okul teknoloji planlaması

T. C.
SELÇUK UNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI: İLKÖĞRETİM OKULLARI
İÇİN UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN
YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI
DOKTORA TEZİ
DANIŞMAN
PROF. DR. HALİL İBRAHİM YALIN
HAZIRLAYAN
ASLIHAN SABAN
KONYA
HAZİRAN 2006
2
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR
Yirmi birinci yüzyıl iş performansı becerilerine ilişkin olarak yapılan analizler,
bireylerin (1) yüksek düzeyde kavramayı gerektiren “okuma ve yazma becerileri”ne
sahip olmalarını, (2) kayıtları tutmak, sonuçları hesaplamak, hesap çizelgesini
kullanmak, istatistiksel programları uygulamak, vb işlemler için “temel matematik
becerileri”ne sahip olmalarını ve (3) birçok firma, endüstri ve profesyonel meslek
alanlarındaki yüksek teknolojinin doğası gereği “temel teknoloji okur-yazarlığı
becerileri”ne sahip olmalarını öngörmektedir. Dolayısıyla, okul programı ve
öğretime ilişkin öncelikler, toplumun ve iş dünyasının teknoloji okur-yazarlığı
becerileriyle ilgili beklentilerini de yansıtmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, bilgi
teknolojilerinin okullara entegrasyonu bir zorunluluktur. Bu bağlamda, bu tezde Türk
Eğitim Sistemi için oldukça yeni bir olgu olan “Okul Teknoloji Planlama Süreci”nin
etkin olarak nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği irdelenmiştir.
Benim için oldukça yoğun ve zor geçen bu tezin hazırlanma sürecinde
öncelikle benden desteğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili eşim Doç. Dr. Ahmet
SABAN’a çok teşekkür ederim. Bunun yanı sıra, anneme (Figen), babama (Güner),
anneanneme (Nafiye) ve kardeşlerime (Neslihan ve Oğuzhan) bütün zor
zamanlarımda yanımda oldukları için hayatım boyunca minnettar olacağımı
belirtmek isterim. Ve çocuklarım; biricik kızım İlay yüksek lisans döneminde beni
yalnız bırakmayıp dünyaya geldi. Oğlum Kutay ise, doktora dönemimde bu dünyaya
gelerek yoğun ve stresli anlarımda beni karşılıksız sevgisiyle teselli etmeye çalıştı.
İkisine de bana anlayış gösterdikleri ve beni yalnız bırakmadıkları için sonsuz
teşekkür ediyorum ve iyi ki varsınız diyorum.
Ayrıca, doktora çalışmam süresince benden yardımlarını eksik etmeyen değerli
danışmanım Prof. Dr. Halil İbrahim YALIN’a ve tez jürimi oluşturan değerli
hocalarım Prof. Dr. Ömer ÜRE’ye, Doç. Dr. Mustafa ÇELİKTEN’e, Yrd. Doç. Dr.
İsa KORKMAZ’a ve Yrd. Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ’e yapıcı eleştirilerinden ve
katkılarından dolayı sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Son olarak, anket çalışmamın
gerçekleştirilmesinde sunduğu yardımlarından dolayı Özel Konya Esentepe İÖO
Bilgisayar Öğretmenine çok teşekkür ederim.
3
Bu tez, doktora derecemin bir ön-şartı olarak gerçekleştirildi. Ancak, şu
kadarını ifade etmeliyim ki, bu tez benim kişisel ve profesyonel gelişimim için bir
dönüm noktasıydı ve bir akademisyen olarak çok anlamlı bulduğum bir süreç
sonucunda gerçekleşti. Bu nedenle, bu tez benim için orijinal amacından (doktora
diplomasından) çok daha fazlasını başardı. Bu süreç esnasında, örneğin, azimli,
sabırlı, sistemli (amaçlı) çalışmanın değerini bir kez daha kavradım. Ayrıca,
düşünme, yazma, iletişim, teknoloji, vb alanlara ilişkin becerilerim daha da gelişti,
zenginleşti. Dolayısıyla, bu tezin tamamlanması esnasında bendeki bu olumlu
değişime ve gelişime etki eden bütün kişilere sonsuz teşekkür ediyorum.
Aslıhan SABAN
Haziran 2006
4
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI: İLKÖĞRETİM OKULLARI İÇİN
UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME
SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI
ÖZET
Bu araştırmanın genel amacı “okul teknoloji planlaması“ olgusunu irdelemek
ve etkili okul teknoloji planlamasına ilişkin olarak ilköğretim okulları için
uygulamalı bir model önerisi sunmaktır. Araştırmada, ayrıca, teknoloji planlama
olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlara da dikkat
çekilmektedir. Araştırmada, temel olarak AR-GE (Araştırma & Geliştirme)
metodolojisi kullanılmıştır. Buna ek olarak, araştırma kapsamına dahil edilen Özel
Konya Esentepe İlköğretim Okulunun teknoloji profilini ortaya çıkarmak için “Okul
Teknoloji Profili Anketi (OTPA)“ araştırmacı tarafından derlenip uygulanmıştır.
Araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeline” göre, etkili
bir teknoloji planlama süreci birbiriyle etkileşimli 11 temel boyuttan oluşmalıdır. Bu
boyutlar şunlardır: (1) Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak, (2) Vizyon
Geliştirmek, (3) Amaç Belirlemek, (4) Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek,
(5) Eylem Planı Geliştirmek, (6) Bütçeyi Organize Etmek, (7) Okulun Teknolojik
Altyapısını İnşa Etmek, (8) Profesyonel Gelişimi Planlamak, (9) Bakım ve Teknik
Desteği Organize Etmek, (10) Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak ve (11)
Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek. Yine, araştırma sonuçlarına göre, modelin
uygulandığı Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknoloji entegrasyonu hususunda
göreceli olarak oldukça iyi bir konumda olduğu gözlenmiştir. Öte yandan, söz
konusu bu entegrasyon sürecinin (bu çalışmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji
Planlama Modeli”nin boyutlarıyla birebir ilişkilendirildiğinde) sistematik olmadığı
ve daha çok öğretim personeli bazında bireysel bir çaba olarak algılandığı ve
gerçekleştirilmeye çalışıldığı sonucuna varılmıştır.
ANAHTAR KAVRAMLAR
Okul Teknoloji Planlaması; Okul Teknoloji Değerlendirmesi; Okul Teknoloji
Koordinatörü, Eğitimde AR-GE Metodolojisi; Model Geliştirme
5
SCHOOL TECHNOLOGY PLANNING: AN APPLIED MODEL PROPOSAL
FOR ELEMENTARY SCHOOLS AND ITS IMPLICATIONS FOR THE
TEACHER TRAINING SYSTEM
ABSTRACT
The main purpose of this study is twofold: (1) to examine the issue of “school
technology planning” and (2) to propose an applied model for elementary schools in
relation to effective technology planning in schools. Moreover, the implications of
the “technology planning” issue for teacher training systems are also pointed out. In
this research, the R&D (Research & Development) methodology was used. In
addition to this methodology, the “School Technology Profile Survey (STPS)” was
compiled and used in order to find out the technology profile of Private Konya
Esentepe Elementary School. According to the proposed “Elective School
Technology Planning Model”, an effective technology planning process must
encompass 11 interconnected dimensions. These dimensions are: (1) Establishing a
Technology Planning Committee, (2) Developing a Vision, (3) Setting Goals and
Objectives, (4) Analyzing Technology Needs, (5) Developing an Action Plan, (6)
Organizing the Budget, (7) Building a Technology Infrastructure, (8) Planning the
Professional Development, (9) Organizing Maintenance and Technical Support, (10)
Involving Parents and Community, and (11) Evaluating the Process and Outcomes.
Additionally, according to the results, Private Konya Esentepe Elementary School is
considered to be relatively good in the technology integration process. On the other
hand, when the school’s technology integration process is associated with the
Elective School Technology Planning Model’s 11 dimensions, it is perceived to be
more of a personal effort on the part of the school’s teaching staff, rather a systemic
school-wide undertaking.
KEY WORDS
School Technology Planning; School Technology Evaluation; School Technology
Coordinator; R&D Methodology In Education; Model Development
6
İÇİNDEKİLER LİSTESİ
BÖLÜM 1
GİRİŞ ....................................................................................................................... 1
1.1. PROBLEM DURUMU ............................................................................................ 1
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI ...................................................................................... 7
1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ...................................................................................... 7
1.4. TANIMLAR .......................................................................................................... 8
1.5. TEZİN ORGANİZASYONU .................................................................................. 10
BÖLÜM 2
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR ................. 11
2.1. LİTERATÜR ANALİZİ......................................................................................... 11
2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler................................. 11
2.1.2. Okul Teknoloji Planlaması Olgusuna Genel Bir Bakış............................ 17
2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar ..................... 19
2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler.......................... 20
2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar ............................ 21
2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler................... 22
2.2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ..................................................................................... 25
2.2.1. Okul Teknolojisi Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirmesine
İlişkin Araştırmalar ........................................................................................ 25
2.2.2. Teknolojinin Okullara Entegrasyonunu Etkileyen Faktörlere İlişkin
Araştırmalar ................................................................................................... 28
2.2.3. Okul Teknoloji Koordinatörünün Görev, Rol ve Sorumluluklarına
İlişkin Araştırmalar ........................................................................................ 31
BÖLÜM 3
YÖNTEM............................................................................................................... 34
3.1. BİR ARAŞTIRMA MODELİ OLARAK AR-GE METODOLOJİSİ ............................. 34
3.2. BU ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GE MODELİ........................................... 37
3.3. OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA)..................................................... 39
3.4. VERİLERİN ANALİZ EDİLMESİ VE YORUMLANMASI .......................................... 41
3.5. ANALİZ BİRİMİ (ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO) HAKKINDA BİLGİ ................... 41
BÖLÜM 4
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
MODELLERİ.................................................................................................. 45
4.1. OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELLERİ ...................................................... 45
4.1.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama
Modeli ............................................................................................................ 45
4.1.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama
Modeli ............................................................................................................ 51
4.1.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli .......... 54
4.1.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama
Modeli ............................................................................................................ 60
7
4.1.5. Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi ................................... 66
4.2. OKUL TEKNOLOJİ DEĞERLENDİRME MODELLERİ ............................................. 74
4.2.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme
Rehberi ........................................................................................................... 75
4.2.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) Tarafından
Geliştirilen “the STaR Chart” ........................................................................ 81
4.2.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli ................. 88
4.2.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli ............. 94
4.2.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu............... 98
BÖLÜM 5
SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ VE ÖZEL KONYA
ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULUNDA UYGULANMASI................ 103
5.1. SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ........................................... 103
5.1.1. Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak............................................. 104
5.1.2. Vizyon Geliştirmek ................................................................................ 107
5.1.3. Amaç Belirlemek ................................................................................... 109
5.1.4. Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek.......................................... 111
5.1.5. Eylem Planı Geliştirmek ........................................................................ 113
5.1.6. Bütçeyi Organize Etmek ........................................................................ 114
5.1.7. Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ........................................... 114
5.1.8. Profesyonel Gelişimi Planlamak ............................................................ 116
5.1.9. Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek............................................ 121
5.1.10. Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak..................................... 122
5.1.11. Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek ................................................... 123
5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO TEKNOLOJİ PROFİLİNİN “SEÇMECİ OKUL
TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ”NE GÖRE ORTAYA ÇIKARILMASI.................. 127
5.2.1. Boyut 1: Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak.............................. 128
5.2.2. Boyut 2: Vizyon Geliştirmek ................................................................. 128
5.2.3. Boyut 3: Amaç Belirlemek..................................................................... 129
5.2.4. Boyut 4: Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek ........................... 134
5.2.5. Boyut 5: Eylem Planı Geliştirmek ......................................................... 138
5.2.6. Boyut 6: Bütçeyi Organize Etmek ......................................................... 139
5.2.7. Boyut 7: Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ............................ 140
5.2.8. Boyut 8: Profesyonel Gelişimi Planlamak ............................................. 142
5.2.9. Boyut 9: Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek............................. 145
5.2.10. Boyut 10: Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak .................... 147
5.2.11. Boyut 11: Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek................................... 148
BÖLÜM 6
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI OLGUSUNUN ÖĞRETMEN
YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR... 152
6.1. HİZMET-ÖNCESİ ÖĞRETMEN EĞİTİMİ............................................................. 152
6.2. OKUL TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ EĞİTİMİ ................................................... 159
6.2.1. Okul Teknoloji Koordinatörü Olgusu .................................................... 159
6.2.2. Okul Teknoloji Koordinatörünün Nitelikleri ......................................... 161
6.2.3. Frazier’in (2003) Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi....................... 164
8
BÖLÜM 7
SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................... 177
7.1. EĞİTİMCİLER İÇİN ÖNERİLER .......................................................................... 179
7.2. ARAŞTIRMACILAR İÇİN ÖNERİLER .................................................................. 181
KAYNAKLAR .................................................................................................... 182
EK 1 ...................................................................................................................... 188
OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA) ......................................... 188
9
ÇİZELGELER LİSTESİ
ÇİZELGE 2.1. ÖĞRENCİLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ ..................... 14
ÇİZELGE 2.2. ÖĞRENCİLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS
GÖSTERGELERİ.................................................................................................... 15
ÇİZELGE 3.1. OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİNDE (OTPA) YER ALAN SORULARIN
SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİNİN BOYUTLARINA GÖRE
DAĞILIMI ............................................................................................................ 40
ÇİZELGE 4.1. MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999) OKUL TEKNOLOJİSİ
DEĞERLENDİRME REHBERİ ................................................................................. 76
ÇİZELGE 4.2. THE CEO FORUM ON EDUCATİON AND TECHNOLOGY (2001)
TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN “THE STAR CHART” MODELİ .................................. 82
ÇİZELGE 4.3. KİMBALL VE SİBLEY’İN (1997) TEKNOLOJİK OLGUNLAŞMA MODELİ .... 89
ÇİZELGE 4.4. SALİNA’NIN (2001) OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME
MODELİ ............................................................................................................... 95
ÇİZELGE 4.5. RAİ’NİN (2004) OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME
KILAVUZU ........................................................................................................... 99
ÇİZELGE 5.1. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NUN ÖĞRENCİLER İÇİN GELİŞTİRDİĞİ
TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI PERFORMANS GÖSTERGELERİ ........................... 130
ÇİZELGE 5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU TEKNOLOJİ
EKİPMANI .......................................................................................................... 135
ÇİZELGE 5.3. ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU BİLGİSAYAR
BİLGİLERİ .......................................................................................................... 136
ÇİZELGE 5.4. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO İÇİN BÜTÇE PLANI ................................ 140
ÇİZELGE 6.1. ÖĞRETMENLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ ................ 153
ÇİZELGE 6.2. ÖĞRETMENLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS
GÖSTERGELERİ.................................................................................................. 155
10
ŞEKİLLER LİSTESİ
ŞEKİL 3.1. DİCK VE ARKADAŞLARININ (2001) ÖNE SÜRDÜĞÜ AR-GE DÖNGÜSÜ
“ÖRNEK 1”.......................................................................................................... 36
ŞEKİL 3.2. FRAZİER’İN (2003) UYGULADIĞI AR-GE DÖNGÜSÜ “ÖRNEK 2” ............... 37
ŞEKİL 3.3. ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GE DÖNGÜSÜ ....................................... 39
ŞEKİL 4.1. MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999) GELİŞTİRDİĞİ SEKİZ-BOYUTLU
TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ......................................................................... 47
ŞEKİL 4.2. APPLE COMPUTER INC.’İN (2005) GELİŞTİRDİĞİ ALTI-AŞAMALI
TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ......................................................................... 52
ŞEKİL 4.3. JONES’UN (2005) 11-HALKALI STRATEJİK TEKNOLOJİ PLANLAMA
MODELİ ............................................................................................................... 55
ŞEKİL 4.4. KNUTH VE ARKADAŞLARININ (1996) YEDİ-KATEGORİLİ TEKNOLOJİ
PLANLAMA MODELİ ............................................................................................ 61
ŞEKİL 4.5. ANDERSON’UN (1996) BENİMSEDİĞİ 6-SAFHALI TEKNOLOJİ PLANLAMA
MODELİ ............................................................................................................... 67
ŞEKİL 5.1. SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ ..................................... 104
ŞEKİL 6.1. FRAZİER’İN (2003) TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ REHBERİ....................... 164
ŞEKİL 6.2. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN ÖĞRENME VE ÖĞRETMEYE İLİŞKİN
ROLLERİ ............................................................................................................ 165
ŞEKİL 6.3. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN MASAÜSTÜ DESTEK HİZMETLERİNE
İLİŞKİN ROLLERİ ............................................................................................... 168
ŞEKİL 6.4. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN AĞ OPERASYONUNA İLİŞKİN
ROLLERİ ............................................................................................................ 171
ŞEKİL 6.5. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN YÖNETİMSEL BİLGİSAYAR
SERVİSLERİNE İLİŞKİN ROLLERİ ........................................................................ 173
ŞEKİL 6.6. TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN BÜTÇE VE PLANLAMAYA İLİŞKİN
ROLLERİ ............................................................................................................ 175
11
TABLOLAR LİSTESİ
TABLO 3.1. KATILIMCILARA İLİŞKİN KİŞİSEL BİLGİLER .............................................. 43
TABLO 3.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO ÖĞRENCİ SAYISININ SINIFLARA VE
CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI ................................................................................. 44
TABLO 5.1. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANIM
DÜZEYLERİ ....................................................................................................... 138
TABLO 5.2. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NDA KULLANILABİLEN TEKNOLOJİK
ARAÇLAR .......................................................................................................... 142
TABLO 5.3. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN İNTERNETİ KULLANMA
NEDENLERİ ....................................................................................................... 143
TABLO 5.4. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANMAYI
ÖĞRENME YOLLARI .......................................................................................... 143
TABLO 5.5. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM
TEKNOLOJİLERİ YETERLİK ALANLARINA İLİŞKİN ALGILARI ............................. 144
TABLO 5.6. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN
HİZMET-İÇİ EĞİTİME İHTİYAÇ DUYDUKLARI ALANLAR .................................... 145
TABLO 5.7. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN
YARDIM İÇİN BAŞVURDUĞU KİŞİLER ................................................................ 146
TABLO 5.8. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİ
KOORDİNATÖRÜNÜN NİTELİKLERİNE İLİŞKİN ALGILARI ................................... 147
TABLO 5.9. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN ÖĞRENCİ
ÖĞRENMESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI ...................................... 149
TABLO 5.10. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO YÖNETİM PERSONELİNİN
TEKNOLOJİNİN ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI ...................................................... 149
TABLO 5.11. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO PERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN
ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ KULLANIMINI ENGELLEYEN FAKTÖRLERE
İLİŞKİN ALGILARI .............................................................................................. 150
TABLO 5.12. ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO BİLGİSAYAR ÖĞRETMENİN
TEKNOLOJİNİN OKULDAKİ UYGULANMASINA İLİŞKİN ALGILARI ...................... 151
12
BÖLÜM 1
GİRİŞ
Bu bölümde, problem durumu ortaya konularak araştırmanın amacı ve önemi
açıklanmakta ve araştırmada kullanılan belli başlı kavramların tanımı yapılmaktadır.
1.1. Problem Durumu
Teknoloji, bilim ile uygulama arasında bir köprü görevi görmektedir. Yalın’ın
(2003, s. 2) aktardığına göre, Galbraith teknolojiyi “bilimsel ya da diğer sistematik
bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanması” olarak tanımlar. Benzer
şekilde, Alkan (1984) teknolojiyi bilimin ulaşım, hizmet, eğitim, üretim, tıp, vb
birçok alandaki sorunlara doğrudan uygulanması olarak tanımlar. Alkan’a (1984, s.
15) göre teknoloji, “insan – makine sistemlerinin desenlenmesi, organizasyonu ve
işletilmesini kapsayan” ve bu bağlamda “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler,
sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli . . . öğelerin belirli bir
düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi
yapan bir disiplindir”. Bütün bu tanımlarda da görüldüğü üzere teknoloji,
“araştırmalar ve kuramsal açıklamalar ile uygulayıcılar tarafından karşılaşılan
sorunlar arasında bir köprü görevi görmektedir” (Yalın, 2003, s. 2).
Bilim ve teknolojideki çağdaş gelişmeler, toplumsal yaşamın her alanına,
değişimi sürekli izlemeyi gerektiren bir hızla yansımaktadır. Bir yandan nüfus artışı
ve eğitim hizmetlerinden yararlananların yoğunluğu, diğer yandan da bilginin hem
nitel olarak gelişip karmaşıklaşması hem de nicel olarak artışı, çağdaş eğitim
sistemlerini daha verimli kılabilme yollarının da sürekli olarak sorgulanması ve
irdelenmesi gereğini zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk, Alkan (1998, s. 5)
tarafından şu şekilde vurgulanmaktadır: “Eğitimciler daha çok öğrenciye, daha az
zamanda, daha fazla bilgi öğrenme olanağı sağlamak zorunda kalmaktadırlar. Bu
nedenle, öğrenimin daha verimli olmasını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve
yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Öğrenci ve öğretmenlerin gereksinim
duydukları bilgileri kendi kendilerine arayıp bulma ve kullanma yeteneği
13
geliştirmeleri zorunlu olmaktadır”. Bu durum, doğal olarak, sürekli gelişen bilgi
teknolojisinin çağdaş eğitim sistemlerinde etkin olarak nasıl kullanılması gerektiği
sorusunu gündeme getirmektedir.
Bu bağlamda, Türkiye'de bilgisayarların ve İnternet erişiminin devlet okullarına
getirilmesi, öğretmenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanmalarına yönelik eğitilmesi
ve bilgi teknolojilerinin eğitim sistemiyle bütünleşmesi amacıyla çalışmalar
başlatılmıştır. T. C. Milli Eğitim Bakanlığı “Temel Eğitim Programı”nı 4306 sayılı
yasayla sekiz yıla çıkarmasıyla birlikte temel eğitimin kalitesinin arttırılmasına
yönelik olarak I. Faz faaliyetleri çerçevesinde 1998-2003 yıllarını kapsayan dönemde
81 ilde 2802 ilköğretim okuluna 3188 Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıfı kurmuştur.
Ayrıca, bilgi teknolojilerinin öğretimde kullanımına yönelik kapsamlı bir hizmet-içi
eğitim sağlamak amacıyla temel eğitim öğretmenlerinin, okul müdürlerinin,
ilköğretim müfettişlerinin, il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü yetkililerinin
kapasitelerinin güçlendirilmesi yönünde uygulamalar başlatmıştır (MEB, 2000).
T. C. Milli Eğitim Bakanlığı BT Sınıfları uygulamasına ilişkin başlıca hedefler
aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim
tarihi: 22 Mart 2006):
•
Bilgi Teknolojileri araçlarını kullanarak toplum, okul, öğretmenler ve
öğrenciler arasındaki işbirliğini geliştirmek.
•
Öğrenme ortamlarını eğitsel yazılımlar, elektronik referanslar, uygulama
yazılımları ve eğitsel oyunlarla desteklemek; böylece eğitimin niteliğini
arttırmak.
•
Bilgi Teknolojisi araçlarını temel eğitimin birinci sınıfından başlayarak
sekizinci sınıfına kadar öğrenme ortamlarına entegre etmek.
•
Her öğrenciye eğitim hayatı boyunca her türlü gelişmiş bilgi teknolojisi
araçlarına (bilgi kaynaklarına) ulaşma olanağı sağlamak.
•
Bütün öğrencilere doğru zamanda ve yerde, doğru bilgi teknolojisi aracını
kullanma yeteneğini kazandırmak.
•
Bilgi Teknolojisi araçları ile bilgiye ulaşma, problem çözme, bilginin
işlenmesi ve sunulması becerilerini bütün öğrencilere kazandırmak ve
14
onlara Bilgi Teknolojisi araçlarını günlük hayatta nasıl kullanabileceklerini
öğretmek.
•
Öğrencileri pasif öğrenme ortamlarından kurtararak, kendi kendilerine aktif
bir şekilde öğrenme yeteneği kazanmalarını sağlamak.
•
Öğrencilerin İnterneti, çizim programlarını, kelime işlemcileri, elektronik
tablolama ve sunum yazılımları, vb araçları öğrenme süreçlerinde yardımcı
araçlar olarak kullanmalarını sağlamak.
•
Öğretmenlerin ders plânlarını hazırlama, derslerini uygulama, ölçmedeğerlendirme araçlarını geliştirme, not verme, eğitsel materyalleri
hazırlama
ve
kendilerini
geliştirme
çalışmalarında
bilgisayarları
yönetimlerinde
kullanılmasını
kullanmalarını sağlamak.
•
Bilgi
Teknolojileri
araçlarının
okul
gerçekleştirerek veri tabanları, kelime işlemci, sunum yazılımları, vb
yoluyla idarî işlerin kolaylaştırılmasını ve daha etkin hale getirilmesini
sağlamak.
•
İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerinin işlevlerinin, bilgi teknolojileri
araçları desteğiyle yürütülmesi için bir Yönetim Bilgi Sistemi kurmak.
