Montaj Ortamında Parça Modelleme

Transkript

BÖLÜM
10
Montaj Modelleme
Autodesk Inventor 2008 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu
SAYISAL GRAFİK
Montaj Modellemenin Temelleri
Autodesk Inventor ile tasarlanmış parçaları montaj dosyalarında toplayabilir, bunları montajlayabilir, montaj ortamında
yeni parçalar oluşturabilirsiniz. Montaj bileşenlerinin kendi dosyalarında yapılan değişiklikler, bunların yer aldıkları
montaj dosyalarına ve teknik resim görünüşlerine otomatik olarak yansır.
Montaj sınırlamalarını kullanarak, montajda bileşenlerin birbirlerine göre nasıl yerleşeceklerini tanımlayabilirsiniz. Bu
sınırlamalar montajı oluşturan bileşenleri bir arada tutar ve bileşenler üzerinde yapılan değişikliklerin bunların montaj
ortamına nasıl yansıyacağını saptar. Autodesk Inventor’un uyarlanabilir (adaptive) özellikleri ile tanımlanmış
bileşenler otomatik olarak montaj sınırlamalarına göre biçim değiştirirler.
Not: Uyarlanabilir tasarımı ilerleyen bölümlerde göreceğiz.
Montajları oluşturduktan sonra çakışma analizlerini yapabilir, kütle özelliklerini inceleyebilirsiniz. Montaj
sınırlamalarıyla oluşturulmuş montajlar canlandırılarak sorunlar olup olmadığına bakılabilir.
Parçaların olduğu gibi, montajların da teknik resim görünüşleri alınabilir. Ayrıca, sunum dosyalarında, montajların
patlatılması, canlandırmaların hazırlanması da olanaklıdır.
Bu bölümde, temel montaj modelleme özelliklerini inceleyeceğiz.
Montaj Modelleme Yöntemleri
Autodesk Inventor ile montaj modellemeye geçmeden önce, bazı temel yöntemlerden bahsetmemiz gerekiyor. Montaj
modelleme konusunda iki farklı yöntemden bahsedebiliriz.
1.
Yukarıdan Aşağıya (Top Down) Modelleme
Bu yöntemde, boş bir montaj dosyası açılır ve montajı oluşturan bileşenler, burada tasarlanır. Parça tasarımı
tamamen montaj ortamında yapılır. Tasarım sırasında, diğer parçaların kenar/yüzey bilgileri kullanılabilir.
Parçalar tasarlandıktan sonra, bunların konumları, montaj sınırlamaları kullanılarak tanımlanır.
2.
Aşağıdan Yukarıya (Bottom Up) Modelleme
Bu yöntem, ilk yöntemin tam tersidir. Burada, parçalar, bağımsız olarak kendi IPT dosyalarında modellenir ve
daha sonra boş bir montaj dosyası açılarak, bunun içerisine teker teker yerleştirilir ve montajlanır.
Çoğunlukla bu iki yöntem birlikte ve bir arada kullanılır. Örneğin, bazı parçaların, montaj ortamında tasarlanması
gerekir. Çünkü, bunlar, diğer parçaların geometrilerine göre tasarlanmalıdır. Bazı parçalar ise, tüm tasarımlarda
kullanılan parçalar olabilir. Bunlar da montaj ortamına ayrıca yerleştirilir ve kullanılır.
Montaj sınırlamaları, montajda bulunan parçaların birbirlerine göre konumlandırılmasını sağlayan araçlardır. Montaj
sınırlamaları kullanılarak, parçaların yüzeyleri çakıştırılır, hizalanır.
Montaj tasarımı sırasında, ana montaj dosyası içerisinde alt montajlar da kullanılır. Alt montajlar, kendi içerisinde
montaj modeller olarak tasarlanır, fakat ana montaj ortamına yerleştiklerinde alt montaj özelliği gösterirler. Büyük
montajlarla çalışırken, bazı parçaları alt montajlar içerisinde toplamanız ve ana montajda bir alt montaj olarak
kullanmanız gerekir. Bu, hem tasarım kolaylığı sağlar hem de organizasyonu kolaylaştırır.
Montaj Modelleme Ortamı
Autodesk Inventor’da montaj modeller, kendilerine özgü dosyalarda üretilir. Montaj modellerin dosya formatı
IAM’dir. Bileşenler, montaj modelleme ortamına yerleştirilerek ya da bu ortamda oluşturularak montajlar tasarlanır.
Varolan bir montaj dosyasını açtığınızda ya da yeni bir montaj dosyasına başladığınızda, montaj modelleme araçları ve
özellikleri Inventor paneli ve araç çubuklarında yer alır. Inventor paneli, montaj modelleme ile ilgili temel komutları
içerir. Bu komutlara ayrıca montaj araç çubuğundan da ulaşılır.
432
10. Bölüm: Montaj Modelleme
SAYISAL GRAFİK
Yeni bir montaj dosyası açıldığında Browser penceresinde, montaj ikonu ve montajın temel çalışma düzlemleri,
eksenleri ve merkez noktası yer alır. Bunlar başlangıçta gizlenmiş durumdadır, fakat seçilerek görünür yapılabilir.
Bileşenleri bunlara göre konumlandırabilirsiniz.
433
SAYISAL GRAFİK
Montaj modelleme ortamında Browser penceresinde, montaj modelin ismi, alt montajlar, parçalar, sınırlamalar yer alır.
Ayrıca, buradaki parçaların sıralanma sırası aralarındaki hiyerarşiyi de gösterir. Browser penceresinde bileşenleri ya da
sınırlamaları seçerek düzenleme işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.
Montaj Ortamında Browser Penceresi Araçları
Montaj modelleme ortamında, Browser penceresinde yapabileceğiniz işlemler, parça modelleme ortamına göre
değişiktir. Bu bölümde, montaj modelleme sırasında sıklıkla baş vuracağınız Browser penceresi araçlarına bakacağız.
Montaj Ortamında Parçanın Aktif Duruma Getirilmesi ve Açılması
Montaj dosyasında, bir parçayı aktif duruma getirmek için, Browser penceresinde, parça ikonunu işaretleyin ve sağ tuş
menüsünden “Edit” komutunu çalıştırın.
Montaj ortamında parçayı aktif duruma getirdiğinizde, çizim ekranı aşağıdaki gibi olacaktır:
Aktif parça normal rengiyle gösterilir, diğer parçalar ise saydamlaştırılır. Inventor panelinde parça modelleme
komutları açılır. Browser penceresinde ise, aktif parça ikonunun altında unsurlar listelenir. Diğer parçaların fon rengi
gridir. Parçayı aktif duruma getirmenin bir diğer yolu da, Browser penceresinde parça ikonuna ya da çizim ekranında
da parçanın kendisine çift tıklamaktır.
434
SAYISAL GRAFİK
Montaj ortamında seçilen parçayı, kendi IPT dosyasında açmak için, parça ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden
“Open” komutunu çalıştırın. Bu durumda, parçanın dosyası ayrı bir pencerede açılır.
Görünürlük Ayarları
Montaj ortamında çalışırken, parçaların gizlenmesi ya da yeniden görünür yapılması gerekebilir. Parçaları gizlemek
için, Browser penceresinde parça ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Visiblity” seçeneğini kapatın.
Browser penceresinde, gizlenen parçanın ikonu da grileşir.
Görünürlük araçları arasında, izole etme özelliği de yer alır. Bir parça seçer ve sağ tuş menüsünden “Isolate” komutunu
çalıştırırsanız, seçilen parça dışında kalan tüm parçalar otomatik olarak gizlenir.
435
SAYISAL GRAFİK
Bu durumu geri almak için, yeniden parça ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Undo Isolate” komutunu
çalıştırın.
Filtreler
Browser penceresinde, hangi bilgilerin görüntüleneceği, filtreler yardımıyla tanımlanır. Filtreler, Browser penceresinin
üst tarafında yer alır.
Buradan seçim yapılarak, Browser penceresinde görünmesi istenmeyen bilgiler gizlenebilir.
Yine Browser penceresinin üst tarafında, başka bir filtre daha yer alır.
436
SAYISAL GRAFİK
“Assembly View” seçilidir. Bu durumda, Browser penceresinde, parçalar ve montaj sınırlamaları görünür. Eğer,
“Modeling View” seçiliyse, parçalar ve bunların unsurları Browser penceresinde listelenir.
Kullanılabilir (Enabled) Parça
Montaj ortamına yeni bir parça yerleştirildiğinde, bu parça “enabled” (kullanılabilir) durumdadır. Bir parçanın
kullanılabilir olması demek, bunun montajlamada ve diğer modelleme işlemlerinde kullanılabilmesi demektir. Bir
parçayı kullanılabilir olmaktan çıkarmak için, parça ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Enabled” özelliğini
kapatın.
Bu durumda, parka çizim ekranında saydam duruma getirilir ve modelleme işlemlerinde kullanılamaz. Ayrıca, Browser
penceresinde, parça ikonu yeşil renkle gösterilir.
437
SAYISAL GRAFİK
Sabitlenmiş (Grounded) Parça
Montaja yerleştirilen ilk parça “default” olarak sabitlenir. Yani, hareket yeteneği yoktur. Sabitlenmiş parçanın ikonu da
diğerlerinden farklıdır. Parçayı sabit olmaktan çıkarmak için, parça ikonu işaretlenir ve sağ tuş menüsünden
“Grounded” özelliği kapatılır. Normal koşullarda, montajda en az bir adet parça sabit olmalıdır.
Montaj Yapısının Değiştirilmesi
Montaja yerleştirilen parçalar, yerleştirilme sıralarına göre, Browser penceresinde sıralanır. Daha sonradan değişik
yöntemler kullanarak, bu sıralamayı değiştirebilirsiniz. Bunlardan en basiti, parça ikonlarını sürükleyip bırakarak
montajın yapısının değiştirilmesidir. Sıralamayı bu şekilde ayarlayabilirsiniz.
Bunun dışında, sağ tuş menüsü içerisinde “Component” bölümünün altında “Promote” ve “Demote” komutları yer alır.
“Promote” ve “Demote” parçaların montajlar/alt montajlar içindeki yerlerini değiştirmek için kullanılır. Bir parça ya da
parçalar seçildiğinde ve sağ tuş menüsünden “Demote” işaretlendiğinde aşağıdaki diyalog kutusu açılır.
Parçanın yer aldığı montaj dosyası değiştirilir. Yeni montaj ismi ve konumu tanımlanır ve parça bunun altına atılır.
Burada, yeni montaj ismi verildikten sonra bir uyarı gelir. Bu uyarı montaj yeri değişen parça üzerindeki montaj
sınırlamaları ile ilgilidir. Bazı montaj sınırlamalarının kaybolabileceğini bildirilir.
“Promote” ise bir alt montajda bulunan parçayı bir üst seviyedeki montaja taşır.
438
SAYISAL GRAFİK
Montajın Detay Seviyesi (LOD – “Level of Detail”)
Büyük montajlarla çalışırken, Autodesk Inventor hafızaya, birçok veri yükler. Bu veriler arasında en çok yeri tutan,
montajdaki parça sayısıdır. Bir montaj, çoğunlukla alt montaj ve onun altında parça ya da başka alt montajlardan
oluşur. Ayrıca parçaların yüzey ve model özellikleri de hafızayı etkiler. Büyük montajlar ile çalışırken, en çok istenen,
hafızaya sadece gerekli olan kısımların yüklenmesidir. Gerekli kısımlardan kastettiğimiz, üzerinde çalışılacak parça ve
alt montajlardır.
Hafızayı boşaltmak ve hafızada yer açmak için gerekli olmayan parça ve alt montajlar gizlenir (suppress). Gerekli
olmayan parçaların gizlenmesi ile bir detay seviyesi (“load of detail”) yaratırsınız. Bu detay seviyesi, gizlenen ve
gizlenmeyen parça/alt montaj bilgisini saklar. Böylece, istendiği an herhangi bir detay seviyesi yeniden yüklenir.
Bu yüzden büyük montajlar ile çalışırken, hafızanın durumu hakkında bilgi edinmek gerekir. Bunun için Autodesk
Inventor, bir kapasite ölçer içermektedir. Kapasite ölçer, Autodesk Inventor dosyalarının sağ alt köşesinde yer alır.
Buradaki ilk sayısal değer (soldaki), montajdaki bileşen adedini, ikinci değer ise açılan dosya sayısını belirtmektedir.
En sağdaki gösterge ise hafızada kullanılan ve boş olan kısmı göstermektedir. Renkli kısmı, kullanılan bellek
boyutunu, siyah alan ise boş olan bellek boyutunu simgeler. Bu göstergenin üzerine geldiğinizde, kullanılan hafıza
yüzde olarak gösterilir. %60 üzerine çıkıldığında, yeşil renk sarıya döner. %80’in üzerinde ise bu renk kırmızı olur.
Bileşenlerin Gizlenmesi (Suppress)
Montaj dosyalarıyla çalışırken, bileşenleri gizleyerek, hafızayı boşaltabilirsiniz. Bir parçanın tek bir bileşenini
gizlediğinizde hafızanın az bir kısmını serbest bırakırsınız; tüm bileşenleri gizlediğinizde ise bu oran artar. Bileşenleri
gizlemek için, bunları Browser penceresinde işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Suppress” komutunu çalıştırın.
Aynı işlemi, çizim ekranından parça ya da alt montaj seçerek de yapabilirsiniz. Gizlenmiş bileşenleri yeniden görmek
için, sağ tuş menüsünden “Unsuppress” komutunu kullanabilirsiniz.
Bir parçanın, çizimde bulunan tüm örneklerini seçmek için parçayı Browser penceresinde işaretleyin ve sağ tuş
menüsünden “Selection” altından “Select All Occurences” komutunu çalıştırın.
439
SAYISAL GRAFİK
Böylece, montajda bulunan aynı bileşenler tek seferde seçilebilir. Daha sonra, “Suppress” ile bunları gizleyebilirsiniz.
Detay Seviyesi
İstenen bileşenlerin seçilip gizlenmesi ile çalışma hızı büyük oranda artacaktır. Üzerinde çalışmayacağınız parça ya da
alt montajların seçilip gizlenmesi ile bir detay seviyesi yaratılır. Bu detay seviyesine istendiği her an ulaşılabilir.
Çünkü, her bir detay seviyesi, Browser penceresinde “Level of Detail” ikonu altında listelenir.
Aktif olan detay seviyesinin yanında bir çek işareti yer alır. Aktif olan detay seviyesinde, bizim seçtiğimiz bileşenler
gizlenmiştir. Böylece, montaj ile çalışırken, farklı detay seviyeleri oluşturabilir, her bir detay seviyesinde gizlenecek
bileşenleri tanımlayabilir ve her an bu detay seviyesini aktif duruma getirebilirsiniz.
Montaj içindeki bileşenlerin gizlenme durumları, detay seviyesi gösterimlerinde (LOD Reps) saklanır. Bunlar da,
yukarıda belirttiğimiz gibi, Browser penceresinde yer alır. Biz de bundan böyle, detay seviyesi gösterimlerine LOD
adını vereceğiz.
Her bir montaj dosyası, önceden tanımlı 4 adet değişik LOD bilgisi içerir. Bunlara, montaj dosyasını açarken
ulaşabilirsiniz. FILE > OPEN ile bir dosya açmak istediğinizde, önce montaj dosyasını işaretleyin ve daha sonra,
diyalog kutusunda yer alan “Options” düğmesine basın. Seçilen montaj dosyasında tanımlı tüm LOD bilgileri yeni bir
diyalog kutusu ile listelenir.
440
SAYISAL GRAFİK
Ana montaj dosyası ile çalışırken, alt montajlarda da değişik LOD durumları tanımlayabilirsiniz. Her bir alt montajdaki
LOD bilgisi, ana montajdaki LOD bilgisinde saklanır. Böylece, iç içe geçmiş gizlenme durumları tanımlayabilirsiniz.
Montaj dosyalarında önceden tanımlı LOD durumları bulunur. Yeni bir montaj dosyası açtığınızda, Browser
penceresinde, bunları görebilirsiniz.
“Master”: Tüm bileşenler gizlenmeden gösterilir.
“All Components Suppressed”: Montajdaki tüm alt montaj ve parçalar gizlenir.
“All Parts Suppressed”: Tüm parçalar gizlenirken, alt montaj tanımları gizlenmeden açılır.
“All Content Center Suppressed”: Standart parçalar kütüphanesinden (Content Center) gelen tüm parçalar
gizlenir.
Aşağıdaki model, “Master” LOD durumundaki montajı göstermektedir. Burada, tüm bileşenler hafızada yer alır ve
görülür.
“Work” isimli LOD durumunu aktif duruma getirdiğimizde ise modelimiz aşağıdaki gibi olur:
441
SAYISAL GRAFİK
Dikkat ederseniz, Browser penceresinde, gizlenmiş olan parça ya da alt montajlar farklı şekilde gösterilir. Bunların
ikonları beyaz renklidir ve üzeri çizilmiştir.
LOD Durumlarını Yaratılması
LOD durumlarının ilk yaratılması, Browser penceresinde gerçekleşir. Yeni yaratılan LOD durumu otomatik olarak
aktif duruma getirilir. Bundan sonra ise bu LOD durumunda, hangi parça ve alt montajların gizleneceği tanımlanır.
