israil dış politikasını etkileyen iç dinamikler

03. 08. 2016
Canan Bilecen
Bilkent Üniversitesi – Uluslararası İlişkiler
PDK Akademi
İSRAİL DIŞ POLİTİKASINI ETKİLEYEN İÇ DİNAMİKLER
ÖZET
İsrail dış politikası, pek çok iç dinamikten etkilenen bir bütündür. Bu iç dinamikler, halkın
popüler konulardaki görüşleri, dinin etkisi, parti politikaları, kimlik kaygıları, cinsiyet temelli
hareketler, medya ve göç olarak yedi ayrı başlığa bölünebilir. Bu başlıkların her biri, İsrail'in dış
politikasını doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemekte ve dış politika yapıcların üzerinde kendine has
bir baskı oluşturmaktadır. Her ne kadar bu iç dinamiklerin her biri ayrı bir makale konusu oluştursa da,
bu makale sadece İsrail dış politikasına giriş olarak tasarlanmıştır. Bu anlamda, daha ileri araştırmalara
yönelik bir teşvik olarak düşünülebilir.
GİRİŞ
İsrail, Orta Doğu coğrafyasının şüphesiz ki en fazla tartışmaya ve anlaşmazlığa konu olan
devletidir. Bunun en temel sebebi, İsrail'in Müslüman - Arap hakimiyeti etrafında şekillenmiş bir
bölgenin ortasına, Birleşmiş Milletler kararıyla yerleşmiş bir Yahudi devleti olmasıdır (Hazan 1997).
Bu manada, İsrail'in kısa süreli tarihinin onlarca çatışma ve savaş içeriyor olması, şaşırtıcı olmamalıdır.
Bölgedeki Arap devletlerinin Filistin halkına duydukları dini ve milliyetçi sempati ve Yahudilere olan
tarihsel önyargı, bu çatışmaların ve savaşların en önemli sebebini oluşturmaktadır (Gamzon & Herzog
1999; Schlaim 1995).
İsrail'le Filistin arasında kalıcı bir barışın hala oluşturulamamış olması, İsrail'in olduğu kadar,
Orta Doğu coğrafyasının da kalıcı barışa ulaşmasının önünde ciddi bir engel teşkil etmektedir. Bu
bağlamda, İsrail Devleti'nin daha istikrarlı ve barışçıl bir Orta Doğu'nun ayrılmaz bir parçası olduğu
gerçeğini kabul etmek, kaçınılmazdır. Bu sebeple İsrail'in dış politikasını anlamak ve analiz etmek,
bölgeye yönelik araştırma ve değerlendirmeler için kritik bir öneme sahiptir. Ancak İsrail, Türkiye'de
özellikle akademik araştırmalar bağlamında, oldukça az bahsi geçen bir ülkedir (Efegil 2013). Bu
ülkeye yönelik akademik ilginin azlığı ya da eksikliği, Orta Doğu'yu doğru ve detaylıca ele almadaki
hatalarımızın belki de en büyüğüdür.
Bir ülkenin dış politikasının oluşumunda iç faktörlerin etkisi yadsınamaz olduğundan, bu
makale, İsrail'in dış politikasını etkileyen temel iç dinamikleri ele alacak ve İsrail'i anlamakta
yaşadığımız sorunlara ışık tutmaya çabalayacaktır. İsrail'in dış politikasını etkileyen iç faktörler, yazı
boyunca yedi alt gruba bölünecek ve her alt başlıkta, ilgili konu detaylıca açıklanacaktır. Bu alt
başlıklar, halkın popüler konulardaki görüşü, dinin etkisi, parti politikaları, kimlik kaygıları, cinsiyet
temelli hareketler, medya ve göç olarak sıralanabilir. Her bir başlıkta anlatılanların, diğerleriyle
doğrudan ya da dolaylı olarak bağlantılı olduğunu hatırlamak, bu anlamda oldukça önemlidir.
1. HALKIN POPÜLER KONULARDAKİ GÖRÜŞÜ
İsrail halkının görüşleri, genel manada ülkenin temel sorunları etrafında şekillenmekte ve bu
bağlamda da, en bilinen konular üzerinden, dış politika yapıcıların üzerinde kendine has bir baskı
oluşturmaktadır (Shamir & Shikaki 2005). Bu anlamda kamuoyunun üzerinde detaylıca durduğu
konular, İsrail-Filistin meselesi, muhafazakar parti iktidarının son yıllardaki uygulamaları ve İsrail
politikasını hakimiyet altına almış olan Aşkenazi Yahudilerinin tahakkümüdür (Behar 2002).
a. İsrail-Filistin Meselesi
İsrail-Filistin meselesine yönelik halk görüşünü, temelde iki kutba bölmek mümkündür.
Bunlardan ilki ve İsrail halkının çoğunluğunu oluşturan grup, liberal ve pasifist gruptur (Arian, Shamir
& Ventura 1992). Bu gruba mensup olanlar, İsrail halkının yarısından biraz fazlasını meydana getirirler
ve genel görüş, Filistin'le barış içinde yaşamanın mümkün olduğu yönündedir (Kaarbo 1996b). Bu
bağlamda, iki devletli çözüme sıcak baktıkları söylenebilir. Bu gruba mensup olanların pek çoğu,
İsrail'in suikaste uğrayan eski başbakanı Yitzhak Rabin 1990'larda Filistin'le barış yapmayı vaat
ettiğinde, onu desteklemişlerdir (Frisch & Sandler 2004).
