolama ve soğutma için verimli teknolojileri teĢvik
etme:

Kolektif güneĢ sistemleri ve aktif GüneĢ Termal (AGT): Hem alan ve su
ısıtması, hem de soğutma sağlar. Bölgesel ısıtmada da kullanılabilir.

Bina ölçeğinde (1kWe – 1MWe) ve “kampüs” ölçeğinde (1Mwe – 5MWe), gaz
yakıtlı birleĢik ısı ve güç sistemleri (konut sektöründe kömürden doğal gaza
geçiĢe yardım eden Eylem R1-1 ile bağlantılı) ya da biyokütle (CO2‟siz
hidrojen kullanan yakıt pili sistemleri demonstrasyon projesi olarak teĢvik
edilebilir).

Alan ve su ısıtması ve soğutma için verimli ısı pompaları: yüzey ve yer altı
suyunun zengin olduğu alanlarda su kaynaklı ısı pompaları kullanarak ısıtma
ve soğutma; zemin kuplajlı ısı pompaları (jeotermal ısı pompaları) kullanarak
ısıtma ve soğutma, kanalizasyon kaynaklı ısı pompaları kullanarak ısıtma ve
soğutma.

Kömürden daha temiz yakıtlarla (gaz, atık ısı, jeotermal ısı, biyoyakıt)
kullanılan BIG ile bölgesel ısıtma (BI).
Isı depolama ve ısı kontrol sistemleri

Günümüzde bağımsız soğutma sistemleri için ısı pompaları standartken, soğutma için,
aktif güneĢ termal ve BIG sistemleri ısı güdümlü soğutucu gerektirir.
Hedef
İçerik

Konut sektöründe ev sahipleri ve kiracılar.

Özel hizmet iĢletmeleri: ofisler, mağazalar, yiyecek-içecek firmaları, oteller vb.

Kamu kurumları: yönetimler, okullar, sağlık tesisleri
Madde 1: Isıtma ve soğutmada en iyi uygulamaları destekleme
UyarlanmıĢ davranıĢları teĢvik etme
Üçüncül sektörde olduğu gibi, konut sektöründe de ısıtmada +1 °C, enerji tüketiminde
%7‟lik artıĢa sebep olmaktadır. Bu, konfor tavsiyeleri için bir hatırlatma gerektirir: KıĢın
ısıtma için standart 19°C ve yazın soğutma için standart 26°C (binanın çeĢidine ve
kullanımına göre ayarlanacak Ģekilde).
ġu anda, Gaziantep‟teki haneler bu sınırlara uymaktadır. Örneğin kıĢın, ortalama
sıcaklık Fransa‟da 20-21°C iken Gaziantep‟te 18°C‟dir. Ancak, artan yaĢam
standardıyla, ısıtma sıcaklığı için eĢik değerinin artması, soğutma sıcaklığı için ise
azalması beklenmektedir.
Önleyici tedbir olarak, haneler, bina yöneticileri ve teknik servisler, doğru adımları
atmaları için teĢvik edilmeliler ve ısıtma ve soğutma alıĢkanlıklarını değiĢtirerek nasıl
enerji –ve para- tasarrufu sağlayacakları konusunda bilgilendirilmeliler.
Page 66
DüĢük karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin yaygınlaĢtırılmasını destekleme
Üretim sonrası (upstream) çalışmalar

Binalarda ısıtma ve soğutma sistemleri için var olan politika ve önlemlerin
gözden geçirilmesi (güvenlik, standartlar, enerji verimliliği, iklim, enerji
yoksulluğu dahil).

Enerji verimli ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin daha
yaygın kullanımı için Gaziantep‟in pazar potansiyelinin incelenmesi.

Isıtma ve soğutma sistemlerinde karar merciilerin seçimlerini nelerin etkilediği
(mimarlar, mühendisler, tüketiciler, yükleyiciler vb.): hangi bilginin, ne zaman
ve ne Ģekilde karar vermede en büyük etkiyi yaptığının belirlenmesi.

Dağıtım ve tasarruf bakımından amaçların belirlenmesi.
İletişim, bilgi ve eğitim aktiviteleri

Halka: periyodik raporlar, devam etmekte olan skor kartları ve en iyi uygulama
ve ortaya çıkan sorunlar (sorunların aĢılması dahil) için raporlar yayınlayarak
var olan en iyi teknolojilerin yaygınlaĢtırılmasının desteklenmesi.

Son tüketicilere: tüketicilerin enerji verimli ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve
soğutma teknolojilerinin yararlarını anlamalarına ve onları almaları için ilgilerini
arttırmaya yardım etmekte gerekli sosyal yardım ve bilgi programlarının
geliĢtirilmesi. Isıtma ve soğutma teknolojilerinin yaĢam döngüsü maliyetleri ve
yararları için standart bilgi, ekipman alımı sırasında karar merciilere, yeni bina
projeleri yapanlara ve yeni veya var olan bina alımı yapanlara ulaĢtırılmalıdır.

Isıtma ve soğutma sistemi profesyonellerine (mimarlar, mühendisler, üreticiler
ve yükleyiciler): eğitim oturumları & çalıĢtaylarla ve yüksek eğitim kurumlarıyla
bağlantılı standart eğitimlerle, ısıtma ve soğutma sistemlerinde ve kurulum ve
bakım metodolojilerinde bilgi ve yetkinliğin arttırılması. Konutsal ve küçük
boyutlu ticari ısıtma ve soğutma sistemlerinin büyütülmesi uygulamalarındaki
sorunları çözmek önemli olacaktır.

Bina profesyonelleri: enerji maliyeti ve kiracıların gelecek iĢletme maliyetlerinin
öneminin farkında olmaları sağlanmalıdır.
Finansal destek

Bu tür teknolojilerin kurulumlarının desteklenmesi için geliĢmekte olan yenilikçi
finansal plan olasılıklarının incelenmesi:
o
Faturalar aracılığıyla ek yatırımların ödenmesi,
o
Eylem R1-2 ile bağlanılı olarak düĢük faizli krediler (ġekerbank
Ekokredi, güneĢ enerjisi uygulamalarında eko-kredi sağlamaktadır.
GBB, diğer enerji verimli ısıtma ve soğutma uygulamalarına doğru
geliĢme olasılığını bu banka ile çalıĢabilir),
o
Konut ve hizmet sektöründe, sermaye ve iĢlem maliyetini azaltmaya
yarayacak olan, müĢterilerin küçük boyutlu ve daha büyük yatırım
kararlarının oylamasının organize edilmesi,
o
vb.
Bölgesel ve ulusal yönetim için lobi faaliyetleri
Bu tür teknolojilere desteği arttırmak için: ısıtma ve soğutma ekipmanı için minimum
enerji performans standartı tanıtımı (en kötü ürünleri elemek için), bütün konut ve
hizmet sektörü ısıtma ve soğutma sistemleri için verimlilik etiketleme planı tanıtımı,
hibeler, tarifeler, “bonus-malus” sistemleri, mali teĢvikler, Ar-Ge aktiviteleri, vb.
Kent formunu ve binaların dıĢ yapılarını, ısıtma ve soğutma ihtiyacını azaltacak Ģekilde
Page 67
değiĢtirme
Kent formunun ve binaların dıĢ yapılarının, ısıtma ve soğutma için tüketilen enerjiye
doğrudan etkisi vardır. Bu etkiyi azaltmak için eylemler uygulanmalıdır: örneğin, klima
ya da normal veya aĢağı doğru kapanan panjur teçhizatlarının kullanımını azaltmak
için Ģehrin havalandırılması.
Gaziantep sakinleri için uygulanacak eylemler, Eylem R2 ile bağlantılı olarak EIE
danıĢmanları tarafından yapılmalı ve küçük iĢletmeler ile kamu yönetimleri için
uygulanacak eylemler, Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak Yerek Kurumlar tarafından
yapılmalıdır.
Madde 2: Enerji verimli BI sistemlerinin uygulanmasını teşvik
Belediye, bölgesel ısıtmanın (BI) geliĢtirilmesini birçok Ģekilde etkileyebilir:

Şehir planlaması, ısı yükü yoğunluğunu etkiler. Yüksek yoğunluk, BI
ekonomisi için önemli bir faktördür ve Ģehir planlaması yoğunluğun yüksek
olduğu yerlerde ve bireysel ısınma modları yoğunluğun düĢük olduğu yerlerde
BI desteklenir (Bakınız Kentleşmeye bağlı Eylemler);

BI sistemine katılmak ve ısıtma hizmetlerine karĢılık ödeme yapmak için
belediye ve bağlı ortaklıkları tarafından sahip olunan yapı stokunu
yönetme;

Kurulu kapasite, kalite ve ısıtma maliyetini göz önüne alarak BI‟nın geliĢmesi
için stratejik hedefler belirleme;

BI geliĢmesinin finanse edilmesi için garanti temin etme;

Operasyonel bağımsızlık vererek, yönetim performansını düzenli olarak
denetleyerek ve diğer BI operatörleri ve ekipman üreticileri ile iĢbirliğini teĢvik
ederek BI operatörlerinin desteklenmesi.
Sıfırdan baĢlayarak, Gaziantep‟teki BI sistemlerinin dağıtımı için atılacak adımlar:
1. Gaziantep‟te BI‟nın potansiyelinin, alanların, projelerin teknik, ekonomik ve
finansal fizibilitesinin tanımlanması için çalıĢma baĢlatılması: Genellikle BI, ısı
yükü yoğunluğu 0.5 MW/m BI ağı uzunluğundan fazla olduğunda uygun bir
seçenek olarak değerlendirilir. Yine de, ancak detaylı bir ekonomik analizle
bunun en düĢük maliyetli seçenek olup olmadığı belirlenir.
2. Kamu binalarının toplandığı ve BI‟nın verimliliğini ve fizibilitesini
kanıtlayabileceği bir alanda proje baĢlatmak ve yeni bağlantılar için olasılık
yaratmasını sağlamak.
3. Kamu binalarının böyle olanaklar verdiği alanlarda kademeli olarak BI
sistemleri geliĢtirmek.
4. MüĢterilere, BI ağının kullanılabildiği alanlarda BI ağına katılmaları için yol
göstermek. Rehberlik, BI alanına, BI ağına bağlanması amacıyla yeni binalar
inĢa edilmesi ve BI alanında var olan özel binalara, BI sistemine katılmaları
için gereken yatırım için mali destek yapılması (krediler, Eylem R1-2 ile
bağlantılı garantiler) gibi önlemleri kapsayabilir.
5. Uzun vadede, BI‟nın konut ve özel sektörde geliĢtirilmesinin desteklenmesi.
Yeni konutsal alanlar öncelikli olarak hedeflenmelidir. Hatırlatma olarak,
Gaziantep‟teki yapı stoğu, BI sisteminin geliĢmesine elveriĢli bir Ģekilde, yılda
10,000 yeni konut (%90‟ı toplu) hızıyla büyümektedir. Aynı zamanda BI‟nın,
OSB ve Küsget‟teki sanayii bölgelerinde kullanımı da dikkate alınmalıdır.
Page 68
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
Madde 1 için, bu eylem EIP danıĢmanları ve Yerel Enerji Kurumu çalıĢanları
tarafından uygulanacağından, Eylem R1-2 ve Eylem S1-1‟in uygulanma
programına bağlıdır.
Madde 2 için, BI potansiyeli ve proje fizibilitesi ile igili çalıĢma 2011‟in sonunda
baĢlatılabilir.
GBB’den
gelen
finansal ve
beşeri
kaynaklar
ġu an için değerlendirme yapılamaz.
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi ve
bölüm)
Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ile Ġmar ve ġehircilik Daire
BaĢkanlığı‟nın yakın iĢbirliği.
Ortaklar
Finansal ortaklar:

Ġlçe belediyeleri

Madde 2‟nin bazı hedeflerinde resmi atıfta bulunulduğu için il yönetimleri:
ilkokul ve ortaokulların, sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal
merkezlerin inĢası ve bakımından sorumludur.

Ġki esas enerji sağlayıcısı: GAZDAS ve TEDAS

OSB yönetimi mevcudiyeti
Teknik ortaklar: Enerji operatörleri GAZDAS ve TEDAS, ısıtma ve asansör gibi
mekanik parçalar vb.‟yle ilgili bina inĢasının dizayn projesinden sorumlu oldukları için
Makina Mühendisleri Odası, vb.
İç takip
Madde 1: Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ile bağlantılı olarak
Kurum ve EIPler,
Madde 2: Pilot ile aynı
Takip
indikatörle
ri
Enerji verimli ve düĢük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma sistemlerinin teĢviki
için EIPlere ve Kuruma ayrılmıĢ bütçe.
Performans
indikatörle
Tanıtılan enerji verimli ve düĢük/sıfır karbon soğutma ve ısıtma sistemlerinin
sayısı, enerji tasarrufu ve azaltılan sera gazı emisyonu bakımından etki.
BI çalıĢmalarına ayrılmıĢ bütçe.
Page 69
ri
Hava
kalitesine
etkisi
Daha uzun vadede, BI/BIG kurulu kapasite, BI ağı metresi, BI/BIG ısıtma ve elektrik
üretimi, son tüketicilerin türü ve sayısı, kullanılan teknolojilere kıyasla CO2 emisyon
azaltımı.
Daha az CO2, SO2 ve toz emisyonuna neden olduğundan, kömür yakıtlı
ısıtma ve soğutma sistemlerinin kiĢisel ve toplu enerji verimli sistemlerle
değiĢtirilmesi, hava kalitesini yükseltecektir.
Page 70
Fiş R4 – Var Olan En İyi Teknolojilerin Desteklenmesi
Eylem R4
Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi
Cihazlar üzerine Bilgi
Bağlam
Sorunlar &
zorluklar
Elektrik, konut sektöründeki son enerji tüketiminin %31‟ini (68 ktoe) temsil
etmektedir. Ancak, Gaziantep‟te ekipmanların düĢük bir oranı olduğu için
(Batı Avrupa ülkelerine göre) bu rakamın sadece %13‟ü yerel cihazların
enerji tüketiminde kullanılmaktadır.
Bununla birlikte, kWh elektrik baĢına yüksek miktarda CO 2 salınımı yapıldığından,
doğrudan olmayan elektrik kaynaklı salınımlar global dengeyi ikiye katlamaktadır
(Türkiye‟de elektrik üretimi çoğunlukla fosil yakıt kaynaklı geleneksel termik
santrallerden sağlanmaktadır). Ayrıca, elektrikle çalıĢan cihazların kullanımının gelecek
yıllarda ciddi Ģekilde artması beklenmektedir.
Binaların elektrik kullanımıyla ilgili bazı önlemler alınsa da, cihazların elektrik kullanımı
sürekli olarak artmaktadır. Isınmadaki enerji tasarruflarına ek olarak, öngörülebilen
elektrik tüketimi artıĢının azaltımı üstünde çalıĢmak da önemlidir.
Konutlar; toptancılar, perakendeciler ve distribütörler, yeterli etiketleme ve bazen mali
desteği de iöeren bilgilendirme kampanyaları ile, cihazlarının alımında “yeĢil” olmaya
teĢvik edilmelilerdir.
Yapılanlar
Yerli cihazların enerji verimliliği hakkında GBB
tarafından uygulanan doğrudan bir eylem yoktur. Öte
yandan, ulusal enerji verimliliği uygulamaları ve
geliĢiminde yetki sahibi olan EIE (Elektrik ĠĢleri Etüt
Ġdaresi), enerji verimli yerel cihaz kullanımı ve bunların
teĢvikyle ilgili düzenleme çalıĢmaları, bilinçlendirme
faaliyetleri ve istatistik araĢtırmaları yapmaktadır.
Türkiye‟de Türk ve yabancı bütün ev cihazı üreticileri,
elektrikli ev aletleri enerji etiketleme Avrupa direktifine
uymaktadırlar. Üreticiler bütün cihazların yüzeyine
(buzdolabı, derin dondurucu, çamaĢır makineleri, bulaĢık
makineleri, kurutucular, vb.) AB Direktifi 94/2/EC ile
uyumlu ve Türkiye‟deki Enerji Verimliliği Yasası‟nın bir
parçası olan “Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular ve Bunların Kombinasyonlarının
Enerji Etiketleme Yönetmeliği” No: 27478‟de belirtilen enerji verimliliği etiketi
yapıĢtırmaktadırlar. Etiket yukarıdaki sekilde görülebilir.
Üreticilerin global satıĢ politikaları nedeniyle direktifler yürürlüktedir ve bu yüzden esas
pazarları olarak AB kuralları ve yönetmeliklerine uymak zorundadır. Öte yandan, enerji
verimliliği ile tasarruf yapmak için ve enerji verimli yerel cihazların pazarlanması
nedeniyle, yeni cihazarın alımında enerji verimli ürünlere yönelik artan bir ilgi ve bilinç
söz konusudur.
Eylem tanımı
Amaç
Konut sektöründe enerji tüketiminin azaltılması
Page 71
Hedef
Halk, distribütörler
İçerik
İletişim & bilinçlendirme çalışmaları
GBB, Enerji Bilgi Noktaları ile birlikte ya da aracılığıyla (Eylem R2) elektrik tüketimini
azaltmak için bilinçlendirme kampanyaları düzenlemelidir. Bu, bilgi ve iletiĢim
teknolojileri kullanılarak yapılmalıdır.
Var olan Avrupa sitelerindeki bilgileri ve geri bildirimleri kullanarak en iyi teknolojiler ile
ilgili özel bir web sitesi yaratılması önerilmektedir. Örneğin, “Topten” www.topten.info,
amacı tüketicilerin en verimli ürünleri (beyaz eĢya ve arabalar) bulmalarına yardım
etmek olan bir internet portalıdır: Topten web sitesinde yer almak için, ürünlerin bazı
enerji, su harcama, güç, ses, pazar bulunabilirliği vb. standartlara uymaları
gerekmektedir. Bütün “Topten” cihazları A, A+, A++ sertifikalıdır. Benzer Ģekilde,
Danimarka kaynaklı www.savingtrust.dk web sitesi de tüketicilerin en enerji verimli
beyaz eĢyaları seçmelerine yardım etmektedir. En son Pazar değiĢikliklerini hesaba
katmak için web siteleri düzenli olarak güncellenmektedir.
Böyle bir web sitesi oluĢturmak için, GBB‟nin ilk aĢamada beyaz eĢyalar, klimalar,
televizyonlar, fırınlar, DVD oynatıcıları, elektrikli süpürgeler, bilgisyarlar, cep telefonarı
vb. arasından önce hangi ürünleri hedefleyeceğine karar vermesi gerekmektedir.
Ayrıca, özellikle Türkiye‟de dağıtımın zayıf ve fiyatların yüksek olduğu küçük illerde ev
cihazlarının internetten satıĢları popülerleĢmektedir. Sadece büyük Ģehirlerden bulunan
ürünlerin alınabildiği, daha verimli ve tüketiciler arasında popüler olan
www.hepsiburada.com, www.teknosa.com, www.gittigidiyor.com, vb. gibi büyük internet
alıĢveriĢ siteleri vardır. Bu ulusal düzeyde popüler web siteleri ile daha küçük yerel
olanlar, GBB‟nin hazırlayacağı ve ev aletlerinin enerji verimliliklerine göre
değerlendirileceği internet sitesinde birlikte yer alabilir. Bu, alıcılara, ev aletlerinin enerji
verimliliği ve tüketim yönleri hakkında tarafsız yorumlar bulunan belediyenin internet
sitesi aracılığıyla ürünler arasında kıyas yapma imkanı verecektir.
Web sitesindeki bilgiler Türkiye‟deki pazarla, ve hatta Gaziantepteki pazarla tutarlı
olmalıdır.
Bu kampanyaların mesajı sadece elektrik verimliliği (teknoloji odaklı) ile ilgili değil, aynı
zamanda elektrik tutumluluğu (davranış odaklı) hakkında olmalıdır. Avrupa‟da 1990
ve 2004 arasında büyük beyaz eĢyaların enerji verimliliği %20 arttıysa da, bu ürünlerin
evde kullanımlarda tükettikleri enerji, daha yaygın eriĢimden dolayı sadece %2
azalmıĢtır. Sonuç olarak, teknik geliĢmeyle elde edilen enerji verimliliği kazancının
yaklaĢık %90‟ı davranıĢ kaynaklı nedenlerden dolayı kaybedilmiĢtir. Türkiye nüfusu en
hızlı artan ülkelerden biri olduğundan (2010‟da %9.2) ve dinamik bir yerel talebe sahip
olduğundan, davranıĢ odaklı kampanyalar özellikle önemlidir.
Mali teşvikler
Yüksek verimli cihazlarla ilgili bilgiler, bu cihazların geleneksel cihazlardan genellikle
daha pahalı olduklarını göstermektedir. Bu nedenle, GBB, olası kamusal mali ortaklarla
birlikte, ekonomik engelleri azaltmak amacıyla halkla iliĢkilerle birleĢtirilmiĢ mali teĢvikler
geliĢtirmelidir. GBB, A++ etiketli cihazlarda, düĢük tüketimli ampullerde ya da TV‟nin
beklemede (stand-by) kalmasını engelleyen multi-grip barlarında ve hi-fi‟da indirim
önerebilir. Yine de, küçük miktarda alımlar için bu tür bir teĢvik yaratmanın zor
olabileceği bilinmelidir. Toplu alımlar teĢvik edilebilir (örneğin üçüncül sektörler için).
Ürün distribütörlerini dahil etme
GBB, ürün distribütörlerinin tüketicileri daha yeĢil ürünler almakta teĢvik etmeleri için,
onları kapsayan eylemler baĢlatmalıdır. Bu, distribütörlerin perakendecilerle bağlantılı
olarak anlaĢmaya vardığı gönüllü anlaşmalarla yapılabilir:
Page 72

En az enerji verimli ürünlerin raflardan kaldırılması (anlaĢma sadece 1 ürünle
baĢlayabilir)

A+ cihazları proaktif olarak teĢvik etme.

SatoĢ, model verimliliği ve değerlendirme bilgilerinin paylaĢımı

SatıĢ çalıĢanlarına eğitim materyeli sağlanması

Bilinçlendirmeyi arttıracak pazarlama ve halkla iliĢkiler çalıĢmaları yapılması.
Bağlılıklarının karĢılığı olarak distribütörler, bu mesajı tüketicilere ulaĢtımak için
pazarlama desteği, satıĢ çalıĢanlarına enerji tasarrufunun yararlarını yaymakta yardım
etmek için ise eğitim araçları ve rehberleri alacaklar.
Bu eylem, Yerel Enerji Kurum‟nun iĢ birliğiyle (Eylem S1-1, madde 3) EBNler tarafından
uygulanmalıdır (Eylem R2, madde 2).
Eylem fizibilitesi
Program
Eylem R2 ve Eylem S1-2 programına bakınız.
GBB’den
gelen
finansal
ve beşeri
kaynaklar
ĠletiĢim araçlarının (cihazların enerji verimliliği ile ilgili web sitesi, satıĢ
görevlilerine eğitim materyeli) oluĢturulması ile ilgili maliyetler ve denetim
programları.
Yüksek verimli cihazların alımı için gerekli mali teĢvikler: hedeflenen ürünlerin türüne,
indirim seviyesine, pazar kapsama hedefine bağlıdır.
Uygulama ve takibi
Pilot
Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı
Ortaklar
Finansal ortak: GBB içinde, Mali Hizmetler Bölümü
Teknik ortaklar: EBNler (Eylem R2 ile bağlantılı olarak), yerel distribütörler (Eylem S1-1
ile bağlantılı olarak): Arçelik, BEKO, Vestel en büyük Türk yerel üreticilerdir ve hem
Avrupa‟da hem de global düzeyde öncü Ģirketlerdir. Aynı zamanda Bosch, Siemens ve
Samsung da diğer popüler markalardır. Bütün bu markaların (özellikle Türk olanların)
Gaziantep‟te büyük dağıtım ağı vardır.
İç takip
Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı. Eğer Eylem R2 uygulanırsa, EBN
bilgi aktivitelerinin (web sitesi, perakendeciler ile gönüllü anlaĢmalar)
takibinden sorumlu olabilir.
Takip
indikatörl
eri
Bu eyleme ayrılmıĢ bütçe
Performans
indikatörl
eri
Ġlgili distribütör sayısı
Hedeflenen ürün sayısı ve türü
Planın olmadığı bir seneryoya kıyasla bu plan altında satılan A+ cihaz sayısı
ve bununla berbaber gelen enerji tasarrufu.
Page 73
Eko-bölge Oluşturulması – Genel Reçeteler
Sürdürülebilir bölgeler yaratmak global bir soruna yerel bir cevap vermektir: global ısınma, fosik yakıt
tüketimi, biyoçeĢitlilik kaybı, ekonomik delokasyon, toprak tüketimi vb. YeĢil bölge ya da “eko-bölge”,
kentsel yapı, alan, su ya da enerji kullanımı gibi özelliklerle nitelenir:

Yoğunluk ve çarpık kentleĢme kontrolü: planlama ve ulaĢım arasındaki bağlantı, verimli
kentsel yapı, vb.

Bölgelere ayırma yerine karıĢık kullanım: bölgelere ayırma, konutları ticari alanlardan, ticari
alanları perakendecilerden, perakendecileri gezme/dinlenme alanlarından ayırır ve yerel
toplulukların dinamizmini bozarak ulaĢım ihtiyacını arttırır. Kentsel yapı polarite ve çekici
alanların etrafında tasarlanabilir.

Sürdürülebilir Kentsel Drenaj Sistemleri (SKDS)

Sıfır enerjiye doğru: Verimli binalar ve
yenilenebilir enerjiler

Doğa ile yeniden bağ kurma: biyoçeĢitlilik,
kapsamlı açık alanlar yönetimi, kentsel
tarım, vb.