Gizlenme durumlarını tanımladıktan sonra montajı kaydettiğinizde, LOD bilgisi de kaydedilmiş olur. Montaj
kaydetmezseniz ise bu bilgiler kaydedilmez. Yeni bir LOD durumu yaratmak için;
1.
Browser penceresinde, “Level of Detail” ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “”New Level of Detail”
komutunu çalıştırın.
2.
Bu şekilde, yeni LOD durumu, ikon olarak “Level of Detail” ikonu altına yerleşir ve otomatik olarak aktif
duruma getirilir.
3.
İsmini değiştirmek için, kısa aralıklarla “LevelofDetail1” yazısını iki kere işaretleyin ve yeni ismi girin.
4.
Şimdi, istenilen parça ve alt montajlar seçilerek gizlenebilir.
5.
Bundan sonra montajı kaydettiğinizde, LOD bilgisi de kaydedilir.
6.
LOD durumunu değiştirmek için, “Level of Detail” altındaki ikonlara çift tıklayın.
442
SAYISAL GRAFİK
Bileşenlerin Montaj Modelleme Ortamına Yerleştirilmesi
Yeni bir montaj dosyası açtığınızda, artık bileşenleri çizime yerleştirebilirsiniz. Montaj ortamına yerleştirilen ilk parça
otomatik olarak, montaj dosyasının merkez noktasına yerleştirilir. Yerleştirme işleminde, yerleşecek parçanın ağırlık
merkezi dikkate alınır. Yerleşen bu ilk parça hiyerarşik olarak da birinci parça anlamına gelir ve otomatik olarak
hareket serbestisi olmayan (grounded) parçadır.
İkinci ve bundan sonraki parçalar çizim ekranı üzerinde farenin sol tuşu kullanılarak yerleştirilir. Bunlar
yerleştirilirken, fareniz, parçanın ağırlık merkezini yakalamış durumdadır. Parçayı yerleştirmek için, montajdaki diğer
parçaların yüzeyleri, düzlemleri ya da herhangi bir nokta işaretlenebilir. Bu yerleştirme işleminde montaja aynı
parçadan istediğiniz kadar yerleştirebilirsiniz. İşaretleme işleminden sonra sağ tuş menüsünden “Done” seçilerek
komuttan çıkılır.
Çoğunlukla, montaj modelleme çalışmasında, ayrı parça dosyalarında tasarladığınız bileşenleri bir montaj dosyasında
toplarsınız. Montaj dosyalarına başka montajlar da yerleştirilebilir. Bunlar, montajın alt montajı olarak alınır.
Ayrıca, yeni bileşenleri, montaj modelleme ortamında iken de tanımlayabilirsiniz. Tanımlama işleminde yeni bileşenin
ismi, yeri ve kullanacağı şablon girilir. Autodesk Inventor, parça modelleme ortamına geçer ve parça tasarımı
yapmanızı sağlar. Bu yöntemde, parçalar arası geometrik ilişkilerin kopyalanması da kolaylaşır.
Dolayısıyla, her iki yöntem iç içe geçerek kullanılabilir; hatta çoğunlukla tercih edilir.
Montaj bileşenlerini, montaj dosyasına yerleştirmek için “Place Component” komutu kullanılır.
“Place Component”
Komutun çalıştırılmasından sonra Open diyalog kutusu açılır.
Parça seçilir ve “Open” ile çizim ekranında gösterilen yere yerleştirilir. Parçalar montaja sürükle-ve-bırak ile de
alınabilir. Bunun için, değişik yöntemler kullanılır. Windows Explorer’dan bir parça/alt montaj seçilir ve montaj
modelleme ortamına sürükle-ve-bırak ile yerleştirilir. Aynı şekilde, Autodesk Inventor dosyaları arasında da bu işlem
uygulanır.
443
SAYISAL GRAFİK
Bileşenlerin Başka Bileşenler ile Yer Değiştirilmesi
Bir montaja yerleştirilen bileşenler, farklı bileşenler ile yer değiştirilebilir. Bunun için Inventor panelinden ya da
Browser penceresindeki parça ikonları işaretlendiğinde açılan sağ tuş menüsünden “Component” altındaki “Replace
Component” komutunu kullanabilirsiniz.
“Replace Component”
Komutun çalıştırılmasından sonra Open diyalog kutusu açılır. Yeni parça seçilir ve “Open” düğmesi ile montajdaki
parçanın yerine yerleştirilir.
Burada, dikkat etmeniz gereken, eski parçanın üzerinde atanmış olan montaj sınırlamalarıdır. Eğer, montaj
sınırlamalarında kullanılan geometriler yeni parçada da varsa, sorun olmadan yeni parça yerine yerleşir. Aksi durumda,
eski parçanın üzerindeki sınırlamalar silinir. Bu işlem sırasında, bu durumu bildiren bir uyarı alırsınız.
Inventor panelinde ayrıca, “Replace All” komutu yer alır. Bu komut, aynı olan parçaların tümünün başka bir parça ile
yer değiştirmesini sağlar.
“Replace All”
444
SAYISAL GRAFİK
Montaj Ortamında Bileşenlerin Modellenmesi
Daha önceden oluşturulmuş modelleri montaj ortamına alabileceğiniz gibi, montaj ortamında da yeni bileşenler
tasarlayabilirsiniz. Autodesk Inventor’un montaj merkezli tasarım yapısı sayesinde yerinde tanımladığınız bileşenler,
diğer parçaların kenar ya da yüzey bilgilerini kullanabilir.
Yerinde modelleme olarak adlandırılan bu yöntem için “Create Component” komutu kullanılır.
“Create Component”
Komutun çalıştırılmasından sonra, yeni bileşenin ismi, yeri, şablon dosyası gibi bilgilerin tanımlandığı Create
Component diyalog kutusu açılır.
Burada “File Type” altında dosyanın tipi girilir: Parça ya da montaj dosyası seçilebilir. “Constrain sketch plan to
selected face or plane” seçeneği işaretlendiğinde, yeni parçanın yerleşeceği düzlem ile o parça arasında otomatik olarak
bir montaj sınırlaması yaratılır.
“OK” ile yeni parçanın ilk eskiz düzleminin hangisi olacağı işaretlenerek tanımlanır. Parça yüzeyi, çalışma düzlemi ya
da herhangi bir nokta işaretlenebilir.
Autodesk Inventor otomatik olarak eskiz ortamına geçer. Böylece sıfırdan parça modellemeye başlanır. Buradaki
özellikler, parça modelleme ile aynıdır. Buradaki önemli farklılık ise, diğer parçaların geometrilerini kullanma
özelliğidir. Bunu göreceğiz.
Yeni bir bileşen tanımı oluşturulduktan sonra, diğer montaj parçaları – ayarlarınıza bağlı olarak – gölgelendirilir ve
Browser penceresinde diğer parçalar ve alt montajlar grileştirilir. Bunların özelliklerine, parça tasarımı ortamından
çıkmadığınız sürece ulaşamazsınız. Ancak, kenar/yüzey bilgilerini yeni parça tasarımında kullanabilirsiniz.
Diğer Parça Kenarlarının/Yüzeylerinin Kullanılması
Yerinde parça tasarımı sırasında diğer parçaların kenar ya da yüzey bilgileri kullanılabilir. Bulunduğunuz eskiz
düzlemine bağlı olarak, kenarlar ya da yüzeyler bu düzleme iz düşürülür. Bu amaçla “Project Geometry” ve “Project
Cut Edges” komutları kullanılabilir.
“Project Geometry”
komutu ile eskiz düzleminde iken başka bir parçanın kenarları/yüzeyi eskiz düzlemine iz
düşürülür. Aşağıda bazı örnekler görebilirsiniz:
445
SAYISAL GRAFİK
Ayrıca, standart olarak, bu şekilde tanımlanan bir izdüşüm işlemi uyarlanabilir özelliktedir. Yani, izdüşürülen
nesnelerdeki bir değişiklik otomatik olarak izdüşüme yansır. Bu özellik kullanıcı tarafından kontrol edilir. Eğer
otomatik bir yansıtma istenmiyorsa, izdüşüm yapılan eskiz Browser penceresinden seçilir ve sağ tuş menüsünden
“Adaptive” seçeneğini seçili olmaktan çıkartılır.
“Project Geometry” komutunun alt özelliklerinden bir diğeri de “Project Cut Edges”
komutudur. Bu komut da,
parçalar arasında kullanılır. Seçtiğiniz parça ile eskiz düzleminiz kesiştirilir ve kesişim güncel eskiz düzlemine
izdüşürülür. Aşağıdaki örnek açıklayıcıdır.
Bu örnekte, ışıklandırılmış olan düzlem (mavi olan düzlem) eskiz düzlemimizdir.
446
SAYISAL GRAFİK
“Project Cut Edges” komutunu çalıştırıp dairesel parçayı seçtiğimizde, buluğumuz düzlem ile parça kesişir ve kesişim
kenarları eskiz düzlemine iz düşürülür.
Gördüğünüz gibi, kesişim sonucunda altta ve üstte iki dik dörtgen kesit eskiz düzlemine yansıtılır.
Yerinde modelleme işlemiyle alt montajlar da oluşturulabilir. Bunun için “Create Component” komutu ile karşınıza
çıkan diyalog kutusunda “File Type” olarak “Assembly” seçmeniz gerekir. Alt montajın temel düzlemlerini
tanımlayacak olan parça yüzeyleri, çalışma düzlemi seçilebilir ya da herhangi bir yer işaretlenir.
Bu alt montajın bileşenleri de yerinde modelleme ya da önceden tanımlanmış olan parçalar kullanılarak tasarlanır.
Diğer montajlar ve parçalar karartılır.
Sanal Bileşen Tanımlamak
“Create Component” komutu ile karşınıza çıkan diyalog kutusunda, sanal (virtual) bileşen tanımlamak ile ilgili bir
seçenek bulunmaktadır.
447
SAYISAL GRAFİK
Burada, “Virtual Component” işaretlenerek ve “New Component Name” altına sanal bileşenin ismi girilerek, sanal
bileşen tanımlanır. Sanal bileşen, fiziksel olarak modelde yer almaz, ancak parça listesi üretiminde dikkate alınır. Sanal
bileşen, Browser penceresinde farklı bir ikonla gösterilir.
448
SAYISAL GRAFİK
Montajın BOM (Parça Listesi Veri Tabanı) Yapısı
BOM (bill of material) parça listesi veri tabanı anlamına gelmektedir. BOM, bir montajda bulunan parçaların tümünün
toplandığı listedir. Montajdaki parçaların belirli bilgileri (adet, parça ismi, malzeme gibi) tanımlanmıştır ve bu bilgiler
listede yer alır. BOM listesinde, alt montajlar ve bunların içerdiği parçalar da listelenir. Yani, o montaj dosyasında ne
kadar parça/alt montaj var ise bu listede yer alır.
Parça listesi ise, BOM listesinden türetilen ve teknik resim sayfalarına yerleştirilen bir tablodur. Bu tabloda, montajın
parçaları ve alt montajları listelenir. Parça listesinin hangi bilgileri içereceği, şirketlere göre değişebilir.
Bir montaj dosyasının BOM yapısını görmek için, Inventor panelinden “Bill of Materials” komutu kullanılır.
“Bill of Materials”
Komutun çalıştırılmasından sonra, Bill of Materials diyalog kutusu açılır.
Bill of Materials diyalog kutusunda üç farklı sekme yer alır.
“Model Tree”: Bu görüntüleme şekli, Browser penceresinde ile aynıdır, sadece her bir parça tek bir satırda
ifade edilir. Burada, parçaların özelliklerini ve bilgilerini değiştirebilirsiniz.
“Structured”: Burada iki tür gösterim mümkündür. Ya montajın ana seviyesi görüntülenir ya da tüm
seviyeleri. Bu seçimi sağlayan ise, “Structured” sekmesini işaretledikten sonra, bu sekmenin üzerindeyken sağ
tuş menüsünden “View Properties” komutudur.
449
SAYISAL GRAFİK
Bu komutun çalıştırılmasından sonra aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
Burada, “First Level” seçildiğinde, ana montaj seviyesi görüntülenir.
Structured Properties diyalog kutusunda, “All Levels” seçildiğinde ise montajdaki tüm seviyeler görüntülenir.
Her bir bileşenin ayrı bir bileşen numarası vardır. Alt montajların altındaki parçalar ise alt montaj numarasının
arkasına yeni bir numara verilerek gösterilir. Buradaki hiyerarşik yapı, pozlama ve parça listesi üretiminde
kullanılır.
“Parts Only”: Bu seçenekte, sadece parçalar görüntülenir. Alt montaj bilgileri yokmuş gibi davranılır ve tüm
parçalar, ana montaj seviyesinin altında yer alıyormuş gibi listelenir.
450
SAYISAL GRAFİK
BOM Yapısı
Her bir parça ya da alt montajın BOM’daki yapısı, “BOM Structure” sütununda tanımlanır. Beş farklı seçenek vardır:
“Normal”: Bileşenler için varsayılan (default) değerdir. “Normal” yapısı ile tanımlanan parçalar, parça
listesinde yer alır.
“Inseparable”: Bu seçenekle, seçilen parça bir başka grubun ya da parçanın ayrılmazı olarak yapılandırılır ve
hiçbir şekilde bağımsız olarak düşünülmez.
“Purchased”: Sizin üretmediğiniz, başka bir üreticiden alınan parçalar ya da montajlar BOM’da tek bir satır
olarak gösterilir.
“Phantom”: BOM tarafından dikkate alınmayacak bileşenlerdir. Bu bileşenler, parça listesinde görünmezler,
ancak, modelleme gereksinimleri açısından modelde bulunabilir.
“Reference”: Tasarım sürecinde yardımcı olarak kullanılan ve parça listesinde yer almayacak olan parçalardır.
Poz Numaraları
BOM diyalog kutusunda, “Structured” ya da “Parts Only” bölümünde, parça ve alt montajların poz numaralarını
görebilirsiniz. Örneğin, aşağıdaki şekilde, tüm montaj seviyeleri görüntülenmektedir. Ana montajın hemen altında yer
alan alt montaj bir poz numarasına sahiptir. Onun altındaki parçalar ise alt montajın poz numarasının arkası yeniden
numaralandırılarak gösterilir.
451
SAYISAL GRAFİK
İki numara arasındaki ayırma sembolü Structured Properties diyalog kutusunda tanımlanır. “Delimineter” altına
ayırma sembolü girilir.
Bill of Materials diyalog kutusunda, tek bir bileşenin poz numarasını değiştirmek için, o bileşenin “Item” hücresini
işaretleyin ve yeni poz numarasını girin.
Değişiklikten sonar, bu hücreler sarı renk ile gösterilir. Tüm parçaları yeniden numaralandırmak için, “Renumber
Items” ikonuna
basın. Aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
Burada, başlangıç numarası ve artış değeri girilir. Buna göre tüm parçalar yeniden numaralandırılır. Burada dikkat
etmeniz gereken, “Renumber Item” komutu, parçaları, burada listelenme sırasına göre yeniden numaralandırır.
Dolayısıyla, öncelikle burada listeleme sırasını değiştirmeniz gerekir. Bunun için, parçaları satırlarından tutup
sürükleyerek listelemeyi değiştirebilirsiniz.
Poz numaralarını değiştirmek istemediğiniz parçaları kilitleyebilirsiniz. Bunun için, ilgili parçanın “Item” hücresinin
üzerindeyken sağ tuş menüsüne girin ve burada, “Lock Items” komutunu çalıştırın.
Kilitlenmiş poz numaraları gri bir yazı rengi ile gösterilir.
Diğer Özellikler
Bill of Materials diyalog kutusunda yer alan diğer özellikler şunlardır:
: BOM bilgileri başka bir dosyaya yazdırılır. İlk olarak aşağıdaki diyalog kutusu açılır ve hangi listenin
yazdırılacağı saptanır.
452
SAYISAL GRAFİK
“OK” ile devam edildiğinde, BOM Export diyalog kutusu açılır. İsim ve yer tanımlanır. Ayrıca, “Save as
Type” ile BOM listesinin hangi formatta kaydedileceği saptanır.
: BOM listesi, Mühendisin Not Defteri’ne aktarılır. İlk olarak hangi listenin yazdırılacağı saptanır. “OK”
ile BOM listesi Mühendisin Not Defteri’ne aktarılır.
: BOM listesi yeniden sıralanır. Aşağıdaki diyalog kutusu ile yeni sıralamanın neye göre yapılacağı
saptanır.
453
SAYISAL GRAFİK
: BOM listesine yeni kolonların eklenmesi için kullanılır. Aşağıdaki liste açılır ve buradan sürükleme ile
yeni kolonlar listeye eklenir.
: Kullanıcı tanımlı bir kolon eklemek için kullanılır. Aşağıdaki diyalog kutusu açılır ve burada kullanıcı
tanımlı kolon ve bunun veri tipi tanımlanır.
: Aynı parça numarası (Part Number) bilgisine sahip parçaların satırları birleştirilir. Aşağıdaki diyalog
kutusu açılır ve burada birleştirme ile bunların nasıl görüntüleneceği tanımlanır.