İkinci grup, ilkine göre biraz daha az kalabalık olsa da, başarılı parti politikaları sayesinde
politik anlamda etkisi en az ilk grup kadar ve hatta daha fazla bile olabilen Siyonist-muhafazakar
kesimdir (Arian, Shamir & Ventura 1992). Bu grubun mensuplarının önemli bir kısmı, İsrail'in kurucu
ailelerinin soyundan gelir ve sağ parti Likud'un temel seçmen kitlesini oluştururlar (Astorino-Courtois
& Trusty 2000). Likud seçmeninin yanı sıra, aşırı sağcı ve ırkçı söylemleri olan küçük partiler de,
kartlarını çoğunlukla bu kesimin oyunu kazanmak için oynarlar (Efegil 2013).
Muhafazakar grup, Filistin topraklarının tarihsel olarak İsrail'e ait olduğuna inanır. Onlara göre
bu coğrafyanın asıl sahibi Araplar değil, Yahudilerdir (Yorke 1988). Bu sebeple, hükumetlerin Filistin
meselesiyle uğraşırken aldığı aşırı askeri önlemleri desteklerler. İsrail'in Birleşmiş Milletler'e dahi haklı
gösteremediği duvar inşasını haklı bulanlar da, genel de bu gruptandır (Pressman 2007). Benyamin
Netenyahu'nun üçüncü kez başbakan seçilmesinde, bu grubun etkisi yadsınamaz.
İsrail-Filistin meselesine çok farklı noktalardan bakan iki farklı grubun, İsrail halkını ikiye
bölmüş olması, pek çok açıdan politikacıların ve dış politika uzmanlarının işine gelmektedir çünkü
barışçıl bir politika da takip edilse, Netenyahu iktidarının genelde yaptığı gibi saldırgan bir tavır da
izlense, her zaman halkın desteğinin onlarla olduğunu iddia edebilmektedirler (Shamir & Arian 1994).
Ancak liberal kesimin küçük bir oranla da olsa çoğunluğu oluşturuyor olması, İsrail'in aldığı aşırı
derecede askeri ve agresif tutumun yoğun protestolarla kınanmasını mümkün kılmaktadır (Pressman
2007).
b. Muhafazakar Parti İktidarı
Halkın görüş bildirdiği önemli konulardan bir diğeri, oldukça uzun bir zamandır iktidarı kontrol
altında tutan muhafazakar parti Likud'un politikalarıdır. Likud Partisi, İşçi Partisi ile birlikte İsrail'in en
eski partilerindendir ve ABD'deki Cumhuriyetçi Parti-Demokrat Parti ikilemine benzer bir dinamiği,
İsrail için oluştururlar (Ben-Elizer 1993; Chazan 1983). İktidar, genelde bu iki partiden biri tarafından
tek başına ya da diğer ufak partilerle birlikte yapılan koalisyonlarla kontrol edilir. Bu anlamda
geçtiğimiz 10 yıl, Likud Partisi'nin hakimiyetinde geçmiştir (Voller 2015).
Likud'un şu anki başkanı, İsrail başbakanı Benyamin Netenyahu'dur (Voller 2015). Netenyahu
iktidarının dış politika uygulamaları, kamuoyunun ciddi anlamda tartıştığı konulardandır çünkü
muhafazakar-Siyonist kesimin ağırlıklı seçmenini oluşturduğu Likud partisi, dış politikada genellikle
uzlaşmaz ve sert bir tavrı benimser (Alatout 2009). Filistin meselesinin tarafların karşılıklı olarak
yoğun bir biçimde silahlanması ve karşılıklı saldırılar sonucu iyice çözümsüz bir hal alması, bu tarz bir
dış politika yapıcılığın sonuçlarından biri olarak değerlendirilebilir (Ben-Porat & Mizrahi 2005). Aynı
şekilde ABD ile zaman zaman gerilen ve Türkiye ile kimi zaman kopma noktasına gelen ve hatta
karşılıklı
elçiliklerin
kapatılması
ile
sonuçlanan
durumlar,
Likud
Partisi'nin
dış
politika
uygulamalarının sıklıkla sorgulanmasına sebep olmaktadır (Ambe-Uva & Adegboyega 2007; Rahat &
Scheafer 2007). Bu anlamda, İsrail toplumunda artan bir kutuplaşmadan söz edilebilir (Rynhold &
Steinberg 2004). Bu durum, halkın yoğunlaşan protesto gösterilerine ve partilerin seçmen kitlelerinin
dağılımına ciddi bir etkide bulunmaktadır.
c. Aşkenazi Yahudilerinin Politik Hakimiyeti
İsrail toplumu, göç eden Yahudiler tarafından oluşmuş bir toplumdur ve göç edilen bölgelere
göre, Yahudiler arasında belli bir gruplaşma söz konusudur (Yishai 2007). Eski Sovyet topraklarından
göç eden Yahudiler, Aşkenazi Yahudileri olarak adlandırılırken, Avrupa'dan, özellikle İspanya'dan göç
etmiş Yahudilere Sefarad Yahudileri denir (Khanin 2000). İsrail kamuoyu, bu bölgesel dağılım üzerine
de ciddi tartışmalar yapmaktadır çünkü İsrail politikasını hakimiyet altına almış olan grup, genel olarak
Aşkenazi Yahudilerinden oluşur (Yiftachel 1998). Aşkenazi Yahudileri, genellikle sağ partilerde
örgütlenmişlerdir ancak sol partilerde de kayda değer bir ağırlıkları mevcuttur (Khanin 2004). Halkın
bazı kesimleri, Aşkenazi Yahudileri'nin siyasette daha uzun süre tutunabilmek için İsrail'in sorunlarının
çözümsüzlüğünden çıkar sağladıklarını, özellikle Filistin'le olan krizleri bilerek derinleştirdiklerini
iddia eder (Waxman 2008). Her ne kadar bu iddianın doğruluğundan emin olmak mümkün olmasa da,
bu yaygın önyargının dış politika kararlarına egemen olduğunun düşünülmesinin, İsrailli dış politika
yapıcılarının elini bazen bağladığı kabul edilmelidir.
