docsağlıkta adres - Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
download 
Şikayet Transkript
sağlıkta adres - Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
SAĞLIKTA ADRES BAŞKENT SAYI 12 / YAZ 2013 Başkent Üniversitesi Hastanesi yayınıdır. Yaz Aylarının Korkulu Rüyası: GIDA ZEHİRLENMELERİ TANI VE TEDAVİ BİRİMLERİ Acil Tıp Anestiziyoloji Ağrı Kliniği Aile Hekimliği Beyin ve Sinir Cerrahisi Çocuk Cerrahisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dermatoloji Aşırı Terleme Tedavisi Botox Uygulaması Fototerapi Diş Hekimliği Endokrinoloji Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Gastroenteroloji Genel Cerrahi Yanık Polikliniği Göğüs Hastalıkları Sigara Bırakma Kliniği Uyku Laboratuarı Hematoloji Kalp Damar Cerrahisi Göz Hastalıkları Kadın Hastalıkları ve Doğum Tüp Bebek Kardiyoloji Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Nefroloji Ayaş Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi Yapracık Geriatri ve Psikososyal Rehabilitasyon Merkezi Yenikent Diyaliz Nöroloji Nükleer Tıp Ortopedi ve Travmatoloji Patoloji Plastik ve Rekonsrüktif Cerrahisi Psikiyatri Romatoloji Radyodiagnostik Tıbbi Genetik Tıbbi Onkoloji Üroloji Taş Kırma Kliniği Ürodinami Laboratuarı İÇİNDEKİLER 04 08 Prof. Dr. Birgül VARAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları A.D., Çocuk Kardiyolojsi B.D. Doğumsal kalp hastalığı kalpte veya kalbin büyük damarlarında doğumdan itibaren bulunan yapısal bozukluktur. Çok çeşitli kalp sorunları mevcuttur. Bunların çoğu kalpte veya büyük damarlarda kan akımını engelleyen veya kanın kalp içinde normal olmayan bir şekilde akışından kaynaklanan sorunlardır. Doğumsal kalp hastalıkları, gebeliğin ilk 8 haftası içinde ortaya çıkar. Başkent Üniversitesi Anka- ne sahip odaların hepsi ge- den görüntülü konuşma ola- En sık görülen doğumsal anomalidir. Hastada hiçbir şikayete yol açmayan, ra Hastanesi Erişkin Kemik rektiğinde negatif basınca nağı sağlayan ve aynı za- KEMİK İLİĞİ NAKİL MERKEZİMİZ AÇILDI kalp odaları arasındaki küçük deliklerden, kalbin odalarının ya da İliği (Kök Hücre) Nakli Mer- dönüştürülebilme özelliği- manda TV, internet vb özelkezi hizmet vermeye başla- ne sahiptır. Tüm odalar yo- liklerde sahip monitörler yer mıştır. Kadrosunu; bir profe- ğun bakım özelliğine sahip almakta olup, hasta odaları sör, bir doçent ve bir yardım olup tek merkezden yönetidoçentten oluşan hematoloji len PAXİS sistemi ile çalışan uzmanları ile kemik iliği nak- hastane eczanesi, tek merli sorumlu hemşiresi oluştur- kezden yönetilen kemoteramaktadır. Terapötik Aferez pi hazırlama ünitesi, Kemik Merkezinde ve Kök Hücre İliği nakli Polikliniği, HLA Do- büyük damarların hiç gelişmemiş olması gibi, yaşamla bağdaşmayacak ölçüde karışık sorunlara kadar değişen boyutta olabilir. Kalp odacıkları arasındaki ile koridorlar arasında el yı- delikler, kalp kapakçıklarındaki bozukluklar, kalp damarlarındaki anomaliler kama bölümü olan bir geçiş ve bunların birkaçının bir arada olduğu problemler hesaba katıldığında yüzlerce çeşit doğumsal kalp hastalığından bahsedilebilir. alanı bulunmaktadır. Sekreterlik, doktor, hemşire odaları, konsey odası, hasta ka- İşleme Dondurma Saklama ku Tiplendirme Laboratuva- yıtlarının bulunduğu DOĞUMSAL KALP HASTALIKLARI arşiv Ünitemizde sertifikalı, kök rı, akım sitometri, Tıbbi Ge- odası, hasta yakını görüşme hücre dondurma konusun- netik ve tüm destek bilim odalarından parmak okuma da deneyimli biyolog, teknis- dalları ile en üst düzeyde te- sistemi ile üç aşama geçil- Kalp Hastalıklarının ra kadar çıkabilir. Kardeşlerden bi- dantoin, amfetamin, trimetadion, lit- rinde doğumsal kalp anomalisi var- yum gibi), röntgen ışınlarına veya kı- sa, diğer kardeşlerde de görülme ris- zamıkçık, toxoplasma gibi infeksiyon- ki 3-4 kat artmaktadır. İnsüline bağım- lara maruz kalmış ise, doğumsal kalp Hastalarda çoğu zaman hastalığın sebebi tespit edilemez. Ancak bazı du- ulaşılacak şekilde bir yapı- rumlarda doğumsal kalp hastalığı gö- lı diyabet hastası annelerin bebeklerin- hastalığı görülme riski artmaktadır. Erişkin nakil ünitesinde 7 Hasta odalarında hasta ya- lanma ile dışarıdan taşınabi- rülme riski daha yüksektir. Annede de hastalık görülme riski 3-4 kat da- Doğumsal Kalp Hastalığı Belirti- lecek infeksiyonların en aza doğumsal kalp hastalığı varsa, be- ha yüksektir. Anne gebeliğin ilk 8 haf- leri bekte hastalık görülme riski %10’la- tası içinde teratojen ilaçlara (alkol, hi- Çabuk yorulma, sık nefes alma, zor yen ve hemşireden oluşmak- davi verebilecek kapasiteye dikten sonra nakil odalarına tadır. sahiptir. adet tek kişilik, pozitif ba- taklarına bağlı hastaların ya- sınçlı HEPA filtre sistemi- kınları ile sekreterlik deskin- indirilmesi hedeflenmiştir. 4 5 12 Doğumsal Nedenleri 8 9 Doç. Dr. Hayriye ÜNLÜ Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Adnan Fuat BÜYÜKLÜ Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Hastalıkları Anabilim Dalı Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi Beynimiz vücut pozisyonunu ve hare- Örneğin, taşıtta otururken kitap oku- keti algılarken; duğunuz bir durumda taşıt hareket et- rek azalır. 1. İç kulak (labirent) dönme ya da ileri tiğinde, iç kulağımız ve derin duyu alı- - Hormonal faktörler: hamilelik, adet geri, yana ve aşağı yukarı yön gibi ha- cılarımız hareketin ivmesini ve sarsın- reket verileri. 2. Gözler vücudun içinde bulunduğu ortamda ne durumda olduğunu (baş aşağı, sağ tarafta gibi) ve ayrıca oluşan hareketin yönünü gözlemleyerek elde ettiği verileri, 3. Ayaklar, kalça, deri, kas ve eklem duyu reseptörleri reseptörleri vücudun hangi kısmının aşağıda olduğunu ve yere dokunduğunu bildiren verileri analiz eder. HAREKET HASTALIĞI NEDİR? tıları algılayıp beyne bir hareket verisi iletecek, buna rağmen görme sistemi beynimize bir hareket olmadığını iletecektir. Böylece, beyinde yaşana durum ile ilgili bir çatışma söz konusu olur. Hareket hastalığının tam nedeni, ne- mektedir. Bu nedenle hemşireliğin günümüzde de bir kadın mesleği olması, ce Nightingale 12 Mayıs’ta doğduğu öğrenci alımı tekrar başlamıştır. ri hızla açılmaya başlamış ve ne yazık ki hemşirelik bölümlerine de çok sayı- kutlanmaktadır. 1955 yılında Ege Üniversitesi Hemşi- da öğrenci alınmıştır. Ülkemizde üniversite düzeyinde hemşirelik eğitimine cak o dönemde hemşirelik, gücü dev- Dünya’da 19. yüzyılın ikinci yarısı mo- relik Yüksekokulu ile başlanmıştır. Bu letlerin de üstünde olan katolik kilise- dern hemşirelik eğitimi anlayışının yay- okul aynı zamanda Avrupa’da üniversi- si bünyesinde ve koruması altındaydı. gınlaşması; 20.yüzyıl ise, hemşireler te düzeyinde açılan ilk hemşirelik oku- Hemşirelik hizmetini verenler arasında için sosyal hareketlilik dönemi olmuş ludur. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yük- ve özellikle bu yüzyılının ortalarında sekokulunu, 1961 yılında Ankara’da maz. Ayrıca kör bireylerde de hareket me sisteminin bu problemde öneminin li bir rol oynadığı düşünülmektedir. HH sıklığı bireyin duyarlılığına ve uyarının yoğunluğuna göre değişir. Problemin teki sert yönelimlerin daha fazla hare- - Sırt üstü yatmanın gemide şikâyetleri rahipler bulunsa da kadınlar çoğunluk- azalttığı bildirilmiştir. taydı. Hemşireler hasta bakımı yanın- Hareket hastalığı sık karşılaşılan formları; - Araba tutması (görsel vestibüler (iç kulak) uyaran zıtlığı), - Deniz tutması (düşük frekansın bilin- la düzlemli hareketler) ortaya çıkması meyen kompleks lineer ve açısal hız- daha olasıdır. lanmalar), Hareket hastalığı için çeşitli risk faktör- - Araç simülatörü tutması (optokinetik leri belirtilmiştir, Hareket hastalığı), - Cins: Hareket hastalığına kadınlar er- - Uzay boşluğu hareket hastalığıdır keklerden daha yatkındır. (yerçekimsiz ortamda başın aktif hare- - Yaş: İki yaşından daha küçüklerin ha- ketleri sonucunda otolitler, yarım dai- reket hastalığına daha dirençli olduğu re kanalları ve görsel sistemden çıkan saptanmıştır. Hastalığın sıklığı 12 ya- anormal uyarılar). 13 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ’NDE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ ve HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL SÜRECİ da, hastaların ruhsal ve dinsel inançlarına da yardımcı olmaktaydılar. Bu kişi- mesleksel bilinçlenme hareketleri başlamıştır. Hacettepe, İstanbul’da Floranca Nighingale Hemşirelik Yüksekokulları izle- Ülkemizde hemşirelik Cumhuriyet dö- miştir. Bu okulların hemşirelik eğitiminin lerin bir kısmı hala “azize” ve aziz” sı- nemine kadar, hastabakıcılık kursları ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine fatları ile anılmaktadır. Günümüzde bi- almış hanımların verdikleri bakımla sür- önemli katkıları olmuştur. 1982 yılında le bazen hemşirelik mesleği için “kut- dürülmüş, 1920 yılında Amerikan has- Atatürk ve Cumhuriyet Üniversitele- sal”, hemşireler için “melek” sıfatlarının tanesi içinde bir okul açılmıştır. Ülkemi- ri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. kullanılmasının kökeni buralara dayan- zin ilk ulusal hemşirelik okulu olan, ay- 1985 yılında “Muvazzaf Askeri Yüksek maktadır. 19. yüzyılda endüstriyel gelişimin hız- nı zamanda hemşirelik eğitiminin ge- Hemşire” yetiştirmek üzere Gülhane lişimine öncülük eden birçok eğitici- Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşire- lanması ve kentleşme; özgürlük, in- nin mezun olduğu, Kızılay Hemşirelik lik Yüksekokulu açılmıştır. Daha sonra- san ve kadın hakları adına gelişen fikir Okulu 1925 yılında eğitime başlamış- ki yıllarda Marmara, Dokuz Eylül, Gazi tır. Uzun yıllar hemşirelik eğitimi Sağ- Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokul- ve olaylar, savaşlar hemşireliğin doğuşuna temel olmuştur. Bu değişim or- lık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Li- ları açılmıştır. Vakıf Üniversitelerinden tamında yetişen Florence Nightinga- selerinde sürdürülmüştür. 1996 yılında Başkent, Fatih ve Haliç Üniversitele- 16 17 24 Uzm. Dr. Cihan FİDAN Uzm. Dr. Aslıhan ABBASOĞLU Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD, Yenidoğan BD Gıda Zehirlenmelerinin Belirtileri ve bağırsak sistem şikayetleri ile seyre- Hastalığın şiddeti zehirlenmeye neden durumunda gıdalarda mikroplarla veya den ani gelişen tablolar gıda zehirlen- olan mikroorganizmanın cinsine göre bunların toksinleri ile bulaş olur. Dola- meleri olarak adlandırılır. Gıda zehirlen- değişmektedir ve her bir gıda zehirlen- yısıyla iyi pişmemiş veya pişiren kişinin mesi genellikle hafif geçirilmekle birlikte mesi sebebinde kuluçka süreleri fark- gıdayla temas etmeden önce ellerini yı- ölümcül de olabilen, oldukça sık karşı- lıdır. Bazı zehirlenmelerde belirtiler 30 kamadığı yiyecekleri tüketmeniz halin- dakika ile 1 saat içinde görülürken, gı- de gıda zehirlenmesi geçirebilirsiniz. laşılan önemli bir hastalıktır. Kişi bakteriler veya toksinlerle bulaşmış yiyecek veya içecekleri tükettiğinde meydana gelir. Bir yiyecek veya içeceğin bakteriler veya toksinlerle bulaşmış olduğunu söylemek zordur çünkü görüntüsü, kokusu ve tadında herhangi bir değişiklik meydana gelmemiş olabilir. Gıda zehirlenmesi tek bir kişiyi veya aynı bulaş olan yiyecekten yemiş bir grup insanı etkileyebilir. Ortak bir yemeğin yenmesinden 6-24 saat sonra iki veya daha çok kişide benzer belirtilerin gözlenmesi gıda zehirlenmesini düşündürmelidir. Hastalık aynı yerde bulunan ve GIDA ZEHİRLENMELERİ saklama koşullarının sağlanamaması Besinlerle bulaşan ve daha çok mide aynı gıdayı yiyen bir grup kişide görülebileceği gibi; aynı bulaş olan gıdayı farklı yerlerden alan veya yiyen kişilerde de ortaya çıkabilir. Gıda zehirlenmelerinin çoğu bakterilerin ürettiği toksinlerden veya bakteri miktarından kaynaklanmaktadır. Bazı bakteriler gerekli nem, beslenme, sıcaklık ve zaman ko- da zehirlenmelerinin çoğunda belirtiler 6-12 saat içinde meydana gelir. Diğer türlerde ise belirtilerin görünmesi için birkaç gün ile bir haftaya kadar süre geçmesi gerekir. Gıda zehirlenme- Bebekler doğdukları gebelik haftasına göre 3 gruba ayrılmaktadır: Term be- ya da daha yaygın olarak ürettikle- bek: 38 ile 42 gebelik haftası arasın- ri toksinler nedeniyle gıda zehirlenme- da doğan bebek, Preterm bebek: 38. sine neden olurlar. Bazı bakteriler ço- gebelik haftasından (37 hafta + 6 gün) ğaldıklarında toksin üretirler ve pek çok olguda bulaş olmuş yiyeceği yedikten sonra hastalanmanıza neden olanlar ve kişinin genel sağlık durumuna bağ- da bu toksinlerdir. lı olarak bir haftaya kadar devam ede- Gıda zehirlenmesinin en yaygın bak- bilir. Pek çok insan 1 hafta içinde ta- teriyel nedeni çiğ kümes hayvanların- mamen iyileşir. En yaygın görülen be- da, pastorize edilmemiş sütte, kırmızı lirtiler mide ve bağırsak enfeksiyonun- ette ve arıtılmamış suda bulunan bak- dan kaynaklanan bulantı, kusma, karın terilerdir. Çok sık olmamakla birlikte gı- ağrısı ve ishaldir. Sebebe bağlı olarak, da zehirlenmesine kimyasallardan ge- belirtiler dâhilinde ateş ve üşüme, kan- len toksinler veya böcek ilaçları da ne- lı dışkılama, susuz kalma, kas ağrıları, den olabilir. Ağır metal zehirlenmesi, halsizlik ve bitkinlik de sayılabilir. Nadir mantar zehirlenmeleri bu grupta yer al- olgularda, gıda zehirlenmesi sinir siste- maktadır. mine zarar verecek kadar ciddi olabil- Gıdalarda Bulunabilecek Olası Pa- mektedir. Daha ilerlemiş olgularda fel- tojenler Ve Yaygın Görüldüğü Gı- ce, hatta ölüme neden olabilir. Normal bir gebelik süresi 40 haftadır. Bakteriler ya çok sayıda oldukları için si genellikle 1-3 gün sürer ancak bakterinin türüne, enfeksiyonun şiddetine önce doğan bebek, Postterm bebek: bilir. Bu uyumsuzluk bebeğin kilo alımını da kötü yönde etkileyebilir. 30 dakikadan daha uzun süren beslenmeler bebeğin yorulmasına ve iyi kilo alamamasına neden olabilir. Takvim yaşı (hafta-ay-yıl) =Doğumdan kir. Serum gibi görünen bu çok özel Katı gıdalara geçiş sıvılar doktoru tarafından bebeğin ge- Katı gıdalara geçiş be- Düzeltilmiş yaş (hafta-ay) =Takvim ya- reksinimlerine göre hesaplanır ve dikkatle uygulanır. Damardan beslenme beğin düzeltilmiş yaşı 6 şı – (40 hafta- gebelik yaşı) Preterm bebeğin büyüme izlemi yapılırken boy, vücut ağırlığı ve baş çevresi ölçümleri referans populasyona göre normal standart sapma aralığını yakaladığı zaman büyüme yakalanmış kabul edilir, buna yakalama büyümesi denir (Catch up Growth). Yakalama büyüculuk ile düzeltilmiş 2-3 ay arası süre devam ederken mide-barsak yolu da ay olunca denenmelidir. devamlı yoklanır. Barsak hareketlili- Bazen bu zamanlama ği toparladıkça damaryolu beslenme- bebeğin büyüme ve ge- si azaltılarak mide-barsak beslenmesi artırılır. Bebeğiniz 33-34. haftadan lişmesine göre ayarlana- sonra arama, emme refleksinin güç- bilir. Baş kontrolü iyi, ka- lenmesiyle yutabilecek ve solunumu- şığa yönelen, diliyle it- nu ayarlayabilecek duruma gelince bir iki deneme ile başlayıp bebek güçlendikçe ağızdan deneme sayıları artırılır. şulları oluştuğunda milyonlarca üreye- Gıda Zehirlenmelerinin Nedenleri mayonez: Staphylococcus aureus dir. İlk 2 yıl içinde büyük ölçüde başarı- Taburculuk sonrası beslenme Gıdaların hazırlanması ve sunumu aşa- Süt ve süt ürünleri, yumurta: Salmo- lır. Ağırlık, boy ve özellikle baş çevresin- Pretem bebeklerin taburcu olduktan enfeksiyon ve hastalık riski de o kadar masında hijyen kurallarına uyulmaması nella de yakalama büyümesi nörogelişimsel sonra erken ve doğru beslenme des- yüksektir. ve gıdaların hazırlandıktan sonra uygun Pirinç, tahıl, hububat: Bacillus cereus sonuç açısından çok önemlidir. teği alması, uzun dönem normal bü- 21 28 BULAŞAN HASTALIKLAR si kaybolmuş ve yemeğe ilgi gösteren bebeğe bu süreden daha erken verilebilir. 