454
SAYISAL GRAFİK
Bileşenlerin Sınırlandırılması
Montaj dosyasında, montajı oluşturan parçaları topladıktan ya da yerinde tasarladıktan sonra montaj sınırlamalarını
kullanarak bileşenlerin konumlarını tanımlayabilirsiniz. Bu bölümde montaj sınırlamalarını ve nasıl kullanıldıklarını
göreceğiz.
Autodesk Inventor’un uyarlanabilir teknolojisi sayesinde parçaların unsur büyüklükleri ve geometrileri, uygulanan
montaj sınırlamaları tarafından belirlenir. Uyarlanabilirlik özelliklerine daha sonra bakacağız.
Montaj sınırlamaları parçaların hareket serbestisini düşürür, onları birbirlerine göre konumlar. Parçanın geometrisini
değiştirdiğiniz, montaj sınırlamaları sayesinde parçaların montaj içerisindeki konumları korunur.
Sınırlamaların Tanımlanması
Autodesk Inventor’un sunduğu montaj sınırlamaları şunlardır: Çakışma (mate), Açı (angle), Teğet (tangent) ve
Yerleştirme (insert). Montaj sınırlamaları için “Place Constraint” komutu kullanılır.
“Place Constraint”
Komutun çalıştırılmasından sonra Place Constraint diyalog kutusu açılır.
“Assembly” bölümünde montaj sınırlamaları yer alır. “Selections” altında hangi parçanın seçileceği gösterilmektedir.
Hemen yanındaki yer işaretlenirse, sınırlamaların tanımlanmasından önce parçanın işaretlenerek seçilmesi sağlanır.
“Solutions” altındaki seçenekler ise sınırlamalara göre farklılık gösterir. “Type” varolan montaj sınırlamalarını
gösterir.
Sınırlamanın tanımlanmasında parça üzerine gelindiğinde, Autodesk Inventor seçilebilecek nesneleri ışıklandırır ve
sınırlamanın etkileme yönünü grafik olarak gösterir. Sol tuşa bastığında ışıklandırılmış olan bu yüzeyi/kenar/noktayı
seçebilirsiniz.
455
SAYISAL GRAFİK
“Mate” (Çakışma) Sınırlaması
“Mate” sınırlaması seçilen yüzeyleri çakıştırmak için kullanılır. “Mate” sınırlamasında iki seçenek bulunur: Çakışma
ve eş düzlemsel duruma getirme (flush).
Aşağıdaki resimlerde çakışma ile ilgili örnekler gösterilmiştir.
Düzlemlerin çakıştırılması
Eksenlerin çakışması
456
SAYISAL GRAFİK
Noktaların çakışması
“Flush” seçeneğinde ise seçilen düzlemler hizalanır (eş düzlemsel duruma getirilir) ya da düzlemlerin yüzey normalleri
aynı yönde olur. “Flush” sadece düzlemler için kullanılabilir.
Her iki tip için de bir offset değeri verilebilir. Ofset değeri, örneğin çakışan yüzeyler arasındaki mesafeyi tanımlar.
“Angle” (Açı) Sınırlaması
Parçaların yüzeyleri ya da kenarları arasındaki açıyı tanımlar. Parçalar arasında açı sınırlaması tanımlanırken,
düzlemler, eksenler ya da kenarlar seçilebilir. İki parçada seçilen geometri tipi aynı olmak zorunda değildir. Örneğin,
bir parçanın düzlemi ile diğer parçanın ekseni arasında bir açı sınırlaması tanımlanabilir.
“Solution” altındaki düğmeler, “Directed Angle” ve “Undirected Angle” arasında seçim yapmanızı sağlar.
“Directed Angle” seçeneğinde, açı sağ el kuralına göre hesaplanır. Diğer seçenek ise “default” seçenektir ve açı
sınırlamasının konumunu değiştirir. Bu seçenek, sürükleme durumunda, parçanın açı yönünün değiştirilmesinde
kullanılır.
“Tangent” (Teğet) Sınırlaması
Yüzeylerin birbirine göre teğet duruma gelmesini sağlar. En azından bir yüzey düzlemsel olmamalıdır. Teğetlik
durumu yüzey normallerine göre iki şekilde tanımlanabilir: “Inside”(içten) veya “Outside” (dıştan).
457
SAYISAL GRAFİK
“Outside” (Dıştan)
“Inside” (İçten)
“Insert” (Yerleştirme) Sınırlaması
Bir parçanın dairesel kenarı ile diğer bir parçanın dairesel kenarı eş merkezli ve eş düzlemsel olarak çakıştırılır. Bu
sınırlamadaki ofset değeri, çakışan iki yüzey arasındaki mesafedir.
Yerleştirme sınırlamasının seçenekleri “Opposed” (ters yönlü) ve “Aligned”(Eş yönlü) dır. “Opposed” seçeneğinde,
yönler karşı karşıya gelir; diğerinde ise hizalanır.
Sınırlamaların Görüntülenmesi ve Düzenlenmesi
Parçalar arasında sınırlamalar tanımlandığında Browser penceresinde bunların bilgisi yer alır.
Farklı sınırlamalar farklı ikonlar ile gösterilir. Sınırlamalar bu pencerede seçildiğinde, grafik ekran üzerinde seçilen
sınırlamanın hangi nesnelere atandığı görüntülenir. Ayrıca, Browser penceresinin en altında bir kutucuk açılır ve
burada seçilen sınırlamanın ofset değeri çıkar. Bu çıktığında, ofset değeri değiştirilebilir. ENTER ile yeni değer modele
yansıtılır.
458
SAYISAL GRAFİK
Sınırlamaları düzenlemenin bir diğer yolu da ikonlarını çift tıklamak ya da işaretleyip sağ tuş menüsünden “Edit”
komutunu çalıştırmaktır. Bu durumda, Edit Constraint diyalog kutusu açılır.
Burada, sınırlamanın tüm özellikleri değiştirilebilir.
459
SAYISAL GRAFİK
Montajdaki Bileşenlerin Hareketlendirilmesi
Montaja yerleştirilen parçaların yer değiştirilmesi ve hareketlendirilmesi için değişik yöntemler vardır. Bunları bu
bölümde göreceğiz. Ancak, öncesinde parçaların hareket serbestisinden (degree of freedom) bahsetmemiz gerekiyor.
Çizime yerleştirilen bir parçanın (ilk parçadan sonraki parçalar) 6 adet hareket serbestisi vardır. X, Y ve Z eksenleri
yönünde ilerleme ve X, Y ve Z eksenleri etrafında dönme. Montaj sınırlamalarını uyguladıkça, parçaların hareket
serbestisi azalır ve hareket yeteneklere, atanan sınırlamaya bağlı olarak sınırlanır.
Parçaların, hareket serbestisini görmek için, ilk olarak hareket serbestisi sembolünü açmanız gerekir. Bunun için,
parçayı Browser penceresinde işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Properties” komutuna girin ve açılan diyalog
kutusunda “Occurence” bölümüne gidin. Burada, “Degree of Freedom” seçeneği işaretlenirse, parça üzerindeki hareket
serbestisi sembolü (DOF sembolü) görülür.
Eğer, tüm parçaların DOF sembolünün görünmesini istiyorsanız, VIEW menüsünün “Degrees of Freedom” seçeneğini
işaretleyin.
Montaja yerleştirilmiş ve henüz montaj sınırlamaları atanmamış paçaları, farenin sol tuşu ile tutup sürükleyebilirsiniz.
Eğer, montaj sınırlamaları atanmış parçaları tutup çekiştirdiğinizde, bunlar, hareket serbestilerine göre hareket ederler.
Tamamen sınırlandırılmış bir parçayı hareket ettiremezsiniz.
Buna karşın, parçalara tanmış sınırlamaların değişimini izleyebilirsiniz. Bunun için, değişimini görmek istediğiniz
sınırlamayı Browser penceresinden seçer ve “Drive Constraint” komutunu çalıştırırsanız, aşağıdaki diyalog kutusu
açılır:
460
SAYISAL GRAFİK
“Start” ve “End” sınırlamanın başlangıç ve bitim değerleridir. Bunların altındaki düğmeler kullanılarak hareket
simülasyonu yapılır. “Record” düğmesi kullanıldığında, hareket gerçekleşirken, arka planda bu hareketin AVI
formatındaki dosyası hazırlanır.
Alt özellikler arasında hareketin tekrarlanma sayısı ve adım miktarı ayarlanır. Ayrıca, hareket sırasında çakışmaların
analizi için “Collusion Detection” işaretlenebilir. Bu durumda, Autodesk Inventor hareketi gerçekleştirirken, çakışma
gerçekleştiği an sistemi durdurur ve bir diyalog kutusu ile sizi uyarır.
“Drive Adaptivity” ise sistem hareket ederken uyarlanabilir olarak tanımlanmış parçaların geometrilerinin yeni duruma
otomatik olarak uymasını sağlar. Aşağıdaki makas modelinde makas açılıp kapandığında aradaki parçanın geometrisi
de otomatik olarak değişir:
Parçaların Yerlerini Değiştirmek ve Döndürmek
“Move Components”: Seçilen bileşenin yerini değiştirmek için kullanılır. Bileşen işaretlenir ve farenin
hareketleriyle istenen yere kaydırılır.
“Rotate Components”: Seçilen bileşeni döndürmek için kullanılır. Bileşen işaretlenir ve farenin hareketleriyle
istenildiği gibi döndürülür.
Bu komutlar, daha çok, tamamen ya da kısmen montaj sınırlamaları uygulanmış parçalar üzerinde kullanılır. Örneğin,
yeni bir sınırlamayı atamak için geçici olarak bir parçanın yerini değiştirmek gerekebilir. “Move Components” komutu
ile parçanın yerini değiştirdikten ve istenilen işlemleri gerçekleştirdikten sonra “Update” komutu ile parçanın esas
yerine geri dönmesi sağlanır.
Bu komutlar kullanılmadan da parçalar farenin sol tuşu ile seçilerek hareket ettirilebilir. Bu durumda, eğer parça
üzerinde sınırlamalar atanmış ise hareket bunlar dikkate alınarak gerçekleşir. Böylece Autodesk Inventor parçaların
hareket ettirilmesi ile montajın hareketinin analiz edilmesi olanağını sunmaktadır. Böylelikle modelin çakışma vb.
analizleri gerçekleştirilebilir ve mekanizmanın nasıl çalıştığı görülebilir.
Bunun dışında, belirli hareketleri tanımlamanızı sağlayan özel hareket sınırlamaları vardır.
461
SAYISAL GRAFİK
“Motion” (Hareket) Sınırlaması
“Motion” sınırlaması, dişli bileşenler arasındaki hareketi tanımlamak için kullanılır. Bunlar Browser penceresinde
görüntülenir.
“Type” altında iki seçenek bulunmaktadır. “Rotation” iki dişli arasındaki hareketi tanımlamak için kullanılır. Bu tipte,
“Ratio” altına, iki dişli arasındaki hareket oranını (bir dişli bir tur attığında, diğerinin kaç tur atacağı gibi) girmek
gerekiyor.
İkinci hareket türü ise “Rotation-Translation”dur. İlk seçilen parça bir tam dönme hareketi yaptığında diğer parça
“Distance” ile belirtilen miktar kadar ilerler.
“Transitional” (Geçme) Sınırlaması
“Transitional” sınırlaması, bir parçanın yüzeyi ile başka bir parçanın yüzeyleri üzerindeki geçiş hareketini tanımlar.
Sınırlama tanımlandıktan sonra, silindirik parça hareket ettiğinde yüzeyler arasındaki temas korunur. Bir silindirin bir
cepteki hareketini düşünebilirsiniz.
462
SAYISAL GRAFİK
Parçalar Arasında Temasların/Hareketlerin İncelenmesi (Contact Solver)
Autodesk Inventor, seçilen bileşenleri ana montajdan izole ederek, bunların hareketlerini inceleme olanağı sağlıyor. İlk
olarak, hangi parçaların gruba dahil olacakları saptanıyor, daha sonra sınırlamaların değişimi ile bileşenlerin hareketi
inceleniyor.
Bir örnek ile anlatmaya çalışalım. Aşağıdaki sistemin kurulduğunu düşünelim:
Mavi parça, tam olarak sınırlandırılmış durumda. Yeşil olan ise tabla üzerinde hareket edebiliyor. İlk olarak bunları,
Browser penceresinden seçip, sağ tuş menüsündeki “Contact Set” ile gruplamak gerekiyor. Bu işlemle, hareketi
inceleyeceğim parçaları tanımlamış oluyorum:
Grubu tanımladıktan sonra, Browser penceresindeki ikonlar aşağıdaki gibi gözükür.
Yapılması gereken ikinci işlem, TOOLS menüsünün altından, “Activate Contact Solver” komutunu aktif duruma
getirmektir.
Şimdi, mavi parçanın tabla üzerinde konumlanmasını sağlayan sınırlama seçilip, sağ tuş menüsünden “Drive
Constraint” komutu çalıştırıldığında, bunun tanımladığınız sınırlar içerisinde hareket ettiğini göreceksiniz. Bu hareket
sırasında, eğer diğer parçaya temas ediyor ve diğer parçanın da ilgili yönde bir hareket serbestisi var ise, bu hareket
iletilmiş olur.
463
SAYISAL GRAFİK
Akıllı Sınırlamalar (“iMates”)
Birçok parça montajlarda birçok yerde kullanılır ve bunlar aynı şekilde montajlanır. Örneğin, cıvata deliğe hep aynı
şekilde, “Insert” sınırlaması kullanılarak yerleştirilir. Akıllı sınırlamalar sayesinde, bir parçanın nasıl montajlanacağı
parça üzerinde tanıtılır ve bu tanıma bağlı olarak parça çizime yerleştirildiğinde otomatik olarak montajlanır.
Akıllı sınırlamalar tanımlamak için, “Create iMate” komutunu kullanın.
Komutun çalıştırılmasından sonra Create iMate diyalog kutusu açılır.
Burada, parça üzerinde kullanılacak sınırlama tanımlanır.
Akıllı sınırlamalar parça dosyasında saklanır. Ayrı olarak tanımlanmış akıllı sınırlamalar birleştirilerek tek bir akıllı
sınırlama durumuna getirilebilir. Akıllı sınırlamalara sahip parçalar montaj dosyasına yerleştirilirken, diğer parçada
buna karşılık gelen sınırlamalar sayesinde otomatik olarak konumlandırılır.
Akıllı sınırlamaları tek bir sınırlama durumuna getirmek için, parçada tanımlanmış olan akıllı sınırlamaları Browser
penceresinde işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Create Composite” komutunu seçin.
464
SAYISAL GRAFİK
Karşılıklı olarak montajlamak istediğiniz parçalarda akıllı sınırlamalar tanımlanır ve her bir akıllı sınırlamaya aynı isim
verilir. Aynı isimli akıllı sınırlamalar otomatik olarak uygulanır. Akıllı sınırlamaya sahip bir parçanın yerine başka bir
parça yerleştirdiğinizde, akıllı sınırlamanın tipi, ismi ve özellikleri aynı olduğu sürece yerleşim korunur.
Akıllı bir sınırlama tanımlandığında Browser penceresinde, sınırlamanın ismi sınırlama tipi ile tanımlanır (“Flush”
sınırlaması için “iFlush:1 gibi). Browser penceresinde, akıllı sınırlamalara istediğiniz ismi verebilirsiniz.
Akıllı sınırlamalar tanımlanmış bir parçayı montaja yerleştirmek için, “Place Component” komutunu çalıştırın. Open
diyalog kutusunda parçayı seçin ve aşağıda gösterildiği gibi, “Use iMate” seçeneğini işaretleyin.
Parça çizime yerleştirildiğinde otomatik olarak karşılığını bulduğu akıllı sınırlamalar ile montajlanır.
465
SAYISAL GRAFİK
Montajların Aynalanması
Montaj modelleme ortamında, bileşenlerin, alt montajların ya da montajın tamamının aynalanması için kullanılır.
“Mirror Components”
Komutun çalıştırılmasından sonra Mirror Components diyalog kutusu açılır.
İlk olarak “Mirror Plane” ile aynalama düzlemi işaretlenir. Bir parça düzlemi ya da çalışma düzlemi seçilir. Daha
sonra, aynalanacak bileşenler/montajlar gösterilir.
“Click to Change” yanında, değişik durumlar gösterilmiştir. Aynalama işleminde, düzleme ve bileşenlere bağlı olarak
aynalama ya da sadece o parçanı bir kopyası yaratılır. Liste bunu göstermektedir. Parça isimlerinin yanındaki ikonlar
işaretlenerek, aynalamanın nasıl yapılacağı tanımlanır.
Alt özelliklerine baktığımızda, “Reuse Content...” seçeneği, aynalamada standart parçaların nasıl davranacağını saptar.
Eğer bu seçenek seçilirse, standart parçaların aynalanması engellenir. Onun yerine, bunların bir örnekleri yaratılır.
“Preview Components” ise ön görünüm ayarlarını içerir. “OK” ile yeni bir diyalog kutusu açılır:
Burada, aynalama sonucunda oluşacak olan yeni modellerin tanımı yapılır. Seçtiğiniz bileşen/montajlara göre,
modeller listelenir ve bunların alacakları yeni isimler gösterilir. “Naming Scheme” altından, yeni modellerin isimlerine
ön ya da son ekler eklenerek, yeni isimler tanımlanır. “Component Destination” ise, yeni modellerin nerede açılacağını
gösterir. “Insert in Assembly”, yeni modelleri montaja yerleştirirken, “Open in New Window”, yeni bir Autodesk
Inventor penceresinde modelleri açar.
