Neden Örümcek Adam Yok - BIYOLOJI - EVRIM

Neden örümcek adam olamaz?
145 numara ayakkabı giymesi lazım!
Karıncalar, örümcekler yapıyor da, ben niye yapamıyorum? Bu gizli isyan hepimizin bilinçaltında bir
yerlerde duruyor olmalı ki “ÖrümcekAdam” fantezisi, hasılat rekorları kılan Hollywood filmleri,
bilgisayar oyunları, “yok satan” oyuncakları, maskeleri, giysileriyle koskoca bir endüstri haline gelmiş
durumda.
Gelgelelim, Cambridge Üniversitesi araştırmacılarınca gerçekleştirilen bir çalışmaya göre fantezi,
fantezi olarak kalmaya mahkum. Çünkü bu hünere sahip olabilecek canlılar için üst sınır, bir tür
kertenkele olan geko (gecko). Daha büyük vücut ölçülerine sahip hayvanların, düz duvara
tırmanabilmeleri için ayaklarında kontrol edilemeyecek büyüklüklerde yapışkan yastıklar olması
gerekiyor.
Araştırmacıların Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlanan
çalışmalarının bulgularına göre, insanların düz duvarda ya da tavanda yürüme başarısını
gösterebilmeleri için vücut yüzeylerinin yüzde 40 (ya da ön taraflarının yüzde 80) kadarına karşılık
gelen bir alana sahip doğal yapışıcı yastıklarla donatılmış olmaları gerekirdi. Buysa, 145 numara
ayakkabı gerektiren ayaklara sahip olmak anlamına geliyor.
Cambridge Üniversitesi Zooloji
Bölümü’nden Dr. David Labonte, düz
duvarda ya da başaşağı yürüme
becerisine doğanın koyduğu sınırı
şöyle açıklıyor:
“Hayvanlarda boyutlar büyüdükçe,
birim hacim başına düşen vücut
yüzey alanı azalıyor. Örneğin, bir
karınca büyük bir yüzey alanına, ama
çok küçük bir hacme sahiptir. Bir mavi
balinaysa neredeyse tümüyle hacim
sayılır; ama buna denk olabilecek
fazlaca bir yüzeyi yoktur.”
Dolayısıyla, hayvan türlerinin
boyutları ve ağırlıkları arttıkça dik ya
da ters yüzeylere tutunabilmek için
daha fazla yapışma gücü gerekiyor;
ama buna karşılık yapışkan doğal
yastıklarla kaplanacak yeterli yüzey
alanı bulunmuyor. Bu durum,
tırmanma sorununa evrimin getirdiği
yapışkan yastıklar çözümüne bir
tavan koyuyor ki, bu da gekonun
vücut ölçüleri.
Araştırmacılar, böcekler, kurbağalar,
örümcekler, kertenkeleler, hatta bir
memeli dahil olmak üzere tırmanma
yeteneğine sahip 225 hayvanın ağırlık
ve ayak yastığı ölçülerini
karşılaştırmışlar.
Labonte, çok farklı türlerde ve
boyutlarda hayvanların farklı evrimsel
yollardan ilerleyerek tırmanma için
aynı çözüme (yapışkan yastıklar)
ulaşmalarının, “yaklaştırıcı evrim” için
çarpıcı bir örnek olduğuna işaret
ediyor.
Gekolarla, bazı örümcek ve böceklerin tavanda
yürüyebilmeleri,moleküller arasında etkiyen zayıf bir kuvvet türü olan
“van der Waals” kuvveti sayesinde mümkün oluyor.
Geko gibi böceklerden çok daha ağır bir hayvanın duvara ya da tavana
yapıştıktan sonra ayaklarını kaldırıp adım atabilmesini sağlayan,
ayaklarını yapışkan hale getirip çözebilme hünerinin yanı sıra
parmaklarının altını kaplayan “seta” adlı, dallı budaklı, bükülebilen
esnek mikroskobik kıllar.
Gekolar bu kıl uçlarındaki yapışma kuvvetini neredeyse hiç enerji
kullanmadan açıp kapayabilmenin yanı sıra, parmaklardaki
milyonlarca kılın düz ya da engebeli herhangi bir yüzeye çok farklı
açılardan tutunup esnemesiyle de koşabiliyor, avını yakalayabiliyor ya
da başka avcılardan canını kurtarabiliyorlar.
Ayaklarındaki nanoölçekte milyonlarca kıllı temas noktasının
koordineli olarak yüzeyi tutup bırakmasını sağlayan bu “akıllı yapışma
sistemi” sayesinde, saniyede vücutlarının 20 katı uzunluğunda bir
mesafeyi kat edebiliyorlar. Tavanda asılıyken de bu kıllar gekonun 50
katı ağırlığını taşıyabiliyorlar.
Ayak yastıkları yeterince büyük olmayıp da yine de duvara tırmanabilen hayvanların örneğin farklı
türden kurbağaların bulduğu çözümse, yastıkları “daha yapışkan” yapmak.
Araştırmacılar, bu tür evrimsel çözümlerin incelenmesiyle büyük ölçekli yapışkan yapay yastıklar
geliştirilebileceğini belirtiyorlar.
Raşit Gürdilek
KAYNAKLAR:
“Why Spiderman can’t exists: Geckos are ‘size limit’ for sticking to walls”, University of Cambridge, 18
Ocak 2016