Araba sınırlaması: toplu otopark, araba
paylaĢımı,
ortak
alanlar,
toplu
taĢıma
araçlarına bağlantı, yürünebilir bölgeler, vb.
Yeni proje, toplu taĢıma araçlarının alan
kullanımıyla birlikte dizayn edilmesi Ģansını
yaratmaktadır.
Proje destekçilerinin eko-bölge yaratmasına yardım
edecek farklı metotlar ve markalar vardır.
Bir tarafta markalar, bölgelerin üretim sonrası (upstream) dizaynının çevre dostu olmasını garanti
edemiyorsa, bağımsız ve üçüncül Ģahıslar tarafından yapılan, geliĢim bölgesi ve dizaynının yüksek
derecede çevreye karĢı sorumlu, sürdürülebilir, vb. olduğuyla ilgili doğrulama sağlar. Örnek olarak
Fransız
“HQE-Amenagement”,
uluslararası
“BREEAM
Communities”,
ABD‟den
“LEED
for
Neighborhood Development” gibi markalardan bahsedilebilir.
Öte yandan, bazı kurumlar dizayndan uygulamaya eksiksiz bir metot sağlayabilirler: diğerleri arasında,
ADEME (Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Kurumu) tarafından geliĢtirilmiĢ Fransız metot AEU (Kent
Dizaynına Çevresel BakıĢ) ya da BioRegional tarafından geliĢtirilmiĢ One Planet Living giriĢimi ve
WWF.
Page 74
GBB‟de, Ģehrin diğer bölgelerine örnek olarak standartlaĢacak ve Ģehri ileriye götürecek olan, ekobölge yaratacak bir proje vardır. Bunu gerçekleĢtirmek için GBB‟nin aĢağıdaki tavsiyelere uyması
gerekmektedir:
1- Referans (baseline) analizi yapmak için zaman ayırmak: çevreciler site ve topraklara tanı koyma
Ģansı bulamadan birçok kent projesi baĢlatılmıĢtır.
2-Konulara öncelik vermek: bütün sorunlar proje tarafından ele alınmayacaktır, bazıları diğerlerinden
daha önemlidir, bazılarının ise ele alınması daha kolaydır.
3-Dizaynı yönlendirecek hedefleri belirlemek: yazın doğal soğutma, gıdada kendine yeterlilik, suyun
yeniden kullanımı etc.
Dizayndan uygulamaya eko-bölge oluĢturulmasının adımları aĢağıda özetlenmiĢtir:
Page 75
HİZMET
11.
Hizmet sektöründe Eylem Fişleri
Etiket
S1
Eksen
Verimli Enerji Dönüşümüne doğru geçiş
S1-1
ĠĢletmelere denetim ve teknik bilgi sağlayan yerel bir enerji
kurumunun oluĢturulması
C
S1-2 --> R1-2
Kömürden gaza geçiĢ
A
Kamu binalarına odaklanarak üçüncül binalara
rehabilitasyon
B
Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufu (konut planı ile) ve
nihayetinde buna uygun altyapı
B
S4
Genel aydınlatmada daha iyi performans ve hizmet kalitesi
A
S5
Sürdürülebilir havaalanı projesi
C
S6
Fuarlar: İşletmeler ve perakendeciler için enerji verimliliğine
ve yenilenebilir enerjiye adanmış bir fuar düzenlemek ve
Gaziantep Ana Orta Doğu Fuarı için alan vermek
C
S2
S3 --> R3
Page 76
FişS1 – Üçüncül Sektörde Enerji Denetimlerini ve Elektrik Tasarrufunu
Arttırmak
Eylem S1-1
Üçüncül Sektörde Enerji Denetimlerini ve Elektrik Tasarrufunu
Arttırmak
Hizmet sektörü için Yerel Enerji Kurumlarının kurulması
Context
Gaziantep‟te %25 ila %30‟u kamu kurumlarında çalıĢan yaklaĢık 180,000 kiĢi
üçüncül sektörde (ofisler, mağazalar, eğitim, sağlık, oteller, restoranlar vb.)
çalıĢmaktadır. Sektör, alandaki son enerji tüketiminin yaklaĢık %20‟sinin
sahibidir. Bu sektörde iki ana hedefe dikkat edilmelidir:
Sorunlar &
zorluklar

En azından Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği‟nde (2008) ve yeni Binalarda
Enerji Performansı Yönetmeliği‟nde (2011) belirlenen hedeflere ulaĢan binalar.

Ekipman ve cihazların tüketimi: enerji dengesinde kömür enerji tüketiminin
%47‟sine hakim olursa, tüketimi arttığı için (ıĢıklandırma, soğutma ekipmanı,
ofis otomasyonu, klima) %34‟te olan elektrik tüketimi gün geçtikçe daha büyük
bir problem haline gelecektir.
Kamusal ve özel Ģirketlerin, enerji verimliliği eylemlerini tanımlamak ve uygulamak için
yardıma ihtiyaçları vardır. Bu eylemin amacı, hizmet sektörüne bu yardımı yapacak
yerel bir enerji kurumunun kurulmasıdır.
Kurum, özel hizmet sektörüne yol göstermesi için, üçüncül sektördeki yüksek paylarını
hesaba katarak kamu sektörüne daha çok önem verecektir. Kamu kurumları büyük
alıcılardır ve genel ilginin korunmasından sorumludurlar: enerji verimliliği politikasında
örnek olmalılardır. Özel sektör de, kamu sektöründe uygulananan “en iyi uygulamalar”ın
ıĢığında hareket etmelidir.
Yapılanlar
Kamu sektöründe, iddialı enerji verimliliği eylemlerin uygulanıp uygulanmadığı
yeni bir çalıĢmayla değerlendirilmelidir. GörüĢmelerimizden, GBB‟de
herhangi bir eylem uygulanmadığı sonucu çıkarılmıĢtır. Binaların enerji
performansı hala bilinmemektedir.
Eylem tanımı
Amaç
Hedef

Enerji tasarrufu potansiyeli ve hizmet sektöründe bu konuda yapılabilecek
eylemler hakkında bilginin arttırılması

Elektrik tüketiminin azaltılması

Özel hizmet iĢletmeleri: ofisler, mağazalar, yiyecek-içecek Ģirketleri, oteller, vb.

Kamu kurumları: Eylem S3 ile bağlantılı olarak yönetimler, okullar, sağlık
tesisleri, vb.
İçerik
Misyonlar
Madde 1: Hizmet sektörü için karar alma destek programı tanımlama
Madde 1, ofislerde, restoranlarda, otellerde, kamu yönetimlerinde, vb. enerji tasarrufu
potansiyeli ve uygulanabilecek eylemler hakkında bilinçlendirmeyi hedefler. Kurum,bir
karar alma destek programı tanımlayacaktır:

EBN ile bağlantılı olarak (Eylem R2) denetimciler ağı (danıĢmanlık Ģirketleri)
Page 77
baĢlatmak ve koordine etmek. Bu, aĢağıdaki maddeleri gerektirir:

o
Enerji denetlemesi için “standart teklif” tanımlama: 1/
Denetlemelerin içeriği: kurum tarafından denetlemelerden ne
beklendiğiyle ilgili reçete dokümanı; 2/ Adayların Ģartları: bu tür
denetlemeler sağlamak için gerekli teknik referanslar ve beceriler; 3/
Denetlemelerin öncelikli hedefi: Kurum, GBB ile bağlantılı olarak, hangi
binaların önce denetleneceğini tanımlayacak (minimum alan, branĢ,
kullanılan enerji türü vb.).
o
Sertifikalı ağın bir parçası olması amacıyla, denetlemelerden ve
gerekliliklerden ne beklendiğinin profesyonellere sunulması için
danışma şirketlerine eğitim oturumları önerilmesi (aĢağıya bakınız).
Önceki
tanılarda
müteahhitlerin binalarla
ilgili yasalar hakkında
detaylı
bilgiye
sahip
olmadıkları
görüldüğü
için,
bu
oturumlarda
yasaların içeriğiyle ilgili
detaylı bilgiler verilecektir.
o
Profesyonellere
/
danıĢmanlık Ģirketlerine
gereklilikleri karĢılamaya
ve
belirlenmelerini
kolaylaĢtırmaya yardım edecek sertifika prosedürleri.
Özel sektörün ne kadarının enerji denetimlerine tabi tutulacağı ile ilgili hedef
belirleme
Madde 2: KOBĠlere ve kamu kurumlarına bireysel yardım sağlama

Kamusal ve özel kurumlarda enerji yönetiminden sorumlu bir kiĢinin
atanmasının teĢvik edilmesi. Bu kiĢi Kurumun ana muhatabı olacaktır.

Enerji tasarrufu eylem planı hazırlamalarına yardım etme: enerji tasarrufu veya
CO2 salınımı azaltım hedeflerinin tanımı, uygulanabilecek olası eylemlerin
tanımı ve ilgili maliyetler.

Kurumları içinde kapasite oluĢturmaları için bireysel eğitimler önerilmesi: enerji
tüketimini azaltmak için tanımlama, uygulama, değerlendirme ve eylem
planlarını güncelleme metotları. Bu eğitimler herbir hizmet branĢına uygun
adapte edilecektir. Eğitimler, her Ģubenin özelliğini iyi bildiğinden Ticaret Odası
iĢ birliğiyle hazırlanacaktır.
Olabildiğince çok iĢletmeye ulaĢmak için, bu madde için internet yaygın Ģekilde
kullanılmalıdır. Enerji verimliliği önlemleri için çevrimiçi tavsiyeler yapılabilir.
Madde 3: Bilinçlendirme ve iletiĢim eylemleri

Madde 2 ile bağlantılı olarak, enerji verimliliği ile ilgili en iyi uygulama
rehberlerinin yayılması: EN 16001 normunun yürülüğe sokulmasında Ģirketlere
yardım rehberi, teknik bilgilerin kamu ve özel iĢletmeleri arasında paylaĢılması
rehberi, Avrupa BAT‟a (Var Olan En iyi Teknikler) eriĢim notları, vb.

EBNlerin (bakınız Eylem R2) iĢ birliği ile, hem halkı hem de profesyonelleri
hedefleyerek büyük etkinliklere katılma (bakınız Eylem S6).

Eylem S1-2 ile bağlantılı olarak “Doğal gaza geçiĢ” kampanyaları düzenlemek
ve organize etmek.

Energies-cités birliğinin 2004‟ten beri yaptıklarıyla ve Ocak 2011‟de yürürlüğe
Page 78
giren Enerji Performansı Yönetmeliği ile bağlantılı olarak kamusal ve özel
binaların çevre ve enerji performanslarının görüntülenmesinin teĢvik edilmesi
(görüntüleme kampanyası).
Madde 4: Elektrik tasarrufu amaçlı eylemler baĢlatmak
Madde 4 elektriğin özel kullanımlarına odaklanmaktadır: iç aydınlatma, ofis ekipmanı
(bilgisayar, yazıcı, faks ve fotokopi makineleri, yiyecek veya içecek otomatları, vb.),
soğutma sistemleri (klima, buzdolabı). Eylem R4 ile uyumlu olarak yüksek performanslı
ekipmanların nüfuzunun teĢvik edilmesini hedeflemektedir.
Kurum, iki ana hedefi arasında sürdürülebilir satın alma stratejilerini teĢvik edecektir.
Ġddialı elektrik verimliliği ve çevresel koĢulları içeren satın alma özelliklerinin
tanımlanmasında kurumlara yardım edecektir. Daha büyük bir etkisi olması için, kurum,
elektrik verimli ekipman ve sistem alımı için toplu satın alım, toplama, aynı branĢtan
kurumları (örneğin okullar ve restoranlar) koordine etme organize edebilir.
Çalışma modu
Durum
Kuruma GBB tarafından ev sahipliği yapılabilir ancak bağımsız bir iliĢkisel yapı
kurulması önerilmektedir. Kurum, uzmanlığın özel danıĢmanlık Ģirketlerinden ya da
enerji verimliliği uzmanlarından geldiği bir ÖKO (özel kamu ortaklığı) olarak da
kurulabilir. Bu iki avantaj sunmaktadır:

Ġmtiyaz ve menfaat sahipleri arasında nötr ve tarafsız bir imajın korunması;

Kurumun çalıĢmalarından doğrudan etkilenen diğer kamu kuruluĢlarının
finansal katılımına izin verilmesi.
Ġnsan kaynakları
BaĢlangıç olarak, Kurum 4 kiĢiyi iĢe alabilir: her madde için 1 kiĢi ve bir sekreter.
Eylem fizibilitesi
Program
2012:
1. Olası mali ve teknik ortaklarla görüĢmelerin baĢlatılması: önerilen hedefin
ortakların amaç ve ilgilerine göre adapte edilmesi
2. 2 ila 4 kiĢilik iĢe alımla Kurumun kurulması
3. 3 maddenin uygulanması için araçların alımı ve metodolojinin tanımlanması:
hangi araçların ve metodolojilerin kullanıldığıyla ilgili yararlı geri bildirimler
almak için Avrupa‟daki diğer yerel enerji kurumlarıyla ortaklık kurulması.
2013: Kurum 3 maddesiyle tam olarak çalıĢır durumda olacaktır.
GBB’den
gelen
finansal
ve beşeri
kaynaklar
Yabancıların tecrübesine göre ve yukarıda önerilen Ģartlarla (4 çalıĢan), böyle
bir kurumun maliyeti 100,000 ila 250,000 € arasında, destekçilerin,
Kurumun araçları ve operasyonel bütçesi için hangi finansal araçları
kullandığına göre değiĢir.
GBB ile mali ortakları arasındaki pay daha sonra tartıĢılmalıdır.
Uygulama ve takibi
Pilot (Kişi
ve bölüm)
Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ya da Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı.
Ortaklar
Finansal ortaklar:

Ġlçe belediyeleri

Eylemin bazı hedeflerine dair resmi bağlılığı bulunduğu için Ġl Ġdaresi: ilk ve orta
Page 79
dereceli okullar, sağlık merkezleri, hastaneler ve sosyal merkezler gibi binaların
inĢası ve bakımı bu kurumun sorumluluğu altındadır.

Ġki temel enerji tedarikçisi: GAZDAġ ve TEDAġ
Teknik ortaklar: ĠnĢaat Mühendisleri ve Sanatkarları Odaları ve dernekler (ĠZODER,
ENVERDER, Isı Yalıtımı Sanayicileri Derneği vb.), Ticaret Odası, enerji tedarikçileri vs.
İç takip
Yerel Enerji Birimi
Birime ayrılan bütçe: sabit giderler (maaĢlar, kamu hizmetleri, taĢıt
ödemeleri, sabit iletiĢim araçları, yazılım programları vb.) ve değiĢen maliyetler
(özel etkinliklerin organizasyonundan kaynaklanan maliyetler, ara sıra
kullanılan dıĢarıdan alınan uzman hizmetleri vs.).
Takip
indikatörl
eri
Denetimlere ayrılacak mali yardımlar
Performans
indikatörl
eri
GerçekleĢtirilen denetimlerin sayısı ve hizmet dalına göre sektörün ne kadarını
kapsadığı
Enerji eylem planı sayısı ve hizmet dalına göre sektörün ne kadarını kapsadığı
Ġlgili yatırımlar (çeĢidi ve miktarı)
Enerji tasarrufu ısıtma sistemlerinin genel emisyonunu azaltacak ve hava
kalitesini artıracaktır.
Hava
kalitesine
etkisi
Fiş S1-2 – Kömürden Gaza Geçiş

S1-2 ile birleĢtirilmiĢ R1-2 Eylem FiĢine bakınız.
Fiş S2 – Üçüncül Binaların Kamu Binaları Odaklı Rehabilitasyonu
Amaç
Ġlk etapta kamu binalarına odaklanarak, üçüncül binaların enerji ve çevre performanslarının
arttırılması
İçerik
Ortaklar
Yeni Yerel Enerji Kurumları ile bağlantılı olarak (bakınız Eylem S1-1):

Gaziantep‟in kamu kurumlarına ait BÜTÜN yönetim ve hizmet binalarında enerji
denetlemeleri baĢlatmak (okullar, hastaneler, vb.).

Enerji operatörleriyle bağlantılı olarak, kamu binalarının havuzunda tüm iĢlerin
üstlenilmesi için Enerji Performansı SözleĢmesi ve Üçüncü parti finansmanının
teĢvik edilmesi.

BaĢarılı olunursa bu metotun özel üçüncül binalara yayılması

Ġlçe belediyeleri

Eylemin bazı hedefleriyle ilgili resmi atıfları olduğu için il yönetimi: ilk ve orta
okulların, sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal merkezlerin inĢasından ve
bakımından sorumludur.

Ġki ana enerji sağlayıcısı: GAZDAġ ve TEDAġ

Teknik ortaklar: ĠnĢaat Sektörü Profesyonelleri Odası, IZODER, Ticaret Odası,
enerji sağlayıcıları, vb.
Page 80
Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok
adımıyla detaylandırılabilir.
Fiş S3 – Isıtma ve Soğutmada Enerji Tasarrufu

Eylem FiĢi S3 ile birleĢtirilmiĢ R3‟e bakınız.
Fiş S4 – Genel Aydınlatmada Geliştirilmiş Performans ve Kalite Hizmeti
Eylem S4
Genel aydınlatmada geliĢtirmiĢ performans ve kalite hizmeti
Enerji verimli cihazlarla genel aydınlatma kalitesinin yükseltilmesi
Bağlam
Gaziantep büyüklüğünde ve yüksek ekonomik ve sosyal aktivite içeren bir
Ģehir, sokakların, parkların, bahçelerin, inĢaat alanlarının ve kamu hizmeti
binalarının aydınlatması için yüksek miktarda elektrik üretir. Verilen kamu
hizmetine göre, tüketilen enerji miktarı kamu yetkilileri (belediyeler, Devlet,
bakanlıklar, diğer kamu kurumları, vb.) tarafından minimuma indirilmelidir.
Sorunlar &
zorluklar
Mayıs 2007‟de yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Kanunu No. 5627‟ye göre, belediyeler
ve meslek odaları mevcut ampullerini kendi sorumluluklarıyla enerji verimli ampullerle
değiĢtirmelilerdir.
Türkiye‟de ve Dünya‟nın diğer bölgelerinde aydınlatma, verimsizliğe bağlı enerji
kayıplarının en çok olduğu alandır. Türkiye‟de elektriğin çok büyük bir bölümünün
aydınlatmada kullanıldığı düĢünüldüğünde, bu kayıplar ve verimsizlikler engellenmelidir.
Binalarda ya da sokaklarda yaygın olarak kullanılan akkor flamanlı lambalar (ampuller)
elektrik enerjisinin %95‟ini ısıya çevirirken, yalnızca enerjinin küçük bir bölümünü ıĢığa
çevirir. Bu enerji verimsizliği yüksek maliyetler oluĢturur. Ayrıca, ampullerin kısa
ekonomik ömürleri daha çok atığa sebebiyet verir, maliyet, zaman kaybı ve ikincil enerji
kullanımına neden olur ve çevreye zarar verir.
Aksine, kompakt floresan lambalar gereksiz ısınmaya neden olmaz ve beĢ kata kadar
daha verimli aydınlatma sağlar. 20-Watt‟lık enerji verimli bir lamba, 100-Watt‟lık akkor
flamanlı bir ampul kadar ıĢık sağlar. Verimli lambaların diğer bir yararı ise, ekonomik
ömürlerinin akkor lambalara göre daha uzun olmasıdır. Klasik bir ampulun 6 aylık bir
ekonomik ömrü varken, kompakt bir floresan lambanın beklenen ömrü 5-6 yıl kadardır,
ki bu 10 kat daha uzun ömür ve 10 kat daha az bakım maliyeti demektir.
Ancak, bu lambaların yararlarına rağmen (düĢük enerji tüketimi, daha az bakım eforu ve
çevreye daha çok katkı), sistematik bir geçiĢ için engeller vardır:

Normal ampuller çok ucuzdur, ancak enerji verimli kompakt floresan lambaların
fiyatları yaklaĢık on kat fazladır.

Halkın satın alma alıĢkanlıkları maliyetle belirlenmektedir: kısa vadeli bütçe
planlamasından dolayı eğilim en ucuz olana gitmektir.

Temmuz 2008‟de yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu‟na göre, sokak
lambalarının faturakarının ödenmesi, tamiri ve bakımı 2015‟e kadar Hazine‟ye
verilmiĢtir. Bu yasanın uygulanmasından dolayı, belediyeler sorumlu oldukları
alandaki sokak lambalarının harcadığı elektrikten sorumlu değillerdir; yani
Page 81
sokak lambalarının enerji verimliliği ile ilgili herhangi bir teĢvik yoktur..

Yapılanlar
Klasik ampullerin ekonomiye ve çevreye etkisi ve enerji verimli alternatiflerin
faydaları hakkında bilinç düĢüktür.
Belediyenin Bilim ĠĢleri Bölümü, binaların, inĢaat alanlarının, parkların ve
belediyeye bağlı diğer ortaklık ve Ģirketlerin genel aydınlatma
kurulumlarından, bakımından ve hizmetinden sorumludur. Sokak
aydınlatması Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğu ve kontrolü
altındadır.
Belediye sorumluluk alanındaki (parklar ve bahçeler) aydınlatmaları, enerji verimli
kompakt floresan lambalara ve ampulden çıkan ıĢığı daha yüksek parlaklıkla yansıtan
enerji verimli montaj aletlerine çevirmeye baĢlamıĢtır. Bu geçiĢ, kullanılmıĢ ampullerden
kaynaklanan atık ve ampullerin değiĢtirilmesi sonucu oluĢan mali yük nedeniyle adım
adım gerçekleĢmektedir.Enerji verimli aletlere geçiĢ, mevcut ampuller ya da montaj
aletleri bozulduğunda veya bakımları gerektiğinde gerçekleĢir.
Ayrıca, yeni ampuller ve montaj parçaları ile ıĢıklandırma verimliliğinin artmasıyla,
sokak lambaları arasındaki mesafeler, mümkün olan yerlerde 10 m‟den 25-30 m‟ye
çıkarılmıĢtır, ki bu hem ekonomik tasarruf, hem de elektrik kullanımının azalmasına
bağlı olarak sera gazı salınımının düĢmesini sağlamıĢtır.
Aynı zamanda belediye halkın parklardaki güvenliğini sağlayacak Ģekilde, gece geç
saatlerde parklardaki aydınlatma gücünü kapasitesinin %50‟sine düĢürmektedir.
Eylem tanımı
Amaç
Hedef
İçerik

Aydınlatma lambalarını enerji verimli kompakt floresan lambalara çevirerek
enerji tüketiminin azaltılması.
o
Enerji kayıplarının ve verimsizliğinin azaltılması
o
Enerji, tamir ve bakım maliyetlerinin azaltılması
o
Enerji & doğal kaynak korunumu
o
Atık azaltımı

Enerji verimli aydınlatma konusunda bilinçlendirme

Genel aydınlatma kalitesinin arttırılması

Parklar

Kamu hizmeti binaları (belediye, GAZDAġ, GASKĠ, ilçe belediyeleri ve diğer
kamu binaları)

Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün iĢ birliği ile sokak aydınlatması
Aydınlatma ana planının hazırlanması
Avrupa‟da BirleĢik Krallık (UK), Ġspanya, Ġtalya, Hollanda ve Belçika gibi ülkelerde
Aydınlatma Ana Planları hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Bunun gibi planlar
ekonomik ve finansal bütçe, çevresel etkiler, ulaĢım, mimari olasılıklar, güvenlik &
emniyet, teknolojide gelecek geliĢmeler ve Ģehrin statükosu gibi değiĢkenleri hesaba
katarak Ģehrin aydınlatmasını daha geniĢ bir açıyla inceler. Aydınlatma Ana Planı‟nın
amacı, Ģehirlerdeki aydınlatma ihtiyacını her yönüyle anlamak, Ģehrin aydınlatma
sisteminin enerji kullanımını ihtiyaca göre optimize eden kriterleri belirlemek ve Ģimdiki
aydınlatma planını gelecek görüĢmelere göre uyarlamaktr.
Örneğin Fransa‟da, Lyon, Paris ve Bordeaux dahil birçok Ģehir, genel aydınlatmanın
bütün yönlerini inceleyen Aydınlatma Ana Planları‟nı yapmaya baĢlamıĢtır.
Bu planlar genel aydınlatmayı gelecek 15 – 20 yıllık bir süre boyunca düzene koymak
amaçlı rehberlerdir.
Page 82
Parklarda ve kamu binalarında kullanılan lambaları enerji verimli lambalara
çevirme
Belediye parklardaki ampullerin enerji verimli lambalara çevrilmesine çok tan
baĢlamıĢtır. GeçiĢ dönemi yavaĢ devam etmektedir çünkü değiĢim yalnızca ampul
kırıldığında ya da tamir edilmesi gerektiğinde gerçekleĢmektedir. Bu süreç, sokak
lambalarının elektrik faturaları 2015‟e kadar Hazine‟nin sorumluluğunda olsa da,
Ģimdiki uygulamanın devamı halindeki maliyet ve değiĢim maliyetleri hesaplanarak uzun
vadeli ekonomik tasarrufun bulunması ile hazırlanan bir plan kapsamında en kısa
sürede tamamlanmalıdır.
Kamu hizmet binalarında kullanılan ampullerin enerji verimli floresanlarla değiĢtirilmesi
hemen tamamlanmalıdır. Kamu yetkilileri (örneğin bakanlıklar) tarafından 2008‟de
BaĢbakanlık Genelgesi sonrası uygulanan değiĢim eylemi, kamu bütçesine 41 milyon
TL‟lik enerji tasarrufu katkısı yapmıĢtır. Bu tür sonuçlar bilinçlendirmeyi arttırmak için
halkla paylaĢılmalıdır.
Aydınlatma cihazı üreticileriyle / enerji şirketleriyle ortaklık geliştirilmesi
Belediye ve bölümleri, özellikle aydınlatma sektöründeki özel Ģirketlerle ve enerji
operatörleriyle, bilinçlendirme programları uygulamak için ortaklık geliĢtirmelidir. Bu
eylemler enerji verimli lambaların hediye edilmesi ve enerji verimli lambalara geçiĢ
sonucu oluĢan yıllık ekonomik tasarrufu, çevresel yararları, düĢük bakım maliyetleri, vb.
hakkında istatistiki bilgiler veren iletiĢim kampanyaları düzenlenmesini içerir. Bu iletiĢim
kampanyaları evde ailelerine daha yüksek enerjili ampullerin kullanım yararlarını
anlatacak ve karar vermelerinde etkili olacak öğrencileri de kapsayabilir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
Bir plan olmadan ve Ģu anki durumla ilgili bilgi sahibi olmadan eylemlere
Ģimdiden baĢlanmıĢtır. Gelecek eylemler plana göre hemen baĢlatılmalıdır.
GBB’den
gelen
finansal
ve beşeri
kaynaklar
Gerekli finansal kaynak, ampul sayısına ve belediye tarafından gelecek plana
göre dönüĢtürülen aydınlatma cihazı sayısına bağlıdır.
Uygulama ve takibi
Pilot
(kişi
ve bölüm)
Fen ĠĢleri Bölümü - Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü
Ortaklar
Karayolları Genel Müdürlüğü
Özel Sektör Aydınlatma Malzemesi Üreticileri
Özel Sektör Sponsorları
İç takip
Pilot CO2 salınımı azaltımının ve enerji tasarrufunun etkilerini değerlendirmeli
ve bu bilgiyi Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı dahil diğer
bölümlerle de paylaĢmalıdır.
Takip
indikatörl
eri
DüĢük enerjili ampul envanteri ve enerji verimli kompakt floresan ampul
envanteri
Performans
Enerji verimli aydınlatmaya geçiĢ hızı
Parklarda ve kamu binalarında enerji verimli kompakt floresan lambalarla
Page 83
indikatörl
eri
değiĢtirilen ampul sayısı
kWh cinsinden enerji tasarrufu ve enerji & bakım maliyeti azaltımından kaynaklanan
ekonomik tasarruf
Enerji tasarrufu ile azaltılan CO2 salınımı miktarı
Bu eylemin Gaziantep‟e doğrudan bir etkisi yoktur, ancak düĢük verimli
ampullerin değiĢtirilmesi sonucu genellikle fosil yakıtlarla üretilen enerjinin
azalması nedeniyle dolaylı olarak hava kalitesinin artması beklenmektedir.
Hava
kalitesine
etkisi
Fiş S5 – Sürdürülebilir Havaalanı Projesi
Amaç
Gaziantep Havaalanı‟nı örnek bir eko-havaalanı yapma
İçerik
Ortaklar

Gaziantep‟e gelen ve Gaziantep‟ten giden uçakların enerji verimliliği ve CO 2
salınımlarının azaltımı ile ilgili bir çalıĢma yapılması.

