Neft Maqnatlar\n\n Malikanwlwrinin Interyeri Ba

Neft Maqnatlar\n\n Malikanwlwrinin Interyeri Ba

Neft Maqnatlar\n\n Malikanwlwrinin Interyeri
Ba] Mwqalw Betti Bleyer
Mwnbw: Azerbaijan International Jurnal\, AI 13.2 (Yay 2005)
© Azerbaijan International 2005
Yenw dw Neft Swrgisinin ke[irwlwcwyi vaxt gwlib [atd\. Hwr il ke[irilwn Xwzwr Neft vw
Qaz Swrgisi bu il =z^n^n 12-ci ilindw iyunun 7-dwn 10-dwk fwaliyywt g=stwrwcwk. Bizim
^[^nsw bu, yay n=mrwmizin i]\q ^z^ g=rd^y^ bir vaxt demwkdir. Yay n=mrwsindw
xarici vwtwnda]lar\n mehmanxanalar, swrgi salonlar\, restoranlar, ziyafwtlwr vw aeroport
aras\nda ke[irdiklwri gwrgin i] qrafikini nwzwrw alaraq, onlar\n Bak\ya =twri dw olsa bir
nwzwr salmas\na ]wrait yaratma`a [al\]\r\q.
20-ci wsrin wvvwllwrindw d^nya ^zrw istehsal olunan neftin 50%-dwn [oxu Bak\n\n
^zwrinw d^]^rd^ vw o zaman Henri Ford T Modelini yenicw haz\rlama`a ba]lad\`\na
baxmayaraq neftdwn wldw olunan gwlir [ox b=y^k idi. Wgwr buna ]^bhw edirsinizsw,
neft maqnatlar\n\n ya]ad\qlar\ evlwrin i[inw bir nwzwr sal\n.
Zwnnimizcw bu evlwrin bwzilwri haqda ilk dwfwdir ki, hwr hans\ bir nw]rdw yaz\ [ap
olunur. Bir [ox =lkwlwrdw bu m=vzuda onlarla ki[ik bro]^ralar burax\lard\. Lakin
Azwrbaycanda isw bu barwdw he[ nw yoxdur. &mid edirik ki, bu n=mrwmiz g=zwl
incwswnwt kitablar\n\n [ap olunmas\ ^[^n bir stimul yaradacaq.
Bu n=mrwni haz\rlamaq asan ba]a gwlmwsw dw, g=rd^y^m^z i]dwn eyni zamanda hwzz
dw ald\q. B^t^n ]whwri gwzib bir wsrdwn [ox wvvwl ya]ayan insanlar\n g=zwllik vw
estetika duyumuna nwzwr salmaq b=y^k z=vq verdi.
Interyer dizayn\n bir ne[w x^susiyywti o dwqiqw diqqwti cwlb edir. Onlardan biri [ox
g=zwl rwng duyumudur. Oradak\ rwnglwrw istwnilwn kompyuter qrafik dizayneri hwswd
apara bilwr. Bu binalar\n bwzilwrindw rwnglwrin zwrifliyi hwlw dw =z m^asirliyini
saxlam\]d\r. Rwnglwrin birlw]mwsi wsrarwngizdir.
1
Bundan wlavw teksturan\n nwzwrw al\nmas\ vw ^[=l[^l^ effekt yaratmaq ^[^n suvaqdan
pe]wkarcas\na istifadw dw qeyd olunmal\d\r. Bu effekt wsaswn divarlarda vw tavanlarda
daha ayd\n g=zw [arp\r. Bwzi interyerlwr var ki, orada divar vw ya tavan\n wl
dwyilmwmi] 1 millimetr sahwsi belw yoxdur. Onlar wsaswn 13-14-c^ wsrw aid
Mavritaniya memarl\q ^slubuna wsaslan\b. B^t^nl^klw suvaqdan d^zwldilmi]
i]lwmwlwrlw bwzwdilmi] divarlardan ]wkil asmaq he[ insan\n a`l\na belw gwlmir.
}wrq xal\s\nda oldu`u kimi nax\]lar d=]wmw taxtas\ndan tavanadwk yan-yana d^z^l^b.