466
SAYISAL GRAFİK
Tanımlamalardan sonra “OK” ile bileşenler/montajlar aynalanır.
467
SAYISAL GRAFİK
Tasarım Görünüşleri (Design Views)
Tasarım görünüşleri montajların görüntü özelliklerini belli bir isimle saklar. Örneğin, görünmelerini istemediğiniz
bileşenleri gizleyebilir ve bunu bir tasarım görünüşü olarak saklayabilirsiniz. Çalışırken bu tasarım görünüşünü
yüklediğinizde, montaj görünürlüğü buna uygun olarak yüklenir.
Bir tasarım görünüşü aşağıdaki görüntü karakteristiklerini saklar:
a.
Bileşenlerin görünürlülüğü
b.
Bileşenlerin “Enabled” durumu
c.
Montajın renk ve ışık özellikleri
d.
Görüntüleme tipi (gölgeli ya da tel çerçeve)
e.
Zum özelliği
f.
Bakış açısı
Browser penceresinde “Representation > View” altında listelenir.
Yeni bir tasarım görünüşü yaratmak için, “View” ikonu işaretlenir ve sağ tuş menüsünden “New” komutu kullanılır.
468
SAYISAL GRAFİK
Bileşenlerin Daha Hızlı ve Kolay Seçimi
Montaj modelleme ortamında, bileşenleri değişik kriterlere göre, seçmek için bazı özellikler sunulmuştur. Browser
penceresinde, bir parça seçilip sağ tuş menüsüne girildiğinde, “Component Selection” bölümü görülür.
Burada, değişik seçenekler vardır.
“Constrained To”: Seçilen parça başka bir parça ya da parçalara montaj sınırlamaları ile konumlandırılmışsa,
bu seçenek tüm bu parçaların tek bir seferde seçilmesini sağlar.
“Component Size”: Bu seçenek seçildiğinde, ufak bir kutucuk açılır:
Bu kutucukta, seçilen parçanın büyüklüğü gösterilir. Küçük-eşit ya da büyük-eşit kriterlerini kullanarak,
seçilen parçadan küçük ya da belirtilen değerden daha büyük parçaların tümünün tek bir seferde seçilmesi
sağlanır.
“Component Offset”: Seçilen parçanın çevresinde bir dikdörtgen prizma gösterilir. Bir kutucuk açılır ve
buradaki değer, prizmanın büyüklüğünü belirtir.
Böylece, bu prizmanın içerdiği/kapsadığı parçaların tümünün tek seferde seçilmesi sağlanır. “Include partially
contained” seçeneği işaretlendiğinde, kısmi olarak bu prizmanın içine giren parçalar da seçilir.
“Sphere Offset”. “Component Offset” ile benzerdir. Sadece, bu seçenekte bir küre çıkar ve bu kürenin içinde
kalan parçaların tümü tek bir seferde seçilir.
“Select by Plane”: Bir düzlem işaretlenir ve açılan diyalog kutusunda, düzlemin yönü tanımlanarak, bu
düzlemden ötedeki parçaların seçimi sağlanır.
“External Components”: Bir diyalog kutusu açılır ve burada bir yüzde tanımlamanız istenir. %100, tüm
bileşenlerin seçimini sağlarken, %1, sadece en çok görünür olan parçaların seçimini sağlar.
469
SAYISAL GRAFİK
“Internal Components”: Bir diyalog kutusu açılır ve burada bir yüzde tanımlamanız istenir. Bir önceki
seçenek ile tam tersi sonuç verir.
“All in Camera”: Bir diyalog kutusu açılır ve burada bir yüzde tanımlamanız istenir. %100, tüm bileşenlerin
seçimini sağlarken, %1, bakış açısına göre sadece en çok görünür olan parçaların seçimini sağlar.
Browser penceresinde, bir parça seçilip sağ tuş menüsüne gidildiğinde, “Isolate” komutunu göreceksiniz. Bu komut,
seçtiğiniz parça ya da parçaların dışında kalanları gizler.
470
SAYISAL GRAFİK
Esnek Montajlar
Ana montaj ortamında, aynı alt montajların farklı serbestlik dereceleri ile ifade edilmelerini sağlayan özelliğe esnek
montajlar denmektedir. Her bir esnek montaj, diğer kopyasından bağımsız bir şekilde hareket eder.
Montaj tasarımı sırasında, aynı alt montajların, kullanım yerleri itibariyle farklı bir konumda gösterilmeleri ve bu
sırada diğer örneklerini etkilememeleri gerekebilir. Eğer, bir montajı esnek bir montaj olarak tanıttıysanız, sahip
olduğu hareket serbestisine göre montaj içerisinde farklı konumlarda bulunabilir.
Aşağıdaki şekillerde, aynı montaj dosyası içerisindeki alt montajların (pistonların), kopyalanarak oluşturulmalarına
rağmen, farklı konumlarda yer aldıklarını göreceksiniz. İşte esnek montaj özelliği sayesinde bu gerçekleşmektedir.
Bir montajın esnek bir montaj olarak tanımlanması, bunun yer aldığı montaj dosyasında gerçekleşir. Ana montaj
ortamına alt montajı yerleştirdikten sonra bunun bir esnek montaj olacağını tanımlayabilirsiniz.
Bir alt montajı, esnek bir montaj olarak tanımlamak için, ana montaj ortamında, Browser penceresinden ikonunu
işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Flexible” komutunu çalıştırın.
Bir alt montaj esnek bir montaj olarak tanımlandıktan sonra, Browser penceresindeki isminin yanında farklı bir sembol
yer alır.
471
SAYISAL GRAFİK
Esnek montajların tanımlanması ve kullanımı için, bu sayıdaki ipucuna bakabilirsiniz.
Autodesk Inventor’da, esnek montajlar ile ilgili bazı noktalar
Esnek montajlar konusunda aşağıdakiler geçerlidir:
Esnek montajların tanımlanabilmesi için, bunları “Adaptive” olarak tanımlanmış olmaması gerekiyor.
Parçalar esnek montaj olarak tanımlanamaz.
Montaj unsurları sadece esnek montajın ilk örneğinde hesaplanır, diğer örneklerinde hesaplanmaz.
Esnek montaj içindeki bileşenler dizileme işleminde kullanılamaz.
Konumsal Temsiller (Positional Representations)
Hareket yeteneği olan parçaları içeren montajların tasarımında, bunların farklı konumlarda tanımlanması gerekebilir.
Tasarımın doğruluğu adına bu bir gereksinimdir. Montajların konumsal temsilleri (positional representations), montaj
sınırlamalarının farklı konumlarda tanımlanması olanağını verir. Aşağıdaki resimde, piston grubu üç farklı konumda
temsil edilmiştir.
Konumsal temsiller, Browser penceresinde “Representation” ikonu altında listelenir. Her bir montaj dosyasında
“Representation” ikonu yer alır. Ana montaj seviyesinde, “Representation” dizini altında tasarım görünüşleri ve
konumsal temsiller yer alır. İstenen tasarım görünüşü ya da konumsal temsili aktif duruma getirmek için ikonuna çift
tıklamanız yeterlidir.
Yeni montaj dosyası açtığınızda, “Representation” dizini altındaki “Position” ikonu tektir. Yeni bir konumsal temsil
tanımlamak için, “Position” ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “New” komutunu işaretleyin.
“Position” klasörü altında iki adet konumsal temsil ikonu yaratılır: “master” ve “PositionalRep1”.
472
SAYISAL GRAFİK
“Master” seçeneği, montaj modelin ilk halini içerir. Sınırlamalar, tanımlandığı gibidir. Montaj modelleme özelliklerini
kullanabilmek için, farklı konumsal temsillere sahip montaj dosyasının, mutlaka “Master” konumunun aktif olması
gerekir. Diğer, konumsal temsillerde modelleme özellikleri kullanılmaz, sadece farklı konumlar tanımlanır.
Konumsal temsiller yaratmak için, montajın sınırlama, bileşen ya da dizileme özelliklerini değiştirirsiniz. Örneğin, 10
mm olarak tanımlanmış bir çakışma mesafesi, yeni bir konumsal temsilde 20 mm olarak tanımlanabilir. Böylece, ana
montajda 10 mm olan bu değer, yeni konumda ise 20 mm değerini alır.
Konumsal temsiller için ayarlanabilecek olan özellikler şunlardır.
Montaj sınırlamaları
Bileşen dizilemeleri
Parçalar
Alt montajlar
Bir konumsal temsil tanımlandıktan sonra, yukarıdaki nesneler ile ilgili yapabileceğiniz değişiklikler şunlardır:
1.
Montaj sınırlamaları
Yeni bir konumsal temsil tanımlandıktan sonra, bir sınırlama seçilir ve sağ tuş menüsünden “Override”
komutu çalıştırılırsa, aşağıdaki diyalog kutusu açılır.
“Suppression” altından, “Override” işaretlenirse, iki seçenek çıkar: “Enable” ve “Suppress”. “Suppress” ile
seçilen sınırlama, söz konusu konumsal temsil için gizlenir.
2.
“Value” altından, “Override” işaretlenirse, sınırlamanın söz konusu konumsal temsil için farklı bir ofset
değeri alması sağlanır.
Bileşen dizilemeleri
Yeni bir konumsal temsil tanımlandıktan sonra, bir bileşen dizilemesi seçilir ve sağ tuş menüsünden
“Override” komutu çalıştırılırsa, aşağıdaki diyalog kutusu açılır.
473
SAYISAL GRAFİK
3.
Burada, “Override” seçilerek, dizilemenin tipine göre, dizi elemanları arasındaki mesafe değiştirilebilir.
Parçalar
Yeni bir konumsal temsil tanımlandıktan sonra, bir bileşen seçilir ve sağ tuş menüsünden “Override” komutu
çalıştırılırsa, aşağıdaki diyalog kutusu açılır.
“Grounding” altından, parçanın sabit olup olmaması tanımlanır. Eğer, bileşenin orijinal konumunu
değiştirmek istiyorsanız, o zaman “Offset” altından “Override” seçebilirsiniz. Fakat, buradaki değeri salt
okunurdur. Bileşenin konumunu, model ortamında, bileşeni sürükleyerek ya da “Move Component / Rotate
Component” komutlarını kullanarak değiştirebilirsiniz.
4. Alt montajlar
Object Override diyalog kutusunda, ek olarak “Positional Representation” seçeneği açılır.
474
SAYISAL GRAFİK
“Positional Representation” ile alt montajda tanımlı olan konumsal temsiller arasında seçim yapılabilir.
“Flexible Status” ile de, alt montajın esnek olup olmayacağı saptanır.
Konumsal temsiller Browser penceresinde tek başlarına da görüntülenebilir. Browser penceresinde, “Model”
düğmesine basılıp, “Representation” seçilirse, aşağıda gösterildiği gibi, konumsal temsilleri gösteren ikonlar ve hangi
nesnelerde değişiklikler yapıldığı listelenir.
Bunlar üzerinde, değişiklikler burada da yapılabilir.
Pencerenin üstünde üç adet düğme-ikon yer alır. İlk ikon
“New Positional Representation” ikonudur. Bu ikon ile
yeni bir konumsal temsil tanımlanır. Bir diyalog kutusu açılır ve konumsal temsile bir isim verilir.
İkinci komut
uygulanır.
, “Verify Positional Representation” komutudur. Bununla tüm değişiklikler gözden geçirilir ve
Son olarak, “Edit positional representation table”
ise, Excel tablosu yardımıyla, konumsal temsillerdeki
değişikliğe uğrayan nesnelerin düzenlenmesi sağlanır.
Tablo kullanılarak, değerler değiştirilebilir.
Konumsal temsillerin kullanımı için, bu sayımızdaki ip ucuna bakabilirsiniz.
475
SAYISAL GRAFİK
Diğer Montaj Modelleme Özellikleri
Montaj modelleme ortamının sunduğu diğer özellikler şunlardır.
Bileşenlerin Dizilenmesi
“Pattern Component”: Seçilen bileşenleri dizilemek için kullanılır. Komutun çalıştırılmasından Pattern
Component diyalog kutusu açılır.
“Component” ile bileşen seçilir. Diyalog kutusunda üç farklı bölüm bulunmaktadır. “Rectangular” kartezyen dizileme
ve “Circular” kutupsal dizileme için kullanılır. “Associative” ise parçanın dizilenmesini, bir parçadaki dizileme unsuru
ile ilişkilendirir. Parçanın dizi unsuruna göre parça dizilenir.
Örneğin, aşağıdaki şekilde gösterilen iki boyutlu parça, diğer parçanın tanımında bulunan dizi unsuruna göre çoğaltılır.
Yapılması gereken, “Associative” altında ilişkilendirilecek dizi unsurunun seçilmesidir.
476
SAYISAL GRAFİK
Montajların Kopyalanması
Montajların kopyalanması ve yeni isimler ile kaydedilmesi için “Copy Components” komutunu kullanabilirsiniz.
“Copy Components”
Komutun çalıştırılmasından sonra, kopyalanacak bileşenler ve montajlar işaretlenir.
“OK” ile devam edildiğinde, kopyalama sonucunda farklı bir isimle kaydedilecek parçalar ve montajlar lsitelenir.
Çakışma Analizi
Montajın oluşturan parçaların arasında çakışma olup olmadığını incelemek amacıyla TOOLS menüsünün altındaki
“Analyze Interference” komutu kullanılır.
Komutun çalıştırılmasından sonra çakışma analizinde kullanılacak parçaların seçilebilmesini sağlayan Interference
Analysis diyalog kutusu açılır.
Parçalar seçilir ve “OK” ile analiz başlatılır. Eğer çakışma bulunursa, Autodesk Inventor, çakışan hacmi geçici olarak
ışıklandırır ve bir diyalog kutusu yardımıyla çakışan hacmi verir. İstenirse, çakışma bilgileri dışarıya atılabilir.
477
SAYISAL GRAFİK
Geçici Görsel Kesitler
Autodesk Inventor, montajlar ile çalışırken, gizlenen parçalara/özelliklere kolaylıkla ulaşmanızı sağlayan görsel
kesitler sunmaktadır. Görsel kesitler geçici olarak çalışma amacıyla oluşturulan kesitlerdir. Değişik seçenekler
sunulmuştur:
¼, ¾ ve yarım kesit seçenekleri vardır. Görsel kesitler, model üzerindeki düzlemler/yüzeyler kullanılarak tanımlanır.
Aşağıda bazı örnekler gösterilmiştir:
¼ görsel kesit görünüş
½ görsel kesit görünüş
Görsel kesit ile gösterilen modelleri normal duruma getirmek için,
478
ikonunu kullanabilirsiniz.
SAYISAL GRAFİK
Standart Parçalar Kütüphanesi (Content Center)
Autodesk Inventor, tasarımlarınızda sıklıkla kullandığınız standart parçaları, bir kütüphane olarak sunmaktadır.
Autodesk Inventor’un standart parçalar kütüphanesine, montaj ortamında ulaşabilirsiniz.
“Place Component from Content Center”
Standart parçalar kütüphanesinin çalıştırılmasından sonra Content Center penceresi açılır.
Burada, sol tarafta, standart parçalar kategorilere göre listelenir. Kategorilerden seçim yapıldığında, sağ taraftaki
bölümde, o kategori altında bulunan parçalar listelenir. Pencerenin üst tarafında yer alan ikonlar, buradaki parçaların
nasıl listeleneceğini tanımlar.
İstenen standart parça kategorisine girilir ve sağ taraftan parça seçilir. Burada, çizime yerleştirmek istediğiniz parçaya
çift tıklamanız yeterlidir. Pencerenin alt bölümünde, seçilen parçanın boyut bilgilerini girebileceğiniz bölüm açılır:
479
SAYISAL GRAFİK
Buradaki listelerden boyut seçilir ve alttaki “Insert” düğmesi ile çizime yerleştirilir.
Autodesk Inventor, 18 uluslararası standardı içermektedir. Eğer, bazı standartların listelenmesini istemiyorsanız, bir
filtreleme yapabilirsiniz. Bunun için, araç çubuğundaki “Filters”
açılır. Seçili olan standartlara göre parçalar listelenir.
ikonuna basın. Sağ tarafta, standartlar listesi
Sıklıkla kullandığınız bir parçayı favori listenize atabilir, favori listenizi istediğiniz gibi organize edebilirsiniz. Bunun
için, parçayı sağ taraftaki pencerede işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Add to Favorites…” komutunu çalıştırın.
Favori listenizi görmek için, araç çubuğundan “Favorites”
480
ikonunu kullanabilirsiniz.
SAYISAL GRAFİK
Favori listenizi organize etmek için, bu alanda sağ tuş menüsünden “New Folder” komutunu kullanabilirsiniz. Yeni
klasörler açabilir ve bunlar altına favori parçalarınızı yerleştirebilirsiniz.
Araç çubuğundaki “Search”
ikonunu kullanarak, kütüphanede arama yapabilirsiniz.
481
SAYISAL GRAFİK
Montaj Unsurları
Montaj unsurları, parça unsurlarına benzerdir; farkları ise birden fazla parçaya aynı anda uygulanabilmeleri, montaj
modelleme ortamında kullanılabilmeleri ve montaj dosyasında saklanabilmeleridir.