25 Uzm. Dr. Orçun ŞAHİN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Ayaklarımız, vücudumuzun hareketi Düz tabanlık nedir, kimlerde görü- neden olmayacağı gibi bazı durumlar- açısından değerlendirildiğinde, dizleri- lür? da kendine özgü bazı yakınma ve işa- Kene, çoğunlukla konakçı seçicili- Kenelerin hayvanlardaki bazı hastalık- yaz aylarında Sovyet askerleri arasın- miz ve kalça eklemlerimiz gibi önem- Ayaklarda, yürümemiz için en temel retler de yaratabilir. Bu şikayetler içeri- ği göstermeksizin mutlaka bir canlıya larla ilişkili olduğu uzun zamandır bi- da görülmüştür. Hastalığa “Kırım Ka- li anatomik yapıların içerisinde yer alır. yapılardan biri olan ve yukarıda ayrın- sinde ayakta durma ile ağrı en sık dile tutunarak kan emmek zorunda olan linmesine rağmen insanlarda görülen namalı Ateşi” adı verilmiştir. 1956 yı- bir dış parazittir. Ülkemizde kene halk hastalıklarla ilişkisi 1980’li yıllarda or- lında Zaire’de ateşli bir hastada Kon- arasında “sakırga”, “yavsı”, “kerni” gibi taya konmuştur. Kenelerin farklı türleri insanlarda hastalık oluşturabilen bazı patojenleri bulaştırabilmektedir. Kene- lenmiş ve Kırım Kongo Kanamalı Ate- ülkedir. Dünyada bilinen yaklaşık 900 lerden insanlara bulaşan başlıca has- şi (KKKA) olarak hastalık yeniden ad- kene türünün pek çoğuna ülkemizde talıklar Kırım Kongo Kanamalı Ateşi landırılmıştır. tısı ile bahsedilen bu iç kavisin olma- getirilen yakınmadır. Ayakta durma ile yışına düz tabanlık adı verilir. Bu kişi- oluşan bu ağrı genellikle diz, kalça ve ayaklara sahip olmamız şarttır. lerde ayaklar yere bastığında, ayak iç bele yansır. Baldır kaslarında sertlik- Ayağın en temel görevlerinden birisi kavsi, vücudun ağırlığını taşıyamaya- vücudun yük taşıma yeteneğine yar- rak çöker ve ayağın düz bir hale gel- ketlerinde kısıtlamalar görülebilir. To- mesine neden olur. Bu nedenle bu du- puğa yapışan aşil tendonunda gerile- Dik bir şekilde her iki ayağımız üstüne yük vererek yürümemiz için sağlıklı go virüsü tespit edilmiştir. 1969 yılında isimlerle de bilinmektedir. Türkiye, kene faunası yönünden çok zengin bir her iki virüsün aynı virüs olduğu belir- ne getirmektir. Ayaklar, her yere bas- ruma düz tabanlık ismi verilmiştir. Bu meye bağlı oluşan bu kısıtlamalar ne- ma hareketi esnasında topuktan aya- hastalarda topuktan öne doğru akta- deni ile ayak tabanlarında nasırlar oluşabilir. Topuk kemiği dışa doğru yata- rastlanmaktadır. Keneler sert keneler (KKKA), Lyme hastalığı, Q ateşi, Ke- Halen Sahra altı Afrika, Asya, Ortado- ğın ön bölümüne doğru bir esneme rılması gereken yük düzgün bir şekil- ne kaynaklı ensefalit, Akdeniz benekli ğu ve Balkanlar’da endemiktir. Ülke- hareketi yaparlar. Bu şekilde vücudun de aktarılamadığı için ayak yere bas- sidae) olarak iki gruba ayrılır. ateşi, Monositik erlihyoz, Granülositik mizde ilk kez 2002 yılında görülen ve yaylanma Dünyanın her bölgesine yayılan kene- erlihyoz, Babezyoz olarak sıralanabilir. tanımlanan hastalık, her yıl Nisan-Ekim cı olarak hem yükümüzü taşımamıza, ler, larva, nimf ve erişkin olmak üzere Bu hastalıklardan KKKA ve Kene kay- ayları arasında görülmekte ve Haziran- yaşam döngülerini genelde birden faz- naklı ensefalitte etken virüsler, Babez- Temmuz aylarında en yüksek düzeye la konakta tamamlamaktadır. yozda parazitler, Tularemi, Lyme Has- ulaşmaktadır. İlk kez Tokat yöresinde Kenelerin vücutları tek parçadan oluşur talığında bakteriler, Akdeniz Benekli görülen hastalık ağırlıklı olarak İç Ana- ve ön taraflarında ağız organelleri yer Ateşi ve Erlihyozda riketsiyalardır. Ke- dolu Bölgesinin kuzeyi, Karadeniz Böl- neler bu hastalık etkenlerinin geçişin- gesinin güneyi ve Doğu Anadolu Böl- alır. Keneler konaklarına tutunup ağız de “vektör” olarak yer almaktadır. Vek- gesinin kuzeyinde görülmektedir. rada sabitlenip doyana kadar aynı yer- törler, hastalığın bulaşmasına aracılık Yapılan araştırmalar, KKKA virüsünü den kan emerler. Bazı kene türleri çok eden bit, pire, kene ve sinek gibi can- taşıyan başlıca kene türü olan Hya- lılardır. lomma marginatum dahil olmak üze- KKKA, kenelerle bulaşan viral hastalık- re, hastalık taşıyabilen kene türlerinin doyarken, bazı kenelerin doyması için yardım- tığında dengeli bir yük dağılımı ayak rak ayakkabı pençesinin iç kısımlarında ve topukta erken dönemde aşın- hastalar- malara neden olabilir. Ayrıca bütün bu hem de yürüyebilmemize olanak sağ- da, özellikle uzun sureli yürüyüş, ağır bulgulara ek olarak, diğer bulgular yü- larlar. Ayaklardaki bu yaylanma hare- yük taşıma, uzun sureli ayakta kal- tabanında oluşamaz ve ketini sağlayan, ağrısız ve uzun sureli ma ve sportif faaliyetler sonrası çeşit- yürüyebilmemize ve ayakta kalabilme- li ağrı, yanma, batma, uyuşukluk, ağ- mize olanak sağlayan en önemli böl- rılı yanma ve uyuşukluğa eşlik eden ge, her iki ayağın da iç yanında bulu- batma gibi çok çeşitli sorunlar oluşur. nan ve ayağın yere bastığında çökmesini engelleyen bir kilit taşı görevi gö- organellerini deri içine sokarlar ve bu- kısa sürelerde çok miktarda kan emip DÜZ TABANLIK mekanizmasına ren iç kavis (ark) tir. Bu iç kavis, hem Ayağımda düz tabanlık olup olma- rüme ile artan ağrı, akşam saatlerinde oluşan ve özellikle gece yatarken olan kaval kemiği ağrısı, daha önce var olan ve zaman zaman ağrı şikâyetlerine yol açan bel problemlerinin tetiklenmesi, erken yorulma ve sportif faaliyet per- dığını nasıl anlayabilirim? formansında azalmadır. Özet olarak: Düz tabanlığa eşlik eden en sık bul- • Ayaklarınız çabuk yoruluyorsa ve ayağın iç yüzeyini destekleyen kemik- gu kişinin yürürken içe basmadır. Aya- lerden, hemde bu kemikleri bir arada ğın yük taşıma yeteneğinin bozulma- uzun süreli ayakta kalmakla giderek artan oranda bacağınıza yayılan ağrılarınız oluyorsa, tutmaya yarayan bağlar ve kaslardan sı ayak yapısında iç tarafa yük binme- oluşur. Dizde bulunan menisküsler gibi sine ve bu sebeple ayakta içe basma • Topuk etrafında ağrı gelişiyor, ve bal- birkaç gün ile birkaç hafta arasında sü- lar içinde en geniş yayılma alanına sa- ülkemizde yaygın olarak bulunduğu- bu iç kavisde yük esnasında esneye- sorunun oluşmasına yol açar. Bu ta- dır kaslarında sertlikler ve kasılma olu- re gerekmekte, bazıları bu süre içinde hip olup 30’dan fazla ülkeyi etkilemek- nu göstermiştir. KKKA insanlara esas rek ağırlığın yere düzgün ve dengeli bir ban çökmesi kimi durumda veya has- şuyorsa, dönem değiştirip gelişmektedir. tedir. KKKA ilk kez 1944 ve 1945 yılları olarak Hyalomma cinsine ait kenelerin biçimde dağılmasına yardımcı olur. talıklarda hiçbir belirtiye ve rahatsızlığa • Ayaklarınızdaki ağrı sportif faaliyetle- 29 32 33 40 HASTALARIMIZDAN MEKTUP VAR Dr. Dyt. İrem OLCAY EMİNSOY AKUPUNKTUR TEDAVİSİNİN ARDINDAN... Başkent Üniversitesi Hastanesi Beslenme ve Diyet Ünitesi çalışmasında aksaklıklar meydana ge- li diyetler yararlıdır, protein ve karbon- lir. Proteinin çok tüketilip, karbonhid- bulgu elde edilememiştir. Ayrıca may- hidratı ayıralım, diyet ürünler şişman- ratın aşırı kısıtlanmasının sürekli kötü donoz, lahana, kiraz sapı gibi bazı bit- latmaz, Limonlu su yağları eritir, süt bir ruh hali yaşamanıza sebep olma- kilerin idrar söktürücü veya laksatif et- ne kadar çok kaynatılırsa o kadar çok sı yanında, uzun dönem etkileri çok- kileri söz konusudur. İdrar çıkışı ile vü- mikrop ölür, pastörize ve UHT süt ye- tur. Karbonhidratlar yerine konulan et cutta su kaybı meydana gelir, oysa rine sokak sütü kullanın, çiğ yumurta ve peynir gibi yüksek proteinli ve doy- ağırlık kaybetmek için vücuttaki yağ muş yağlı yiyecekler kolesterolünüzü dokularından kayıpların meydana gel- sese iyi gelir, dinçlik verir, hangi tuz daha iyi, tereyağı kullanın, salata zayıflatır, karpuz- peynir kilo aldırmaz, … Bu ve benzeri pek çok bilgi ile her gün karşılaşmaktayız, tüm yayım organlarında her gün diyet, beslenme, sağlıkla ilgili pek çok program yapılmakta ve herkes farklı bir bakışı doğruyu savunmakta ama bunların hangileri ne kadar doğru ve bu bilgi kaynakları gerçekten güvenilir mi? İşte bu bilgi çağında yaşanan en önemli sorun bu galiba… Güvenilir bilgi hangisi? Neye, ne kadar DİYET HAKKINDA DOĞRU ✔ BİLİNEN YANLIŞLAR ✘ 36 • Hülya BAYAM bize kendinizi tanıtır mısınız? Düşük karbonhidrat yüksek protein- güvenebiliriz? yükseltip, kalp hastalıklarına yol açabilir. Proteinler vücuttan atılmak için kal- çalışmalarda yağları erittiğine dair bir mesi gerekmektedir. Diyet ürünlerin farklı özellikleri vardır. siyuma ihtiyaç duyarlar, bu da kemik- Bazı ürünlerin yağı azaltılır, bazıları- lerden kalsiyum çekilmesi ve uzun dö- nın içine şeker yerine farklı tatlandırıcı- nemde kemik erimesine neden olabil- lar konulur, bazılarının da posa mikta- mektedir. Zayıflayayım derken diğer rı artırılır. Posa miktarı artırılmış bir ek- hastalıklara davetiye çıkarmamak ge- mek enerjisi azalmaz, ama posa içeri- rekir. Vücudun sıvı-elektrolit dengesi ği arttığı için daha tok tutar. Yağı azaltıl- bozulur. Kalpte ritim bozuklukları geli- mış ürenler, yağsız süt veya yoğurt gi- şir. Böbreklere yük getirir. Konsantras- bi, daha az doymuş yağ alımı açısın- yon bozuklukları, sinirlilik, yorgunluk, dan önemlidir. Şeker yerine kullanılan bulantı, kusma, safra ve böbrek taşla- iki tür tatlandırıcı vardır. Bunlardan bir rı, adet düzensizliği, kuru cilt, saç dö- grubu enerji verir, diğer grubu ise ver- külmesi, mineral-elektrolit dengesizli- mez. Tatlandırıcıların ise kullanım doz- ğine neden olur. Günlük olarak sağlıklı beple hayatında bir defa diyet yapmış- ları önemlidir. Bu nedenle tüketilen di- ara öğünler ve yeterli ve dengeli bir ak- tır, bazen aldığı bir iki kilodan kurtul- yet ürünlerinde mutlaka etiketi okun- şam yemeği yemek ağırlık kazanımına malı, içeriğinin de neler olduğuna dikkat edilmelidir. Hemen hemen herkes şu ya da bu se- mak için bazen de kendilerini yapıla- neden olmaz. Aksine sağlığımızı koru- cak olan farklı tahlil veya tetkikler için. mamıza yardımcıdır. Genel edindiğimiz bilgilere bir bakalım, Uzun süreli açlık zayıflamayı zorlaştırır. bugüne kadar doğru sandığımız yan- Uzun süre aç kalınarak yapılan diyet- lışları beraber inceleyelim. lerde, vücut korunma sistemini çalış- Son dönemde pastörize edilmiş veya UHT yöntemi uygulanmış sütlerle ilgili pek çok haber görmekteyiz. Her hangi bir işlem görmemiş sütlerin kullanılma- Besin ögeleri; proteinler, yağlar, kar- tırır, bu da alınan yiyeceklerin vücutta bonhidratlar, vitaminler ve mineraller- yağ olarak depolanması ile sonuçlanır. den oluşur. Bu besin ögelerinin sağ- Kilo vermek isterken, yağ dokusunun mikroorganizmaların vejetatif formları- lıklı olabilmemiz için beraber çalışma- artmasına neden oluruz. Çok kısıtlayı- nın tamamının, diğer mikroorganizma- ları gerekmektedir. Bir tanesinin aşı- cı diyetler bunun en önemli nedenidir. ların büyük bir kısmının sayısını indir- rı verilmesi veya kısıtlanması ile vücut Limonlu suyun şu ana kadar yapılan mek amacı ile yapılan, sütün raf ömrü- sı bir anlamda hastalığa davetiye çıkarmaktır. Pastörizasyon; Sütteki patojen 37 Hayat bir oyun ve bizlerde oyuncuyuz. Bu oyunda bana verilen rolleri soruyorsunuz sanırım. Mühendis olarak halen bankada çalışan bir iş kadını, 2 çocuk sahibi bir anne, 52 yaşında bir eş, spor, müzik, dans ve kişisel gelişim aktivitelerine zaman ayırmaktan mutlu olan bir kadın rolüm var. • Akupunktur merkezimizi kullanmış hastalarımızdan biri olarak, hangi konuda akupunktur tedavisine ihtiyaç duydunuz? Yolunuz akupunkturla nasıl çakıştı? Beden ve ruh sağlığı konusuna özen göstermeye çalışırım. Uzun süredir salon sporu yaparak kilomu kontrol altında tutmaya çalışıyorum. Bu arada yıllardır benimle yaşamaktan oldukça mutlu olan selülitlerimin bedenimi terk etmesini istiyordum. Bedenimde oluşan her türlü iyi ya da kötü duruma benim neden olduğunu bilmeme rağmen değişimini kolaylıkla sağlayamadım. Bir süredir yeniçağın konusu bio enerji, reiki enerjisi gibi konulara ilgi duydum. Beden, ruh ve zihin üçgeninin dengede olması konusunda daha dikkatli olmaya başladım. Bu arada özellikle yinyang dengesi için akupunkturun önemini araştırdım ve uygulamaya karar verdim. • Yani akupunkturu selülit tedavisi için mi kullanmak istediniz? Aslında selülitlerimden kurtulmak için yola çıkmıştım ama şimdi, selülit tedavisi demeyelim. Kalan selülitlerimle barışık olma konusunda, ruhsal ve bedensel denge için demek daha doğru. • Peki ne kadar süredir ve nasıl bir akupunktur tedavisi oldunuz? Nasıl bir sonuç elde ettiniz? Doktorum Mehmet Tuğrul Cabıoğlu selülit için bölgesel yaptığı çalışmanın ilk olduğunu belirtmişti. Tedaviye başladıktan iki ay sonra bölgesel incelmelerle birlikte beklemediğim halde 2-3 kilo kaybım olmuştu. Sonuç beni çok sevindirdi ama sonrasında ruhsal anlamda verdiği denge beni daha çok etkiledi. Tedavi ilerledikçe zihinsel yorgunluğumun minimuma indiğini, pozitifte kalma süremin oldukça uzun olduğunu, içsel huzurumun arttığını belirgin bir şekilde hissettim. • Tedaviniz halen devam ediyor mu? Bir hasta olarak akupunktur uygulamış hatta beklentinizin ötesinde bir sonuç alıp etkilenmiş biri olarak söylemek istediğiniz bir şeyler var mı? İyi ki yolum burayla çakışmış ve akupunktur hayatıma girmiş diyorum. Tedavi süresince migren, siyatik, bel ağrısı, kilo gibi problemleri olan birçok insanla arkadaşlıklarım oldu. Herkes sonucundan, gördükleri ilgi ve sevgiden memnundu. 6-7 aylık bir uygulamadan sonra şimdi 2 ayda bir ayar yapmaya geliyorum. Herkese, akupunkturla sizde olacak dengelenmenin farkına varınız diyorum. Tuğrul hocama ve tedavi sırasında güler yüzüyle, tüm rahatlığımız için elinden geleni yapan Elif hanıma teşekkür ederiz. 