Vw bu da [ox g=zwl effekt yarad\r. Wl i]inin hwddsiz miqdar\ vw swnwtkarlar\n
pe]wkarl\`\ heyrwtamizdir. Eyni nax\]\n twkrarland\`\na rast gwlmwk [wtindir. Wlbwttw
ki, rwqabwt hissi g^cl^ idi vw fwrdiliyi g=stwrmwyw can at\l\rd\.
Qwribwdir ki, davaml\l\q bu binalara xas x^susiyywtlwrdwndir. Neft maqnatlar\ bu
tikililwrin illwrin s\na`\ndan [\xmas\n\ istwyirdi. Hwr bir x\rda incwliyw belw [ox diqqwt
yetirilirdi. G=zwlliyin yarad\lmas\ ^[^n edilwn xwrclwrw he[ bir mwhdudiyywt
qoyulmam\]d\.
Lakin bu m=htw]wm binalar haqda hekaywtin digwr bir twrwfi dw var. S\n\q val kimi biz
bu fakt\ jurnal\m\z\n “Ba] Mwqalw” adl\ b=lmwsindw dwfwlwrlw qeyd etmi]ik. 1920-ci
ildw bol]eviklwr Bak\da hakimiyywti wlw ald\qdan sonra siyasi vwziyywtin kwskin
dwyi]ilmwsi nwticwsindw neft maqnatlar\n\n bir [oxu hwyat\n\ xilas etmwk ^[^n
qa[ma`a mwcbur oldu. Bir [ox torpaq sahibkarlar\ =ld^r^ld^, bwzilwri isw Avropaya
qa[d\. B^t^n m^lkiyywt m^sadirw olundu.
}whwrdw olan evlwrin [oxu b=l^nd^ vw birdwn-birw wvvwllwr b=y^k yemwk salonu olan
otaqda art\q qon]ular ya]ay\rd\ vw onlar\ bir-birindwn sadwcw nazik bir divar ay\r\rd\.
Sonradan k=[wn tan\mad\`\n\z adamlarla mwtbwx vw vanna ota`\n\ b=l^]mwli idiniz. O
zamanlar [ox g^man ki, mwnwvi twzyiq hwddwn art\q g^cl^ idi, wsaswn dw insanlar\n
bu c^r ]wraitw al\]a bilmwdiklwri ilk illwr wrzindw.
Dwfwlwrlw twkrar etmi]ik ki, bir zamanlar xalq\n mwdwniyywtindw m^h^m yer tutmu]
insanlar vw ya hadiswlwr barwdw dan\]maq siyasi cwhwtdwn twhl^kwli olduqda, xalq\n
yadda]\n\n silinmwsinw o qwdwr [ox vaxt laz\m olmur.
Belwliklw dw neft maqnatlar\ d=vr^ndwki Bak\ memarl\`\ barwdw b=y^k miqdarda
mwlumat wldwn [\x\b. G=rwswn bu c^r g=zwlliklwri yaradan ]wxslwrin aqibwti necw oldu?
Onlar\n ailwlwri necw oldu bws? Memarlar? M^hwndislwr? Fwhlwlwr? Bws swnwtkarlar?
2
Neft maqnat\na [evrilmi] bwzi ]wxslwrin bu c^r ba]gicwllwndirici y^kswkliklwri birdwnbirw necw wldw etmwsi heyrwtamizdir. Lakin onlar\n bu pillwdwn d^]mwsi dw eynilw
qwfildwn ba] verdi. Bu eni] [ox dwrin oldu. Wlavw olaraq deyw bilwrik ki, he[ deywswn
Bak\ o vaxtdan =z^nw gwlw bilmwyib. Bak\n\n tarixi dilwn[idwn pad]aha vw sonra yenw
dw dilwn[iyw [evrilwn adam\n taleyinw bwnzwyir.
Mwswlwn, elw Musa Na`\yevi g=t^rwk. O, o`lunun xatirwsinw tikdirdiyi g=zwl saray (halhaz\rda Elmlwr Akademiyas\n\n yerlw]diyi Ismailliyw binas\) da]nak vw bol]eviklwr
twrwfindwn topa tutularaq viran edildikdwn bir il sonra ^rwyi partlay\b =ld^.
Qohumlar\n\n dediyinw g=rw o, b^t^n ]whwr wrazisindw 98 binan\n tikintisini
maliyywlw]dirib vw bu da onun Bak\n\n wn b=y^k torpaq sahibkar\ oldu`unu g=stwrir.