Montaj unsurları arasında pahlar, extrüzyon-kesme ve delikler bulunmaktadır. Ayrıca çalışma unsurları ve eskiz
özellikleri de bunlar için geçerlidir. Montaj unsurları Browser penceresinde gösterilir.
Montaj unsurların montaj dosyası içinde Inventor panelinden ulaşılabilir:
“Extrude”
İlk olarak bir eskiz tanımlanır. Eskiz tanımlamak için eskiz düzleminizi işaretleyin. Bir çalışma düzlemi tanımlanabilir
ya da parçaların bir yüzeyi kullanılabilir. “Standard” araç çubuğundan “Sketch” düğmesini seçerek eskiz düzlemini
tanımlayabilirsiniz.
Eskiz oluşturulduktan sonra “Extrude” komutu çalıştırılır. Karşınıza “Extrude” diyalog kutusu çıkar:
Bu diyalog kutusu, parça modelleme ortamında kullanılan ile aynıdır; tek farkla, sadece kesme seçeneği kullanılabilir.
Unsurun uygulanmasından sonra Browser penceresinde unsur görünür. Unsurun altında etkilediği parçalar isimleriyle
sıralanır.
Unsur isminin altında yer alan parça isimleri seçilir ve sağ tuş menüsü açılırsa burada yeni bir seçeneğin yer aldığı
görülecektir: “Remove Participant”.
482
SAYISAL GRAFİK
“Remove Participant”, o parçanın üzerine uygulanan unsurun kaldırılması demektir. Sonrasında yeni bir parçanın daha
unsur işleminde etkilenmesini istiyorsanız, montaj unsurunu seçin ve sağ tuş menüsünden “Add Participant” komutunu
çalıştırın. Yapmanız gereken unsurun uygulanacağı parçayı işaretlemektir. Böylece, montaj unsuru yeni seçilen parçayı
de etkiler.
“Revolve”
Döndürme unsuru ile aynı yapıdadır. Eskiz tanımlandıktan sonra aşağıdaki diyalog kutusu, parça modelleme ortamında
kullanılan ile aynıdır; tek farkla, sadece kesme seçeneği kullanılabilir.
“Hole”
Delik unsuru da benzer bir yapıdadır. Öncelikle delik merkezinin bir eskiz olarak oluşturulması gerekir. Daha
sonrasında, delik delme unsuru çalıştırılır. Diyalog kutusundaki özellikler parça modelleme ortamındakiler ile aynıdır.
Unsurun etkileyeceği parçalar daha sonrasında, ekstrüzyonda olduğu gibi, kontrol edilir.
“Sweep”
Süpürme unsuru ile aynıdır, sadece kesme işlemi olarak kullanılır.
“Fillet”
Parçanın kenarları seçilir ve bunlar yuvarlanır.
“Chamfer”
Pah kırma unsurunda parçanın kenarı seçilir. Pah bu kenar üzerine uygulanır.
Bunlar dışında, dizileme ve aynalama unsurları da kullanımınıza sunulmuştur.
483
SAYISAL GRAFİK
Türetilmiş Parçalar (Derived Parts)
Türetilmiş parça, varolan bir eskizi, çalışma unsurunu, yüzeyi, parçayı ya da montajı içeren yeni bir parça dosyasıdır.
Türetilmiş parçalar, türetildikleri modelin özelliklerini temel alır. Bunlar üzerinde istenilen parça modelleme araçları
kullanılabilir.
Türetilmiş parçalar, değişik tasarım alternatiflerinin denenmesi gereken durumlarda kullanışlı olabilmektedir.
Türetilmiş parçayı oluştururken, türetildiği modelin hangi özellikleri kullanılacağı bir diyalog kutusu yardımıyla
tanımlanır.
Bir türetilmiş parça tanımlamak için, ilk olarak boş bir parça dosyası (STANDARD.IPT) açın. Daha sonra, Inventor
panelinden “Derived Component” komutu kullanılarak, temel alınacak model girilir.
“Derived Component”
Open diyalog kutusu açılır. Türetilmiş parça olarak parça ya da montaj dosyaları seçilebilir. Bir parça dosyası
seçildiğinde, aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
Buradan, temel alınan parça dosyasındaki hangi geometrilerin alınacağı tanımlanır. İlgili kısma gelip tıkladığınızda
gelecek özellikler açılır/kapanır.
“Mirror Part” işaretlendiğinde, parça XY, YZ ve ZX düzlemlerine göre aynalanarak açılır. “Scale Factor” ise parçanın
yeni ölçeğini tanımlar.
“OK” ile parça türetilerek yeni dosyaya yerleşir. Browser penceresinde, türetilmiş parça ikonu görünür; onun altında
da model.
Şimdi bu model, türetildiği dosyaya bağlıdır. Yani, modelin orijinalinde bir değişiklik olursa, bu değişiklik buraya
yansıyacaktır.
Eğer türetilecek dosya tipi olarak bir montaj dosyası seçerseniz, o zaman aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
484
SAYISAL GRAFİK
Buradan, hangi bileşenlerin yeni dosyaya aktarılacağı tanımlanır. Daha sonra, türetilmiş montaj tek bir parça olarak
çizime yerleşir.
Her iki durumda da, parça modelleme araçları kullanılarak, modeller değiştirilebilir. Ancak, burada kullanılan parça
modelleme araçları, dosyaların türetildiği orijinal modellere yansımaz.
485
SAYISAL GRAFİK
Otomatik Limitler (Auto Limits)
Bir tasarımın oluşturulması ve düzenlenmesi sırasında Otomatik Limitler, spesifik geometrik ve fiziksel değerlerin
izlenmesi ve raporlanması için kullanılır. Otomatik limitler, eskiz, parça ya da montaj seviyesinde tanımlanabilir.
Bir fiziksel değeri izlemek için otomatik limit yarattığınızda bir sınır tanımlarsınız. Bu fiziksel değer, sınırların altında,
içinde ya da üstünde olabilir. Dolayısıyla üç değişik durumdan bahsederiz. Bunlar, yeşil, sarı ve kırmızı renkler ile
ifade edilir. Bunları aynı zamanda, kabul edilebilir, dikkat edilmesi gereken ve kabul edilemez değerler olarak da
düşünebilirsiniz.
Otomatik limitler, uyarı ışıkları olarak düşünebilirsiniz. Bu uyarı ışıkları, üzerinde çalıştığınız tasarımda belirli fiziksel
özelliklerin izlenmesini sağlar. Örneğin, parça için ağırlık sınırı tanımlamışsanız, geometrinin değişimi ile oluşan
ağırlık değerinin hangi sınırlar içinde kaldığını izleyebilirsiniz.
Otomatik limitler tanımlamak için ilk olarak, Iventor panelinden “AutoLimits” bölümüne geçin.
Bundan sonra, Inventor panelinde, “AutoLimits” komutları listelenir.
İlk olarak ayarlara bakalım. “AutoLimits Settings” komutu, AutoLimits Settings diyalog kutusunun açılmasını sağlar.
Burada, Autodesk Inventor’un sunduğu otomatik limitlerin, üzerinde çalışılan dosya için ayarları yapılır. Örneğin, bir
uzunluk limiti tanımlayacaksanız, “AutoLimits” altından, “Length” otomatik limitini seçin.
486
SAYISAL GRAFİK
Sağ tarafta, seçilen uzunluk limiti için, alt ve üst sınır değeri tanımlanır.
Ayarların tanımlanmasından sonra, ne tür bir otomatik limit oluşturacağınızı seçmeniz gerekir. Üç tür otomatik limit
vardır:
1.
“Dimensional” (ölçü)
2.
“Area-Perimeter” (alan-çevre)
3.
“Physical Properties” (fiziksel özellik)
Bunların her birinin alt seçenekler vardır. Sırasıyla bakalım.
Ölçü Limitleri
“Dimensional AutoLimits” komutunun çalıştırılmasından sonra aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
Sol taraftaki ikonlar, alt limit özellikleri tanımlar.
“Length”: 3 boyutlu kenarları ve 2 boyutlu eskiz geometrilerini izlemek;
“Distance”: Seçilen geometriler arasındaki mesafeyi izlemek;
“Angle”: Noktalar, doğru parçaları, kenarlar, yüzeyler, çalışma noktaları, çalışma eksenleri ve çalışma
düzlemleri arasındaki açıyı izlmeke;
“Diameter”: 2 ya da 3 boyutlu daire ve yay çaplarını izlemek;
“Minimum Distance”: Seçilen geometriler arasındaki en az mesafeyi izlemek
için kullanılır.
Alan-Çevre Limitleri
“Area-Perimeter AutoLimits” komutunun çalıştırılmasından sonra aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
487
SAYISAL GRAFİK
“Area”: Bir yüzeyin alanını izlemek;
Bir ya da birden fazla yüzeyin çevre uzunluğunu izlemek
için kullanılır.
Fiziksel Özellikler Limitleri
“Physical Properties AutoLimits” komutunun çalıştırılmasından sonra aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
“Volume”: Bir parçanın hacmini izlemek;
“Mass”: Bir parçanın ağırlığını izlemek
için kullanılır.
Bu bölümün sonundaki alıştırma, otomatik limitlerin öğrenilmesinde size yardımcı olacaktır.
488
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 1: Montaj Sınırlamaları
Not: Bu bölümün alıştırma dosyaları Bölüm 10 dizininin altındadır.
Bu alıştırmada, montaj sınırlamalarının uygulanmasını ve bir montaj modelin oluşturulmasını
göreceğiz. Modelin bitmiş hali aşağıda gösterilmiştir:
1.
10_Lifter.iam dosyasını açın.
2.
Browser penceresinde Link_Kolu:1 alt montajını çift tıklayarak aktif duruma getirir.
3.
Çubuğun ucuna yaklaşın.
4.
“Place Constraint” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda “Insert” sınırlamasını seçin. İlk
olarak mavi parçayı aşağıda belirtilen dairesel kesitten işaretleyin.
489
SAYISAL GRAFİK
490
5.
İkinci parça olarak, çubuğun dış kenarını işaretleyin.
6.
Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın. Diyalog kutusunu kapatmayın.
7.
Çubuğun tümünü görecek şekilde yaklaşın.
8.
Diyalog kutusunda “Angle” sınırlamasını işaretleyin. Açı değeri “0” olacak.
9.
İlk olarak sol taraftaki mavi parçanın üst yüzeyini işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
10.
Şimdi de sağ taraftakinin üst yüzeyini işaretleyin. Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine
basın. Diyalog kutusunu “Cancel” ile kapatın. Sağ ve soldaki mavi parçaların üst yüzeyleri
aynı duruma gelmiş oldu.
11.
Dikkat ederseniz, sol taraftaki mavi parça ile çubuk arasında bir mesafe var. Diğerine de bu
“7 mm”lik mesafeyi uygulamak için, Browser penceresinden çubuk parçası altındaki “Insert”
sınırlamasını bulun ve bunu işaretleyin. Alt tarafta bir kutucuk açılır. Bu kutucuğa “7 mm”
yazın ve ENTER ile devam edin.
12.
Browser penceresinde 10_Lifter montajını çift tıklayarak ana montaj ortamına geri dönün.
13.
Link:1 alt montajı ile Gomlek:1 parçası arasında sınırlama uygulayacağız.
14.
“Place Constraint” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda “Mate” sınırlamasını seçin. İlk
olarak eksenleri çakıştıracağız. Bunun için, aşağıdaki gibi, dairesel alanı işaretleyerek eksenin
seçilmesini sağlayın.
15.
Aynı şekilde Link:1 parçasını işaretleyin.
16.
Eksenler çakıştığında diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın. Diyalog kutusunu
kapatmayın.
17.
“Mate” sınırlamasını kullanarak, siyah topun dış yüzeyi ile Gomlek:1 parçasının iç yüzeyini
çakıştırın.
491
SAYISAL GRAFİK
492
18.
Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın. İki parça aşağıdaki gibi montajlanır.
19.
Diyalog kutusunu “Cancel” ile kapatın.
20.
Şimdi Link:1 parçasını farenin sol tuşu ile seçip ve bu tuşa basılı tutarak çekiştirirseniz,
sistemin hareket ettiğini göreceksiniz.
21.
Yeni bir parçayı montaja yerleştireceğiz. Bunun için, “Place Component” komutunu
çalıştırın. 10_Krank.ipt parçasını seçin ve çizime yerleştirin. Sağ tuş menüsünden “Done” ile
işlemi bitirin.
22.
olarak yeşil parçayı aşağıda belirtilen dairesel kesitten işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
23.
İkinci parça olarak aşağıda gösterilen yeri işaretleyin.
24.
Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın ve “Cancel” ile işlemi bitirin. Parçalar
aşağıdaki gibi montajlanır.
25.
“Place Constraint” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda “Mate” sınırlamasını seçin.
Link:1 parçasının aşağıda gösterilen ekseni ile yeni yerleştirilen parçanın eksenlerini
çakıştırın.
26.
Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın ve “Cancel” ile işlemi bitirin. Gomlek:1
parçasını seçip yukarıya doğru çektiğinizde montaj sınırlamasının etkisini daha rahat
görebilirsiniz.
493
494
SAYISAL GRAFİK
27.
Yeni bir parçayı daha montaja yerleştireceğiz. Bunun için, “Place Component” komutunu
çalıştırın. 10_Kiskac.ipt parçasını seçin ve çizime yerleştirin. Sağ tuş menüsünden “Done”
ile işlemi bitirin.
28.
olarak siyah parçayı aşağıda belirtilen dairesel kesitten işaretleyin.
29.
Bakış açınızı değiştirerek, son yerleştirilen parçayı aşağıda gösterilen kenardan seçin.
SAYISAL GRAFİK
30.
Diyalog kutusunda “Apply” düğmesine basın ve “Cancel” ile işlemi bitirin.
31.
Link_Kolu:1 alt montajını “Insert” ve “Mate” sınırlamalarını kullanarak aşağıdaki gibi
montajlayın.
32.
“Place Component” komutunu kullanarak 10_Civata ve 10_Somun parçalarından altışar adet
çizime yerleştirin.
495
496
SAYISAL GRAFİK
33.
Cıvataları ve somunları “Insert” sınırlamasını kullanarak aşağıdaki gibi montajlayın.
34.
Son olarak, diğer taraflara da bu parçaları ve montaj ilişkilerini yansıtmak için, Inventor
panelinden “Pattern Component” komutunu çalıştırın ve Browser penceresinden aşağıda
gösterilen parçaları CTRL tuşunu kullanarak işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
35.
Diyalog kutusundan “Feature Pattern Select” ile aşağıda gösterilen unsuru işaretleyin.
36.
“OK” ile parçaları çoğaltmış oluruz.
Alıştırmanın sonu.
497
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 2: Montaj Ortamında Parça Modelleme
Bu alıştırmada, montaj ortamında yeni bir parçanın nasıl tasarlanabileceğiniz göreceğiz.
498
1.
BILESEN_YARATMAK dizini altından 10_Kapakli_Konteyner.iam dosyasını açın.
2.
Inventor panelinden “Create Component” komutunu çalıştırın.
3.
Yeni bir parça tanımlayacağız. Parçanın ismi 10_Kapak olsun. Diyalog kutusunu aşağıdaki
gibi doldurun.
4.
“OK” ile devam edin ve çizimdeki parçanın üst yüzeyini işaretleyin.
5.
Eskiz ortamında “Project Geometry” komutunu çalıştırın ve aşağıdaki gibi tüm yüzey
bilgileri ışıklanınca diğer parçanın üst yüzeyini işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
6.
Diğer parçanın üst yüzeyinde tüm geometriler yeni eskiz düzlemine yansıtılır.
7.
“Circle” komutunu kullanarak, aşağıdaki gibi bir çember çizin. Yeni çemberin merkezi,
önceki ile çakışacak.
8.
“General Dimension” komutu ile çemberin çapını girin. Çap 2.5 olacak.
9.
“Circular Pattern” komutunu çalıştırın ve yeni çemberi seçin. Dizinin merkezi dış kenarın
(büyük çember) merkezi ve dizi sayısı 4 olacak.
10.
Eskiz ortamından “Finish Sketch” ile parça modelleme ortamına geçin.
11.
“Extrude” komutunu çalıştırın ve aşağıdaki gösterilen profili işaretleyin.
12.
Ekstrüzyon uzaklığı 5 mm ve yukarıya doğru olacak.
499
SAYISAL GRAFİK
500
13.
Bu parçanın üst yüzeyini işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “New Sketch” komutunu
çalıştırın.
14.
Eskiz ortamından “Finish Sketch” ile parça modelleme ortamına geçin.
15.
“Extrude” komutunu çalıştırın ve aşağıdaki gösterilen profili işaretleyin (bir tek deliklerin
tanımladığı kapalı alanlar seçilmeyecek).
16.
Ekstrüzyon uzaklığı 3 mm ve yukarıya doğru olacak.
17.
Sağ tuş menüsünden “Finish Edit” ile montaj modelleme ortamına geri dönün.
18.
Alt parçayı aktif duruma getirin.
19.
Browser penceresinden “Extrusion1”i seçin ve “Edit Sketch” komutunu çalıştırın.
20.