40 32 ler oluşabilir. Ayak bilek eklem hare- dımcı olmak ve yürüme görevini yeri- (Ixodidae) ve yumuşak keneler (Arga- 28 36 me veya öğürme reflek- 24 Doç. Dr. Özlem KURT AZAP KENE İLE Bu alışma sürecin- bilirler ve ne kadar çok bakteri varsa, 20 Emme-yutma-nefes alma uyumu her bebekte aynı zamanda olgunlaşmaya- barsaklarının hareketleri düzenli değildir. İlk günlerde ağızdan tüple midebarsak beslenmesi damla damla anne sütü ile denenir. de damaryoluna takılan plastik incecik borularla suni besleme yapmak gere- yakalama büyümesinde kritik dönem- Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, Özellikle 1000 gramın altında doğan bebeklerin barsak kan dolaşımı ve yüme ve gelişmelerinde belirleyici olur. geç doğan bebek olarak adlandırılır. mesi genellikle ilk aylarda başlar. Tabur- dalar Erken Doğan Bebeğin Beslenmesi 42 tamamlanmış gebelik haftasından bugüne kadar geçen süre ERKEN DOĞAN BEBEKLERİN İZLEMİ 18 Son yıllarda Özel Sağlık Meslek Lisele- için “Hemşirelik Haftası”nın başlangıç tüm dünyada hemşireler günü olarak, ülkemizde ise 1964 yılından bu yana sit bir biçimde uygulanmaktaydı, an- 12 20 şirelik eğitimin kurucusu oldu. Floren- günü olmuştur. 1954 yılından bu yana rastgele bir durum değildir. Ortaçağda hemşirelik hizmetleri oldukça ba- daha yatkındırlar. - Düşük frekanslı hareket ve hareket- namayan duyusal - algısal ortaya çıkarmaktadır. lar. Yazılı tarihin başladığı günden beri kadınların bu görevi yaptıkları bilin- me sistemini etkileyen diğer bir hastalık varlığında yatkınlık artar. - Migreni olanlar hareket hastalığına karmaşık hareket türleri ile (birden faz- lerde hareket hastalığını 2001 yılında Sağlık Meslek Liselerine - İç kulaktaki denge sistemini ve gör- ket uyaranı ile adapte olu- uyumsuzluk sonucu orta- öğrenci alımı durdurulmuştur, ancak nın niteliğini geliştirdi ve modern hem- ket hastalığı belirtisi oluşturduğu gös- daha az iç kulağın ise çok daha önem- zıtlık, duyarlılığı olan kişi- kuluna dönüştürülmek üzere YÖK’e devredilmiş, Sağlık Meslek Liselerine düzeyine yükseltti. Hemşirelik bakımı- terilmiştir. hastalığı oluşabilmesi nedeni ile gör- ya çıkmaktadır. Bu algısal Sağlık Meslek Liseleri Sağlık Yükseko- beklenen lideri olmuştur. Nightingale, hemşireliğin statüsünü saygın bir iş tarihi, kadının şifa verici rolü ile baş- reket algılama organları (labirent adı da aydınlatılabilmiş değildir. İç kulakta ha- Hareket hastalığı görsel, rin duyu (somatosensöri- dönemi ve doğum kontrol hapları yatkınlığı arttırmaktadır. le, 19. yüzyılın ortalarında hemşireliğin Hemşireliğin bugün içinde bulunduğu durumu kavrayabilmek için tarihsel gelişimini bilmek gerekir. Hemşireliğin verilir) olmadan hareket hastalığı oluş- den bazı kişilerin daha hassas olduğu iç kulak (vestibüler) ve de- yel) sistemlerinin bir hare- şında en fazla olup yaşla birlikte gide- 41 EDİTÖRDEN Sahibi Başkent Üniversitesi Hastanesi Adına Başhekim Prof. Dr. Ali HABERAL Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Melek ALKAN ÇAKMAK Tasarım Uygulama Can Matematik Yayınları Baskı Cem Veb Ofset Alınteri Bulvarı No: 29 Ostim / Ankara Tel: (0312) 385 37 27 Yayın Türü Yerel Süreli Yayın Baskı Tarihi 27.06.2013 İdare Adresi Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi 10. Sokak, No: 45 Bahçelievler / ANKARA Tel: (0312) 212 68 68 Faks: (0312) 223 73 33 www.baskent-ank.edu.tr Merhaba sevgili okurlarımız, Sağlık en büyük nimet cümlesini en çok sağlığımızı kaybettiğimizde yineleriz. Daha doğrusu maalesef kaybetmeden pek de farkında olamadığımız bir zenginliktir... Bu yüzden, koruyucu sağlık hizmetleri, sağlık kurum ve kuruluşlarının en büyük sorumluluklarından biridir. Bulaşıcı ve salgın hastalıkların denetim altına alınabilmesi, aile planlaması ve ana çocuk sağlığı, sağlıklı beslenme ve halkın sağlık konularında eğitilmesi gibi temel bölümlerden oluşan koruyucu sağlık hizmetlerinin yanı sıra tedavi edici hizmetlerimizi en üst seviyeye taşımak için kendimizle yarış halindeyiz. Çeşitli semtlerde bulunan poliklinik binalarımız, her geçen gün bünyesine yeni branşlar eklenerek kapasitesini ve gücünü artırmaktadır. Tüm yoğun bakımlarımızın fiziki koşullarının ve teknik donanımlarının yenilenmesinin yanı sıra, hizmet ağımıza son olarak Erişkin Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli Merkezi’miz dahil olmuştur. Bir çok ölümcül hastalığın tedavisi için çok önemli bir tedavi modeli olan kemik iliği(kök hücre) nakli; Sağlık Bakanlığı normlarını taşıyacak şekilde, uzman kadrosuyla kısa süre içinde hastanemizde yapılmaya başlanacaktır. Bu yüzden dergimizde ilk konu olarak merkezin çalışma prensipleri ve kemik iliği hakkında bilinmesi gerekenlerle ilgili bir dosya hazırladık. İlerleyen sayılarımızda; bu tedaviyle şifa bulan hastalarımızın hikayelerini de sizlerle paylaşacağız. Ayrıca her sayımızda olduğu gibi, mevsime özgü hastalıkların yanısıra aktüel konularla hazırladığımız dergimizi keyifle okumanızı dileriz. Şimdi yılın kalan yarısı için biraz biraz enerji toplamak, kafamızı boşaltmak, biraz durmak ve hayatımızdaki koşuşturmacalara ara vermek zamanı. İster masmavi bir denizin kıyısına, ister uçsuz bucaksız çay bahçelerine, ister babaevine ziyarete gitme vakti. Ruhunuz ve bedeniniz nerede huzur bulacaksa… Güz sayımızda görüşmek üzere, hepinize iyi tatiller. Melek ALKAN ÇAKMAK KEMİK İLİĞİ NAKİL MERKEZİMİZ AÇILDI 4 Başkent Üniversitesi Anka- ne sahip odaların hepsi ge- den görüntülü konuşma ola- ra Hastanesi Erişkin Kemik rektiğinde negatif basınca nağı sağlayan ve aynı za- İliği (Kök Hücre) Nakli Mer- dönüştürülebilme özelliği- manda TV, internet vb özel- kezi hizmet vermeye başla- ne sahiptır. Tüm odalar yo- liklerde sahip monitörler yer mıştır. Kadrosunu; bir profe- ğun bakım özelliğine sahip almakta olup, hasta odaları sör, bir doçent ve bir yardım olup tek merkezden yöneti- doçentten oluşan hematoloji len PYXİS sistemi ile çalışan uzmanları ile kemik iliği nak- hastane eczanesi, tek merli sorumlu hemşiresi oluştur- kezden yönetilen kemotera- maktadır. Terapötik Aferez pi hazırlama ünitesi, Kemik Merkezinde ve Kök Hücre İliği nakli Polikliniği, HLA Do- ile koridorlar arasında el yıkama bölümü olan bir geçiş alanı bulunmaktadır. Sekreterlik, doktor, hemşire odaları, konsey odası, hasta ka- İşleme Dondurma Saklama ku Tiplendirme Laboratuva- yıtlarının Ünitemizde sertifikalı, kök rı, akım sitometri, Tıbbi Ge- odası, hasta yakını görüşme hücre dondurma konusun- netik ve tüm destek bilim odalarından parmak okuma da deneyimli biyolog, teknis- dalları ile en üst düzeyde te- sistemi ile üç aşama geçil- yen ve hemşireden oluşmak- davi verebilecek kapasiteye dikten sonra nakil odalarına tadır. sahiptir. ulaşılacak şekilde bir yapı- Erişkin nakil ünitesinde 7 Hasta odalarında hasta ya- lanma ile dışarıdan taşınabi- adet tek kişilik, pozitif ba- taklarına bağlı hastaların ya- lecek infeksiyonların en aza sınçlı HEPA filtre sistemi- indirilmesi hedeflenmiştir. kınları ile sekreterlik deskin- bulunduğu arşiv 5 Prof. Dr. Sema KARAKUŞ Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Hematoloji BD Kök hücre nakli bazı kötü ve iyi huylu - Multiple miyelom tedir. Yapılacak nakil türüne hastanın kan hastalıklarının tedavisinde kulla- - Kemik iliği yetmezlik sendromları (mi- durumu ve altta yatan kan hastalığına nılan yöntemlerinden birisidir. Na- yelodisplastik sendrom, aplastik ane- göre karar verilir. kil sırasında kullanılan kök hücreler mi) Kök hücre nakli öncesi alıcı ve ve- kandan, kemik iliğinden veya göbek - Paroksismal nokturnal hemoglobi- ricilere hangi tetkikler yapılır? kordonundan elde edilirler. Kök hüc- nüri Hastanın ve vericinin kalp, akciğer, ka- reler kemik iliği ve kanda bulunan - Kalıtsal hastalıklar (talasemi, immün raciğer ile ilgili sorunlar açısından kan, yetmezlik hastalıkları…) idrar, sarılık, infeksiyon tetkikleri ve ge- - Primer amiloidoz rekli durumlarda görüntüleme testleri Kök hücre naklinde öncelikle hasta- yapılır. Kök hücre nakline psikolojik nın kemik iliği yüksek doz kemoterapi açıdan uygun olup olmadığı değerlen- verilerek boşaltılıp, yerine doku grubu dirilir. Diş ile ilgili sorunları araştırılıp te- uyumlu vericiden alınan kök hücreler davisi yapılır. Alıcı ve verici kök hücre verilerek alıcının iliğine yerleşip, çoğal- nakli konusunda bilgilendirilir ve kendi ması ve böylece hastanın altta yatan rızası ile olur formu doldurulur. kan hastalığının düzelmesi sağlanır. Kök hücreler nasıl toplanır ve Hastaya doku grubu uyumlu karde- dondurulur? şi, akraba veya akraba dışı sağlıklı ki- Kök hücreler günümüzde sıklıkla kol- şinin kök hücreleri verilirse allojeneik daki damarlardan veya boyun bölge- kök hücre nakli, hastanın kök hücrele- sindeki damarlara takılabilen özel ka- tüm hücreleri üretebilme yeteneğine sahiptir. Kök hücre nakli ilk yıllarda sadece kemik iliğinden alındığı için kemik iliği nakli adını almışsa da günümüzde daha sıklıkla kanda dolaşan kök hücreler kullanılarak nakiller yapıldığından hematopoetik (kan yapıcı) kök hücre nakli daha sık kullanılmaktadır. Kök hücre nakli ile tedavi edilebilen hastalıklar hangileridir? Kök hücre naklinin uygulandığı iyi huylu ve kötücül kan hastalıkları aşağıda sıralanmıştır; rinin alınıp tekrar kendine verilmesine teterlerden alınan kandan özel aferez - Akut miyeloblastik ve akut lenfoblas- otolog kök hücre nakli, hastanın tek cihazları kullanılarak elde edilir. Verici- tik lösemiler yumurta ikiz kardeşinden alınan kök lere günde iki kez cilt altı uygulanan - Kronik miyelositik lösemi hücrelerin hasta kardeşe verilmesine 4-5 gün süreyle kök hücrelerin çev- - Hodgkin ve non-hodgkin lenfoma sinjeneik kök hücre nakli adı verilmek- re kana çıkmasını sağlayan bir ilaç ve- 6 rilir. Sonra verici kan bağışında bulu- zelmesi ise otolog nakillerde 2-3 ay, al- uyumlu (8/8), tam uyumlu verici yok nur gibi 2-4 saat süreyle aferez ciha- lojeneik nakillerde 1-2 yıl sürer. ise tama yakın (7/8 veya 9/10) veya zına bağlanarak kök hücreler 1 veya 2 Otolog kök hücre nakli nasıl ya- kısmi (yarı yarıya uyum=haploidentik) gün süreyle toplanır. Bu işlem sırasın- pılır? doku uyumlu vericilerden kök hücre- da vericinin uyutulmasına gerek yok- Hastanın altta yatan kan hastalığını ler alınabilir. Göbek kordon kanından yok etmek için önce kemoterapi ve- yapılan nakillerde bankalardaki kor- rilip ardından hastalık tekrarını önle- don kanlarının hücre miktarı, saklan- mek için ilaçlar verilip hastanın ken- ma yılı, HLA uyumu birlikte değerlen- di kök hücreleri toplanıp dondurulur. dirilir ve uyum 6/6, 5/6 veya 4/6 dü- Bundan sonra hastaya yüksek dozda zeyinde olabilir. kemoterapi verilerek geride kalan tüm Öncelikle hastaya hastalığını yok et- kötücül hücrelerin yok edilmesi hedef- mek için bir süre tedavi verilir. Ardın- lenir. Yüksek doz tedavi sırasında bu- dan kalan kötücül hücreleri yok etmek lantı, kusma, infeksiyonlar görülebilir. için daha yüksek dozda tedavi uygu- Bu tedavi ile kemik iliğinin toparlama- lanıp ardından uyumlu olan vericiden sına yardımcı olmak üzere daha önce toplanmış olan kök hücreler hasta- dondurulmuş olan kendi kök hücreleri nın damarından verilir. Bu nakil türün- hastaya verilir. Bu nakil işleminde kök de sağlıklı vericinin kök hücreleri ve- hücreler hastanın kendine ait olduğun- rildiğinden hastalığın tekrarlama ris- dan daha iyi tolere edilir ve daha az ki düşüktür. Ancak allojeneik nakilin sorun yaşanır. en önemli yan etkisi “graft versus host sı içinde hastaya damar yoluyla verilir. Allojeneik kök hücre nakli nasıl hastalığı” adı verilen vericinin bağışık- Kana verilen kök hücreler kan hücre- yapılır? lık hücrelerinin alıcı organlarını yaban- lerini üretmek üzere kemik iliğine yer- Hastaya kök hücreler sağlıklı ve doku cı olarak görüp saldırması sonucunda leşirler. Kan hücrelerinin üretimi nakil- grubu uyumlu olan kardeşi, akrabası cilt, karaciğer ve barsaklarda kendini den yaklaşık 2-4 hafta sonra gerçekle- veya akraba dışı vericiden temin edi- gösteren ciddi bir tabloya neden ola- şir. Bağışıklık sisteminin tamamen dü- lir. Allojeneik nakillerde öncellikle tam bilmesidir. tur. İşlem sırasında nadiren dudaklarda uyuşma, kollarda kramplar olabilir. Kök hücre vericisi olmanın kişiye bir riski yoktur. Kan bağışında bulunmaya da benzetebiliriz. Vericinin kök hücreleri çok kısa sürede yerine gelir. Toplanan kök hücreler sayılarak alıcıya ya hemen verilir veya verilene kadar dondurulur. Dondurma -80 santigrad derecede yapılır ve bu haliyle donmuş olan kök hücreler canlılıklarını devam ettirmektedirler. Kök hücreler -196 santigrad derecede uzun yıllar boyunca canlılıklarını koruyarak yaşayabilirler. Alıcıya verilecekleri zaman dondurulmuş olan kök hücreler çözündürülerek hazır hale gelen ürün kan torba- 7 DOĞUMSAL KALP HASTALIKLARI 8 Prof. Dr. Birgül VARAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları A.D., Çocuk Kardiyolojsi B.D. Doğumsal kalp hastalığı kalpte veya kalbin büyük damarlarında doğumdan itibaren bulunan yapısal bozukluktur. Çok çeşitli kalp sorunları mevcuttur. Bunların çoğu kalpte veya büyük damarlarda kan akımını engelleyen veya kanın kalp içinde normal olmayan bir şekilde akışından kaynaklanan sorunlardır. Doğumsal kalp hastalıkları, gebeliğin ilk 8 haftası içinde ortaya çıkar. En sık görülen doğumsal anomalidir. Hastada hiçbir şikayete yol açmayan, kalp odaları arasındaki küçük deliklerden, kalbin odalarının ya da büyük damarların hiç gelişmemiş olması gibi, yaşamla bağdaşmayacak ölçüde karışık sorunlara kadar değişen boyutta olabilir. Kalp odacıkları arasındaki delikler, kalp kapakçıklarındaki bozukluklar, kalp damarlarındaki anomaliler ve bunların birkaçının bir arada olduğu problemler hesaba katıldığında yüzlerce çeşit doğumsal kalp hastalığından bahsedilebilir. ra kadar çıkabilir. Kardeşlerden bi- dantoin, amfetamin, trimetadion, lit- Nedenleri rinde doğumsal kalp anomalisi var- yum gibi), röntgen ışınlarına veya kı- Hastalarda çoğu zaman hastalığın se- sa, diğer kardeşlerde de görülme ris- zamıkçık, toxoplasma gibi infeksiyon- bebi tespit edilemez. Ancak bazı du- ki 3-4 kat artmaktadır. İnsüline bağım- lara maruz kalmış ise, doğumsal kalp rumlarda doğumsal kalp hastalığı gö- lı diyabet hastası annelerin bebeklerin- hastalığı görülme riski artmaktadır. rülme riski daha yüksektir. Annede de hastalık görülme riski 3-4 kat da- Doğumsal Kalp Hastalığı Belirti- doğumsal kalp hastalığı varsa, be- ha yüksektir. Anne gebeliğin ilk 8 haf- leri bekte hastalık görülme riski %10’la- tası içinde teratojen ilaçlara (alkol, hi- Çabuk yorulma, sık nefes alma, zor Doğumsal Kalp Hastalıklarının 9 nefes alma, morarma, büyüme geriliği, ner Venöz Dönüş ve Hipoplastik Sol rekir. Kalbinde üfürüm, röntgeninde sık alt solunum yolu infeksiyonu, bayıl- Kalp) ise %1-3 arasında görülür. kalbinde büyüme, akciğer damarlan- ma gibi belirtiler görülebilir. Doğumsal kalp hastalıkları, asiyanotik (morluk olmadan) ve siyanotik (morluk ile) olmak Sonuç asiyanotik