Havaalanı yönetimini havaalanı binasında yapılmıĢ eylemleri takip etmesi için teĢvik
etme: aydınlatma ihtiyaçlarının azaltılması, verimli ampullerin kurulumu, çalıĢanların
eğitimi, ısı izolasyonu.

Gaziantep Havaalanı
Page 84
Fiş S6 – Verimli ve Yenilenebilir Enerji Kullanan Yerel Şirketlerin Teşviki
Eylem S6
Verimli ve yenilenebilir enerji kullanan yerel Ģirketlerin teĢviki
Yerel iĢletmeler ve perakendeciler için enerji verimliliğine ve yenilenebilir
enerjiye yönelik bir fuar organize etmek ve Gaziantep‟te halihazırdaki
fuarlarda konuya yönelik alan ayırmak
Bağlam
Sorunlar
&
zorlukla
r
Tüketiciler ve iĢletmeler arasında bağlayıcı rol oynayan yerler olarak fuarlar ve sergiler bir
Ģirketin ürününü, bilgisini ve uzmanlığını tanıtması için dört dörtlük yerlerdir.
Yapılanlar
Gaziantep‟te yakın zamanda iklim değiĢikliğiyle ilgisi olan iki fuar gerçekleĢtirilecektir:
Bu eylemin amacı fuar gibi bir iletiĢim yöntemiyle enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve
sürdürülebilir binalar konusunda ürünler ve hizmet veren yerel Ģirketlerin tanıtılmasını
sağlamak, aynı zamanda da Gaziantep‟in gelecek Ġklim Planı hakkında bilgilendirme
yapmaktır.

6. Expo Gateway to Middle East 2011, 2-6 Haziran 2011 tarihlerinde
gerçekleĢtirilmiĢtir. Fuar Orta Doğu bölgesinde üretim ve satıĢ yapan Ģirketleri
sergileyecektir (Türkiye, Irak, Suriye, Filistin Bölgesi, Ürdün, Ġran). Sergilenecek
ürünler yapı ve inĢaat malzemelerinden tarım, yiyecek malzemeleri ve makinelere
geniĢ bir çeĢitliliğe sahiptir. Geçtiğimiz sene Expo 377 sergi sahibini ve 20‟den
fazla ülkeyi bir araya getirmiĢtir, ayrıca fuara 23.655 ziyaretçi katılmıĢtır.

Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı 2012, 29 Mart-1 Nisan 2012 tarihleri
arasında Gaziantep‟te gerçekleĢecektir.

Yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konulu çalıĢan Ģirketleri ve bilgilerini
tanıtmak ve değer belirlemek

GBB‟nin iklim değiĢikliğiyle mücadelesi hakkında bilgi vermek
Eylem tanımı
Amaç
Halk ve Ģirketler
Hedef
İçerik
Madde 1: Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerjiyle ilgili çalışan şirketlerin
ve Gaziantep İklim Değişikliği Planı’nın Gaziantep’teki fuarlar aracılığıyla
tanıtımı
6. Expo Gateway to Middle East 2011
Sergi sahibi olarak son kayıt olma tarihi 24 Mayıs 2011‟dir. Dolayısıyla fuara stand sahibi
olarak katılım fırsatı geride kalmıĢtır.
Ancak, Expo Orta Doğu bölgesinde önemli bir etkinlik olduğundan 2012 yılı için katılımı
organize etmek Ģiddetle tavsiye edilmektedir. 7. Expo da haziran ayında düzenlenecektir.
Bu zaman çizelgesi GBB‟ye Ġklim Planı‟nı geliĢtirme ve sürdürdüğü daha olgunlaĢmıĢ
çalıĢmalar ve baĢarılar hakkında halkı ve iĢletmeleri bilgilendirme fırsatını verecektir.
GBB‟nin Expo‟ya katılımı iki Ģekilde olabilir:

ĠletiĢim etkinlikleriyle ve sponsor olarak yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir
enerji konulu çalıĢan Ģirketlerin katılımını teĢvik etmek;

Stand sahibi olarak seçilen paydaĢlar ve iĢletmelerle sergi alanı paylaĢmak.
Gelecek yıl için, çok sayıda standı barındırabilecek geniĢ bir fuar alanı ayırtılmalıdır. GBB,
Page 85
Ġklim Planı‟nın amaçlarını ve geliĢimini yansıtan, ayrıca uygulanmaya baĢlanan özel
eylemlerle (Örn.: YeĢil Filo Planı, Eylem T3 / Enerji Bilgi Noktaları, Eylem R2 / OSB‟nin
iklim değiĢikliğiyle mücadeleye katılımı, Eylem I4, vb.) ilgili bilgi veren posterler
hazırlamalıdır. Sergi alanı, sürdürülebilir bina alanında yenilikçi ve verimli çözümler
öneren Gaziantep sanayicileriyle ve Yerel Enerji Birimi veya Enerji Bilgi Noktaları gibi
potansiyel yeni aktörlerle paylaĢılabilir.
Etkinliğin yayılışı ve etkisi GBB’nin katılımını gerekli gösterirse, çeşitli sanayi
dallarından şirketlerin sergisi ziyaretçileri kafa karışıklığına sürükleyebilir ve
GBB’nin mesajının anlaşılırlığını azaltabilir.
Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı 2012
Fuarın katılımcı profili bir yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir bina fuarına katılması
beklenen profile çok yakındır ancak biraz daha geniĢtir ve çevre dostu ile enerji verimli
teknolojilere odaklanma daha azdır.
7. Expo Gateway to Middle East 2012 için, Belediye kendi organizasyonu için özel bir alan
ayırmalıdır ve kendi seçtiği paydaĢlar ve iĢletmelerle bunu paylaĢmalıdır. Etkinlik
sponsoru olarak GBB katılım ücreti ödemek zorunda da kalmayacaktır.
Madde 2 : Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir bina fuarı
Amaç
Bu eylemin amacı Türkiye‟de tercihen Gaziantep‟te yer alan ve sadece enerji ve çevre
konulu çalıĢan Ģirket ve organizasyonlara yönelik bir fuar oluĢturmaktır. Gaziantep ĠnĢaat
ve Yapı Malzemeleri Fuarı‟na kıyasla daha göz önünde olmayı sağlayacak, böylece
ziyaretçilerde küresel çevre korunmasına katkıda bulunacak en yeni ürünler, teknolojiler,
servisler ve çevre aygıtları hakkında daha fazla bilgi vererek daha büyük bir etki
uyandıracaktır.
Ġçerik
Ana etkinlik: Sergi
Ana salonda üç sergi kategorisinin standları sergilenecektir:

Enerji ve çevre alanında söz sahibi olan karar vericiler ve kulis faaliyeti yürüten
kurumlar: GBB‟nin büyük bir alanı olmak üzere yerel yönetimler, STKlar ve kar
amacı gütmeyen kuruluĢlar, enerji tutumluluğuna yönelik kurumlar vb.

Sürdürülebilir inĢaat ve donanımın iyileĢtirilmesi konusunda çalıĢan uzmanlar:
düĢük enerjili mimari, eko-malzemeler ve yalıtım malzemesi tedarikçileri, enerji
denetçileri, ısı düzenleme tedarikçileri vb.

Yenilenebilir enerji uzmanları (üreticiler, tesisatçılar, perakendeciler vb.):
Fotovoltaik, ısıl güneĢ enerji sistemleri, biyokütle kullanımı ve dönüĢtürülmesi,
hidrojen ve yakıt hücresi, ısı pompası, enerji depolama sistemleri, kojenerasyon
vs.
Yan etkinlikler: Konferanslar, atölyeler, akademik galeri, dinlendirici aktiviteler

Konferanslar: Bir açılıĢ ve kapanıĢ paneli düzenlenerek prestijli konuĢmacıların
veya ünlü kiĢilerin iklim değiĢikliği konularıyla ilgili son bilgileri ve Türkiye‟nin ya
da Gaziantep‟in bu konudaki çalıĢmalarını sunması sağlanmalıdır.

Atölyeler: Her gün çeĢitli bir saatlik seminerlerle teknolojilerini ve çalıĢmalarını
daha detaylı anlatmak isteyen sergi sahiplerine özel seminer yeri ve gerekli
ekipman temin edilerek imkan verilmelidir.

Akademik Galeri: Gaziantep Üniversitesi‟nin araĢtırma merkezleri enerji
yöntemleri ila inĢaat malzemeleriyle ilgili son teknolojilerini ve bilgilerini
açıklayacaktır ve sanayi sektörüyle üniversite iĢbirliği sağlanacaktır.

Fuara güzel bir hava katacak eğlendirici aktiviteler de uzmanlar, ziyaretçiler ve
Page 86
iĢletmeciler arasındaki alıĢveriĢi teĢvik edecektir: Fuarın baĢında ya da sonunda
bir “gala gecesi” ya da farklı kategorilerdeki en iyi standa ödül içeren bir “stand
yarıĢması” düzenlenebilir. Örn.: en yaratıcı stand, en bilgilendirici veya sempatik
stand vb.
Önerilen süre: 3 gün.
Katılım ücreti: Fuar ziyaretçilere ücretsiz olarak gerçekleĢtirilmelidir. Sergi sahipleri içinse
belediyenin maruz kaldığı giderleri karĢılayacak makul bir fiyat belirlenmelidir.
ĠĢletme yöntemi: Fuar yöneticisi ve organizatörü seçmek için ihale açılması.
Reklam faaliyetleri: Fuar yöneticisi katılımcılara basın bildirisinden web sayfasıyla sergi
sahiplerinin tanıtımına geniĢ çapta halkla iletiĢim amaçlı etkinlikler sunacaktır. Fuar
organizasyonu ve yönetimi için baĢvuranlar bu tarz hizmetler sunmaları için teĢvik
edilmelidir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
29 Mart – 1 Nisan 2012: Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı
Haziran 2012: 7. Expo Gateway to Middle East
Ekim/Kasım 2012: Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir binalara yönelik fuar
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri kaynaklar
GBB‟nin Ģu anki fuarlara sponsor olarak olsa bile katılım için ücret ödemesinin gerekip
gerekmediği araĢtırılmalıdır.
Bir fuar organizasyonunun maliyeti büyüklüğüne (öngörülen serge sahibi sayısı), yerine,
fuar yönetiminin kalitesine, organize edilen etkinliklere ve süresine vb. bağlıdır. GBB her
Ģartta yerel ve ulusal aĢamada sponsor arayacaktır.
Uygulama ve takibi
Pilot
Ortaklar
Finansal ortak: Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü (EĠE), Sanayi Bakanlığı,
büyük enerji operatörleri vs.
Teknik ortak: Ticaret Odası, Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü (EĠE), kurulduğu
takdirde Enerji Bilgi Noktaları (Eylem R2) ve Yerel Enerji Birimi (Eylem S1-2)
İç takip
Takip
indikatörleri
Fuar‟ın hazırlanmasına ve organizasyonuna ayrılan bütçe ve buna iĢtirak eden çalıĢan
sayısı
Performans
indikatörleri
Fuara giden ziyaretçilerin sayısı
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟nin standına uğrayan ziyaretçilerin sayısı
Page 87
SANAYİ
12.
Sanayi sektöründe Eylem Fişleri
Etiket
Eksen
I1
Küçük işletmeler için enerji verimliliği desteği / Organize
Sanayi Bölgesi’nde (OSB) ürdürülebilirlik geliştirmek
C
I2
Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) enerji tasarrufu
sağlayan eylemler gerçekleştirmek
C
I2
Elektrik tasarrufu
C
I2
« Önemli Enerji» geri kazanımı
C
I2
Kojenerasyon geliĢtirme
C
Fiş I1 – Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) Sürdürülebilirlik Geliştirmek
Eylem I1
Organize Sanayi Bölgesi‟nde (OSB) Sürdürülebilirlik GeliĢtirmek
Bağlam
Sorunlar&
zorluklar
Gaziantep‟in kuzeyinde yer alan ve Ģehrin iskan edilen kısmının neredeyse yarısına eĢit bir
alan kaplayan Organize Sanayi Bölgesi, Türkiye‟nin en eskilerindendir. Bölgede çoğu KOBĠ
olmak üzere 690 iĢletme yer almaktadır. Bunların da büyük kısmı gıda (un ve makarna,
Ģehriye vs. gibi diğer buğday ürünleri) ve tekstil (iplik, lif, giysi, kilim vb.) üzerine
çalıĢmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi çeĢitli paydaĢlardan (devlet, belediye, sanayi)
oluĢan bir birim tarafından yönetilmektedir. Bu birimin tüm sanayi bölgesi için belirli yönetim
ve planlama yetkisi bulunmaktadır.
Tüm endüstrilerin toplam maliyetinin yaklaĢık %20-30‟u enerji (doğal gaz veya elektrik)
kaynaklıdır, ki bu yüzde aylık 700 milyar TL‟ye denk gelmektedir. Yakıt fiyatlarındaki artıĢ ve
enerji verimliliği sağlayan teknolojilerin yaygınlaĢmasıyla endüstriyel Ģirketlerin enerji
performanslarında kayda değer geliĢmeler gözlemlenmiĢtir. Ancak, bu durum daha çok
büyük ve enerji yoğunlukları fazla sanayileri kapsamaktadır. Diğer yandan, KOBĠlerin özel
dikkat gerektiren birtakım nitelikleri bulunmaktadır: Genellikle sınırlı bilgi eriĢimleri vardır,
harcamalarındaki enerji payı onları enerji tasarrufuna yönelik önlemler almaya teĢvik edecek
derecede yüksek değildir ve son olarak da ölçeklerine bağlı olarak enerji tasarrufu önlemleri
alabilmeleri için fon arayıĢı iĢlem maliyeti sebebiyle onlara pahalıya mal olabilmektedir.
Dolayısıyla bu Ģirketler enerji konusunda daha geliĢmiĢ firmalarla yapılacak alıĢveriĢlerden
Page 88
karlı çıkabilecektir.
Ancak bölgede iklim ve enerji konularında firmalar arasında çok az koordinasyon
görülmektedir. Örneğin, enerji dağıtımı dikkate alındığında bir sanayide üretilen ısı komĢu
endüstrilerle paylaĢılmamaktadır: Her tesis kendi kazanını kullanmaktadır. Benzer olarak,
çöp toplanması ve ayrılmasına dair ya da çalıĢanların bu doğrultudaki hareketlerinin
yönetimiyle ilgili kolektif eylemlerde bulunulmamaktadır.
Bu eylemin temel amacı OSB yönetim birimini iklim değiĢikliğine karĢı mücadeleye katmak
ve çevre ile enerji koruma konusunda ona daha fazla sorumluluk vermektir.
Yapılanlar
OSB, 2008‟deki EN-VER projesine özellikle elektrik dağıtım departmanında alınan ciddi
önlemlerle katılan Gaziantep‟teki az sayıda organizasyondan biridir. OSB‟nin elektrik
dağıtım departmanı üyelerinin tükettiği tüm elektriği sunan birimdir. EN-VER projesinin bir
üyesi olarak departman bazı teknik elemanlarını Ankara‟ya Elektrik ĠĢleri Etüt Dairesi‟ne
eğitime yollamıĢtır.
Belirtilen kurs ve eğitimler daha çok kazan iĢletme tekniklerine ve enerji yönetimine
yöneliktir. Ayrıca, OSB yönetimi bir SCADA otomasyon sistemi uygulayarak elektrik
kesintilerini ve kayıplarını azaltmayı ve enerji verimli ıĢıklandırma gerçekleĢtirmeyi
hedeflemiĢtir.
Eylem tanımı
Amaç

KOBĠ‟lerin bilgiye ulaĢımını arttırmak

Sanayi bölgesinde çevre ve enerjiyle ilgili ortak eylemler baĢlatmak
Hedef
KOBĠ‟lere odaklanmak suretiyle OSB‟de yer alan firmalar
İçerik
OSB yönetim birimi iklim değiĢikliğiyle mücadelede daha aktif bir rol alabilir:
Çevre koruma ve enerji konusundaki olumlu örnekleri bilgi ve iletiĢim ağları
aracılığıyla yaymak;
 OSB endüstrilerini ve KOBĠ‟leri ortak eylemler çerçevesinde birleĢtirmek.
1. Kısım: En iyi uygulamaları yaymak

Ġyi örneklerin yayılması iki temel eylemle
gerçekleĢtirilecektir:


ĠletiĢim eylemleri: TartıĢma forumları,
kılavuz
dağıtımı,
kahvaltı
fikir
alıĢveriĢleri, gazeteler, internet sitesi,
çevre ve enerji verimliliği konusunda
projeler geliĢtirmiĢ Ģirketlere eğitim
gezileri vb.
Bireysel destek: OSB yönetimi Ģu
Ģekilde operasyonel amaçlar belirlemeye çalıĢan Ģirketlere yardım etmelidir: Enerji
denetimi gerçekleĢtirilmesi, çalıĢanlar için iletiĢim ve eğitim çalıĢmalarının teĢviki,
tüketim ve yatırım politikalarına enerji verimliliğinin dahil edilmesi, lojistik enerji
performansının iyileĢtirilmesi, yenilenebilir enerji kullanımı.
Bu eylem kurulabilecek Yerel Enerji Ajansı (Bkz. Eylem S1-2) ve Ticaret Odası tarafından
ele alınacaktır.
2. Kısım: Bölgede ortak eylemler ve projeler organize etmek
Ortak eylemler ve projeler, kaynakların birleĢtirilmesinin, ortak araçlar yaratılması ve
kullanılmasının ve önlem ile çözümlerin paylaĢılmasının yararlarını sergilemektedir. OBS‟de
bunun gibi çeĢitli projeler gerçekleĢtirilebilir. Bunların yapısını belirlemek firmaların gerekli
Page 89
danıĢmanlığa ve bölgesel ihtiyaç değerlendirmesine sahip olduğunu varsaymayı gerektirir.
ġu an için üç adet ortak eyleme giriĢilmesini öneriyoruz.
1) Enerji ve materyal değiĢiminin teĢvik edilmesi
OSB, enerji ve malzeme değiĢ tokuĢunu sağlayacak bir platformun oluĢturulmasını teĢvik
edebilir. Böylece bölgedeki 690 Ģirket diğerlerini kendi ihtiyaçları veya fazladan güç ve
materyal durumları hakkında haberdar edebilir. Bu geliĢim Ģirketler arası diyaloğu mümkün
kılan, baĢlangıçta da güvenilir olup bağlayıcılığı olmayan bir alan yaratacaktır. Böylelikle
ürün geri dönüĢümü, iki yönlü enerji satıĢı ve toplu alımlar vb. mümkün kılınabilir.
2) Ortak atık yönetimi
Sanayi bölgesi zararlı olmayan endüstriyel atıklar ve (karton, hurda, ambalaj artığı, ahĢap,
tekstil, plastik, metal vb. gibi tek malzemeli imalat kalıntısı) ve zararlı hatta zehirli olma
ihtimali taĢıyan endüstriyel atıklar (iĢleme sıvıları, vernik, boya, mürekkep, çözücüler,
yapıĢkan maddeler, civalı veya sodyumlu lambalar, pil, aerosol kaplar, floresan lambalar,
kimyasal maddeler, tarım ilaçları vs.) üretmektedir.
OSB yönetimi toplu atık toplamayla atık yönetimini organize edebilir ve bölgedeki atık
ayrıĢtırma iĢini kolaylaĢtırabilir. Böylece Ģirketlerin de atık toplamadan yararlanması
sağlanabilir. Bu eylem atık önleme ve ayrıĢtırma konularındaki bilgi arttırıcı eylemlerle
desteklenebilir.
3) ġirket içi ulaĢım planı
OSB temel ulaĢım menzillerinden biridir. Günlük 65.000 çalıĢan Gaziantep merkezinden
Organize Sanayi Bölgesi‟ne yolculuk yapmaktadır.
Araba kullanımını ve kirliliği azaltmak için OSB yönetimi Ģirket içi ulaĢım planı geliĢtirilmesini
koordine edebilir. Bu plan çalıĢanların hareketliliğini özel araçtan farklı ulaĢım yöntemleri
(toplu taĢıma, bisiklet kullanımı, yürüyüĢ) kullanmalarını teĢvik edecek Ģekilde çeĢitli
önlemleri belirleyecektir.
Böylece Ģirket içi ulaĢım planı, on-line yazılım programları oluĢturarak ortak araç kullanımını
(Bkz. http://www.gaosb.org/ ), uygun park alanlarının ayarlanmasını, hafif ulaĢım metodlarını
(Eylem T2 ile iliĢkili olarak bisiklet kullanımı ve yaya ulaĢımını), toplu taĢımayı (Halen
Belediye ve Devlet Demiryolları arasında Ģehir merkeziyle OSB arası ulaĢımı sağlayacak
banliyö hattıyla ilgili görüĢmeler sürmektedir.) ve farklı ulaĢım organizasyonlarını (elektronik
toplantıları, uzaktan çalıĢmayı ve uygun zaman çizelgesini tercih edecek bir Ģekilde)
özendirecektir.
Böyle bir planın tanımlanması için OSB yönetimi önce bölgedeki ulaĢım alıĢkanlıklarını
teĢhis etmeli, sonra da Ģirketler arası tartıĢma forumları ve kahvaltılarla birleĢtirilen fikir
alıĢveriĢleriyle baĢka bölgelerin deneyim, fikir, beklenti ve ihtiyaçlarını sunmalıdır.
Eylemin başarılı olması halinde operasyon Gaziantep’in kuzeydoğusundaki sanayi
bölgesinde yani Küşget’te de gerçekleştirilebilir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
OSB yönetim birimine önerilen iki yeni görev birimin kendisi tarafından kabul görmelidir.
2011 sonuna kadar çeĢitli tartıĢmalar gerçekleĢtirilerek Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi ve
OSB yönetimi arasında OSB‟nin yeni nitelik ve amaçları hakkında antlaşma taslağı
yaratılabilir.
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
OSB yönetiminin yeni görevi uygulaması ek insan kaynaklarına ihtiyaç
doğuracaktır. Birimin “çevre danıĢmanı” pozisyonu için en az 2 ya da 3 kiĢiyi iĢe
alması gerekmektedir. Belediye bu yeni pozisyonların finansmanına katkıda
bulunabilir.
Uygulama ve takibi
Page 90
Pilot
OSB yönetimi
Ortaklar
Teknik ortak: Ticaret Odası ve kurulabildiği takdirde Yerel Enerji Birimi
İç takip
OSB yönetimi ve GBB Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı
Takip
indikatörleri
OSB yönetim birimi tarafından kapasite geliĢtirmeye yönelik ayrılan bütçe
Performans
indikatörleri
Sera gazı emisyon azaltımı konusundaki eylemlerin etkisi
OSB yönetimi tarafından üstlenilen yeni görevlerin sayısı ve yapısı
Page 91
Fiş I2 – Organize Sanayi Bölgesi’nde Enerji Tasarrufu Sağlayan Eylemler
Geliştirmek
Organize Sanayi Bölgesi‟nde (OSB) enerji tasarrufu sağlayan
eylemler geliĢtirmek
Eylem I2
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Gaziantep‟in kuzeyinde yer alan ve Ģehrin iskan edilen kısmının neredeyse yarısına eĢit bir
alan kaplayan Organize Sanayi Bölgesi, Türkiye‟nin en eskilerindendir. Bölgede çoğu KOBĠ
olmak üzere 690 iĢletme yer almaktadır. Bunların da büyük kısmı gıda (un ve makarna,
Ģehriye vs. gibi diğer buğday ürünleri) ve tekstil (iplik, lif, giysi, kilim vb.) üzerine
çalıĢmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi çeĢitli paydaĢlardan (devlet, belediye, sanayi)
oluĢan bir birim tarafından yönetilmektedir. Bu birimin tüm sanayi bölgesi için belirli yönetim
ve planlama yetkisi bulunmaktadır.
Tüm endüstrilerin toplam maliyetinin yaklaĢık %20-30‟u enerji (doğal gaz veya elektrik)
kaynaklıdır, ki bu yüzde aylık 700 milyar TL‟ye denk gelmektedir. Yakıt fiyatlarındaki artıĢ ve
enerji verimliliği sağlayan teknolojilerin yaygınlaĢmasıyla endüstriyel Ģirketlerin enerji
performanslarında kayda değer geliĢmeler gözlemlenmiĢtir. Ancak, bu durum daha çok
büyük ve enerji yoğunlukları fazla sanayileri kapsamaktadır. Diğer yandan, KOBĠlerin özel
dikkat gerektiren birtakım nitelikleri bulunmaktadır: Genellikle sınırlı bilgi eriĢimleri vardır,
harcamalarındaki enerji payı onları enerji tasarrufuna yönelik önlemler almaya teĢvik edecek
derecede yüksek değildir ve son olarak da ölçeklerine bağlı olarak enerji tasarrufu önlemleri
alabilmeleri için fon arayıĢı iĢlem maliyeti sebebiyle onlara pahalıya mal olabilmektedir.
Dolayısıyla bu Ģirketler enerji konusunda daha geliĢmiĢ firmalarla yapılacak alıĢveriĢlerden
karlı çıkabilecektir.
Ancak bölgede iklim ve enerji konularında firmalar arasında çok az koordinasyon
görülmektedir. Örneğin, enerji dağıtımı dikkate alındığında bir sanayide üretilen ısı komĢu
endüstrilerle paylaĢılmamaktadır. Her tesis kendi kazanını kullanmaktadır. Benzer olarak,
çöp toplanması ve ayrılmasına dair ya da çalıĢanların bu doğrultudaki hareketlerinin
yönetimiyle ilgili kolektif eylemlerde bulunulmamaktadır.
Bu eylemin temel amacı OSB yönetim birimini iklim değiĢikliğine karĢı mücadeleye katmak
ve çevre ile enerji koruma konusunda ona daha fazla sorumluluk vermektir.
Yapılanlar
Her endüstriyel kurumun kendi bünyesinde büyük ihtimalle çeĢitli enerji tasarrufu amaçlı
eylemler gerçekleĢtirilmiĢtir, ancak bunlar iletiĢim eksikliği ve etkilerin yeterli ölçülememesi
sebebiyle ufak ölçekli kalmıĢtır.
Eylem tanımı
Amaç
Hedef
İçerik