50 mm olan ölçüyü 60 mm yapın ve sağ tuş menüsünden “Finish Sketch” komutunu
çalıştırın.
21.
Sağ tuş menüsünden “Finish Edit” ile montaj modelleme ortamına geri dönün.
22.
Kapağın çapı da otomatik olarak değişecektir.
SAYISAL GRAFİK
501
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 3: Montajların Hareketi
Bu alıştırmada, mekanizmaların nasıl hareket ettirebileceğini göreceğiz.
502
1.
MONTAJLARIN_HAREKETI dizini altından 10_Montajlarin_Hareketi.iam dosyasını
açın.
2.
Browser penceresinde Eksentrik.iam:1 altından “Angle” sınırlamasını işaretleyin ve sağ tuş
menüsünden “Drive Constraint” komutunu çalıştırın. Drive Constraint diyalog kutusu açılır.
3.
Diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurun:
SAYISAL GRAFİK
4.
Mekanizmanın hareketini görmek için, “Play” düğmesine basın.
5.
Şimdi de bu hareketi bir AVI dosyası olarak kaydedelim.
6.
“Minimum” düğmesine basarak, hareketin başına gelin.
7.
“Record” düğmesine basın. Bir isim vererek AVI dosyasını kaydedin.
8.
Karşınıza çıkan diyalog kutusunda aşağıdaki seçeneği seçin ve “OK” ile devam edin.
9.
Yeniden “Play” tuşuna basın ve canlandırma bitene kadar bekleyin. Canlandırma bittiğinde
“Record” düğmesine basarak, kayıt modundan çıkın. Şimdi, yaratılmış olan AVI dosyasını
izleyebilirsiniz.
503
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 4: Hareket (Motion) Sınırlamasının Kullanımı
Autodesk Inventor, hareketli parçalar için başka sınırlamalar daha tanımlanmasını sağlar.
Hareket (motion) sınırlamaları adı verilen bu sınırlamalar, dişli gibi parçaların arasındaki
hareket ilişkisinin tanımlanmasını gerçekleştirir. Bu alıştırmada, buna bir örnek vereceğiz.
504
1.
HAREKET_SINIRLAMALARI dizini altından 10_Diskler.iam dosyasını açın.
2.
Inventor panelinden “Place Constraint” komutunu çalıştırın.
3.
Place Constraint diyalog kutusunda “Motion” sekmesini işaretleyin.
4.
Disklerin yan yüzeylerini (silindirik) işaretleyin.
5.
Dikkat ederseniz, Place Constraint diyalog kutusunda “Ratio”, yani iki dairesel kesit
arasındaki hareket oranı, otomatik olarak “2” olur. Çünkü büyük silindirin çapı, diğerinin iki
katıdır. Autodesk Inventor, dairesel kesitler arasındaki hareket oranını çaplara göre otomatik
hesaplar.
6.
“Apply” ile sınırlamayı uygulayın ve “Cancel” ile diyalog kutusunu kapatın.
7.
İmleci büyük silindir üzerine getirin ve sol tuşa basılı tutarak dairesel bir hareket yapın. Ufak
silindirin nasıl hareket ettiğine bakın. Büyük silindir bir tur attığında, diğeri iki tur atacaktır.
SAYISAL GRAFİK
8.
Dosyayı kaydedin ve kapatmayın.
9.
10_Disliler.iam dosyasını açın.
10.
11.
12.
İlk önce büyük silindirin delik yüzeyini sonrada küçüğün delik yüzeyini işaretleyin.
13.
Önceki örnekte, silindirik yüzeyleri seçtiğimizde hareket oranı otomatik olarak çıkmıştı.
Burada ise elle girmemiz gerekiyor. “Ratio” karşısına “39/20” girin.
14.
Hareketin doğru iletilmesi için “Solution” altından “Reverse” işaretleyin.
15.
16.
Şimdi, büyük dişliyi döndürdüğünüzde hareketi izleyebilirsiniz.
Not: Eğer dişler iç içe geçiyorsa, düzeltmek için sırasıyla
şunları yapın:
- Browser penceresinde “Rotation” sınırlamasını seçin ve
sağ tuş menüsünden “Suppress” seçin.
- “10_Disli_20.ipt:1” altından her iki “Angle”
sınırlamasını seçin ve sağ tuş menüsünden “Unsuppress”
seçin.
- “Angle” sınırlamalarını seçin ve sağ tuş menüsünden
“Suppress” seçin.
- “Rotation” sınırlamasını seçin ve sağ tuş menüsünden
“Unsuppress” seçin.
17.
10_Diskler.iam montajına geri dönün.
18.
19.
20.
“Type” altından “Rotation-Translation” seçin.
21.
Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi, büyük diskin silindirik yüzeyini işaretleyin.
Not: Bu sınırlamada, önce dönen eleman seçilmelidir.
22.
İkinci olarak mavi çubuğun aşağıda gösterilen kenarını işaretleyin.
505
SAYISAL GRAFİK
23.
24.
İmleci mavi parça üzerine getirin ve sol tuşa basılı tutarak sağa sola kaydırın. Ne
görüyorsunuz?
25.
Şimdi de biraz daha karmaşık bir mekanizmada hareket sınırlaması ile başka neler
yapabileceğinize bakalım.
26.
10_Direksiyon.iam dosyasını açın.
27.
İmleci direksiyon üzerine getirin ve sol tuşa basılı tutarak dairesel bir hareket yapın. Hareketi
görebilirsiniz.
28.
“Undo” ile ilk başlangıç noktasına geri dönün.
29.
Browser penceresinde son parçanın gizlenmiş olan “Angle” sınırlamasını işaretleyin ve sağ
tuş menüsünden “Drive Constraint” komutunu çalıştırın.
30.
“Play” düğmesine basın. Hareketin canlandırmasını görebilirsiniz.
31.
Son olarak bazı ipuçları ile bu konuyu bitirelim:
-
Daha önce de dikkat etmişsinizdir. Dişliler arasındaki hareket oranı otomatik olarak
hesaplanmaz. Tabi eğer dişlilerde seçebileceğiniz ve çapı tanımlayan silindirik bir
yüzey yoksa.
-
Autodesk Inventor, en uçtaki dişli ile dişli çubuğun (“Dilsi_12” ve “Dilsi_Cubuk”
parçaları) dişlilerini otomatik olarak ayarlamaz. Bunun için aşağıdaki şekilde
gösterilen sınırlamalar önceden tanımlanmıştır. Eğer, dişliler düzgün oturmuyorsa;
o
“Rotation/Translation” sınırlamasını “Suppress” yapın
o
“Flush” ve “Angle” sınırlamalarını “Unsuppress” yapın
o
“Flush” ve “Angle” sınırlamalarını yeniden “Suppress” yapın
-
“10_Yatak.ipt:1” parçası altındaki “Flush”, “Mate” ve “Flush” (ilk üç sınırlama)
sınırlamalarını kullanarak, ikinci rulmanı birinciye göre konumlandırabilirsiniz.
-
Hareket sınırlamalarını uygulamak için illa ki parçaların birbirine değmesi
gerekmez.
506
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 5: Geçiş (Transitional) Sınırlamasının Kullanımı
Autodesk Inventor, daha çok kam benzeri sistemleri hareketlendirmek için geçiş (transitional)
sınırlamasını da içermektedir.
1.
Autodesk Inventor ile Bolum_11 altındaki Transitional dizini altında 10_G_01.iam montaj
dosyasını açın.
2.
Autodesk Inventor panelinden “Place Constraint” komutunu çalıştırın.
3.
Place Constraint diyalog kutusunda “Transitional” bölümüne gidin.
4.
Sınırlamayı uygulamak için ilk olarak kırmızı parçanın alt tarafındaki yüzeyi işaretleyin.
5.
Daha sonra yeşil parçanın üst tarafındaki yüzeyi işaretleyin ve diyalog kutusunda “Apply”
düğmesine basın. “OK” ile komuttan çıkın.
507
6.
Browser penceresinde, 10_Cerceve_01:1 parçasının altında bulunan DRIVE ME
sınırlamasını işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Drive Constraint” komutunu çalıştırın.
7.
Diyalog kutusunda “Forward” düğmesine basarak hareketi izleyin.
8.
Hareket bittiğinde “Cancel” ile diyalog kutusunu kapatın.
9.
Dikkat ederseniz, yeşil parçanın yüzeyleri birbirine teğet durumda. Şimdi farklı bir örneğe
bakalım.
10.
508
SAYISAL GRAFİK
10_G_03.iam montaj dosyasını açın.
SAYISAL GRAFİK
11.
Autodesk Inventor panelinden “Place Constraint” komutunu çalıştırın.
12.
Place Constraint diyalog kutusunda “Transitional” bölümüne gidin ve aşağıda gösterilen
yüzeyler arasında geçiş sınırlamasını atayın. Önce kırmızı parçanın yüzeyini işaretleyin.
13.
14.
15.
Dikkat ederseniz, hareket düz yüzeyde de sürdü.
16.
10_G_04.iam montaj dosyasını açın.
17.
Kırmızı parçanın alt yüzeyi ile yeşil parçanın üst yüzeyi arasında geçiş sınırlamasını
uygulayın. Önce kırmızı parçanın yüzeyini işaretleyin.
509
SAYISAL GRAFİK
510
18.
19.
20.
Şimdi daha farklı bir hareket gerçekleşir.
21.
Biraz daha farklı bir sisteme bakalım. 10_G_05.iam montaj dosyasını açın.
22.
Kırmızı parçanın alt yüzeyi ile yeşil parçanın üst yüzeyi arasında geçiş sınırlamasını
uygulayın. Önce kırmızı parçanın yüzeyini işaretleyin.
23.
24.
25.
Son olarak geçiş sınırlaması konusunda aşağıdaki noktalara dikkat edin:
-
Sınırlamayı tanımlarken ilk olarak itilen parçanın yüzeyi seçilmelidir. Bu yüzey tek ve
düz ya da yay şeklinde olmalıdır.
-
Kamın (iten parça) yüzeyi doğru ve yaylardan oluşabilir. Keskin köşeler de kullanılabilir.
Ancak, gerçek dünya örneklerini düşünürsek, köşelere ufak yuvarlamalar eklemek
hareketi daha düzgün yapacaktır.
-
Geçiş sınırlaması gerçek dünya örneklerine göre tasarlanmıştır. Örneğin, 10_G_06.iam
dosyasını açın. Bu, daha önce gördüğümüze benziyor, fakat temas yüzeyi daha kısa.
Geçiş sınırlamasını uygulayın ve gerçek dünya örnekleri ile ne demek istediğimiz daha
iyi anlaşılacaktır.
-
10_G_07.iam dosyasını açın ve geçiş sınırlamasını kırmız parçanın alt yüzeyi ile
“spline” şeklindeki yüzey arasında uygulamaya çalışın. Hata verse bile, “Accept” ile
devam edin. Şimdi, “10_Cerceve_01:1” altındaki DRIVE ME sınırlamasını seçin ve sağ
tuş menüsünden SUPPRESS durumunu kaldırın. DRIVE ME sınırlamasını “Drive”
ettiğinizde hareketi görebilirsiniz.
-
10_G_08.iam dosyasındaki örnek de geçiş sınırlamasının bir başka kullanımına bir
örnektir. Normalde geçiş sınırlaması “sonsuz”, yani kesilen, süreksiz bir hareket yapmaz.
Bir başka deyimle, geçiş sınırlaması için tanımlanan yüzeyler sürekli temas etmek
zorundadır. Fakat, bu örnekte görüldüğü gibi arada bir başka parça kullanılarak, istenen
sonuç elde edilmiştir.
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 6: 3B Eskizler ile Boru Hatlarının Çizimi
Bu alıştırmada, 3B eskizlerin boru hatlarının çiziminde nasıl kullanılabileceğiniz göreceğiz.
Alıştırmanın sonunda modelimiz aşağıdaki gibi olacak:
1.
3B_ESKIZLER dizini altındaki 10_Tup_Tasarimi.iam dosyasını açın.
2.
Browser penceresinde 10_Boru parçasına çift tıklayın.
3.
“Standard” araç çubuğundaki “Sketch” düğmesinin içinde bulunan “3D Sketch”e basın.
4.
Inventor panelinden “Line” komutunu çalıştırın.
5.
Aşağıda gösterilen noktayı işaretleyin.
6.
Diyalog kutusu açılır ve seçilen noktanın üzerine eksenler yerleştirilir.
7.
Eksen sembolünde mavi ve kırmızı eksenlerin oluşturduğu düzlemi işaretleyin. Böylece, XY
düzleminde doğru çizeceğiz. X eksenine paralel olacak şekilde, aşağıdaki gibi doğrunun
ikinci noktasını işaretleyin.
511
8.
Şimdi de mavi ve yeşil eksenlerin oluşturduğu düzlemi işaretleyin. Doğrunun diğer noktasını
Z eksenine paralel olacak şekilde, aşağıdaki gibi tanımlayın.
9.
Mavi ve kırmızı eksenlerin oluşturduğu düzlemi işaretleyin. Doğrunun diğer noktasını X
eksenine paralel olacak şekilde, aşağıdaki gibi tanımlayın.
10.
512
SAYISAL GRAFİK
Mavi ve yeşil eksenlerin oluşturduğu düzlemi işaretleyin. Doğrunun diğer noktasını Z
eksenine paralel olacak şekilde, aşağıdaki gibi tanımlayın.
SAYISAL GRAFİK
11.
Son olarak aşağıda gösterilen noktayı işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Done” ile doğruyu
oluşturun.
12.
Inventor panelinden paralellik sınırlamasını çalıştırın ve aşağıda gösterilen doğru parçalarını
işaretleyin.
13.
Seçilen doğru parçaları paralel durumuna getirilir.
14.
Şimdi de ölçüler ile 3 boyutlu eskizin boyutlarını tanımlayalım. Inventor panelinden “General
Dimension” komutunu çalıştırın. Aşağıdaki ölçüleri ve değerleri tanımlayın.
15.
Büküm yerlerinde yuvarlamalar oluşturmak için, Inventor panelinden “Bend” komutunu
çalıştırın. Bükme radyusu 10.0 mm olsun. Tüm büküm noktalarını işaretleyin.
513
SAYISAL GRAFİK
16.
“OK” ile devam edin.
17.
Sağ tuş menüsünden “Finish 3D Sketch” komutu ile devam edin.
18.
Inventor panelinden “Sweep” komutunu çalıştırın.
19.
“Path” olarak yeni tanımladığımız 3B eskizi işaretleyin ve “OK” ile devam edin. Boru
hattımız çizilmiş olur.
514
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 7: Esnek Montajların Kullanımı
Bu alıştırmamızda, Autodesk Inventor’da esnek montajların tanımlanmasını ve kullanımını
göreceğiz.
1.
ESNEK_MONTAJLAR dizini altından 10_ESNEK_MONTAJLAR.IAM dosyasını
Autodesk Inventor ile açın.
2.
Bu dosyada, basit bir piston sistemi yer almaktadır.
3.
Üstteki çubuğu tutup sağa sola çekiştirirseniz, sistemin şu halde nasıl hareket ettiğini
görebilirsiniz.
4.
İlk olarak ana montaj seviyesindeyken, piston alt montajı seçip, bunu esnek bir montaj olarak
tanıtacağız.
5.
Bunun için, Browser penceresinde, “Piston” ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden
“Flexible” komutunu çalıştırın.
6.
Dikkat ederseniz, Browser penceresindeki piston ikonunun yanına bir sembol yerleşti. Bu
sembol, söz konusu alt montajın esnek bir montaj olduğunu gösteriyor.
515
516
SAYISAL GRAFİK
7.
Şimdi yeniden üstteki çubuğu tutup sağa sola çekiştirin. Dikkat ederseniz, bu sefer, pistonun
içinde yer alan silindir de hareket edecek.
8.
Diğer kısma da bir piston grubu yerleştirmek için, Browser penceresinde, “Piston” ikonunu
işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Copy” komutunu çalıştırın.
9.
Çizim ekranındayken sağ tuş menüsünden “Paste” komutunu çalıştırın ve ikinci piston
grubunu çizime yerleştirin.
10.
Bu pistonu da esnek bir montaj durumuna getirmek için, Browser penceresinde, “Piston:2”
ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Flexible” komutunu çalıştırın.
11.
12.
Diyalog kutusunda “Insert” sınırlamasını seçin.
13.
İlk olarak alt çubuktaki deliğin kenarını işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
14.
Daha sonra, ikinci pistonun alt tarafında bulunan deliğin kenarını işaretleyin. Doğru yeri
işaretleyebilmek için bakış açınızı değiştirmeniz gerekebilir.
15.
“OK” ile sınırlamayı uygulayın.
16.
Aynı yöntemle, üst taraf için de aynı sınırlamayı tanımlayın. Modelimiz şimdi aşağıdaki gibi
olacaktır.
17.
Şimdi yeniden üstteki çubuğu tutup sağa sola çekiştirin.Ne oldu? Aslında, iki piston grubu da
aynı alt montaj olmasına rağmen, farklı hareket ediyorlar. İşte esnek montajların
tasarımlarınıza kattığı yetenek budur.