doğumsal kalp hastalıklarında daha iyidir. Fallot Tetralojisi dışındaki siyanotik doğumsal kalp üzere ikiye ayrılır. hastalıklı çocuklar, müdahale edilmez- Asiyanotik doğumsal kalp hastalıkla- se nadiren bir yaşını geçer. Fallot Tet- rında kalbin iki bölümü arasında nor- ralojisinde tedavi edilmeyen hastaların malde bulunmayan bir kan akımı varsa sadece %10’u 20 yaşını geçebilir. (şant) (ASD, VSD, PDA, AVSD) ağırlıklı Doğumsal kalp hastalığı olan kişiler- olarak soldan sağa doğrudur ve akci- de operasyon öncesi ve sonrası ka- ğer kan akımı, sistemik akımdan daha pak enfeksiyonu (endokardit) riski var- fazladır. Morarma olmayan bazı kalp dır. Enfeksiyonu önlemek için başka hastalıklarında kalp kapaklarında ve- operasyon veya müdahaleler (diş çe- ya büyük damarlarda darlık bulunabi- kimi gibi) öncesi bir antibiyotik kullanıl- lir. Siyanotik doğumsal kalp hastalıkla- malıdır. Ağız içi hijyeninin sağlanması rında ise şant genellikle, sağdan sola da endokardit riskini azaltan önemli bir doğrudur ve akciğere giden kan ço- faktördür. ğunlukla azdır. En çok rastlanan siyanotik doğumsal kalp hastalığı (%5-7) Fallot tetralojisidir. Büyük arter transpozisyonu %3-5 görülürken diğer siyanotik doğumsal kalp hastalıkları (Triküspid Atrezisi, Pulmoner Atrezi, Trunkus Arteriosus, Total Anormal Pulmo- 10 Doğumsal Kalp Hastalıklarının Tanısı Doğumsal kalp hastalığından şüphelenilen hastaların ayrıntılı kardiyolojik muayeneden geçirilmesi ge- ması ve vücut oksijen satürasyonu gibi temel değerlendirmelerin ardından kolay, güvenilir, zararsız ve detaylı bilgi veren bir tetkik olan ekokardiyografi yapılır. Bu tetkik ile, kalbin odacıkları, karıncıkları, kalpten çıkan ve kalbe gelen damarlar, bunların boyutları, basınçları ve fonksiyonları değerlendirilebilir. Artık hastaların çoğunda ekokardiyografi dışında ilave bir tetkike gerek olmaksızın tanı konulabilmekte ve hasta bu bulgularla ameliyata alınabilmektedir. Bazı hastalarda kalp kateterizasyonu dediğimiz invaziv bir tetkik gerekli olmaktadır. Bu tetkikte kasık damarlarından ilerletilen liyatı ile tamamen düzeltilebilmektedir. Bebeğin gerektiğinde her türlü girişimin yapılabileceği bir merkezde doğması sağlanabilir. Çok ağır anomalilerde, gebeliğin sonlandırılması tartışılabilir. Son yıllarda araştırma safhasında olan bazı girişimlerle anne karnında da bazı müdahaleler yapılabilmektedir. Doğumsal Kalp Hastalıklarında Tedavi Bazı anomaliler kateter yöntemi dediğimiz, kalp kateterizasyonuna benzer bir işlem ile kasık damarından girilerek tedavi edilebilir. Ancak tedavi gerektiren anomalilerin büyük bir kısmı kalp ameliyatlarına ihtiyaç gösterir. bir kateter ile kalp odacıklarının basın- nındaki bebek) doğumsal kalp hasta- cı ölçülmekte, kan örnekleri alınmakta lığı görülme riski daha yüksek olabilir. ve kalp odacıkları içine kontrast mad- Bu durumlarda mutlaka fetal ekokar- de verilerek görüntülenmesi sağlan- diyografi yapılmalıdır. Bu durumlar fe- maktadır. Bunların dışında bilgisayar- tusa ait, anneye ait ve ailesel risk fak- lı tomografi ve manyetik rezonans gö- törleri olarak ayrılabilir. rüntüleme gibi görüntüleme yöntemle- En iyi görüntüleme 20 – 24. haftada ri de gün geçtikçe klinik uygulamalar- yapılabilmekle beraber, bazı ağır kalp da daha fazla yer bulmaktadır. anomalileri, 14. haftadan sonra teşhis Doğum Öncesinde Tanı: Fetal Eko- Kalbin odacıkları arasında delik olduğu zaman, bu deliğin yeri ve büyüklüğü uygun ise, akciğer veya aort atardamarındaki kapakta darlık olan hastalarda, normalde kapanması gereken duktus arteriozus denilen damarın açık kaldığı durumlarda, aort koark- edilebilmektedir. tasyonu dediğimiz, kalpten çıkan büyük damarın darlıklarında bazı hastalarda kateter yöntemi ile tedavi yapılabilir. Kalp delikleri şemsiye denilen özel kardiyografi Fetal ekokardiyografi de- Doğum Öncesi Kalp Anomalisi nilen tetkikle doğum öncesinde kalp Tespit Edilirse Neler Yapılabilir? hastalığı teşhisi yapılabilir. Tetkikin zor Kalp anomalisi ile birlikte diğer sistem- denilen küçük cihazlar kullanılmakta- ve kompleks olması, deneyim gerek- lerde de sorun olup olmadığına bakıl- dır. Darlıkların giderilmesinde ise, ba- tirmesi nedeniyle bu konuda uzman- malıdır. Kromozom analizi yapılmalı- lon ile genişletme yöntemi uygulan- laşmış merkezlerde yapılması gerekir. dır. Kalp anomalilerinin çoğu, yapıla- maktadır. Ancak tüm bu işlemler her Bazı durumlarda fetusta (anne kar- cak bir kateter girişimi veya kalp ame- hasta için uygun değildir. bir cihaz kullanılarak kapatılabilmektedir. Damarların kapatılması için “coil” 11 HAREKET HASTALIĞI NEDİR? 12 Doç. Dr. Adnan Fuat BÜYÜKLÜ Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Hastalıkları Anabilim Dalı Beynimiz vücut pozisyonunu ve hare- Örneğin, taşıtta otururken kitap oku- şında en fazla olup yaşla birlikte gide- keti algılarken; duğunuz bir durumda taşıt hareket et- rek azalır. 1. İç kulak (labirent) dönme ya da ileri tiğinde, iç kulağımız ve derin duyu alı- - Hormonal faktörler: hamilelik, adet geri, yana ve aşağı yukarı yön gibi ha- cılarımız hareketin ivmesini ve sarsın- dönemi ve doğum kontrol hapları yat- reket verileri. tıları algılayıp beyne bir hareket veri- 2. Gözler vücudun içinde bulunduğu ortamda ne durumda olduğunu (baş aşağı, sağ tarafta gibi) ve ayrıca oluşan hareketin yönünü gözlemleyerek elde ettiği verileri, 3. Ayaklar, kalça, deri, kas ve eklem si iletecek, buna rağmen görme sistemi beynimize bir hareket olmadığını iletecektir. Böylece, beyinde yaşana durum ile ilgili bir çatışma söz konusu olur. Hareket hastalığının tam nedeni, ne- kınlığı arttırmaktadır. - İç kulaktaki denge sistemini ve görme sistemini etkileyen diğer bir hastalık varlığında yatkınlık artar. - Migreni olanlar hareket hastalığına daha yatkındırlar. den bazı kişilerin daha hassas olduğu - Düşük frekanslı hareket ve hareket- aydınlatılabilmiş değildir. İç kulakta ha- teki sert yönelimlerin daha fazla hare- reket algılama organları (labirent adı da ket hastalığı belirtisi oluşturduğu gös- verilir) olmadan hareket hastalığı oluş- terilmiştir. maz. Ayrıca kör bireylerde de hareket - Sırt üstü yatmanın gemide şikâyetleri Hareket hastalığı görsel, hastalığı oluşabilmesi nedeni ile gör- azalttığı bildirilmiştir. iç kulak (vestibüler) ve de- daha az iç kulağın ise çok daha önem- duyu reseptörleri reseptörleri vücudun hangi kısmının aşağıda olduğunu ve yere dokunduğunu bildiren verileri analiz eder. me sisteminin bu problemde öneminin rin duyu (somatosensöri- li bir rol oynadığı düşünülmektedir. HH yel) sistemlerinin bir hare- yoğunluğuna göre değişir. Problemin sıklığı bireyin duyarlılığına ve uyarının Hareket hastalığı sık karşılaşılan formları; - Araba tutması (görsel vestibüler (iç kulak) uyaran zıtlığı), ket uyaranı ile adapte olu- karmaşık hareket türleri ile (birden faz- - Deniz tutması (düşük frekansın bilin- la düzlemli hareketler) ortaya çıkması meyen kompleks lineer ve açısal hız- namayan duyusal - algısal daha olasıdır. lanmalar), uyumsuzluk sonucu orta- Hareket hastalığı için çeşitli risk faktör- - Araç simülatörü tutması (optokinetik leri belirtilmiştir, Hareket hastalığı), - Cins: Hareket hastalığına kadınlar er- - Uzay boşluğu hareket hastalığıdır zıtlık, duyarlılığı olan kişi- keklerden daha yatkındır. (yerçekimsiz ortamda başın aktif hare- lerde hareket hastalığını - Yaş: İki yaşından daha küçüklerin ha- ketleri sonucunda otolitler, yarım dai- reket hastalığına daha dirençli olduğu re kanalları ve görsel sistemden çıkan ortaya çıkarmaktadır. saptanmıştır. Hastalığın sıklığı 12 ya- anormal uyarılar). ya çıkmaktadır. Bu algısal 13 Bir algısal zıtlık nedeni ile duyarlılığı - Ön koltukta oturun, göstermektedir. Beynin verileri işlediği olan kişilerde oluşabilen hareket has- - Temiz hava gelmesi için camları açın, bölgeleri baskılayabilen ilaçlar; - Seyahat esnasında kitap / gazete - Antihistaminik ilaçlar: Sedasyon, bu- okumaktan kaçının, lanık görme, ağız kuruluğu ve özellikle talığı belirtileri; - Bulantı, kusma, soğuk terleme, solgunluk gibi otonom sinir sistemi belirtileri, baş ağrısı, rehavet çökmesi, uyku hali, sersemlik, depresyon, bilişsel fonksiyonlarda azalmadır. Bu belirtiler genellikle hareket kesildi- - Ferah kıyafetler giyin, - Otobüste iseniz teker üzeri koltuklar sizi daha fazla sarsacağından dolayı kaçının, yaşlılarda bilinç bulanıklığı ve idrara çıkamama gibi yan etkileri vardır. Bu yan etkileri çok daha az olan ve sedasyon yapmayan antihistaminik ilaçlar hareket hastalığına etki edememektedir. - Seyahat yönüne ters olan koltukları Hareket hastalığı tedavisinde kullanı- tercih etmeyin. lan antihistaminikler gebelerde de gü- lirtiler olabilir. Gemi seyahatinde; venle kullanılabilir. Taşıt ne olursa olsun yolculuk sıra- - Gemi hareket halindeyken mümkün- - Antikolinerjik ilaçlar: cilt üzerine yapış- sında ağır ve yağlı yiyeceklerden ka- se güvertenin orta bölgelerinde bulu- tırma yöntemi ile 3 günde bir uygula- çının. Her zaman vücudunuzun hare- nun, nabilen formları mevcuttur. Yan etkileri ketinin iç kulağınız ve gözleriniz tara- - Ufuk çizgisine bakın. antihistaminik ilaçlar ile benzerdir. Ayrı- fından aynı şekilde algılanabileceği bir Uçak seyahatinde; ca bu grup ilaçları kapalı açılı glokomu yerde oturun. Örnek olarak arabanın - Hareketin en az olduğu kanat üstüne ğinde sona erer. Ancak bazen uyaranlar ortadan kalksa da günler süren be- ön tarafında oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesine çıkıp ufuk çizgisine odaklanmak ya da uçakta cam kenarında oturmak gibi önlemler alınabilir. Yolculuk sırasında kendinizi kötü hissederseniz aşağıdaki önerilerimizi denemenizi tavsiye ederiz. denk gelen koltukları tercih edin. Beyinde etraf organlardan gelen veriler histamin, asetilkolin ve norepinefrin olanlarda kullanılması sakıncalıdır. - Benzodiazepin grubu ilaçlar, - Antidopaminerjik ilaçlar: sedasyon ve istemsiz kasılmalara neden olabilir. gibi sinir iletim maddeleri üzerinden iş- - Sempatomimetik ilaçlardır. lev görmektedir. Hareket hastalığında Kafein alımının hareket hastalığı te- kullanılan ilaçların çoğu beyindeki bu davisinde kullanılan ilaçların etkinli- maddelerin seviyesine etki ederek ça- ğini arttırdığı öne sürülmektedir. Zen- lışmaktadır. İlaçlar gelen sinyallerin iş- cefilin de hareket hastalığı tedavisin- Araba seyahatinde; lendiği beyin bölgelerini baskılayarak de kullanılabileceğini öne süren ça- - Gündüz yolculuk etmeyi tercih edin, veya bulantıyı kontrol altına alarak etki lışmalar vardır. 14 12 MAYIS DÜNYA HEMŞİRELER GÜNÜNÜ KUTLADIK... Dünyada modern hemşireliğin kuru- Öğretim Elemanları ve tüm hemşire ar- Hastaların tedavi süreçlerinde hemşi- cusu Florence Nightingale’in doğum kadaşlarımızla birlikte kutladık. Kutla- relerin rolünün önemini ve ekip çalış- günü olması nedeniyle 12 Mayıs tüm mada Prof. Dr. Sayın Ali Haberal yaşa- Dünya’da “Hemşireler Günü” olarak dığımız zor günlere rağmen ekip ola- kutlanmaktadır. 1964 yılından itibaren rak birlikte bu hizmeti sunuyor olmak- ülkemizde de her yıl 12 Mayıs “Hem- tan duyduğu mutluluğu paylaştı. Biz lunamayan Kurucu Rektörümüz Prof. şireler Günü”, içinde bulunduğu hafta hemşireler ise hastanemizin değişen Dr. Sayın Mehmet Haberal hocamıza da “Hemşirelik Haftası” olarak kutlan- ve gelişen hizmet sunumunda hasta- maktadır. Başkent Üniversitesi Hastanesi hem- larımızın tanı, tedavi ve bakım süreç- Bu yılda 12 Mayıs Dünya Hemşireler lerindeki sorumluluklarımızı en iyi şekil- Gününü hastanemizde, Başhekimi- de yerine getirmek için birlik ve bera- miz Prof. Dr. Sayın Ali Haberal, Sağlık berliğimizi devam ettireceğimiz mesa- nü kutlaması pastasını birlikte kesme- Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü jını paylaştık. yi ümit ediyoruz. masında hemşireliğin vazgeçilmezliğini vurgulayan bu yılda aramızda bu- şireleri olarak sonsuz şükranlarımızı sunuyoruz. Bir sonraki hemşirelik gü- 15 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ’NDE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ ve HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL SÜRECİ 16 Doç. Dr. Hayriye ÜNLÜ Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi le, 19. yüzyılın ortalarında hemşireliğin Sağlık Meslek Liseleri Sağlık Yükseko- Hemşireliğin bugün içinde bulundu- beklenen lideri olmuştur. Nightinga- kuluna dönüştürülmek üzere YÖK’e ğu durumu kavrayabilmek için tarihsel le, hemşireliğin statüsünü saygın bir iş devredilmiş, Sağlık Meslek Liselerine gelişimini bilmek gerekir. Hemşireliğin düzeyine yükseltti. Hemşirelik bakımı- öğrenci alımı durdurulmuştur, ancak tarihi, kadının şifa verici rolü ile baş- nın niteliğini geliştirdi ve modern hem- 2001 yılında Sağlık Meslek Liselerine lar. Yazılı tarihin başladığı günden be- şirelik eğitimin kurucusu oldu. Floren- öğrenci alımı tekrar başlamıştır. ri kadınların bu görevi yaptıkları bilin- ce Nightingale 12 Mayıs’ta doğduğu Son yıllarda Özel Sağlık Meslek Lisele- mektedir. Bu nedenle hemşireliğin gü- için “Hemşirelik Haftası”nın başlangıç ri hızla açılmaya başlamış ve ne yazık nümüzde de bir kadın mesleği olması, günü olmuştur. 1954 yılından bu yana ki hemşirelik bölümlerine de çok sayı- rastgele bir durum değildir. Ortaçağ- tüm dünyada hemşireler günü olarak, da öğrenci alınmıştır. Ülkemizde üni- da hemşirelik hizmetleri oldukça ba- ülkemizde ise 1964 yılından bu yana versite düzeyinde hemşirelik eğitimine sit bir biçimde uygulanmaktaydı, an- kutlanmaktadır. 1955 yılında Ege Üniversitesi Hemşi- cak o dönemde hemşirelik, gücü dev- Dünya’da 19. yüzyılın ikinci yarısı mo- relik Yüksekokulu ile başlanmıştır. Bu letlerin de üstünde olan katolik kilise- dern hemşirelik eğitimi anlayışının yay- okul aynı zamanda Avrupa’da üniversi- si bünyesinde ve koruması altındaydı. gınlaşması; 20.yüzyıl ise, hemşireler te düzeyinde açılan ilk hemşirelik oku- Hemşirelik hizmetini verenler arasında için sosyal hareketlilik dönemi olmuş ludur. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yük- rahipler bulunsa da kadınlar çoğunluk- ve özellikle bu yüzyılının ortalarında sekokulunu, 1961 yılında Ankara’da taydı. Hemşireler hasta bakımı yanın- mesleksel bilinçlenme hareketleri baş- Hacettepe, İstanbul’da Florence Nig- da, hastaların ruhsal ve dinsel inançla- lamıştır. hingale Hemşirelik Yüksekokulları izle- rına da yardımcı olmaktaydılar. Bu kişi- Ülkemizde hemşirelik Cumhuriyet dö- miştir. Bu okulların hemşirelik eğitiminin lerin bir kısmı hala “azize” ve aziz” sı- nemine kadar, hastabakıcılık kursları ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine fatları ile anılmaktadır. Günümüzde bi- almış hanımların verdikleri bakımla sür- önemli katkıları olmuştur. 