81 ilde 2802 okulda kurulmuş olan Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıflarının tüm
donanım ve donatımı Bakanlık tarafından sağlanmıştır. Bakanlık BT Sınıfları için
seçilen ilköğretim okullarına, bilgisayarlar, yazıcılar, eğitim yazılımları, eğitsel
içerikli oyunlar, elektronik referanslar, video, tepegöz, televizyon, yansıtma perdesi,
beyaz tahta, eğitsel içerikli video kaset ve saydamlar, bilgisayar okur-yazarlığı için
ofis yazılımları, bilgisayar masası, sandalye, dolap, vb. donatılar göndermiş ve BT
Sınıfı olarak kullanılacak dersliklerin belirli standartlara göre düzenlenmiş haliyle
okula teslimini sağlamıştır. Ayrıca, öğretmenler odasında kullanılmak üzere
öğretmen bilgisayarları ve idarede kullanılmak üzere bilgisayar ve yazıcı da
gönderilmiştir. Kurulan ekipmanlar için donanım firmalarından üç yıllık garanti ve
bir yıl ücretsiz İnternet bağlantısı da sağlanmıştır (MEB, 2000).
Bu konuda, ayrıca, İl Milli Eğitim Müdürlüklerine yol göstermek, il düzeyinde
danışmanlık yapmak üzere Eğitici Bilgisayar İl Formatörleri (250 kişi)
15
yetiştirilmiştir. Eğitici Formatör öğretmenler, okul formatörleri ile paylaşmaları
amacıyla bilgi ve eğitim teknolojileri konusunda Bakanlık tarafından eğitimden
geçirilerek il bazında formatörlük kurslarının düzenlenmesi, BT Sınıflarının
izlenmesine yönelik planların hazırlanması, uygulamaya yönelik değerlendirme
raporlarının hazırlanması ve ilgili birimlere duyurulması, eğitim yazılımlarının
kullanımlarının sağlanması gibi konularda İl Milli Eğitim Müdürlüklerine
danışmanlık ve onlarla işbirliği yapmakla yükümlü tutulmuşlardır. Okullar düzeyinde
ise bu yükümlülük Bilgisayar Formatör öğretmenlerine verilmiştir. BT Sınıfı bulunan
her okulda en az bir formatör öğretmenin bulunmasını hedefleyen Bakanlık,
Bilgisayar Formatör öğretmenlerini “değişimin öncüleri” olarak nitelendirmiştir
(MEB, 2001).
T. C. Milli Eğitim Bakanlığının 2004 yılında başlattığı temel eğitim
programının II. Faz uygulaması kapsamında Temel Eğitim Projesine yönelik olarak
yapılan çalışmalar şunlardır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim tarihi:
22 Mart 2006):
•
6255 Projeksiyon Cihazı İhalesi.
•
3000 İlköğretim Okuluna 4002 Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) Sınıfı
kurulması.
•
1400 İlköğretim Okuluna BİT Sınıfı kurulması (Bu kapsamda okullara
projeksiyon cihazı gönderilecektir).
•
4000 Kırsal ve Gecekondu İlköğretim Okuluna Eğitim Materyali İhalesi
(Mikroskop, Televizyon, DVD oynatıcı, haritalar, küre, vücudumuzdaki
sistemler ve duyu organlarıyla ilgili modeller, levhalar ve şemalar, dijital
terazi, atom modeli, DNA modeli, matematik seti, Hayat Bilgisi dersiyle
ilgili resimli kartlar, güneş sistemi modeli, dünya ve ay modeli, pusula).
•
800 Anasınıfına Eğitim Materyali İhalesi.
Dünyadaki birçok ülke de, teknolojik gelişmelere paralel olarak, öğrencilerin
teknolojinin hakim olduğu toplum yaşantısına daha iyi hazırlanmasını sağlamak
amacıyla teknolojinin (özelliklede de bilgisayar ve İnternet teknolojisinin) öğrenme
ve öğretme amaçlı olarak okullardaki kullanımını yaygınlaştırmak için çalışmalar
başlatmıştır. Hayes ve Bybee’nin (1995) ve National Center for Education
Statistics’in (2000) raporlarına göre, örneğin, ABD’de 1988-1989 öğretim yılında
16
bilgisayar başına düşen öğrenci sayısı 22 iken 1995 yılında bu sayı 12’dir. 1999
yılına gelindiğinde ise, bilgisayar-öğrenci oranı, 1/6’dır. Ayrıca, Kleiner ve Lewis
(2003) aynı ülkedeki devlet okullarının 1994 yılında %35’inin İnternet erişim
imkanına sahip iken 2002 yılı itibariyle bu okulların %99’unun İnternet erişim
imkanına kavuştuğunu ifade etmiştir.
Okulların teknolojiyi öğretme- öğrenme sürecini geliştiren etkili bir araç olarak
algılamaya
başlamasıyla
birlikte,
teknoloji
öğretmen-merkezli
bir
eğitim
anlayışından öğrenci-merkezli bir eğitim anlayışına doğru bir paradigma değişimini
kolaylaştırmıştır. Diğer bir ifadeyle teknoloji, okullarda öğrenme-merkezli
uygulamalara ağırlık veren eğitim reformlarının uygulanmasında bir katalizör görevi
görmektedir. İnternet, örneğin, öğrenme ve öğretme faaliyetlerini ve fırsatlarını
sınıfın dört duvarının ötesine taşımıştır. İnternetle ilişkili teknoloji, her yaş
grubundaki öğrencilerin daha önce görülmemiş bir düzeyde bilgi inşa etme sürecine
katılımını sağlamakta ve öğretim sürecinin her öğrencinin bireysel ilgi ve
ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde bireyselleştirilmesine katkıda bulunmaktadır.
Öğrencilerin teknolojiyi öğrenme sürecinde kullanmaları, ayrıca, öğrenci ve
öğretmen arasındaki ilişkilere yeni bir dinamik boyut getirmektedir. Öğrenciler,
kendi öğrenmelerini organize etmek için daha çok sorumluluk almakta ve araştırma
yoluyla daha çok öğrenmektedir. Öğretmenler de, öğrencilerin bilgiyi üretenler
olmaları için onlara yardım etmekte ve onları bilgilerini diğerleriyle paylaşmaları
için cesaretlendirmektedir. Teknolojiden en yüksek düzeyde faydalanılması
durumunda öğretmenin rolü geleneksel “tebeşir-konuşma-ders kitabı”na dayalı
öğretim yaklaşımından öğrenmeyi yönlendirme ve öğrencilerin kendi öğrenme
amaçlarını gerçekleştirmelerine yardım etme yaklaşımına doğru değişmektedir.
Vurgulamak gerekirse, teknolojinin farklı disiplin alanlarındaki öğrenmeyi
destekleyen bir araç olarak potansiyeli oldukça yüksektir (McNabb, Valdez,
Nowakowski, & Hawkes, 1999). Örneğin, yazma süreci birçok öğrenci için çok zor
bir süreçtir; çünkü yazıların tekrar tekrar gözden geçirilmesi ve düzeltilmesi
zorunluluğu söz konusudur. Günümüz kelime-işlem programları ve yazarlık araçları,
bu tür öğrencilere ilk taslaklarını gözden geçirme, düzeltme ve mümkün olan en iyi
hale getirme fırsatları sunmaktadır. Benzer şekilde, teknolojiyle birlikte hesap
makinelerinin kullanımı ve grafik oluşturma öğrenciler için daha kolay hale gelmiş
17
ve bu durum matematikte problem çözme sürecinin doğasını değiştirmiştir.
Teknolojinin fen bilgisi öğretiminde kullanılması ise, yeni bilimsel verilerin keşfine
ve teknolojinin yaşayan canlılar üzerindeki etkisinin daha çarpıcı bir şekilde
görülmesine ilişkin fırsatlar sunmaktadır. Son olarak, teknoloji, sosyal bilgiler
öğretimi için de değerlidir. Örneğin, coğrafik haritalama ve tarihle ilgili yazılım
programlarının ilköğretim okulları öğrencilerinin kullanımına sunulması, onların
kendilerinin dışındaki dünyayı keşfetmelerine ve onu daha iyi anlamalarına yardımcı
olmaktadır. Ayrıca, çeşitli simülasyon programları öğrencilere rol oynama yoluyla
çeşitli tarihsel olayları canlandırma ve bu olaylarda kararlar alma fırsatları
sunmaktadır.
Açıkça görüleceği üzere, günümüzde bilgi artışı hızla devam ettikçe, okulların
ve öğretim programlarının da bu hıza uyum sağlaması bir zorunluluktur. Bugün
dünyanın birçok eğitim kurumundaki eğitimciler, veliler ve diğer eğitimle ilgilenen
bireyler teknolojinin okul çapındaki bir gelişime nasıl katkı sağlayacağı konusunda
kafa yormaktadır. Bu tür okul reform çabaları, bütün öğrenciler için yüksek düzey
öğrenme standartlarının saptanmasına, öğrencilere yönelik zengin bilgilerin
sunulmasına ve öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayacak öğretim
stratejilerinin geliştirilmesine rehberlik etmektedir. Bu yönüyle teknoloji, sistemli
okul değişimine götüren “okul reform çabaları”nın en önemli bir parçasıdır ve okul
reformu için bir katalizör görevi görmektedir (Collins, 1991). Çünkü, teknolojinin
okuldaki öğretim programı, öğretim süreci ve öğrenci öğrenmesi üzerinde önemli bir
etkisi söz konusudur (Lockard, 2001).
Dolayısıyla, Bracci’nin (1999) de ifadesiyle, “Teknolojinin okullara
entegrasyonu gerekli midir?” sorusu günümüzde artık geçerliğini yitirmiştir. Esas
sorulması gereken soru ise şudur: “Teknolojinin okullara entegrasyonu nasıl
gerçekleştirilebilir?” Bu bağlamda, “okul teknoloji planlaması” olgusu, bu
çalışmanın genel çerçevesini ve kapsamanı oluşturmaktadır. Bu genel çerçeveye
bağlı olarak, okul teknoloji planını oluşturan öğeler, bu planın okullar tarafından
nasıl geliştirildiği, teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler, okul
teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları ve okullardaki teknoloji
planlamasının hizmet-öncesi ve hizmet-içi öğretmen eğitimi uygulamalarına etkileri,
vb konular bu çalışmada incelenen ve tartışılan ana temalar arasındadır.
18
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın genel amacı, okul teknoloji planlaması ve değerlendirmesi için
literatürde öne sürülen modelleri inceleyerek yeni (seçmeci) bir “okul teknoloji
planlama modeli” geliştirmektir. Bu genel amaç çerçevesinde, bu araştırmada
cevaplandırılmaya çalışılan başlıca sorular şunlardır:
1. Öğretmen ve öğrencilerin teknoloji okur-yazarı olabilmeleri için teknolojiye
ilişkin kazanmaları gereken bilgi ve beceriler nelerdir?
2. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu olumlu ve olumsuz yönde
etkileyen faktörler nelerdir?
3. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu başarılı bir şekilde
gerçekleştirmek
için
“etkili
bir
teknoloji
planlama
süreci
nasıl
gerçekleştirilebilir?”
4. Etkin bir “okul teknoloji planı” hangi boyutlardan oluşur?
5. Okullar kendi teknoloji planlarını, programlarını ve uygulamalarını
süreklilik esasına dayalı olarak nasıl değerlendirebilir?
6. Okul teknoloji planlamasının öğretmen yetiştirme sistemi açısından
doğurduğu sonuçlar nelerdir?
7. “Okul teknoloji planlaması olgusu”, Eğitim Fakülteleri Bilgisayar ve
Öğretim Teknolojileri Bölümlerinin yeniden yapılandırılması kapsamında
ne tür bir değişim öngörmektedir?
8. Okul teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
Günümüzde, bireyler hayatın her alanında daha fazla bilgiyle karşı karşıya
kalmaktadır. Ayrıca, bilgiye ulaşma, bilgiyi öğrenme ve bilgiyi yönetme gibi
nitelikler günümüz çağdaş toplumlarının ihtiyaç duyduğu insan profilinin temel
niteliklerini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, temel eğitimin ilk yıllarından itibaren
öğrencilerin bilgileri elde etme, anlama ve değerlendirme becerilerine sahip bireyler
olarak uygun okul programlarıyla yetiştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu
bağlamda, kelime-işlemciler, veri tabanları, İnternet kaynakları, vb bilişim
19
teknolojilerinin okul programlarına entegrasyonu mümkün olan en kısa zamanda ve
en etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, okulların
ivedilikle teknolojik açıdan donanımlı öğrenme ortamları haline dönüştürülmeleri
önemlidir. Bu açıdan bakıldığında bu çalışma, “okul teknoloji planlama süreci”ne
dikkat çekerek, bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonu hususunda eğitimcilere
uygulamalı bir model önerisi sunmakta ve “okul teknoloji planlaması” olgusunun
öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçları irdelemektedir.
Öte yandan, öğretim teknolojisinin okul programına entegrasyonu, birçok
farklı okul üyesinin koordinasyonunu ve kararlılığını gerektiren zorlu ve karmaşık
bir süreçtir. Birçok eğitimci (örneğin, Bailey, 1997; Barnett, 2001; Cole, 1999),
stratejik teknoloji planlamasının bu sürecin en temel basamağını oluşturduğunu
vurgulamaktadır. Ancak birçok okul, teknolojinin sınıfta başarılı bir şekilde
uygulanmasını sağlayacak etkin bir teknoloji planının nasıl geliştirileceği konusunda
bilgi ve beceri sahibi değildir. Bu açıdan ele alındığında, bu araştırmanın sonuçları,
teknoloji planlarının öğretim teknolojisinin okullara entegrasyonu sürecine etkisini
daha iyi anlamaları için eğitimcilere ve diğer ilgililere yardımcı olabilir. Özetle, bu
çalışmadaki bilgiler, (1) okullarındaki teknoloji entegrasyon sürecine ilişkin
statülerini ortaya koymak isteyen eğitimciler ve (2) gelecekte teknoloji planlarını
geliştirmek, revize etmek ve değerlendirmek isteyen okullar tarafından temel bir
başvuru kaynağı olarak kullanılabilir.
1.4. Tanımlar
Öğretim Teknolojisi: “Öğretim teknolojisi” kavramı, farklı kişiler tarafından
farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Örneğin, Maddin’e (2002) göre, öğretim
teknolojisi tanımının kağıt-kalemden interaktif videoya kadar her şeyi kapsaması
gerektiği düşünülmektedir. Buna göre, öğretim teknolojisi tanımı içerisinde, grafik
fonksiyonlu hesap makineleriyle birlikte İnternet, ağ bağlantılı bilgisayarlar, yazılım
programları ve çeşitli çevrebirimleri (yazıcılar, tarayıcılar, dijital kameralar, vb) yer
almalıdır. Benzer şekilde, Yalın’a (2003, s. 2) göre, “öğretim teknolojisi” alanı
içinden ve dışından olmak üzere birçok eğitimci “öğretim teknolojisini, öğretmeöğrenme sürecinde kullanılan araç-gereçler (tepegöz projektörleri, slayt makineleri,
20
bilgisayarlar, v.b.)” olarak algılamakta ve yorumlamaktadır. Öte yandan, Yalın’ın
(2003, s. 3) da vurguladığı üzere, eğer teknolojiyi “bilimsel araştırmalarla elde edilen
sistematik bilgilerin pratik alanlara uygulanması” şeklinde tanımlarsak, “öğretim
teknolojisinin
öğretimde
kullanılan
makineler
ya
da
materyaller
olarak
tanımlanmasının doğru bir yaklaşım olmayacağı ortaya çıkar”. Bu perspektiften
bakıldığında, öğretim teknolojisi “öğrenme süreçlerini ve kaynaklarını tasarlamayı,
geliştirmeyi, kullanmayı, organize etmeyi ve değerlendirmeyi içine alan bir teori ve
uygulama alanı” olarak tanımlanabilir (Saettler, 1998, s. 55).
Teknoloji Planlaması: Genel olarak teknoloji planlaması, bir okulun teknoloji
ihtiyaçlarını ve politikalarını somut eylemlere dönüştüren ve sürekli olarak devam
eden döngüsel bir süreçtir. Planlama süreci, eğitim kurumlarının teknoloji
yeniliklerinden maksimum düzeyde faydalanmalarını ve beklenmedik problemlerin
etkisini en aza indirgemelerini sağlar. Planlama süreci, teknolojinin okulda
uygulanması için bir yol haritası sunar. Ancak, teknoloji planının kendisi değişimi
gerçekleştiremez. Bu bağlamda, (a) teknoloji planı geliştirme süreci, (b) uygulama ve
(c) değerlendirme bir bütün olarak kapsamlı bir okul reformunun temel öğelerini
oluşturur (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996).
Teknoloji Planı: Teknoloji planı, uygun bilişim teknolojilerinin belli bir
disiplin alanına entegrasyonuyla ilgili eğitimsel içeriğin ve süreçlerin geliştirilmesi,
organize edilmesi ve entegre edilmesini içeren bir dokümandır. Teknoloji planı,
belirlenmiş öğrenme standartları ile sınıf uygulamaları arasında bir köprü görevi
görür. Söz konusu bu plan, uygun teknolojilerin entegrasyonunu sağlayarak belli bir
disiplin alanındaki içeriğin ve öğretimsel sürecin tasarlanmasına, organize edilmesine
ve uygulanmasına kılavuzluk eder. Plan, okullarda ve eğitim kurumlarında uygun
kaynak kullanımıyla sonuçlanacak çok düzeyli eğitim politikalarının ve öğretim
programı kararlarının verilmesine rehberlik eder (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996).
Teknoloji Entegrasyonu: Teknoloji entegrasyonu, öğretim teknolojisinin
uygun ve anlamlı yollarla öğretim programının bütün alanlarına disiplinler arası bir
yaklaşımla uygulanmasıdır (Maddin, 2002).
Okul Teknoloji Koordinatörü: Okul teknoloji koordinatörü, bir okuldaki
teknolojinin planlanmasından, koordinasyonundan ve uygulanmasından sorumlu olan
personeldir (Frazier, 2003).
21
1.5. Tezin Organizasyonu
Bu tez, yedi bölümden oluşmaktadır. Bölüm 1’de, araştırmanın problem
durumu ortaya konularak, araştırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araştırmada
kullanılan bazı kavramlar tanımlanmaktadır. Bölüm 2’de, “okul teknoloji
planlaması” olgusuna ilişkin literatür ve ilgili araştırmalar kapsamlı bir şekilde analiz
edilmektedir. Bölüm 3’te, araştırmanın yöntemi (AR-GE metodolojisi) ve analiz
birimi tanıtılmaktadır. Bölüm 4’te, beş okul teknoloji planlama modeli ve beş okul
teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model ayrıntılı olarak
incelenmektedir. Bölüm 5’te, bu araştırmaya temel teşkil eden “Seçmeci Okul
Teknoloji Planlama Modeli” tanıtılmakta ve bu araştırma için araştırmacı tarafından
derlenen “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” Özel Konya Esentepe İlköğretim
Okulu’nda uygulanarak elde edilen sonuçlar seçmeci modelin boyutlarıyla ilişkili
olarak değerlendirilmektedir. Bölüm 6’da, “okul teknoloji planlaması” olgusunun
öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar (a) “hizmet-öncesi
öğretmen eğitimi” ve (b) “okul teknoloji koordinatörü eğitimi” açısından
yorumlanmaktadır. Bölüm 7’de, bu çalışmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda
eğitimcilere ve araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmaktadır.
22
BÖLÜM 2
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR
Bu bölümde, okullarda teknolojinin planlanması ve öğretme-öğrenme sürecine
entegrasyonuna ilişkin literatür incelenmekte ve ilgili araştırmalar özetlenmektedir.
Literatür analizi kısmı, aşağıdaki noktalarda gerçekleştirilmiştir: (1) teknoloji
entegrasyonunu gerekli kılan faktörler, (2) okul teknoloji planlaması olgusuna genel
bir bakış, (3) teknoloji planlaması konusunda yapılan yaygın hatalar, (4) teknoloji
planlamasının başarısını etkileyen kritik faktörler, (5) teknoloji planlamasında
karşılaşılan zorluklar ve (5) teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler.
İlgili araştırmalar kısmı ise (a) okul teknolojisinin planlanması, uygulanması ve
değerlendirilmesine ilişkin araştırmalar, (b) teknolojinin okullara entegrasyonunu
etkileyen faktörlere ilişkin araştırmalar ve (c) okul teknoloji koordinatörünün görev,
rol ve sorumluluklarına ilişkin araştırmalar olmak üç alt-başlık altında organize
edilmiştir.
2.1. Literatür Analizi
2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler
Peck ve Dorricott’a (1994) göre, bilgi teknolojilerinin okullara entegrasyonunu
gerekli kılan başlıca nedenler arasında aşağıdakiler sıralanabilir:
1. Öğrenciler farklı yollarda ve seviyelerde öğrenmektedir. Teknoloji
sayesinde öğretmenler, öğretimi bireyselleştirilebilir. Örneğin, bilgisayar ağları
yoluyla öğrenciler için farklı bireysel öğrenme yolları oluşturulabilir. Bu ve buna
benzer yeni sistemler, farklı özgeçmişe, ilgiye ve motivasyona sahip öğrencilere tek
tip ders kitaplarının aksine öğretim programındaki temel becerilerin geliştirilmesi
için farklı yollar sunabilir.
2. Mezunların bilgiye ulaşmada, bilgiyi uygulamada ve değerlendirmede ve
bilgiyi başkalarına aktarmada ehil/yeterli olmaları gerekmektedir. Öğretim
teknolojileri, öğrencileri araştırma-amaçlı sorular sormaya, çeşitli tartışmalara
23
katılmaya, fikirlerini paylaşmaya, problem çözmeye, eleştirel düşünmeye ve onların
gerçekle ilgili görüşlerini sınamaya teşvik eder.
3. Teknoloji, öğrencilerin düşünme ve yazma becerilerini geliştirmektedir.
Bilgisayarların eğitimdeki başarılarından belki de en önemlisi, öğrencilerin yazma
becerilerini geliştirmesidir. Kelime-işlem yazılım programının sahip olduğu pek çok
özellik, öğrencilerin yazma süreciyle ilgili çeşitli korkularını azaltmaktadır.
Bilgisayar sayesinde, öğrenciler artık yazılarında daha fazla yaratıcı davranabilmekte
ve daha çok gramer ve imla hatası yapma riskini göze alabilmektedirler.
4. Mezunlar, karmaşık problemleri çözmeyi öğrenmelidir. Yüksek düzeydeki
süreç becerileri geleneksel eğitim anlayışıyla geliştirilemez; çünkü bu tür beceriler
öğretmenden öğrencilere doğrudan aktarılamaz. Gerekli ve uygun rehberlik
sağlanarak, bu yeteneklerin öğrencilerin kendileri tarafından geliştirilmeleri
gerekmektedir. Bu bağlamda, çeşitli veri tabanları, çalışma yaprakları, grafik
programları, bilgisayar destekli tasarımlar, vb unsurlar öğrencilerin kendi
çalışmalarını ve projelerini yine kendilerinin organize etmelerine, geliştirmelerine ve
değerlendirmelerine fırsat tanımaktadır.
5. Teknoloji, öğrencilerin sanatsal yönlerini açığa çıkarır ve geliştirir.
Modern teknolojiye dayalı sanat formlarının (video ürünleri, dijital fotoğraflar,
bilgisayara dayalı animasyonlar, vb) çekiciliği ve cazibesi, öğrencilerin sanatsal
yönlerini açığa çıkarmakta ve onların bu yönlerini desteklemektedir. Geleneksel
olarak, sözlü veya yazılı iletişim formlarından birini seçmeye zorlanmış öğrenciler
için bu araçlar, farklı sanatsal iletişim formları sağlamakta ve onların
motivasyonlarını arttırmaktadır.
6. Mezunlar, global düşünebilmeli ve okul dışında bulunan kaynakları
kullanabilmelidir. Birkaç istisnai durum haricinde, öğrencilerin keşfetmeyle ilgili
deneyimleri genellikle sınıfın ve okulun duvarlarıyla sınırlıdır. Öte yandan,
teknolojik araçlar (özellikle de İnternet) öğrencilere dünyanın her yerine ucuz ve
anında ulaşma ve diğer kültürleri birinci elden öğrenme imkanını sunmaktadır.
7. Teknoloji, öğrencilere anlamlı çalışmalar yapma fırsatı tanımaktadır.
Öğrencilerin sadece okulda değil, okul dışında da değerli olan ürünler ortaya
koymaya, çalışmaları hakkında geribildirim almaya ve çalışmalarını yayınlama,
sergileme, vb formlarla başkalarıyla paylaşmaya ihtiyaçları söz konusudur. Bu
24
açıdan bakıldığında teknoloji, öğrencilerin çalışmaları için geniş bir izleyici kitlesi
sağlayabilir. Bilgisayar, örneğin, öğrencileri dünya ile bütünleştir, onlara yazmak için
yeni nedenler sunar ve onların fikirleri için yeni geribildirim mekanizmaları sağlar.