517
SAYISAL GRAFİK
518
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 8: Montajların Konumsal Temsilleri (Positional
Representations)
Autodesk Inventor ile bir montajın değişik konumlardaki durumları elde edilebilir ve bunlar
montaj dosyasında saklanabilir. Konumsal temsiller, özellikle hareket analizlerinde önemli
bir avantaj sunmaktadır. Konumsal temsillerden hareketle oluşturulan teknik resim
görünüşleri tamamen ilişkiseldir; konum değiştiğinde görünüşler de otomatik olarak değişir.
Bu örneğimizde, konumsal sunumların kullanımını göreceğiz.
1.
Autodesk Inventor’u çalıştırın ve KONUMSAL_TEMSILLER dizini altından
10_Konumsal_Temsiller.iam dosyasını seçin ve “Open” düğmesi ile açın. Modelimiz
aşağıdaki gibidir.
2.
Bu modelde bir kol sistemi göreceksiniz. Kollar, piston montajları ile birbirine bağlanmıştır.
Üç piston grubu da aynı alt montaj dosyasından oluşur.
3.
Piston gruplarının farklı hareket edebilmesi için, bunların esnek (flexible) montaj durumuna
getirilmesi gerekir.
4.
Piston gruplarını esnek duruma getirmek için, Browser penceresinde sırasıyla tüm piston alt
montajlarını işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Flexible” komutunu seçin.
5.
Tüm piston grupları esnek montaj olarak tanıtıldıktan sonra Browser penceresinde, “Piston”
ikonları aşağıdaki gibi görünecektir.
519
SAYISAL GRAFİK
520
6.
Modeli tutup çekiştirdiğinizde, pistonların birbirlerinden farklı hareket ettiklerini
göreceksiniz.
7.
Şimdi de, pistonları, sınırlamalar kullanarak, montaj içinde tam olarak konumlandıracağız.
8.
Bunun için, Inventor panelinden “Place Constraint” komutunu çalıştırın.
9.
“Type” olarak “Angle” seçin.
10.
İlk olarak birinci kolun yan yüzeyini işaretleyin.
11.
Daha sonra, alt plakanın yan yüzeyini işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
12.
“Apply” ile devam edin.
13.
Sırada birinci kol ile ikinci arasındaki sınırlama var. İlk olarak aşağıda gösterildiği gibi, ikinci
kolun yan üst yüzeyini işaretleyin.
14.
İkinci olarak da, birinci kolun yan yüzeyini işaretleyin.
15.
Diyalog kutusunda açı değeri olarak “60” girin ve “Apply” ile devam edin.
16.
Aynı şekilde ikinci ve üçüncü kol arasında da açı sınırlaması tanımlayacağız. Aşağıda
gösterilen yüzeyleri işaretleyin (ilk olarak üçüncü kolun yan yüzeyini seçin).
17.
Diyalog kutusunda açı değeri olarak “30” girin ve “OK” ile devam edin.
18.
Modelimiz aşağıdaki gibi olacaktır.
521
522
SAYISAL GRAFİK
19.
Şimdi de, modelin farklı konumsal durumlarını tanımlayacağız.
20.
Browser penceresinde, “Representation” ikonunun altında bulunan “Position” ikonunu
işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “New” komutunu çalıştırın.
21.
“master” konumu dışında yeni bir konum daha tanımlanmış olur.
22.
“PositionalRep1” ikonunu arka arkaya iki kere işaretleyin. İkonun ismini değiştireceğiz. Yeni
isim olarak “Minimum” yazın.
23.
“Minimum” ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Copy” komutunu çalıştırın. İkinci
bir kopya daha yaratılır.
24.
Aynı şekilde bir kopya daha yaratın. Diğer ikonların isimlerini sırasıyla “Maksimum” ve
“Serbest” olarak değiştirin.
25.
“Minimum” ikonu aktifken, “Kol1” parçasının altından “Angle (0,00 deg)” sınırlamasını
bulun ve işaretleyin. Sağ tuş menüsünden “Override” komutunu çalıştırın.
26.
Diyalog kutusunda “Value” altından “Override” seçeneğini işaretleyin ve değer olarak “45”
girin. “OK” ile devam edin.
27.
“Kol1” parçasının altından “Angle (60,00 deg)” sınırlamasını bulun ve işaretleyin. Sağ tuş
menüsünden “Override” komutunu çalıştırın.
28.
29.
30.
31.
SAYISAL GRAFİK
32.
Browser penceresinden, “Maksimum” ikonunu çift tıklayın.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
Browser penceresinden, “Serbest” ikonunu çift tıklayın.
39.
40.
Diyalog kutusunda “Suppression” altından “Override” seçeneğini işaretleyin ve listeden
“Suppress” seçin. “OK” ile devam edin.
41.
42.
43.
523
SAYISAL GRAFİK
44.
45.
Modeli tutup çekiştirdiğinizde, model serbestçe hareket edecektir.
46.
Buna göre, modelin üç farklı konumsal temsilini tanımlamış olduk. “Minimum” olanda
modelimiz en uzağa erişecek, “Maksimum”da en yükseğe ve “Serbest”te ise serbest olarak
hareket edecektir.
47.
Browser penceresinden, “master” ikonunu çift tıklayın.
48.
Modeli kaydedin.
49.
Şimdi de bunların teknik resim görünüşlerini çıkartacağız.
50.
FILE menüsünün altından “New” komutunu çalıştırın.
51.
“Standard.idw” seçin ve “OK” ile devam edin.
52.
Inventor panelinden “Base View” komutunu çalıştırın.
53.
Diğer pencerede modelimiz açık olduğu için, bu model otomatik olarak alınır.
54.
Diyalog kutusunda “Orientation” altından “Bottom” ve “Style” altından “Shaded” seçin.
55.
“Positional” altından “Minimum” seçin. Görünüşü sayfaya yerleştirin.
56.
Inventor panelinden “Base View” komutunu yeniden çalıştırın.
57.
Yine “Bottom” ve “Shaded” seçin.
58.
“Positional” altından bu sefer “Maksimum” seçin. Görünüşü sayfaya yerleştirin.
59.
Görünüşler yandaki gibi olacaktır.
60.
Bu görünüşler ile model arasında tam bir ilişkisellik vardır.
61.
Bu özelliği kullanarak, montajlarınızın farklı konumsal temsillerini yaratabileceğinizi gördük.
524
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 9: Akıllı Çakışmalar
Akıllı çakışma (“iMates”), montajlamayı kolaylaştıran ve hızlandıran bir özelliktir. Akıllı
çakışmalar kullanılarak, parçalara nasıl montajlanacağı öğretilir. Bu alıştırmamızda, akıllı
çakışmalar ile neler yapabileceğinizi göstereceğiz.
1.
AKILLI_CAKISMA dizini altından 10_imate1.iam dosyasını Autodesk Inventor ile açın.
2.
Bu parçada 6 adet delik bulunmaktadır. Bunlardan 4’ü 2 mm çapında, 2’si ise 4 mm
çapındadır. Deliklere toplam 6 adet cıvata yerleştireceğiz. Bunun için de akıllı çakışmaları
kullanacağız.
3.
Akıllı çakışmaları kullanabilmek için, çakışma özelliklerini karşılıklı olarak parçalarda
tanımlamamız gerekiyor.
4.
İlk olarak montaj dosyasındaki 10_p1 parçasına çift tıklayın ve bu parçayı aktif duruma
getirin.
5.
Parça modelleme ortamına geçilir. Inventor panelinden “Create iMate” komutunu çalıştırın.
6.
Create iMate diyalog kutusunda “Insert” seçeneğini işaretleyin.
7.
Aşağıda gösterildiği gibi, deliğin kenarını işaretleyin ve “OK” ile devam edin.
8.
Broswer penceresinde, “iMates” diye bir klasör açılır ve bunun altında “iInsert:1” isimli akıllı
çakışma uygulanmış olur.
525
526
SAYISAL GRAFİK
9.
Aynı şekilde köşelerde bulunan diğer 3 delik için de aynı akıllı çakışmaları uygulayın.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizin tüm akıllı çakışmaları listeleyecektir.
10.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizinde bulunan akıllı çakışmaların isimlerini
değiştireceğiz. Bunlara “M1.6” ismini girin. İsim değiştirmek için kısa aralıklarla ikonu
farenin sol tuşu ile işaretleyin.
11.
İsim değişikliği sonucu Browser penceresi aşağıdaki gibi gözükecektir.
12.
İsimleri değiştirmemizin anlamı şu: Akıllı çakışmaların doğru bir şekilde yapılabilmesi için,
karşılıklı montajlanacak parçalardaki bu isimlerin aynı olması gerekiyor.
13.
Inventor panelinden “Create iMate” komutunu yeniden çalıştırın.
14.
15.
Şimdi de iki büyük delik için benzer sınırlamaları tanımlayın.
SAYISAL GRAFİK
16.
Broswer penceresinde, “iMates” klasörü altında “iInsert:5” ve “iInsert:6” isimli akıllı
çakışma uygulanmış olur.
17.
Bunların da isimlerini değiştirin. Örneğin “M3.5” girin.
18.
Şimdi, karşılık gelecek parçada aynı işlemleri yapacağız.
19.
10_M1.6.ipt dosyasını açın.
20.
Inventor panelinden “Create iMate” komutunu çalıştırın.
21.
22.
Aşağıda gösterildiği gibi, dairesel kenarı işaretleyin ve “OK” ile devam edin.
23.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizinde bulunan akıllı çakışmanın ismini “M1.6”
olarak değiştirin.
24.
Dosyayı kaydedin ve kapatın.
25.
10_M3.5.ipt dosyasını açın.
26.
27.
28.
Aşağıda gösterildiği gibi, dairesel kenarı işaretleyin ve “OK” ile devam edin.
29.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizinde bulunan akıllı çakışmanın ismini “M3.5”
olarak değiştirin. Dosyayı kaydedin ve kapatın.
30.
Montaj dosyasına geri dönün.
31.
Inventor panelinden “Place Component” komutunu çalıştırın.
32.
Açılan diyalog kutusundan 10_M1.6.ipt dosyasını seçin. Diyalog kutusundaki “Use iMate”
527
SAYISAL GRAFİK
seçeneğini de işaretlemeyi unutmayın.
528
33.
“Open” ile devam edin.
34.
Cıvata doğru deliğe otomatik yerleşir ve montaj sınırlaması da uygulanır.
35.
Farenin sol tuşuna basarak, aynı şekilde diğer üç delik için de 10_M1.6.ipt parçasını çizime
yerleştirin. Son deliğe cıvata yerleştikten sonra, sağ tuş menüsünden “Done” ile işlemi bitirin.
36.
İki büyük delik kaldı. Bunlar için 10_M3.5.ipt parçasını seçin.
37.
10_p1 parçasına çift tıklayarak bunu aktif duruma getirin.
38.
39.
Create iMate diyalog kutusunda “Mate” ve “Solution” altından da “Flush” seçeneğini
işaretleyin.
40.
Aşağıda gösterildiği gibi, sac parçanın alt yüzeyini seçin ve “Apply” ile devam edin.
41.
İkinci olarak ortadan geçen çalışma düzlemini seçin ve “OK” ile devam edin.
SAYISAL GRAFİK
42.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizinde yeni çakışmalar tanımlanmış olur.
43.
Bunları işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Create Composite komutunu seçin.
44.
Bu sayede, iki çakışma birlikte dikkate alınır ve uygulanır.
45.
Elbette aynı çakışmayı karşı taraftaki parça için de tanımlamamız gerekiyor.
46.
10_p2.ipt dosyasını açın.
47.
48.
Create iMate diyalog kutusunda “Mate” ve “Solution” altından da “Flush” seçeneğini
işaretleyin.
49.
Aşağıda gösterildiği gibi, parçanın alt yüzeyini seçin ve “Apply” ile devam edin.
50.
İkinci olarak ortadan geçen çalışma düzlemini seçin ve “OK” ile devam edin.
51.
Browser penceresinde, “iMates” altındaki dizinde yeni çakışmalar tanımlanmış olur.
52.
Bunları işaretleyin ve sağ tuş menüsünden “Create Composite komutunu seçin.
53.
Dosyayı kaydedin ve kapatın. Montaj dosyasına geri dönün.
54.
55.
Açılan diyalog kutusundan 10_p2.ipt dosyasını seçin. Diyalog kutusundaki “Use iMate”
seçeneğini de işaretlemeyi unutmayın.
56.
Parçamız otomatik olarak yerine yerleşir.
529
SAYISAL GRAFİK
57.
Akıllı çakışmaların bir özelliği daha vardır. Ondan da bahsedip, bu alıştırmayı bitirelim.
58.
Montajlaması yapılmış bir parçanın montaj sınırlamaları akıllı çakışma olarak kaydedilebilir.
59.
60.
Açılan diyalog kutusundan 10_M4.ipt dosyasını seçin. Diyalog kutusundaki “Use iMate”
seçeneği seçili de olsa, “Open” ile devam ettiğinizde, otomatik bir yerleştirme olmadığını
göreceksiniz. Autodesk Inventor sizden, yeni parçanın yerini sorar. Bir yere parçayı
yerleştirin.
61.
Inventor panelinden “Constraint...” komutunu çalıştırın.
62.
“Insert” seçeneğini seçin ve aşağıda gösterildiği gibi cıvatayı deliğe yerleştirin.
63.
Browser penceresinde 10_M4 parçasını seçin ve sağ tuş menüsünden “Component” altından
“Infer iMates” komutunu çalıştırın.
64.
Aşağıdaki diyalog kutusu açılır:
65.
66.
Dikkat ederseniz, montaj sınırlaması akıllı sınırlama olarak parça tanımına eklenmiş olur.
67.
Böylece, montajlanmış parçaların sınırlama bilgilerini de akıllı sınırlama olarak parçaya
kaydedebilir ve bu bilgiyi o parçayı montajlarken kullanabilirsiniz.
530
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 10: Çerçeve (Skeleton) Modelleme
Bu alıştırmamızda, çerçeve benzeri montajların Autodesk Inventor ile kolayca ve parametrik
olarak nasıl modellenebileceğini göreceğiz. Çerçeve modelleme, bazı yerlerde “Skeleton
Modeling” olarak geçmektedir. En basit tanımıyla, bir montaj modelin çatısını ya da
çerçevesini kurmak için kullanılır. Çerçeve modellemede, birçok eskizden oluşan bir model
vardır; bu model, çerçeveyi oluşturan değişik parçaların oluşturulmasında kullanılır.
1.
CERCEVE_MODELLEME dizini altından 10_Cerceve_Modelleme.ipt dosyasını
Autodesk Inventor ile açın. Dosyanın içinde birçok eskiz ve çalışma unsurları göreceksiniz.
2.
Bu dosyada bulunan eskiz ve çalışma unsurları, küresel bir kabın yerleştirileceği çerçeve
modelinin yapı taşlarını içerir. Çerçeve modelleme, daha çok statik modeller için uygundur.
Dosyada bulunan nesneler biraz karışık gözükebilir. O yüzden, burada yer alan nesnelere
biraz daha yakından bakalım.
3.
Browser penceresinde, “End of Part” ikonunu seçin ve bunu “SERIT YUZEY” ikonunun
hemen altına sürükleyin.
4.
Standart araç çubuğundan “Look At” komutunu çalıştırın ve Browser penceresinden
“DAIRESEL SERIT ESKIZ” ikonunu işaretleyin.
5.
Küresel yüzey, dosyadaki temel unsurdur. Kürenin çapı, çerçeve modelini belirler. Bunu daha
sonra göreceğiz. Sağ tarafta bulunan ve kalınlığı 10 mm, genişliği de 100 mm olarak gözüken
eskiz, küresel kabın yerleşeceği yeri gösterir.
6.
Browser penceresinde, “End of Part” ikonunu seçin ve bunu “Work Plane - ALT CERCEVE”
ikonunun hemen altına sürükleyin. Ortaya çıkan çalışma düzlemleri, çerçevenin boyutlarını
belirleyecektir.
7.
Browser penceresinde, “End of Part” ikonunu seçin ve bunu “AYAKLAR” ikonunun hemen
altına sürükleyin. Eskize plandan bakarsanız, bu eskizi daha iyi görebilirsiniz.
531
SAYISAL GRAFİK
8.
Burada bulunan kare profiller, çerçevenin ayaklarını tanımlar. Bunların boyutları, kullanıcı
tanımlı parametreler tarafından kontrol edilir. 50 mm ölçüsüne çift tıkladığınızda, kullanılan
parametreyi görebilirsiniz.
9.
Browser penceresinde, “End of Part” ikonunu seçin ve bunu en alta sürükleyin.
Montajın Oluşturulması
1.
Browser penceresinde, “End of Part” ikonunu seçin ve bunu en alta sürükleyin.
2.
FILE>>NEW komutu ile “Standard(mm).iam” şablonunu kullanarak yeni bir montaj dosyası
açın.
3.
Inventor panelinden “Create Component” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda, parça ismi
olarak “SERIT” girin; “Constrain sketch plane to selected face or plane” seçeneğini kapatın.
4.
Çizim ekranındayken sağ tuş menüsünden “Finish Sketch” komutunu çalıştırın ve daha sonra
Browser penceresinden “Sketch1”i seçerek silin.
5.
Inventor panelinden “Derived Component” komutunu çalıştırın.
6.
10_Cerceve_Modelleme.ipt dosyasını bulun ve “Open” ile açın.