1982 yılında le bazen hemşirelik mesleği için “kut- dürülmüş, 1920 yılında Amerikan has- Atatürk ve Cumhuriyet Üniversitele- sal”, hemşireler için “melek” sıfatlarının tanesi içinde bir okul açılmıştır. Ülkemi- ri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. kullanılmasının kökeni buralara dayan- zin ilk ulusal hemşirelik okulu olan, ay- 1985 yılında “Muvazzaf Askeri Yüksek maktadır. nı zamanda hemşirelik eğitiminin ge- Hemşire” yetiştirmek üzere Gülhane 19. yüzyılda endüstriyel gelişimin hız- lişimine öncülük eden birçok eğitici- Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşire- lanması ve kentleşme; özgürlük, in- nin mezun olduğu, Kızılay Hemşirelik lik Yüksekokulu açılmıştır. Daha sonra- san ve kadın hakları adına gelişen fikir Okulu 1925 yılında eğitime başlamış- ki yıllarda Marmara, Dokuz Eylül, Gazi ve olaylar, savaşlar hemşireliğin doğu- tır. Uzun yıllar hemşirelik eğitimi Sağ- Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokul- şuna temel olmuştur. Bu değişim or- lık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Li- ları açılmıştır. Vakıf Üniversitelerinden tamında yetişen Florence Nightinga- selerinde sürdürülmüştür. 1996 yılında Başkent, Fatih ve Haliç Üniversitele- 17 rinde de Hemşirelik Yüksekokulları bu- planlanması, örgütlenmesi ve değer- • Hemşirenin dördüncü işlevi eleştirel lunmaktadır. Bu okullara Lise ve Sağlık lendirilmesinden; bu hizmetleri yeri- düşünce ve araştırmalar yoluyla hem- Meslek Lisesi mezunları üniversite giriş ne getirecek bireylerin eğitiminden so- şirelik uygulamalarının geliştirilmesidir. sınavlarıyla (sayısal puanla) kabul edil- rumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağ- Başkent Üniversitesi mektedir. Eğitim süresi 4 yıl olup, me- lık disiplinidir. zunlarına “Hemşirelikte Lisans” diplo- Dünya Sağlık Örgütünün hemşirele- masi verilmektedir. rin işlevlerini 4 ana başlık altında topla- Günümüzde hemşirelik eğitimi ortaokuldan sonra öğrenci alan Sağlık Meslek Liseleri ve lise sonrası üniversite sınavı ile öğrenci alan Sağlık Yükseko- maktadır. Bu işlevler şunlardır; • Hemşirenin birinci işlevi, koruyucu, tedavi edici ya da rehabilite edici amaçlarla bireye/hastaya, aileye ya da topluma hemşirelik bakım hizmetleri- Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümünde Eğitim Halen uygulanmakta olan hemşirelik lisans eğitim programları, yetmişli yıllardan bu yana genel çerçevesini korumakla birlikte, yüksekokullar, eğitim programlarında zaman içerisinde ders ve içerik düzenlemeleri yapmış- kulları, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hem- nin götürülmesi ve bu hizmetlerin yö- şirelik Yüksekokulları ve Hemşirelik Fa- netimidir. kültelerinde yürütülmektedir. • Hemşirenin ikinci işlevi hastalar ya da Hemşirelik Yüksekokulu ile başlamış Hemşireliğin Tanımı hizmet sunulan kişiler ile sağlık perso- ve 1999-2000 eğitim-öğretim yılında Hemşirelik bireyin, ailenin ve toplumun nelinin eğitimidir. Sağlık Bilimleri Fakültesi yapısı altın- sağlığını ve esenliğini koruma, geliştir- • Hemşirenin üçüncü işlemi, sağlık ba- da Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bö- me ve hastalık halinde iyileştirme ama- kım ekibinin etkin bir üyesi olarak ça- lümü olarak yerini almış, 2006 yılında cına yönelik hemşirelik hizmetlerinin lışmaktır. yüksek lisans eğitimine başlanmıştır. 18 lardır. Başkent Üniversitesi bünyesinde de hemşirelik eğitimi 1994 yılında Öğrencilerimiz mezun ol- Ülke çapında yüksekokul eğitim prog- eğitim vermekte ve bu amacını ger- ramlarını iyileştirme çalışmaları sırasın- çekleştirebilmek için Erasmus öğren- da, mezunlarını sağlık sisteminde ya- ci değişim programı kapsamında öğ- şanan hızlı değişimlere hazırlamak için rencilerini yurt dışında anlaşması bu- Üniversitesi’ne bağlı sağ- müfredatında entegre eğitim progra- lunan okullara göndermektedir. Eras- mını uygulamaya başlamıştır. mus kapsamında 2 öğrenci Hollanda- lık kuruluşlarında çalışma Başkent Üniversitesinde hemşirelik ya, 3 öğrenci Barcelonaya, 3 öğrenci imkânı bulmaktadır. İste- eğitiminin misyonu sağlık bakım eki- Danimarka’ya, 3 öğrenci Slovenyaya gönderilmiştir. yen öğrencilerimiz, mezu- binde etkili olarak işlev görecek, sağlığı geliştirme aktivitelerine katkıda bu- Üniversitede, öğrencilere mesleki ge- lunabilecek ve toplumun değişen ge- lişimlerinin yanı sıra ilgi alanlarına gö- kent Üniversitesine bağlı reksinimlerine yanıt verebilecek pro- re bireysel gelişimlerine de katkı sağla- fesyonel hemşireler yetiştirmek amacı yacak çeşitli sportif, sanatsal ve kültü- Sağlık Kuruluşlarında ça- ile insana ve sağlık sorunlarına duyarlı, rel faaliyet olanakları da sunulmaktadır. lışmak koşuluyla öğren- etik standartları benimseyen ve sürdü- Uygulama ve İş İmkanları cilikleri süresince hizmet ren, eleştirel düşünebilen, kendi kendi- Öğrenciler ne ve yaşam boyu öğrenme bilinci ile bağlı tüm sağlık kuruluşlarında; okul- karşılığı burstan da yarar- dolu liderlik rolü üstlenebilen, sorunları lar, kreşler, huzurevleri ve toplum sağlı- lanabilmektedirler. belirleyip çözümler üretebilen, ekip ça- ğı merkezleri gibi farklı kurum ve kuru- lışmasına inanan, psikososyal değer- Tüm dünyada ve ülkemizde hemşi- luşlarda uygulama yapma imkanı bu- lendirmeler kapsamında sağlık hizme- re açığının giderek büyüyen bir sorun labilmektedirler. Uygulamalara çıkma- ti verebilecek hemşireler yetiştirmektir. dan önce öğrenciler laboratuar orta- Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri mında öğretim elemanları rehberliğin- Fakültesi Hemşirelik Bölümü, mezun- de her bir uygulamayı tek tek yapmak- larının uluslararası yeterliliğe sahip bir tadırlar ve daha sonra 6-7 kişilik grup- lar, tedavi ve iyileştirme hizmetleri ve- donanıma sahip olabilmesi için bir yıl- lar halinde yine rehber bir öğretim ele- ren kurumlar ve eğitim kurumları gi- lık İngilizce hazırlık eğitiminden son- manı eşliğinde uygulamaya çıkmakta- bi birçok farklı alanda çalışma imkânı ra dört yıllık teorik ve uygulamalı bir dırlar. bulmaktadırlar. Başkent Üniversitesine duktan sonra Başkent niyetlerinden sonra Baş- olması hemşirelere geniş iş imkânları sunmaktadır. Hemşireler yurt içi ve yurt dışında toplum sağlığı ile ilgili alan- 19 GIDA ZEHİRLENMELERİ 20 Uzm. Dr. Cihan FİDAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Besinlerle bulaşan ve daha çok mide Gıda Zehirlenmelerinin Belirtileri saklama koşullarının sağlanamaması ve bağırsak sistem şikayetleri ile seyre- Hastalığın şiddeti zehirlenmeye neden durumunda gıdalarda mikroplarla veya den ani gelişen tablolar gıda zehirlen- olan mikroorganizmanın cinsine göre bunların toksinleri ile bulaş olur. Dola- meleri olarak adlandırılır. Gıda zehirlen- değişmektedir ve her bir gıda zehirlen- yısıyla iyi pişmemiş veya pişiren kişinin mesi genellikle hafif geçirilmekle birlikte mesi sebebinde kuluçka süreleri fark- gıdayla temas etmeden önce ellerini yı- ölümcül de olabilen, oldukça sık karşı- lıdır. Bazı zehirlenmelerde belirtiler 30 kamadığı yiyecekleri tüketmeniz halin- dakika ile 1 saat içinde görülürken, gı- de gıda zehirlenmesi geçirebilirsiniz. da zehirlenmelerinin çoğunda belirti- Bakteriler ya çok sayıda oldukları için ler 6-12 saat içinde meydana gelir. Di- ya da daha yaygın olarak ürettikle- ğer türlerde ise belirtilerin görünmesi ri toksinler nedeniyle gıda zehirlenme- için birkaç gün ile bir haftaya kadar sü- sine neden olurlar. Bazı bakteriler ço- re geçmesi gerekir. Gıda zehirlenme- ğaldıklarında toksin üretirler ve pek çok si genellikle 1-3 gün sürer ancak bak- olguda bulaş olmuş yiyeceği yedikten terinin türüne, enfeksiyonun şiddetine sonra hastalanmanıza neden olanlar ve kişinin genel sağlık durumuna bağ- da bu toksinlerdir. lı olarak bir haftaya kadar devam ede- Gıda zehirlenmesinin en yaygın bak- bilir. Pek çok insan 1 hafta içinde ta- teriyel nedeni çiğ kümes hayvanların- mamen iyileşir. En yaygın görülen be- da, pastorize edilmemiş sütte, kırmızı lirtiler mide ve bağırsak enfeksiyonun- ette ve arıtılmamış suda bulunan bak- dan kaynaklanan bulantı, kusma, karın terilerdir. Çok sık olmamakla birlikte gı- ağrısı ve ishaldir. Sebebe bağlı olarak, da zehirlenmesine kimyasallardan ge- belirtiler dâhilinde ateş ve üşüme, kan- len toksinler veya böcek ilaçları da ne- lı dışkılama, susuz kalma, kas ağrıları, den olabilir. Ağır metal zehirlenmesi, halsizlik ve bitkinlik de sayılabilir. Nadir mantar zehirlenmeleri bu grupta yer al- olgularda, gıda zehirlenmesi sinir siste- maktadır. mine zarar verecek kadar ciddi olabil- Gıdalarda Bulunabilecek Olası Pa- mektedir. Daha ilerlemiş olgularda fel- tojenler Ve Yaygın Görüldüğü Gı- laşılan önemli bir hastalıktır. Kişi bakteriler veya toksinlerle bulaşmış yiyecek veya içecekleri tükettiğinde meydana gelir. Bir yiyecek veya içeceğin bakteriler veya toksinlerle bulaşmış olduğunu söylemek zordur çünkü görüntüsü, kokusu ve tadında herhangi bir değişiklik meydana gelmemiş olabilir. Gıda zehirlenmesi tek bir kişiyi veya aynı bulaş olan yiyecekten yemiş bir grup insanı etkileyebilir. Ortak bir yemeğin yenmesinden 6-24 saat sonra iki veya daha çok kişide benzer belirtilerin gözlenmesi gıda zehirlenmesini düşündürmelidir. Hastalık aynı yerde bulunan ve aynı gıdayı yiyen bir grup kişide görülebileceği gibi; aynı bulaş olan gıdayı farklı yerlerden alan veya yiyen kişilerde de ortaya çıkabilir. Gıda zehirlenmelerinin çoğu bakterilerin ürettiği toksinlerden veya bakteri miktarından kaynaklanmaktadır. Bazı bakteriler gerekli nem, beslenme, sıcaklık ve zaman ko- ce, hatta ölüme neden olabilir. dalar Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, şulları oluştuğunda milyonlarca üreye- Gıda Zehirlenmelerinin Nedenleri bilirler ve ne kadar çok bakteri varsa, Gıdaların hazırlanması ve sunumu aşa- Süt ve süt ürünleri, yumurta: Salmo- enfeksiyon ve hastalık riski de o kadar masında hijyen kurallarına uyulmaması nella yüksektir. ve gıdaların hazırlandıktan sonra uygun Pirinç, tahıl, hububat: Bacillus cereus mayonez: Staphylococcus aureus 21 Balık ve deniz ürünleri: Vibrio paraha- teri üremesi engellenmiş olur. Bu şekil- olan kişide bulantı, kusma, karın ağrı- emolyticus de besinler saklanır fakat mutlaka son sı, ishal, kramp gibi mide ve bağırsak Çiğ sebze ve meyveler: Shigella ve kullanma tarihinden önce tüketilme- sistem şikayetleri olması halinde gıda parazitler si gerekir. Asitli gıdalar ya da ortamlar, zehirlenmesi akla gelmelidir. Eğer 2-3 Çiğ ve az pişmiş etler: Campylobac- nem miktarının düşük olması bakterile- günden fazla süren ishal varsa (kanlı is- ter, Yersinia, Salmonella, Escherichia rin üremesini engeller. Bu yüzden çay, hal de olabilir), bir günde 4-5 kez dışkı- coli O157:H7 kahve, pastorize süt, yoğurt, iyi pişiril- lama varsa, kişinin ateşi yüksekse, ka- Bal: Clostridium botulinum miş yiyecekler tüketilmesi oldukça gü- rın ağrısı ve aşırı miktarda sıvı kaybına Alkolsüz içecekler, meyve suları: Kim- venilir gıdalardır. neden olan sürekli kusma, ağız kurulu- yasallar (çinko, kurşun, bakır) Ayrıca şunu bilmek gerekir ki bütün ğu, idrar çıkışında azalma, ayağa kalk- Gıda Zehirlenmelerini bakteriler vücuda zararlı değildir. Ba- makla baş dönmesi olduğu durumla- Kolaylaştıran Faktörler ğırsak florasını oluşturan ve vücut için rında mutlaka doktora başvurulmalıdır. önemli olan bakteriler vardır. Gereksiz Eğer gıda zehirlenmesi geçiren çok yere antibiyotik kullanımı bu bakterile- yaşlı ya da bebek ise hemen doktora ri de yok edebileceğinden, doktor tav- gidilmelidir. Çünkü bu kişilerin vücut- siyesi dışında antibiyotik kullanılmama- larındaki sıvı miktarı yetişkin bir bireye lıdır. Midenin asidinin azalması, bakteri- göre daha azdır, daha ciddi seyreder lerin üremesini kolaylaştıran risk faktör- ve ölümlere yol açabilir. Besin zehirlenmesi yapan mikroorganizmalar bakterilerdir. Bu bakteriler en iyi oda ısısında çoğalırlar ve yaşamlarını devam ettirirler. Bu yüzden yiyecekler hazırlanırken bunların yüksek derecede ve homojen bir şekilde pişirilmesi gerekir. Homojen bir şekilde pişirme sağlamak için kızartma yerine fırınlar ve düdüklü tencerelerin kullanılması daha önemlidir. Bu bakteriler yüksek sıcaklıkta ölebileceği gibi düşük sıcaklıkta da çoğalmalarını gerçekleştiremezler ve besin zehirlenmesine neden olmaz- lerinin başında gelir. Mide asidini azaltan ilaçları kullanırken de gereksiz yere almamaya özen gösterilmelidir. Bir toplulukta aynı besininin tüketilmesi fakat herkesin zehirlenmemesinin sebeplerinden biri de budur. Doktora Başvuru Zamanı ve Hastaneye başvurduysanız, doktor tansiyon, nabız, solunum hızı ve sıcaklık da dahil olmak üzere sizi fizik muayeneden geçirir. Ne kadar sıvı kaybına uğradığınız değerlendirilir ve karın bölgeniz de muayene edilebilir. Birkaç kişi aynı yiyecek ve içecekleri tüketmiş lar. Bu nedenle +4 derecenin altındaki Tanısı ve aynı belirtileri gösteriyorsa, tanı koy- sıcaklıkta besinleri saklayarak ve gere- Şüpheli bakteriler veya toksinlerle bu- mak daha kolay olur. Sizden alınan nu- kirse derin dondurucu kullanılarak bak- laşmış yiyecek veya içecek tüketimi muneler gıda zehirlenmesinin nedeni- 22 nin tam olarak anlaşılabilmesi için labo- nıza, sağlık durumunuza ve başka bir dalardan kaynaklanan hastalıklar oldu- ratuvara gönderilir. Laboratuvara gön- hastalığınızın olup olmamasına bağlıdır. ğunu kabul eden Dünya Sağlık Örgütü Korunma (WHO), bu hastalıkların risklerini önem- Gıda zehirlenmesi riski bazı hijyen ku- li ölçüde azaltmak için “Altın Kurallar” rallarına uyulmasıyla en aza indirilebi- olarak tanımlanan bazı basit önlemle- derilen örneklerden birisi de hastanın yediği besindir. Doktora başvurduktan sonra hastanın doktora bildirdiği şikayetlerle ve alınan örneklerden laboratuvarda bakterinin saptanması ile besin zehirlenmesi tanısı konur. lir ve bazı genel kuralların uygulanması ortaya çıkışını çok büyük ölçüde önleyecektir. rin tüketiciler tarafından uygulanmasını önermektedir. Soğuk gıdaları alış verişten döner dön- Bu kuralları şöyle özetle- mez buzdolabına yerleştirin. Çiğ et ve yebiliriz: Gıda zehirlenmesi vakalarının çoğu balığı daima kapalı olarak, buzdolabı- kendi kendini sınırlama özelliğine sa- nın en alt kısmında saklayın. Dışarıdan • Güvenli tüketim için iş- hiptir ve doktora gitmeden birkaç gün alınan et, süt, balık gibi besinlerin ta- lenmiş gıdalar seçilmelidir. içinde geçer. Ancak rahatsızlık bir- ze olmasına dikkat edilmeli ve nerede • Pişirilecek gıdalarda pi- kaç günden fazla sürerse, dışkınızda yapıldığı bilinen, kaliteli ürünler tercih kan varsa, bebek, yaşlı ya da gebey- edilmelidir. Alınan besinin son kullan- şirme işlemi tam ve kusur- seniz tıbbi yardım almanız gerekir. Be- ma tarihinin geçmemesine dikkat edil- sin zehirlenmesinin tedavisindeki te- melidir. Zararlı bakterileri öldürmek için • Pişirme sonrası gıdalar mel