O =lwndwn sonra isw pulundan istifadw etmwk m^mk^n olmad\. B^t^n Sovet
Ittifaq\n\n hakimiyywti wrzindw onun qwbri ^st^ndw wrwb wlifbas\ ilw ad\ yaz\lm\] ki[ik
bir da]dan ibarwt idi. Bundan wlavw onun cwswdi ^[ dwfw m^xtwlif yerlwrdw yenidwn
basd\r\l\b. &[ dwfw bu ki[ik d=rdbucaql\ qwbir da]\ onu yeni qwbrinwdwk m^]ayiwt
etmi]dir.
Vw ya Ta`\yevi g=t^rwk. 6 ya]\nda o hambal kimi i]lwmwyw ba]lay\r. Kas\b ailwdw
do`uldu`undan o he[ vaxt mwktwbw gedw bilmwmi]di vw oxuyub-yazma`\ bilmirdi.
Lakin gwnc xan\mlar\n oxumas\ ^[^n ]whwrdw wn g=zwl binalardan birini xeyriyyw
mwqswdilw ay\ran da mwhz o olmu]dur (haz\rda bu binada Wlyazmalar Institutu
yerlw]ir). Onun =z ya]ad\`\ ev isw b^t^n ]whwrdw wn g=zwl interyerw malikdir. Halhaz\rda orada Milli Tarix Muzeyi yerlw]ir. Lakin bol]eviklwr onu evini twrk etmwyw vw
m^lk^n^ m^sadirw etmwyw mwcbur edwrkwn Ta`\yevw pencwyini belw geyinmwyw
imkan vermwdilwr. Deyilwnlwrw g=rw ona “Pencwk art\q swnw laz\m olmayacaq” – deyw
s=ylwmi]dilwr. }^bhwsiz ki, bu c^r ac\ vw al[ald\c\ hekaywlwr y^zlwrlwdir.
Bws b^t^n bunlar bug^nk^ Bak\ sakinlwrinw hans\ twsiri g=stwrir? Wlbwttw ki,
twhtwl]^urun twk bir insana g=stwrdiyi twsiri bilmwk qeyri-m^mk^nd^r, b^t=v bir
xalqdan isw he[ dan\]ma`a dwymwz. Lakin sanki Azwrbaycanl\lar daim hwr ]eyin
twrsinw d=nw bilwcwyi hissilw ya]ay\r – elw bir hiss ki, u`ur t^kwnwcwk, hwr ]eyin wksinw
[evrilwrwk bwxtin qa[mas\ kimi dwrin iz salm\] bir qorxu. Vw bu da =z n=vbwsindw
inams\zl\`a vw ya wn yax]\ halda mwhdud bir optimizm hissinw swbwb olur. Wsaswn dw
ona g=rw ki, ki[ik bir =lkw olan Azwrbaycan hwmi]w =z^ndwn g^cl^ =lkwlwrin
mwrhwmwtindwn as\l\ vwziyywtdw olub. Daim elw bir hiss h=km s^r^b ki, nw qwdwr
[al\]salar belw onlar =z talelwrinin a`as\ ola bilmwyib. Vw neft dw onlar\n hwyat\n\
hwmi]w daha da m^rwkkwblw]dirib.
3
Azwrbaycanl\lar neft kwmwrinin tikilmwsi vw istifadwyw verilmwsi ^[^n 10 il
g=zlwmi]lwr. Vw sonsuz sayda g=r^nmwz var-d=vlwtin =lkwyw axaca`\n\ vwd edwn
s=zlwrw baxmayaraq, ]^bhwsiz ki, bir [ox azwrbaycanl\lar sadwcw “Ya]ayar\q, g=rwrik.
Do`rudan da bwxt ^z^m^zw g^lwcwkmi?” – sual\n\ verir.
______
Veb direktor: Betti Bleyer
Ingilis dilindwn twrc^mw vw mwtnin y\`\lmas\: G^lnar Aydwmirova
Yoxlad\: &lviyyw Mwmmwdova
Redaktw etdi vw veb ^[^n haz\rlad\: Aydan Nwcwfova
AZERI.org-a qoyuldu: Iyul 2005
4