8. Bütün öğrencilerin yüksek düzeyde akademik niteliğe sahip ve ilginç olan
derslere ihtiyacı vardır. Elektronik medya, öğrencilerin daha önceden hayal bile
edemeyecekleri bilgileri ve deneyimleri sınıfa getirebilir. Eğitsel televizyon
programları
sayesinde,
örneğin,
öğrenciler
gerçek
hayatlarında
tecrübe
edemeyecekleri olayları gözden geçirerek tartışabilirler. Yine, CD-ROM ve diğer
lazer diskler, yüzlerce sayıdaki figürleri ve ciltler dolusu bilgileri öğrencilerin
kullanımına sunmaktadır.
9. Öğrenciler, günümüz bilgi çağının teknolojik araçlarıyla aşina olmalı ve
onları kullanma konusunda kendilerini rahat hissetmelidir. Bilgisayarlar ve diğer
teknolojiler günümüz öğrencileri için içinde yaşadıkları dünyanın artık vazgeçilmez
bir parçası haline gelmiştir. Artık, telefon, bilgisayar, televizyon ve diğer medyanın
birleşmesiyle birlikte, bilgi çağı insanları için inanılmaz imkanlar ulaşılabilir
olmaktadır. Bu durumda, “Ben sana anlatayım, sen de bana anlat ve ben sana not
vereyim” anlayışına dayalı geleneksel eğitim modeliyle içinde bulunduğumuz bilgi
çağının ihtiyacı olan insan modelini yetiştirmek oldukça zordur.
Açıkça görüleceği üzere, teknolojinin bir amaç olmaktan çok bir araç olarak ele
alınması ve dolayısıyla da öğretme-öğrenme sürecine entegrasyonu için öğrencilerin
sahip olması gereken teknoloji standartlarının ve performans göstergelerinin
tanımlanması bir zorunluluktur. Bu ihtiyaçtan hareketle, ISTE (International Society
for Technology in Education) (http://cnets.iste.org; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005)
“Öğrenciler için Teknoloji Standartları”nı geliştirmiş ve onları altı genel kategori
altında toplanmıştır. Çizelge 2.1, ISTE tarafından öğrenciler için geliştirilen teknoloji
standart kategorilerini sunmaktadır.
Buna ek olarak, “Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans
Göstergeleri” anasınıfından lise son sınıfa kadar olan bütün sınıfları (K-12)
kapsayacak şekilde yine ISTE tarafından geliştirilmiştir. Bu göstergeler, her sınıf
düzeyindeki öğrencilerin sergilemekle yükümlü oldukları teknoloji yeterliklerini
tanımlamaktadır. Çizelge 2.2, öğrencilerin teknoloji okur-yazarlığı için ISTE
tarafından geliştirilen performans göstergelerini sunmaktadır. Çizelge 2.2’de de
25
görüleceği üzere, öğrencilerin teknoloji okur-yazarlığı için geliştirilen performans
göstergelerinin her biri, aynı zamanda, öğrenciler için geliştirilen teknoloji standart
kategorilerinin bir veya birkaçıyla ilişkilidir. Bu bağlamda, her performans göstergesi
sonunda paragraf içinde verilen sayı, bu becerinin temsil ettiği standart kategorisini
simgelemektedir.
Çizelge 2.1. Öğrenciler için Teknoloji Standart Kategorileri
1
Temel
Kavramlar
ve İşletim
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknoloji sistemlerinin doğasına ve işletimine ilişkin güçlü bir
anlayış sergiler.
B. Teknoloji kullanımı konusunda yeterlidir.
2
Sosyal, Etik
ve İnsani
Boyutlar
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojiye ilişkin etik, kültürel ve sosyal konular hakkında iyi bir
anlayışa sahiptir.
B. Teknoloji sistemlerini, bilgilerini ve yazılımlarını sorumluluk
duygusu içinde kullanır.
C. Hayat boyu öğrenmeyi, işbirliğini, kişisel gelişimi ve üretkenliği
destekleyen teknolojiye karşı pozitif bir tutum sergiler.
3
Teknoloji
Verimlilik
Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojik araçları kendi öğrenmesini desteklemek, üretkenliğini
artırmak ve yaratıcılığını geliştirmek için kullanır.
B. Teknoloji verimlilik araçlarını işbirliği içinde teknoloji-destekli
modelleri oluşturmak, yayın yapmak ve diğer yaratıcı çalışmaları
üretmek için kullanır.
4
Teknoloji
İletişim
Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Telekomünikasyonları işbirlikçi çalışmalar gerçekleştirme, yayın
yapma ve arkadaşları, uzmanlar ve diğer bireylerle iletişim ve
etkileşime girme, vb amaçları için kullanır.
B. Farklı bireylere ve kitlelere bilgilerini ve fikirlerini iletmek için bir
dizi medya ve form kullanır.
5
Teknoloji
Araştırma
Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojiyi bir dizi bilgi kaynağından bilgi elde etmek ve
topladığı bilgileri değerlendirmek için kullanır.
B. Teknolojiyi verileri işlemek ve sonuçları rapor etmek için kullanır.
C. Spesifik işlere veya görevlere uygun yeni bilgi ve teknoloji
kaynaklarını tanımlar ve değerlendirir.
6
Teknoloji
Problem
Çözme ve
Karar Verme
Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknoloji kaynaklarını problemleri çözmek ve bilinçli kararlar
vermek için kullanır.
B. Teknolojiyi dünyadaki gerçek problemlerin çözümünde
kullanılabilecek stratejileri geliştirmek için kullanır.
26
Çizelge 2.2. Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans
Göstergeleri
Anasınıfı - 2. Sınıf Performans Göstergeleri
2. sınıfı (erken çocukluk eğitim dönemini) bitiren her öğrenci:
1 Bilgisayar, VCR, kaset çalar, vb diğer teknolojileri başarılı bir şekilde çalıştırmak için
girdi araçlarını (klavye, Mouse, uzaktan kumanda, vb) ve çıktı araçlarını (yazıcı,
monitör, vb) kullanır (1).
2 Bağımsız ve kontrollü öğrenme aktiviteleri için bir dizi medya ve teknoloji kaynaklarını
kullanır (1, 3).
3 Teknolojiye ilişkin başkalarıyla olan iletişiminde gelişim düzeyine uygun terminolojiyi
doğru bir şekilde kullanır (1).
4 Öğrenmeyi desteklemek için gelişim düzeyine uygun Multimedya kaynaklarını
(interaktif kitaplar, eğitim yazılımları, Multimedya ansiklopedileri, vb) kullanır (1).
5 Sınıfta teknolojiyi kullanırken arkadaşlarıyla birlikte çalışır ve onlarla işbirliği yapar (2).
6 Teknoloji kullanımı konusunda sosyal ve etik davranışlar sergiler (2).
7 Teknolojik sistemleri ve yazılımları sorumluluk bilinci içinde kullanır (2).
8 Öğretmenlerin, aile üyelerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak gelişimsel düzeyine
uygun Multimedya ürünleri oluşturur (3).
9 Problem çözme, iletişim ve etkileşime girme ve fikir ve düşüncelerini paylaşma vb
etkinlikler için teknoloji kaynaklarını (bulmacalar, zihinsel gelişim programları, dijital
kameralar, vb) kullanır (3, 4, 5, 6).
10 Öğretmenlerinin, ebeveynlerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak bilgiyi elde etmede
ve paylaşmada telekomünikasyonları kullanır (4).
3. Sınıf - 5. Sınıf Performans Göstergeleri
5. sınıfı (ilkokulu) bitiren her öğrenci:
1 Klavye ve diğer girdi/çıktı araçlarını etkili ve yeterli bir biçimde kullanır (1).
2 Teknolojinin günlük hayattaki yaygın kullanımları ve bu kullanımların avantajları ve
dezavantajları hakkında bilgi sahibidir (1, 2).
3 Bilginin ve teknolojinin sorumluluk bilinciyle kullanılması ve kullanılmaması
neticesindeki sonuçları hakkında bilgi sahibidir (2).
Üretim
araçlarını ve gereçlerini kişisel üretkenliğini desteklemek, yetersizlikleri
4
gidermek ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için kullanır (3).
5 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik ürünler oluşturmada çeşitli teknoloji
araçlarını (yazarlık araçları, sunu araçları, web araçları, dijital kameralar, tarayıcılar, vb)
bireysel ve işbirlikçi yazma, yayınlama ve paylaşma etkinlikleri için kullanır (3, 4).
Telekomünikasyonları
bilgilere erişim, bağımsız öğrenmelerine ilişkin başkalarının
6
desteğini alma ve kişisel ilgilerini karşılama, vb amaçlara yönelik olarak etkili bir
şekilde kullanır (4).
7 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik olarak ürünler veya çözümler üretmede
işbirlikçi problem çözme aktiviteleri için telekomünikasyonları ve Online kaynaklarını
(e-posta, Online tartışmaları, web ortamları, vb) kullanır (4, 5).
8 Kapsamlı öğrenme aktiviteleri, birey-denetimli öğrenme projeleri ve problem çözme
etkinlikleri için çeşitli teknoloji kaynaklarını (hesap makineleri, veri toplama araçları,
videolar, eğitimsel yazılımlar, vb) kullanır (5, 6).
9 Çeşitli problemler, işler veya görevler için hangi teknolojinin daha uygun ve faydalı
olduğunu bilir ve bu tür etkinlikler için uygun araçları ve teknoloji kaynaklarını seçer ve
kullanır (5, 6).
10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğunu, uygunluğunu, kapsamlılığını ve durumlara
özgü olup olmadığını değerlendirir (6).
27
6. Sınıf - 8. Sınıf Performans Göstergeleri
8. sınıfı (ortaokulu) bitiren her öğrenci:
1 Günlük kullanımı esnasında oluşan rutin donanım ve yazılım problemlerinin
tanımlanması ve çözümlenmesi için uygun stratejileri kullanır (1).
2 Bilgi teknolojileri hakkında meydana gelen son değişiklikler ve bu değişikliklerin
toplum ve iş dünyası üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibidir (2).
3 Bilgiyi ve teknolojiyi kullanırken yasal ve etik davranışlar sergiler ve teknolojinin yanlış
kullanımına ilişkin sonuçları bilir (2).
4 Öğrenme ve araştırma çabalarını desteklemek için içeriğe uygun teknolojik araçları,
yazılımları ve simülasyonları (grafiksel hesap makineleri, keşfetme ortamları, web
araçları, vb) kullanır (3, 5).
5 İçeriği öğrenmek, grup çalışmalarına katılmak ve kişisel üretkenliği desteklemek için
çeşitli Multimedya araçlarını ve gereçlerini kullanır (3, 6).
6 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelerle programdaki konulara ilişkin çeşitli kavramların
paylaşımını sağlamak için teknoloji kaynaklarını kullanarak ürünler tasarlar, geliştirir,
yayınlar ve sunar (4, 5, 6).
7 Sınıf içindeki ve dışındaki bireylere yönelik ürünler ve çözümler geliştirmek ve öğretim
programına ilişkin problemleri, konuları ve bilgileri araştırmak için sınıf arkadaşlarıyla,
uzmanlarla ve diğerleriyle işbirliği içinde telekomünikasyonları kullanır (4, 5).
8 Bir dizi görevleri tamamlamak ve problemleri çözmek için uygun teknoloji kaynaklarını
seçer ve kullanır (5, 6).
9 Donanım, yazılım ve bunların problem çözme ve öğrenme süreçlerine yönelik
uygulamalarına ilişkin temel kavramlar hakkında iyi bir anlayışa sahiptir (1, 6).
10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğu, uygunluğu ve kapsamlılığı hakkında
araştırmalar gerçekleştirir ve bu kaynakların gerçek durumlara uygulanabilirliği
hakkında değerlendirmeler yapar (2, 5, 6).
9. Sınıf - 12. Sınıf Performans Göstergeleri
12. sınıfı (liseyi) bitiren her öğrenci:
1 Çağdaş ve gelişmekte olan teknoloji kaynaklarının kapasiteleri ve sınırlılıkları hakkında
bilgi sahibidir ve bu sistemlerin kişisel, hayat-boyu öğrenme ve mesleki ihtiyaçlarını
karşılamadaki potansiyeline ilişkin bir yargıda bulunur (2).
2 Varolan teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleriyle ilgili doğru kararlar alır (1, 2).
3 Toplumda ve iş dünyasında teknolojinin yaygın bir şekilde kullanılmasının avantajlarını
ve dezavantajlarını analiz eder (2).
4 Bilginin ve teknolojinin kullanımına ilişkin yasal ve etik davranışların arkadaşları, ailesi
ve yakın çevresi tarafından sergilenmesi için çaba gösterir (2).
5 Teknoloji araçlarını ve kaynaklarını kişisel/profesyonel bilgiyi organize etmede ve
paylaşmada kullanır (3, 4).
6 Hayat-boyu öğrenme için teknoloji temelli fırsatları ve seçenekleri (uzaktan eğitim dahil)
değerlendirir (5).
7 Online bilgi kaynaklarını işbirliği, araştırma, yayınlama, paylaşma, üretme, vb ihtiyaçları
karşılamak için düzenli bir şekilde ve etkili olarak kullanır (4, 5, 6).
8 İçeriğin öğrenilmesinde araştırma yapmak, bilgiyi analiz etmek, problem çözmek ve
karar vermek, vb etkinlikler için teknolojik araçları seçer ve kullanır (4, 5).
9 Gerçek durum simülasyonlarını ve uzman sistemlerini araştırır ve kullanır (3, 5, 6).
10 İçerik-temelli bilgi tabanına katkıda bulunmak için teknolojiyi (bilgileri organize etmek,
sentez etmek, paylaşmak, üretmek, vb etkinlikler için) kullanarak arkadaşları, uzmanlar
ve diğer bireylerle işbirliğine gider (4, 5, 6).
28
2.1.2. Okul Teknoloji Planlaması Olgusuna Genel Bir Bakış
Teknolojinin öğretimdeki kullanımına ilişkin ilk teknoloji planlama çabaları,
basitçe bilgisayarların satın alınması üzerine odaklanmaktaydı (Apple Computer Inc.,
2005). Bu durumda teknoloji planlaması, basitçe ne tür bilgisayardan kaç adet satın
alınacağı ve bu bilgisayarların nerelerde, nasıl kullanılacağı konularını içermekteydi.
Öte yandan, teknoloji planlama süreci sistematik bir olgudur. Çünkü plan,
teknolojinin entegrasyonuna yön vermesi ve uygulamanın odak noktasını
vurgulaması bakımından önemli işlevlere sahiptir. Planlar uygulayıcılara somut
amaçları belirlemede rehberlik ederler. Dolayısıyla, teknolojinin öğretim programına
entegrasyonu için her okul kendi teknoloji planını geliştirmekle işe başlamalıdır. Bu
bağlamda, “teknoloji planı”, uygulandığında okulun nasıl görüneceğini tanımlayan
bir dokumandır (Sibley & Kimball, 2004). Plan, sınıflara yerleştirilmekte olan
teknolojiyle okulun eğitim misyonu arasındaki ilişkiyi gösterir ve teknolojiyi
desteklemek için ihtiyaç duyulan sistemleri tanımlar. Dolayısıyla, bir teknoloji planı,
ihtiyaç duyulan donanımı/yazılımı basitçe tanımlamaktan ve satın almaktan çok daha
fazlasını kapsar ve yapar.
Sibley ve Kimball’a (2004) göre, teknoloji planı, öğrenci öğrenmesini
geliştirmeyi amaçlayan bir okul vizyonunu ortaya koyar. Plan, velilere, öğrencilere
ve eğitimcilere teknoloji donanımı ile birlikte sınıfların neye benzeyeceğini ve
öğrenmeye nasıl katkıda bulunacağını anlatır. Örneğin: Okulda ne tür öğrenmeler
veya beceriler desteklenecektir? Sınıflar, sadece yerel ağ erişimine mi? İnternet
erişimine mi? yoksa her ikisine de mi sahip olacaktır? Öğretmenler ve öğrenciler ne
tür yazılımları kullanıyor olacaktır? Söz konusu yazılımlar okul programını nasıl ve
ne şekilde destekleyecektir? Her sınıfta kaç adet bilgisayar olacaktır? Ne tür
mobilyalara (sıra, masa, sandalye, vb) ve fiziksel yerleşim düzenine ihtiyaç
duyulacaktır? Kısacası, teknoloji planı, reform için güçlü bir okul vizyonu oluşturma
fırsatı ve bu vizyonu gerçekleştirme haritası sunar.
Tarihsel süreç içerisinde, okulların teknoloji planlarını geliştirmeye başlaması,
kişisel bilgisayarların okullarda ilk olarak tanıtılmaya ve kullanılmaya başlandığı
1980’li yılların başında gerçekleşmiştir (Fries & Monahan, 1998). Bu tarihten sonra,
okulların etkili teknoloji entegrasyonuna yardımcı olacak birçok teknoloji planlama
29
rehberi geliştirildi ve yayımlandı. Bu modeller veya rehberler, okulların teknoloji
planlarını geliştirmek için izlemeleri gereken süreçleri aşamalı olarak tanımlamakta
ve teknoloji planında yer alması gereken öğeleri/boyutları ayrıntılı olarak
tartışmaktadır. Bu rehberlerin ilk örneklerinden birisi olan Merrimack Education
Center’ın (1986) modeline göre, örneğin, bir okul teknoloji planında aşağıdaki
öğelerin yer alması gerekmektedir: (1) okulun son durumu ve hedefleri, (2) teknoloji
programı geliştirme süreci, (3) bilgisayar donanımı, yazılımı ve teknik destek, (4)
personel gelişimi, (5) teknoloji programının organizasyonu ve uygulanması, (6) bütçe
ve (7) teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim.
Benzer şekilde, Anderson ve Perry (1994) okullardaki teknolojinin başarılı bir
şekilde planlanması için dokuz boyutlu bir reçete ileri sürmüştür: (1) temsil esasına
dayalı bir komitenin oluşturulması, (2) sürecin rapor olarak yazılması, (3)
sorumlulukların paylaştırılması, (4) zaman aralıklarının belirlenmesi, (5) önemli
tarihlerin tespit edilmesi, (6) konsensüs sağlanması, (7) planın formüle edilmesi, (8)
planın uygulanması ve (9) planın değerlendirilmesi. Aynı şekilde, Barnett (2001) 10
temel unsurdan oluşan bir okul teknoloji planlama rehberi geliştirmiştir. Bu rehberde
yer alan unsurlar şunlardır: (1) vizyon oluşturma, (2) bütün ilgililerin katılımını
sağlama, (3) veri toplama, (4) araştırmayı revize etme, (5) teknolojinin öğretim
programına entegrasyonu, (6) profesyonel gelişim, (7) altyapıyı inşa etme, (8)
bütçeyi organize etme, (9) süreklilik esasına dayalı bakım ve değerlendirmenin
planlanması ve (10) geleceğe hazırlanma.
Sonuç olarak, öğretim teknolojilerinin okullarda başarılı bir şekilde
uygulanmasının etkili teknoloji planlarının geliştirilmesine bağlı olduğu gerçeği
birçok araştırmacı (örneğin, Bailey, 1997; Cole, 1999; See, 1992) tarafından
vurgulanmış ve bir okul teknoloji planının nasıl geliştirileceğine ilişkin çeşitli
modeller ve rehberler geliştirilmiştir. Söz konusu bu teknoloji planlama modelleri ve
rehberleri, teknoloji planlaması ve uygulanmasıyla ilgili dört temel hususa dikkat
çekmektedir. Bu hususlar şunlardır (Fries ve Monahan, 1998): 1. Teknoloji planlama
komitesinin oluşturulması. Gerçek bir teknoloji planı hazırlama sürecindeki ilk
adım, yetkili bir teknoloji planlama komitesinin oluşturulmasıdır. 2. Teknoloji
planlarının uygulanması. Bir teknoloji planının uygulanması hususu, teknolojinin
öğretim programına başarılı bir şekilde entegrasyonu için kritik bir öneme sahiptir.
30
Çünkü, mükemmel bir şekilde yazılmış bir teknoloji planı dahi, eğer uygun yollarla
uygulamaya konulamazsa, bir doküman olarak herhangi bir değer taşımaz. 3.
Teknoloji
planlarının revizyonu.
Teknolojideki
hızlı
gelişmeler,
teknoloji
planlarının yeni ve gelişmekte olan teknolojilere bağlı olarak ve süreklilik esasına
dayalı olarak revize edilmesini gerektirmektedir. 4. Teknoloji planlarının
değerlendirilmesi. Birçok eğitimci, okulların kendi teknoloji planlarının niteliğini
değerlendirmek için değerlendirme rehberleri geliştirmiştir (ayrıntılı bilgi için bkz.
Bölüm 4 ).
2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar
Sibley ve Kimball’a (2004) göre, iyi bir teknoloji planı geliştirmeyi engelleyen
pek çok neden olabilir. Bunlardan ilki, “teknoloji planlaması” olgusunun birçok
eğitim kurumu için nispeten yeni olmasıdır. Teknolojinin öğretim amaçlı kullanımı
genellikle bir bilgisayar laboratuarını veya özel bir teknoloji sınıfını akla getirmekte
ve teknoloji planlaması basit olarak donanım ve yazılımla ilgili bir alışveriş listesinin
oluşturulması şeklinde algılanmaktadır. Fakat, zaman içinde birçok eğitimci,
teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine sistemli bir entegrasyonunu sağlayabilmek
için okulların etkin bir teknoloji planına sahip olmaları gerektiğini fark etmiştir.
Ancak, başarılı bir teknoloji planlama sürecinin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki
yedi temel hatadan sakınılması gerekmektedir (Sibley ve Kimball, 2004):
•
Planın bir veya iki kişi tarafından yazılması ve plan yazma işinin son ana
bırakılması.
•
Planlama sürecinin okuldan bir veya iki kişi (öğretmen, yönetici, vb)
tarafından gerçekleştirilmesi.
•
Planın tamamlanıncaya kadar gizli tutulması (velilerden saklanmak, vb).
•
Planın bir alışveriş listesi şeklinde olması.
•
Planlama sürecinde okul personelinin profesyonel gelişim ihtiyaçlarının göz
ardı edilmesi.
•
Teknoloji destek sisteminin basitçe bilgisayarların bakım ve onarım
işleriyle sınırlı tutulması.
31
•
Teknolojinin öğretim programına entegrasyonunun okulda daha fazla
bilgisayar donanımına sahip olana kadar (her öğrenciye bir bilgisayar tahsis
edilene dek, vb) ertelenmesi.
2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler
Apple Computer Inc.’e (2005) göre, başarılı bir teknoloji planlaması ve
entegrasyonu için bazı kritik faktörler söz konusudur. Bu faktörleri başlıca dört
başlık altında toplamak mümkündür:
1. Öğrenci öğrenmesi üzerine odaklanmayı sağlayacak teknoloji planlama
ihtiyaçlarının belirlenmesi önemlidir. Planlama çabalarının temel odağı, öğrenmeöğretme sürecinin geliştirilmesi olmalıdır. Diğer bir ifadeyle, yüksek nitelikli öğrenci
performansları, teknolojilerin eğitim sürecine entegrasyonu için temel gerekçe
olmalıdır. Bu nedenle, teknolojik amaçların öğretim programıyla yakından ilişkili
olmasına özen gösterilmelidir. Çünkü, başarılı teknoloji uygulamaları, daha çok
bilgisayarların niceliğiyle alakalı değil, öğrenci başarısına odaklanmayla alakalıdır.
2. Teknoloji planlaması, öğrencilerdeki bireysel farklılıkları karşılamaya
yönelik olarak yeni ve son teknolojileri hedeflemelidir. Her öğrenci kendi öğrenme
stili veya tarzı dolayısıyla diğer öğrencilerinden farklıdır. Bu bağlamda, teknoloji her
öğrencinin öğrenme stiline cevap vermede eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Dijital
videolar ve İnternet gibi yeni teknolojiler, okuldaki teknoloji kullanımının gelişim
sürecini doğrudan etkilemektedir.
3. Teknoloji planlaması, bütün katılımcıları ve ilgilileri kapsamalıdır.
Planlama, öğretmenlerin, öğrencilerin, yöneticilerin, velilerin ve diğer paydaşların
düşüncelerini, deneyimlerini ve perspektiflerini yansıtmalıdır. Daha etkin bir ifadeyle
belirtmek gerekirse, teknolojinin okullardaki entegrasyonuna ilişkin kısa ve uzun
vadeli kararlardan etkilenen bütün bireylerin bu kararların alınmasına katılması ve bu
kararlar hakkında bilgilendirilmesi önemlidir. Kısacası, teknoloji planlaması ve
uygulaması, bir fikir birliği vizyonuyla gerçekleştirilmelidir.
4. Yönetim liderlerinin desteği önemlidir. Teknoloji entegrasyonu için okul
komitelerinin, yöneticilerin ve veli/öğretmen toplulukları liderlerinin desteği şarttır.
Bu nedenle, her plan yönetimin ve öğretmenlerin desteğini elde etmelidir. Temelde,
32
bu iki grup bireylerin desteğini almayan planların uygulamaya konulması mümkün
değildir. Çünkü, yöneticiler sistemli planlamayı kolaylaştırıcı bir rolü üstlenirken,
öğretmenler de bu planları uygulamaya koymaktadırlar.