amaç; kaybedilen sıvıyı ve mine- eti doğru şekilde çözüp pişirdiğinizden bekletilmeden tüketilmeli- ralleri yerine koymak ve zehirlenme- emin olun. Çiğ ve yemeye hazır gıda- ye neden olan bakteriyi yok etmektir. lar için farklı kesme tablaları kullanın. dir. Bunun için zehirlenmeye neden olan Pastörize edilmemiş süt, çiğ yumurta • Pişirilmiş gıdaların mu- bakteri saptandıktan sonra uygun an- ve az pişmiş et tüketmekten kaçının. hafazasına özen gösteril- tibiyotik tedavisi verilir. Fakat çoğu be- Çiğ et sularının diğer gıdalarla temas sin zehirlenmelerinde antibiyotik gerek- etmesine engel olun. Sebze ve mey- melidir. li olmadığının bilinmelidir. İshali engelle- veleri akan suyun altında yıkayın. Yiye- • Gıdaların yeniden ısıtıl- mek için ilaç verilmesi pek uygun de- cekleri birkaç saatten, sıcak günlerde ması tam ve kusursuz ol- ğildir. Çünkü bağırsakta bakteri bekler- ise bir saatten fazla dışarıda bırakmayın. Toplumumuzun sık uyguladığı yön- malıdır. se yayılma eğilimi gösterir. Bu yüzden bir an önce dışkı yoluyla bakterinin atıl- temlerden birisi pişmiş besini tekrar ısı- ması gerekir. Kişinin sıvı kaybının yeri- tıp yemektir. Bu yapılabilir fakat tekrar birbiriyle temasından kaçı- ne konması için ağızdan ya da damar- ısıtmadan önce mutlaka pişmiş besi- nılmalıdır. dan sıvı desteği sağlanmalıdır. Özellik- nin buzdolabında saklanması gerekir. le evde kendiniz yeterince sıvı aldığınız- Toplu yerlerde zehirlenme nedenleri- dan emin olun. Mideniz bulanıyor ve- nin başında bu uygulama gelir. Tekrar ği kesinlikle ihmal edilme- ya kusuyorsanız herhangi bir şey ye- ısıtırken besinlerin 10 dakika kaynatıl- melidir. meyin; bir saat süreyle midenizi dinlen- masında fayda vardır. Yiyeceklere te- dirin ve ardından küçük yudumlarla su mas etmeden önce elinizde kesik var- • Mutfaktaki yüzeyler te- içmeyi deneyin. Düzenli su içtiğinizden sa bunları yara bandıyla kapatın. Yiye- miz tutulmalıdır. emin olun. Hastalığın başkalarına da cek hazırlama veya yemeye hazır gıda- • Gıdalar böcek, kemirici, geçmesini engellemek için kişisel hij- lara dokunmadan önce ellerinizi yıka- haşere gibi hayvanlardan yeninize dikkat edin. Örneğin, tuvalete yın. Evcil hayvanları tezgâhlardan ve yi- gitme ve yemek hazırlamanın öncesin- yeceklerden uzak tutun. de ve sonrasında ellerinizi yıkayın. İyi- Son olarak dünyada en yaygın sağ- • Temiz su kullanımı ge- leşme zamanı enfeksiyon türüne, yaşı- lık sorunlarından birinin bulaş olan gı- rekliliği unutulmamalıdır. Besin Zehirlenmesi Tedavisi suz uygulanmalıdır. • Çiğ ve pişmiş gıdaların • Ellerin yıkama ve temizli- korunmalıdır. 23 ERKEN DOĞAN BEBEKLERİN İZLEMİ 24 Uzm. Dr. Aslıhan ABBASOĞLU Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD, Yenidoğan BD Normal bir gebelik süresi 40 haftadır. Erken Doğan Bebeğin Beslenmesi yüme ve gelişmelerinde belirleyici olur. Bebekler doğdukları gebelik haftasına Özellikle 1000 gramın altında doğan Emme-yutma-nefes alma uyumu her göre 3 gruba ayrılmaktadır: Term be- bebeklerin barsak kan dolaşımı ve bebekte aynı zamanda olgunlaşmaya- bek: 38 ile 42 gebelik haftası arasın- barsaklarının hareketleri düzenli değil- bilir. Bu uyumsuzluk bebeğin kilo alı- da doğan bebek, Preterm bebek: 38. dir. İlk günlerde ağızdan tüple mide- mını da kötü yönde etkileyebilir. 30 da- gebelik haftasından (37 hafta + 6 gün) barsak beslenmesi damla damla anne kikadan daha uzun süren beslenmeler önce doğan bebek, Postterm bebek: sütü ile denenir. bebeğin yorulmasına ve iyi kilo alama- 42 tamamlanmış gebelik haftasından de damaryoluna takılan plastik incecik geç doğan bebek olarak adlandırılır. borularla suni besleme yapmak gere- Takvim yaşı (hafta-ay-yıl) =Doğumdan kir. Serum gibi görünen bu çok özel Katı gıdalara geçiş be- bugüne kadar geçen süre sıvılar doktoru tarafından bebeğin ge- beğin düzeltilmiş yaşı 6 Düzeltilmiş yaş (hafta-ay) =Takvim ya- reksinimlerine göre hesaplanır ve dik- şı – (40 hafta- gebelik yaşı) katle uygulanır. Damardan beslenme ay olunca denenmelidir. devam ederken mide-barsak yolu da Bazen bu zamanlama Preterm bebeğin büyüme izlemi yapılırken boy, vücut ağırlığı ve baş çevresi ölçümleri referans populasyona göre normal standart sapma aralığını yakaladığı zaman büyüme yakalanmış kabul edilir, buna yakalama büyümesi denir (Catch up Growth). Yakalama büyümesi genellikle ilk aylarda başlar. Taburculuk ile düzeltilmiş 2-3 ay arası süre devamlı yoklanır. Bu alışma sürecin- Barsak hareketlili- ği toparladıkça damaryolu beslenmesi azaltılarak mide-barsak beslenmesi artırılır. Bebeğiniz 33-34. haftadan sonra arama, emme refleksinin güç- masına neden olabilir. bebeğin büyüme ve gelişmesine göre ayarlanabilir. Baş kontrolü iyi, ka- lenmesiyle yutabilecek ve solunumu- şığa yönelen, diliyle it- nu ayarlayabilecek duruma gelince bir me veya öğürme reflek- iki deneme ile başlayıp bebek güçlendikçe ağızdan deneme sayıları artırılır. si kaybolmuş ve yemeğe dir. İlk 2 yıl içinde büyük ölçüde başarı- Taburculuk sonrası beslenme ilgi gösteren bebeğe bu lır. Ağırlık, boy ve özellikle baş çevresin- Pretem bebeklerin taburcu olduktan de yakalama büyümesi nörogelişimsel sonra erken ve doğru beslenme des- sonuç açısından çok önemlidir. teği alması, uzun dönem normal bü- yakalama büyümesinde kritik dönem- süreden daha erken verilebilir. 25 Büyüme İzlemi 2-4 mg/kg/gün dozunda başlanma- 4. hafta yapılmalıdır. Bu muayeneler Doğumdan sonra preterm bebeğin, lı (Çok düşük doğum ağırlıklı bebek- göz damarları gelişimini tamamlaya- gebelik süresince anne karnındaki lerde 2-4 hafta arasında başlanmalı) na kadar tekrarlanmalıdır. ve 12-15 ay süreyle devam edilmeli- İşitme taraması gelişimini gösteren büyüme eğrilerine uygun gelişim göstermesi uygun büyüme olarak kabul edilebilir. Preterm bebeklerin taburculuk sonrası büyüme izleminde 2 yaşa kadar düzeltilmiş yaş kullanılmaktadır. Vitamin ve demir desteği Sadece anne sütü ile beslenen ve kısmen emzirilen bebekler yaşamın dir. Günde 500-750 ml mama tüketen bebeklerde demirle zenginleştirilmiş mamalar yeterlidir. Göz muayenesi Preterm bebeklerin gözlerinin, retina tabakasının kan damarları tam gelişmemiştir. Yüksek konsantrasyonda ve uzun süre oksijen tedavisi alan veya kritik hastalığı olan bebeklerde Rutin işitme taraması yenidoğan bebek hastaneden taburcu olmadan önce ve/veya ilk 1 ay içinde yapılmalıdır. İlk işitme taramasında sorun olan bebeklerin ilk 3 ay içinde tekrar değerlendirilmesi gerekir. Bebeğiniz sizinle yüz ifadesi ve hareketleri ile anlaşır. Huzursuz bebek: göz teması kurmaz, cilt rengi değişir ilk birkaç gününde başlanarak, 400 bu süreç uygun şekilde tamamlana- IU/gün D vitamini ile desteklenme- maz. Preterm retinopatisi (ROP, Re- lidir. Vitamin D desteği doktorunu- tinopathy of Prematurity) denilen bu zun önerisi doğrultusunda 12 ay de- hastalık, tedavi edilmezse körlüğe sıkılmış durur. vam edilmelidir. Preterm bebekler- yol açabilir. Preterm bebeklerin göz Preterm bebeklerin taburculuk son- de demir desteği 4-8 hafta arasında muayenesi en geç doğum sonrası rası izleminde düzeltilmiş yaşları 3 ay 26 (soluk veya kızarık), yüzünü ekşitir, kaşlarını çatar, aşırı gevşek veya çok olduğunda Pediatrik Nöroloji ve Ge- bağlı olarak değil de, aksine hami- eksikliği devlet programına alınmıştır. lişimsel Pediatri uzmanı tarafından leliğin son ayında ve doğum sonra- Doğan her bebekten sağlık persone- değerlendirilmelidir. sı karşılaşılan sorunlara bağlı olarak Gelişimsel Kalça Displazisi gelişmesidir. Tüm yenidoğan kalça- Gelişimsel kalça displazisi (GKD), kalçayı oluşturan yapıların gebelik ları yaşamın en geç ilk 4-6 haftasında ultrasonografik olarak taranırlar. li tarafından doğduktan sonraki ilk 48-72 saat içinde topuk kanı alınarak tarama merkezine gönderilmekte ve tarama sonuçlarının takibi yapılmak- süresince oluşumları sırasında nor- Neonatal Tarama Programı mal olmalarına karşın, çeşitli neden- (Topuk Kanı) lerle sonradan yapısal bozulma gös- Yenidoğan taraması, klinik semp- terdiği dinamik bir hastalıktır. Disp- tomlar geliştiğinde geriye dönüşüm- raki 3-5’inci günler arası alınmalıdır. lazi terimi eklemde henüz çıkık ge- süz hasar bırakan, ancak erken tanı Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde lişmediğini, ancak tedavi edilmezse ve tedavi ile bulguların gelişmesinin izlenen preterm bebeklerde ise, da- ilerde çıkığa dönüşebilecek, kalçanın önlenebildiği hastalıkların hiçbir ye- yetersiz oluşumunu anlatmaktadır. nidoğan atlanmaksızın belirlenme- Gelişimsel denmesinin nedeni de, sini amaçlar. Ülkemizde Sağlık Ba- kalçadaki sorunun doğumsal kalça kanlığı Hıfzısıhha Enstitüsü’nde ye- çıkığında olduğu gibi kalçanın oluşu- nidoğan taramalarından fenilketonü- kesildikten en az 48 saat sonra alın- mu sırasında ortaya çıkan bir soruna ri, doğumsal hipotiroidi ve biotidinaz malıdır. tadır. Yenidoğan taraması için kan örneği ideal olarak doğumdan son- mardan serum veya antibiyotik alan yenidoğanlarda ağızdan beslenmeye başladıktan 24 saat sonra ya da ilaç 27 KENE İLE BULAŞAN HASTALIKLAR 28 Doç. Dr. Özlem KURT AZAP Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Kene, çoğunlukla konakçı seçicili- Kenelerin hayvanlardaki bazı hastalık- yaz aylarında Sovyet askerleri arasın- ği göstermeksizin mutlaka bir canlıya larla ilişkili olduğu uzun zamandır bi- da görülmüştür. Hastalığa “Kırım Ka- tutunarak kan emmek zorunda olan linmesine rağmen insanlarda görülen namalı Ateşi” adı verilmiştir. 1956 yı- bir dış parazittir. Ülkemizde kene halk hastalıklarla ilişkisi 1980’li yıllarda or- lında Zaire’de ateşli bir hastada Kon- arasında “sakırga”, “yavsı”, “kerni” gibi taya konmuştur. Kenelerin farklı türle- go virüsü tespit edilmiştir. 1969 yılında isimlerle de bilinmektedir. Türkiye, ke- ri insanlarda hastalık oluşturabilen bazı her iki virüsün aynı virüs olduğu belir- ne faunası yönünden çok zengin bir patojenleri bulaştırabilmektedir. Kene- lenmiş ve Kırım Kongo Kanamalı Ate- ülkedir. Dünyada bilinen yaklaşık 900 lerden insanlara bulaşan başlıca has- şi (KKKA) olarak hastalık yeniden ad- kene türünün pek çoğuna ülkemizde talıklar Kırım Kongo Kanamalı Ateşi landırılmıştır. rastlanmaktadır. Keneler sert keneler (KKKA), Lyme hastalığı, Q ateşi, Ke- Halen Sahra altı Afrika, Asya, Ortado- (Ixodidae) ve yumuşak keneler (Arga- ne kaynaklı ensefalit, Akdeniz benekli ğu ve Balkanlar’da endemiktir. Ülke- sidae) olarak iki gruba ayrılır. ateşi, Monositik erlihyoz, Granülositik mizde ilk kez 2002 yılında görülen ve Dünyanın her bölgesine yayılan kene- erlihyoz, Babezyoz olarak sıralanabilir. tanımlanan hastalık, her yıl Nisan-Ekim ler, larva, nimf ve erişkin olmak üzere Bu hastalıklardan KKKA ve Kene kay- ayları arasında görülmekte ve Haziran- yaşam döngülerini genelde birden faz- naklı ensefalitte etken virüsler, Babez- Temmuz aylarında en yüksek düzeye la konakta tamamlamaktadır. yozda parazitler, Tularemi, Lyme Has- ulaşmaktadır. İlk kez Tokat yöresinde Kenelerin vücutları tek parçadan oluşur talığında bakteriler, Akdeniz Benekli görülen hastalık ağırlıklı olarak İç Ana- ve ön taraflarında ağız organelleri yer Ateşi ve Erlihyozda riketsiyalardır. Ke- dolu Bölgesinin kuzeyi, Karadeniz Böl- alır. Keneler konaklarına tutunup ağız neler bu hastalık etkenlerinin geçişin- gesinin güneyi ve Doğu Anadolu Böl- organellerini deri içine sokarlar ve bu- de “vektör” olarak yer almaktadır. Vek- gesinin kuzeyinde görülmektedir. rada sabitlenip doyana kadar aynı yer- törler, hastalığın bulaşmasına aracılık Yapılan araştırmalar, KKKA virüsünü den kan emerler. Bazı kene türleri çok eden bit, pire, kene ve sinek gibi can- taşıyan başlıca kene türü olan Hya- kısa sürelerde çok miktarda kan emip lılardır. lomma marginatum dahil olmak üze- doyarken, bazı kenelerin doyması için KKKA, kenelerle bulaşan viral hastalık- re, hastalık taşıyabilen kene türlerinin birkaç gün ile birkaç hafta arasında sü- lar içinde en geniş yayılma alanına sa- ülkemizde yaygın olarak bulunduğu- re gerekmekte, bazıları bu süre içinde hip olup 30’dan fazla ülkeyi etkilemek- nu göstermiştir. KKKA insanlara esas dönem değiştirip gelişmektedir. tedir. KKKA ilk kez 1944 ve 1945 yılları olarak Hyalomma cinsine ait kenelerin 29 tutunması ile bulaşır. Hyalomma mar- Hastalığın görülme ginatum, kurak bozkır iklimine adapte olmuş bir kenedir. Nemin yüksek olduğu bölgelerde pek bulunmaz. Bu kene ilkbaharda ortalama günlük sıcaklık 10.5°C’yi aştığında aktifleşir. Sıcaklığın olasılığının daha yüksek olduğu risk grubu; Endemik bölgede 22-27°C’de gelişimini sürdürür. Hyalomma marginatum yaşam döngüsünü konak hayvan bulabilmesi ve mevsime bağlı olarak 4 ay ile 1.5 yıl arasında değişen bir sürede tamamlar. hastalığa neden olmaktadır. KKKA virüsünün insanlara başlıca bulaş yolları; Virüs taşıyan kenenin tutunması, Virüs taşıyan kenelerin çıplak el ile ezilmesi, Kanında virus bulunan hayvanların sıvıları ile temas şeklinde sıralanabilir. Endemik bölgede yaşayan tarım ve hayvancılık ile uğraşan çiftçiler, çobanlar, kasaplar, mezbaha çalışan- teknisyenleri uğraşan çiftçiler, çobanlar, kasaplar, 30 Hastalığın kuluçka süresi, virüsün alın- gün arasında değişmektedir. Virüsle lık bulguları görülmektedir. İnsanlarda hastalık ateş, üşüme, titreme, yaygın kas ağrıları, baş ağrısı, bulantı-kusma, ishal, yüzde ve gzlerd- mezbaha çalışanları, Veteriner hekimler, veteriner sağlık fe kızarıklık, makülopapüler döküntü gibi yakınmalarla kendini gösterir. Hastaların az bir kısmında karaciğer ve dalak büyüklüğü olabilir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ciltte ka- teknisyenleri Enfekte hastalarla temas eden sağlık çalışanları, Laboratuvar çalışanları, Askerler, Kamp yapanlar, namaya bağlı morluklar, diş eti kanaması, burun kanaması, vajinal kanama, mide-barsak kanaması, idrar yollarından kanama, akciğer ve beyin kanamaları görülebilir. KKKA hastalığının tedavisinde sıvı ve kan desteği ile birlikte ribavirin isimli ilaç verilmektedir. Ancak asıl olan bu hastalıktan korunmaktır. Kene ile bulaşan hastalıklardan korunma Hastaların yakınları KKKA yönünden en önemli risk grubu olarak sıralanabilir. dir. Keneye “bakarak” kenenin hasta- Enfekte hastalarla temas eden sağlık çalışanları bilir. temas eden beş kişiden birinde hasta- ları, Veteriner hekimler, veteriner sağlık Hastaların yakınları olarak sıralana- tarım ve hayvancılık ile Hastalığın görülme olasılığının daha yüksek olduğu risk grubu; Kamp yapanlar ma şekline bağlı olmakla birlikte 3-7 kan, doku ve salgıları ile temas, KKKA hastalarının kan ve diğer vücut Askerler yaşayan KKKA virüsü hayvanlarda hastalık oluşturmamasına rağmen, insanlarda Laboratuvar çalışanları kene tutunmasına maruz kalan kişiler- lık etkeni taşıyıp taşımadığı anlaşılmaz. rak bilinen böcek kovucu kremlerin