2. DİNİN ETKİSİ
İsrail dış politikasında dinin etkisinin olmadığını iddia etmek, neredeyse imkansızdır. Her ne
kadar İsrail, seküler uygulamalara önemli oranda bağlı kalan bir devlet olsa da, detaylı bir çalışma,
İsrail'de dış politikanın dinden bağımsız olmadığı gerçeğini ortaya koyacaktır. Bu bağlamda, dinin dış
politikayı üç temel bağlamda etkilediği söylenebilir. Bunlardan ilki Musevilik-İslam dinamiğidir.
İkincisi Yahudi Soykırımı olarak belirtilebilir. Son olarak ise Yahudi Diasporasının etkileri, dış politika
anlamında değerlendirilebilir.
a. Musevilik-İslam Dinamiği
Musevilik, en eski semavi din olarak kabul edilir ve tarihsel olarak da köklü bir geçmişe sahiptir
(Dowty 1999). Orta Çağ boyunca Yahudilik, Hristiyanlığın karşı dinamiği olarak kabul edilirken,
İslamın en güçlü hükmünü sürdüğü Osmanlı İmparatorluğu, Yahudilere karşı daha hoşgörülü bir devlet
olarak tanınmıştır (1999). Fakat bu dinamik, yakın zamanda tersine dönmüş gibi görünmektedir.
Hristiyan nüfusunun çoğunlukta olduğu devletler, günümüzde Yahudilere karşı, çoğunluğunu
Müslüman halkların oluşturduğu devletlerden daha hoşgörülü ve anlayışlıdırlar (Hellinger 2008).
Özellikle İran'da ve Arap halkların yoğunlukla yaşadığı devletlerde, Yahudilere karşı şiddetli bir
önyargı hüküm sürmektedir. Türkiye'de dahi, zaman zaman sinagoglara saldırılar olmaktadır (Newman
2005).
Bu tavrın, İsrail devletinde belli bir karşılık bulduğu söylenebilir. Hali hazırda çözülememiş
olan Filistin krizi ve Hamas'ın saldırıları, İsrail halkının İslam'a karşı önyargılı bir tavır oluşturmasına
sebep olmaktadır (Don-Yehiya 1999; Hellinger 2008)). Dış politika yapıcılar, İsrail halkının bu tavrının
bir yansıması olarak, Müslüman nüfus barındıran ülkelere karşı çoğunlukla daha mesafeli ve sert bir
tutum takınmaktadırlar (Sheffer 1988; Hellinger 2008). Bu anlamda İsrail için Türkiye'yle ilişkileri
askıya almak, Rusya'yla ilişkileri askıya almaktan daha kolaydır. Benzer bir şekilde İsrail'in İtalya'yla
olası bir diplomatik gerginliği, Pakistan'la olandan daha fazla dikkat çekmektedir. Bu durumun
Musevilik-İslam karşı dinamiğinden önemli oranda etkilendiği söylenebilir.
b. Yahudi Soykırımı
Nazilerin İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında, Almanya'da Yahudilere uyguladığı toplu
soykırım hareketinin anısı, İsrail toplumu için halen çok tazedir ve dış politikayı belli oranda
etkilemektedir (Kahane 1992). İsrail'li siyasetçiler, Batılılarla ilişkiler çıkmaza girdiğinde, soykırımı
hatırlatmakta ve Münih Anlaşması'nı analoji olarak kullanmakta herhangi bir beis görmemektedirler
(Gat 2016). Bu sebeple, İsrail'in kendisini etrafı düşmanlarla çevrilmiş bir devlet olarak nitelemesi ve
dış politikasında yalnızlaşmaya gitmesi, zaman zaman yaşanan bir durumdur (Brownstein 1977). Gene
İsrailli dış politika yapıcıların, diğer devletlerle ilişkilerde, bazen uzlaşmaz ve sert bir tutum
takınmaları, soykırım psikolojisinin bir yansıması olarak ele alınabilir (Schlaim & Yaniv 1980; Gat
2016). Bu yüzden Yahudi Soykırımı, İsrail dış politikasını dolaylı yoldan da olsa etkilemektedir.
c. Yahudi Diasporası
Dünyadaki Yahudi nüfusunun sınırlı bir miktarı İsrail'de ikamet etmektedir (Mualem 2012).
Kalanlar, başta ABD olmak üzere, dünya üzerine dağılmış bulunmaktadır ancak yurtdışında yaşayan
Yahudilerin anavatanla bir ilişki halinde olmadığını düşünmek, büyük bir yanılsama olur. Aksine,
diaspora halinde olan Yahudiler, hem İsrail'le hem de yaşadıkları devletle, genellikle yakın ilişki
halindedirler. Öyle ki hem İsrail'in hem de yaşadıkları devletin dış politikasını dolaylı yoldan da
etkileyecek kapasiteye dahi sahiptirler (Kuperman 2003).
Bu durumun en belirgin örneği ABD'dedir. ABD'de yaşayan Yahudiler, başarılı bir şekilde
organize olmuşlardır. Bu sayede, gayet güçlü bir şekilde lobi yapar ve hem ABD'nin İsrail'i ilgilendiren
kararlarını etkiler, hem de yaptıkları yüksek orandaki bağışlar yoluyla, İsrail'in yaşadıkları ülkeyle olan
ilişkilerinin bozulmaması için uğraşırlar (Sprecher & DeRouen 2002; Mualem 2012). İsrail'in ABD ile
olan krizlerini çabuk aşmasında, Yahudi diasporasının kuvvetli lobisinin etkisi, kesinlikle yadsınamaz.