2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar
Teknoloji planlama çabasını değerli kılmak, etkili teknoloji kullanımını
sağlamak için çok önemlidir. Aşağıdaki beş noktadan her biri, teknoloji planının
başarılı olmasında kritik bir role sahiptir (Sibley ve Kimball, 2004).
1. Güçlü bir öğrenme-öğretme vizyonu geliştirmek. Teknoloji entegrasyonuna
yönelik güçlü bir vizyon, teknoloji üzerine değil öğrenme üzerine odaklanmalıdır.
2. Bir teknoloji planlama sürecini tesis etmek. Teknoloji planı geliştirmek,
teknoloji entegrasyonu sürecinin sadece ilk aşamasıdır. Bu süreç, bir “gelişim
döngüsü” çerçevesinde aşağıdaki üç temel basamağı kapsayacak şekilde süreklilik
arz etmelidir. Bu basamaklar şunlardır: (a) tespit etme veya ölçme, (b) formüle etme
veya geliştirme ve (c) uygulama. Tespit etme/ölçme safhasının temel ürünü, okulun
öğrenme amaçlarını, projelerini, maddi kaynaklarını ve uygulama için zaman
aralıklarını gösteren bir teknoloji planıdır. Bu doküman, kurumdaki bireylerce
paylaşılmalı ve onların enerjilerini etkili olarak işe koşmada bir rehber olarak
kullanılmalıdır.
Formüle
etme/geliştirme
safhasının
temel
ürünü,
eğitim
gereksinimlerini, mali kaynakları ve onaylanan projelerin zaman çizelgelerini
gösteren bir dokümandır. Uygulama safhasında, projelerin tamamlanabilmesi için
ikinci safhada önerilen proje ayrıntıları ve şartları göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Destek sistemlerini inşa etmek. Teknolojiyi eğitim sürecine entegre etmenin
temel yolu, destek sistemlerine sahip olmaktır. Dolayısıyla, her teknoloji planı teknik
destek hakkında değerlendirme yapmalı ve önerilerde bulunmalıdır. Eğer gerekli
teknik destek sistemleri sunulmazsa, okul personeli teknolojiyi çok fazla zamanı
tüketen, ama aynı oranda da faydalı olmayan bir araç olarak algılayabilecektir.
4. Teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde nasıl kullanılacağını açıklamak.
Teknolojinin nasıl çalıştığını anlamak ile teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde
etkili olarak nasıl kullanılacağını anlamak birbirinden farklı iki olgudur. Pek çok
teknoloji uygulayıcısı ilk etapta teknolojinin nasıl çalıştığı üzerine odaklanmaktadır.
33
Ancak, eğitimcilerin teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde nasıl kullanılacağını
anlamaya ihtiyacı vardır. Bu amaç için teknolojinin öğrencilerle yaygın kullanımını
tecrübe eden diğer okullara ziyaretler düzenlenebilir.
5. İletişim ve işbirliğini desteklemek. “Bitirilene kadar teknoloji planını
kimsenin görmesini istemiyorum” gibi bir anlayışa dayalı olarak geliştirilen bir
teknoloji planının başkaları tarafından benimsenmesi ve desteklenmesi oldukça
zordur. Bu çerçeveden ele alındığında, okulda iletişim ve işbirliği kültürünü
desteklemek önemlidir, çünkü “teknoloji planı asla tamamlanmış bir iş değildir,
aksine işbirliği ve yaygın iletişim sonucu oluşan canlı bir dokümandır”. Bu planın
personelden soyutlanarak üretilmesi ve gizli tutulması asla mümkün değildir ki bu
durum, aynı zamanda, plan için harcanan çabaların değerini de küçümser.
Dolayısıyla, daha en başından itibaren teknoloji planının okuldaki bütün personelle
paylaşılması ve onların işbirliğiyle hazırlanması gerekir.
2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler
Pflaum (2004) eğitimcilerin bilgisayarları genellikle beş farklı amaç için
kullandıklarını ortaya çıkarmıştır: (1) bir öğretim aracı olarak bilgisayar, (2) bir
üretim aracı olarak bilgisayar, (3) bir İnternet erişimi aracı olarak bilgisayar, (4) bir
test/sınav uygulama aracı olarak bilgisayar ve (5) bir veri işleme aracı olarak
bilgisayar. Öte yandan, bilgisayar ve ilgili teknolojilerin okullara başarılı bir şekilde
entegrasyonunu etkileyen bazı kritik faktörler söz konusudur. Birçok araştırmaya
göre (örneğin, Becker, 1994; Becker, Ravitz, & Wong, 1998; Byrom & Bingham,
2001; Cole, 1999; Fabry & Higgs, 1997; Fisher & Dove, 1999; Granger, Morbey,
Lotherington, Owston, & Wideman, 2002; Maddux, 1998; Niederhauser, 1996;
Rogers, 1999), bu faktörler arasında donanım ve yazılıma erişim imkanının olmayışı,
yetersiz personel gelişimi, yeterli teknik desteğin sağlanmayışı, öğretmenlerin
teknoloji kullanımına hazırlanmaları için gerekli zamanın organize edilmemesi, vb
sayılabilir. Aynı araştırmalarda, teknolojinin okullara etkili entegrasyonu sürecindeki
ilk adımın gerekli politika, prosedür ve süreçleri açıklayan nitelikli teknoloji
planlarının geliştirilmesi olduğu da vurgulanmaktadır. Buna göre, uzun-vadeli bir
34
teknoloji planı, teknolojinin öğrenme ve öğretme sürecine etkili entegrasyonunu
sağlamada kritik bir öneme sahiptir.
Özetle, teknoloji entegrasyonuyla ilgili literatürün analizi neticesinde aşağıdaki
yedi faktörün belirleyici olduğu göze çarpmaktadır:
1. Kaynaklar. Teknolojinin okullarda uygulanması, gerekli kaynaklar
sağlanmadan mümkün olamaz. Öğretmenlerin ve öğrencilerin yeni teknoloji ve
yazılım programları söz konusu olmadan istekli ve yaratıcı olmaları beklenemez. Bu
bakımdan, gerekli donanım ve yazılımın satın alınması, bakımının yapılması ve
güncellenmesi için bütçe ayrılmalıdır. Diğer aktiviteler (servis ücretleri, telefon ve
Online giderleri, teknoloji eğitimi, vb) için de yeterli bir bütçe tahsis edilmelidir.
2. Erişim. Öğretmenlerin teknolojiyi öğrencilere öğretebilmelerini sağlamak
için bilgisayar laboratuarlarına, bilgisayarlara ve diğer öğretimsel teknolojilere
ihtiyaçları söz konusudur. Öyle ki, öğretmenlerin bu tür teknolojileri kendi
zamanlarında da (gece, hafta sonu, vb) kullanabilmeleri mümkün hale getirilmelidir.
Teknolojiye erişim demek, sadece teknolojinin okulda varolması demek değildir.
Aynı zamanda, öğretmenlerin ve öğrencilerin etkili bir şekilde kullanabilecekleri
teknolojilerin türleri, sayıları ve konumları da önemlidir. Bu nedenle, donanım,
yazılım, İnternet ve diğer teknolojik araçlara yetersiz erişim öğretimsel teknolojinin
kullanılmasında temel bir engel teşkil etmektedir.
3. Öğretmenlerin tutumları ve eğitimleri. Teknolojinin öğretim programına
başarılı bir şekilde entegrasyonu hususunda öğretmenlerin sahip olduğu roller kritik
bir öneme sahiptir, çünkü gerçekte teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecine uyarlayan
kişiler öğretmenlerdir. Bu bağlamda, öğretmen rolüne ilişkin başlıca iki faktörün göz
önünde bulundurulması gerekir: (1) öğretmenlerin tutumları ve (2) öğretmenlerin
teknoloji kullanımı konusundaki yeterlikleri/uzmanlıkları. Sonuç olarak, eğer
öğretmenler teknolojiye ilişkin olarak daha pozitif bir tutum sergilerlerse, teknoloji
kullanımı konusunda kendilerini daha yeterli görürlerse ve yeni öğretimsel
teknolojileri ve uygulamaları kullanmaya karşı daha istekli olurlarsa, teknolojinin
öğrenme-öğretme sürecine entegrasyonu daha hızlı ve kolay gerçekleşecektir.
4. Liderlik ve teknik destek. Bir eğitim liderinin (yönetici, okul müdürü, medya
uzmanı, teknoloji koordinatörü, vb) uzun-dönem vizyonu ve kararlılığı, teknoloji
entegrasyon sürecinin her boyutunu etkilemektedir. Bu konuda göz önünde
35
bulundurulması gereken en önemli iki olgu ise, gerekli teknolojik donanımın okulda
gerçekleştirilmesi ve teknolojiye ilişkin teknik desteğin zamanında ve uygun olarak
sağlanmasıdır. Okullardaki teknik destek personeli, öğretmenlere teknolojiye ilişkin
günlük bakım ve onarım işlerinde (sorun giderme, yazılım programları yükleme, vb)
yardımcı olabilir. Ayrıca, yöneticilerin de teknolojiyi kullanma hususunda model
olmaları önemlidir.
5. Bakım ve değerlendirme. Teknolojinin okullara entegrasyonu süreciyle ilgili
süreklilik esasına dayalı bir bakım ve değerlendirme anlayışı, ilgililere ve
uygulayıcılara anında geri bildirim sağlar ve onlara geliştirilmeye ihtiyaç duyulan
alanları erken teşhis etmeleri için fırsat tanır. Bu nedenle, süreklilik esasına dayalı bir
değerlendirme anlayışı, teknoloji kullanımının öğrenme ve öğretme sürecine etkisini
ortaya koymak için gereklidir.
6. Öğretim programı ve sürecine yönelik reform çabaları. Teknolojinin
öğretimde kullanılması, öğrenme ve öğretme sürecinde değişiklik meydana
getirecektir. Bu nedenle, öğretmenlerin teknolojiyle birlikte kendi öğretim
uygulamalarının da köklü bir değişime uğrayacağını anlamaları ve bu değişimi
öğrenme-öğretme sürecine yansıtmaya istekli olmaları gerekmektedir. Aynı
zamanda, söz konusu bu yeni öğretim yaklaşımlarının uygulanabilmesi için
öğretmenlerin zamana ve yönetimsel desteğe ihtiyaçları olacaktır.
7. Teknoloji planlaması. Teknoloji programlarının okullarda uygulanması,
dikkatli ve nitelikli bir planlamayla gerçekleştirilmesini gerektirmektedir. Uzunvadeli bir teknoloji planı, teknolojinin öğretim programına başarılı bir şekilde
entegrasyonu için gereklidir. Özellikle okul-tabanlı teknoloji planlaması, teknolojinin
öğrenme-öğretme
sürecine
uyarlanmasında
en
kritik
bir
faktör
olarak
değerlendirilmektedir. Bu teknoloji planları, açık öğrenme amaçlarını ve amaçları
gerçekleştirmek için zaman çizelgelerini içermelidir. Ayrıca, öğretmenlerin teknoloji
kullanımına ilişkin pozitif tutum sergilemelerini sağlamak için onların teknoloji
planlama sürecine ve özellikle de öğrenciler için öğrenme amaçlarının belirlenmesine
katkı getirmeleri sağlanmalıdır. Teknoloji planlama süreci, bütün okul üyelerini
temsil eden bir komite tarafından işbirliğine dayalı olarak gerçekleştirilmelidir. Buna
ek olarak, teknoloji planları, teknolojinin okullardaki şu anki kullanımını tanımlamalı
ve teknolojiye ilişkin gelecekte varılmak istenen hedefleri içermelidir.
36
2.2. İlgili Araştırmalar
2.2.1. Okul Teknolojisi Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirmesine
İlişkin Araştırmalar
Johnson (1999), Kaliforniya eyaletinde (ABD) yer alan bir ilköğretim okulunda
gerçekleştirilen teknoloji planlama ve uygulama sürecine ilişkin bir örnek olay
incelemesi gerçekleştirmiştir. Bu çalışma, bir teknoloji planının hazırlanmasında
uygulanan prosedürleri aşamalı olarak açıklamakta ve bir doküman haline getirilen
teknoloji planının unsurlarını tanımlamaktadır. Bu unsurlar arasında aşağıdakiler
sıralanmaktadır: (1) stratejik vizyon ve misyon ifadeleri, (2) amaçlar ve hedefler, (3)
ihtiyaç analizi, (4) zaman çizelgesinin geliştirilmesi, (5) ilgili üyelerin tanımlanması,
(6) bütçe, (7) erişim, (8) telekomünikasyonlar ve altyapı, (9) personel gelişimi ve
(10) değerlendirme. Bu çalışma, ayrıca, teknoloji planlama süreci esnasında
karşılaşılabilecek temel engelleri tanımlamakta ve muhtemel çözüm önerilerini
sunmaktadır. Örneğin, okulların teknolojiyi öğretim programına başarılı bir şekilde
entegre edebilmeleri için onların teknoloji planlama süreci hakkında bilgi ve beceri
sahibi olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışmanın sonunda geliştirilen okul
teknoloji planı, çalışmanın ekinde verilmektedir.
Araştırmacı kimliğiyle örnek olay incelemesini gerçekleştiren Johnson (1999),
aynı zamanda, söz konusu incelediği okulun birinci sınıf öğretmenlerinden birisidir.
Bu okulun teknoloji planının geliştirilmesi ve uygulanması aşamalarındaki
tecrübelerine dayalı olarak araştırmacı, teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecine
uygulamak arzusunda olan diğer okullar için aşağıdaki önerileri sunmaktadır: (1)
Teknoloji planlama sürecinin ilk basamağı, bu süreci organize edecek bir liderin
seçimidir. (2) Okulun bütün üyelerini temsil eden bir teknoloji planlama komitesi
oluşturulmalı ve bu komitenin görevleri (vizyon geliştirme, amaç belirleme, eylem
planı hazırlama, vb) ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. (3) Okulun teknoloji planı
geliştirildikten sonra, bu plan okuldaki bütün üyelere tanıtılmalı ve onlardan geri
bildirim alınarak planda gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. (4) Teknoloji planının
başarısı için okul müdürünün bir yönetici olarak desteği çok önemlidir. (5) Eğer
teknolojiye ilişkin gerekli profesyonel gelişim imkanları sunulmazsa, öğretmenlerin
teknolojiyi sınıf ortamına entegre etmeleri zordur. (6) Teknolojinin planlanmasını ve
37
okuldaki uygulanmasını organize edecek bir teknoloji koordinatörünün bütün
zamanlı olarak okulda görevlendirilmesi büyük önem arz etmektedir.
Hoffman (2001), süreç değerlendirmesi metodunu kullanarak okulların
teknoloji planlama süreçleri ile teknoloji uygulamaları arasındaki ilişkiyi
incelemiştir. Araştırmadaki temel soru şudur: “Acaba iyi geliştirilmiş teknoloji
planları, okullardaki yüksek düzey teknoloji entegrasyonu için bir ön-şart mıdır?” Bu
durum önemlidir, çünkü teknoloji planlaması, başarılı bir teknoloji entegrasyonu için
literatürde neredeyse tek çözüm olarak gösterilmektedir. Bu görüşün altında yatan
temel varsayım ise şudur: “İyi bir teknoloji planlaması, doğrudan başarılı bir
teknoloji entegrasyonuyla sonuçlanacaktır”. Hoffman (2001) araştırmasında bu
varsayılan doğrusal ilişkinin gerçekte varolup olmadığını ortaya koymaya çalışmıştır.
Araştırmada spesifik olarak şu sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknolojiyi başarılı bir
şekilde entegre eden okulların uyguladıkları teknoloji planlama süreçleri nelerdir? (2)
Teknolojiyi başarılı bir şekilde entegre eden okulların uyguladıkları teknoloji
planlama süreçleri arasında farklılıklar var mıdır? (3) Okulların teknoloji planlama
süreçleri, literatürdeki teknoloji planlama rehberleri ve standartlarıyla paralellik arz
etmekte midir? (4) Teknolojinin okullarda uygulanmasını etkileyen ve fakat klasik
teknoloji planlama literatüründe zikredilmeyen yönetimsel ve liderlik mekanizmaları
söz konusu mudur? (5) Teknoloji planlama süreçler ile genel olarak okul reform
teorileri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Nitel ve nicel araştırma yöntemlerin birlikte kullanıldığı Hoffman’ın (2001)
çalışmasında, veriler Michigan eyaletinde (ABD) bulunan okulların incelenmesiyle
elde edilmiştir. Araştırmada iki tür veri toplama aracı kullanılmıştır (1) okul teknoloji
planlarının
analiz
edilmesi
ve
(2)
okullardaki
yöneticilerden,
teknoloji
koordinatörlerinden ve medya uzmanlarından oluşan bir çalışma grubuna anket
gönderilmesi. Araştırmada elde edilen verilere göre, incelenen bütün okul teknoloji
planlarının
teknoloji
uzmanları
tarafından
önerilen
içeriği
kapsamadıkları
gözlenmiştir. Bu bulgu, aynı zamanda, teknoloji planlarının okullardaki teknoloji
uygulamalarına yön veren temel rehberler olarak kullanılmadığını da ortaya
koymuştur. Ayrıca, anketi cevaplayanların büyük bir çoğunluğu, kendi okul teknoloji
planlarındaki içerik yerine, genel olarak planlama sürecinde değinilmesi gereken
içerik unsurlarına odaklanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara dayalı olarak,
38
aşağıdaki iki önemli sonuca varılmıştır: (1) Teknoloji planlaması, süreklilik arz eden,
çok boyutlu ve karmaşık bir süreçtir. (2) Teknoloji entegrasyonu, teknoloji
tasarımından teknoloji kullanımına doğru giden doğrusal bir yol izlemez, aksine
teknolojinin tasarlanması ve uygulanması birbiriyle sürekli olarak etkileşim
içindedir.
Salina
(2001),
öğrencilerin
bilgi
toplumunun
öngördüğü
becerilerle
donatılabilmeleri için, “bilgi teknolojisi” beceri alanının geleneksel eğitim
sistemlerindeki “okuma”, “yazma” ve “aritmetik” alanlarına eklenmesi gereken
dördüncü bir temel beceri alanı olarak görmektedir. Bu nedenle, okullar yeni
bilgisayar teknolojilerini öğretim programlarına entegre etmek için söz konusu
teknolojiyi planlamak, uygulamak ve değerlendirmek durumundadırlar. Bu açıdan
bakıldığında, stratejik teknoloji planlaması, kapsamlı okul reform çabalarının en
önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Salina (2001), çalışmasında aşağıdaki sorulara
cevap aramıştır: (1) New York eyaletinde (ABD) bulunan okulların teknoloji
planlarında ortak olan özellikler nelerdir? (2) Bu okullardaki bilgisayar ekipmanı ve
profesyonel gelişim imkanları nasıldır? (3) Okullardaki teknoloji koordinatörlerinin
(araştırmacı tarafından geliştirilen) “Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli”nin
uygulanabilirliği hakkındaki görüşleri nelerdir? Bu soruları cevaplandırmak için
araştırmacı, ilk önce literatürdeki beş teknoloji planlama ve değerlendirme modelini
analiz etmiştir. Araştırma kapsamına dahil ettiği okulların teknoloji planlarını bu beş
modele dayalı olarak değerlendirdikten sonra ise, birbiriyle ilişkisiz sonuçlar ortaya
koymuş ve bu durumu gidereceğine inandığı yeni bir “Teknoloji Planı
Değerlendirme Modeli” geliştirmiştir (ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 4).
Rai (2004), Tennessee eyaletinde (USA) bulunan devlet okullarının teknoloji
planlarını nasıl geliştirdiklerini ve uyguladıklarını incelemiştir. Araştırmada
aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Okulların teknoloji planları, eyalet ve federal
eğitim organizasyonlarının öne sürdüğü kritik öğeleri veya unsurları ne derece
içermektedir? Bu planlar arasındaki ortak yönler nelerdir? Bu planlardaki temel
öğeler/unsurlar nelerdir? (2) Teknoloji planlarının geliştirilmesine ilişkin olarak
eyaletteki kırsal ve kentsel okullar arasındaki farklar (eğer varsa) nelerdir? (3) Okul
teknoloji planları nasıl geliştirilmektedir? Bu planları kim/kimler yazmaktadır? (4)
Kaç okul, gelecekte teknoloji planlarını revize edeceğini dile getirmiştir ve bunu
39
nasıl yapmayı planlamaktadır? (5) Teknoloji planlarının uygulanmasına ilişkin olarak
kırsal ve kentsel okullar arasındaki farklar (eğer varsa) nelerdir? (6) Okullar teknoloji
planlarını nasıl uygulamaya koymaktadır? Teknoloji koordinatörleri, yöneticiler ve
öğretmenler teknoloji planlarının uygulanmasının etkililiği hakkında ne tür algılara
sahiptir? (7) Acaba okular, orijinal teknoloji planlarının bir parçası olarak dile
getirmedikleri herhangi bir teknoloji entegrasyon faaliyetini gerçekleştirmekte
midirler?
Rai (2004) araştırmanın verilerini başlıca iki yöntemle elde etmiştir: (1) okul
teknoloji planlarının içerik analizini yaparak ve (2) anket uygulayarak. Araştırmada
kullanılan anket, okullardaki (1) okul teknoloji koordinatörlerine, (2) yöneticilere ve
(3) okul teknoloji planlarını uygulayan öğretmenlere gönderilmiştir. Araştırmanın
sonuçlarına göre, genel olarak teknoloji planlarının niteliği yeterli bir düzeyde
değildir. Teknoloji planlarında en yaygın olarak bulunan öğeler arasında zaman
çizelgesi, amaçlar ve hedefler, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu ve
profesyonel gelişim yer almaktadır. Bütçe yetersizliği, teknoloji planlarının
uygulanmasında önemli bir sorun olarak çoğu okul sistemi tarafından vurgulanmıştır.
Kırsal-kentsel okul karşılaştırmasına ilişkin olarak, kırsal okul sistemlerinin büyük
bir çoğunluğunun genellikle okul teknoloji koordinatörlerini teknoloji planlarının
geliştirilmesinden ve uygulamaya konulmasından sorumlu tuttukları gözlenmiştir.
Kentsel okul sistemlerinin büyük bir çoğunluğunda ise, teknoloji komitelerinin
teknoloji planlarının geliştirilmesinden ve uygulanmasından sorumlu oldukları ortaya
çıkmıştır. Buna ek olarak, okul müdürlerinin, öğretmenlerin, okul teknoloji
koordinatörlerinin ve program geliştirmecilerin genellikle okul teknoloji komitelerini
oluşturan üyeler oldukları tespit edilmiştir.
2.2.2. Teknolojinin Okullara Entegrasyonunu Etkileyen Faktörlere ilişkin
Araştırmalar
Hope (1997) teknolojinin sınıf ortamına entegre edilmesini etkileyen faktörleri
(1) kurumsal faktörler (vizyon ve liderlik eksikliği, yetersiz teknoloji kaynakları,
personel gelişim eksikliği, vb) ve (2) bireysel faktörler (öğretmenlerin kendine
güvenmemesi, zaman engeli, geleneksel öğretim sitilleri, öğretmenlerin teknolojiye
40
ilişkin olumsuz tutumları, vb) olarak iki düzeyde ele almıştır. Benzer şekilde,
Espey’e (2000) göre, teknolojinin okullara başarılı bir şekilde entegrasyonunu
engelleyen faktörler şunlardır: (1) uygun donanım eksikliği, (2) zayıf nitelikli
yazılım, (3) yetersiz profesyonel gelişim, (4) teknik destek eksikliği ve (5)
öğretmenlerin öğretim stillerini değiştirmeye karşı dirençleri. Aynı şekilde, Woods
(2000) teknolojinin entegrasyonunu etkileyen faktörleri altı başlık altında
incelemiştir: (1) öğretim felsefesi (öğretmen, öğrenci ve bilgisayarın öğretimdeki
rolüne ilişkin algılar, vb), (2) öğretim uygulamaları (öğretmen-merkezli veya
öğrenci-merkezli sınıf ortamı, vb), (3) öğretmenin kişisel özellikleri (motivasyon,
heyecan, yeni fikirlere karşı istekli olma, vb), (4) yönetimsel destek (teknolojinin
önemine inanma, vb), (5) profesyonel gelişim (okul-tabanlı hizmet-içi eğitim
seminerleri, okul dışı konferanslar, vb) ve (6) teknik destek (teknoloji
koordinatörünün yarı-zamanlı veya tam-zamanlı olarak okulda çalışması, vb).