karıldıktan sonra kenenin yapıştığı ye- Kenelerle bulaşan enfeksiyonların ön- sürülmesi, birkaç saat boyunca ke- re tentürdiyot gibi antiseptik maddeler lemesinde iki temel strateji söz konu- nelerin vücuda yaklaşmalarını engelle- sürülmelidir. Vücuduna kene yapışan sudur. Bunlar, kişisel korunma önlem- mektedir. kişiler 10 gün boyunca ani başlayan lerinin uygulanması ve artan kene po- -Dış elbiselere, yıkamaya da dayanık- pülasyonunun kabul edilebilir seviyeye ateş, bas ağrısı, yoğun halsizlik, bulan- lı olan, etki süresi uzun kene öldürücü indirilmesidir. tı ve kusma gibi yakınmalar yönünden ilaçlar (insektisit) sürülmesi etkili bir ko- Kişisel korunma önlemleri KKKA riski runma aracı olabilmektedir. olmasa bile, kenelerle bulaşabilen di- -Vücut kene yönünden sık sık kont- ğer hastalıklardan da korunmak için her zaman uygulanması gereken önlemlerdir. rol edilmeli, kene varsa bir pens veya cımbızla, kenenin deriye yapıştığı yer- kendilerini izlemeli, böyle bir yakınmanın olması durumunda en yakın sağlık kurulusuna başvurmalıdır. -Vücuttan uzaklaştırılan keneler çama- den tutulup sağa sola oynatılarak çi- şır suyu, a veya insektisit içine atılarak -Kene riski olan yerlerde bulunuldu- vi çıkarır gibi çıkarılmalıdır. Kene vü- öldürülmelidir. ğunda, vücudu tamamen örtecek giy- cuttan ne kadar kısa sürede çıkarılır- -Vücut üzerindeki keneler öldürülme- siler giyilmeli ve açık renkli elbiseler ter- sa hastalık riski de o kadar azalmakta- cih edilmelidir. meli ve patlatılmamalıdır. dır. Keneyi vücuttan uzaklaştırma ko- -Kenelerin vücuda girebileceği açıklık- nusunda bilgi sahibi olmayanlar vücu- ların kapatılması önemlidir (Pantolon da yapışmış kenenin uzaklaştırılma- paçalarının çorap içine konulması, çiz- sı için sağlık kurulusuna başvurmalıdır. me giyilmesi vb.). Vücuttan kene uzaklaştırmak usulün- -Kırsal alanlara gidildiğinde vücudun ce yapıldığı takdirde kolayca ve risk- -İnsanların veya hayvanların kanlarına açıkta kalan kısımlarına “repellent” ola- siz yapılabilecek bir işlemdir. Kene çı- korunmasız temas edilmemelidir. -Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla üzerlerine sigara basmak veya kolonya ve gazyağı dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalıdır. 31 DÜZ TABANLIK 32 Uzm. Dr. Orçun ŞAHİN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Ayaklarımız, vücudumuzun hareketi Düz tabanlık nedir, kimlerde görü- neden olmayacağı gibi bazı durumlar- açısından değerlendirildiğinde, dizleri- lür? da kendine özgü bazı yakınma ve işa- miz ve kalça eklemlerimiz gibi önem- Ayaklarda, yürümemiz için en temel retler de yaratabilir. Bu şikayetler içeri- li anatomik yapıların içerisinde yer alır. yapılardan biri olan ve yukarıda ayrın- sinde ayakta durma ile ağrı en sık dile Dik bir şekilde her iki ayağımız üstü- tısı ile bahsedilen bu iç kavisin olma- getirilen yakınmadır. Ayakta durma ile ne yük vererek yürümemiz için sağlıklı yışına düz tabanlık adı verilir. Bu kişi- oluşan bu ağrı genellikle diz, kalça ve ayaklara sahip olmamız şarttır. lerde ayaklar yere bastığında, ayak iç bele yansır. Baldır kaslarında sertlik- Ayağın en temel görevlerinden birisi kavsi, vücudun ağırlığını taşıyamaya- ler oluşabilir. Ayak bilek eklem hare- vücudun yük taşıma yeteneğine yar- rak çöker ve ayağın düz bir hale gel- ketlerinde kısıtlamalar görülebilir. To- dımcı olmak ve yürüme görevini yeri- mesine neden olur. Bu nedenle bu du- puğa yapışan aşil tendonunda gerile- ne getirmektir. Ayaklar, her yere bas- ruma düz tabanlık ismi verilmiştir. Bu meye bağlı oluşan bu kısıtlamalar ne- ma hareketi esnasında topuktan aya- hastalarda topuktan öne doğru akta- deni ile ayak tabanlarında nasırlar olu- ğın ön bölümüne doğru bir esneme rılması gereken yük düzgün bir şekil- şabilir. Topuk kemiği dışa doğru yata- hareketi yaparlar. Bu şekilde vücudun de aktarılamadığı için ayak yere bas- rak ayakkabı pençesinin iç kısımların- yaylanma tığında dengeli bir yük dağılımı ayak da ve topukta erken dönemde aşın- cı olarak hem yükümüzü taşımamıza, tabanında hastalar- malara neden olabilir. Ayrıca bütün bu hem de yürüyebilmemize olanak sağ- da, özellikle uzun sureli yürüyüş, ağır bulgulara ek olarak, diğer bulgular yü- larlar. Ayaklardaki bu yaylanma hare- yük taşıma, uzun sureli ayakta kal- rüme ile artan ağrı, akşam saatlerinde ketini sağlayan, ağrısız ve uzun sureli ma ve sportif faaliyetler sonrası çeşit- yürüyebilmemize ve ayakta kalabilme- li ağrı, yanma, batma, uyuşukluk, ağ- mize olanak sağlayan en önemli böl- rılı yanma ve uyuşukluğa eşlik eden ge, her iki ayağın da iç yanında bulu- batma gibi çok çeşitli sorunlar oluşur. nan ve ayağın yere bastığında çökme- Ayağımda düz tabanlık olup olma- sini engelleyen bir kilit taşı görevi gö- dığını nasıl anlayabilirim? ren iç kavis (ark) tir. Bu iç kavis, hem Düz tabanlığa eşlik eden en sık bul- ayağın iç yüzeyini destekleyen kemik- gu kişinin yürürken içe basmadır. Aya- lerden, hemde bu kemikleri bir arada ğın yük taşıma yeteneğinin bozulma- tutmaya yarayan bağlar ve kaslardan sı ayak yapısında iç tarafa yük binme- oluşur. Dizde bulunan menisküsler gibi sine ve bu sebeple ayakta içe basma • Topuk etrafında ağrı gelişiyor, ve bal- bu iç kavisde yük esnasında esneye- sorunun oluşmasına yol açar. Bu ta- dır kaslarında sertlikler ve kasılma olu- rek ağırlığın yere düzgün ve dengeli bir ban çökmesi kimi durumda veya has- şuyorsa, biçimde dağılmasına yardımcı olur. talıklarda hiçbir belirtiye ve rahatsızlığa • Ayaklarınızdaki ağrı sportif faaliyetle- mekanizmasına yardım- oluşamaz ve oluşan ve özellikle gece yatarken olan kaval kemiği ağrısı, daha önce var olan ve zaman zaman ağrı şikâyetlerine yol açan bel problemlerinin tetiklenmesi, erken yorulma ve sportif faaliyet performansında azalmadır. Özet olarak: • Ayaklarınız çabuk yoruluyorsa ve uzun süreli ayakta kalmakla giderek artan oranda bacağınıza yayılan ağrılarınız oluyorsa, 33 ayak iç kavsi bulunmadığından ayak bilek ve topuk kısmı dışa doğru, ayak ise içeri doğru bükülür. Bu hastalarda, esnek düz tabanlığın tersine, parmak ucunda yukarı kalkıldığında ayak şekli değişmez ve iç kavis oluşmaz. Düz tabalığın ağır formlarından biri olan bu çeşit düz tabanlık, doğumsal veya gelişimsel gibi pek çok farklı nedenle oluşabilir ve uzman bir hekim tarafından ayrıntısı ile inceleme gerektirir. Birçok farklı şekli ve tipi olmasına ve travmalar sonrası veya şeker veya romatizmal hastalıklara eşlik eden kazanılmış tipte düz tabanlıklar görülmesine karşın, en sık yukarıda tarif edilen düz tabanlıklar görülür. Düz tabanlık iki uçlu bir yelpaze gibi düşünüldüğünde, bu yelpazenin bir ucunda en hafif form olan esnek düz tabanlık, diğer ucunda ise en ağır form olan sert düz tabanlık bulunmaktadır. Hekiminize başvurduğunuzda, yapılan fizik muayene sonrası basarak çekilecek olan ayak ön-arka ve yan radyografiler ile herhangi bir düz tabanlık var mı, varsa tipi nedir sorularına cevap bulunabilir. rinize engel olmaya başladıysa, konusudur. Bu tabloda hastanın ayağı • Ayakkabı iç pençeleri zamanından yere temas etmediği zaman ayağın iç önce eskiyorsa ve ayaklarınızda güçsüzlük varsa düz tabanlığın değerlendirilmesi açısından hekiminize başvurmanızda fayda olacaktır. Düz tabanlığın çeşitleri var mıdır varsa nelerdir? bölgesinde kavisin var olduğu görülür, ancak bu kavis yere basma ile ortadan kaybolur ve ayaklar içeri doğru çöker. Düz tabanlığın tanısı için ileri tetkik ile birlikte tomografi veya manyetik rezonans gibi ileri görüntüleme yöntemlerine nadiren ihtiyaç duyulmakta ve aynı gün içerisinde ayaktan tanı koyulabil- Yumuşak düz tabanlığın tanısının kon- mektedir. masında en önemli etken, hasta par- Çocuklarda Düz Tabanlık mak uçlarında yükseldiği zaman ayak Ortopedi kliniğinde oldukça sık karşı- iç kavsinin oluşup oluşmadığına bakıl- laştığımız bir yakınma. Çoğu aile kü- Düz tabanlık problemi tarif edilirken te- masıdır. Parmak uçlarında yükselindiği çük çocuklarının ayak iç kavsinin ol- melde birçok farklı alt tipi mevcut olsa zaman eğer ayak iç kısmında bir kavis mamasından, çocuklarının yürürken da 2 farklı grupta değerlendirme yap- oluşuyorsa bu yumuşak düz tabanlık içe basmasından ve bunun ileride do- mak esastır. için bir göstergedir. ğurabileceği sorunlardan endişe du- • Birinci tip ve çok daha sık görülen • İkinci tip düz tabanlık daha nadir gö- yar. Hâlbuki çocuklar düztaban ola- düz tabanlık, esnek (fleksibl) düz ta- rülen ve genellikle ileri tetkik ve tedavi rak doğarlar ve zaman içinde ayak ka- banlık adını verdiğimiz tiptir. Genellik- gerektiren sert (rijit) düz tabanlıktır. Bu visleri kendiliğinden oluşur. Daha önce le çocukluk çağında tanısı konulan es- tipte hastanın ayağı gerek yere bas- de değinildiği gibi ayak kavsini sağ- nek düz tabanlıkta herhangi bir ke- ma sırasında gerekse de yere temas layan kemiklerin yapısı ve bağlardır. mik sorunu olmadan sadece bağlar ve etmediği zamanlarda sert ve düz bir Buna karşın, çocuklarda kemikler he- kaslarda gevşeklik ve aşırı esneklik söz şekilde durur. Ayak yere bastığında, nüz tam gelişmediğinden ve bağlar da 34 çok esnek olduğundan ayak kavsi tam likle düz tabanlık esnek bir düz taban- rahi yöntemler; ağrıyı hafifletmeyi ve gelişmemiştir. Ek olarak, kavisin oldu- lık ise tedavi ihtiyacı söz konusu de- kemik dizilimini yeniden düzgün bir şe- ğu bölgede yağ yastığı kalındır ve bu ğildir. Yani tedavi planlamasında esas kilde oluşturarak ayak iç kavsinin yük bölgedeki çukurluğu doldurarak düz- dikkat edilmesi gereken nokta hasta- taşıyabilir bir şekle getirilmesini amaç- taban izlenimi verebilir. Çocuk büyü- da bulunan yakınmalardır. Bu hasta- lar. Ayak düz tabanlığı ve cerrahisi ile dükçe kas ve bağ yapıları güçlenerek lar genel olarak estetik kaygılar ile yü- ilgilenen hekimler ortopedi uzmanla- ayak iç kavsini oluşturur. Bu dönem- rürken ayaklarının içe basmalarından rıdır. Hangi ameliyatın yapılması ge- de ayak yağ miktarı da giderek aza- şikâyetçidir. Gerekli öneriler ile bu has- rektiğine karar vermesi için ve sizinle larak ayak daha şekilli bir hale gelme- talara bilgi verilmesi ve düz tabanlığın ameliyat öncesi ve sonrası olası riskle- ye başlar. seyri konusunda uyarılmaları yeterlidir. ri ve ameliyat sonrası nasıl bir rehabili- Ayakları düz taban olmasına rağmen Herhangi bir fizik tedavi veya özel bir tasyon süreci geçirilmesi gerektiği ko- çoğu çocuğun hiçbir şikâyeti yoktur. tabanlık kullanılmasına gerek yoktur. nusunu konuşmak amacı ile ortopedi Bazı çocuklar yorgunluktan ve ağrıdan Yürürken ağrısı olan veya uzun süre- doktorunuz ile görüşmelisiniz. Birçok şikâyetçi olabilir. Bazıları da ayakkabı- li sosyal aktivite ile ağrısı olmaya baş- çeşit cerrahi tedavi bulunmasına kar- larını çabuk eskitirler. Ancak çoğu za- layan ve çabuk yorulan hastalarda ise şın genel olarak en sık yapılan cerrahi man şikâyetçi olan ayağın şekli nede- düz tabanlığın tipi ne olursa olsun te- tedaviler aşağıda özetlenmiştir. niyle anne baba ve yakın çevreleridir. davi gerekmektedir. Bu hastalarda ba- • İleri düz taban ve kireçlenmesi olan Çocuklarda ayak kavisi oluşmaya 3 sit yaşamsal değişiklik önerilerden cer- hastalarda artrodez veya ayak ve ayak yaşından sonra başlar, bu yaşa kadar rahi tedavi seçeneklerine kadar geniş bileğindeki, bir veya daha fazla kemi- tüm çocuklar düztabandır. Bu yaştan bir yelpazede seçenek bulunmaktadır. ğin, beraber dondurulması (füzyon), önce ayakkabıların içine taban yüksel- Cerrahi tedavi seçeneği dışında temel tileri yerleştirmek sakıncalıdır ve ağrı- olarak yapılması gerekenler: ya yol açar. Üç yaş sonrası ayak kavsi • Ayakkabı değiştirme (ayakkabı mo- gelişmeye başlar ve bu 10 yaşına ka- difikasyonu), geniş yumuşak tabanlı dar devam eder. Bu tamamen doğal ayakkabı seçimi, bir süreçtir ve giyilen ayakkabı ile ilgisi • Ayak iç kavsini destekleyen silikon yoktur, herhangi bir tedavi gerekmez. veya özel yapım tabanlık veya ortez Düztabanlık ağrılı ise nedeni araştırı- kullanımı, lır. Topuğa arkadan bağlanan kas kiri- • Ağrıyı hafifleten ve düz tabanlığa şi (aşil tendonu) gergin ise germe egzersizleri verilebilir. Ayakkabı anormal aşınıyorsa uygun destekler verilebilir. Esnek düztabanlıklar genellikle ağrısız olup tedavi gerektirmezler. Bazen tabanlık desteği faydalı olabilir. Esnek olmayan düztabanlıklar çeşitli sebeplere bağlı olabilir. Sebebin araştırılması, ağrılı ise tedavi edilmesi uygundur. Tedavi için ayakkabı içine destekler, eg- bağlı oluşan doku reaksiyonunu engelleyen ilaçlar kullanımı, • Ağrıyı azaltmak için düz tabanlığa bağlı gerilen ayak iç kavsinin bağına steroid ve ağrı kesici iğne tedavileri, • İstirahat edilmesi ve soğuk kompres (buz) tedavisi uygulanması, da ise cerrahi tedavi gerekebilir. Yukarıda özetlenen te- Düz tabanlık için tedavi seçenek- davi cerrahi dışı tedavi bir ağrı yoksa veya kişinin sosyal yaşamını etkileyen bir yorgunluk veya ayakta kalmada güçlük yoksa ve özel- otomi veya kemiğin, doğru olarak dizilmesi için, kesme ve yeniden biçimlendirme, • Ekstra ayak kemiğinin bulunduğu durumlarda eksizyon veya kemiğin veya kemik çıkıntısının çıkartılması, • Eklem zarlarında kalınlaşma olan durumlarda sinovektomi veya tendonu kaplayan kılıfın temizlenmesi, • Sinir hasarına bağlı gelişen düz tabanlıkta tendon transferi veya bir parça kas kirişi kullanarak, bir başka kas kirişinin boyunu uzatmak veya yerini değiştirmek. ri (ayak iç kavsini destekleyen egzersizler) vardır. Eğer düz taban olan kişide herhangi sel düz tabanlık olan hastalarda oste- • Fizik tedavi seçenekle- zersizler uygulanabilir. Bazı durumlar- leri nelerdir? • Kireçlenme olmadan sadece kemik- seçeneklerine yanıt vermeyen ve özellikle sert düz tabanlığı olan hastalarda cerrahi tedavi gerekebilir. Kullanılan cer- 35 DİYET HAKKINDA DOĞRU ✔ BİLİNEN YANLIŞLAR ✘ 36 Dr. Dyt. İrem OLCAY EMİNSOY Başkent Üniversitesi Hastanesi Beslenme ve Diyet Ünitesi mak için bazen de kendilerini yapıla- neden olmaz. Aksine sağlığımızı koru- cak olan farklı tahlil veya tetkikler için. mamıza yardımcıdır. Genel edindiğimiz bilgilere bir bakalım, lıdır, protein ve karbonhid- Uzun süreli açlık zayıflamayı zorlaştırır. bugüne kadar doğru sandığımız yan- Uzun süre aç kalınarak yapılan diyet- ratı ayıralım, diyet ürünler lışları beraber inceleyelim. lerde, vücut korunma sistemini çalış- Besin ögeleri; proteinler, yağlar, kar- tırır, bu da alınan yiyeceklerin vücutta bonhidratlar, vitaminler ve mineraller- yağ olarak depolanması ile sonuçlanır. den oluşur. Bu besin ögelerinin sağ- Kilo vermek isterken, yağ dokusunun lıklı olabilmemiz için beraber çalışma- artmasına neden oluruz. Çok kısıtlayı- ları gerekmektedir. Bir tanesinin aşı- cı diyetler bunun en önemli nedenidir. rı verilmesi veya kısıtlanması ile vücut Limonlu suyun