3. PARTİ POLİTİKALARI
İsrail dış politikası üzerinde önemli bir güce sahip bir diğer dinamik, ülkenin parti politikalarıdır
(Dowty 1997). İsrail, Orta Doğu'nun tek düzenli ve gelişmiş demokrasisi olarak kabul edilir ki bu
sebeple, partilerin politikalarının dış politikaya ciddi manada etki ettiği kabul edilmelidir (Dowty
1998). İsrail için, bu anlamda, üç temel faktörden bahsedilebilir; koalisyon güçlerinin etkileri,
partilerdeki dengesiz güç dağılımı ve Siyonist-Anti-Siyonist handikapı.
a. Koalisyon Güçleri
İsrail, koalisyon hükumetlerini çokça tecrübe eden bir devlettir. Likud Partisi ya da İşçi Partisi,
İsrail meclisi Knesset'te hükumet kurmak için gereken çoğunluğu tek başlarına elde edemediklerinde,
kendi görüşlerine yakın olan daha küçük partilerle koalisyon yaparlar (Kaarbo 1996a). Her ne kadar
büyük partinin küçük olanlar üzerinde hakimiyet kurduğu düşünülse de, İsrail'de büyük partilerin
gerekli meclis çoğunluğunu sağlamak için onlara ihtiyacı olduğunun farkında olan küçük partiler de,
önemli kararları etkileyecek güce sahiptirler ve bu gücü etkili bir biçimde kullanırlar (De Mesquita
2000). Bu bağlamda dış politikanın sadece büyük partinin değil, küçük partinin ya da partilerin
tercihlerinden de yeterli düzeyde etkilendiği, kabul edilmesi gereken bir gerçekliktir (Susser &
Goldberg 2005).
b. Partilerin Dengesiz Güç Dağılımı
İsrail her ne kadar çoğunlukla Yahudilerden oluşan bir toplum olsa da, İsrail nüfusunun
yaklaşık %20'sini Araplar ve yaklaşık %5'ini Dürzi, Süryani gibi diğer gruplar oluşturur (Arieli &
Cohen 2013). Özellikle Araplar, azınlık olarak nitelenemeyecek kadar kalabalıktırlar. Ancak İsrail'de
çok az sayıda Arap partisi vardır ve bu partiler, Knesset'te yeterli oranda temsil edilmezler (Haklai
2003). Bu da, dış politikanın genellikle İsrailli olmak değil, Yahudi olmak üzerinden tanımlandığı gibi
bir yargıyı beraberinde getirir (Mizrahi & Meydani 2003). Yahudi olmayan grupların politik seslerini
yeteri kadar duyuramamaları, bu durumun altında yatan temel sebeptir.
c. Siyonizm-Anti-Siyonizm Denklemi
Parti politikalarını ve dolayısıyla da dış politikayı etkileyen bir diğer faktör, partilerin Siyonist
ya da Anti-Siyonist olması durumudur (Avineri 1986). Yönetici partinin ya da partilerin Siyonizm'e
karşı olan tutumu, yok sayılamayacak kadar önemli bir etmendir ve dış politika yapıcıların karar alma
mekanizmalarında kayda değer bir nüfuza sahiptir (Ben-Moshe 1997). Özellikle Filistin meselesi başta
olmak üzere İsrail gündemini meşgul eden önemli dış politika mevzuları, Siyonist ideolojinin
etkisinden nasibini almaktadır (Rynhold 2001).
4. KİMLİK KAYGILARI
İsrail halkı için önem arz eden ve dış politika üzerinde etkisi olan bir diğer konu, kimlik
kaygılarıdır (Tidy 2012). Bu anlamda, sorulması gereken ilk soru, İsrailli olmanın neyi kapsayıp neyi
kapsamadığıdır (Eyal 1996). İsrail'de yaşamayanlar için bu sorunun cevabı, genel olarak “İsrailliler,
Yahudi’dir.” şeklinde basit bir ifadeyle özetlenebilir olsa da, durum bu kadar basit olmaktan oldukça
uzaktır. Yukarıda da belirtildiği üzere, İsrail nüfusunun yaklaşık %20'si Araplardan, %5'i ise Dürzi,
Süryani ve Hristiyan Arap kabileler gibi farklı gruplardan oluşmaktadır (Arieli & Cohen 2013). Haliyle
İsrailli olmayı Yahudi olmaya indirgemek, büyük bir hatadır (Leibovitz 2007). Öte yandan, İsrail'de
politik olarak kabul gören argüman da, ne yazık ki budur. Azınlık olarak nitelenemeyecek kadar
kalabalık olan Arap toplumu, azınlık olarak görülmekte ve hem siyasi hem de sosyal anlamdaki rolleri,
minimum seviyede tutulmaktadır (Neuberger 1993). Bu sebeple de İsrail dış politikası, daha önce de
belirtildiği üzere, Yahudi odaklı bir biçimde şekillenmektedir ve bunun bir diğer sebebi, İsrailli
kimliğinin Yahudi olmanın dışına çıkarak ülkede yaşayan tüm halkları kapsayacak şekilde
genişletilmemesi, yani olması gerektiği şekilde tanımlanmamasıdır (Nevo 2003).
5. CİNSİYET TEMELLİ HAREKETLER
Her ne kadar İsrail, Orta Doğu'nun en sağlam demokrasisi olarak kabul edilse de, bu durum,
İsrail'in ciddi anlamda ataerkil bir devlet olduğu gerçeğini değiştirmemektedir (Dowty 1998). İsrail'in
şimdiye kadar tek bir kadın başbakanı olmuştur (Tidy 2012). Hiç kadın başkan seçilmemiştir ( Dowty
1997). Politik ve sosyal alanlarda kadının rolü oldukça azdır ve çalışma sektöründe yöneticilik, ağır bir
biçimde erkek kontrolü altındadır (Amir & Benjamin 1997).