Elektrik tasarrufu için gerekli teknolojinin teĢvik edilmesi

“Kaçınılmaz enerji” ıslahının gerçekleĢtirilmesi

Kojenerasyon geliĢtirilmesi
KOBĠ‟lere odaklanmak suretiyle OSB‟de yer alan firmalar
ġirket tarafından doğrudan gerçekleĢtirilen teĢhis ve kontrole dayalı olarak ve/veya
OSB‟deki sürdürülebilirlik geliĢtirme programı (bkz. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, Eylem I1)
tarafından desteklenen 3 önemli azaltım konusu birbirine bağlı yürütülmelidir:
Herbir süreç için esas tüketim noktaları özeldir ve ancak dikkatli bir denetleme ile enerji
tasarrufu fırsatları ve seçim önceliği belirlenebilir:
Page 92
Enerji verimliliği ve enerji tasarrufu denetimi ve yönetimi iĢletmeler için Enerji Yönetiminin
yeni EN16001 / ISO50001 standartına göre yapılabilir.
Örnek vermek gerekirse, ĠDEP raporu, bu eylemin fırsatlarını vurgulamak için baĢka
yerlerde benzer sanayilere / proseslere uygulanan genel eylemleri belirtmektedir.
Madde 1: Elektrik tasarrufunun teşviki




Eski Motor tüketiminin yüksek verimli motorlarla değiĢtirilmesi (3-10% tasarruf)
Sık baĢlatma / durdurma için frekanslı tahrik kullanımı (3-5% tasarruf)
Isıtma iĢlemleri için elektrik yerine buhar ya da sıcak su / sıcak hava kullanımı
Yüksek verimli aydınlatma kullanma (bakınız Eylem S5)
Madde 2: Önemli enerji geri kazanımı geliştirme
“Önemli enerji” fabrikada mevcut olan, ancak üretim için faydasız görüldüğünden geri
kazanılmayan enerjinin bütünüdür. Örneğin:

Bina ısıtması için sıkıĢtırılmıĢ havadaki enerjinin geri kazanılması:
o

Atık sudan enerjinin geri kazanımı
o

Hava kompresöründen çıkan sıcak havanın içindeki enerjidir (genellikle
havanın sıcaklığı değil sadece basıncı kullanılır). DüĢük basınç düĢmesine
neden olan bir ısı eĢanjörü eklenebilir ve geri kazanılan enerji binaların ya
da proseslerin ısıtılmasında kullanılabilir.
Proseslerden ve ofislerden gelen atık su kanalizasyon tesisine gönderilir,
ancak öncesinde atık su genellikle 10-15 °C‟de sabittir, hatta bazı
endüstrilerde 20-50 °C‟yi bulabilir. Bu sıcaklığa göre ısı pompası ya da kirli
suya adapte edilmiĢ özel bir ısı eĢanjörü eklenebilir ve elde edilen enerji
bina ve proseslerin ısıtma / soğutmasında kullanılabilir.
UOB‟nin (Uçucu Organik BileĢen) toplanması ve enerji geri kazanımı
o
Kimyasal prosesler, boyama iĢlemleri, print etme, paketleme, vb.‟den çıkan
UOB ürünleri hava kalitesi için sorun yaratırlar. Toplanırlarsa, hava kalitesi
iyileĢir ve enerji üretimi (elektrik, buhar, vb.) sağlanır.
Madde 3: Kojenerasyon prosesleri geliştirme
Birçok proses ve fabrika buhar veya sıcak su ve hatta elektrik için enerji üretimiyle
donatılmıĢtır. Ancak birçok durumda, bu ekipman “tek enerji” üretim sistemidir.
Kojenerasyon sisteminin geliĢtirilmesi, enerji üretiminin verimini %50-70‟ten %70-90‟a
çıkarmak için bir fırsattır. Ġkincil enerji üretimi (elektrik ise) tarifelere göre elektrik Ģebekesine
gönderilir ya da sahada (ısıtma/soğutma) kullanılır veya yakındaki fabrikalara satılır (bakınız
Eylem Fişi I1)
Page 93
Eylem fizibilitesi
Önerilen
Program
Özel fırsatların sayısı ve boyutunun ve Sanayi Bölgesi‟ndeki tesislerin tasarruf miktarının
belirlenmesi için OSB düzeyinde bir fizibilite çalıĢması baĢlatılmalıdır.
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
-
Uygulama ve takibi
Pilot
OSB yönetimi
Ortaklar
Teknik ortaklar: Ticaret Odası, uygulanırsa Yerel Enerji Kurumu
İç takip
OSB yönetimi ve Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı
Takip
indikatörleri
OSB yönetim kuruluĢu ile kapasite geliĢtirilmesi için bütçe ayrılması
Performans
indikatörleri
Eylemlerin sera gazı emisyonu azaltılması bakımından etkisi
Hava kalitesine
etkisi
Bazı eylemlerin hava kalitesine çok olumlu etkisi olabilir (UOB toplanması ve geri kazanım).
Diğer eylemler (kojenerasyon, vb.) hava kalitesini etkileyecek yan ürün (NO x, toz, vb.)
üretmemeleri için dikkatlice değerlendirilebilir.
Yeni misyonu kapsamında OSB yöneticisi tarafından uygulanan eylemlerin türü ve sayısı
Page 94
ULAŞIM
13.
Etiket
Gaziantep Eylem Fişleri
Eksen
T1
Sanayi bölgelerine günlük seyahatler için mevcut
demiryolunun kullanılması
B
T2
Topografya uygun olduğunda alternatif yumuĢak ulaĢım
metotlarının geliĢtirilmesi
B
T3
Verimli araçların alımı için TeĢvik / destek
B
T4
Trafik senkronizasyonu
B
T5
Halep‟e giden yüksek hızlı hat yapılması ve ġehir ulaĢım
planına entegre edilmesi
B
Page 95
Fiş T1 – Sanayi Bölgelerine Günlük Seyahatler için Mevcut Demiryolunun
Kullanılması
Amaç
Önemli iç geçiĢ akslarında verimli ulaĢım sistemleri ile toplu taĢımanın kullanımını
güçlendirme.
İçerik
Ortaklar

Gaziantep Merkez Ġstasyonundan OSB‟ye tren hattı oluĢturulması

Bu tren hattının diğer toplu taĢıma sistemlerine bağlanması

Devlet

TCDD

Ġlçe belediyeleri

Araç sahipleri derneği

OSB
Fiş T2 – Alternatif Yumuşak Ulaşım Metotlarının Geliştirilmesi
Alternatif YumuĢak UlaĢım Metotlarının GeliĢtirilmesi
Eylem T2
Bisiklet UlaĢım Planı Hazırlamak
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Gaziantep halkı günde ortalama 1.2 seyahat yapmaktadır. Bu seyahatlerin mesafesi
yürümeye büyük bir pay (%58) bırakacak Ģekilde kısadır. Araç kullanarak yapılan
seyahatlerin (%52) %75‟i toplu taĢıma ile yapılmaktadır. Özel araçla seyahatin sadece
%20‟lik bir bölümü temsil ettiği bu durum oldukça dikkat çekicidir. Yine de bu yüzde, bisiklet
gibi alternatif ulaĢımlar geliĢtirilerek düĢürülebilir. Birçok insan hala çok kısa mesafelerde
bile, çok yüksekte olan ya da hiç var olmayan kaldırımları ve çamurlu ya da tozlu yolları
kullanmaktan kaçınmak için araba ya da motosikletlerini kullanmaktadır.
Bisiklete binmek Gaziantep‟te çok yaygın değildir: seyahatlerin sadece %1‟ini temsil eder.
Dağlık topografya bu düĢük rakamı kısmen açıklayabilir. ġehir ana bir tepe üzerine
kuruludur. TaĢlıi kurak, boĢ ve çölleĢmiĢ iki alan Ģehir merkezini diğer kentleĢmiĢ tepelerden
ayırmaktadır.
Topografyanın dıĢında baĢka nedenler de bisiklet kullanımını sınırlamaktadır: Olası yerlerde
uygun altyapının eksikliği, emniyetli olmayan yollar, Ģehir kirliliği.
Ancak, Ģehrin kentleĢmiĢ Ģekli yerel bisiklet yolları için potansiyel yaratmaktadır: Gaziantep,
aktivitelerin ve fonksiyonel hizmetlerin (hastaneler, okullar, ofisler ve mağazalar) yoğun
olarak bulunduğu birçok mahalleyi barındıran çok merkezli, kompakt ve yoğun bir Ģehirdir.
Bu kent morfolojisi, ev ile özel ve kamu aktivite merkezleri arasındaki mesafe bisiklete uygun
olduğundan, bisiklet altyapısının geliĢtirilmesine uygundur.
Trafik sıkıĢıklığı, hava kirliliği, obezite ve enerji masrafları daha ciddi birer problem haline
geldikçe, bisiklete binme pratik bir alternatif ulaĢım metodu olmuĢtur. Kapsamlı bir planlama,
bisikletin iĢe gidip gelirken, alıĢveriĢte ve boĢ zaman aktivitelerinde bütün potansiyeli ile
kullanılmasına yardımcı olacaktır.
Page 96
Yapılanlar
An itibariyle Gaziantep‟te bisiklet yolu yoktur. Ancak, GBB tarafından 2011‟de bitmesi
planlanan 19 km uzunluğunda bir bisiklet yolu 100. Yıl Parkı‟na yapılacaktır. Bu bisiklet
yolunun park ile birlikte eğlence ve spor aktivitelerinde kullanılması amaçlanmaktadır. Aynı
zamanda, merkezden KarataĢ Mahallesi‟ne (güney bölümü mahallesi) bir bisiklet yolu
yapılması gündemdedir. Bu bisiklet yolu Ģehir merkezini Ģehrin güney bölümüne
bağlayacaktır.
Eylem Tanımı
Amaç
Gaziantep‟te gelecekte bisiklet altyapısının oluĢturulması için amaçların, politikaların ve
uygulama programlarının belirlenmesi.
Hedef
Gaziantep ‟te yaĢayan bireyler
Öncelikli amaçlar:
İçerik

Gidip gelenler: belli bir hedefe, alıĢveriĢ, taĢıma, iĢe, okula ya da etkinliğe gidip
gelme gibi pratik nedenlerle olabildiğince çabuk ve doğrudan gidip gelen
vatandaĢlar.

Öğrenciler: genç nüfus bu tür araçları kullanma konusunda daha bilinçli ve istekli
olabilir ve bu alıĢkanlığı nüfusun geneline yayabilir.
Tanı
Nüfusun ihtiyaçları değerlendirmesi

Bireysel araç kullanımından bisiklete geçiĢ konusunda halkın görüĢünün
değerlendirilmesi: niceliksel bir araĢtırma baĢlatmak, toplum bireylerinin yorum ve
önerilerini almak için halka açık toplantılar düzenlemek.

GidiĢ-geliĢ yöntemlerinin analiz edilmesi (kullanılan araç türü, iĢe seyahat süresi,
hedef, vb.) ve gidiĢ geliĢ seyahatlerinin model ayrılıklarının güncellenmesi

Ġlgili teĢviklerin sunulması için psikolojik, sosyolojik ve kente dair engellerin daha
geniĢ Ģekilde tanımlanması.
Topografya & Ģimdiki altyapının değerlendirilmesi

Topografyanın bisiklet kullanımına izin verdiği yolların tanımlanması

Yüksek yoğunluklu ve yüksek talepli yerlerin belirlenmesi

Sıkça uğranan en popüler hedeflerin belirlenmesi: popüler parklar ve kamu binaları,
alıĢveriĢ merkezleri, okullar ve turist mekanlar: Gaziantep Arkeoloji Müzesi,
Gaziantep Kalesi, Bakırcılar ÇarĢısı, Zeugma Antik ġehri, Gaziantep Hayvanat
Bahçesi, Kendilli Kilisesi, vb.
Diğer politikaların ve poansiyel sinerjilerin değerlendirilmesi
Page 97
Bisiklet Planı, Küresel Kent Programı ile tutarlı olmalıdır: yeşil alanların geliştirilmesine ve
bisiklet yollarının kenarlarına ağaç dikilerek kentsel sıcak bölgelerin azaltılmasına katkı
sağlamalıdır.
Bu üç değerlendirme, amaçların belirlenmesine ve yeni bisiklet yollarının geliĢtirilmesinin
önceliklendirilmesine yardımcı olacaktır.
Hedef tanımları



Genel amaç:
o
Bisiklet kullanılıcığını arttırmak, motor seyahatlerini bisiklet seyahatleri ile
değiĢtirmek ve 2020‟ye kadar Ģehir genelinde %5 hedefine ulaĢmak (bugün
%1).
o
ġimdiki ve gelecek planlama belgelerinde bisiklet tesislerine yer vermek.
Altyapı: yeni bisiklet altyapısını korumak
o
Konut alanlarını büyük aktivite merkezlerine (istihdam, eğitim, sivil, vb.)
bağlama.
o
Önemli halka açık eriĢim noktalarında, ticaret bölgelerinde ve uygun
mahalle eriĢim merkezlerinde kullanımı kolay ve güvenli bisiklet tesisleri
sağlama.
o
ĠnĢa edildikten sonra, bisiklet tesislerinin düzenli bakım ve temizleme ile
kullanılabilir durumda kalmasını sağlama.
Güvenlik: emniyetli ve verimli bir bisiklet yolu sistemi oluĢturmak
o
Araba/bisiklet kazalarının en fazla yaĢanabileceği yol/kavĢak/yerlerin
belirlenmesi.
o
Sürücü eğitimi veren kurumların bisiklet kullananların hakları, sorumlulukları
ve yol paylaĢımları ile ilgili dersleri müfredatlarına dahil etmeleri.

Birden çok taĢıma türü kullanımı: Bisiklet kullanımının diğer ulaĢım araçlarıyla
birleĢtirilmesi. Örneğin: diğer ulaĢım türlerinin (otobüs, tren, vb.) içlerinde bisiklet
taĢınması için yer sağlamak.

Ortaklıklar: sivil toplumun katılımını arttırmak, özellikle:
o
Kamu yönetimi: GBB‟nin diğer kamu yönetimlerinin araç filosuna
olabildiğince çok bisiklet ekleme, ve mümkün olduğunda baĢka araçlarla
yapılan seyahatleri bisiklet seyahatleriyle değiĢtirme. Bu Ģekilde hem
izlenecek yol gösterilmiĢ, hem de Ģehrin iklim değiĢikliğine savaĢma azmi
kanıtlanmıĢ olur.
o
İş sektörü: ĠĢe arabayla gidip gelmek yerine bisiklet kullanan çalıĢanlara
teĢvik önerilmesinin ve bisiklet parkları, duĢ, kilitli dolap ve diğer tesislerin
sağlanmasının desteklenmesi.

Üniversiteler: Öğrencilere teĢvik sağlanması için Gaziantep Devlet Üniversitesi ve
diğer iki özel Üniversite (Zirve ve Gazikent) ile birlikte çalıĢılması. Birkaç yıllık
yatırım programının belirlenmesi.


Doğal gaz ağının geliĢtirilmesi (önemli yol çalıĢmalarını beraberinde getirecek)
korunaklı bisiklet yollarının yapılması için bir fırsat olabilir.
Potansiyel teşviklerin ve finansman kaynaklarının belirlenmesi.

Altyapı için finansman

ĠĢe arabayla gitmeyenler için teĢvikler. TeĢvikler maddi, bisiklet tesisi, indirimli geçiĢ,
sıfır faizli bisiklet kredileri ve acil durum eve taĢıma hizmeti olarak sağlanabilir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
2011 sonu: Ġhtiyaç analizlerinin yapılması
Page 98
Program
2012: Bisiklet UlaĢım Planı‟nın taslağının hazırlanması
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
BaĢka bir Ģirkete taĢeronluk verilirse tanı ve bisiklet ulaĢım planı maliyeti.
Altyapı maliyetleri bu seviyede değerlendirilemez.
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi
bölüm)
ve
Ortaklar
Bisiklet geliĢtirme projelerinin verimliliğini ve düĢük maliyetini sağlamak için Çevre Koruma
ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ve UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı ile iĢ
birliği.
Mali ortaklar: Ġl yönetimleri, ilçelerindeki tali yolların bakımından sorunlu oldukları için
ġahinbey, ġehitkamil, Oğuzeli Belediyeleri.
Teknik ortaklar:

GBB‟nin UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı tarafından yönetilen
UKOME – UlaĢım Koordinasyon Merkezi. Hatırlatma olarak, UKOME ulaĢım
politikalarını koordine etmektedir ve diğer devlet ve sivil toplum kuruluĢları ile Ģehri
planlamaktadır.

Parklar ve YeĢil Alanlar Bölümü

Firmaların teĢvik düzenleyerek çalıĢanlarının bisiklet kullanmasına destek olmasını
sağlamak için Ticaret Odası.

Gaziantep Üniversitesi ve diğer iki üniversite (Zirve ve Gazikent).

The University of Gaziantep and other two universities (Zirve and Gazikent)
İç takip
Pilot tarafından yürütülecektir
Takip
indikatörleri
Bisiklet yolunun uzunluğu (km) ve ilgili bütçe.
Performans
indikatörleri
Arabadan bisiklete geçiĢ.
Hava kalitesine
etkisi
Alternatif çözümlerin geliĢtirilmesi, araçlardan kaynaklanan salınımların azalmasıyla
doğrudan olumlu bir etki yaratacaktır.
Plana göre kurulan bisiklet tesislerinin sayısı.
Sera gazı salınımı azaltımı ve hava kalitesi bakımından etkiler.
Page 99
Fiş T3 – Verimli Araçların Alımını Teşvik Etme
Eylem T3
Verimli araçların alımını teĢvik etme
YeĢil bir filo planı hazırlama
Bağlam
Sorunlar &
zorluklar
Gaziantep‟teki seyahatlerde belediye otobüslerinin kullanımı %7‟dir. GBB‟nin filosu 124
otobüs (GBB tarafından iĢletilen ya da taĢeronlara kiralanan), 58 inĢaat/mühendislik
aracı, Gaziantep Ġtfaiye Bölümüne ait 35 araç ve farklı amaçlar için kullanılan 150 (farklı
türde) araçtan oluĢmaktadır. ġu an filoyu yeĢilleĢtirmek için iyi bir zamandır çünkü çok
çeĢitli ürün ve araçlar piyasadadır ve maliyet primleri hızla düĢmektedir.
Bu eylemin amacı, çevresel bakımdan daha sürdürülebilir araçlar, yakıtlar ve
uygulamalar ile ilgili rehber olacak ve fr önümüzdeki dört ya da beĢ sene boyunca
filonun yeĢilleĢmesini hızlandıracak olan Gaziantep ġehri için YeĢil Filo Planı‟nı
tanımlamaktır.
Plan GBB‟nin merkezdeki filosuna odaklanacaktır, ancak özel sektöre örnek teĢkil
etmesinin yanında, özel filolar için teĢvik ve rehberlik de verecektir. Özel sektördeki
potansiyel çok büyüktür. Hatırlatma olarak, Gaziantep‟te Ģu anda 330 özel otobüs, 487
özel minibüs, sanayi bölgesi ile Ģehir merkezi arasında 1,400 hizmet otobüsü ve 1,000
okul servis otobüsü vardır.
Yapılanlar
GBB çok eksi otobüslerin kullanımından kaynaklanan CO2 salınımlarını engellemek için
hizmet otobüslerine yaĢ limiti (çalıĢan taĢıyan servisler için 20 yıl, okul servisleri için 12
yıl) koymuĢtur.
GBB kendi filosunun yeĢilleĢmesi ve geliĢtirilmesi için, Ġstanbul BüyükĢehir
Belediyesi‟nden birkaç ay içinde gelmesi beklenen SDG (sıkıĢtırılmıĢ doğal gaz)
motorlu 3 otobüs ısmarlamıĢtır.
Gaski Enerji, Gaziantep‟in belediye su ve kanalizasyon Ģirketi, ve Renault-Nissan
Gaziantep‟te elektrikli araçların teĢvik edilmesi ve kullanılması için bir mutabakat zaptı
imzalamıĢlardır. Bu ortaklık programı 2011 yılında ticarileĢecek bir elektrikli araçlar için
Ģarj etme noktaları ağının oluĢturulmasına odaklanacaktır. BaĢlangıç olarak, 50 araba
GBB‟nin kendi filosuna kiralanacaktır. Taksi kooperatifleri de bu programa katılmayı
düĢünmektedirler.
Gaziantep Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası, üyelerine daha güvenli ve verimli
sürüĢ ya da motor ve araç bakımı ile ilgili dersler ve seminerler vermektedir.
Son olarak, yakın zamanda Sanayi Bakanlığı, elektrikli arabaların ülkede üretimleri ve
kullanımları için ve Ģehirlerarası yollardaki Ģarj etme istasyonları için mali teĢvikleri
duyurmuĢtur. Bakan Nihat Ergün‟e göre, elektrikli araçların kullanımını ve ulusal
üretimini devletin stratejik planları arasına koyacak olan ulusal otomotiv endüstrisi
stratejik planı geliĢtirilme aĢamasındadır. Aynı zamanda, ġubat ayında Maliye Bakanı,
2011‟den itibaren vergilendirme sisteminin elektrikli araçların kullanılmasını
destekleyecek Ģekilde değiĢtirildiğini duyurmuĢtur. Buna göre, motoru 85 kW‟tan (<115
HP) küçük olan elektrikli araçlar için alıcı %3‟lük bir “özel tüketim vergisi” ödeyecektir,
oysa ki bu rakam normal yakıtlı, benzer boyuta ve motora sahip bir araç için %37‟dir.
Eylem Tanımı
Amaç

Yakıt kullanımı, yakıt masrafı, sera gazı ve duman emisyonunun azaltılmasına
Page 100
katkı sağlama ve filonun çevresel etkisini azaltma.
Hedef

Gaziantep‟te yeĢil araçların alımını standart hale getirme

Öncelikli amaç: GBB filosu (Otobüsler, arabalar, teknik servis ekipmanı, yönetici
arabaları).

Ġkincil hedef: özel toplu taĢıma.

Sonrasında, Gaziantep‟te kayıtlı 2,280 taksi için eylemler uygulanabilir.
İçerik
Madde 1: GBB filosu
Global strateji:

ġehrin filosu için sera gazı emisyonu azaltımı için hedef belirlenmesi.

Gerekli filo sayısını ve kat edilen kilometre miktarını azaltmak için, GBB‟ye bağlı
bölümler ve yan kuruluĢlar ile birlikte çalıĢarak filo büyüklüğünü sınırlama.