7.
Diyalog kutusunda “Sketches” yanındaki “+” işaretine basın. Sadece “DAIRESEL SERIT
ESKIZI” seçilecek. Bu arada açılan diyalog kutusunu “OK” ile geçin.
Diğerlerini aşağıda gösterilen ikon durumuna getirin. Ayrıca, “Work Geometry”, “Surfaces”
ve “Exported Parameters” bilgilerini de kaldırın. “OK” ile devam edin.
532
SAYISAL GRAFİK
8.
Sadece aşağıda gösterilen nesneler kalır.
9.
Inventor panelinden “Revolve” komutunu çalıştırın.
10.
Aşağıda gösterilen profili ve ekseni işaretleyin. “OK” ile devam edin.
11.
Çizim ekranındayken sağ tuş menüsünden “Finish Edit” komutunu çalıştırın. Şimdi sırada
ayakların modellenmesi var.
12.
Inventor panelinden “Create Component” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda, parça ismi
olarak “AYAK” girin. “OK” ile devam edin.
13.
Browser penceresinde, “Assembly1” altında bulunan “Origin” klasörünün altından “XY”
düzlemini işaretleyin.
14.
15.
533
SAYISAL GRAFİK
16.
Diyalog kutusunda “Sketches” yanındaki “+” işaretine basın. Sadece “AYAKLAR”
seçilecek. “Work Geometry” yanındaki “+” işaretine basın. “Work Plane – ALT CERCEVE”
kalsın diğerlerini kapatın. “Surfaces” ve “Exported Parameters” bilgilerini de kapatın. “OK”
ile devam edin.
17.
Inventor panelinden “Extrude” komutunu çalıştırın.
18.
Profil olarak aşağıdaki profili seçin. İki profilden herhangi birini seçmeniz yeterlidir.
19.
Diyalog kutusunda, “Extents” altından “To” seçin ve eskiz ile birlikte gelen çalışma
düzlemini işaretleyin. “OK” ile devam edin.
20.
Çalışma düzlemini gizleyin.
21.
Montaj ortamına geri dönün.
Çerçeve Alt Montajının Oluşturulması
Bu bölümde, çerçevenin yan kenarlarını oluşturacağız.
534
1.
Inventor panelinden “Create Component” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda, “File
Type” altından “Assembly” seçin ve montajın ismi olarak “CERCEVE” girin.
2.
Browser penceresinde, “Assembly1” altında bulunan “Origin” klasörünün altından “XY”
3.
Inventor panelinden “Create Component” komutunu çalıştırın. Diyalog kutusunda parçanın
ismi olarak “LAYOUT” girin. “OK” ile devam edin. Browser penceresinde, “Cerceve:1”
montaji altında bulunan “Origin” klasörünün altından “XY” düzlemini işaretleyin.
4.
5.
6.
7.
Diyalog kutusunda “Sketches” yanındaki “+” işaretine basın. Sadece “CERCEVE ESKIZI”
seçilecek. Ayrıca, “Work Geometry”, “Surfaces” ve “Exported Parameters” bilgilerini de
kaldırın. “OK” ile devam edin.
SAYISAL GRAFİK
8.
Alt montaj ortamına geri dönün.
9.
ismi olarak “YATAY” girin. “OK” ile devam edin.
10.
Browser penceresinde, “CERCEVE” montaj ikonu altında bulunan “Origin” klasörünün
altından “XY” düzlemini işaretleyin. “OK” ile devam edin.
11.
12.
13.
14.
seçilecek. Ayrıca, “Work Geometry” ve “Surfaces” bilgilerini de kaldırın. “Exported
Parameters” ise kalsın. Parametreleri, unsur işlemlerinde kullanacağız. “OK” ile devam edin.
15.
16.
Üst profili seçin. Ekstrüzyon derinliği olarak “TupBuyukluk” yazın ve yönü dışa doğru verin.
17.
18.
Parçanın dört uzun kenarına 5 mm’lik yuvarlamalar ekleyin.
19.
“Shell” komutunu çalıştırın. “Remove Faces” ile parçanın sağ ve soldaki yüzeylerini seçin.
“Thickness” olarak “TupKalinlik” girin. “OK” ile devam edin.
20.
Böylece içi boş bir parça yaratmış olduk.
Diyagonal Parçanın Tanımlanması
1.
2.
ismi olarak “DIYAGONAL” girin. “OK” ile devam edin.
3.
Browser penceresinde, “CERCEVE” montaj ikonu altında bulunan “Origin” klasörünün
altından “XY” düzlemini işaretleyin. “OK” ile devam edin.
535
SAYISAL GRAFİK
536
4.
5.
6.
7.
seçilecek. Ayrıca, “Work Geometry” ve “Surfaces” bilgilerini de kaldırın. “Exported
Parameters” ise kalsın. Parametreleri, unsur işlemlerinde kullanacağız. “OK” ile devam edin.
8.
9.
Diyagonal profili seçin. Ekstrüzyon derinliği olarak “TupBuyukluk” yazın ve yönü dışa
doğru verin. “OK” ile devam edin.
10.
Parçanın dört uzun kenarına 5 mm’lik yuvarlamalar ekleyin.
11.
“Shell” komutunu çalıştırın. “Remove Faces” ile parçanın sağ ve soldaki yüzeylerini seçin.
“Thickness” olarak “TupKalinlik” girin. “OK” ile devam edin.
12.
13.
14.
Browser penceresinde, “CERCEVE:1” ikonuna çift tıklayarak, alt montaja geçin.
15.
Alta bir profil daha yerleştireceğiz. Bunun için yeni bir profil oluşturmak yerine yatay
profilin bir kopyasını kullanmak yeterlidir.
16.
Çizim ekranında ya da Browser penceresinde, YATAY profili seçin ve sağ tuş menüsünden
“Copy” komutunu çalıştırın.
17.
Yine sağ tuş menüsünden “Paste” komutunu çalıştırın.
18.
Inventor panelinden “Place Constraint” komutu ile aşağıda gösterildiği gibi “Flush”
sınırlaması tanımlayın.
19.
Aşağıda gösterilen yüzeyler arasında ikinci bir “Flush” sınırlaması daha tanımlayın.
SAYISAL GRAFİK
20.
Place Constraint diyalog kutusunda, “Solution” altından “Mate” seçin.
21.
Aşağıdaki yüzey ile eskiz kenarını işaretleyin:
22.
Son olarak, profillerden şerite uzayan parçalar tanımlayacağız. Bunun için ilk olarak şeritten
türettiğimiz bir yüzeyi kullanacağız.
23.
ismi olarak “DESTEK_SOL” girin. “OK” ile devam edin.
24.
Browser penceresinde, “CERCEVE” altında bulunan “Origin” klasörünün altından “XY”
25.
26.
27.
28.
Diyalog kutusunda seçilecek ve seçilmeyecek nesneler şunlar:
- “Sketches” altından sadece “DESTEK ESKIZI” seçili olacak.
- “Work Features” ve “Exported Parameters” seçilmeyecek.
- “Surfaces” altından sadece “SERIT YUZEY” seçili olacak.
29.
Aşağıdaki diyalog kutusu seçilecek ve seçilmeyecek nesneleri göstermektedir.
537
538
SAYISAL GRAFİK
30.
“OK” ile devam edin. Çiziminiz aşağıdaki gibi olacaktır:
31.
32.
Kesit olarak soldaki kare profili seçin.
33.
Diyalog kutusunda, “Extents” altından “To” seçin ve şerit yüzeyi işaretleyin. Gerekirse,
diyalog kutusunda, “More” bölümü altından “Minimum Solution” seçeneğini işaretleyin.
34.
“OK” ile devam edin. Seçilen kare kesit, işaretlenen yüzeye kadar uzatılarak katı model
oluşturulur:
SAYISAL GRAFİK
35.
Sağ tuş menüsünden “Finish Edit” ile “CERCEVE” alt montajına geri dönün.
36.
Sağdaki profil için de yukarıdaki adımları tekrarlayın. Parçanın ismini “DESTEK_SAG”
olarak tanımlayın.
37.
Sonuçta modelimiz aşağıdaki gibi olacaktır:
38.
“DESTEK_SOL” ve “DESTEK_SAG” parçalarını aktif duruma getirerek,
“Cerceve_Modelleme.ipt” ikonu altından “SERIT YUZEY”i işaretleyerek sağ tuş
menüsünden görünürlüğünü kapatın.
38.
Browser penceresinde, “AYAK:1” parçasını tutun ve aşağıda gösterildiği gibi “CERCEVE”
alt montajı altındaki “Layout:1” parçası altına sürükleyin.
39.
Diyalog kutusunu “Yes” ile geçin.
40.
“CERCEVE” alt montajı altındaki tüm parçaları seçerek, bunları sağ tuş menüsünden
“Grounded” ile sabitleyin. Ayrıca, “Layout:1” parçasını gizleyin.
41.
Inventor panelinden, “Pattern Component” komutunu çalıştırın.
Not: “CERCEVE” alt montajı ortamında olmanız
gerekmektedir.
539
SAYISAL GRAFİK
42.
“LAYOUT” dışındaki tüm parçaları seçin.
43.
Diyalog kutusunda eksenel dizileme bölümüne geçin ve eksen düğmesine basın.
44.
Eksen olarak “CERCEVE” alt montajı altındaki “Origin” klasörünün altından “Y” eksenini
iaşretleyin.
45.
Adet “4” ve açı da “90” olacak. “OK” ile devam ettiğinizde, diğer bölümler de çoğaltılmış
olur.
46.
Sağ tuş menüsünden “Finish Edit” ile ana montaj ortamına dönün. Modelimiz aşağıdaki gibi
olacak:
Not: Parçaların renklerini değiştirerek, modeli daha iyi
görebilirsiniz.
Montajı Güncellemek
540
1.
Montajda yer alan bileşenler aslında tek bir IPT (parça) dosyası tarafından kontrol edilir. Şerit
çapını değiştirelim ve değişiklikleri görelim.
2.
FILE menüsünün altından “Open” komutu ile “CERCEVE_MODELEME.IPT” dosyasını
açın.
3.
TOOLS menüsü altından “Parameters” komutunu çalıştırın.
4.
Diyalog kutusunda, “User Parameters” bölümünü bulun ve burada “KureCap” parametresinin
değerini “900” yapın.
5.
Dosyayı kaydederek kapatın.
6.
Montaj dosyasında standart araç çubuğunda “Global Update” komutunu çalıştırın.
SAYISAL GRAFİK
7.
Modelimiz, çap değişikliği sonucunda güncellenecektir:
541
SAYISAL GRAFİK
Alıştırma 11: Otomatik Limitler
Bu alıştırmada, parça üzerinde otomatik limitlerin kullanımını göreceğiz.
1.
OTOMATIK_LIMITLER dizini altından 10_Oto_Limit.ipt dosyasını Autodesk Inventor
ile açın.
2.
İlk olarak eskize geri dönüp, ölçüler arasında matematiksel bir ilişki kuralım.
3.
Browser penceresinde, “Sketch1” eskizine çift tıklayın.
4.
Eskiz ortamına geçilir.
5.
10 ölçüsüne çift tıklayın.
6.
Ölçü kutucuğuna d0 / 2,5 mm ifadesini girin.
7.
Standart araç çubuğundan “Update” ile devam edin.
8.
Şimdi otomatik limitler tanımlaya başlayabiliriz. Inventor panelinden “AutoLimits” ile
otomatik limitlerin tanımlandığı yere gelin.
9.
“AutoLimits Settings” komutunu çalıştırın.
10.
542
“Default Visibility” altındaki seçenekleri aşağıdaki gibi işaretleyin.
SAYISAL GRAFİK
11.
Sol taraftaki “AutoLimits” altındaki listeden “Diameter” seçin.
12.
“Boundary” bölümü aşağıdaki gibi olacak.
13.
Sol taraftaki “AutoLimits” altındaki listeden “Length” seçin.
14.
“Boundary” bölümü aşağıdaki gibi olacak.
15.
“OK” ile devam edin. Böylece, uzunluk limiti için sınırın al ve üst değerlerini +/- 1; çap
içinse +/- 10 olarak tanımladık.
16.
İlk limitimizi tanımlayalım. Inventor panelinden “Dimensional AutoLimits” komutunu
çalıştırın.
17.
Soldaki ikonlardan, “Diameter AutoLimits” ikonunu seçin.
18.
Aşağıda gösterildiği gibi, 25 çaplı dairenin kenarını işaretleyin.
19.
Diyalog kutusunun “Boundary” sekmesine geçin. Burada, “Click to add” yazan yeri
işaretleyin.
543
544
SAYISAL GRAFİK
20.
Dikkat ederseniz, ayarlarda, çap limiti için +/- 10 girmiştik. Bu ölçünün değerine göre ilk
sınırımız 15 mm ile 35 mm arasında oldu, çünkü ölçünün değeri 25 mm’dir. Bu sınırın rengi
yeşildir ve kabul edilebilir sınır anlamına gelmektedir.
21.
Şimdi de dikkat edilmesi gereken ve kabul edilemez sınırları tanımlayalım. “Click to add”
yazan yeri işaretleyin. Autodesk Inventor’un verdiği değerleri kabul edelim.
22.
Bu sınır da dikkat edilmesi gereken sınır anlamına gelir.
23.
Yeniden, “Click to add” yazan yeri işaretleyin. Bu sınır, kabul edilemez sınır anlamına
gelecek.
24.
Aşağıdaki gibi üst sınırı kaldırın.
25.
Bu sefer, CTRL tuşuna basılı tutarak “Click to add” yazan yeri işaretleyin.
26.
Dikkat ederseniz, en üste dikkat edilmesi gereken sınır eklendi. Bunun da alt değerini
kaldırın.
SAYISAL GRAFİK
27.
Şimdi de yaptığımız tanımlamaları yorumlayalım:
-
Bu çap için en uygun sınırlar (kabul edilebilir olanlar) 15 mm ile 35 mm arasındaki
değerlerdir.
-
15 mm’nin altında ve 35 mm ile 55 mm arasındaki değerlerde dikkat etmemiz gerekir.
-
Kabul edilemez olan değer ise 55 mm’nin üstündeki değerlerdir.
Elbette bu kabulleri, tasarım gereksinimleri açısından alıyoruz.
28.
“OK” ile çap limitini kabul edelim.
29.
Otomatik limitlerin başarılı bir şekilde tanımlandığını belirten diyalog kutusu açılır. “OK” ile
devam edin.
30.
İkinci bir limit daha tanımlayacağız. Inventor panelinden “Dimensional AutoLimits”
komutunu çalıştırın.
31.
Soldaki ikonlardan, “Length AutoLimits” ikonunu seçin.
32.
Aşağıda gösterildiği gibi, “fx:10” ölçüsünün atanmış olduğu kenarı işaretleyin.
33.
Diyalog kutusunun “Boundary” sekmesine geçin. Burada, “Click to add” yazan yeri 3 kere
arka arkaya işaretleyin. Sınırlar şu şekilde olacak:
545
SAYISAL GRAFİK
546
34.
CTRL tuşuna basılı tutarak, iki kez daha “Click to add” yazısını işaretleyin.
35.
Aşağıdaki gibi, ilk sınırın alt ve son sınırın üst değerini kaldırın.
36.
Şimdi de yaptığımız tanımlamaları yorumlayalım:
-
Bu uzunluk için en uygun sınırlar (kabul edilebilir olanlar) 9 mm ile 11 mm arasındaki
değerlerdir.
-
7 ile 9 mm arası ve 11 mm ile 13 mm arasındaki değerlerde dikkat etmemiz gerekir.
-
Kabul edilemez olan değerler ise 7 mm’nin altı ile 13 mm’nin üstündeki değerlerdir.
37.
“OK” ile uzunluk limitini kabul edelim.
38.
Açılan diyalog kutusunu da “OK” ile geçin. İkinci otomatik limit de tanımlanmış olur.
SAYISAL GRAFİK
39.
Şimdi de bunların nasıl çalıştığına bakalım.
40.
25 mm ölçüsüne çift tıklayın ve değerini 30 mm yapın.
41.
Standart araç çubuğundan “Update” ile devam edin.
42.
Dikkat ederseniz, diğer ölçü 12 mm oldu ve yanında sarı sembol (dikkat edilmesi gereken
değer anlamına) belirdi. Bu uzunluğun limitlerini hatırlarsak, 12 mm 4. sınırda yer alıyor ve
sarı sembol ile ifade ediliyor.
43.
30 mm çap ölçüsünü 36 mm yapın.
44.
Standart araç çubuğundan “Update” ile devam edin
45.
Dikkat ederseniz, diğer ölçü 14,4 mm oldu ve yanında kırmızı sembol (kabul edilemez değer
anlamına) belirdi. Bu uzunluğun limitlerini hatırlarsak, 14.4 mm 5. sınırda yer alıyor ve
kırmızı sembol ile ifade ediliyor.
547
548
SAYISAL GRAFİK

Montaj Ortamında Parça Modelleme

Transkript

Benzer belgeler

Montaj talimatı

İndir - Sanal Fuar

Teknik Detay

Uyarlanabilir Parçalar

Tasarım Yardımcısı (Design Assistant)

4034 630 278 0 MBA EC5410-II tr LE 06.07.11.indd

Metal Çatı Sistemi