Buna ek olarak, birçok araştırmacı, öğretmen faktörünü teknolojinin
uygulanması noktasında en önemli etken olarak değerlendirmektedir (Granger,
Morbey, Lotherington, Owston, & Wideman, 2002; Loveless, 1996; Zhao & Frank,
2003). Bu durumun çeşitli sebepleri söz konusudur. Zhao ve Cziko’ya (2001) göre,
örneğin, öğretmenlerin teknolojiyi benimsemelerini ve kullanmalarını etkileyen üç
önemli faktör vardır: (1) öğretmenlerin teknolojinin varolan durumu iyileştireceği
konusundaki inançları (etkililik), (2) öğretmenlerin teknoloji kullanımının diğer
önemli öğretimsel amaçları engellemeyeceğine ilişkin inançları (huzursuzluk) ve (3)
öğretmenlerin teknolojiyi kullanmaları için gerekli bilgi, beceri ve donanıma sahip
olmaları hakkındaki inançları (kontrol). Dolayısıyla, öğretmenlerin teknolojiye
ilişkin olumlu/olumsuz tutumları, teknolojinin okullara entegrasyonu noktasında
belirleyici bir öğe olarak karşımıza çıkmaktadır.
Coley, Cradler ve Engel’in (1997) gerçekleştirdiği literatür analizi, teknoloji
entegrasyonunu
olumlu
olarak
etkileyen
faktörler
arasında
aşağıdakileri
sıralamaktadır: (1) Teknolojiye ilişkin yerel uzmanlığın geliştirilmesine ve
paylaşılmasına imkan verecek teknolojik bakımdan zengin okulların geliştirilmesi.
(2) Meslektaşlarına teknoloji kaynağı olarak rehberlik edecek teknolojik bakımdan
uzman öğretmenlerin yetiştirilmesi. (3) Kütüphaneciler, teknoloji koordinatörleri,
gönüllü veliler, vb kişilerden teknoloji uzman kaynakları olarak faydalanmak. (4)
41
Her öğretmene bir bilgisayar vererek onun İnternete erişimini sağlamak ve ona
kişisel gelişim için eğitim imkanı sunmak. (5) Yöneticileri eğiterek onların
teknolojinin okulda uygulanmasını desteklemelerini teşvik etmek. (6) Öğretmenlere
Online erişim imkanı veren öğretmen teknoloji merkezlerini kurmak. (7)
Telekomünikasyonlar yoluyla danışmanlık programları tesis etmek. (8) Teknolojiyi
varolan profesyonel gelişim programlarına entegre etmek. (9) Teknolojiye ilişkin
personelin bireysel gelişim programlarını teşvik etmek. (10) Teknolojiye ilişkin
interaktif profesyonel gelişim imkanlarını İnternet ve uydu aracılığıyla sunmak.
Fuerstenau (1999), araştırmasında South Dakota eyaletindeki (ABD) okulların
teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörleri ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Bu
genel amaç çerçevesinde araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Ne tür
“yönetimsel destek faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (2) Ne tür
“personel gelişim faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (3) Ne tür
“öğretmen motivasyon faktörleri” teknoloji entegrasyonunu etkilemektedir? (4) Okul
üyelerinin teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin algıları arasında
farklılıklar var mıdır? Araştırmacı nitel araştırma prosedürlerini uygulayarak kendi
okullarındaki teknoloji planlama sürecine katılan 20 katılımcıyla görüşmeler
gerçekleştirmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, okullarında teknolojik bakımdan
zengin öğrenme çevreleri oluşturma çabasında olan eğitimcilerin teknoloji
entegrasyon planlarını oluşturmaları ve bunları sürekli olarak gözden geçirmeleri
büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, teknolojiyi başarılı bir şekilde entegre etmek
için yönetimsel desteğin sağlanmış olması, teknolojiye ilişkin personel eğitimin
süreklilik arz etmesi ve öğretmenlerin de teknolojiyi kullanabilmeleri noktasında
yeterli hale getirilmeleri gerekmektedir.
Maddin (2002) Michael Fullan’ın (“The New Meaning of Educational Change”
adlı eserinde açıklanan) değişim teorisini kuramsal bir çerçeve olarak kullanarak
Ohio eyaletinde (ABD) yer alan beş ilköğretim okulundaki öğretim teknolojisi
uygulamalarını incelemiştir. Bu araştırmanın temel amacı, öğretim teknolojisinin
ilköğretim okullarındaki entegrasyonunu olumlu ve olumsuz yönde etkileyen
faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bu genel amaç çerçevesinde, aşağıdaki sorulara cevap
aranmıştır: (1) Acaba öğretmenler öğretim teknolojisinin entegrasyonunu öncelikli
bir ihtiyaç olarak algılamakta mıdır? (İhtiyaç). (2) Okul liderleri öğretim ve teknoloji
42
arasındaki ilişkiyi daha net bir şekilde açıklamak için ne tür stratejiler
kullanmaktadır?
karmaşıklığıyla
(Açıklık).
başa
(3)
çıkmak
Öğretmenler
için
nasıl
teknoloji
entegrasyonunun
hazırlanmaktadır?
(Hazırlık).
(4)
Öğretmenlerin teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecinde rutin olarak kullanmaları için
ne tür kaynaklara ve desteğe ihtiyaçları vardır? (Uygulanabilirlik). Bu çalışmanın
verileri, nitel ve nicel araştırma metotlarının birlikte kullanılmasıyla elde edilmiştir.
Bu metotlar şunlardır: (a) öğretmenlere uygulanan bir anket, (b) sınıf gözlemleri, (c)
öğretmenlerle ve teknoloji liderleriyle gerçekleştirilen görüşmeler ve (d) belge ve
dokümanların analizi. Araştırmada dört önemli bulgu elde edilmiştir: (1) Kendi işleri
için teknolojiyi yoğun bir şekilde kullanan öğretmenler aynı zamanda öğrenci
öğrenmesini desteklemek için de bilgisayarları yoğun olarak kullanmaktadırlar. (2)
Öğretmenlerin
teknolojiye
ilişkin
ilk
elden
tecrübeleri,
onların
teknoloji
entegrasyonunu öncelikli bir ihtiyaç olarak algılamalarında önemli bir rol
oynamaktadır.
(3)
Teknoloji
entegrasyonuna
ilişkin
açıklık,
öğretmenlerin
teknolojinin planlanması sürecine katılımlarıyla birlikte daha da pekiştirilmektedir.
(4) Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu, öğrenciler için teknoloji destekli öğrenme
ortamlarını tasarlama ve teknolojiyi kullanarak öğrenci ürünlerini değerlendirme
konularında kendilerini yeterli hissetmemektedir.
2.2.3. Okul Teknoloji Koordinatörünün Görev, Rol ve Sorumluluklarına
ilişkin Araştırmalar
Woods’a (2000) göre, okullar teknolojiye büyük bir yatırım yapmalarına
rağmen, öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu teknolojiyi öğrenme-öğretme sürecinde
kullanmamaktadır. Öte yandan teknolojiyi kullanan öğretmenlerin bulunduğu okullar
incelendiğinde, bu okulların
bir
teknoloji
koordinatörüne
sahip
oldukları
görülmektedir. Woods (2000) çalışmasında, araştırmacı kimliğiyle birlikte bir
teknoloji
koordinatörü
olarak
bir
ilköğretim
okulundaki
görev,
rol
ve
sorumluluklarını incelemiştir. Bu çalışma esnasında araştırmacı, öğretmenlerin
teknolojiye ilişkin sorularını ve isteklerini cevaplandırarak onların teknolojiye ilişkin
isteklerini analiz etmiş ve sınıflandırmıştır. Araştırmadaki temel amaç ise, okulda bir
teknoloji koordinatörünün bulunmasının teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine
43
entegrasyonunu kolaylaştırıp kolaylaştırmayacağını ortaya çıkarmaktır. Bu genel
amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknoloji koordinatörü,
öğretmenlerin teknolojiyi entegre etme süreçlerinde ne tür rollere sahiptir? Bu roller
zaman içerisinde nasıl bir değişim seyri izlemektedir? (2) Öğretmenler bir teknoloji
koordinatöründen ne tür destek hizmetleri beklemektedir? Bu destek hizmetleri ne
kadar sıklıkla talep edilmekte ve kullanılmaktadır? (3) Öğretmenlerin bir teknoloji
koordinatörüyle etkileşimde bulunması, onların teknolojiyi kullanmalarını nasıl
şekillendirmektedir?
Woods (2000), çalıştığı okuldaki görevi gereği, haftanın belli günleri okulda
bulunarak öğretmenlerin donanım, yazılım ve teknoloji entegrasyonuna ilişkin
sorularını cevaplandırmaya çalışmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, okul teknoloji
koordinatörlerinin üç önemli rolü ve görevi söz konusudur: (1) sorun giderici
(yazıcıyı tamir etmek, bilgisayara yazılım yüklemek, yazıcıyı ağa tanıtmak, vb), (2)
kaynak kişi (İnternetten ders planları indirmek, belli bir yazılımı belli bir amaç için
kullanmak, vb) ve (3) entegrasyon danışmanı (kelime-işlem yazılım programının bir
hikayenin oluşturulmasında kullanılması, hesap çizelgesinin öğrenci notlarının
hesaplanmasında kullanılması, vb). Öğretmenlerin en çok sorun gidermeye ilişkin
istekleri olmuştur. Teknolojinin entegrasyonuna ilişkin danışmanlık hizmetleri ise, en
az talebi görmüştür. Bu araştırmanın sonuçları, teknoloji koordinatörlerini yetiştiren
veya yetiştirecek olan programlarda ne tür derslerin yer alması gerektiğine ilişkin
önemli veriler sunmaktadır.
Wagner’e (2004) göre, öğretim teknolojisi liderliği, teknolojinin öğretim
programına entegrasyonu hususunda önemli bir rol oynamaktadır. Wagner (2004)
araştırmasında, 2004 yılında Ohio SchoolNet tarafından organize edilen “The
Technology Coordinator of the Year (Yılın Teknoloji Koordinatörü)” ödülüne aday
gösterilen dokuz teknoloji koordinatörünü incelenmiştir. Bu araştırmanın temel
amacı, bu ödüle aday gösterilen teknoloji koordinatörlerinin benzer ve farklı
yönlerini incelemek ve buradan da başarılı teknoloji koordinatörlerinin sahip
oldukları genel özellikleri ve nitelikleri hakkında kapsamlı bir liste oluşturmaktır. Bu
genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: (1) Teknoloji
koordinatörlerinin benzer ve farklı yönleri nelerdir? (2) Başarılı bir teknoloji
koordinatörünün kişilik özellikleri ve nitelikleri nelerdir? (3) Başarılı bir teknoloji
44
koordinatörü olmayı etkileyen faktörler nelerdir? Araştırmada “yarı yapılandırılmış
görüşme tekniği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, teknoloji
koordinatörlerinin en önemli özellikleri ve nitelikleri arasında aşağıdakiler yer
almaktadır: (1) insanlarla etkili iletişim ve etkileşime girebilme, (2) güçlü bir meslek
etiği ve ahlakına sahip olma, (3) meslektaşlarıyla iyi geçinme, (4) ağ organizasyonu
hususunda bilgili ve becerikli olma, (5) öğrenme-öğretmeye odaklanma, (6)
öğrencileri ve personeli motive edebilme, (7) kendi zamanından işine ve görevine
zaman harcama, (8) güçlü organizasyon becerilerine sahip olma ve (9) bilişim
teknolojilerine ilişkin uygun bir eğitim özgeçmişine sahip olma.
Frazier (2003) okul teknoloji koordinatörleri için araştırma, geliştirme ve
geçerliliğini kontrol etme yollarıyla bir “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi”
geliştirmiştir. Bu rehber, K-12 okul düzeyinde görev yapan teknoloji koordinatörleri
için bir kaynak olarak geliştirilmiştir. Bu rehber, teknoloji koordinatörlerinin
teknoloji liderleri olarak karşı karşıya oldukları durumları ve onların mesleklerine
ilişkin görevlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak bir model işlevi görmektedir
(modele ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 6). Araştırmanın temel sonuçlarına
göre: (a) Teknoloji koordinatörlerinin önemli teknoloji liderlik niteliklerini
tanımlamaya yönelik bir literatür boşluğu söz konusudur. (b) Teknoloji
koordinatörleri için nitelikli bir liderlik rehberi faydalı bir kaynak oluşturacaktır. (c)
Liderlikle
ilgili
hususların
etkili
bir
şekilde
üstesinden
gelen
teknoloji
koordinatörlerinin teknolojinin başarılı bir şekilde uygulanmasına önemli etkileri söz
konusudur. (d) Teknoloji liderliği boyutlarıyla ilgili görsel bir model, bu boyutlar
arasındaki ilişkileri anlamada faydalı bir araçtır. (e) “Teknoloji Koordinatörü
Rehberi”,
öğretim
teknolojisinin
desteklenmesinde faydalı bir kaynaktır.
planlanmasında,
uygulanmasında
ve
45
BÖLÜM 3
YÖNTEM
Bu bölümde, ilk önce bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde uygulanan yöntem
(AR-GE Metodolojisi) genel hatlarıyla açıklanmaktadır. Daha sonra, araştırmada
kullanılan AR-GE Modeli ve “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” hakkında bilgi
verilmektedir. Son olarak, bu araştırmanın analiz birimi olan Özel Konya Esentepe
İlköğretim Okulu hakkında bilgi verilmektedir.
3.1. Bir Araştırma Modeli Olarak AR-GE Metodolojisi
Bu araştırmada, teknolojiyi başarılı bir şekilde okullarına entegre etmek isteyen
eğitimcilere
yardımcı
olmak
amacıyla
kapsamlı
bir
model
geliştirilmesi
amaçlanmıştır. Araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”,
okul teknoloji planlama komitelerince göz önünde bulundurulması gereken 11 temel
alanı tanımlamaktadır. Bu temel alanların her birisinde tanımlanan spesifik işler ve
görevler, okul teknoloji planlama komiteleri tarafından yürütülmesi gerekmektedir.
“Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin geliştirilmesinde uygulanan
araştırma metodolojisi ise, Araştırma ve Geliştirmedir (AR-GE). Bu metodoloji, ilk
olarak Borg (1987) tarafından kavramsallaştırılmış ve daha sonra Gall, Gall ve Borg
(2003) tarafından geliştirilmiştir. Bu metodoloji, temelde iş çevreleri tarafından
kullanılmak üzere geliştirilmiş, ancak daha sonra öğretmenler ve diğer uygulayıcılar
için faydalı rehberlerin, modellerin veya dokümanların geliştirilmesi amacıyla
eğitimciler tarafından adapte edilmiştir.
Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) metodolojisi, Gall ve arkadaşları (2003, s.
569) tarafından şu şekilde tanımlanmaktadır: “AR-GE metodolojisi, araştırma
sonuçlarının yeni ürünlerin ve prosedürlerin tasarlanmasında kullanılan endüstritabanlı bir gelişim modelidir. Söz konusu bu ürünler ve prosedürler sistematik bir
şekilde alan çalışması yapılarak değerlendirilir ve daha sonra spesifik kriterlerle
karşılaştırılması yapılarak benzer standartların niteliklerini ve etkilerini karşılayana
dek tasfiye edilir”. AR-GE döngüsünden geçen ürünler, daha fonksiyonel bir ürün
46
haline dönüşebilmeleri için bir dizi alan çalışması, değerlendirme ve tasfiye etme
aşamalarından geçerler.
AR-GE modeli, eğitimde yeni bir olgu değildir; bu metodoloji eğitimde farklı
amaçlar için uzun zamandan beri kullanılmaktadır. Dick, Carey ve Carey (2001),
örneğin, öğretimin sistematik olarak tasarlanması için 10 basamaklı bir AR-GE
modeli uygulamıştır (bkz. Şekil 3.1). Söz konusu bu modelin 10 basamağında
gerçekleştirilmesi öngörülen hedefler şunlardır:
•
Basamak 1: Amaçları belirlemek için ihtiyaç analizi gerçekleştir,
•
Basamak 2: Öğretimin boyutlarını analiz et,
•
Basamak 3: Öğrencileri ve öğrenme ortamını analiz et,
•
Basamak 4: Hedef davranışlarını geliştir,
•
Basamak 5: Değerlendirme araçlarını geliştir,
•
Basamak 6: Alternatif öğretim stratejisini geliştir,
•
Basamak 7: Öğretim materyallerini geliştir/kararlaştır,
•
Basamak 8: Öğretimin süreç değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir,
•
Basamak 9: Öğretimi revize et,
•
Basamak 10: Öğretimin ürün değerlendirmesini tasarla ve gerçekleştir.
Benzer şekilde, Frazier (2003) araştırma, geliştirme ve geçerliliği sınama
süreçlerine dayalı bir AR-GE modeli uygulayarak eğitim liderlerine yönelik bir
“Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi” geliştirmiştir. Söz konusu bu rehberin
geliştirilmesinde uygulanan yedi basamak aşağıdakileri içermektedir (bkz Şekil 3.2.):
•
Basamak 1: Araştırma, literatür taraması ve ihtiyaç analizi,
•
Basamak 2: Bir prototip ürünün ve küçük ölçekli bir fizibilite çalışmasının
(kavramsal ispatın) planlanması,
•
Basamak 3: Prototipin ilk formunu geliştirmek,
•
Basamak 4: Prototip ürünün ilk alan çalışmasını ve değerlendirmesini
gerçekleştirmek,
•
Basamak 5: Ürünün ilk revizyonunu yapmak,
•
Basamak
6:
Ürünün
ana
alan
çalışmasını
gerçekleştirmek,
•
Basamak 7: Son revizyon ve ürünün geliştirilmesi.
ve
değerlendirmesini
47
Şekil 3.1. Dick ve Arkadaşlarının (2001) Öne Sürdüğü AR-GE Döngüsü “Örnek 1”
Basamak 9
Öğretimi
revize et
Basamak 2
Öğretimin
boyutlarını
analiz et
Basamak 1
Basamak 4
Basamak 5
Basamak 6
Basamak 7
Basamak 8
Amaçları
Hedef
davranışlarını
geliştir
belirlemek
için ihtiyaç
analizi
Değerlendirme
araçlarını
geliştir
Alternatif
öğretim
modelini
geliştir
Öğretim
materyallerini
geliştir /
kararlaştır
Öğretimin süreç
değerlendirmesini
tasarla ve
gerçekleştir
Basamak 3
Öğrencileri
ve öğrenme
ortamını
analiz et
Basamak 10
Öğretimin ürün
değerlendirmesini
tasarla ve
gerçekleştir
48
Şekil 3.2. Frazier’in (2003) Uyguladığı AR-GE Döngüsü “Örnek 2”
Basamak 7
Son revizyon ve
ürünün geliştirilmesi
Basamak 1
Araştırma, literatür
taraması ve ihtiyaç
analizi
Basamak 6
Basamak 2
Ürünün ana alan
çalışmasını ve
değerlendirmesini
gerçekleştirmek
Bir prototip ürünün ve
küçük ölçekli bir
fizibilite çalışmasının
planlanması
Basamak 5
Basamak 3
Ürünün ilk
revizyonunu yapmak
Prototipin ilk formunu
geliştirmek
Basamak 4
Prototip ürünün ilk
alan çalışmasını ve
değerlendirmesini
gerçekleştirmek
3.2. Bu Araştırmada Kullanılan AR-GE Modeli
Borg (1987) ve Gall ve arkadaşları (2003) tarafından formüle edilen AR-GE
metodolojisi, eğitim liderlerine yönelik kapsamlı bir okul teknoloji planlama modeli
geliştirmek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmaya özgü olarak yeniden
49
uyarlanarak aşağıdaki işlem basamaklarından (aşamalardan) oluşmuştur (bkz. Şekil
3.3.):
Aşama 1: Araştırma ve Kavrama: Bu aşamada, okul teknoloji planlaması
olgusuna ilişkin bilimsel literatür ve uygulama örnekleri (ulusal ve uluslar arası
makale, bildiri, tez, web adresleri, vb) analiz edilerek kapsamlı bir okul teknoloji
planlama sürecine ilişkin iyi bir anlayış (kavrayış, kuramsal temel) geliştirilmeye
çalışıldı. Bu amaç için literatürde varolan belli başlı okul teknoloji planlama ve
değerlendirme modelleri taranarak analiz edildi (5 teknoloji planlama modeli ve 5
teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model). Okul teknoloji
planlama ve değerlendirme modellerine ilişkin bulgular, Bölüm 4’te ayrıntılı olarak
sunulmaktadır.
Aşama 2: Tasarlama ve Geliştirme: Aşama 1’de incelenen belli başlı okul
teknoloji planlama ve değerlendirme modellerine dayalı olarak “Seçmeci Okul
Teknoloji Planlama Modeli” geliştirildi. Bu amaç için etkin bir okul teknolojisi
planlama sürecinde göz önünde bulundurulması gereken boyutlar araştırıldı ve
kararlaştırıldı. Bu aşamada geliştirilen söz konusu bu teknoloji planlama modeli
Bölüm 5’te ayrıntılı olarak tanıtılmaktadır.
Aşama 3: Yansıma ve Revize Etme: Aşama 2’de geliştirilen “Seçmeci Okul
Teknoloji Planlama Modeli”ne ilişkin uzmanlardan geribildirim alındı. Uzmanlardan
başlıca iki boyutta görüş bildirmeleri istendi: (1) modelin uygunluğu ve ülkemiz
ilköğretim okullarına uyarlanabilirliği ve (2) modelin netliği (modelin yeterince
kapsamlı olup olmadığı, dilbilgisi bakımından anlaşılır olup olmadığı, vb). Uzmanlar
(1 “Bilgisayar” öğretmeni, 1 “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri” alanında öğretim
üyesi, 1 “Eğitim Programları ve Öğretim” alanında öğretim üyesi ve 1 “İlköğretim”
alanında uzmanlaşmış öğretim üyesi) modeli inceleyerek söz konusu modelin
kapsamlılığına ve netliğine ilişkin geri bildirimde bulundu. Elde edilen bu dönütler
daha sonra modelin revize edilmesinde kullanıldı.
Aşama 4: Uygulama ve Değerlendirme: “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama
Modeli” özel bir ilköğretim okulunda uygulanarak bu modelin boyutlarına ilişkin
kavramsal bilgiler uygulamadan örneklerle pekiştirildi. “Seçmeci Okul Teknoloji
Planlama Modeli”nin uygulanmasına ilişkin değerlendirmeler Bölüm 5’te ayrıntılı
olarak sunulmaktadır.
50
Şekil 3.3. Araştırmada Kullanılan AR-GE Döngüsü
Bilimsel literatür
ve uygulama
örneklerini
analiz etme
Geliştirilen teknoloji
planlama modelini
özel bir ilköğretim
okulunda uygulama
Araştırmada
Kullanılan
AR-GE
Döngüsü
Seçmeci okul
teknoloji planlama
modelinin
boyutlarını
kararlaştırma
Geliştirilen modelin ilk
prototipine ilişkin
uzmanlardan geribildirim
alma
3.3. Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)
Bu çalışmada, okullarının (a) teknoloji planı geliştirme gereksinimlerini
vurgulamak, (b) teknoloji planlama ve uygulama sürecine ilişkin bilgilerini ve
algılarını ortaya koymak ve (c) sahip oldukları teknolojik donanıma ilişkin varolan
durumlarını analiz etmek amaçlarıyla bir “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”
derlenerek Özel Konya Esentepe İÖO’nda uygulanmıştır. “Okul Teknoloji Profili
Anketinin (OTPA)” (bkz. Ek 1) geliştirilmesinde, birçok farklı kaynaktan (ve
özellikle de Apple Computer Inc.’, 2005; Johson, 1999; Jones, 2005; Maddin, 2002;
Rai, 2004; Wagner, 2004; White, 2003; Whitehead, Jensen, & Boschee, 2003;
Woods, 2000 tarafından gerçekleştirilen çalışmalardan) faydalanılmıştır.
51
“Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”, birisi açık-uçlu olmak üzere toplam
30 sorudan oluşmaktadır. Ankette yer alan ilk 5 soru, katılımcıların demografik
bilgilerini sorgulamakta, 7-17 arası sorular da okuldaki teknolojinin uygulanmasıyla
ilgili Özel Konya Esentepe İÖO’ndaki bütün okul personelin deneyimlerini ortaya
çıkarma amacını taşımaktadır.
Soru 18, okuldaki sadece öğretim personeli tarafından (yöneticiler ve
Bilgisayar Öğretmeni hariç) tarafından cevaplandırılmak üzere hazırlanmıştır. 19-28
arası sorular ise, okul teknoloji planının (eğer varsa) nasıl geliştirildiğini, bu planın
uygulanma düzeyini ve bu planın nasıl değerlendirilip revize edildiğini okuldaki
Bilgisayar Öğretmeninin bilgi, tecrübe ve algılarına dayalı olarak ortaya koymayı
amaçlamaktadır. Geriye kalan iki son soru (29. ve 30. sorular) da, okuldaki
teknolojinin uygulanmasıyla ilgili yöneticilerin deneyimlerini ortaya çıkarmaya
yöneliktir.
Çizelge 3.1, “Okul Teknoloji Profili Anketinde (OTPA)” yer alan soruların
“Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin boyutlarına göre bir dağılımını
sunmaktadır.