Araçlar için temiz enerji kaynakları kullanma.

Eylem T2 ile bağlantılı olarak filoya bisikletlerin katılması.

Eski araçların yavaĢ yavaĢ
performanslarına bağlı olarak.

Bilgi paylaĢımı için konferans aramaları, tarayıcılar, vb.‟nin kullanımını arttırarak
filo hizmetleri çalıĢanları tarafından iĢle bağlantılı yapılan seyahatlerin sayısını
azaltmak için araĢtırma yapma ve uygulama.
terkedilmesi:
araçların
yaĢından
çok
Gelecek araç alımı:
Genel amaç: En temiz teknolojilere öncelik vererek GBB araçlarını yeşil araçlarla
değiştirme.

Bütün araç alımı spesifikasyonlarına (GBB bütün bölümleri ve yan
kuruluĢlarında) yakıt verimliliği, düşük emisyon ve uygun ağırlık gibi yeĢil
araç özelliklerinin eklenmesi:
o
Doğal gazla çalıĢan araçların yararlarının ve uygulanabilirliklerinin
gözden geçirilmeye devam edilmesi,
o
Operasyonel ihtiyaçlar için küçük araçlar kullanılması.

GBB araçlarından kaynaklanan yakıt tüketimini, hava kirliliği yaratan salınımları
ve rölantide çalıĢmayı azaltan ekipman ve uygulamaların belirlenmesi ve
entegre edilmesi.

ĠĢe gelmek için aracına ihtiyacı olan çalıĢanlar için yeĢil araç filosu yapımının
yapılabilirliğinin araĢtırılması için Bölümlerle çalıĢma.
Pilot çalıĢmalar:
Genel amaç: Türkiye’de geniş çaplı alım yapmak ve gelişmeyi hızlandırmak için sanayi
ile çalışma ve gelecek vadeden yeşil teknoloji araçlar.

Otomobil endüstrisi (Renault gibi) ile iĢ birliği halinde, daha çok elektrikli araç
test eden ve elektriğe talebin az olduğu gece zamanı Ģarj edilmeyi sağlayan
pilot çalıĢmalar yapmak.

Tam elektrikli araçları ve Ģarj etme istasyonları teknolojileri ile diğer
opsiyonları test eden pilot çalıĢmalar.
Elektrikli araçların çevresel yarar sağlaması için Gaziantep’te elektrikli araçların
teşvik edilmesi, yenilenebilir kaynaklara bağlı sürdürülebilir elektriğin artması ve
kömür yakıtlı elektriğin gittikçe azalmasının desteklenmesiyle el ele gitmelidir.

Hidrojen-yakıtlı araçların pilot testlerinin yapılması

Ġlçe belediyeleri ile iĢ birliği halinde, rölantide çalıĢan teslimat ve çöp kamyonları
Page 101
gibi ve bilgileri belediye ve özel filo yöneticieriyle paylaĢan, hafif, orta ve ağır
araçları da içine alan yeşil kamyonları test eden pilot çalıĢmaların yapılması.

Ġlçe belediyeleri ile iĢ birliği halinde, eski yol süpürme araçlarının tamamının,
küçük partikül kirlerini yakalayan ve daha temiz dizel motorları olan
“rejeneratif-hava” tozsuz yol süpürme araçları ile değiĢtirilmesi.
Madde 2: Özel sektöre genişleme
Bu örnek yaklaĢıma bağlı olarak, Belediye, diğer belediyeleri (3 ilçe belediyesi) ve özel
Ģirketleri araç filolarını modernize etmeye teĢvik edebilir:

Özel müteahhitler tarafından yapılan iĢler için yakıt verimli araç kullanımı
gerekliliği gibi yeĢil filo uygulamaları ekleme ve bu bilgiyi seçim sürecinde
dikkate alma.

Yakıt verimli ve düĢük emisyonlu araçlar ile ilgili bilgilerin paylaĢımı ve
yayılması:

o
Eylem S6 ile bağlantılı olarak fuarlarda sergilenmek üzere yeĢil
belediye filosu ve YeĢil Filo Planı hakkında posterler hazırlanabilir.
o
GBB; Gaziantep UlaĢım Koordinasyon Merkezi, UKOME ve Gaziantep
Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası gibi profesyonel ulaĢım
temsilcilerinden oluĢan ulaĢım sektörünün ana paydaĢlarını biraraya
toplayan bir Ticari Filoları Yeşillendirme Eylem Çalışma Grubu
oluĢturulmasını önerebilir.
Özel toplu taĢıma araç sahipleri, taksi sahipleri ve sürücülerine yönelik
kampanya baĢlatılması: enerji verimli ve hafif araçların ekonomik ve ekolojik
yararları konusunda bilgilendirilmeleri; elektrikli arabalarla ilgili teknik, mali,
yasal ve emniyet yönleriyle ilgili bilgi verilmesi; eko-sürüĢ ile ilgili eğitim
programlarını takip etmeleri için teĢvik edilmeleri, vb.
Eylem fizibilitesi
Önerilen Program
2011 Sonu: Plan tanımlanmasının baĢlatılması
GBB’den
gelen
finansal ve beşeri
kaynaklar
Gerekli olduğunda, Plan‟ın hazırlanması için kullanılan dıĢ yardımla ilgili
maliyet.
YeĢil araçların alımı ile ilgili ek maliyet.
Uygulama ve takibi
Pilot
(kişi
bölüm)
Ortaklar
ve
UlaĢım Planlama ve Demiryolları Bölümü ile koordineli olarak Çevre Koruma
ve Kontrol Daire BaĢkanlığı
Mali ortaklar: Eylem T2 ile aynı + Sanayi Bakanlığı
Teknik ortaklar: Gaziantep Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası, Gaziantep UlaĢım
Koordinasyon Merkezi
Page 102
İç takip
Takip indikatörleri
GBB tarafından alınan yeĢil araç sayısı.
“Klasik” araçların alımına kıyasla ek maliyet.
Performans
indikatörleri
Hava
kalitesine
etkisi
Sera gazları ve hava kirleten gazların azaltımı bakımından etkisi
Verimli araçların teĢvik edilmesinin havanın kalitesi üzerinde doğrudan ve
etkili bir etkisi olacaktır (Toz, NOx, SO2, vb.)
Page 103
Fiş T4 – Trafik Senkronizasyonu
Amaç
İçerik
Trafik senkronizasyonu, trafik sıkıĢıklığını düĢük maliyetle gidermek için kullanılan en etkili
stratejilerden biri olarak kabul görmektedir. Bu eylemin amaçları:

Araç gruplarının trafik lambalarından minimum gecikmeyle ya da hiç durmadan
geçmeleri için ıĢıkların senkronize edilmesi.

Yakıt tüketimini ve zararlı salınımları azaltmak için sinyal zamanlamalarının ve trafik
akıĢı koordinasyonunun optimize edilmesi.

Mevcut kaynakların daha etkili Ģekilde kullanılmasıyla geliĢmiĢ trafik akıĢı
sağlayarak maliyetli inĢaatların ertelenmesi ya da elenmesi.

Arter yollarda trafiğin yönetilmesi için bazı araçların kullanımını geliĢtirme:

o
Araç detektörleri
o
Trafik lambaları
o
Yolcu bilgilendirme sistemleri
o
Adaptif ve geliĢmiĢ (merkezi) sinyal kontrol sistemleri
Bilgi ve hizmetlerin koordinasyonu için birçok BiliĢim Teknolojisi Hizmetleri (BTH)
uygulamasını entegre eden
bir ulaĢım yönetimi merkezinin oluĢturulması /
geliĢtirilmesi.
Eylem T2 ile aynı
Ortaklar
Fiş T5 – Halep’e Giden Yüksek Hızlı Hat Yapılması ve Şehir Ulaşım Planı’na
Entegre Edilmesi
Amaç
Toplu taĢıma sisteminin entegrasyonuna katkı sağlaması ve ulaĢım boĢluklarında
kaçınılması
İçerik
Ortaklar

Ana istasyon ile Halep‟e giden hızlı hat için yapılacak yeni istasyonun birbirine
bağlanması.

Yeni istasyonla mevcut toplu taĢıma ağının birbirine bağlanması

Devlet

TCDD

Ġlçe belediyeleri
Page 104
14.
SU
Etiket
Eksen
Su tüketiminin azaltılması
W1
A
Kamu binalarında su tüketiminin azaltılması
W1b
A
W2
Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu Sağlamak
B
W3
Kanalizasyon suyu arıtma planlarının ve çamur arıtma
projelerinin enerji verimliliklerinin arttırılması
B
W4
Kanalizasyon tesisi n°1’in uzantısının enerji verimliliği
B
Fiş W1 ve W1B – Su Tüketiminin ve Kamu Binalarında Su Tüketiminin
Azaltılması
Amaç
İçerik
Ortaklar

Su israfını azaltarak genel su sisteminin enerji tüketiminin azaltılması

Su kaynakları üzerindeki baskıya adaptasyon

Ġyi uygulama ve kontrolü teĢvik etme (özellikle çocuklar olmak üzere toplun bilinci,
evlerde bireysel ölçüm aletlerinin teĢvik edilmesi, vb.)

Verimli teknolojilerin teĢvik edilmesi (otomatik kapanan valfler, yağmur suyunun
toplanması ve geri dönüĢtürülmesi, vb.)

Doğru zamanda sulama

GASKĠ

Ġlçe belediyeleri

Okullar
Page 105
Fiş W2 : Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu Sağlamak
Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu
Sağlamak
Eylem W2
Su ġebeke Yönetimi ve ĠyileĢtirmeler
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
1,7 milyon yaĢayanı ve artan nüfus oranı ile Gaziantep, her geçen gün artan
miktarda içme ve kullanma suyuna ihtiyaç duymaktadır. Coğrafik konumu
nedeniyle Ģehirde doğrudan içme suyu
temin edilebilecek bir kaynak
bulunmamakta ve su, komĢu il KahramanmaraĢ‟tan sağlanmaktadır.
KahramanmaraĢ‟ın Pazarcık ilçesinde yer alan Kartalkaya Barajı 53,7 km
uzunluğunda iki isale hattı ile Gaziantep‟e içme suyu sağlamaktadır. Söz konusu
isale hattı boyunca konumlanmıĢ 3 pompa istasyonu ile sular 296 m yüksekliğe
basılmakta ve 4 m3/sn debi ile 3 kademeden oluĢan içme suyu arıtma tesisine
ulaĢmaktadır.
Olası susuzluk problemlerinin yaĢanması, kontaminasyon ( bulaĢma ) riski, suyun
transferi esnasında güvenliğin sağlanması konuları, suyun transferi için gerekli
bakım ve yatırım maliyetleri, transfer için gereken yüksek enerji maliyetleri,
transfer esnasındaki sızıntılar nedeniyle oluĢan kayıplar, ve sınırlı su
kaynaklarına bağımlılık nedeniyle Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi açısından
suyun uzak bir kaynaktan transferi önemli konulardan biri haline gelebilir.
Kaçak su kullanımı, borulardaki sızıntılar ve verimli dağıtımın kontrolündeki
problemler nedeniyle kentsel alanlardaki su Ģebeke sistemleri su ve enerji
kayıpları göz önünde bulundurulduğunda öngörüldüğü kadar verimli
olmamaktadır. Kentsel alanlarda yer alan su altyapılarının bakım-onarımı
yapılmalı, yüksek verimlilik ve düĢük kayıp oranları ile hizmet verecek Ģekilde
kontrolden geçirilmelidir. Su Ģebeke sistemlerinin denetimi; yüksek teknolojili
denetim sitemleri kullanılmadığı taktirde maliyetli ve verimsizdir.
GASKĠ‟ ye göre 2004 yılı su kayıp %70 oranındaydı ki bu rakam, altyapının eski
olduğunu, fiziksel sızıntıların çok yüksek olduğunu , ekonomik kayıpları ve kayıt
dıĢı kullanımı gözler önüne sermektedir.Su kayıplarının büyüklüğüne paralel
olarak suyun transferi için kullanılan enerjide ekonomik açıdan ve çevre maliyeti
açısından ele alındığında önem arz etmektedir. Su kayıpları ile kullanılan yüksek
enerji, dolayısıyla elektrik üretimi-tüketimi nedeniyle oluĢan GHG (Sera Gazı)
emisyonu arttırmaktadır.
Page 106
Yapılanlar
GASKĠ; kaçak su kullanımı , büyük miktarlardaki su kayıpları v.b problemlerin
yaĢandığı; su Ģebeke alt yapısını geliĢtirme amacıyla birçok giriĢimde
bulunmuĢtur.
2008 yılında GASKĠ Ģehir su Ģebekesi için SCADA ( Kontrol ve Veri Sağlama
Denetim Sistemi ) sistemi ihalesine çıkmıĢtır. Proje 2009 yılı sonlarında
uygulanmıĢ ve iĢletilmeye baĢlanmıĢtır. SCADA sistemi Gaziantep‟e benzerleri
arasında en büyüğü olarak değerlendirilebilecek 12 milyon TL tutarında bir yatırım
yapılarak kurulmuĢtur. SCADA sisteminin 2 temel amacı vardır. Birincisi GASKĠ
su Ģebekesine ait su kayıplarının önlenmesi, diğeri ise Ģehirdeki su sistemini
merkezi olarak kontrol altına alabilmektir. SCADA sistemi ve Uzaktan Kontrol
Ünitesi, Ģehir su sistemindeki bütün basınç, akıĢ oranı, valflerin sıvı seviye
dataları, pompa istasyonları ve trafoları izlemeye
ve kontrole olanak
sağlanmaktadır. Aynı zamanda zaman-enerji tüketimi ve insan kaynağında
maliyet tasarrufu sağlanacaktır. Bu tasarrufların dıĢında bir diğer önemli husus ise
kaçak-illegal su kullanımı kaynaklı ekonomik ve fiziksel kayıpların ve altyapıdaki
sistematik problemlerden kaynaklanan kayıpların azaltılacak olmasıdır. GASKĠ
Genel Müdürü tarafından yapılan bir basın açıklamasına göre , Ģehirdeki fiziksel
ve ekonomik su kayıplarının önlenmesi ile yatırım maliyetlerinin bir buçuk yıl
içinde kendini amorti etmesi beklenmektedir.
GASKĠ‟nin diğer bir önemli yatırımı ise Ekim 2009 yılında iĢletmeye alınan su
deposudur. Kartalkaya Barajından gelen içme suları toplam kapasitesi 100.000
m3 olan bu depoda toplanmakta ve sonra Gaziantep Ģehir Ģebeke hattına
iletilmektedir. Bu yatırımın amacı günlük ücretlendirme periyoduna göre
ücretlendirmenin en düĢük olduğu gece saatlerinde suyu toplayarak baraj ve
diğer kaynaklardan gelen suyu Ģehre transfer etmek için harcanan enerjiyi
düĢürmektir. Pompalar gece tarifesine kıyasla ücretlendirmenin yüksek olduğu
gün içinde çalıĢmamakta ve Ģehrin su ihtiyacı bu depo aracılığıyla
sağlanmaktadır. GASKĠ‟ye göre, Aralık 2009 „da deponun kullanımı ile kurum %
30 oranında enerji tasarrufu sağlamıĢtır ki bu rakam 765,000 TL
( 320,000 €)
‟ ye tekabül etmektedir.
Eylem tanımı
Amaç
Ekonomik ve fiziksel su kayıplarını önlemek adına su Ģebekesini geliĢtirmek.
Suyun transferi konusunda enerji tüketimini azaltmak
Gaziantep‟e sağlanan suyun kalitesini arttırmak
Hedef
ġehir su Ģebekesinde mümkün olduğu ölçüde iyileĢtirmeler yapmak
İçerik
Uluslararası Standartlar ile Su Denetim Metodları
Avrupa ülkelerinde Ģehir suyu Ģebekesindeki su kayıpları ile ilgili detaylı
araĢtırmalar ve operasyonel uygulamakların geliĢtirilmesi Uluslar arası Su Birliği
( IWA) „ ne katılımları ile gerçekleĢtirilebilir.
Uluslararası Su Birliği ( IWA) “IWA Tanı/Denetim Metotları” olarak adlandırılan,
su denetim /tanı metodolojileri ve su kayıpları performans indikatörleri (
belirleyicileri ) geliĢtiren bir birlik olarak faaliyet göstermektedir. IWA tanı/denetim
metodlarından; daha önce gerçekleĢmiĢ en iyi uygulamaları ve Gaziantep su
Ģebeke sistemindeki iyileĢtirmeleri takip etmek adına faydalanabilir. Bu denetim
sistemi ile evlerde ve Ģebekede sızıntı kaynaklı fiziksel su kayıpları önlenebilir.
Page 107
Ölçülemeyen Tüketim Sonucu Oluşan İdari Kapsamda Değerlendirilebilecek
Su Kayıpları:
Yangın söndürme, sokak temizliği, arazöz, kanal inĢaatı v.b. bazı kamu
hizmetlerinde kullanılan su Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi tarafından ücretsiz
olarak sağlanmaktadır. Ġdari kullanım kapsamda değerlendirilen ölçülemeyen su
sarfiyatındaki verimsiz kullanımdan kaynaklanan su kayıpları, su ve enerji
tasarrufu konusunda taahhütler ve farkındalığın arttırılması ile önlenebilir.
Alternatif Bir Su Kaynağı Olarak Göksu Barajı
KahramanmaraĢ‟ın Düzbağ (Helete) Beldesi‟nde Göksu nehri üzerine planlanan
baraj yatırımı Gaziantep‟e içme suyu temin etmek ve Ģehre kesintisiz su
sağlamak adına hayata geçirilebilir. Belediye söz konusu barajdan suyu herhangi
bir pompa istasyonu kurmadan yüksek rakımdan cazibe ile temin etmeye
yönelmekte , bu da suyun transferinde minimum elektrik enerjisi sarfiyatı
anlamına gelmektedir. Projenin 3-4 yılda tamamlanması öngörülmektedir. Proje
tamamlandıktan sonra 4 milyon kiĢiye içme suyu temin etmek mümkün olacaktır
ki bu da Gaziantep ile ilgili demografik öngörüler göz önünde bulundurulduğunda
50 yıldan önce ulaĢılması beklenmeyen bir rakamı iĢaret etmektedir. GASKĠ
çalıĢanları ile yapılan görüĢmelere göre toplam proje maliyetinin 650 milyon $‟ ı(
978.000 TL) bulması beklenmektedir ki Kartalkaya Barajı‟ndan içme suyu
temininin yıllık maliyetinin 15 milyon $ olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu
yeni proje yatırımı büyük bir birikim anlamına gelmektedir.
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi proje yatırımını uzun dönemli kredi kullanarak
hayata geçirmeyi istemektedir. Böylece proje kapsamında enerji kullanımının
minimum düzeylere inmesi ile yatırım maliyeti tazmin edilecektir.
Gaziantep Su Şebeke Haritası
ġehre su teminini kontrol ve izlemek amacıyla su Ģebekesi üzerine kurulu olan
SCADA sisteminden faydalanarak bir an önce Gaziantep‟in
su haritası
hazırlanmalıdır. Bu su haritasını kullanarak ve küçük bölümler halinde Ģehre
odaklanarak sistemdeki zayıflıklar, muhtemel iyileĢtirmeler belirlenebilir ve gerekli
faaliyetler
tanımlanabilir. SCADA sisteminin kurulumuyla sağlanan teknik
yeterlilikle problemler düĢük maliyetlerle belirlenip, konumlandırılıp, onarılabilir.
Ecozone ( Ekolojik kuşak/bölge ) Projesinde GASKİ’nin yeri
Belediye tarafından yürütülen faaliyetlerde gerekli kanalizasyon altyapısını
oluĢturmak, atık suyun tekrar kullanımını sağlamak, çatılarda toplanan yağmur
sularının kullanılabilirliğinin sağlanması v.b. konuları hayata geçirebilmek adına
GASKĠ Ekozone
Projesi‟nde (Ģehrin güneyinde 3000 hektarlık bir alanı
kaplayacaktır ) yer almak zorundadır. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi su
yönetimi konusundaki en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak
tamamlanacak olan altyapı planlarının tüm süreçlerinde GASKĠ‟yi projeye dahil
etmelidir. Böylece GASKĠ‟ nin Ecozone projesi üzerine yapılan yatırımları teĢvik
etmek için Ģu Ģebeke haritasını ve su denetim
yöntemlerini geliĢtirmesi
gerekecektir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
Su temin Ģebekesi üzerinde SCADA sisteminin ilgili alanını geniĢleterek mevcut
iĢlerin devamlılığı
Page 108
GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri kaynaklar
GASKĠ çalıĢanlarından alınan bilgiye göre Göksu Baraj yatırımı 650 milyon $ (
978.000 TL) civarındadır
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi
bölüm)
ve
Su hizmetleri ile ilgili yönetim, operasyonlar, dağıtım, bakım ve onarım belediye
yetki alanı dahilinde su ve atıksu ile ilgili konulardan sorumlu özerk bir yapı olarak
faaliyet gösteren GASKĠ tarafından gerçekleĢtirilmektedir.
Ortaklar
Gaziantep‟teki su temini ile ilgili yönetim, dağıtım ve transfer konuları tamamıyla
GASKĠ kontrolündedir
İç takip
GASKĠ & Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi ġehir ve Bölge Planlama Daire
BaĢkanlığı
Takip
indikatörleri
SCADA sistemi alanı üzerindeki kontrol noktalarının geniĢlemesi
Performans
indikatörleri
Su temin sistemindeki su kayıplarının azalması
Hava kalitesine
etkisi
Hava kalitesi üzerine doğrudan bir etkisi söz konusu değildir. Ancak enerji
tasarrufu açısından bakıldığında Türkiye‟de elektrik enerjisi üretim sisteminin
kömüre dayalı olduğu göz önünde bulundurulursa değerlendirmeye alınabilecek
ölçüde hava kalitesi üzerinde bir etkisi olacaktır..
Göksu Barajı Projesinin mobilizasyonu-hayata geçirilmesi üzerine somut adımlar
atılması
Suyun taĢınması esnasındaki enerji sarfiyatındaki düĢüĢ
Page 109
Fiş W3 Atık Su Tesisinin Geliştirilmiş Enerji Verimliliği
Eylem W3
Atık su tesisinin ve çamur arıtma projesinin geliĢtirilmiĢ enerji verimliliği
Bağlam
Sorunlar
&
zorluklar
Günümüzde büyükĢehirlerin karĢılaĢtığı en önemli sorunlardan birisi, kent
nüfusundaki artıĢ ve sanayileĢmeye paralel olarak atık su arıtma
olanaklarına olan ihtiyaçtır. Su ve su yönetiminde yetkili olan belediyelerin,
bölgelerindeki potansiyel nüfus artıĢını dikkate alarak, bu sorunları aĢmak
için kapsamlı çözümlere ihtiyaçları vardır ve verimli ve güvenli Ģekilde
kanalizasyon suyunun arıtma ve tasfiyesi için modern teknoloji ve
ekipmanların sağlanması gerekmektedir.
Genel bir çevre yaklaĢımı açısından, AB Yönergelerine göre atık üretiminden
olabildiğince kaçınılmalıdır. Belli bir dereceye kadar ev atığından (katı atık) kaçınılabilir,
ancak “belediye kanalizasyon çamuru”ndan “kaçınılamaz”. Eğer atıklar ve yan
ürünlerinden kaçınılamıyorsa, ilk opsiyon bu atıkların kullanılması olmalıdır. Belediye
kanalizasyon çamuru pratikte, tarım sektöründe toprağı ve yeniden ekimi geliĢtirmek için
organik gübre olarak kullanılabilir. Eğer bu “materyel kullanımı” ekonomik olarak
uygulanabilir değilse ya da teknolojik olarak mümkün değilse, AB mevzuatı kanalizasyon
çamurunun “termal kullanımı”nı gerektirmektedir. Bu, organik atığın yakıp atılması
(insinerasyon) anlamına değil, katı yakıt haline getirilmesi ve sonrasında birincil enerji
kaynağı olarak kullanılması anlamına gelmektedir. Bu AB düzenlemesi enerji üretimi için
gerekli fosil yakıtların azaltılarak CO2 salınımının düĢürülmesini hedeflemektedir.
Modern kanalizasyon suyu arıtma tesisleri, sudan çıkarılan organik ve kirlenmeye neden
olan elemanların çoğunu içeren yan ürünler ve çamur üreten bir biyolojik arıtma
prosesiyle donatılmıĢlardır. Belediye atık suyunun tam arıtması için, çamur için iki ana
iĢlem hattı vardır: kanalizasyon suyundan elde edilen biyogazdaki enerjinin kullanılması
ve çamurun termal olarak kurutulması.
Çamurun kurutulmadan sıvı ya da hala %70 – 85 su içerecek Ģekilde suyu alınmıĢ olarak
taĢınması çok pahalıdır. Çamur taĢınması çok yakıt tüketmektedir ve CO 2 emisyonu
sebebiyle global ısınmaya ve iklim değiĢikliğine katkıda bulunur. UlaĢım mesafesi ne
kadar uzun olursa, maliyet de o kadar fazla olur ve sera gazı emisyonları gibi çevresel
zararlar o kadar büyük olur.
Yapılanlar
GASKİ atık su arıtma tesisi
GASKĠ atık su arıtma tesisi projesine 1990‟da, Ģehrin kanalizasyon sistemine
tamamlayıcı olması amacıyla baĢlamıĢtır. Proje, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası‟ndan
alınan 56 milyon USD‟lik kredi ile finanse edilerek, 2022 yılında 2.5 milyon vatandaĢlık bir
nüfus tarafından üretilecek atık suyun arıtılması hedefiyle 2 aĢamada planlanmıĢtır.
Tesisin inĢası, Degremont (Fransa) ve Günal ĠnĢaat‟ın (Türkiye) iĢbirliğiyle yapılmıĢtır.
Tesis 1999‟dan beri operasyondadır ve Ģu anda Avrupa standartları biyolojik arıtma
Page 110
3
prensibine bağlı olarak 215,000 m /gün arıtma kapasitesi ile çalıĢmaktadır.
Tesis 4 üniteden oluĢmaktadır: organik tortunun elendiği fiziksel ve biyolojik arıtma tesisi,
çamur arıtma tesisi, çamurun suyunun alınması ve kojenerasyon üniteleri.
Kojenerasyon ünitesi
Atık su arıtma tesisinin elektrik ihtiyacını karĢılamak için 1.8 MW kapasiteli bir
kojenerasyon tesisi kurulmuĢtur. 2008‟den beri, kojenerasyon ünitesinde tesisin elektrik
ihtiyacını karĢılamak adına 5,272,000 kWh elektrik üretilmiĢtir. 2008‟de kojenerasyon
ünitesi elektrik üreterek 1,192,000 TL‟lik (550,000 €) tasarruf sağlamıĢtır ve çamur
çürütme tankı için gerekli ısı, kojenerasyon ünitesinde üretilen termal enerjiyle
karĢılanmıĢtır.
Ayrıca, yan ürün olarak, çamur çürütme tanklarının ısıtılmasında kullanılan ve kalanı da
atmosfere zarar vermemesi için biyogaz meĢalesinde yakılan biyogaz da üretilmektedir.
Biyogazdan elektrik enerjisi üretilmesi durumunda tesisin elektrik ihtiyacının tamamı
karĢılanabilir.
Atık su arıtmasının sonucu olarak, çamur yok etme ünitesinde biyokütle üretilir. Bu yan
ürün gübre olarak ve yararlı besinler içerdiğinden tarımda toprak kalitesini arttırmak
amacıyla kullanılabilir. (Analiz biyokütlede toksik maddenin bulunmadığını göstermiĢtir.)
Eylem Tanımı
Amaç
Hedef
İçerik