Bu durumda Museviliğin ataerkil yapıyı teşvik eden bir din olmasının etkisi büyüktür. Belli
mahallelerde, kadınlar hala kara çarşaf giymekte ve aksi bir tutum, sosyal anlamda kınamayla
sonuçlanmaktadır (Golan 1997). İsrail'in seküler yapıda bir devlet olması, toplumsal yapıyı fazla
değiştirmemiştir. Modern dünyanın gerekliliklerine uygun yaşayan kadınlar olduğu kadar, erkek
egemenliğinin altında ezilen kadınlar da bir hayli fazladır (Barak-Erez 1997).
Bu durum, ilk olarak 1980lerde başlayan “Siyah Giyinen Kadınlar” hareketiyle kendini
göstermiştir (Helman & Rapoport 1997). Çarşaf giymeye zorlanan kadınlardan esinlenerek verilen bu
isim sonucu, İsrail'de kadınlar, uzun süre sadece siyah renk giyinerek, cinsiyet eşitsizliğini protesto
etmişlerdir (Golan 1997). Benzer bir hareket, günümüzde LGBT olarak nitelenen, farklı cinsel yönelim
sahibi gruplar tarafından yürütülmektedir çünkü İsrail'de LGBT de, kadınlar gibi, ataerkil toplumun
baskılarına maruz kalmaktadır (Barak-Erez 2002). Bu bağlamda, İsrail dış politikasının da aşırı ataerkil
bir yapıda olduğunu ve kararların ataerkil bir mekanizma tarafından alındığını kabul etmek
gerekmektedir (Brownstein 1997; Tidy 2012).
6. MEDYA
İsrail'de dış politika üzerinde, medyanın da sınırlı da olsa bir etkisi vardır. Medya grupları genel
hatlarıyla bağımsız olarak tanımlanabilir (Sasley 2010). Özellikle liberal görüşlü medya, genel olarak
ana akım medyayı oluşturduğundan, İsrailli dış politika yapıcıların aşırıya kaçan kararlar ve önlemler
alma hususunda, kendilerini medyaya karşı sorumlu hissettikleri söylenebilir (Cohen, Tsafati & Sheafer
2008). Üst düzey devlet görevlilerinin bu tarz kararları, medya üzerinden uzun uzun açıklama gereği
duyması, bu durumun bir kanıtı olarak görülebilmektedir (2008).
7. GÖÇ HAREKETLERİ
İsrail halkı, göçlerle oluşturulmuş bir toplumdur ancak göç hareketleri 1990lar itibariyle iyice
yavaşlamıştır (Rosenhek 2000). Son büyük göç dalgası, Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası
görülmüştür (2000). Yine de bu, göç hareketlerinin bittiği manasına gelmez. Bu manada, İsrail sınırlı
da olsa halen göç alan bir devlettir. Öyle ki İsrail bürokrasisinde göç ve göçmen işleriyle ilgilenen bir
bakanlık bulunmaktadır (Thies 2012).
Bu durum, göç veren ülkedeki Yahudi Diasporası'nın gücünü azalttığından, İsrail dış
politikasını da dolaylı da olsa etkilemektedir çünkü İsrail devleti, yoğun Yahudi nüfusu içeren ülkelerle
olan ilişkilerinde, diğerlerine nazaran bir miktar daha hassas davranmaktadır (Ben-Elizer 2004;
Brownstein 1977). Bu durumu, tekrar soykırımın anısıyla bağdaştırmak mümkündür.
SONUÇ
İsrail, kuşkusuz ki Orta Doğu'nun en tartışmalı devletlerinden bir tanesidir. İran gibi bazı
devletlere göre, İsrail'in varlığı yasal dahi değildir ancak bu gibi iddialar, İsrail'in var olduğu ve
neredeyse yetmiş yıldır Orta Doğu'nun bir parçası olduğu gerçeğini değiştirmez. Bu sebeple, İsrail'in
barışçıl ve istikrarlı bir Orta Doğu'nun vazgeçilmez bir elementi olduğunu kabul etmek gereklidir. Bu
bağlamda, İsrail dış politikasını anlamak ve analiz etmek, kritik bir öneme sahiptir.
Bu makale, Türkiye'de İsrail dış politikası üzerine yapılmış araştırmaların azlığına değinme ve
bu açığı kapatmaya katkı sağlama amacı taşımaktadır. Bu anlamda, İsrail dış politikasını etkileyen yedi
farklı başlık ele alınmıştır. Kamuoyu görüşü bunlardan ilkidir ve İsrail halkının Filistin meselesi, uzun
zamana yayılmış muhafazakar parti iktidarı ve Aşkenazi Yahudilerinin siyasi hakimiyeti gibi
konulardaki görüşleri ve bu görüşlerin İsrail dış politikası üzerindeki etkileri ele alınmıştır. İkinci
olarak ele alınan başlık, dinin etkisidir. Bu başlıkta Musevilik-İslam karşı dinamiğine değinilmiş,
Yahudi Soykırımı'nın anısının ve Yahudi Diasporası'nın İsrail dış politikasını nasıl etkilediği
belirtilmiştir. Üçüncü başlıkta parti politikaları üzerine eğilinmiş ve koalisyon partilerinin, partiler
arasındaki güç dağılımının ve Siyonizm faktörünün etkileri tartışılmıştır.