Çizelge 3.1. Okul Teknoloji Profili Anketinde (OTPA) Yer Alan Soruların
Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modelinin Boyutlarına Göre Dağılımı
Boyut
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
OTPA Boyutları (11 Boyut)
Sorular (30 Soru)
Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak
Vizyon Geliştirmek
Amaç Belirlemek
Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek
Eylem Planı Geliştirmek
Bütçeyi Organize Etmek
Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek
Profesyonel Gelişimi Planlamak
Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek
Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak
Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek
20
***
25
6, 10
19, 21
***
28
7, 8, 9, 11, 17
13, 14
***
12, 15, 16, 18, 22, 23, 24,
26, 27, 29, 30
*** Sorusu bulunmayan boyutlar hakkındaki bilgiler okuldaki “dokümanlardan” (toplantı
tutanakları, okulun web adresi, vb) ve katılımcılarla gerçekleştirilen “sohbet-tarzı görüşmelerden”
elde edilmiştir.
Araştırmada kullanılan “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)”nin kapsam
geçerliği için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzmanlardan başlıca iki boyutta
52
görüş bildirmeleri istenmiştir: (1) anketin uygunluğu ve (2) anketin netliği. Uzmanlar
(1 “Bilgisayar” öğretmeni, 1 “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri” alanında öğretim
üyesi, 1 “Eğitim Programları ve Öğretim” alanında öğretim üyesi ve 1 “İlköğretim”
alanında uzmanlaşmış öğretim üyesi) ankette yer alan soruları okuyarak her sorunun
netliğine ve araştırmanın amacına hizmet edip etmediğine ilişkin geri bildirimde
bulunmuştur. Elde edilen bu dönütler ışığında ankette gerekli düzeltmeler
yapılmıştır.
Bu noktada aşağıdaki hususun net bir şekilde belirtilmesinde fayda vardır: Bu
araştırmanın temel amacı, okul teknoloji planlaması sürecine ilişkin yeni (alternatif,
seçmeci) bir model geliştirmektir. Bu bağlamda, bu araştırmanın temel verilerini
anket yoluyla toplanan bilgiler değil, bilakis literatür incelemesi yoluyla elde edilen
dokümanlar oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan anket ve bu yolla elde edilen
veriler ise, bu araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknolojisi Planlama
Modeli”ndeki boyutlarla ilişkili olarak özel bir ilköğretim okulundaki teknoloji
entegrasyon çabalarını değerlendirmeye ve bu okuldaki teknoloji kullanımı
konusunda bir resim elde etmeye imkan vermiştir. Bu yönüyle “Okul Teknoloji
Profili Anketi (OTPA)”, aynı zamanda, bir “Okul Teknolojisi Değerlendirme Modeli”
olarak da değerlendirilip kullanılabilir.
3.4. Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması
Anket yoluyla elde edilen bilgiler (açık-uçlu soru, vb), okul tutanakları ve diğer
dokümanlar (örneğin, okul teknolojisi planlama ve değerlendirme sürecine ilişkin
modeller, vb) “İçerik Analizi Tekniği” (Yıldırım & Şimşek, 2005) kullanılarak analiz
edilmiştir. Ayrıca, “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” vasıtasıyla elde edilen
bulgular ilk önce SPSS paket programına aktarılarak, frekanslar (f), yüzdeler (%),
aritmetik ortalamalar (X) ve standart sapmalar (SS) kullanılarak yorumlanmıştır.
3.5. Analiz Birimi (Özel Konya Esentepe İÖO) Hakkında Bilgi
Özel Konya Esentepe İÖO, Konya ilinin Selçuklu ilçesinde, İstanbul yolu
üzerinde Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü bitişiğinde, Selçuk
53
Üniversitesi Vakfı Eğitim Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri Limitet Şirketinin
bünyesinde 11 Eylül 2000 tarihinde resmi olarak eğitim ve öğretime başlamıştır
(http://www.esentepe.k12.tr; Erişim tarihi, 6 Ağustos 2005). Okul, 15 Kasım 2000’de
TBMM Başkanı Ömer İzgi tarafından törenle açılmıştır. İlk açıldığı üç katlı binası,
10 derslik, 1 anasınıfı, 2 yönetici odası, 2 büro, 1 Rehberlik ve Psikolojik
Danışmanlık odası, 1 Kurucu ve Eğitim Danışmanı odası, 1 veli odası, 1 kütüphane,
1 Fen Bilgisi laboratuvarı, 1 İngilizce laboratuarı, 1 Bilgisayar laboratuarı (25
bilgisayarlı), 1 resim dersliği, 1 müzik dersliği, 1 drama dersliği, 1 sağlık odası, 1 çok
amaçlı salon, 1 Beden Eğitimi salonu ve kantinden oluşmuştur. Ayrıca, 5657
metrekare bahçesi içinde, trafik eğitim parkı, amfi tiyatro, hayvanat bahçesi, ttres
duvarı, kauçuk ile kaplı Basket ve Voleybol sahaları, hobi (ekim-dikim) alanları,
personelin dinlenme alanı (kamelya), servis otoparkı, misafir araçları için otopark,
çocuk oyuncakları kurulmuş oyun parkı, otomatik sulama ile sulanan ve öğrencilerin
üzerinde rahatça gezebileceği yeşil alanlar bulunmaktadır. Her sınıf, televizyon,
VCD, radyo, kasetçalar ve tepegöz gibi araçlarla donatılmış olup, yaparak-yaşayarak
öğrenme ilkesinin gerçekleşmesine fırsat verilmesi amaçlanmıştır.
Özel Konya Esentepe İÖO, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığına
bağlı özel bir okul olup 11 Eylül 2000’de bir anasınıfı, iki birinci sınıf, iki ikinci sınıf
ve bir üçüncü sınıf olmak üzere toplam 116 (61 erkek ve 55 kız) öğrenci ile eğitim ve
öğretime başlamıştır (Saban, 2001). Saban’a (2001, s. 150) göre, 2000-2001 öğretim
yılında “Özel Esentepe İlköğretim Okulu’nda toplam 26 personel çalışmaktadır. Bir
anasınıfı ve beş sınıf öğretmeni, sayıları 15 ile 23 arasında değişen sınıflarda öğretim
yapmaktadır. Ayrıca, bir okul müdürü ve bir müdür yardımcısı ile birlikte bir rehber
öğretmen, iki stajyer öğretmen ve İngilizce, Bilgisayar, Resim, Müzik, Drama,
Beden Eğitimi öğretmenlerinden oluşmak üzere toplam altı branş öğretmeni de
okulda görev yapmaktadır. Buna ek olarak, bir sekreter, bir kütüphaneci, iki memur,
iki hizmetli, bir kantin görevlisi, bir şoför ve bir güvenlik görevlisi olmak üzere
toplam dokuz yardımcı personel okulda çalışmaktadır”.
Okulun 2005-2006 öğretim yılı itibariyle sahip olduğu personel durumu ise şu
şekildedir: Yönetim personeli bakımından, okulda 1 müdür (bayan, 46 yaşında, 25
yıllık mesleki tecrübeye sahip) ve 1 müdür yardımcısı (erkek, 33 yaşında 3 yıllık
mesleki tecrübeye sahip) bulunmaktadır. Öğretim personeli bakımından, okulda 2
54
anasınıfı öğretmeni, 11 sınıf öğretmeni, 1 stajyer sınıf öğretmeni, 1 Rehber öğretmen
ve 19 branş öğretmeni (3 İngilizce, 1 Sosyal Bilgiler, 1 Türkçe, 1 Matematik, 1 Proje
Geliştirme, 1 Fen Bilgisi, 1 Stajyer İş-Eğitimi, 2 Görsel Sanatlar, 1 Müzik, 2 Drama,
2 Beden Eğitimi, 1 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, 1 Almanca ve 1 Bilgisayar) görev
yapmaktadır. Destek ve hizmet personeli bakımından, okulda 1 sekreter, 1
muhasebeci, 1 memur, 1 kütüphaneci, 3 hizmetli, 1 kantin görevlisi, 2 aşçı, 2 mutfak
görevlisi ve 1 gece bekçisi olmak üzere 13 personel görev yapmaktadır. Tablo 3.1,
araştırmaya dahil edilen Özel Esentepe İÖO personeline ilişkin kişisel bilgileri
sunmaktadır.
Tablo 3.1. Katılımcılara İlişkin Kişisel Bilgiler
Görevi
Müdür
Müdür yardımcısı
Bilgisayar öğretmeni
Anasınıfı öğretmeni
Sınıf öğretmeni
Branş öğretmeni
Rehber öğretmen
Cinsiyeti
Kadın
Erkek
Eğitim Durumu
Ön lisans/Eğitim Enstitüsü
Lisans
Yüksek lisans
Toplam
Frekans (f)
Yüzde (%)
1
1
1
2
12
18
1
2.8
2.8
2.8
5.6
33.3
50
2.8
22
14
61.1
38.9
11
20
5
36
30.6
55.6
13.9
100
Tablo 3.1’e göre, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin büyük bir çoğunluğu
branş (%50) ve sınıf öğretmenlerinden (%33.3) oluşmakta ve ağırlıklı olarak lisans
mezunu (%55.6) bayanlardan (%61.1) teşekkül etmektedir. Ayrıca, katılımcıların yaş
ve mesleki tecrübelerine ilişkin elde edilen verilere göre, Özel Konya Esentepe İÖO
personelinin yaşları 21 ile 55 arasında değişmekte olup, ortalama olarak 36.58 yaş
(Standart Sapma = 11,37) civarındadır. Buna ek olarak, katılımcıların mesleki
tecrübeleri, 1 ile 34 yıl arasında değişmekte olup, ortalama 14.78 yıl (Standart Sapma
= 12.71) olarak hesaplanmıştır. Her iki değişkende de (yaş ve mesleki tecrübe)
standart sapmanın yüksek olması, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin homojen
55
bir yapıda olmadığını, aksine çok farklı yaş, cinsiyet ve mesleki tecrübeye sahip
bireylerden oluşan heterojen bir görünüm arz ettiğini göstermektedir.
Özel Konya Esentepe İÖO, kurulduğu 11 Eylül 2000 tarihinden itibaren çoklu
zeka teorisini mevcut ilköğretim programı ile kaynaştırarak uygulamaya koymaktadır
ve çoklu zeka teorisi vasıtasıyla öğretim programını her çocuğun ilgisi, ihtiyacı ve
potansiyeli doğrultusunda bireyselleştirmeye çalışmaktadır (Saban, 2001). Özel
Esentepe İÖO birinci kademede 1.–5. sınıflar yer almaktadır. Birinci kademe Sınıf
Öğretmenleri ilk devre de 1. 2. ve 3. sınıflar olarak ikinci devre de 4. ve 5. sınıflar
olarak uzmanlaşmışlardır. İlköğretim birinci kademesinde olduğu gibi, 6. 7. ve 8.
sınıflarda tüm branş dersleri branş öğretmenleri tarafından verilmektedir. Okulda saat
08:45’ten itibaren 17:00’ye kadar tam gün eğitim yapılmaktadır. Dersler 40 dakika
olarak düzenlenmiş olup, öğle tatili 50–60 dakika arasındadır. Perşembe günleri ilgi
alanları olarak Drama, Müzik, Ritmik Jimnastik, Görsel Sanatlar, Çoklu Zeka
Oyunları, Folklor, Fen/Doğa/Çevre, Gazete ve TV, İngilizce ve Proje Geliştirme
etkinliklerine yer verilmektedir. Tablo 3.2, 2005-2006 öğretim yılı itibariyle Özel
Konya Esentepe İÖO öğrenci sayısının sınıflara ve cinsiyete göre dağılımını
göstermektedir.
Tablo 3.2. Özel Konya Esentepe İÖO Öğrenci Sayısının Sınıflara ve Cinsiyete
Göre Dağılımı
Sınıf
Anasınıfı
1-A
1-B
2-A
2-B
3-A
3-B
4-A
4-B
5-A
5-B
5-C
6-A
7-A
7-B
8-A
Toplam
Kız
16
11
9
9
10
10
5
9
9
6
11
4
14
12
6
4
145
Erkek
21
13
15
15
8
8
12
13
15
9
10
15
8
6
10
14
192
Toplam
37
24
24
24
18
18
17
22
24
15
21
19
22
18
16
18
337
56
BÖLÜM 4
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME MODELLERİ
1980’li yılların başından itibaren okulların öğretim teknolojilerini öğrenmeöğretme sürecine stratejik bir planlamayla entegre etmelerine rehberlik edecek bir
dizi stratejik planlama ve değerlendirme modeli geliştirilmeye başlanmıştır. Bu
bölümün temel amacı, “okul teknoloji planlama sürecini” (çeşitli teknoloji planlama
ve değerlendirme modelleri vasıtasıyla) belli bir kavramsal çerçeveye oturtmak ve bu
sürecin nasıl gerçekleştiğini okul teknoloji planlayıcıları için görselleştirmektir. Bu
bağlamda, bu bölümde başlıca beş teknoloji planlama modeli ve beş teknoloji
değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model tanıtılmaktadır. Ayrıca, bu
bölümde analiz edilen bu 10 model, birbirleriyle basitçe karşılaştırılarak sadece
benzer ve farklı yönlerine kısaca vurgu yapmak yerine, tek tek ele alınarak ayrıntılı
olarak
açıklanmıştır.
Bu
durum,
ülkemizde
teknoloji
planlamasına
ve
değerlendirmesine ilişkin sınırlı düzeydeki literatür göz önünde bulundurulduğunda,
büyük önem arz etmektedir.
4.1. Okul Teknolojisi Planlama Modelleri
Bu kısımda incelenen 5 teknoloji planlama modeli şunlardır: (1) “McNabb ve
Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli”, (2) “Apple
Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli”, (3) “Jones’un
(2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli” (4) “Knuth ve
Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli” ve (5)
“Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi”.
4.1.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji
Planlama Modeli
McNabb ve arkadaşlarının (1999) sekiz-boyutlu teknoloji planlama modeli,
döngüsel ve aynı zamanda birbiriyle ilişkili sekiz teknoloji planlama ve uygulama
57
boyutundan oluşmaktadır. Söz konusu bu boyutlar şunlardır: (1) vizyon ve politika
geliştirmek, (2) teknolojik ihtiyaç analizi yapmak, (3) öğrenci-merkezli öğrenmeye
odaklanmak, (4) velilerin ve paydaşların katılımını sağlamak, (5) profesyonel
gelişimi desteklemek, (6) okulun teknolojik altyapısını inşa etmek, (7) uzun vadeli
bütçe stratejileri geliştirmek ve (8) süreci ve sonuçları değerlendirmek. Şekil 4.1,
McNabb ve arkadaşlarının (1999) geliştirdiği sekiz-boyutlu teknoloji planlama
modelini görselleştirmektedir.
4.1.1.1. Vizyon ve politika geliştirmek. Teknoloji, okul reformu için
mükemmel bir kaynaktır; ancak unutulmamalıdır ki, teknoloji etkili bir okulun
sadece
bir
boyutudur.
Ayrıca,
teknolojinin
stratejik
kullanımı,
günümüz
öğrencilerinin yarının dünyasına hazırlanması için gerekli öğrenme amaçları ve
standartları etrafında hazırlanmış bir okul vizyonu ile başlamalıdır. Bu teknoloji
vizyonu, geçmişten ve şu andakinden daha iyi olan bir gelecek tanımlamalıdır, ama
bu gelecek aynı zamanda gerçekçi bir zaman diliminde ulaşılabilir olmalıdır (fazla
ütopik olmamalıdır). Diğer bir ifadeyle, iyi bir teknoloji vizyonu, teknolojinin
öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayacak yeni fırsatlar sunmalı ve
öğrencilerin kendi öğrenmeleriyle ilgili sorumluluk almalarını özendirmelidir.
Ayrıca, teknolojiye ilişkin geliştirilen vizyon ve amaçlar gerekli yönetimsel
destek politikalarıyla desteklenmelidir. İyi bir destek politikası da teknolojinin
uygulanmasına yön veren genel parametreleri içermelidir. Örneğin: (1) Teknoloji
neden
kullanılmaktadır
(öğrenme
yollarını
arttırmak,
alternatif
ölçme
ve
değerlendirme yöntemlerini geliştirmek, vb.)? (2) Ne tür teknolojiler ve dağıtım
sistemleri özellikle önemlidir (bilgisayarlar, uzaktan eğitim, taşınabilir alet, araç ve
edevatlar, vb.)? (3) Uygulama için öncelikler nelerdir (personel, sınıf düzeyleri,
disiplin alanları, vb.)? (4) Başarılı uygulamaların tespit edilmesinde ne tür
değerlendirme standartları kullanılacaktır (gözleme dayalı veriler, karşılaştırmaya
dayalı veriler, ülke standartları ve kriterleri, vb.)? (5) Teknoloji entegrasyon
çabalarının organizasyonundan kim sorumlu olacaktır (özel komiteler, yönetim
personeli, program koordinatörleri, vb.)? (6) Teknoloji entegrasyon çabalarını
uygulamak için ne tür bütçe kullanılacaktır (çok yıllı bütçe payları, özel maddi destek
programları, vb.)? (7) Uygulama için zaman çizelgesi nedir ve bu zaman çizelgesini
58
değiştirme yetkisi kimdedir (özel komiteler, yönetim personeli, sınıf öğretmenleri,
vb.)?
Şekil 4.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Geliştirdiği Sekiz-Boyutlu
Teknoloji Planlama Modeli
Profesyonel
gelişimi
desteklemek
Teknolojik ihtiyaç
analizi yapmak
Öğrenci-merkezli
öğrenmeye
odaklanmak
Velilerin ve
paydaşların
katılımını
sağlamak
Uzun vadeli bütçe stratejileri geliştirmek
Okulun teknolojik alt yapısını inşa etmek
Vizyon ve politika
geliştirmek
Süreci ve sonuçları
değerlendirmek
(McNabb, Valdez, Nowakowski ve Hawkes’ten, 1999,
uyarlanmıştır).
4.1.1.2. Teknolojik ihtiyaç analizi yapmak. Teknolojik ihtiyaç analizinin
temel amacı, okulun şu anki durumu ile teknoloji vizyonu ve amaçları arasındaki
boşluğu saptamaktır. Bu boşluğu kapatmak ise, teknoloji planlamasının temel odağı
olacaktır. Kapsamlı bir teknolojik ihtiyaç analizinin gerçekleştirilmesine rehberlik
59
edecek sorular arasında aşağıdakiler sıralanabilir: (1) Farklı gelişim düzeylerindeki
öğrenciler için temel öğrenme amaçları nelerdir? (2) Bu temel öğrenme amaçlarını
gerçekleştirmek için gerekli teknolojik altyapı ihtiyaçları nelerdir? (3) Öğrencilerin
bu temel öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine yardımcı olacak okul personelinin
ihtiyaçları nelerdir? vb.
4.1.1.3. Öğrenci-merkezli öğrenmeye odaklanmak. Bu aşamada temel amaç,
teknoloji okur-yazarlığını ve standartlara dayalı öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek
için teknoloji kullanımına ilişkin öncelikleri oluşturmaktır. Bu aşamada, ayrıca,
teknoloji planlama komitesinin okulun öğrenci popülasyonu hakkında bilinenleri,
bilinmeyenleri ve bilinmesi gerekenleri göz önünde bulundurarak öğrencilerin
öğrenmeye ilişkin güçlü ve zayıf yanlarını tespit etmesi önemlidir. Bu konuda
standart test sonuçları, ev ödevleri, derslere ilişkin not durumları, öğrenci dosyaları
ve öğrencilerin çeşitli projelerdeki başarıları dikkate alınmalıdır. Bunun yanında,
çeşitli kişisel, soysal ve sağlıkla ilgili faktörlerin öğrencilerin akademik başarı
durumlarını ve performanslarını nasıl etkilediği araştırılmalıdır. Öğrenci-merkezli bir
okul teknoloji planı tasarlanırken göz önünde bulundurulması gereken bazı sorular
şunlardır: (1) Acaba okul teknoloji planı, teknoloji okur-yazarlığı becerilerini
kapsamakta mıdır ve programda öğrencilerin bu becerileri kazanmaları için
uygulama yolları tanımlanmış mıdır? (2) Acaba okul personeli ve öğrenciler,
teknoloji okur-yazarlığı becerilerini ve farklı disiplinlerdeki içerik standartlarını
karşılamak için teknolojiyi kullanmaya hazırlanmış mıdır? (3) Acaba okulda farklı
teknolojik araçlarının kullanımına ilişkin farklı öğrenme düzeylerine sahip öğrenciler
(üstün zekalı öğrenciler, özel eğitime muhtaç öğrenciler, vb.) bulunmakta mıdır?
4.1.1.4. Velilerin ve paydaşların katılımını sağlamak. Okul teknoloji
planlama komitesinin temel görevlerinden birisi de, okulun veli popülasyonu
hakkında bilinenleri, bilinmeyenleri ve bilinmesi gerekenleri göz önünde
bulundurarak velilerin ve diğer paydaşların teknolojiye ilişkin güçlü ve zayıf
yanlarını tespit etmektir. Teknoloji okula taşındıkça, velilerle mümkün olan her
fırsatta ve yolla iletişim kurulmalıdır. Örneğin, okullar düzenli olarak yayınladıkları
haftalık gazete (basılmış veya elektronik) yoluyla velileri teknolojik gelişmeler
(okula yeni alınan teknolojik araçlar, vb) konusunda bilgilendirebilir. Ayrıca, veliler
okuldaki teknolojiyi görmeleri, öğrenmeleri ve tecrübe etmeleri için okula davet
60
edilebilir. Bunun yanında, okul sonrasında veya akşam saatlerinde bir hizmet-içi
eğitim programı düzenleyerek bu programlara veli katılımı sağlanabilir. Velilerin
okuldaki teknoloji entegrasyon sürecine destek vermelerini sağlayacak stratejilerle
ilgili olarak aşağıdakiler önerilebilir: (1) Veli katılımını destekleyecek ve onların
teknolojiye ilişkin teşebbüslerde işbirliğini sağlayacak bir okul iklimi ve kültürü
oluşturmak. (2) Teknoloji planlaması konusunda velilerle sürekli diyalog ve açık
iletişim içinde bulunmak. (3) Teknoloji planının uygulanmasında, özellikle teknoloji
kullanımı konusunda bilgili ve tecrübeli velilerin danışman veya kaynak kişi olarak
görev almalarını sağlamak. (4) Velilerle ve diğer paydaşlarla birlikte bir işbirlikçi
çalışma felsefesi ve uygulama planı geliştirmek. (5) Okuldaki kütüphanede,
bilgisayar laboratuvarında ve sınıflarda gönüllü veli katılımını özendirmek.
4.1.1.5. Profesyonel gelişimi desteklemek. Teknolojiyi öğretim programına
entegre etmek, öğretmenler için yeni roller yaratır. Dolayısıyla, öğretmenler ve
okuldaki diğer personel için teknolojik açıdan zengin profesyonel gelişim fırsatlarını
sunmak, okul teknoloji planlamasının vazgeçilmez bir parçası olmalıdır. Bu konuda
dört tür teknoloji yeterliği dikkat çeker: (a) temel teknoloji kullanımı (teknoloji okuryazarlığı), (b) teknolojinin seçimi ve öğretim sürecine entegrasyonu, (c) teknolojinin
sınıf yönetimi amacıyla kullanılması ve (d) teknolojinin kendi kişisel öğrenme ve
gelişim amacı için kullanılması. Profesyonel gelişim programlarının hazırlanmasına
ilişkin ön tespitler aşağıdaki noktalarda yoğunlaşmalıdır: (1) Acaba öğretmenler
öğrencilerin hızlarına ve düzeylerine yetişebilmek için gerekli teknoloji okuryazarlık becerilerini geliştirmekte midir? (2) Acaba varolan profesyonel gelişim
imkanları öğretmenlerin teknolojiye ilişkin yeterlik düzeylerini artırmakta mıdır? (3)
Acaba okul personeline e-posta hesapları, kolay İnternet erişim imkanları ve çeşitli
profesyonel gelişim servislerine Online üyelik fırsatları sunulmakta mıdır? vb.
4.1.1.6. Okulun teknolojik altyapısını inşa etmek. Bu aşamada temel amaç,
bütün öğrenciler için gerekli teknoloji kaynaklarını okulda yeterli bir düzeyde
sağlamaktır. Okulun teknolojik altyapısı planlanırken, teknik gereklilikler (güncel
yazılım ve donanım, vb), güvenlik gereklilikleri (virüs programları, vb) ve çok yönlü
fonksiyonellik özelliği (teknolojinin yönetim, öğretim ve rehberlik işlerinde
kullanılabilmesi, vb) göz önünde bulundurulması gerekir. Okulun teknolojik
altyapısının ön-tespit aşamasında sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: (1)
61
Acaba sınıflar daha geniş bir ağ topluluğu (yerel, bölgesel, ulusal, vb.) ile bağlantılı
mıdır? (2) Acaba okuldaki teknoloji kaynakları güncel midir ve adil olarak dağıtılmış
mıdır? (3) Acaba öğretmenlerin ve okuldaki diğer personelin yeterli düzeyde teknik
desteğe erişim imkanı var mıdır? (4) Acaba okulun güvenli teknoloji kullanımını
yöneten politikalar geliştirilmiş midir?