Kanalizasyon suyu arıtma tesisinde ve çamur arıtma tesisinde geliĢtirilmiĢ enerji
verimliliği

Kanalizasyon çamurunda arttırılmıĢ kalorifik değer

Çamur hacminin maksimum azaltılması

HoĢ olmayan koku riski olmadankurutulmuĢ çamurun güvenli ve uzun vadeli
saklanması

CO2 emisyonları azaltılarak çevresel sürdürülebilirlik

Su arıtma tesisinin arttırılmıĢ kapasitesi
Pis su arıtma tesisi kurmak ve GASKĠ‟nin yeni çamur arıtma projesinin hayata
geçirilmesi.
Çamur kurutma için atık kaynaklı ısıyı kullanmak
Biyogaz genellikle enerji ve ısının kojenerasyonunda kullanılmaktadır. Ancak
kojenerasyona uğramıĢ ısı tamamen verimli ve maliyeti düĢürücü bir Ģekilde
kullanılamamaktadır. Biyogazın kojenerasyonu esnasında enerji içeriğinin %30 ila 35‟i
elektrik enerjisine ve %55 ila 60‟ı kullanılabilir ısıya dönüĢtürülmektedir.
Ortaya çıkan ısının bir kısmı biyogaz üretiminde çamur çürütücüleri/digester‟ları ısıtmak
için gereklidir, fakat geri kalanı farklı kullanımlar için elveriĢlidir. Fosil veya yenilenebilir,
herhangi bir yakıtın en verimli kullanımı enerji ve ısının kojenerasyonuyla mümkündür. Bu
özellikler kojenerasyonu enerji tüketimini ve sera gazı salımını azaltmanın kolay ve tercih
edilecek bir yöntemi haline getirmektedir. GASKĠ‟nin atık su arıtma tesisinde ortaya çıkan
çamur, enerji üretimi için arıtma tesisinin kendi ihtiyacını karĢılayabilecek yenilenebilir bir
kaynaktır.
Çamur kurutma bu atık ısısını kullanmak için dört dörtlük bir yöntemdir. GASKĠ‟nin Atıksu
Arıtma Tesisi‟nde günde 120m3 kanalizasyon atığı üretilmektedir/arıtılmaktadır. Bu atığın
kurutulmasıyla kalorik değeri linyit kömürününküne eĢit tanecikli bir ürün meydana
gelmektedir. Suyu arıtılmıĢ çamurun katı içeriğine bağlı olarak kurutma %60 ila 90‟lık bir
Page 111
hacim küçülmesi sağlar.
An itibariyle GASKĠ yeni bir çamur kurutucuyla kanalizasyon atığı arıtma projesi
baĢlatmıĢtır. Kojenerasyon ünitesi tarafından enerji üretimi esnasında üretilen fazladan
ısı, çamur kurutma ünitesine gönderilecek ve orada birincil enerji kaynağı ihtiyacı için
verimliliği yüksek, enerji tasarrufu gerçekleĢtirilmiĢ kapalı bir sistem kurulmuĢ olacaktır.
KurutulmuĢ çamur projelendirilen yanma ünitesinde yakılacak ve tanecikli bir alt ürün elde
edilerek onun da çimento fabrikalarında birincil enerji kaynağı olarak linyit kömürüne
yakın ısıl değerlerle kullanılması sağlanacaktır. Uygulanacak proje, var olan sistemde
üretilmiĢ ısıyı enerji kullanımı için transfer ederek çok yüksek verimlilikte geliĢmiĢ bir
teknolojinin kullanımına neden olacaktır. Proje aynı zamanda kötü kokunun azalmasına
da yardımcı olacaktır.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
GBB’den
gelen
finansal ve
beşeri
kaynaklar
Çamur arıtma (kurutma yöntemi) projesi ihaleye açılmıĢtır ve projenin
gerçekleĢtirilmesinin 2011‟in ikinci yarısında tamamlanması beklenmektedir.
Yeni projenin maliyeti GASKĠ‟nin kendi öz sermayesinden karĢılanacaktır. Proje
var olan tesisin geniĢletilmiĢ halidir ve gerçekleĢtirilecek iĢlemler insan
kaynakları için hazır durumdadır.
Uygulama ve takibi
Pilot
(kişi
ve bölüm)
GASKĠ
Ortaklar
İç takip
-GASKĠ proje ünitesi
Takip
indikatörl
eri
Materyal kullanımı için kurutulmuĢ çamur miktarı (ton/yıl)
Performans
indikatörl
eri
Azaltılan sera gazı (CO2 and CH4) emisyonu
Hava
kalitesine
etkisi
Çamur kurutma ünitesinin
beklenmektedir.
kurulmasıyla
hava
kalitesinde
Page 112
iyileĢme
Process scheme
Page 113
Fiş W4 – Kanalizasyon Tesisi #1’in Genişletilmesinin ve Katı Atık Tesisi # 3’ün
Oluşturulmasının Enerji Verimliliği
Amaç
GBB ve GASKĠ‟nin Kanalizasyon Tesisi #1‟i geniĢletmeleri ve 3. bir tesis oluĢturmaları
gerekmektedir. Mevcut en iyi teknolojilere dayalı yüksek enerji verimli tesislerin
oluĢturulmasını amaçlayan bir proje baĢlatılabilir.
İçerik
Kanalizasyon tesisleri, hem elektrik hem de ısı bakımından yüksek enerji tüketir.
Enerji geri kazanımı ve enerji tasarrufu için bazı teknikler ve dizaynlar
mevcuttur, ancak tek tek incelenmeleri gerekmektedir. (Bu tekniklerden
bazılarının Gaziantep kanalizasyon tesisinde kullanıldığı bilinmelidir.
ÇalıĢmada, yeni katı atık tesisi için hangi çözümlerin geliĢtirleceği/dahil
edileceği değerlendirilecektir.):

Yer çekiminin kullanılması

Mikro hidroelektrik geri kazanımı

Atık / temiz su için enerji geri kazanımı

SıkıĢtırılmıĢ gaz (turbo) ile enerji geri kazanımı

Biyogaz üretimi ve kullanımı

…
Ortaklar
GBB
GASKĠ
Page 114
15.
ÇEVRE
Etiket
Eksen
Sürdürülebilir katı atık yönetimi
SW1
B
B
Kamusal akitivitelerin atıklarının azaltılması
B
Atık ayırmanın geliĢtirilmesi
B
SW2
Çöp sahasında metan geri kazanımının enerji verimliliğinin
pekiştirilmesi (sızıntı suyunun arıtılması için termal enerji
kullanarak)
C
SW3
Gıda yan ürünlerinin metan dönüşümleri
Fiş SW1 – Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi
Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi
Eylem SW1
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Katı atıklar hem Ģehir yönetimi için hem de sera gazı salınımı için önemli bir sorundur.
Atık üretimi ekonomi ve nüfus büyümesiyle artmaya meyillidir ve her bir kilogram atık,
toplanıp çöp sahasına ya da insineratöre gönderilse de sera gazı üretir.
Genel bir çevre yaklaĢımı açısından, AB Yönergelerine göre atık üretiminden
olabildiğince kaçınılmalıdır ve geri dönüĢüm arttırılmalıdır.
Yapılanlar
Atık toplama: Gaziantep Ģehri, GBB alanının tamamında verimli bir atık toplama sistemi
yönetmektedir. Bütün katı atıklar çöp sahasına gönderilmektedir. ġehir, yüksek çöp
toplama seviyesi ile temiz bir Ģehirdir.
Çöp sahası: Mevcut çöp sahası yüksek standartlara göre, yeraltı koruması (pasif bariyer)
ve hava koruması (sürekli kapak ve biyogaz toplanması) ile kurulmuĢtur.
Eylem Tanımı
Amaç
Nüfusun artması ve ekonomik büyüme, eylem uygulanmazsa, toplanması ve gömülmesi
gereken daha çok atık üretimine neden olacaktır. Taplama ve gömme, çöp sahasında
enerji geri kazanımı olsa da sera gazı emisyonuna neden olmaktadır. Bazı eylemler atık
Page 115
üretiminin (minimizasyon ile) ya da çöp sahasına gönderilen atık miktarının (ayırma ve
geri dönüĢüm ile) azaltılmasını sağlayabilir.

Katı atık üretiminin azaltılması (minimizasyon)

Kamusal aktivite atıklarının azaltılması (minimizasyon)

Atık ayrıĢtırmanın geliĢtirilmesi
Bütün sektörler
Hedef
İçerik
Belediye düzeyinde atık politikası, bu eylem seçildiğinde detaylandırılması gereken özel
ve büyük bir tematiktir. Örnek olarak, ĠDEP raporu burada bazı eylem örnekleri
sağlamaktadır:



o
Plastik torbaların yasaklanması
o
Tüketici tarafından uyarlanmıĢ miktarın seçilmesiyle düĢük ambalajlı
ürünlerin (toptan) teĢvik edilmesi.
Kamusal aktivite atıklarının azaltılması (minimizasyon)
o
DüĢük atık üretimi kriterleri ile satın alma politikası,
o
Çift taraflı print etme,
o
Basılı kopya yerine elektronik kopyalı belgeler,
o
…
Atık ayrıĢtırmanın geliĢtirilmesi
o
Cam / plastik / kağıt için özverili bir toplama sisteminin kurulması,
o
Yeniden kullanılabilen materyellere dayalı yerel sanayinin teĢvik
edilmesi,
o
…
Eylem fizibilitesi
Önerilen program
Kamu politikası 2012‟den baĢlayarak adım adım,

2012 katı atık azaltımı iletiĢimi

2012 ayrıĢtırma projesi

2014 düzenleme
ile uygulanabilir.
GBB’den
gelen
finansal ve beşeri
kaynaklar
-
Uygulama ve takibi
Pilot
(kişi
bölüm)
ve
Ortaklar
-
İç takip
Takip
indikatörleri
-
Performans
indikatörleri
Çöp sahasına gelen atığın azalma %si
Hava
Atık üretiminin azalmasıyla hava kalitesinin iyileĢmesi beklenmektedir.
kalitesine
AyrıĢtırılan çöpün %si
Page 116
etkisi
Page 117
Fiş SW2 – Çöp Sahasında Metan Geri Kazanımının Enerji Verimliliğinin
Güçlendirilmesi
Çöp sahasında metan geri kazanımının enerji verimliliğinin güçlendirilmesi
Eylem SW2
Bağlam
Sorunlar
zorluklar
&
Çöp sahasındaki sızıntılar biriktirilmekte ancak arıtılmamaktadır. Bu sızıntılar organik
atıklarla, tuz ve minerallerle kirlenmiĢ durumdadır. Membran metoduyla bir arıtma projesi
planlanmaktadır; bu proje arıtma anlamında son derece verimlidir, ancak yüksek miktarda
enerji tüketici bir süreçtir.
Yapılanlar
Kojenerasyon Ünitesi: YaklaĢık 1 MW kapasiteli bir kojenerasyon tesisi çöp sahasında
kurulmuĢ bulunmaktadır ve 5 MW‟lık bir geniĢleme de Ģu an inĢaat halindedir. Ancak bu
aĢamada fark edilmelidir ki ancak elektrik bu Ģekilde geri kazanılabilmektedir. Isı ise
genellikle egzoz gazına dönerek kayıp oluĢturmaktadır veya hava eĢanjörüyle motorun
soğutma sistemine gönderilmektedir.
Sızıntı suyu biriktirme: Çöp sahasındaki sızıntı sular toplanıp açık bir depoda
biriktirilmektedir. Burada doğal buharlaĢma kullanılmaktadır, ancak özel bir arıtma yöntemi
henüz kurulmamıĢtır. Bu amaçlı bir proje üzerinde çalıĢılmaktadır (Bkz. Eylemler)
Eylem tanımı
Amaç

Çöp sahası
Hedef
İçerik
Sızıntı suyunun enerji verimli bir yöntemle arıtılması
Sızıntı suyu arıtma iki temel yöntemle yapılabilir: Membran filtresi ve/veya buharlaĢma.
BuharlaĢma süreci kojenerasyon ünitesinden gelen (halihazırda yararlanılmayan) ısıyı ön
ısıtma ve sızıntının buharlaĢtırılması amaçlı kullanma fırsatını da beraberinde getirir.
Sızıntı suyunun kendine has bileĢimine bağlı olarak buharlaĢma süreci bağımsız bir iĢlem
olabilir ve ikinci bir etapla tamamlanabilir. Bu ikinci etap da karbon aktif filtreleme veya
membran filtreleme olarak gerçekleĢtirilebilir. Her Ģartta, ilk buharlaĢma süreci ikince etapta
arıtılacak sızıntı suyunun hacmini önemli ölçüde (4 ila 10 kat) düĢürecektir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
program
Kamu politikası 2012‟den itibaren aĢama aĢama harekete geçirilebilecektir.

2011 Fizibilite araĢtırması
Page 118

GBB’den gelen
finansal
ve
beşeri
kaynaklar
2012 Uygulama
Fizibilite araĢtırması kapsamında belirlenmelidir.
Fiziibilite araĢtırmasının maliyeti 50.000 ile 70.000 € arası olacaktır.
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi
bölüm)
ve
Ortaklar
Çöp sahası müteahhiti
Projenin sahibi
İç takip
Takip
indikatörleri
Bu yöntemle arıtılan sızıntı suyunun m3‟ü
Performans
indikatörleri
Membran yöntemine kıyasla tasarruf edilen kWh
Hava kalitesine
etkisi
Membran yöntemine kıyasla gerçekleĢtirilen enerji tasarrufu ile dolaylı olarak hava
kalitesinin de artması beklenmektedir.
Fiş SW3 – Gıda Yan Ürünlerinin Metan Dönüşümleri
Amaç
Gaziantep‟teki tarım ve tarım sanayiinin bütün yan ürünlerinin verdiği fırsatı kullanarak,
biyogaz üretimi, enerji kojenerasyonu ve biyometan üretimi için bir metan biyoproses ünitesi
kurulabilir.
İçerik
Proje aĢağıdakileri içerebilir :
Ortaklar

Özel atık toplama

UyarlanmıĢ saklama (tarım ürünlerinin mevsimsel üretimini dikkate alarak)

Biyolojik prosesle oranik ürünün metana dönüĢmesi için tesis oluĢturulması.

Kojenerasyon sisteminin kurulması (Gaz motoru, gaz türbini, vb.)

…

OSB

Çiftçiler Birliği

GAZDAġ
Page 119
16.
TARIM
16.1. Gaziantep Bölgesi’nde Tarım
Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde bulunan hem Akdeniz
ikliminin hem de karasal iklimin etkisindedir. Uzun yazlar
sıcak
ve
kurudur.
Akdeniz
iklimi
sebze
ürünlerinin
çeĢitlenmesine olanak sağlar. Buğday, tahıl çeĢitleri
arasında birincil öneme sahiptir, mısır ikinci ve arpa ise
üçüncü sıradadır. Pamuk üretiminde ciddi bir patlama
yaĢanmaktadır. Meyveler bakımından, zeytin ve
fıstık,
üzümle beraber en önemli ürünlerdendir.
Tarım, Türkiye‟deki toplam su tüketiminin %75‟inden
sorumludur. Mahsul üretim değerinin %50‟si sulama
çalıĢmalarında yaratılmaktadır. Ġthal ikame (mısır ve
pamuk) ve ihraç edilen ürünler (meyve ve sebze) yoğun
sulama gerektirir. Bu yüzden Gaziantep‟in tarımı su
döngüsüne karĢı özellikle savunmasızdır.
16.2. Görülen ve Beklenen İklim Değişiklikleri
Türkiye‟deki ortalama sıcaklık
son 40 yılda hafifçe artmıĢtır.
60 yıllık kayıtlar kıĢ ve ilk
bahar derecelerinde hafif bir
artıĢa iĢaret etmektedir, ancak
yandaki grafikte de görüldüğü
gibi, son birkaç yaz ve son
bahardaki
değiĢimler
çarpıcıdır.
Son 70 yılın yağıĢ verilerinde
bir trend farkedilemez. Yine de
Güneydoğu Anadolu‟nun yağıĢ
verilerinde
büyük
dalgalanmalar görülmektedir.
2008 yılında Bölgesel Ġklim Modeli PRCEIS kullanılarak Ġngiliz Met Ofisi‟nin Hadley Ġklim Tahmin ve
AraĢtırma Merkezi tarafından yapılan bir çalıĢmaya göre, Türkiye‟nin iklim evrimi için aĢağıdaki
sonuçlara varılmıĢtır:

2071-2100 arasındaki ortalama sıcaklıklar, 1961-90 arasındaki ortalama sıcaklığa göre kıyı
bölgelerde 4-5 °C, iç kesimlerde ise 5-6 °C daha yüksek olacaktır. Hem maksimum hem
minimum ortalamalar artacaktır.

YağıĢlar batıda %40, doğuda ve kuzeydoğuda ise sadece %5 azalacaktır.

OlağandıĢı olayların gerçekleĢme sıklığı ısı dalgası, kuraklık ya da sel biçiminde artacaktır.
Page 120

Türkiye tropikal iklime doğru meyillenecektir.
16.3. İklim Değişikliğinin Tarımda Beklenen Etkileri
Bu simulasyonların sonuçları, Türkiye‟deki tarımın negatif olarak etkileneceğini ve kurak ve yarı kurak
alanların yakınındaki yerlerin daha savunmasız olduğunu iĢaret etmektedir.
Ġklim değiĢikliği etkileri özellikle aĢağıdakilerle neden olacaktır:

Su döngüsünün değiĢmesi, alanın sürdürülebilir geliĢmesine engel önemli bir sorun:
kullanılabilir su kaynaklarında azalmadan dolayı bir baskı ve sulama suyu için artan bir talep
beklenmektedir.

Üretim dereceli olarak düĢmesine sebep olacak Ģekilde tarım alanlarının bozulması ve toprak
verimliliğinin azalması: 3 – 4 °C‟lik bir artıĢın ürün verimini %25 – 35 düĢürmesi
beklenmektedir.

Biyolojik çeĢitliliğin azalması, biyo-iklimsel evrelerin değiĢmesi ve parazitik ve sağlıksal
tehlikeler.
Tarım alanlarının erozyon, mikro-organizma
kaybı, tuzlanma, çölleĢme, vb. ile bozulması –iklim
değiĢikliği bağlamında- Gaziantep‟in tarım ekonomisi için ve yemek tedariğinin güvenliği için ciddi bir
tehlike oluĢturmaktadır. Mahsul fiyatlarının %10 – 45 arası artması ve hammadde daha az bir oranda
artması Gaziantep sakinlerini, özellikle az gelirli olanları, doğrudan etkileyecektir ve Ģehrin genel
anlamda gıdaya bağlılığını arttıracaktır.
16.4. İklim Değişikliğine Karşı Alınması Gereken Önlemler
Bu bağlamda GBB‟nin, çevrenin direnç kapasitesini arttırmak için acil olarak kırsal ve tarımsal
eylemler uygulaması gerekmektedir:


DeğiĢen Ģartlara en iyi uyum sağlayan kültürler ve türlerle ilgili bir envanter, sektörün birçok
branĢı için teknik ve uygulamalarla ilgili çalıĢmalar, iklim değiĢikliğinin Gaziantep tarımı
üstündeki sonuçları ile ilgili kapsamlı bir prospektif analiz yürütülmelidir.
Toprak konsolidasyonu, tesviye, drenaj ve çiftçilere mahsul-toprak-su yönetimi öğretilmesiyle
çiftlik verimliliğinin geliĢtirilmesi.

Tarım uygulamalarının, modifikasyonların ve toplu organizasyonların teĢvik edilmesi.

Ulusal bir gözlem ağına sahip olan DMĠ‟nin Genel Müdürü ve DSĠ‟nin Genel Müdürü ile
bağlantılı olarak sürekli ve uzn vadeli hava ve hidrografik gözlermleri sistemi kurulması.

Ġklim değiĢikliği ile ilgili indikatör setinin mevcudiyetini sağlama.

Su yönetiminin geliĢtirilmesi: toprağın su miktarının takip edilmesi, mevcut su alt yapısının
daha iyi kullanılması, sulama yönetimi uygulamalarının geliĢtirilmesi, daha verimli su
uygulamaları teknolojilerinin elde edilmesi, kuraklık için erken uyarı sistemi.
Page 121
Bölüm 3 Uygulama Stratejisi
Page 122
17.
İDEP KURUMSAL ÇERÇEVESİ
17.1. Neden belediye düzeyinde bir İklim Değişikliği Politikası?
Yakın zamana kadar küresel iklim değiĢikliği politikaları ulusal ve uluslararası seviyelerde
değerlendirilmekte idi. Ancak ülkelerin idari ve siyasi yapısına bağlı olarak Ģehirler, eyaletler veya
çeĢitli idari bölgeler kendi enerji ve iklim değiĢikliği politikalarında önemli derecede özerkliğe sahip
olabilmektedirler. Ayrıca ulusal ve uluslararası düzeyde alınan kararların çoğunluğu zorunlu olarak
yerel seviyede hayata geçirilmektedir.
Ġklim değiĢikliği azaltımı ve enerji verimliliğiyle ilgili önlemlerin pek çoğu sanayi iĢletmeleri, taĢıma
Ģirketleri, yerel otoriteler, kamu ve özel sektör hizmetleri ve hane bireyleri gibi çok sayıda yerel
paydaĢı ilgilendiren konular olmalarından dolayı yerinden yönetime dayalı faaliyetlerdir. Gaziantep
Ģehri bu sebeple etkili iklim değiĢikliği azaltım programları ve sürdürülebilir enerji projeleri
uygulayabilecek düzeyde bir coğrafi, idari ve siyasi bir birimdir.
Gerçekten de bir iklim değiĢikliği azaltım stratejisinin temel özelliği tüm sosyal ve ekonomik faaliyetlere
yayılmıĢ olmasıdır. Stratejinin ölçeği tek bir sektörle sınırlı kalmamıĢtır (Temel olarak sadece “iklim
içerikli” olarak nitelendirebileceğimiz çok az sayıda eylem vardır ve sera gazı emisyonu azaltıcı
potansiyelin çoğu sektör temelli ekonomik seviyedeki eylemlere dayalıdır: Verimli bir taĢımacılık
sistemi, var olan binaların ısıl donanımının iyileĢtirilmesi, yeni binalar için enerji verimli inĢaat
standartlarının yerleĢtirilmesi, sanayi sektöründe enerji verimliliği sağlayan süreçlerin ve tesislerin
kurulumu vb.) Bunun amacı; tüketici istekleri, sosyal ihtiyaçlar ve çevre kalitesine uygun ve bu
niteliklerin farkında bir ekonominin geliĢmesine katkıda bulunmaktır. Böylelikle bu strateji tek tek
bakıldığında belli belirsiz, ancak tümü göze alındığında son derece kayda değer, geniĢ bir çerçevedeki
aktiviteleri etkileyebilmektedir.
Ġlkim değiĢikliğiyle mücadelenin bu yerinden yönetime dayalı yapısı; uluslararası, Avrupalı ve yerel
otoriteler tarafından gittikçe daha fazla anlaĢılmakta ve dikkat görmektedir. Benzer Ģekilde belediyeler
arası iĢbirliği organizasyonlarının iklim değiĢikliği azaltım ve uyum faaliyetleri için gösterdikleri küresel
çabaya ek olarak hazırlanmakta olan Yerel Ġklim Faaliyet Planları ile de geliĢtirilmeye ve uygulabmaya
çalıĢılan yerel inisiyatiflerin kayda değer geliĢimine tanık olmaktayız.. (Örneğin Fransa‟da 200‟den
fazla Yerel Ġklim DeğiĢikliği Planı uygulanmakta veya değerlendirilmektedir.)
17.1.1.
Yerel Düzeyde Halk Katılımının Sağlanması İhtiyacı
Tüm ülkelerde enerji üretimi ve arzıyla ilgilenen merkezi ya da özerk kurumlar veya güçlü Ģirketler
bulunmaktadır. Enerji alanında özel Ģirketlerin söz sahibi olması halinde bile devlet ve ona bağlı
kuruluĢlar önemli bir düzenleyici role sahiptir; fiyatları, yatırımları ve uluslararası anlaĢmaları göz
önünde tutarlar. Bu durum enerji arzının bir ülkenin sosyal ve ekonomik geliĢim stratejisindeki çok
önemli yerine iĢaret etmektedir.
Enerji alanındaki çevreyle ve iklimle ilgili konuların özellikle dikkate alınması gereken bu toplu stratejik
sorumluluk, daha da geliĢtirilerek nihai enerji kullanımının verimliliği ve yenilenebilir enerji konuları için
de geçerli olmalıdır. Öte yandan genellikle yönetime yakın olan birkaç ana aktörü içine dahil eden arz
politikalarının tanımlanması ve koordinasyonu göreceli olarak kolayken, aynı Ģey bireysel yatırım
Page 123
kararlarını ve toplumun her seviyesindeki bireysel tercihlerin sonucunu içeren talep tarafı için
söylenememektedir.
Ġklim değiĢikliği pek çok aktörün acil tepki vermesi gereken bir konudur. Ġklim değiĢikliği hâlihazırda
pek çok topluluğu etkileyen bir hal almıĢtır ve yakında vatandaĢları ve belediyenin servislerini,
varlıklarını ve altyapısını da –konut, enerji, ulaĢım, su ve atık sektörleri- etkileyebilecek düzeydedir. Bu
sebeple iklim değiĢikliği yerel eyleme geçmek için öncelikli bir alan olmuĢtur. Ġklim değiĢikliği azaltım
ve uyumu amaçlı olarak yerel toplum düzeyinde planlama, uygulama ve izleme faaliyetlerinin
yürütülmesine ihtiyaç vardır.
Yerel yönetimler sera gazı salımını azaltma ve değiĢen iklim Ģartlarına uyum alanında çok önemli bir
rol oynamaktadır. Yerel ve bölgesel yönetimler kamuoyunu etkilemek, karar alma ve satın alma
gücünü kullanarak bölge halkını yerel iklim eyleminde çok daha hızlı bir gidiĢata sokmak için ideal bir
pozisyondadırlar. Aynı zamanda merkezi yönetimin çeĢitli birimlerine göre daha hızlı plan yapma ve
karĢılık verme yetisine sahiptirler. Bu durum, onları küresel iklim değiĢikliğiyle mücadelede ana
aktörler haline getirmektedir.
17.1.2.
Enerji Verimliliğine Dair Engeller ve Diğer İklim Değişikliği Azaltım
Çalışmaları
Enerji ve karbon fiyatlarının ötesinde enerji verimliliğine ve C0 2 emisyonlarının azaltılmasına çeĢitli
engeller bulunmaktadır. Enerji fiyatlarının, enerji verimliliğini sağlayan yatırımlardan önemli gelir elde
edilmesini mümkün kılan tutarlı bir yapısı olsa bile enerji tasarrufu sağlayan fırsatların çoğu
değerlendirilmemektedir. Enerji tasarrufunun maliyeti aynı enerjiyi üretmenin maliyetinden çok daha
düĢük olsa dahi bu tutumun gerçekleĢtirilmediği görülebilmektedir.
Tüketiciler için

