Slayt 1 - ıı. uluslararası proses güvenliği sempozyumu ve sergisi 22

Slayt 1 - ıı. uluslararası proses güvenliği sempozyumu ve sergisi 22

TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
Yaşlanan Tesisler
2. Proses Güvenliği Sempozyumu
22-24 Ekim 2015
İstanbul
Mustafa Bağan
Genel Sekreter
CAPITAL DERGİSİ, En Yaşlı Tesis Ağır Sanayide,
01.03.2002
 Türkiye Giyim Sanayicileri Eski Başkanı Güngör Keşçi,………. en genç tesisler
ev tekstilinde bulunuyor. İplikte tesislerin yüzde 20’si 20-25, diğer yüzde
20’si 15, geri kalan yüzde 55-60’ı ise 5 yaşında
 Kimya Sanayicileri Derneği Başkanı Mustafa Doğan (!), bu konuda şu
analizi yapıyor: …“ Kimya sektöründeki tesislerin ortalama yaşı 20
düzeyinde. Teknoloji çok hızlı gelişiyor. …
 Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan da bu
saptamaya katılıyor ve şöyle konuşuyor:….Erdemir ve Karabük gibi tesisler,
yaş ortalamasını aşağıya çekiyor. Bu iki tesisi dışarıda bırakıp
değerlendirme yaptığımızda, ortalama tesis yaşının 10-20 yıl olduğu
görülüyor”….
 Nuh çimento Genel Müdürü Atalay Şahinoğlu…. 1985-90 arasında çimento
üretiminde teknoloji gelişti. Bu yeniliklerde Türkiye’deki tesislere yansıtıldı.
Bugünkü teknolojinin 2005 yılına kadar devam edeceğini düşünüyoruz.
Mustafa Bağan
https://emars.jrc.ec.europa.eu/
About eMARS
The Major Accident Reporting System (MARS and later renamed eMARS) was first
established by the EU’s Seveso Directive 82/501/EEC in 1982 and has remained in
place with subsequent revisions to the Seveso Directive in effect today.
Mustafa Bağan
Mustafa Bağan
Natech : A technological disaster triggered by a natural disaster.
Northridge earthquake
Kocaeli, Turkey earthquake ofm1999
Hurricane Katrina
Japan earthquake/tsunamin--‐> radioactive releases
Mustafa Bağan
Yaşlanan tesisler*
 1980 ila 2006 arasında MARS web tabanına, büyük
endüstriyel kaza kapsamında (BEK), bütünlük kaybı olarak
bildirilen olaylardan 96’sının tesis yaşlanmasından
kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
 Bu da toplam bildirimin % 28’ine tekabül etmektedir.
 Genel ortalamaya göre kayıplar, 11 kişinin hayatını
kaybetmesine, 183 kişinin yaralanmasına ve 170 milyon
€’dan fazla bir ekonomik kayıp karşılığına gelmektedir.
 Ayrıca AB’deki BEK kapsamındaki yaşlanmış üst seviyedeki
kuruluşların oranı da % 60’lar civarındaymış.
*http://www.hse.gov.uk/research/rrhtm/rr823.htm
Mustafa Bağan
Kimya ve Petrokimya
sanayilerinde tesisler
genellikle üstü açık
olarak diğer bir
deyimle atmosferik
etkilere açık olarak
kurulmaktadır.
Yağan yağmur ve içerdiği
kimyasallar, toz, deniz
tuzu, egzost gazları v.b. gibi
dış etkenler özellikle
tesislerin metalik
bölümlerinde etkili
olmaktadır.
Mustafa Bağan
5 Yıllık reaktör ! Gerekli
bakım yapılmadığı için sızan
asit her yeri lekelemiş.
Harp öncesi inşa edilmiş bir
basınçlı tank. Gerekli bakım
yapıldığı için 1990’lı yıllara
kadar kullanılmış.
Mustafa Bağan
Yaşlılık
 Yaşlılık,






ekipmanlarınızın kronolojik yaşı ile ilgili değildir.
Ekipmanlarınızın kondisyonu ve zaman içinde nasıl değiştikleriyle
ilgilidir.
Tesislerde yaşlanma “tesisin karakteristiğinin, yapısının veya bir
elamanının zamanla veya kullanma sonucu, fiziksel veya kimyasal
olarak kötüleşmesi prosesi olarak tanımlanmaktadır.” Diğer bir
deyimle performansında düşüş yaşanmasıdır. Sürekli ve gelişen bir
proses olup aşağıda örnekleri verilen bir çok nedene
dayanmaktadır:
Çevre koşulları,
Kullanım zamanı,
Tesis yapımında kullanılan malzemenin özellikleri,
Kullanma koşulları,
……
Mustafa Bağan
 Bir ekipmanın yaşının büyük olması onun illaki kötüleşme veya
hasar görmeye neden olacak “yaşlanma” prosesinde olduğunu
göstermez.