4.1.1.7. Uzun vadeli bütçe stratejileri geliştirmek. Bu aşamada temel amaç,
okul teknoloji planının uygulanmasını ve bunun için gerekli olan okul genelindeki
gelişim çabalarının sonuç vermesini saylayacak uzun vadeli (çok-yıllı) bütçe
stratejilerini kararlaştırmaktır. Okulların bütçe olanakları ne olursa olsun, okul
teknoloji planları geliştirilirken aşağıdaki harcama kalemlerinin göz önünde
bulundurulması önemlidir:
Donanım.
Donanım
bilgisayarları, yazıcıları, tarayıcıları ve yardımcı
ekipmanları kapsar.
Altyapı. Teknoloji, okulları kendi binaları içindeki birimler ve bina dışındaki
çevreyle bağlar. Dolayısıyla, teknoloji planlama komitesinin okul binasındaki
elektriksel kapasiteyi yükseltmek, havalandırma sistemini kurmak veya iyileştirmek
ve teknoloji kullanımını daha güvenli hale getirmek için binanın yeniden tanzim
edilmesi üzerine odaklanması gerekir.
Bakım ve onarım. En iyi teknolojik ekipmanlar bile, bakım ve onarım
gerektirir. Bilgisayar sürücüleri, klavyeler ve yazıcılar özellikle bu konuda düzenli
olarak dikkat edilmesi gereken teknolojik araç-gereçlerden bazılarıdır.
Yazılım. Teknoloji planlama komitesinin öğretimsel amaçlı ve diğer amaçlar
için (rehberlik, yönetim, vb) kullanılacak yazılım programlarına ek olarak, başvuru,
işletim, uygulama ve kontrol gibi fonksiyonları yerine getiren yazılım programlarını
da göz önünde bulundurması gerekir.
Telekomünikasyon erişimi. Bu tür harcamalar, telefon bağlantıları ve kullanımı
için harcanan paralar ile İnternet sağlayıcılara olan ödenekleri kapsar.
Personel eğitimi. Okul personelinin teknolojik eğitimi, teknoloji planlama
sürecinde genellikle en çok göz ardı edilen hususlardan biridir. Öte yandan, birçok
uzman okul teknolojisi için ayrılan bütçenin yaklaşık %30’luk kısmının personel
eğitimine ayrılması gerektiğini öne sürmektedir.
62
4.1.1.8. Süreci ve sonuçları değerlendirmek. Bu aşamada temel amaç, okulun
teknolojik altyapısını geliştirmek için uygulanan süreçleri incelemek ve bu altyapının
öğrenci başarısına olan etkisini tespit etmektir. Buradaki nihai hedef ise, hazırlanan
teknoloji planının niteliği hakkında geri bildirim almak ve buna bağlı olarak da
gerekli değişiklikleri veya düzenlemeleri gerçekleştirmektir. Bu tür değerlendirme,
oluşturulan teknolojik altyapının okulun gelişim vizyonuyla paralellik göstermesini
de sağlayacaktır. Vurgulamak gerekirse, bir araç olarak değerlendirme, öğrencilerin,
öğretmenlerin, velilerin ve okul personelinin teknolojinin kendi kişisel amaçlarına ve
okulun amaçlarına ne derece hizmet edip etmediğini ortaya koyar. Değerlendirme
konusundaki ön-tespitler aşağıdaki noktalar üzerinde yoğunlaşmalıdır: (1) Acaba
okul, teknoloji planlama ve uygulama sürecini ve sonuçlarını sistematik olarak
değerlendirmekte midir? (2) Acaba değerlendirmede ortaya çıkan sonuçlar,
teknolojinin öğrenci öğrenmesi ve personel performansı üzerindeki etkisini
yansıtmakta mıdır? (3) Acaba değerlendirme planı, teknolojinin okuldaki
uygulanmasına ilişkin bütün katılımcılardan bilgi toplamaya yönelik olarak
hazırlanmış mıdır? (4) Acaba teknoloji değerlendirme planı, yeni soruları, yeni bilgi
kaynaklarını ve yeni analiz süreçlerini gerektiğinde uyarlayacak derecede esnek
olarak hazırlanmış mıdır?
4.1.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama
Modeli
Apple Computer Inc.’in (2005) altı-boyutlu teknoloji planlama modelinde yer
alan altı aşama şunlardır: (1) vizyon oluşturma, (2) ihtiyaç analizi yapma (varolan
durumu tespit etme), (3) amaç belirleme, (4) eylem planı geliştirme, (5) planı
uygulama ve (6) sonuçları değerlendirme ve paylaşma. Şekil 4.2, Apple Computer
Inc.’in
(2005)
öne
sürdüğü
altı-aşamalı
teknoloji
planlama
sürecini
görselleştirmektedir. Bu model, başarılı bir teknoloji entegrasyonu için okul
liderlerine rehberlik edebilir; ancak, bu modelin öne sürdüğü teknoloji planlama
sürecinde yer alan aşamaların doğrusal bir çizgide gerçekleştiği düşünülmemelidir.
Çünkü, her bir aşama sadece kendinden bir önceki ve bir sonraki aşamayla bağlantılı
değildir, diğer aşamalarla da ilintilidir. Bu süreç daha çok bir planlama ağı gibidir.
63
Örneğin, amaçlar belirlenirken, vizyon her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.
Benzer şekilde, eylem planı oluşturulurken, ihtiyaç analizi sonuçları bu bağlamda
birer başvuru kriterleri olarak kullanılmalıdır.
Şekil 4.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Geliştirdiği Altı-Aşamalı Teknoloji
Planlama Modeli
Vizyon
geliştirme
Sonuçları
değerlendirme
İhtiyaç
analizi
yapma
Planı
uygulama
Amaç
belirleme
Eylem
planı
geliştirme
(Apple Computer Inc.’den, 2005, uyarlanmıştır)
64
4.1.2.1. Vizyon geliştirme. Başarılı bir teknoloji entegrasyon programı, güçlü
bir vizyonla başlar. Vizyon, yön verir, ileriye doğru hareketi sağlar ve yenilikçi bir
program oluşturma fırsatı tanır. Tepkisel bir yaklaşıma (yani, problemler ortaya
çıktıkça onların çözümüne) dayalı bir planlama geçmişe takılı kalmaya neden olur.
Öte yandan, vizyona dayalı bir planlama bugünün ihtiyaçlarını geleceğe dönük
olarak hesaba katmaya olanak tanır.
4.1.2.2. İhtiyaç analizi yapma (Varolan durumu tespit etme). Planlama
sürecinde ikinci basamak, okul olarak teknolojik açıdan varolan durumu tespit
etmektir. Bu basamağının temel amacı, okulun geliştirilen vizyon ifadesiyle nasıl
ilintili olduğuna ilişkin bir gösterge elde etmektir. Çünkü, teknolojiye ilişkin
uygulama stratejisi okulun şu anki durumuyla vizyonda öngörülen durum arasındaki
boşluğa dayalı olarak oluşturulacaktır.
4.1.2.3. Amaç belirleme (Vizyon ile gerçek durumu karşılaştırma). Amaçların
belirlenmesi aşamasında, amaçların ulaşılabilir ve ölçülebilir olmasına özen
gösterilmesi gerekir. Birinci aşamada geliştirilen vizyon ifadesi, amaç belirleme
çabalarına yön verecektir. Çünkü vizyon, sonuçta nerede olmak istendiğini belirtir.
Ancak, bu aşamada vizyonun ihtiyaç analizi sırasında toplanan verilerle ve bilgilerle
yoğrularak ölçülebilir hale getirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu aşamada
sorulabilecek bazı sorular şunlardır: (1) Şu anki duruma ve eldeki kaynaklara
bakılarak, gelecekte (3-5 yıl sonrası için) mantıksal olarak beklenilebilecek durum
nedir? (2) Vizyonun merkezinde yer alan amaçlar nelerdir? (3) Acilen karşılanması
gereken amaçlar nelerdir? (4) Diğer amaçlara geçmeden önce hangi amaçların
başarılması gereklidir? (5) Hangi amaçlar daha kapsamlı bir ihtiyacı gidermeye
yöneliktir? (6) Eğer belli bir amaç karşılanmazsa olabilecek en kötü durum nedir? vb.
4.1.2.4. Eylem planı geliştirme. Vizyon ve amaçlar, ulaşılacak hedefleri ve
yönü belirtir. Bundan sonra, gidilecek yere nasıl varılacağını açıklayan bir eylem
planının geliştirilmesi gerekir. Bu aşamaya gelene kadar bir okul vizyonu
geliştirilmiş, varolan durum analiz edilmiş ve amaç ve hedeflerin tespit edilmiş
olması gerekir. Bu aşamada, amaçlara bakılarak insan kaynakları, maddi olanaklar ve
zamana ilişkin kararların alınması gerekir. Ayrıca, uygulama bittikten sonra
hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin ortaya konulmasını sağlayacak bir
değerlendirme planının da geliştirilmesi gerekir. Eylem planının geliştirilmesinde
65
aşağıdaki basamakların dikkate alınması önemlidir: (1) Her amacın ve hedefin kendi
unsurlarına ayrılması. (2) Gerekli insan kaynaklarının ve diğer kaynakların
tanımlanması. (3) Bütçe kaynaklarının tanımlanması ve bir bütçe planının
geliştirilmesi. (4) Bir zaman çizelgesinin oluşturulması. (5) Bir değerlendirme
planının geliştirilmesi. (6) Eylem planının gözden geçirilmesi ve gerekli
değişikliklerin yapılması.
4.1.2.5. Eylem planının uygulanması. Bu aşamaya kadar kapsamlı ve detaylı
bir eylem planının geliştirilmesi tamamlanmış bulunmaktadır. Bu planın eyleme
geçirilmesindeki birinci basamak ise, söz konusu planın onaylanmasıdır. Bu sayede
vizyona ulaşmak için kaynakların kullanımı ve uygulama sürecinin başlaması
mümkün olacaktır.
4.1.2.6. Sonuçların değerlendirilmesi ve paylaşılması. Değerlendirmenin
sonuçları, başlangıçta amaçlanan hedeflerin başarılıp başarılmadığını gösterir.
Hedefler yazılırken beklenen sonuçlar da tanımlanmıştır. Bu aşamada uygulamanın
nasıl kontrol edileceği ve sonuçların nasıl elde edileceği planlanır. Değerlendirme
planının oluşturulmasında aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır: (1)
Değerlendirmeden kim sorumlu olacaktır? (2) Ne tür bilgi toplanacaktır? (3) Bilgiler
ne tür metotlar ve araçlarla elde edilecektir? (4) Sonuçlar kimlerle ve nasıl
paylaşılacaktır? (5) Sonuçların iletişimine ne zaman başlanmalıdır?
4.1.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli
Jones’un (2005) stratejik teknoloji planlama modeli, planlama sürecinin çeşitli
halkalarına ilişkin bilgi sunmaktadır. Bu modelde yer alan 11 halka şunlardır: (1)
planlama komitesinin oluşturulması, (2) vizyon geliştirme, (3) varolan durumun
gözden geçirilmesi, (4) güçlü yanların, zayıf yanların, fırsatların ve tehditlerin
belirlenmesi, (5) stratejik farkın tanımlanması, (6) stratejik hedeflerin ve performans
göstergelerinin geliştirilmesi, (7) stratejik hedeflerin başarılabilmesi için projelerin
geliştirilmesi, (8) birinci safha eylem planının geliştirilmesi, (9) birinci safha için
geliştirilen eylem planının uygulanması, (10) birinci safhanın gözden geçirilmesi ve
değerlendirilmesi ve (11) bütün planlama sürecinin gözden geçirilmesi. Şekil 4.3,
Jones’un (2005) stratejik teknoloji planlama modelini görselleştirmektedir.
66
Şekil 4.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli
Plan, varolan durum ile arzu edilen durum arasındaki stratejik farkın giderilmesine yönelik
bir köprüdür. Planlama süreci de bu köprünün inşa edilmesi için gerekli aşamaları kapsar.
Planlama olgusu, 3-5 yıllık bir zaman dilimi içinde gerçekleştirilmek istenen projelerin
stratejik hedeflere göre düzenlenmesini gerektirir. Bu durumda plan, düzenli olarak gözden
geçirilir ve gerekli tasfiyeler yapılarak güncelleştirilir.
Durum
değerlendirmesi
yapmak (Şu anda
neredeyiz?)
Geleceğe ilişkin
yön belirlemek
(Nereye varmak
istiyoruz?)
Stratejik Fark
(İhtiyaç
Analizi)
* Gözden geçirme
* Analiz etme
* Araştırma yapma
* Vizyon
* Müşterek amaçlar
* Stratejik hedefler
Bütün
planlama
sürecinin
gözden
geçirilmesi
Planlama
komitesinin
oluşturulması
Vizyon
geliştirme
Varolan
durumun
gözden
geçirilmesi
Birinci safhanın
gözden geçirilmesi ve
değerlendirilmesi
Birinci safha
için geliştirilen
eylem planının
uygulanması
Birinci safha
eylem planının
geliştirilmesi
Güçlü yanların,
zayıf yanların,
fırsatların ve
tehditlerin
belirlenmesi
Stratejik
hedeflerin
başarılması için
projelerin
geliştirilmesi
Stratejik
hedeflerin ve
performans
göstergelerinin
geliştirilmesi
(Jones’tan, 2005, uyarlanmıştır.)
Stratejik
farkın
tanımlanması
67
Jones’a (2005) göre, “11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli”, bir dizi
halkaları içeren katı bir planlama süreci olarak değil, aksine tasfiye etmeye yönelik
ve süreklilik arz eden bir çabalar bütünü olarak algılanmalı ve uygulanmalıdır.
“Stratejik Teknoloji Planlama Modeli” perspektifiyle bakıldığında, “bilgi teknolojisi”
bilgiye erişimi, bilgiyi organize etmeyi, bilgiyi analiz etmeyi, bilgiyi değerlendirmeyi
ve bilgiyi paylaşmayı sağlayan süreçler, uygulamalar ve ekipmanlar anlamına
gelmektedir. Bu modele göre, etkili planlama için bilişim teknolojisinin öğrenme ve
öğretmeyi geliştirmeye yönelik olması gerekir. Teknoloji planı, aynı zamanda,
kapsamlı okul gelişim çabalarıyla da tutarlı olmalıdır.
4.1.3.1. Planlama komitesinin oluşturulması. Planlama süreci, bütün okul
üyelerini temsil eden bir planlama komitesi tarafından organize edilmelidir. Bu
komitenin oluşturulmasında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır: (1)
Üyelik. Aşağıdaki gruplardan temsilcilerin yer almasına özen gösterilmelidir: Veliler,
yerel iş çevreleri, okul personeli ve öğrenciler. Buna ek olarak, çeşitli yerel kültür
veya sanat gruplarından bireyler davet edilebilir. (2) Komite rolünün tanımlanması.
Komitenin temel rolünün, bir araç olarak bilişim teknolojisinin bütün disiplin
alanlarındaki öğrenme ve öğretmeyi iyileştirmeye yönelik bir planı geliştirmek
olduğunun açık ve net olarak vurgulanması gerekir. (3) Komite görevinin
tanımlanması. Özellikle komitenin ilk toplantısında (a) komitenin temel görevinin ne
olduğu, (b) her üyenin kendi rol ve sorumluluklarının neleri içerdiği ve (c) sonuçların
ve önerilerin kime rapor edileceği açıklığa kavuşturulmalıdır. (4) Görevin kapsamı.
Bilişim teknolojisinin söz konusu bu planlama süreci bağlamında tanımlanması
gerekir. Bunun için, planın sadece öğretim programı üzerine mi odaklanacağı? yoksa
okulun yönetim ve diğer bürokratik alanlarını da mı kapsayacağı? açıklığa
kavuşturulmalıdır. (5) Profesyonel gelişim. Komite oluşturulur oluşturulmaz,
üyelerin planlama sürecine ilişkin bir eğitimden geçirilmeleri ve/veya aynı planlama
aşamasında olan diğer okullardaki personelle birlikte ortak çalışmalar organize
etmeleri faydalı olabilir.
4.1.3.2. Vizyon geliştirme. Vizyon geliştirme, bir sonraki halkayla (gözden
geçirme) paralellik gösterebilir. Vizyon, okul üyelerinin gelecekte nerede olmak
istediklerine ilişkin kısa ve öz bir ifadeyi simgeler ve genel kavramlar kullanılarak
yazılır.
68
4.1.3.3. Varolan durumun gözden geçirilmesi. Bilişim teknolojisinin gözden
geçirilmesine ilişkin çabalar, okulun ve okulun ve yakın çevrenin şu anki durumuna
ilişkin anlık fotoğrafını elde etmeyi sağlar. Bu amaç için aşağıdaki unsurlara ilişkin
veri toplanabilir: (1) Bütün okul üyeleri. Okul vizyonuna ilişkin bütün okul
personelinin fikir birliği söz konusu mudur? (2) Okul. Okuldaki bilişim teknolojisinin
şu anki kullanımı nasıldır? Okulda ne tür teknolojiler söz konusudur? Bu teknolojiler
nerede bulunmaktadır? Bu teknolojiler nasıl kullanılmaktadır? Bu teknolojiler kim
tarafından ne kadar sıklıkla kullanılmaktadır? (3) Öğretim personeli. Öğretim
personelinin güçlü ve zayıf yanları nelerdir? Bilgisayar ve ilgili teknolojiler evde mi
yoksa okulda mı kullanılmaktadır? Öğretmenlerin evde ne tür teknolojileri
mevcuttur? Bu teknolojiler ne amaçla kullanılmaktadır? Ne tür donanım ve yazılım
programları söz konusudur? Ne tür araç-gereçler (yazıcı, tarayıcı, kamera, vb) söz
konusudur? Öğretmenlerin okulda yapmak isteyip de yapamadıkları şeyler nelerdir?
Öğretmenlerin istedikleri şeyleri yapmalarına engel olan faktörler nelerdir?
Öğretmenler
okul
planı
çerçevesinde
ne
tür
projelerin
uygulanmasını
istemektedirler? (4) Öğrenciler ve veliler. Kaç öğrencinin evde bilişim teknolojisi
ekipmanına erişim imkanı vardır? Bu öğrenciler ne tür bilişim teknolojilerine
sahiptir? Bu bilişim teknolojileriyle öğrenciler ne yapmaktadır? Öğrencilerin İnternet
bağlantıları söz konusu mudur? Öğrenciler okulda kendilerine sunulan bilişim
teknolojileri hakkında ne düşünmektedir?
4.1.3.4. Güçlü yanların, zayıf yanların, fırsatların ve tehditlerin
belirlenmesi. Durum analizi, okulun güçlü yanları, zayıf yanları, fırsatları ve okula
ilişkin tehditler etrafında yapılabilir. Güçlü yanlar, okul vizyonunun gerçeğe
dönüşmesini sağlayan insan kaynakları, diğer kaynaklar, beceriler ve tutumlarla
ilgilidir (yüksek düzeyde bilgisayar okur-yazarı olan personel, vb). Zayıf yanlar, okul
vizyonunun gerçeğe dönüşmesini güçleştiren problemler, zorluklar veya engellerle
ilgilidir (güvenli olmayan ve/veya eskimiş/fonksiyonel olmayan ekipman, vb).
Fırsatlar, okul dışındaki yerel çevrede teknolojiye ilişkin varolan fırsatları tanımlar
(maddi destek imkanları sağlayacak bazı özel projeler ve etkinlikler, vb). Tehditler
ise, okul planının başarısını sınırlandıracak okul dışındaki yerel çevreye ilişkin
özellikleri kapsar (öğrenci nüfusundaki azalma, vb).
69
4.1.3.5. Stratejik farkın tanımlanması. Gözden geçirme ve analiz safhasında
toplanan verilerden yola çıkarak, okul teknoloji planlama sürecine yardımcı olacak
bazı genel sonuçlara ulaşılması gerekir. Bu konuda sorulabilecek sorulardan bazıları
şunlardır: (1) Personelin bilişim teknolojisi okur-yazarlık düzeyi nedir? (2) Öğretim
personelinin bilişim teknolojisinden maksimum düzeyde faydalanan öğretim
pedagojilerine ilişkin (yapılandırmacı öğretim, vb) bilgi ve becerisi ne düzeydedir?
(3) Okulda kabul görmüş normlardan farklı davranan bireyler var mıdır? (4) Okulun
hangi bölümleri bilişim teknolojisini en etkili olarak kullanmaktadır? (5) Okulun şu
anki teknolojik altyapısı ve ekipmanı (ağ donanımı, vb) ne düzeydedir ve ne şekilde
kullanılmaktadır? vb. Bütün bu bilgiler/veriler elde edildikten sonra sonuçların bir
önceki halkada açıklanan başlıklar altında listelenmesi yapılabilir. Bu aşamada
vizyon ve geleceğe ilişkin planlar/projeler çerçevesinde okulun şu anki son
durumuna ilişkin çıkarsamalar/tahminler yapılabilir. Bu çıkarsamalar/sonuçlar,
okulun planlama süreci vasıtasıyla inşa etmek durumunda olduğu köprüyü (yani,
“stratejik farkı”) ortaya koyacaktır. Bu nokta, aynı zamanda, öğrenilenler ışığında
okul vizyonunun yeniden tasfiye edilmesi için uygun bir zaman olabilir.
4.1.3.6. Stratejik hedeflerin ve performans göstergelerinin geliştirilmesi.
Bu aşamaya kadar yapılanlar göz önünde bulundurulduğunda, okulun bazı stratejik
hedefleri ve bu hedeflerle ilişkili performans göstergelerini geliştiriyor olması
gerekmektedir. Bu göstergeler aynı zamanda vizyonun bir dizi ölçülebilir hedeflere
dönüştürülmesini de ifade etmektedir. Bu süreç ise, hangi projelerin ve teşebbüslerin
planın başarısına katkı sağlayacağını belirlemeye yardımcı olur. Stratejik hedefler,
okulun vizyonu ve şu anki bilişim teknolojilerini kullanma durumu arasındaki önemli
boşluklar veya farklardır. Bir stratejik hedef, ölçülebilen parçalara ayırır. Performans
göstergesi ise, okulun ölçmek istediği performansları tanımlar. Bu performanslar,
kaydedilen gelişim sürecinin stratejik hedeflerle kıyaslanarak bir değerlendirme
yapılmasına olanak veren bilgi türlerinin toplanmasını sağlar. Diğer bir deyişle, ne
tür bilgiler toplanacaktır?
4.1.3.7. Stratejik hedeflerin başarılması için projelerin geliştirilmesi. Bu
safhaya gelene kadar bazı projelerin ortaya çıkmaya başlaması söz konusu olabilir.
Bunlardan bir kısmı, gözden geçirme aşamasında keşfedilmiş, diğer bir kısmı da
personel, öğrenciler ve paydaşlarla olan diyaloglar sonucunda oluşturulmuş olabilir.
70
Ancak, unutulmamalıdır ki proje, belli teknolojik araçların satın alınması anlamına
gelmez. Bunun için okul üyelerinin bir alışveriş listesi değil, proje üretmeleri ve
sunmaları özendirilmelidir. Bu safha, aynı zamanda, parasal sınırlılıklar, kaynak
problemleri ve bütçe hakkında okul üyelerinin görüş bildirmeleri için uygun bir
zamandır.
4.1.3.8. Birinci safha eylem planının geliştirilmesi. Bu aşamaya gelindiğinde,
genel planın ilk safhası için halihazırda detaylı eylem planlarının hazırlanıyor olması
gerekir. İlk safha, sadece bir proje veya bir dizi projelerden oluşabilir. Bu eylem
planları genel plana ekler olarak iliştirilebilir. Ayrıca, bu dokümanlar Multimedya
metinler şeklinde hazırlanıp başkalarının kullanımına sunulmak üzere yerel ağda
veya İnternette paylaşıma açılabilir. Birinci safha eylem planı, genelde 3 ay ile 1 yıl
arasında değişen bir zaman dilimini kapsar.
4.1.3.9. Birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması. Bu halka,
birinci safha için geliştirilen eylem planının uygulanması aşamasını tanımlar. Bu
eylem planı uygulanmaya konuldukça da, okul üyeleri için gözle görülebilir, gerçek
değişimler gerçekleşmeye başlar. Bu aşamada önemli olan husus, uygulama süreci
esnasında geri bildirime ilişkin verilerin ve geleceğe ilişkin projelerin toplanmasına
devam edilmesidir.
4.1.3.10. Birinci safhanın gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi.
Planlamanın bu halkası, stratejik hedeflerin gözden geçirilmesi üzerine vurgu yapar.
Bu bağlamda, daha önce oluşturulan performans göstergeleri kullanılarak, genel
planın birinci safhası içinde yer alan her bir stratejik hedefin gözden geçirilmesi ve
değerlendirilmesi gerekir. Bu amaç için (a) toplanan bilgilerin harmanlanması ve
birbirleriyle kıyaslanması, (b) verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması ve (c)
planın stratejik amaçlarına ve vizyonuna ilişkin başarısı hakkında bazı çıkarsamaların
yapılması ve diğer safhalar için önerilerin geliştirilmesi gerekir.