Bunların yanı sıra İsrailli kimliğinin, cinsiyet temelli hareketlerin, medyanın ve göç
hareketlerinin de İsrail dış politikasını nasıl etkilediği analiz edilmiş, alt başlıkların birbirleriyle olan
bağı göz önüne alınarak, tekrardan kaçınılmaya çalışılmıştır. Pek çok başlıkla ve detaylı bir biçimde
İsrail dış politikasını etkileyen iç dinamikler ele alınmaya çalışılmış olsa da, bu çalışma gene de sınırlı
bir eforun eseridir ve bu bağlamda, daha ileri bir araştırmayı gerekli kılmaktadır. Bu sebeple bu
makale, ancak bir ön araştırma değeri taşır ve ilgili araştırmacıları, daha fazla bilgilenme konusunda
teşvik etmelidir. Gene de bu makaleden İsrail üzerine yapılacak Türkçe araştırmalara kaynaklık etmesi
ve literatüre katkı sağlaması beklenmektedir. Araştırmacıların, konuyu daha samimi bir ilgiyle ve
derinlemesine ele alması, bu anlamda elzemdir.
BİBLİYOGRAFİ
1-Alatout, S. (2009). Walls as Technologies of Government: The Double Construction of Geographies
of Peace and Conflict in Israeli Politics, 2002-Present. Annals of the Association of American
Geographers, 99(5), 956-968.
2-Ambe-Uva, T., Adegboyega, K. M. (2007). The Impact of Domestic Factors on Foreign Policy:
Nigerian/Israeli Relations. Alternatives: Turkish Journal of International Relations, 6(3/4), 44-60.
3-Amir, D., Benjamin, O. (1997). Defining Encounters: Who Are The Women Entitled to Join The
Israeli Collective. Women’s Studies International Forum, 20(5/6), 639-650.
4-Arian, A., Shamir, M., Ventura, R. (1992). Public Opinion and Political Change: Israel and the
Intifada. Comparative Politics, 24(3), 317-334.
5-Arieli, T., Cohen, N. (2013). Policy Entrepreneurs and Post-Conflict Cross-Border Cooperation: A
Conceptual Framework and the Israeli-Jordanian Case. Policy Science, 46, 237-256.
6-Astorino-Courtois, A., Trusty, B. (2000). Degrees of Difficulty: The Effect of Israeli Policy Shifts on
Syrian Peace Decisions. Journal of Conflict Resolution, 44(3), 359-377.
7-Avineri, S. (1986). Ideology and Israel’s Foreign Policy. The Jerusalem Quarterly, 37, 3-14.
8-Barak-Erez, D. (2002). Judicial Review of Politics: The Israeli Case. Journal of Law and Society,
29(4), 611-631.
9-Behar, M. (2002). The Peace Process and Israeli Domestic Politics in the 1990s. Socialism and
Democracy, 16(2), 34-48.
10-Ben-Elizer, U. (1993). The Meaning of Political Participation in a Nonliberal Democracy: The
Israeli Experience. Comparative Politics, 25(4), 397-412.
11-Ben-Elizer, U. (2004). Post-Modern Armies and the Question of Peace and War: The Israeli
Defense Forces in the “New Times”. International Journal of Middle East Studies, 36, 49-70.
12-Ben-Moshe, D. (1997). Elections 1996: The De-Zionization of Israeli Politics. Israel Affairs, 3(3/4),
66-76.
13-Ben-Porat, G., Mizrahi, S. (2005). Political Culture, Alternative Politics and Foreign Policy: The
Case of Israel. Policy Sciences, 38, 177-194.
14-Brownstein, L. (1977). Decision Making in Israeli Foreign Policy: An Unplanned Policy. Political
Science Quarterly, 92(2), 259-279.
15-Chazan, N. (1983). The Fallacies of Pragmatism: Israeli Foreign Policy Toward South Africa.
African Affairs, 82(327), 169-199.
16-Cohen, J., Tsafati, Y., Sheafer, T. (2008). The Influence of Presumed Media Influence in Politics:
Do Politicians’ Perceptions of Media Power Matter?. Public Opinion Quarterly, 72(2), 331-344.
17-De Mesquita, E. B. (2000). Strategic and Nonpolicy Voting: A Coalitional Analysis of Israeli
Electoral Reform. Comparative Politics, 33(1), 63-80.
18-Don-Yehiya, E. (1999). Conflict Management of Religious Issues: The Israeli Case in a
Comparative Perspective. Israel Affairs, 6(2), 85-108.
19-Dowty, A. Is Israel Democratic? Substance and Semantics in the “Ethnic Democracy” Debate.
Israel Studies, 4(2), 1-15.
20-Dowty, A. (1998). Consociationalism and Ethnic Democracy: Israeli Arabs in Comparative
Perspective. Israel Affairs, 5(2), 169-183.
21-Dowty, A. (1999). Israel Foreign Policy and the Jewish Question. Middle East Review of
International Affairs. 3(1), 1-13.
22-Efegil, E. (2013). The Determinants of Israeli Foreign Policy. Ortadoğu Analiz, 5(49), 53-62.
23-Eyal, G. (1996). The Discursive Origins of Israeli Separatism: The Case of the Arab Village. Theory
and Society, 25, 389-429.
24-Frisch, H., Sandler, S. (2004). Religion, State, and the International System in the Israeli-Palestinian
Conflict. International Political Science Review, 25(1), 77-96.
25-Gamson, W.A., Herzog, H. (1999). Living With Contradictions: The Taken-For Granted in Israeli
Political Discourse. Political Psychoogy, 20(2), 247-267.
26-Gat, M. (2016). Military Power and Foreign Policy Inaction: Israel, 1967-1973. Israel Affairs,
22(1), 69-95.
27-Golan, G. (1997). Militarization and Gender: The Israeli Experience. Women’s Studies International
Forum, 20(5/6), 581-586.