Yaşlanma mekanizması
Korozyon (aşınma)
Stres korozyon çatlamaları
Erozyon
Malzeme yorgunluğu
Kırılganlaşma
Fiziksel hasar
Kabarma
Havanın etkisi
Sıcaklık artması veya azalması
nedeniyle genleşme/büzülme
(proses veya ortam etkisiyle)
Ekipmanın geç cevap vermesi
Ek yerlerinde gelişme
Detektör hatası
Göçme
Birincil engel
Yapısal
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Mustafa Bağan
Güvenlik
Elemanları
X
X
X
X
EC&I
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Mikrobiyal Korozyon
 Bakteriyle kirlenmiş bir ortamda sülfat indirgeyen
bakterilerce (SRB’s) oluşan bir işlem.
 Bakterilerin kendisi metale doğrudan etki etmiyor
ancak oluşturdukları ortam korozyona neden
oluyor.
 Mikrobiyal korozyon genellikle boruların içi için
problem olup durgun, pis su kalıntısının kör
noktalarda ve tankların dibinde bulunması ile
oluşmaktadır.
Mustafa Bağan
Mikrobiyal Korozyon
Korozyon için gerekli koşullar :
 Sistemin içinde bakteri yaşamının olması.
 Sülfat kaynağı
 Karbon kaynağı
 Su kaynağı
 Anaerobik koşullar
 Nötre yakın pH
 Bakterileri hayatta tutacak ısı ve basınç koşulları
Mustafa Bağan
Paslanmaz çelik tip 304
Paslanmaz çelik tip 316
Hastelloy 625
Monel
Alüminyum
GRE/GRP
Bakır
Titan
Elastomer
hidrokarbonlar
Alifatik
hidrokarbonlar
Asidik gaz
Kuru hava
Nemli hava
Hidrojen
Kuru alkoller
Organik aminler
Klor gazı
Buhar
Paslanmaz çelik 13 Cr
Soğutma suyu
Proses suyu
Havasız Su
Deniz suyu
Güçlü asit
Zayıf asit
Güçlü alkali
Zayıf alkali
Aromatik
Yaşlanmaya bağlı kötüleşme olasılığı:
H : yüksek
M : orta
L : düşük
Karbon çeliği
Proses sıvısı
Dubleks paslanmaz çelik
(%22
Cr)
Süper Dubleks paslanmaz
çelik (% 25 Cr)
Akışkanların metale olan etkileri
M
H
M
H
H
H
M
M
M
H
L
H
H
H
M
M
L
M
L
H
H
H
M
M
L
M
L
H
H
H
M
M
L
L
L
M
M
L
M
L
L
L
L
L
M
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
M
H
H
M
M
M
M
L
M
H
H
H
H
L
L
L
L
M
L
M
L
L
M
M
M
H
H
H
H
L
L
L
L
H
M
L
L
M
L
L
L
M
L
M
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
M
L
L
H
L
L
L
L
L
L
L
L
L
M
L
L
H
H
L
H
M
L
M
H
H
H
L
M
M
L
M
H
M
H
L
M
M
L
M
H
M
M
M
M
L
L
L
L
L
L
M
L
L
L
L
L
L
L
L
H
H
M
M Mustafa
M Bağan
M
L
L
L
L
L
L
L
M
M
L
L
L
L
M
M
M
H
L
M
M
L
M
H
H
L
L
L
M
M
L
L
H
H
L
L
M
L
M
H
H
L
L
L
L
L
L
M
L
L
L
L
L
M
M
M
H
Fransa
 ARIA (Analyse, Recherche et Information sur
les Accidents)
 Bureau d’Analyse des Risques et Pollutions
Industriels (BARPI)
 Fransa’da son 10 yılda meydana gelen
kazaların 120 tane kadarının korozyonla
doğrudan bağlantılı olduğu görülmüş
 Yarısından fazlası da borulamalarda olmuş.
Mustafa Bağan
Banyo küveti eğrisi
Sabit hata oranı ile teknik olgunluk fazıdır. Hatalar sabit
Hata oranı
oranda, rastlantısal, kaza sonucu olur.
Ekipmanın normal operasyon periyodudur ve tasarımda bu
sürenin uzun olması veya ekipmanın görevini yerine getirene
kadar bu sürenin kazanılması öngörülür.
Yaşlanma
Başlangıç
Faydalanabilirlik süresi
Zaman
Faz 1
Faz 2
Operasyon süresi arttıkça ve girişimler sonucunda
azalan hata sayısı.
Bu etap boyunca en hassas ekipman veya hasarlı
elemanlar saptanır.
Bu faz elektronik ekipmanlar için “bebek ölümü”
mekanik ekipmanlar için “rodaj” dönemidir.
Faz 3
Faz 4
Yaşlanma periyodudur.
Hata oranı artmaktadır veya
hata oranı öngörülenin üzerine
çıkmaktadır.