Tüketici davranıĢı güçlü bir “Ģu anı tercih etme” eğilimi göstermektedir. Bu durum, bugünkü
yatırımı sınırlandırma eğilimine de iĢaret eder ve gelecekte artacak iĢlem masraflarını kabul
etmeyi içerir. Toplum düzeyinde bu, yüksek kazanç sağlayabilecek enerji verimliliği
yatırımlarının yapılmadığı anlamına gelir, dolayısıyla da ortaya çıkan ek enerji ihtiyaçları
uygun maliyetli arz yatırımlarıyla karĢılanmamaktadır. Sonuç olarak arz-talep yatırımları
arasında ciddi bir dengesizlik oluĢmakta ve tüketiciler, toplum ve çevre için gereksiz maliyetler
yaratılmaktadır.

Yatırım kapasitesinin limitleri, tüketicileri sıklıkla en düĢük baĢlangıç maliyetindeki çözümlere
yönlendirmektedir. Örneğin krediyle yeni bir evin inĢasını finanse edecek bir aileyi ele alalım.
Bankalar kredi karĢılığında borç-gelir oranı kullanmaktadır, ancak genellikle enerji verimliliği
için yapılan ek yatırımların getireceği düĢük enerji maliyetini -daha iyi bir ısıl yalıtım, daha
verimli ısıtma ve aydınlanma sistemleri- hesaba katmamaktadır.

Kredi olanakları ve kendini finanse etme kapasitesi enerji üreticileri için enerji tüketicilerine
oranla hem faiz oranları hem geri ödeme koĢulları açısından çok daha üst seviyededir.

Son olarak yatırım kararlarını verenler her zaman iĢlem maliyetini ödeyenler değildir. Örneğin,
yatırımı yapan ev sahibidir, ancak elektrik veya ısınma faturasını ödeyen kiracıdır. Benzer
olarak, tüketici seçimleri çoğunlukla otoritelerin belirlediği -yüksek kaliteli bir Ģehir ulaĢım
sisteminin varlığı gibi- bölgesel geliĢim politikalarına dayanır.
Page 124
Bu nedenlerle, enerji verimliliği için normal bir piyasa anlayıĢının koĢulları yaratılacaksa arz ve talep
tarafları arasında kaldırılması gereken bir ayrılık vardır.
Böylece, fiyat konusu piyasa iĢleyiĢini yönlendirmek için çok temel bir öğe iken, piyasa aksaklıklarını
azaltmak için yukarda bahsedilen uygun maliyetli enerji verimliliği politikalarına ve önlemlere ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu noktada kamu kurumlarının ve özellikle de yerel otoritelerin oynaması gereken
önemli bir rol bulunmaktadır.
Toplum için
Piyasa, orta ve uzun vadeyi, ayrıca kaynakların gitgide tükenmesini, jeopolitik riskleri veya ihtimali
düĢük olan afetleri hesaba katamamaktadır. Bu sebeple bahsi geçen konulardan ulusal ve yerel
düzeyde sorumlu olan birim kamu otoritesidir.
Politika üreticilerde, iĢ dünyasının liderlerinde, ulusal ve bölgesel düzeyde seçilmiĢ temsilcilerde, yerel
otoriteye bağlı planlamacılarda, teknik elemanlar ile tüketicilerde enerji verimliliği potansiyeline ve
uygulama yöntemlerine, ayrıca diğer iklim değiĢikliği azaltım önlemlerine dair bilgi ve ekonomik eğitim
eksikliği bulunmaktadır. Çoğunlukla çeĢitli faaliyetlerin ve tesislerin enerji tüketimi gibi en basit bilgiler
bile yeterince bilinmemektedir.
Gaziantep düzeyinde, BüyükĢehir Belediyesi Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın hazırlanması proje
dizayn edip uygulayabilen mühendislik ve danıĢmanlık kapasitesinin artması ihtiyacını doğurmuĢtur.
Benzer ihtiyaçlar; enerji ölçümü, sayımı ve tasarrufu için kullanılan alet ve ekipmanların piyasasının
geniĢlemesi ve çeĢitlenmesi alanında da doğmuĢtur.
Ancak enerji verimliliğine ve nihai kullanım verimliliğine ayrılan mali olanaklar kısıtlıdır.
Sonuç olarak, önemli bir engel iklim değiĢikliği azaltımıyla ilgili politikaların özellikle de karar alıcılar
tarafından algılanıĢı, yani yöntemin kendisidir. Ġklim değiĢikliği azaltım projelerinin çoğu aynı büyük
dezavantaja maruz kalmaktadır, politika üreticilerin bakıĢ açısından ne hemen göze çarpan (ör. Çatı
yalıtımı), ne de göz kamaĢtırıcı (ör. Yeni yapı yönetmeliği standartları veya özel bir endüstriyel tesis
için ısı kurtarma sistemleri) nitelikte olmaları sebebiyle arka planda bırakılırlar. Örneğin, bir Ģehirde
veya ülkede çok büyük bir enerji verimliliği programı baĢarılı olarak uygulansa ve binlerce ton
hidrokarbon ve CO2 tasarrufu edilse bile yeni bir enerji santrali veya otoban açılıĢı gibi bir seremoni
gerçekleĢmemektedir. Sera gazı salımındaki düĢüĢler genel olarak küçük kazançlar olarak sayılırlar.
Bu sebeple politikacıların sera gazı azaltımının gerçek değerine ve bunun orta ve uzun vadedeki
muazzam kazanımlarına ikna edilmiĢ olmaları elzemdir.
17.2. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği Eylem Planı
Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, çeĢitli faaliyetlerden oluĢan bir anahtar teslimi program veya Ģehir
planlama belgelerinin bir eki değildir. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, sera gazı salımında düĢüĢ elde
etmek için sektörel politikalar ve ilgili faaliyetler ile ekonomik aktörlerin (hane halkları, Ģirketler) karar
alma süreçleri arasında tutarlılık sağlamaya çalıĢan uzun soluklu bir süreçtir.
İklim Değişikliği Eylem Planı (CCAP) tasarlama aşamasında, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
(GBB) bilgi akışından ve karar alma sürecinin koordinasyonundan sorumlu olacak bir lider
atamalıdır. Karar alma sürecine de mutlaka çeşitli GBB idarecileri ve kamu ile özel sektör
ortakları dahil olmalıdır.
Page 125
Genel olarak çevre politikalarından sorumlu bölüm ya da Ģube bu liderlik rolünü üstlenir. Gaziantep
BüyükĢehir Belediyesi örneğinde de Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın detaylandırılmasının ilk
aĢamasında bu rolün Çevre Birimi tarafından mükemmel bir Ģekilde yürütüldüğü görülmüĢtür. Ancak
bu ihtiyaç duyulan liderlik, planla ilgili çalıĢmaların sadece çevreyle ilgili birimde yürütülmesi gerektiği
anlamına gelmemektedir.
Belediye ve onun kontrolündeki birimler düzeyinde liderden beklenen, belediyenin diğer sektörel
birimleri arasında CCAP‟nin amaçları hakkında ortak bir anlayıĢ yaratmak ve sektörel planlama
belgesiyle bütçe planlamasında aĢağıdakileri tanımlamaktır:
1.
Sera gazı salımını olumlu yönde etkileyecek yatırımlar; teknik, düzenleyici ve finansal
önlemler
2.
TartıĢılmakta olan ve sera gazı emisyonlarını azaltma amaçlı olarak içeriği halen
azami
sonucu
elde
edebilecek
Ģekilde
yönlendirilebilecek
yatırımlar;
teknik,
düzenleyici ve finansal önlemler
Bu nokta CCAP olgunlaĢma sürecinin ileri adımları için çok mühimdir. Belediye tarafından giriĢim
potansiyeli olarak onaylanana kadar CCAP‟nin elde edebileceği mali kaynakların çoğu Çevre Birimi‟nin
dıĢından gelmektedir. Bu sebeple, esas zorlu iĢ karar alma süreçlerini ve ilgili kaynakları sera gazı
salımlarını azaltıcı Ģekilde yönlendirmektir.
CCAP olgunlaĢma sürecinin sonuna kadar, Çevre Birimi en yüksek seviyede politik destekten ve tüm
teknik müdürlüklerin iĢbirliğinden yararlanmalıdır.
Belediye ortakları düzeyinde
Çevre Birimi, diğer ilgili sektörel belediye birimleriyle iĢbirliği içerisinde bir iletiĢim, bilgi paylaĢımı ve
ortaklık stratejisi geliĢtirmelidir. Böylelikle aralarında bir sinerji oluĢturarak belediyenin ortaklarının
yatırım planlarını ve davranıĢlarını vb. olumlu etkileyebilmektedir. Bu durum, CCAP olgunlaĢma ve
uygulama aĢamalarında sinerjiyi ve fikir birliğini kolaylaĢtıracak özel eylemler ve önlemler gerektirir:
ĠletiĢim araçları, seminerler, kapasite geliĢtirme faaliyetleri, teĢvikler, sosyal ağ oluĢturma, uluslararası
turlar vs.
Benzer bir strateji ekonomik aktörler düzeyinde (vatandaşlar, hane halkları, şirketler vs.) de
gerekli araçlarla ve STK‟ların, sendikaların ve ticaret odalarının gücü de kullanılarak uygulanmalıdır.
CCAP böylelikle geniĢ bir yelpazede yer alan farklı kurumsal ve sosyal düzeydeki eylemleri
kapsayacaktır. Bu da liderin (CCAP oluşum ve uygulama süreçlerinden sorumlu şube ya da
birim) aşağıdakilerden yararlanması gereğini ifade eder:

Güçlü bir meşruiyet

Yukarda bahsedilen tüm eylemleri ve girişimleri üstlenmek için bu konuya adanmış
insan kaynakları ve bütçe.
Genellikle bir Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟na dahil olan belediyeler oluĢum sürecinde en az bir kiĢiyi
bu göreve atamakta, uygulama aĢamasında ise belediye içinde veya belediyeye bağlı olacak Ġklim
DeğiĢikliği Birimi (Paris, Londra, Barselona vb.) olarak özel bir Ģube kurmaktadırlar. Raporun
Page 126
devamında baĢarılı bir CCAP uygulamasının ön koĢulu olarak böyle bir kurumun oluĢturulmasının
ardındaki gerekçelerden ve ana hatlardan bahsedilecektir.
17.3. Gaziantep İklim Değişikliği Kurumu’nun Yapılanması için Kılavuz
Ġklim değiĢikliği politikaları tüm sosyal ve ekonomik beĢeri etkinliklere tatbik edilmektedir. Politikaların
uygulanabilmesi için ilgili bir eylem planının tasarlanması ve ekonomik doğrudan veya dolaylı olarak
iliĢkili olan ekonomik aktörlerle uyum içinde yürütülmesi gereklidir.
Böyle bir stratejiyle iliĢkili tüm ortaklar –enerji nihai kullanıcıları, standartları belirleyen otoriteler,
tasarımcılar ve geliştirmeciler, belediye yöneticileri, özel Ģirketler vs.- planın hazırlanmasının en
baĢında, tıpkı uygulama ve değerlendirme aĢamalarında olacağı gibi, eyleme dahil edilmelidir.
İklim değişikliği azaltımı için kamu sektörü işlevlerini yürütecek bir kamu kurumuna bu sebeple
oldukça ihtiyaç duyulmaktadır: Ortaklardan oluĢan bir ağın organizasyonu, takip ve değerlendirme
projeleri ve ölçümler.
17.3.1.
İklim Değişikliği Kurumlarının Rolü ve Yapısı
DeğiĢken pozisyon ve statülerle, nihai enerji kullanım verimliliğini ve diğer iklimle ilgili azaltım
stratejilerini kolaylaĢtırmak, teĢvik etmek ve uygulamakla görevli kamu kuruluĢları çoğu OECD
ülkesinde ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde mevcuttur. (Ör. Fransa – bkz. AĢağıdaki kutuda Paris
Ġklim Birimi ile ilgili verilen bilgi-, Ġspanya, Ġtalya, Ġngiltere vb.). Bu durum aynı zamanda bazı
sanayileĢmesini yeni gerçekleĢtirmiĢ ve ekonomisi geliĢmekte olan ülkelerde (Tunus, Güney Kore,
Tayland vs.), ayrıca bazı Doğu Avrupa ülkelerinde (Romanya, Macaristan, Ukrayna, Polonya) de
görülmektedir.
Sera gazı salımındaki azaltım uygulamaları merkezilikten uzak ve çeĢitlendirilmiĢ faaliyetlerdir. Bu
konudaki sorumluluk da hem Ģirketlere, hem de yerel yönetimlere, yerel yönetime dayalı kurumlara,
servis sektöründeki firmalara ve hane halklarına aittir.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği Eylem Planı’nı geliştirmekle yükümlü
kurumun görevi, enerji verimliliği ve diğer sera gazı emisyonu azaltım projelerini kendi başına
yürütmek değil, ayrıca yapması gereken bu çeşit projelerin gerçekleşmesi ve teknik, ekonomik,
sosyal ve çevresel anlamda azami etkiyi yaratması için gerekli koşulları yaratmaktır. Bu nedenle
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi (GBB) Ġklim DeğiĢikliği kurumu karbon yoğunluğu düĢük teknoloji ve
yönetimlerin her türlü ekonomik sektörde teĢvikini, kolaylaĢtırılmasını ve desteklenmesini sağlamalıdır.
Bu gerçekten de yerel idarelerin geleneksel rolüyle kıyaslandığında yapısı oldukça farklı ve yeni bir
kamu hizmetidir. Aynı fikir, merkezi devlet için veya bölgesel ya da yerel düzeylerde de geçerli olabilir.
Bu hizmetin gereğince yerine getirilebilmesi için liderlik, diyalog kurma, hızlı müdahale edebilme ve
sorunları değerlendirebilme gibi geniĢ yelpazede ortakları etkileyebilen yetiler edinilmelidir. Özellikle
de karar alma sürecinin yerinde yönetimle gerçekleĢmesi bir iklim değiĢikliği eylem planının baĢarıya
ulaĢmasının ön koĢulu olduğu için kurum, diğer birey, grup ve kuruluĢları doğru karar almakta
yetkilendirebilmelidir.
Page 127
GBB İklim Değişikliği Kurumu’nun Kurulması için Öneri
17.3.2.
ÇeĢitli ülkelerde ve coğrafyalardaki tecrübelerden yola çıkarak GBB Ġklim DeğiĢikliği Kurumu‟nun
(GBB ĠDK) kuruluĢunda aĢağıdaki türde bir yaklaĢım önerilmektedir:
Türk idari sistemiyle uyumlu olmak üzere GBB ĠDK, GBB‟ye bağlı olarak kurulabilir. Bu organın son
derece vasıflı bir kadrodan oluĢan iyi bir yapısı olmalıdır.
Hatalı bir noktadan baĢlamayı veya belirsizliklerin oluĢmasını önlemek ve azami verimliliği sağlama
amaçlı olarak bazı ön koĢullar yerine getirilmelidir:
1. BaĢarılı olabilmek için, GBB ĠDK‟nın yerel halkı ve özel sektördeki ortakları, diğer GBB ve ilçe
yönetimlerinin servisleri ve özel sektör ile uyumlu bir Ģekilde harekete geçirecek yeterli
meĢruiyeti ve otoritesi olmalıdır. Bunun için de GBB ĠDK‟nın net bir yetki alanı olmalı ve
Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi‟nin çizgileri belirlenmiĢ politikaların uygulanması için en üst
seviyede desteğini almalıdır. Boyut olarak küçük olsa da, GBB ĠDK, birbirini tamamlayan çeĢitli
görevleri aynı anda yürütebilecek, özellikle de teknoloji, ekonomi, çevre, eğitim ve bilgi edinme
konularında ortaklarla diyalog ve anlaĢmaya özen gösterecek yüksek vasıflı bir kadroya sahip
olmalıdır. Bu kadro dikkatle seçilmiĢ ve devingen olmalıdır, ayrıca çalıĢan personelin hem
maaĢları düzgün biçimde ödenmeli, hem de sürekli olarak eğitime tabi tutulmalıdır.
2. GBB ĠDK geniĢ bir yönetim özerkliğine ve hızlı hareket edebilme yetisine sahip olmalıdır. Bir
liderlik ve teĢvik organı olarak tercihen geleneksel idareden ayrı bir yeri olmalıdır (ör. Paris
Ġklim DeğiĢikliği Birimi). Eğer sistemin yapısı sebebiyle GBB ĠDK‟nın GBB yönetiminin içinde
veya civarında olması gerekiyorsa da ona faaliyetlerinde ve yönetiminde rahatça hareket
edebileceği istisnai bir alan yaratılmalıdır.
3. Kurum Ģunlar için yeterli mali kaynağa sahip olmalıdır:

Kendi personeli ve ekipmanı, ekonomik araĢtırmaları, iletiĢim ve bilgiye eriĢim amaçlı
çalıĢmaları, eğitim ihtiyaçları ve ulusal ila uluslararası aktivitelere katılım için
harcamalarını karĢılayabilmek

Ġlgili örnek teĢkil edecek veya öncü iĢlemlere doğrudan finansal teĢvik vermek (enerji
denetimleri, hazırlık niteliğinde fizibilite araĢtırmaları, gösterge nitelikli iĢlemler,
yönetim uygulamalarında veya ekipmanlardaki geliĢimlerin yaygınlaĢtırılması vb.)
Bu finansal yollar çeĢitli kaynakların birleĢtirilmesiyle oluĢabilir: GBB bütçesi, GBB‟nin kamu veya
özel sektör ortakları, özel ulusal fonlar, özel sermaye (ulusal veya uluslararası, özellikle GBB‟nin
taahhüdüyle birleĢtirilmiĢ) ve uluslararası iĢbirliği.
Bu Ģartlar yerine getirildiği ve belediyenin insan kaynakları izin verdiği takdirde Gaziantep‟in için uygun
olabilecek bir yaklaĢım GBB‟nin sorumluluğu altında ancak finansal ve idari olarak özerk bir Ġklim
DeğiĢikliği Birimi veya Merkezi kurmaktır. Birimin pozisyonu önemli olacaktır, çünkü eğer sadece GBB
Çevre Birimi‟nin sorumluluğu altında olursa yeterince etkili olamayacaktır. Ancak doğrudan Belediye
BaĢkanı‟na bağlı olduğu takdirde daha yüksek baĢarıya ulaĢır, çünkü iklim değiĢikliği azaltımı tüm
sektörlerin faaliyetlerini hedef almaktadır.
ġehrin iklim değiĢikliği politikası için kullanılabilecek mali ve beĢeri kaynaklar kısıtlı olduğu takdirde, en
iyi çözüm böyle bir Birim ya da Merkez kurmak olmayacaktır, çünkü kritik kitleye ve ihtiyaç duyulan
yetki, rekabet ve fonlara eriĢememe riski oluĢacaktır. Bu durumda, ortakların harekete geçirilmesi ve
Page 128
yukarda açıklanan görevler GBB‟nin idari düzeneğinin içinde, halen yukarda tanımlanan Ģartlar göz
önünde bulundurularak organize edilebilir.
Bu maksatla “genel merkez” görevi görecek ve iklim değiĢikliği politikalarının gelen Ģehir politikalarına
entegrasyonunu sağlayacak bir “iklim değiĢikliği ünitesi” doğrudan Belediye BaĢkanı‟na veya Genel
Sekreter Yardımcısı Ġbrahim EVRĠM‟e bağlı olarak kurulabilir. Bu merkez ayrıca Ġklim DeğiĢikliği Eylem
Planı‟nı güncelleme, teĢvik ve destek planları yapma ve ortaklardan oluĢan ağa liderlik etme
görevlerini üstlenmelidir. Birim, diğer GBB yöneticileri ve servisleri –çevre, Ģehir planlama, destek
hizmetleri, ulaĢım, enerji vb.) tarafından da desteklenmelidir. Böyle bir organizasyon Ģeması tam yetkili
bir GBB ĠDK‟ya geçiĢ yolunda önemli bir aĢama oluĢturabilir.
Ġklim değiĢikliği birimi ayrıca GBB‟nin Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı‟na entegre olarak da
çalıĢabilir, ancak bu durum birimin tüm sektörlere etki etmesi yaklaĢımını sınırlandıracaktır.
Kalıcı ve sadece iklim değiĢikliğine yönelik kurumlar oluĢturmanın en büyük avantajı bu yaklaĢımın
tutarlılığı ve tüm kapasitenin iklim değiĢikliği stratejisinin oluĢturulması ve uygulanması için
kullanılmasıdır. Bunun için ön koĢullar en yüksek düzeyde siyasi irade, hareket özgürlüğü ve özerk
yönetim, yüksek vasıflı insan kaynakları istihdamı ve mali kaynak kullanımıdır.
Page 129
Paris İklim Birimi
2008 yılında Paris ġehri Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Birimi‟nin (ADEME) desteğiyle kurulan
Paris Ġklim Birimi, Paris‟in Ġklim Planı‟nı desteklemeyi amaçlayan çok paydaĢlı bağımsız bir
dernektir. Amacı böylece enerji verimliliğini, yenilenebilir enerji geliĢtirilmesini ve iklim değiĢikliyle
mücadele eden herhangi bir eylemi (konut, ulaĢım, iletiĢim sektöründe vs.) teĢvik etmektir.
Birimin 3 temel görevi vardır:



Paris‟lilere ve çevredeki paydaĢlara iklim değiĢikliğiyle mücadele eden eylemler
uygulayabilmeleri için bağımsız ve ücretsiz bilgi, tavsiye ve teknik destek sağlamak.
Ayrıca 8 danıĢmandan oluĢan bir Enerji Bilgi Noktası barındırmaktadır.
Enerji tasarrufları ve iklim değiĢikliğiyle mücadele konularında karĢılaĢtırmalı
değerlendirme ve bilgiyi yayma faaliyetlerini üstlenmek. Birim, eğitim materyali toplayarak,
etkinlikler, konferanslar ve eğitimler düzenleyerek bu alandaki tekniklerin ve en iyi
uygulamaların vitrini olmayı amaçlamaktadır. En güncel ideal uygulamalardan haberdar
olmak için yerel, ulusal ve Avrupalı paydaĢlarla, özellikle de diğer benzer birimlerle kamu
sektöründe ve özel sektörde ortaklıklar oluĢturmalıdır,
AraĢtırmalar yapmak ve sera gazı salımı azaltım ve uyum stratejilerini 2020 ve 2050 Ġklim
Planı‟nın amaçlarıyla aynı çizgide tutmak. Bu görev, eylemleri üstlenecek aktörlerin
tanımlanmasını ve koordinasyonunu, ortaklıkların ayarlanmasını ve ulusal ile uluslararası
projelere cevap verebilecek yetide olmayı içermektedir.
Birim çeĢitli kategorilerden aktörleri bir araya getirmektedir: yerel yönetimler (Paris Ģehri veya Ilede-France bölgesi gibi), iklim veya çevre temalı çalıĢan kamu idari kurumları (e.g. ADEME, MétéoFrance vb.), taĢıma Ģirketleri (metro için RATP, demiryolları için SNCF), enerji iĢletmecileri (EDF,
Paris Bölgesel Isıtma ġirketi) sosyal konut organizasyonları, yüksek eğitim kurumları, özel
Ģirketler, enerji ve çevre alanındaki dernekler.
Bu görevleri yerine getirmek için birimin 27 kiĢiden oluĢan bir ekibi ve 3 departmanı
bulunmaktadır:
 Birimin temel faaliyeti olan “Tavsiye ve Destek” Departmanı. Bu departmanın içinde üç grup
çalıĢmaktadır: EIE grubu (8 danıĢman), Ortak mülkler grubu (9 danıĢman) ve yakıt kıtlığıyla
mücadele eden yeni bir grup (3 danıĢman).
 “Bilgi ve ĠletiĢim” Departmanı
 “Strateji ve Projeler” Departmanı.
Birimin %50‟sinden fazlası kamu fonlarından (ADEME, Ile de France Bölgesi ve Paris Belediyesi)
gelen 1.8 milyon €„luk yıllık bütçesi vardır. DanıĢmanlık faaliyetlerinin bağımsızlığını sağlamak için
enerji tedarikçileri tarafından fon kabul edilmemektedir.
Page 130
İklim Değişikliği Birimi / Kurumu’nun Görevleri :
17.3.3.
Görev 1: Gaziantep’in İklim Planı’nı yönetmek, koordine etmek ve kontrol etmek
Bu görev Birim / Kurum „un ana faaliyeti olacaktır.
1. Gaziantep İklim Planı eylemlerini hızlandırma, koordine etme ve yönetme
Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın amaçları iddialıdır ve GBB yöneticilerinin ve bölgesel
aktörlerin istek ve dinamizmine bağlıdır. Birim/Kurum, Ġklim Planı‟nı canlı ve gittikçe geliĢen bir araç
haline getirmek için ortaklar arası iĢbirliğini düzenlemek ve canlandırmakla yükümlüdür. Ayrıca
eylemlerin gerçekten uygulandığından emin olunmasını sağlayacak ve bölgedeki iklim değiĢikliğiyle
mücadele amaçlı sera gazı salımı azaltım ve uyumu için daha da ileri stratejiler ve ortaklaĢa
yürütülecek projeler önerecektir.
Bu amaçla Birim/Kurum ilgili paydaĢları ve teknik ortakları bir araya getirerek tematik çalıĢma grupları
kuracak ve uygulama yöntemlerinin, finansal ve teknik yolların, paydaĢların sorumluluklarının ve
oynaması gereken rollerin, zaman çizelgesinin vb. tartıĢılmasını sağlayacaktır. Grupların konusu
Ģunlar gibi olabilir: Planlama ve sera gazı etkisi, ulaĢım sektörünün çevresel etkisi, medya yoluyla iklim
değiĢikliği hakkında farkındalık arttırma, Ģirketlerde elektrik tüketimi azaltma vb.
2. Yürürlükte olan eylemleri gözlemleme, kontrol etme ve değerlendirme
Ġklim Planı‟nın etkili olarak izlenmesi, eylem planının durumu hakkında görüĢ edinmeyi ve
uygulamalarla sonuçlarını hızlıca değerlendirip programı ona göre güncellemeyi mümkün kılacaktır.
Uygulama, ona özel sonuç ve genel amacı ele alabilmek için programın değerlendirmesinin üç
aĢaması dikkate alınmalıdır:

1/ Uygulamanın izlenmesi ve değerlendirilmesi: Eylemlerin uygulanabilmesi için
kaynakların etkin bir Ģekilde kullanılıp kullanılmadığı,

2/ Eylemlerin izlenmesi ve değerlendirilmesi: Eylemlerin etkin sonuçlarını (eylem
fiĢlerinde tanımlanan göstergelere göre) ve sera gazı salımını azaltma, hava kalitesi
ve eylem/sektör düzeyinde enerji tasarrufu konularına etkisini kontrol etmek. Bu
izleme, proje grubuna ve GBB‟ye hem yüksek etkili eylemleri değerlendirme olanağı
sağlar, hem de hangi eylemlerin tekrar ele alınıp üzerinde düĢünülmesi gerektiği
konusunda fikir verir. Ayrıca Birim/Kurum‟a GBB yönetimindeki paydaĢlarla ve seçilmiĢ
yetkililerle raporlama ve değerlendirme yapılırken amaç ve argümanlara uygun öğeler
sunmayı sağlar.

3/ Genel amaçların izlenmesi: Sera gazı salımının düĢürülme miktarına, hava
kalitesindeki değiĢikliğe ve Ģehirdeki tüm sektörlerdeki enerji tasarrufuna bakılarak
programın küresel etkisinin incelenmesi gereklidir, ancak aynı zamanda programın
kamu politikalarına, paydaĢların aidiyetine ve uzmanlık geliĢtirme alanlarındaki
etkisine de bakılmalıdır.
Birim/Kurum, bir izleme aracının yardımıyla her eylem için ayrı ayrı amacını, ayrılan bütçeyi, içeriği ve
ortakları, performans göstergelerini, sera gazı salımını azaltma ve enerji tasarrufu alanlarındaki
etkisini, umulan durumla elde edilen durum arasındaki farkı ve karĢılaĢılan zorlukları sergileyecektir.
Düzenli olarak da bu izleme aracını güncellemesi gerekecektir. Birim/Kurum, bu araçla Gaziantep‟teki
Page 131
sera gazı salımı durumu ve bunun geliĢimi hakkında küresel bir bakıĢ edinebilmek için eylemlerin
etkilerine dayalı verileri derleyip toplayacaktır..
Görev 2: Temel ölçüt ve projeler
1. En iyi uygulamalar ve teknolojiler için vitrin niteliği taşıma
Birim/Kurum, Gaziantep‟te, Türkiye‟de veya yurtdıĢında gözlemlenen en iyi uygulamaların ve
teknolojilerin nüfuz etmesini teĢvik etmek için kapsamlı haber alma faaliyetleri gerçekleĢtirecektir.
Ayrıca iklim değiĢikliği alanında faaliyet gösteren Gaziantep‟teki giriĢimleri tecrübe ve uzmanlık
aktarımı vasıtasıyla geliĢtirecek ve teĢvik edecektir. Bunun için Birim/Kurum Ģunları yapacaktır:

Yerel uzmanlar, araĢtırmacılar veya bilimsel kurumlar ve Ģirketlerden oluĢan yoğun bir
ağ oluĢturma faaliyeti yürütmek ve bölgesel aktörler için fikir ve tecrübelerin
aktarılacağı bir platform oluĢturmak;

Ulusal ve uluslararası ağlara katılmak. Örneğin:
o
Yerel enerji ajanslarının ağı: Günümüzde Avrupa‟da 400‟den fazla enerji
ajansı bir
ağ oluĢturmuĢtur
ve
yerel halklarına
destek
olmak
için
çalıĢmaktadır,
o
Energie-Cités: Kendi enerji geleceklerini yaratmak isteyen Avrupa‟daki
belediyelerin oluĢturduğu dernek
o
ICLEI – Sürdürülebilirlik için Yerel Yönetimler, 1220‟den fazla yerel yönetim
üyesinin sürdürülebilir kalkınma için çalıĢtığı dernek
o
Sürdürülebilir Enerji için Uluslararası Ağ (INFORSE), çevreyi koruyup fakirliği
azaltmayı amaçlayan çevreyle ilgili organizasyonlardan oluĢan ve kar amacı
gütmeyen uluslararası bir ağ
o

vb.
Uluslararası giriĢimleri ve müzakereleri takip etmek.
2. Yerel düzeyde projeler başlatmak ve uluslararası projelerle programlara katılmak
Birim/Kurum Ģunları yapacaktır:

ġehir için en önemli ve sembolik değeri yüksek, yaratıcı projelerin tasarlanmasına katılmak ve
bunları teĢvik etmek;

Ulusal ve uluslararası proje çağrılarına cevap önerileri için kaynak oluĢturmak;

Uluslararası iĢbirliğini cesaretlendirmek ve Uluslararası Finansal KuruluĢlar ile Uluslararası
Ġklim Ġnisiyatifi fonları tarafından karĢılanan uluslararası birleĢik projelere ve programlara
katılmak.
Görev 3: İletişim, bilgi, tavsiye ve eğitim faaliyetleri
Birim / Kurum, tüm sektörlerde doğrudan ya da dolaylı olarak iletiĢim, bilgi aktarımı, eğitim ve tavsiye
hizmetlerinin uygulanması görevini üstlenecektir. Birim/Kurum„un bu alandaki nihai rolü, GBB‟nin
Page 132
Eylem R2‟ye yani Enerji Bilgi Noktaları‟nın oluĢturulmasına ve Eylem S1-2‟ye yani Yerel Enerji
Birimi‟nin kurulmasına yönelik seçimlerine bağlı olacaktır.
Page 133
17.4. Kurumsal Düzen Seçenekleri
Kurumsal organizasyonun iki Ģekilde oluĢturulması mümkündür:
17.4.1.
İklim Değişikliği Kurumu
ġema 1: Enerji Bilgi Noktaları ve Yerel Enerji Kurumu bağımsız organlardır. Enerji Bilgi Noktaları konut
sektörü için iletiĢim, bilgi, tavsiye ve eğitim faaliyetlerini üstlenirken Yerel Enerji Kurumu kamu
yönetimlerine ve özel servis sektörüne aĢağıdaki Ģemaya göre odaklanır. Ġklim değiĢikliği
Birimi/Kurumu tümüyle veya ortaklarıyla birlikte onların faaliyetlerini finanse etme ve onlara yol
gösterme görevi görür. Tüm Enerji Bilgi Noktaları‟nın danıĢmanlarına bir koordinatör ve Yerel Enerji
Kurumu‟na yetkili bir sözcü atar.
Page 134
17.4.2.
İklim Değişikliği Birimi
ġema 2: Enerji Bilgi Noktaları ve Yerel Enerji Kurumu‟nun aktiviteleri, birkaç farklı bölümden oluĢan ve
hedef odaklı olarak düzenlenmiĢ Ġklim DeğiĢikliği Birimi/Kurumu tarafından üstlenilmektedir. Enerji Bilgi
Noktaları‟nın danıĢmanları Birim/Kurum tarafından istihdam edilmektedir ve kamu yönetimleri ile küçük
ve orta ölçekli iĢletmelerde bir adet personel iklim değiĢikliği konularını ele almak üzere ayrılmıĢtır.
ÇeĢitli ara basamaklar veya seçenekler de düĢünülüp üretilebilir. Doğal olarak Enerji Bilgi Noktaları
yakınlık gerektiren bir hizmettir, çünkü danıĢmanların nihai tüketiciye yakın olmaları gerekmektedir. Bu
sebeple danıĢmanların Ģehre dağılmıĢ olmalarını ve ilçe belediyeleri veya yerel dernekler gibi yerinden
yönetilen yapılar tarafından istihdam edilmesini önermekteyiz. Ġlk adım olarak, yerel enerji kurumu
Ġklim değiĢikliği Birimi/Kurumu tarafından yürütülebilir. Daha sonra bağımsız ve özerk bir yapının
faydalı olacağı görülürse bu aĢamaya geçilebilir.
Page 135
Önerilen Kurumsal Çerçeve: Sentez
17.4.3.
AĢağıdaki Ģema, Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı için önerilen kurumsal çerçeveyi
göstermektedir.
Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı yönetimi için daha önce iki seçenek betimlenmiĢtir:

Doğrudan Belediye BaĢkanı‟na veya Genel Sekreter Yardımcısı Ġbrahim EVRĠM‟e, ya
da GBB yönetimindeki en uygun departmana (muhtemelen Çevre Daire BaĢkanlığı‟na)
bağlı bir Ġklim DeğiĢikliği Birimi‟nin oluĢturulması,

Bağımsız, özerk, bu amaç için düzenlenmiĢ bir Ġklim DeğiĢikliği Kurumu‟nun
kurulması.
Projenin ve Birim ya da Kurum‟un genel yönetimi ile Birim/Kurum (idari komite, raporlama, paydaĢlar
vs.) için düĢünülen boyut ve ayrılacak bütçe, ikinci aĢamada, yani Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı‟nın
stratejisi ve ölçeği onaylandığında belirlenmelidir.
Page 136
17.4.4.
Seçeneklerin Değerlendirilmesi
Özerk Kurum
GBB‟nin içinde Birim
Ġki seçeneğin de aĢağıdaki tabloda özetlenen güçlü ve zayıf tarafları bulunmaktadır.
Güçlü Yanlar
Zayıf Yanlar
 Birim‟in asli sahibi ve ana paydaĢı olarak
GBB‟nin diğer aktörlerle iĢbirliği ve
karĢılıklı
iletiĢim
kurmaya
dayalı
çerçevenin kurulmasında kati liderliği
olacaktır.
 Belediyenin yapısı zaten belirli olduğu için
yeni bir yasal statü ve yapı oluĢturulmaya
ihtiyaç duyulmayacaktır. DıĢarıdan ortak
dahil etmek için de bir anlaĢma yapmak
yeterli olacaktır.
 Güçlü bir iç meĢruiyeti olacaktır: GBB‟nin
seçilmiĢ yetkilileri Birim‟in faaliyetlerinin
baĢarısıyla
doğrudan
ilgili
hissedeceklerdir.
 GBB içerisindeki çeĢitli idarecileri çeĢitli
ortak projeler için harekete geçirmek daha
kolay olacaktır.
 Önerilen 3 görev, özellikle de Birim‟in
“yerel
enerji
kurumu”nu
içinde
bulundurması yüksek ideallerden oluĢan
ve mühim teknik kaynaklar ve insan
kaynakları gerektiren konulardır. GBB bu
sorumluluğun çoğunu taĢımak zorunda
kalacaktır.
 Belediyenin iç siyasi yapısına dayalı
olarak Birim‟de tarafsızlık yeterince var
olamayacaktır. Bundan dolayı da diğer
ortakların Birim‟i ve faaliyetlerini ancak
ortalama seviyede benimsemesi riski
oluĢacaktır.
 Birim, siyasi durumun belirsizliğine karĢı
savunmasız olacaktır.
 Birim teknik ve finansal yerel ortakları
eylemlere katacak yaratıcı yöntemler
getiremezse dıĢ meĢruiyet zayıf olabilir.
 DıĢ fonları harekete geçirme daha zor
olabilir. funding might be complicated.
 Kurum, çeĢitli kategorilerdeki aktörlerin
(kamu ve özel sektör) bir araya gelmesine
ve
kamu
yararına
faaliyetler
gerçekleĢtirmesine imkan sağlayacaktır.
 DıĢarıya karĢı güçlü bir meĢruiyeti
olacaktır: Farklı üyelerin kuruma giriĢi, tüm
enerji ve iklim konularında olumlu ve
dinamik bir diyaloğun geliĢmesini mümkün
kılacaktır.
Derneğin
üyeleri
eĢit
konumdadır ve alt-üst iliĢkisine tabi
değildirler.
 Yerinden yönetimle karar alabilmek için
insanları yetkilendirme ve söz sahibi kılma
hedefiyle uyumlu olarak geniĢ bir yönetim
özerkliğine sahiptir.
 ÇeĢitli fon kaynakları kombine edilebilir:
GBB bütçesi, GBB kamu ve özel ortakları,
özel ulusal fonlar, özel sermaye vb.
 GBB‟nin dıĢında bir kurum olması,
GBB‟nin yapıyı kontrolünü zorlaĢtıracaktır.
 Eylemlerinin
görünürlüğü
daha
az
olacaktır.
 “Kritik kitle”ye ulaĢabilmek için bu iĢe
adanmıĢ insan kaynakları ve bütçe
gereklidir.
 ÇeĢitli özelliklere sahip ortaklarla yepyeni
bir yapı yaratmak zaman harcayıcı
olabilir..
Daha önce de belirtildiği gibi, GBB idari sisteminin içinde bir Birim‟in oluĢturulması, Gaziantep Ģehri
Ġklim DeğiĢikliği Kurumu‟nun kurulması için gerekli kitleye, yeterli mali kaynaklara ve insan
kaynaklarına eriĢinceye kadar bir geçiĢ seçeneği olabilir.
Page 137
17.5. İDEP İletişim Fırsatı
Eylem C1
Belediyenin Faaliyetlerini Uluslararası Oturumlarda Duyurmak
Gaziantep‟i Uluslararası ġehir Oturumlarına Katmak
Bağlam
Sorunlar &
zorluklar
Gaziantep, bir endüstriyel Ģehrin kendi gelecekteki geliĢimini nasıl
sürdürülebilir bir Ģekilde planladığına dair özel bir baĢarı örneği teĢkil
etmektedir. Gaziantep Belediyesi vatandaĢlarını ve onların refahını
kararlarının merkezine koyacak Ģekilde çeĢitli politikalar üretmektedir.
Yapılanlar
Dünyadaki pek çok Ģehir, en iyi uygulamaları paylaĢmak ve baĢarılarını halka
açmak için birbirleriyle iĢbirliği kurmaya yönelmiĢtir. Gaziantep, uluslararası
ağlara katılmak suretiyle sadece uluslararası profilini yükseltmeyi değil, aynı
zamanda Türkiye‟nin önde gelen aktörlerinden biri olarak bu konulardaki
uluslararası tartıĢmalarda ve bilgi aktarımlarında kendi en iyi uygulamalarını
paylaĢmayı
ve
baĢkalarının
deneyimlerinden
yararlanmayı
gerçekleĢtirebilecektir.
GBB‟nin bu konuyla ilgilenme isteği, Meksika‟nın Cancun eyaletinde gerçekleĢen 2011
BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Konferansı‟nda belediye tarafından yapılan baĢarılı
sunumla net olarak gösterilmiĢtir.
Eylem tanımı
Amaç

Ġklim değiĢikliği azaltım ve uyum konusundaki eylemleri, araĢtırmaları, baĢarıları
ve GBB‟de geliĢtirilen uzmanlığı paylaĢarak GBB‟yi uluslararası alanda teĢvik
etmek.

GBB‟nin sera gazı emisyon azaltımı hedeflerini açıklamak:
o
2023’te kişi başı %15 daha az CO2 salımı ve kişi başı 3 t CO2e
seviyesine ulaşmak
o
2023‟te kiĢi baĢına düĢen enerji tüketiminin %15 azaltılması

GBB‟yi uluslararası arenada teĢvik etmek için ulusal ve uluslararası ağlarda
gösterilen hedefe bağlılık

GBB‟nin ilgili Ģehirlerin ağına eklenmesi için bir yol haritası çıkarılmalı ve
bunların toplantılarına çeĢitli temsilciler tarafından katılımın sağlanması için bir
zaman çizelgesi belirlenmelidir.

ÇeĢitli uluslar arası sürdürülebilir Ģehir ağlarında GBB‟nin varlığı

Belediye tarafından uygulanan politikalar hakkında uluslararası farkındalığı
arttırmak
Hedef
2012 sonuna kadar GBB‟yi en azından bir adet prestijli uluslararası ağa katmak
İçerik
Yol haritasının taslağı
Yol haritası, GBB için avantajlı olabilecek ilgili ağları tanımlamaktan oluĢacaktır. Bu ağlar
belirlendiğinde katılım için gerekecek diğer aĢamaların planı yapılmalı, taslağı
oluĢturulmalıdır. GBB içinde, belediyeyle uluslararası dernekler arasındaki bağlantıyı
Page 138
sağlayacak ve bu konudan sorumlu olacak bir kiĢi görevlendirilmelidir.
GBB ayrıca uluslararası düzeyde kendi temsili için elzem nitelikteki etkinlikleri
belirlemelidir.
AĢağıda en çok bilinen ağlardan bazıları sıralanmıĢtır. GBB tümünün idari kriterlerine
uymaktadır.
Ağın temel amaçları:
Belediyenin sürdürülebilir enerji konusundaki rolünü ve becerilerini güçlendirmek.
Yerel idarelerin önem verdikleri konuları ve ilgilerini yansıtmak, ve Avrupa Birliği
kurumları tarafından enerji, çevre koruma ve Ģehircilik konularında öne sunulan
politikalarla önerileri etkilemek.
Tecürbe ve uzmanlık paylaĢımı ile ortak projelerin yürütülmesi sayesinde belediye
giriĢimlerini teĢvik etmek ve geliĢtirmek.
ICLEI – Sürdürülebilirlik için Yerel Ġdareler, sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen 70 farklı
ülkenin 1220 yerel idaresinden oluĢan bir dernektir.
ICLEI; kapasite geliĢtirme, bilgi paylaĢımı ve yerel düzeyde sürdürülebilir kalkınma
uygulamaları gerçekleĢtiren yerel idareleri desteklemek için teknik danıĢmanlık, eğitim ve
bilgi servisi sağlamaktadır. Arkasında durduğu temel fikir, yerel olarak düzenlenmiĢ
inisiyatiflerin yerel, ulusal ve küresel sürdürülebilirlik hedeflerini gerçekleĢtirmede etkili ve
düĢük maliyetli bir yöntem sağlayabildiğidir.
The Covenant of Mayors, gönüllü olarak bölgelerinde enerji verimliliğini arttırmaya ve
yenilebilir enerji kaynakları kullanımına kendini adamıĢ yerel ve bölgesel idareleri içine
katan ana Avrupalı harekettir. Bu taahhütle Covenant tarafları Avrupa Birliği‟nin 20202de
%20‟lik CO2 salımı azaltma hedefini geçmeyi amaçlamaktadırlar.
Page 139
Finansal yardımın yanında, Covenant Koordinatörleri genellikle tarafları CO2 emisyon
envanteri yönetiminde ve Sürdürülebilir Enerji Eylem Planları‟nı hazırlama ve uygulama
aĢamalarında desteklemektedir.
Ġki tip Covenant Koordinatörü vardır:
1. Ulusal Koordinatörler: Enerji Ajansları ve Bakanlıklar gibi ulusal kamu
kurumlarıdır.
2. Bölgesel Koordinatörler: yerinden yönetime dayalı idareler; bölgesel, federal
veya yerel yönetimlerden oluşan gruplar vb.
Ulusal ve Bölgesel Koordinatörler, Avrupa Komisyonu tarafından Covenant of Mayors
Ofisi‟nin anahtar müttefikleri olarak kabul edilmektedir, çünkü bölgelerindeki yerel
idarelere ulaĢmak için ayırt edici bir rol üstlenmektedirler. Ayrıca taraflara taahhütlerini
gerçekleĢtirebilmeleri için önemli teknik, finansal, idari ve siyasal destek sağlarlar.
C40 iklim değiĢikliğiyle mücadele etmeye kararlı büyük Ģehirlerden oluĢan bir gruptur.
Ortak bir amaç hissiyatıyla C40 ağı Ģehirlere birlikte çalıĢabilecekleri, bilgilerini
paylaĢabilecekleri ve bu konuda liderlik gösterebilecekleri etkili bir platform sağlar. C40,
Clinton Ġklim Ġnisiyatifi ile kurulmuĢ etkili bir ortaklıkla Ģehirlere sera gazı salımlarını çeĢitli
enerji verimliliği ve temiz enerji programlarıyla düĢürebilmeleri için yardımda bulunur.
Uluslararası iklim değişikliği etkinliklerine katılmak
Belediye Ģehirler ve bölgesel idareler için iklim değiĢikliği ağlarında kendi deneyimlerini
ve amaçlarını paylaĢmak ve bunların tanıtımını yapmak amaçlı katılacağı uluslararası
etkinlikleri belirlemelidir.
Eylem fizibilitesi
Önerilen
progra
m
2012 yılının sonunda GBB yukarda bahsedilen ağlardan birinin aktif bir parçası
olabilir. Bu hedefte baĢarılı olmak için önce tüm ağlar ele alınmalı ve
incelenmelidir ki belediye hangisinin kendi amaçlarına daha uygun
olduğuna karar verebilsin. Karar aĢamasında GBB‟nin ağla ve avantajlarıyla
ilgili daha net bir bilgisinin olması için, bu ağların ilgili etkinliklerine “misafir
Ģehir” olarak katılmak mümkündür. Bunun üzerine bir fayda-maliyet
analiziyle son kararı vermek doğru olacaktır.
2012 sonu: ġemanın baĢlatılması
GBB’den
GBB‟nin bir üyesi, baĢvuru sürecini ve gerekliliklerini takip etmek ile GBB‟yle
Page 140
ağın arasındaki bağı oluĢturmak üzere proje sorumlusu olarak atanmalıdır.
Maliyet hangi ağa katılınacağına göre değiĢecektir.
gelen
finansal ve
beşeri
kaynaklar
Uygulama ve takibi
Pilot (kişi ve
bölüm)
Takip
indikatörle
ri

Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi
o Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı
o DıĢ ĠliĢkiler Daire BaĢkanlığı
Ağ oluĢturma faaliyetleriyle uzmanlık aktarımı
Katılınan ve davet olunan etkinliklerin ve konferansların sayısı
Page 141
~~~~~~ End of the Document ~~~~~~
Page 142

Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı

Transkript

Benzer belgeler

En büyük kebap, başka büyük yok!

Gaziantep 1. Uluslararası Şirehan Festivali

devamı - Gaziantep - Ritaş Holding A.Ş.

ankara`da gecenin altın rengi

gto iş etiği el kitabı - Gaziantep Ticaret Odası

dövsünler - sağlık ilan

Son 50 yılda yaşanan ı

SANKO Holding

Şiddetin olduğu yerde hekimlikte yapılmaz,hayatta