28-Haklai, O. (2003). Linking Ideas and Opportunities in Contentious Politics: The Israeli
Nonparliamentary Opposition to the Peace Process. Canadian Journal of Political Science, 36(4), 791812.
29-Hazan, R. Y. (1997). Executive-Legislative Relations in an Era of Accelerated Reform: Reshaping
Government in Israel. Legislative Studies Quarterly, 22(3), 329-350.
30-Hellinger, M. (2008). Political Theology in the Thought of “Merkaz HaRav” Yeshiva and its
Profound Influence on Israeli Politics and Society since 1967. Totalitarian Movements and Political
Religions, 9(4), 533-550.
31-Helman, S., Rapoport, T. (1997). Women in Black: Challenging Israel’s Gender and Socio-Political
Orders. The British Journal of Sociology, 48(4), 681-700.
32-Kaarbo, J. (1996a). Influencing Peace: Junior Partners in Israeli Coalition Cabinets. Cooperation
and Conflict, 31(3), 243-284.
33-Kaarbo, J. (1996b). Power and Influence in Foreign Policy Decision Making: The Role of Junior
Coalition Partners in German and Israeli Foreign Policy. International Studies Quarterly, 40, 501-530.
34-Kahane, L. H. (1992). The Political Economy of Israeli Protectionism: An Empirical Analysis.
Public Choice, 74, 339-353.
35-Khanin, V. (2000). Israeli “Russian” Parties and the New Immigrant Vote. Israel Affairs, 7(2/3),
101-134.
36-Khanin, V. (2004). The Israeli “Russian” Community and Immigrants: Party Politics in the 2003
Election. Israel Affairs, 10(4), 146-180.
37-Kuperman, R. D. (2003). The Effect of Domestic and Foreign Pressure on Israeli Decisions to Use
Limited Military Force. Journal of Peace Research, 40(6), 677-694.
38-Leibovitz, J. (2007). Faultline Citizenship: Ethnonationalist Politics, Minority Mobilization, and
Governance in the Israeli “Mixed Cities” of Haifa and Tel-Aviv – Jaffa. Ethnopolitics, 6(2), 235-263.
39-Mizrahi, S., Meydani, A. (2003). Political Participation Through the Judicial System: Exit, Voice
and Quasi-Exit in Israeli Society. Israel Studies, 8(2), 118-138.
40-Mualem, Y. (2012). Israel’s Foreign Policy: Military-Economic Aid and Assissting Jewish
Communities in Distress – Can The Two Coexist?. Israel Affairs, 18(2), 201-218.
41-Neuberger, B. (1993). The Arab Minority in Israeli Politics 1948-1992: From Marginality to
Influence. Asian and African Studies, 27, 149-169.
42-Nevo, I. Y. (2003). The Politics of Un-recognition: Bedouin Villages in the Israeli Negev.
International Social Science Review, 4(1/2), 183-201.
43-Newman, D. (2005). From Hitnachalut to Hitnatkut: The Impact of Gush Eminum and the
Settlement Movement on Israeli Politics and Society. Israel Studies, 10(3), 192-224.
44-Pressman, J. (2007). Mediation, Domestic Politics, and the Israeli-Syrian Negotiations, 1991-2000.
Security Studies, 16(3), 350-381.
45-Rahat, G., Sheafer, T. (2007). The Personalization(s) of Politics: Israel, 1949-2003. Political
Communication, 24(1), 65-80.
46-Rosenhek, Z. (2000). Migration Regimes, Intra-State Conflicts, and the Politics of Exclusion and
Inclusion: Migrant Workers in the Israeli Welfare State. Social Problems, 47(1), 49-67.
47-Rynhold, J. (2001). Re-conceptualizing Israeli Approaches to “Land for Peace” and the Palestinian
Question Since 1967. Israel Studies, 6(2), 33-52.
48-Rynhold, J., Steinberg, G. (2004). The Peace Process and the Israeli Elections. Israel Affairs, 10(4),
181-204.
49-Sasley, B. E. (2010). Affective Attachments and Foreign Policy: Israel and the 1993 Oslo Accords.
European Journal of International Relations, 1-23.
50-Shamir, J., Shikaki, K. (2005). Public Opinion in the Israeli-Palestinian Two-Level Game. Journal
of Peace Research, 42(3), 311-328.
51-Shamir, M., Arian, A. (1994). Competing Values and Policy Choices: Israeli Public Opinion on
Foreign and Security Affairs. British Journal of Political Science, 24(2), 249-271.
52-Sheffer, G. (1988). The Elusive Question: Jews and Jewry in Israeli Foreign Policy. The Jerusalem
Quarterly, 46, 104-115.
53-Shlaim, A. (1995). Israeli Politics and Middle East Peacemaking. Journal of Palestine Studies,
24(4), 20-31.
54-Shlaim, A., Yaniv, A. (1980). Domestic Politics and Foreign Policy in Israel. International Affairs,
56(2), 242-262.
55-Sprecher, C., DeRouen, K. (2002). Israeli Military Actions and Internalization-Externalization
Processes. Journal of Conflict Resolution, 46(2), 244-259.
56-Susser, B., Goldberg, G. (2005). Escapist Parties in Israeli Politics. Israel Affairs, 11(4), 636-654.
57-Thies, C. G. (2012). International Socialization Processes vs. Israeli National Role Conceptions:
Can Role Theory Integrate IR Theory and Foreign Policy Analysis?. Foreign Policy Analysis, 8, 25-46.
58-Tidy, J. (2012). The Social Construction of Identity: Israeli Foreign Policy and the 2006 War in
Lebanon. Global Society, 26(4), 535-556.
59-Voller, Y. (2015). From Periphery to the Moderates: Israeli Identity and Foreign Policy in the
Middle East. Political Science Quarterly, 130(3), 505-537.