Mustafa Bağan
Yaşlılık belirteçleri
 İki parametre önemlidir :
1. Yaşlılığın belirlendiği zaman
2. Yaşlılık belirlendiği andaki performans
 İlk parametre önleyici bakımın optimize
edilmesini sağlar.
 İkinci parametre ise yaşlılığın başlamasıyla
hata oranındaki değişikliğin saptanmasını
sağlar.
Mustafa Bağan
Yaşlanmayı yönetmede önemli
parametreler
 Güvenlik:
 Yaşlanma güvenlik için önemli olan ekipmanı
etkilememelidir. Yaşlanmayı yönetmek için tüm
girişimler yapılmalıdır.
 Üretim veya kullanılabilirlik kaybı, bakım veya
değiştirme maliyeti :
 Yaşlanan ekipman karlılığı etkilememeli dolayısıyla
yaşlılığa neden olan bileşen belirlenmeli ve gerekli
önlemler alınmalıdır.
Mustafa Bağan
Denetim metodları
 RBI (Risk Based Inspection)
 Service Inspection Reconnu (SIR) pour le suivi
en service des ESP fixes (environ 90 SIR en
France),
 EEMUA 159: Users’ guide to the inspection
and repair of aboveground vertical cylindrical
steel storage tanks
 API 653 – Tank inspection, repair, alteration
and reconstruction
Mustafa Bağan
İngiltere, ABD, Hollanda, Fransa ve Türkiye’de atmosferik tankların kontrol
periyotları*
Uygulama
alanı
Kontrol tipi
EEMUA 159: Users’ guide to the
inspection and repair of aboveground
vertical cylindrical steel storage tanks
(İngiltere – Holanda)
API 653 – Tank inspection, repair,
alteration and reconstruction
(ABD)
Atmosferik ve soğutulmuş tanklar
Petrol ürünleri içeren atmosferik tank
Rutin kontrol
Dış kontrol
Rutin kontrol
Dış görsel kontrol
İç kontrol
Bakım sonrası hidrostatik test
Isıtılmış
veya
Ham Hafif Ağır
yalıtılmı petrol yağ yağ
ş
3 ay
Rutin
Rutin
3 ay ** 3 ay ** 3 ay **
**
Kontroller
arasındaki
maksimum
aralık
Guide UFIP
(Fransa)
Petrol ürünleri içeren atmosferik
Tehlikeli sıvıların(4)
tank
bulunduğu tank ve depolar
Ayda 1
1 ay
Dış
8 yıl
Dış kontrol
3 yıl ** 5 yıl ** 5 yıl **
kontrol
**
RCA/(4*N)
veya 5 yıl
5 yıl
İç
10 yıl 16 yıl Dış
6 yıl ** 8 yıl **
kontrol
**
** ultrasonik
RCA/(2*N)
veya 15 yıl
5 yıl
RCA/N ve 20
yıl
10 yıl
Ultrasonik cidar kalınlık ölçümü
Akustik emisyon kontrolü
Bakım sonrası hidrostatik test
Normal
ortam Isıtılmış
sıcaklığı
Rutin kontrol
Evet her bir denetimde
Evet her bir denetimde
Düzenli Düzenli
temel/
bağlantıl 1 - 3 yıl 1 - 3 yıl
ar
Dış
Ultrasoni
3 - 5 yıl 2 - 3 yıl
kontrol
k
Akustik
emisyon
İç kontrol
Asksesuar
incelenmesi
10 Yıl(5)
Rutin kontrol
Dış görsel kontrol
Ultrasonik cidar kalınlık ölçümü
İç kontrol
Bakım sonrası hidrostatik test
Degradasyon
Degradasyon
kniteği
kniteği bilinen
bilinmeyen
(N)
(N)
İç kontrol
API 620, API 650,
API 653, API 2610
standartlarda belirtilen
kriterlere uygun olarak
yapılır. ***
0 - 10
yıl
0 - 10 yıl
Limit
yok
Mak. 20
yıl
Evet her bir denetimde
*Ineris, Rapport D’étude N° DRA-09-102957-07985C, 31/12/2009
**Tüm aralıklar normal iklime göre verilmiştir. Bu rehber tropik veya çöl iklimi için de frekanslar vermektedir.
***İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği
Evet her bir denetimde
Mustafa Bağan
Kaynaklar
 Union des Industries chimiques , Union
Française des Industries Petrolieres,
Document DT 84 - Révision B-01,Février 2010
 Health and Safety Executive, Managing Ageing
Plant-A Summary Guide,RR823, 2006
 Ineris, Rapport D’étude N° DRA-09-10295707985C, 31/12/2009
Mustafa Bağan
TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
Turkish Chemical Manufacturers Association
Dinlediğiniz için teşekkürler !
Sorular ?
Mustafa Bağan
Genel Sekreter
Mustafa Bağan
1993