şu ana kadar yapılan çalışmasında aksaklıklar meydana ge- çalışmalarda yağları erittiğine dair bir Düşük karbonhidrat yüksek proteinli diyetler yarar- şişmanlatmaz, Limonlu su yağları eritir, süt ne kadar çok kaynatılırsa o kadar çok mikrop ölür, pastörize ve UHT süt yerine sokak lir. Proteinin çok tüketilip, karbonhid- sütü kullanın, çiğ yumur- ratın aşırı kısıtlanmasının sürekli kötü ta sese iyi gelir, dinçlik ve- bir ruh hali yaşamanıza sebep olma- rir, hangi tuz daha iyi, tere- tur. Karbonhidratlar yerine konulan et sı yanında, uzun dönem etkileri çok- yağı kullanın, salata zayıf- ve peynir gibi yüksek proteinli ve doy- latır, karpuz- peynir kilo al- yükseltip, kalp hastalıklarına yol açabi- dırmaz… Bu ve benzeri pek çok bilgi ile her gün karşılaşmaktayız, tüm yayım organlarında her gün diyet, beslenme, sağlık- muş yağlı yiyecekler kolesterolünüzü lir. Proteinler vücuttan atılmak için kalsiyuma ihtiyaç duyarlar, bu da kemiklerden kalsiyum çekilmesi ve uzun dönemde kemik erimesine neden olabil- bulgu elde edilememiştir. Ayrıca maydonoz, lahana, kiraz sapı gibi bazı bitkilerin idrar söktürücü veya laksatif etkileri söz konusudur. İdrar çıkışı ile vücutta su kaybı meydana gelir, oysa ağırlık kaybetmek için vücuttaki yağ dokularından kayıpların meydana gelmesi gerekmektedir. Diyet ürünlerin farklı özellikleri vardır. Bazı ürünlerin yağı azaltılır, bazılarının içine şeker yerine farklı tatlandırıcı- mektedir. Zayıflayayım derken diğer lar konulur, bazılarının da posa mikta- hastalıklara davetiye çıkarmamak ge- rı artırılır. Posa miktarı artırılmış bir ek- rekir. Vücudun sıvı-elektrolit dengesi mek enerjisi azalmaz, ama posa içeri- bozulur. Kalpte ritim bozuklukları geli- ği arttığı için daha tok tutar. Yağı azaltıl- şir. Böbreklere yük getirir. Konsantras- mış ürenler, yağsız süt veya yoğurt gi- yon bozuklukları, sinirlilik, yorgunluk, bi, daha az doymuş yağ alımı açısın- bulantı, kusma, safra ve böbrek taşla- dan önemlidir. Şeker yerine kullanılan rı, adet düzensizliği, kuru cilt, saç dö- iki tür tatlandırıcı vardır. Bunlardan bir güvenebiliriz? külmesi, mineral-elektrolit dengesizli- grubu enerji verir, diğer grubu ise ver- Hemen hemen herkes şu ya da bu se- ğine neden olur. Günlük olarak sağlıklı mez. Tatlandırıcıların ise kullanım doz- beple hayatında bir defa diyet yapmış- ara öğünler ve yeterli ve dengeli bir ak- ları önemlidir. Bu nedenle tüketilen di- tır, bazen aldığı bir iki kilodan kurtul- şam yemeği yemek ağırlık kazanımına yet ürünlerinde mutlaka etiketi okun- la ilgili pek çok program yapılmakta ve herkes farklı bir bakışı doğruyu savunmakta ama bunların hangileri ne kadar doğru ve bu bilgi kaynakları gerçekten güvenilir mi? İşte bu bilgi çağında yaşanan en önemli sorun bu galiba… Güvenilir bilgi hangisi? Neye, ne kadar 37 malı, içeriğinin de neler olduğuna dik- lar meydana gelmeye başlamaktadır. Bazı besinlerin çiğ olarak tüketilmesi kat edilmelidir. Bir araştırmacının 70 yıl önce kediler uygun değildir. Et, tavuk, yanı sıra bu Son dönemde pastörize edilmiş veya üzerinde pastörize süt vererek yaptığı grubun içine yumurta da girmektedir. UHT yöntemi uygulanmış sütlerle ilgili araştırmaya dayanarak, pastörize süt Çiğ yumurtanın beyazında bulunan bir pek çok haber görmekteyiz. Her hangi veya UHT süt yerine, çiğ süt kullanmak madde biotin adlı vitaminin emilmesini bir işlem görmemiş sütlerin kullanılma- büyük hatadır. Çiğ sütten insana geçe- engellemektedir. Yumurtayı pişirmekle sı bir anlamda hastalığa davetiye çıkar- bilecek pek çok hastalık söz konusu- bu maddenin vitamin emilimini engel- maktır. Pastörizasyon; Sütteki patojen dur (brucella, e.coli gibi). Hastalık sağ- leme etkisinden de kurtulmuş oluruz. mikroorganizmaların vejetatif formları- lık kısmını bir yana bıraktığımızda, as- Fakat yumurtayı çok uzun süre haşla- nın tamamının, diğer mikroorganizma- lında sokaktan satın aldığımız çiğ sü- mak da uygun değildir. Haşlama es- ların büyük bir kısmının sayısını indir- tün içinde ne var ne yok çok da bilgi- nasında 20-30 dakikadan itibaren yu- mek amacı ile yapılan, sütün raf ömrü- miz olmayabiliyor. murta içindeki demir ve sülfür etkileşi- nü uzatan, en az seviyede fiziksel, kim- Bazı satıcıların sütün içine daha yağlı me girer ve demir sülfür halkası oluşur. yasal ve duyusal değişikliklerle sonuç- göstermek için margarin koyduğu ve- Yumurta sarısı etrafındaki çok pişme- lanan ve en az 72 C `de 15 saniye ve- ya kıvamını artırmak rengini beyazlat- den kaynaklanan yeşilimsi renkli kısım ya 63 C’de 30 dakika veya diğer eş- mak için nişasta koyduğu bilinmekte, bu şekilde oluşmaktadır. Yumurtayı değer şartlarda gerçekleştirilen ısıl iş- miktarını artırmak için süte su veya so- kullanacağız anda yıkamak gerekmek- lemdir. UHT(Oda sıcaklığında saklana- da katıldığı bilinmektedir. Siz hangi sü- tedir. Yıkayıp, buzdolabında bekletti- bilen ticari olarak steril bir ürün üret- tü tercih edersiniz, içinde zararlı mik- ğimizde, yumurta kabuğundaki göze- mek amacı ile normal depolama şart- roorganizma olmadığını bildiğiniz sütü nekler açılmakta, bu da yumurtanın içi- larında bozulmaya neden olacak tüm mü yoksa mikroorganizma dahil mar- ne mikroorganizmaların kolay girmesi- mikroorganizmaları ve sporlarını yok garin, nişasta ya da su eklenmiş olma ne neden olmaktadır. Et veya tavuğun eden, en az 135 ihtimali olan sütü mü? da iyi pişmiş olması gerekmektedir. o o o C’de 1 saniyede, uygun zaman sıcaklık kombinasyonunda yüksek sıcaklıkta kısa süreli sürekli akış altında uygulanan ısıl işlemdir. Çiğ sütü evlerimize aldığımızda en fazla kaynatabiliriz, peki kaynatma süresi nedir? Kaynatma süresi uzadıkça sütün içindeki besin öğelerinde de kayıp- 38 Tuz dünyada genel olarak üç yöntemle elde edilmektedir. Deniz suyunun kurutulmasıyla elde edilen deniz tuzu. Deniz veya kaya tuzunun rafine edilmesiyle elde edilen sofra tuzu (Saf Sodyum Klorür). Dünyanın farklı böl- gelerinde çıkarılan kaya tuzu veya kris- Karpuz-peynir zayıflatır iddiasına yöne- tal tuz. Dünyamızın yaklaşık %70’ini lik olarak; karpuz glisemik indeksi yük- denizler oluşturur. Deniz suyunda yak- sek bir meyvedir ve basit karbonhid- laşık olarak %3,5 oranında tuz bulun- rat içerir. Glisemik indeks, yendikten 2 maktadır. Bu oran, denizden denize saat sonra besinlerin gösterdikleri gli- %1 ile %4,5 arasında değişiklik gös- koz yanıtlarının standart olarak alınan termektedir. Denizlerden tuz elde et- ekmeğin gösterdiği yanıta göre yüz- me yöntemi en eski yöntemlerden bi- de değeridir. Peynir ise protein ve yağ ridir. Deniz kenarlarına suni göller yapı- oranı yüksek bir besindir. Karpuz pey- lır, deniz suyu bu suni göllere alınır, gü- nir diyeti ile basit şekeri ve yağ oranı neş enerjisiyle buharlaştırılıp, arta ka- yüksek bir örüntü oluşturulur. lan tuz alınarak elde edilir. Neredey- Doymuş yağ asitlerinden zengin be- se bütün deniz tuzları rafine edilmek- sinler LDL kolesterolünü artırmakta- tedirler. Rafine edilmiş tuzun kaynağı; dır. LDL kolesterol ile aterosklerosizin deniz ve kaya tuzudur. Bu doğal tuz- arasında da doğrusal bir bağlantı bu- lar rafine edilerek içerisindeki 82 ele- lunmaktadır. Doymuş yağlar, hayvan- ment ve iz elementler alınır, geriye sa- sal kaynaklı yağlarda yüksek oranda dece saf sodyum klor kalır. Böylece ra- bulunmaktadır. Kuyruk yağı ve tereyağ fine tuzun doğal tuzla hiçbir ilişkisi kal- bunlardan bazılarıdır. Sabah kahvaltı- maz. Bundan dolayı sofra tuzunun in- sında yaptığınız tosttaki yağı bile azalt- san vücuduna faydasından çok zararı mak, yağın ciddi anlamda az tüketil- vardır. Kaya tuzu, hemen hemen dün- mesini sağlamaktadır. Yapılan bir araş- yanın pek çok yerinde bulunup çıkarıl- tırmada özellikle çocukların ihtiyaçları- maktadır. Ancak kristal tuza şu ana ka- nın iki katı doymuş yağ tükettikleri bu- dar dünyanın pek az yerinde rastlan- lunmuştur. Bu durumda tereyağ tüke- mıştır. Kristal tuzların en önemlisi; Pa- timinin desteklenmesi çok doğru bir kistan sınırları içinden geçen Himalaya yaklaşım değildir. Tabii ki beslenme ye- sıradağlarının altında bulunan Himala- tersizliği söz konusu ise farklı tavsiyeler ya Kristal Tuzudur. Himalaya Kristal Tu- olabilir. Ama kalp damar hastalıkların- zu, yaklaşık olarak 250 milyon yıl ön- dan korunmak için hayatımızdaki doy- ce ana denizin kuruması sonucu oluş- muş yağları azaltmak gerekmektedir. muştur. Himalaya Kristal Tuzunu kaya Salata her öğünde rahatlıkla yiyebile- tuzundan ayıran en önemli özelliği ise; ceğimiz, vitamin ve mineraller açısın- yüksek basınç altında kristalleşmiş ol- dan zengin bir besin olmakla beraber masıdır. Rafine edilmiş tuzların besin çeşitli soslar eklendiğinde durum fark- değeri açısından birbirlerinden farkları lılaşmaktadır. Salatanıza 1 tatlı kaşığı yoktur. Sınırlı miktarda kullanımı gerek- kadar zeytinyağı eklemekte her han- mektedir. Tuzu azaltmak için alınabile- gi bir sakınca yoktur, lezzetini arttırır, cek önlemler arasında; sofrada tuzluk yağda eriyen vitaminlerin emilimini ko- kullanmamak (%15 azaltır), yemekle- laylaştırır. Fakat mayonezle hazırlanan rin tadına bakmadan tuz kullanma alış- soslar kullandığımızda yediğimiz sala- kanlığından vazgeçmek ya da baharat, tanın yağ oranı çok artmaktadır. Sala- maydanoz, nane, kekik, dereotu, re- taların sosunun uygun seçimiyle diyeti zene, fesleğen gibi aroma sağlayıcıları kolaylaştırması, alınan posa miktarının tuz yerine tercih etmek sayılabilir. artırılması söz konusudur. Bizim tavsiyelerimiz kompleks karbonhidratların ve posanın miktarının artırılması, tek bir besine dayalı beslenme programlarından ise uzak durulması, böylece yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması yönündedir. Tüm besin gruplarından ihtiyacımız kadarını almak sağlık açısından önemlidir. Sağlıklı beslenmek, sağlıklı yaşamak demektir. Sağlıklı yaşam için doğru bilgi gereklidir. Bilgi çağında yanlış bilgilerin değerlendirilmesi iyi yapılmalıdır. 39 HASTALARIMIZDAN MEKTUP VAR AKUPUNKTUR TEDAVİSİNİN ARDINDAN... • Hülya BAYAM bize kendinizi tanıtır mısınız? Hayat bir oyun ve bizlerde oyuncuyuz. Bu oyunda bana verilen rolleri soruyorsunuz sanırım. Mühendis olarak halen bankada çalışan bir iş kadını, 2 çocuk sahibi bir anne, 52 yaşında bir eş, spor, müzik, dans ve kişisel gelişim aktivitelerine zaman ayırmaktan mutlu olan bir kadın rolüm var. • Akupunktur merkezimizi kullanmış hastalarımızdan biri olarak, hangi konuda akupunktur tedavisine ihtiyaç duydunuz? Yolunuz akupunkturla nasıl çakıştı? Beden ve ruh sağlığı konusuna özen göstermeye çalışırım. Uzun süredir salon sporu yaparak kilomu kontrol altında tutmaya çalışıyorum. Bu arada yıllardır benimle yaşamaktan oldukça mutlu olan selülitlerimin bedenimi terk etmesini istiyordum. Bedenimde oluşan her türlü iyi ya da kötü duruma benim neden olduğunu bilmeme rağmen değişimini kolaylıkla sağlayamadım. Bir süredir yeniçağın konusu bio enerji, reiki enerjisi gibi konulara ilgi duydum. Beden, ruh ve zihin üçgeninin dengede olması konusunda daha dikkatli olmaya başladım. Bu arada özellikle yinyang dengesi için akupunkturun önemini araştırdım ve uygulamaya karar verdim. • Yani akupunkturu selülit tedavisi için mi kullanmak istediniz? Aslında selülitlerimden kurtulmak için yola çıkmıştım ama şimdi, selülit tedavisi demeyelim. Kalan selülitlerimle barışık olma konusunda, ruhsal ve bedensel denge için demek daha doğru. • Peki ne kadar süredir ve nasıl bir akupunktur tedavisi oldunuz? Nasıl bir sonuç elde ettiniz? Doktorum Mehmet Tuğrul Cabıoğlu selülit için bölgesel yaptığı çalışmanın ilk olduğunu belirtmişti. Tedaviye başladıktan iki ay sonra bölgesel incelmelerle birlikte beklemediğim halde 2-3 kilo kaybım olmuştu. Sonuç beni çok sevindirdi ama sonrasında ruhsal anlamda verdiği denge beni daha çok etkiledi. Tedavi ilerledikçe zihinsel yorgunluğumun minimuma indiğini, pozitifte kalma süremin oldukça uzun olduğunu, içsel huzurumun arttığını belirgin bir şekilde hissettim. • Tedaviniz halen devam ediyor mu? Bir hasta olarak akupunktur uygulamış hatta beklentinizin ötesinde bir sonuç alıp etkilenmiş biri olarak söylemek istediğiniz bir şeyler var mı? İyi ki yolum burayla çakışmış ve akupunktur hayatıma girmiş diyorum. Tedavi süresince migren, siyatik, bel ağrısı, kilo gibi problemleri olan birçok insanla arkadaşlıklarım oldu. Herkes sonucundan, gördükleri ilgi ve sevgiden memnundu. 6-7 aylık bir uygulamadan sonra şimdi 2 ayda bir ayar yapmaya geliyorum. Herkese, akupunkturla sizde olacak dengelenmenin farkına varınız diyorum. Tuğrul hocama ve tedavi sırasında güler yüzüyle, tüm rahatlığımız için elinden geleni yapan Elif hanıma teşekkür ederiz. 40 SİGORTA ŞİRKETLERİ BANKALAR ACIBADEM SİGORTA A.Ş. ESBANK MENSUPLARI EMEKLİ SANDIĞI VAKFI ADAC ÖZEL SAĞLIK SİGORTA (ALMANYA) FORTİS BANK A.Ş. MENSP. EMEKLİ SAND. VAKFI AK SİGORTA A.Ş. GARANTİ BANKASI A.Ş.EMEKLİ VE YARDIM SAND. VAKFI ALLİANZ SİGORTA A.Ş. İŞ BANKASI ANADOLU ANONİM TÜRK SİGORTA A.Ş. ŞEKERBANK VAKFI ANKARA ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ TC MERKEZ BANKASI AXA SİGORTA A.Ş. TC MERKEZ BANKASI SOS.GÜV.VAKFI AXA SİGORTA A.Ş. SAĞLIĞIM TAMAM POLİÇESİ TÜRKİYE VAKIFLAR BANKASI BUPA INSURANCE LTD. İNGİLTERE CGM COMPUGROUP A.Ş. DEMİR HAYAT SİGORTA A.Ş. DUBAİ SİGORTA A.Ş. ERGO SİGORTA A.Ş. EUREKO SİGORTA A.Ş. EURO-CENTER EUROP ASSISTANCE GENERALİ SİGORTA A.Ş. GMC SERVICES INTERNATİONAL FRANSA GROUPAMA SİGORTA A.Ş. GÜNEŞ SİGORTA A.Ş. GÜVEN SİGORTA A.Ş. RESMİ KURUMLAR HALK SİGORTA (BİRLİK SİGORTA) A.Ş. ANAYASA MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI HDI SİGORTA A.Ş. ANKARA SANAYİ ODASI INTER PARTNER ASSISTANCE ANKARA TİCARET ODASI MAPFRE GENEL SİGORTA A.Ş. KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ SAĞLIK BAKANLIĞI MAPFRE GENEL SİGORTA A.Ş. FARK YOK POLİÇESİ MİLLİ REASÜRANS T.A.Ş. MENSP. EMEKL. VE SAĞLIK SAND. VKF. MARM A.Ş. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI METLIFE EMEKLİLİK VE HAYAT SİGORTA A.Ş. TCDD VAKFI MONDIAL ASSISTANCE TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ RAY SİGORTA A.Ş. YEŞİLKART REMED ASSISTANCE BORAJET HAVACILIK TAŞIMACILIIK S.O.S. INTERNATIONAL AMBULANS SERVİSİ A.Ş. GÜNEŞ EKSPRES (SUN EXPRES) HAVACILIK AŞ. SOMPO JAPAN SİGORTA A.Ş. (Fiba Sigorta A.Ş.) HAN HAVACILIK TUR ASSIST HELİPORTUGAL VANBREDA MNG HAVA YOLLARI TAŞIMACILIK A.Ş. YAPI KREDİ SİGORTA A.Ş. SKYLİNE ULAŞIM TİCARET A.Ş. ZİRAAT SİGORTA A.Ş. TÜRK HAVA KURUMU ZÜRİCH SİGORTA A.Ş. YÜZÜAK HAVACILIK 41
Benzer belgeler
Say? 7 / YAZ 2012 - Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
Çocuk Cerrahisi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Dermatoloji
Aşırı Terleme Tedavisi
Botox Uygulaması
Fototerapi
Diş Hekimliği
Endokrinoloji
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiy...