60-Waxman, D. (2008). From Controversy to Consensus: Cultural Conflict and the Israeli Debate Over
Territorial Withdrawal. Israel Studies, 13(2), 73-96.
61-Yiftachel, O. (1998). Nation-Building and the Division of Space: Ashkenazi Domination in the
Israeli “Ethnocracy”. Nationalism and Ethnic Politics, 4(3), 33-58.
62-Yishai, Y. (2007). Interest Politics in a Comparative Perspective: The Ir-regularity of the Israeli
Case. Israel Affairs, 5(2/3), 73-86.
63-Yorke, V. (1988). Domestic Politics and The Prospects for an Arab-Israeli Peace. Journal of
Palestine Studies, 17(4), 3-25.
EKLER
Main Political Actors of Israel
President - Cumhurbaşkanı
Prime Minister - Başbakan
Ministries - Bakanlıklar
Ministry of Defense - Savunma Bakanlığı
Ministry of Industry, Trade and Labor - Sanayi, Ticaret ve Çalışma Bakanlığı
Israel Customs Affairs - İsrail Gümrük İdaresi
Ministry of Foreign Affairs - Dışişleri Bakanlığı
Ministry of Finance - Maliye Bakanlığı
Ministry of Agriculture and Rural Development- Tarım Bakanlığı
Ministry of Education - Eğitim Bakanlığı
Ministry of Justice - Adalet Bakanlığı
Ministry of Immigrant Absorption - Göçmen İşleri Bakanlığı
Ministry of Construction and Housing - İnşaat ve Konut Bakanlığı
Ministry of National Infrastructure - Ulusal Altyapı Bakanlığı
Ministry of Communications - Haberleşme Bakanlığı
Ministry of Interior – İçişleri Bakanlığı
Ministry of Minorities – Azınlıklar Bakanlığı
Ministry of Tourism – Turizm Bakanlığı
Ministry of Public Security – Kamu Güvenliği Bakanlığı
Ministry of Strategic Affairs – Stratejik İlişkiler Bakanlığı
Ministry of Economy – Ekonomi Bakanlığı
Ministry of Culture and Sport – Kültür ve Spor Bakanlığı
Ministry of Energy and Water Resources – Enerji ve Su Kaynakları Bakanlığı
Ministry of Environment – Çevre Bakanlığı
Ministry of Health – Sağlık Bakanlığı
Ministry of Public Diplomacy and Diaspora Affairs – Kamu Diplomasisi ve Diaspora İşleri
Bakanlığı
Ministry of Religious Services – Dini Hizmetler Bakanlığı
Ministry of Science – Bilim Bakanlığı
Ministry of Social Affairs and Social Services – Sosyal Politikalar ve Hizmetler Bakanlığı
Ministry of Senior Citizens – Emekli Yurttaşlar Bakanlığı
Ministry of Transport – Ulaştırma Bakanlığı
Deputy Ministers of Each Ministry
Knesset (The Parliament) - Meclis
The Cabinet - Kabine
Speaker of the House - Meclis Başkanı
Committees - Meclis Komiteleri
Permanent Committees - Daimi Knesset Komiteleri (12 adet)
Ad Hoc Committees - Özel Knesset Komiteleri
Investigation Committees - Parlamento Soruşturma Komiteleri
Ethics Committee - Etik Komite
Committee of Interpretation - Yorumlama Komitesi
Public Committee - Halk Komitesi
State Controller and Ombudsman - Devlet Müfettişi ve Ombudsman
Judicial System - Yargı Sistemi
Special Courts - Özel Mahkemeler
Regional Court - Bölge Mahkemesi
High Court - Yüksek Mahkeme
Central Elections Committee - Merkez Seçim Komitesi
Mayors - Belediye Başkanları
Council Heads - Belediye Meclis Başkanları
Local Councils - Yerel Meclisler
Main Political Parties – Büyük Politik Partiler
Labor Party
Likud Party
Kadima Party
İsrael Beytenu
Yeş Atid
Meretz
Radikal Dinci Partiler – Fundamentalist Parties
Şas
Birleşik Tevrat Yahudiliği – United Torah Judaism
Aşırı Sağ Partiler – Extreme Right Wing Parties
İhud Leumi
Mafdal
Arap Partileri – Arab Parties
Ta’al
Balad
Hadaş
Ordu (Zahal) - Army
STK’lar - NGOs
-Sağ Kanat STK’lar – Right Wing NGOs
Yeşa Konseyi – Yesha Council
Gush Emunim
El’ad Cemiyeti – El’ad Community
Im Tirtzu
-Sol Kanat STK’lar – Left Wing NGOs
Şalom Ahşav Hareketi – Shalom Ahshav Movement
B’Tselem Hareketi – B’Tselem Movement
Gush Şalom
Yeş Din Hareketi – Yesh Din Movement
İstihbarat Örgütü – Intelligence Service – Mossad
İsrail Hava Yolları - Israel Airlines – El-Al
İsrail Merkez Bankası – Israel Central Bank
Bankacılık Sektörünün Devleri – Banking Tycoons
Hapoalim
Leumi
Israel Discount
Mizrahi
First International
Sigortacılık Devleri – Insurance Tycoons
Migdal
Clal Insurance
Harel
Phoenix
Menora
Tel Aviv Borsası – Tel Aviv Stock Exchange (TASE)
Ticari Kuruluşlar - Commercial Institutions
İsrail Ticaret Odaları Federasyonu - Federation of Israeli Chambers of Commerce (FICC)
Türk İsrail İş Konseyi (Israel Turkey Business Council)
İsrail İhracat Enstitüsü - Israel Export and International Cooperation Institute