4.1.3.11. Bütün planlama sürecinin gözden geçirilmesi. Okulun birinci
yıldaki başarılarını değerlendirmiş olarak tekrar başa dönüp ve planlama sürecinin
yeniden başlatılması gerekir. Ancak, bu sefer bu süreç daha kolay ve daha bilinçli
olarak gerçekleştirilecektir. Bu bağlamda, gözden geçirme ve değerlendirme
süreklilik arz eder. Planlamanın ve değerlendirmenin sağlıklı ve verimli olabilmesi
71
için planlama komitesi, değerlendirmeye ilişkin üç ayda bir özetler ve yılda bir
kapsamlı raporlar şeklinde değerlendirme sonuçlarını okul üyeleriyle paylaşmalıdır.
4.1.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama
Modeli
Knuth, Hopey ve Rocap’ın (1996), “Teknoloji Planlaması için Rehber Sorular”
kılavuzu, Şekil 4.4’te görselleştirilen yedi kategorili bir teknoloji planlama sürecini
öne sürmektedir. Bu kategoriler şunlardır: (1) vizyon geliştirme, (2) öğrenmeye
odaklanma, (3) altyapıyı oluşturma, (4) planlama ortamını dikkate alma, (5) destek
elde etme, (6) planı uygulama ve (7) sürekli değerlendirme. Bütün bu kategoriler
birer basamak olarak değil, fakat planlama sürecinde hesaba katılması gereken temel
alanlar veya kategoriler olarak algılanmalıdır. Her bir kategori, çekirdek bir soru
(Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir?, vb) ve çekirdek sorunun alt bölümlerini
içeren diğer sorularla tanımlanmaktadır.
4.1.4.1. Vizyon geliştirme (Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir?). Öğrenmeye
ilişkin vizyon teknoloji planlama süreci için kritik bir öneme sahiptir. Bu vizyon
hangi teknolojinin satın alınacağı ve nasıl kullanılacağına ilişkin bütün kararların
alınmasına temel teşkil eder. Vizyon olmadan teknolojinin öğrenci öğrenmesi
üzerinde herhangi bir etkisi söz konusu olamaz. Vizyon, teknolojinin entegrasyonu
sağlandığında kurumun öğrenme süreci hakkındaki görüşlerini ve yaklaşımlarını
yansıtır. Bu bağlamda vizyon, “gerçekçi” ve aynı zamanda “yaratıcı” olmalıdır. Öte
yandan, vizyon geliştirme süreci hiçbir zaman için tamamlanamaz, çünkü yeri ve
zamanı geldikçe vizyonda gerekli değişiklikler ve uyarlamalar sürekli olarak
yapılacaktır. Bununla birlikte, vizyona ilişkin farklı karşıt görüşler de olabilecektir.
Unutulmamalıdır ki “vizyon bireysel değil, müşterek bir amacı simgeler”. Aşağıdaki
sorular vizyon geliştirme sürecinde göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Okulda
yüksek düzey başarıları sağlayacak ne tür öğrenci aktiviteleri gerçekleştirilecektir?
(2) Öğrenmeye ilişkin vizyon okulda şu anda varolan durumdan ne şekilde farklılık
göstermektedir? (3) Öğrenmeye ilişkin vizyon ulusal yüksek düzey öğrenci
standartlarıyla ne şekilde ilişkilidir? (4) Okulda öğretmenler ve diğer personel için ne
tür profesyonel gelişim programları uygulanacaktır? vb.
72
Şekil 4.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama
Modeli
Planlama ortamını dikkate alma
Vizyon
geliştirme
Altyapıyı
oluşturma
Destek elde
etme
Öğrenmeye
odaklanma
Planı
uygulama
Sürekli değerlendirme
PLANLAMA
KATEGORİLERİ
Vizyon geliştirme
Öğrenmeye odaklanma
Altyapıyı oluşturma
Planlama ortamını dikkate
alma
Destek elde etme
Planı uygulama
Sürekli değerlendirme
HER KATEGORİYE İLİŞKİN
PLANLAMA SORUSU
Öğrenmeye ilişkin vizyonunuz nedir?
Teknolojiyi öğrenmeye ilişkin vizyonunuzu
desteklemek için nasıl kullanacaksınız?
Destekleyici bir altyapıyı nasıl geliştireceksiniz?
Teknoloji planlama sürecinizin ortamı (okul çevresi)
hakkında iyi bir anlayışa sahip misiniz?
Plan için gerekli desteği nasıl elde edeceksiniz?
Planınızı nasıl uygulayacaksınız?
Teknoloji planının uygulanmasını nasıl
değerlendireceksiniz?
(Knuth, Hopey ve Rocap’tan, 1996, uyarlanmıştır)
73
4.1.4.2. Öğrenmeye odaklanma (Teknolojiyi, öğrenmeye ilişkin vizyonunuzu
desteklemek için nasıl kullanacaksınız?). Teknoloji, öğrenme ve öğretme olgularıyla
yakından ilişkilidir, çünkü teknoloji uygun bir şekilde kullanıldığında öğrenci
öğrenmesini ve başarısını arttıran güçlü bir araçtır. Öte yandan, eğer öğretmenlerin
teknolojinin öğrenme ve öğretmeyi nasıl geliştirdiğine yönelik fikirleri net değilse,
teknolojiyi uygulamaya ve teknik problemlerle başa çıkmaya ilişkin istekleri ve
motivasyonları düşük olacaktır. Bu nedenle, teknoloji planı uygulanmadan önce bu
planla gerçekten neyin hedeflendiği açıklığa kavuşturulmalıdır. Aşağıdaki sorular
teknolojiyi öğrenmeye ilişkin vizyonu desteklemek için nasıl kullanılacağına dair
rehberlik edebilir: (1) Teknoloji, etkin öğretim uygulamalarını öngören (işbirlikçi
öğrenme, problem çözmeye dayalı öğrenme, proje temelli öğrenme, vb) ve
öğrencilerin zihinsel yönden aktif olmalarını sağlayacak bir öğretim programının
desteklenmesi için nasıl kullanılacaktır? (2) Ne tür teknoloji becerileri öğretim
programının bir parçası olacaktır ve bunların öğrencilere ve öğretim personeline
kazandırılması okulun öğrenme amaçlarını nasıl destekleyecektir? (3) Teknoloji
öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin ve diğer paydaşların rol ve
sorumluluklarındaki değişiklikleri desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (4)
Teknoloji, öğrenmeye ilişkin vizyonla tutarlı olan bir organizasyon ve yönetim
yapısını desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (5) Teknoloji, okuldaki personele
yönelik
anlamlı
profesyonel
gelişim
tecrübelerini
desteklemek
için
nasıl
kullanılacaktır? (6) Teknoloji, pozitif “ev-okul-çevre” ilişkilerini desteklemek için
nasıl kullanılacaktır? (7) Teknoloji, kapsamlı öğrenci hizmetlerini (okul temelli
sağlık ve sosyal hizmetleri, vb) desteklemek için nasıl kullanılacaktır? (8) Teknoloji,
okulun genel olarak değerlendirme sistemini ve dış çevreye ilişkin sorumluluğunu
desteklemek için nasıl kullanılacaktır?
4.1.4.3.
Altyapıyı
oluşturma
(Destekleyici
bir
altyapıyı
nasıl
geliştireceksiniz?). Altyapı, genel olarak iki parçadan oluşur: (1) profesyonel gelişim
ve teknik destek ve (2) donanım, yazılım ve fiziki donatılar. Okullar, sınırlı bütçeleri
ve teknik uzmanlıkları dolayısıyla teknolojiyi seçme ve satın alma hususunda büyük
zorluklar yaşamaktadırlar. Birçok okul varolan yeni teknolojiler ve onların nasıl
kullanılacağına ilişkin gerekli bilgilerden yoksundur ve/veya teknoloji kullanımı için
gerekli profesyonel gelişim ihtiyaçlarını ve düzeylerini dikkate almamaktadır. Öte
74
yandan, başarılı teknoloji planlamasının anahtarı, bilinçli karar vermedir ve
teknolojinin temel unsurlarına (donanım, yazılım, vb) ilişkin yeterli bilgi olmadan
yürütülen bir planlama süreci büyük bir risk altındadır. Aşağıdaki sorular
destekleyici bir altyapının nasıl geliştirileceği kararlaştırılırken göz önünde
bulundurulmalıdır.
Profesyonel Gelişim ve Teknik Destekle ilgili Sorular: (1) Planın amaçlarını
gerçekleştirmek için öğrencilerin ve personelin halihazırda sahip oldukları ve sahip
olmaları gereken beceriler nasıl tespit edilecektir? (2) Personelin ihtiyaçlarını
karşılayan bir profesyonel gelişim stratejisi nasıl planlanıp uygulanacaktır? (3)
Öğretmenlerin teknolojiyi öğretim programına entegre etmeye başlamasıyla birlikte
onların profesyonel gelişimlerini ve süreklilik esasına dayalı bir teknik desteği
sağlamak
için
teknoloji
nasıl
kullanılacaktır?
(4)
Profesyonel
gelişimin
koordinasyonundan kim sorumlu olacaktır? (5) Teknik yardım ve desteğin
sunulmasından kim sorumlu olacaktır? (6) Ekipmanın bakımı ve güvenilir olarak
korunması için personelin teknik destek kapasitesi nasıl inşa edilecektir? (7)
Teknolojinin çöktüğü durumlarda zamanında müdahale etme olanakları nelerdir?
Ağ Bağlantıları, Donanım, Yazılım ve Fiziki Mekanla ilgili Sorular: (1)
Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne düzeyde bir ağ bağlantısına
gereksinim söz konusudur? (2) Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için
ne tür bir donanıma gereksinim söz konusudur? (3) Teknolojinin çökmesi, bakımı ve
amorti edilmesiyle nasıl başa çıkılacaktır? (4) Okulda halihazırda varolan teknoloji
nasıl kullanılacaktır? (5) Öğrenmeye ilişkin okul vizyonunu desteklemek için ne tür
yazılım programlarına gereksinim söz konusudur? (6) Yazılım programları nasıl
kararlaştırılacak ve satın alınacaktır? (7) Okul binasında ne tür fiziki mekanlar söz
konusudur, ne tür fiziki mekanlara ihtiyaç vardır ve öğrenmeye ilişkin okul
vizyonunu desteklemek için ne tür modifikasyonlara ihtiyaç vardır? (8) Ağ
bağlantılarının, yazılım programlarının ve donanımla ilgili ekipmanların uzun vadeli
olarak kullanılması, bakımının yapılması ve korunması nasıl sağlanacaktır ve bundan
kim sorumlu olacaktır?
4.1.4.4. Planlama ortamını dikkate alma (Teknoloji planlama sürecinizin
ortamı -okul çevresi- hakkında iyi bir anlayışa sahip misiniz?). Teknoloji planlaması
gerçekte zor değildir, fakat teknoloji planlayıcıları çoğu zaman okul ortamını hesaba
75
katmadan bir boşlukta çalışıyormuş gibi davranmaktadır. Bu tür bir davranış
tehlikelidir ve çoğu zaman da problemlerin çıkmasına ve hatta bütün sürecin
başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilmektedir. Bu yüzden etkili bir teknoloji
planlama sürecinin gerçekleştirilebilmesi için okul ortamının dikkate alınması
gerekir. Aşağıdaki sorular teknoloji planlama sürecinin gerçekleştiği ortam hakkında
iyi bir anlayış geliştirmek için göz önünde bulundurulmalıdır: (1) Planlama sürecinin
başından itibaren katılımcıların desteğini elde etmek ve sürdürmek üzere planlama
komitesi kimlerden oluşmalıdır (teknoloji koordinatörleri, öğretmenler, yöneticiler,
vb)? (2) Planın başarısını veya başarısızlığını etkileyecek politika, kaynaklar (insan,
materyal, bütçe, vb), karar verme ve diğer ortamla ilgili alanlardaki engeller ve
destekler (avantajlar, dezavantajlar, vb) nelerdir? (3) Teknoloji planı daha kapsamlı
ve sistemli olan okul gelişim planının bir parçası olduğundan, söz konusu bu plan
okulun kapsamlı gelişim planıyla ne derece tutarlıdır?
4.1.4.5. Destek Elde Etme (Plan için gerekli desteği nasıl elde edeceksiniz?).
Teknoloji planına destek, planın uygulanmasındaki başarısı ve uzun ömürlülüğü için
şarttır. Aşağıdaki sorular plan için gerekli desteği elde etme çabalarında göz önünde
bulundurulmalıdır: (1) Teknoloji planının başarılı ve kalıcı olarak uygulanmasını
sağlamak için ne tür destekler söz konusudur? (2) Teknoloji planının etkili olarak
uzun vadeli uygulanmasını sağlamak için ne tür “halkla ilişkiler etkinlikleri”ne
ihtiyaç vardır? (3) Okul personelinin paydaşlarla pozitif ilişkiler geliştirmesini ve
bilgi paylaşımını sağlayacak fırsatlar nelerdir? (4) Yerel iş çevreleri liderlerinin
uzun-vadeli desteklerini elde etmek için ne yapılması gerekir? (5) Öğrenci
öğrenmesini geliştirmek için ilgili organizasyonlarla (müzeler, kütüphaneler, yüksek
öğretim kurumları, yerel çevre organizasyonları, vb) nasıl iletişim ve etkileşim
kurulacaktır? (6) Paydaşlara teknoloji erişimi ve servisi sunmak için ne tür bütçe
kaynakları söz konusu olacaktır? (7) Yakın çevrede varolan teknoloji planını
destekleyecek kaynaklar, kütüphaneler veya çalışma/iş alanları nelerdir? (8) Planın
uygulanması için ne tür bütçe politikaları söz konusudur? (9) Uygulama sonuçları
ilgililere ne zaman ve nasıl rapor edilecektir?
4.1.4.6. Planı Uygulama (Planınızı nasıl uygulayacaksınız?). Birçok
planlayıcı, plan yazılır yazılmaz işin bittiğini düşünür, fakat gerçekte esas iş daha
yeni başlamaktadır. Yazıya dökülmüş bir teknoloji planı, uzun dönem teknoloji
76
amaçlarını ve gidilecek yönü tayin eder. Ancak, her yeni teknolojinin kuruma
gelişiyle birlikte, kaynak gelişimi (bütçe), değerlendirme, seçme, kurma, eğitim, pilot
projeler, vb hususlara ilişkin kararların yeni baştan verilmesi söz konusu olacaktır.
Aşağıdaki
sorular
uygulamanın
planlanması
esnasında
göz
önünde
bulundurulmalıdır: (1) Planın amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli zaman aralığı
nedir? (2) Zaman aralığında yer alan dönüm noktalarını başarmak için kim sorumlu
olacaktır? (3) Ne tür profesyonel gelişim stratejileri kullanılacaktır? (4) Personelin
yeni teknolojileri öğrenmelerini ve pratik etmelerini de kapsayan, sürekli bir
profesyonel gelişim programı için zaman ayarlaması nasıl gerçekleştirilecektir? (5)
Ağ bağlantısını oluşturmak, donanım ve yazılımı elde etmek ve fiziksel mekanı
güncelleştirmek için ne yapılması gerekir? (6) Teknolojideki hızlı değişmelerle nasıl
başa çıkılacaktır? (7) Şu anda mevcut olan bütçe nedir ve uygulama için gerekli (ek)
bütçe nasıl sağlanacaktır? (8) Planı desteklemek için çeşitli bütçe kaynaklarının
koordinasyonu nasıl sağlanacaktır? (9) Muhtemel değişikliklerle (okul yöneticisinin
değişmesi, vb) nasıl başa çıkılacaktır? (10) Hangi program alanının, disiplin alanının
veya personelin teknolojiyi kullanma önceliği nasıl kararlaştırılacaktır? (11)
Teknoloji planının uygulanmasından kim/kimler sorumlu olacaktır? (12) Okul
üyelerinin yüksek düzey teknoloji yeterliklerine sahip olduklarından emin olmak için
ne yapılacaktır? (13) Bütün öğrencilerin teknolojiye eşit/adil erişimlerinden emin
olmak için ne yapılacaktır?
4.1.4.7. Sürekli değerlendirme (Teknoloji planının uygulanmasını nasıl
değerlendireceksiniz?). Teknolojinin uygulanması, kurumun değişen şartlarına ve
sürekli değerlendirmeye bağlı olarak değişen ve süreklilik arz eden bir süreçtir.
Sürekli değerlendirme, uygulama süreci devam ettikçe planlayıcıların amaçlar,
öncelikler ve stratejiler hakkında düşünmelerini ve varsa planın işlemeyen yönlerine
ilişkin gerekli değişiklikleri yapmalarını zorlayacaktır. Teknoloji entegrasyonunun
değerlendirilmesi noktasında, teknolojiyi kullanan öğretmen ve öğrencilerin
gerçekleştirdikleri pozitif ve negatif gözlemler bu bağlamda en faydalı olan
verilerdir. Buna ek olarak, bu gruplarla gerçekleştirilen görüşmeler ve informal
toplantılar, teknoloji kullanımı dolayısıyla elde edilen tecrübeleri ve perspektifleri
ortaya çıkarılabilir. Ayrıca, planın orijinal amaçlarının ve beklenen sonuçların ne
derece gerçekleştiğine ilişkin bir anket çalışması yapılabilir. Aşağıdaki sorular
77
teknoloji entegrasyonu değerlendirilirken göz önünde bulundurulmalıdır: (1)
Teknoloji uygulamasının öğrenci performansı üzerindeki etkisi ne zaman ve nasıl
değerlendirilecektir? (2) Planın etkisini ortaya çıkarmak için gerekli verilerin
toplanmasından kim sorumlu olacaktır? (3) Teknoloji planının gözden geçirilmesi
için ne tür fırsatlar söz konusudur? (4) Uygulamaya ilişkin sorumluluk nasıl tespit
edilecektir? (5) Öğrencilerin, öğretmenlerin ve personelin teknoloji yeterlik düzeyleri
nasıl ölçülecektir? (6) Teknoloji, öğrenme ve öğretmeyi değerlendirmek için nasıl
kullanılacaktır? (7) Planın her bir parçasının başarı göstergesi ne olacaktır? (8)
Uygulama öncelikleri ışığında bütçe kararlarının etkililiği nasıl analiz edilecektir? (9)
Yeni bilgilere ve teknolojilere uyum sağlamak için uygulama kararları nasıl analiz
edilecektir? (10) Teknoloji planın kendisinde ve bu planın uygulanmasında
değişiklikler yapmaya fırsat tanıyan kurumsal mekanizmalar nasıl geliştirilecektir?
4.1.5. Anderson’un (1996) Teknoloji Planlama Rehberi
Anderson’un (1996) “Teknoloji Planlama Rehberi”, ilk olarak yazarın
“Öğretim Teknolojileri Planlama Semineri” başlıklı lisansüstü bir dersi alan
öğrenciler tarafından geliştirilmiştir. Zamanla bu rehber bugünkü halini almıştır. Bu
rehber, teknoloji planlama süreciyle ilişkili kavramları açıklamakta ve bir teknoloji
planı dokümanında yer alması gereken olguları tartışmaktadır. Şekil 4.5,
Anderson’un (1996) benimsediği teknoloji planlama modelini görselleştirmektedir.
Anderson’un (1996) “Teknoloji Planlama Rehberi”ne göre, herhangi bir okul
teknoloji planlama çabası, aşağıdaki iki temel alana ilişkin bilgi sunmalıdır: (1)
planlama süreci ve (2) planlama dokümanı.
4.1.5.1. Planlama süreci. Teknoloji planlaması, okul üyelerinin açıkça
nerede olduklarını anlamasını ve nerede olmak istediklerini imgelemesini sağlayan
bir etkinliktir. Teknoloji planlamasının resmileştirilmesini sağlayan en önemli yol
ise, bir teknoloji planlama dokümanı oluşturmaktır. Bu doküman, aynı zamanda,
teknoloji planlaması için bir yol haritası işlevi de görür. Çünkü, bu doküman temelde
planlama sürecine katılan bireylerin ideallerinin farkına varmalarını sağlar ve bunları
nasıl gerçeğe dönüştüreceklerini gösterir.
78
Şekil 4.5. Anderson’un (1996) Benimsediği 6-Safhalı Teknoloji Planlama Modeli
Planlama ekibinin üyeleri okulun bütün gruplarını
(öğretmenler, öğrenciler, veliler, vb) temsil etmeli
ve planlama, iletişim, vb beceriler yönünden
gelişmiş olmalıdır.
Safha 1
Planlama
ekibini
organize et
Safha 2
Araştır ve ihtiyaç
analizi yap
Safha 3
Teknoloji planını
geliştir
Safha 4
Teknoloji planını
resmileştir
Okuldaki
bireylerin
teknoloji
ihtiyaçlarını
tanımlayın ve bu ihtiyaçların giderilmesine ilişkin
ne tür teknolojilerin gerekli olduğunu ve bu
teknolojilerin nasıl uygulanacağını tespit edin.
Araştırma sonucu elde edilen veriler ışığında
okulun vizyonunu/misyonunu tanımlayın ve bu
vizyonun/misyonun gerçekleştirilmesini sağlayacak
amaçları ve işleri/görevleri belirleyin.
Bir doküman halinde okulun ortak inançlarını,
sahip olduğu olanakları, ideallerini ve amaçların
nasıl gerçekleştirileceğini açıkça ortaya koyun.
Safha 5
Sürekli olarak
Uygula
Değerlendir
Revize et
[Anderson’dan, 1996, uyarlanmıştır]
79
Öte yandan, teknoloji planlamasının temel amacı, sadece bir doküman
üretmek değildir, bunun ötesinde teknolojik bakımdan zengin bir öğretim ortamı
sağlayacak süreklilik esasına dayalı eylemleri başlatmak ve devam ettirmektir. Bu
bağlamda, “kelime anlamı olarak plan, hem (isim olarak) açıkça yazılı bir doküman
haline getirilmiş olan bir planı, hem de okul üyeleri tarafından (eylem olarak)
uygulamaya dökülmüş olan bir planı tanımlar”.
Tıpkı uzun bir yolculuk yapmak gibi, teknoloji planlaması da uzun vadeli ve
süreklidir. Ayrıca, planlama sürecine planın uygulanmasından etkilenecek bütün
bireylerin (öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin, paydaşların, vb) katılımı
gerekir. Bu bireyleri temsil eden üyelerden oluşan bir planlama komitesinin
oluşturulması önemlidir. Bu bağlamda aşağıdaki hususların dikkate alınması faydalı
olacaktır: (1) Okulun şu anki teknolojik altyapısı ve geleceğe ilişkin ihtiyaçları en iyi
olarak nasıl tespit edilebilir? (2) Süreklilik esasına dayalı bir ölçme ve değerlendirme
döngüsü nasıl tesis edilebilir? (3) Planlama komitesinin ne kadar sıklıkla bir araya
gelmesi gerekir? (4) Teknolojiyi entegre eden ve uygulayan ne tür eğitim kurumları
ziyaret edilmelidir? (5) Planlamaya ilişkin dokümanlar nereden ve nasıl temin
edilebilir? (6) Planlama sorumlulukları nasıl paylaştırılacaktır?
Özetle, teknoloji planlama sürecinin önemli bir boyutu da uygulamadır.
Uygulama, ilk teknoloji planlama kararıyla başlayan süreklilik esasına dayalı bir
planlama döngüsünün eylem yönünü vurgular. Uygulama, planlama sürecinin (a)
vizyonu, (b) misyonu ve (c) amacı ile başlar. Uygulama safhasında aşağıdakilerin
göz önünde bulundurulması önemlidir: (1) Planlama ve uygulama sırasında vizyon
ve misyon ifadelerinin sürekli olarak akılda tutulması gerekir. (2) Her bireyin
katılımına fırsat tanınması gerekir. (3) Teknoloji becerilerini kazanmak ve
teknolojiyi kullanmak için gerekli olan destekleyici bir çevrenin oluşturulması
gerekir. (4) Yeni ve gelişmekte olan teknolojilerden haberdar olmak için teknoloji
uzmanlarıyla iletişimin kurulması gerekir. (5) Planın açıkça tanımlanmış biz zaman
çizelgesi veya takvimi içermesi gerekir. (6) Planın okulda uygulamaya konulmasını
sağlayacak üyelerin belirlenmesi gerekir. (7) Teknoloji planını uygulamaya koyan
okul personelinin motive edilmesini ve desteklenmesini sağlayacak stratejilerin
belirlenmesi gerekir.
80
Teknoloji planlama sürecinin diğer önemli bir boyutu da değerlendirmedir.
Değerlendirme, süreklilik arz eden bir süreçtir. Formal ve informal olmak üzere iki
türlü gerçekleştirilebilir. Değerlendirmenin informal boyutu, daha çok süreç
esnasında
planlayıcıların
ve
uygulayıcıların
zihinlerinde
meydana
gelir.
Değerlendirmenin formal boyutu ise, sürecin değişik safhalarında yapılan kapsamlı
analizleri
içerir.
“İnformal
değerlendirme
daha
çok
sezgiseldir,
formal
değerlendirme ise daha çok açıkça önceden belirlenmiş belli kriterler doğrultusunda
gerçekleştirilir”. Değerlendirme sürecinin temel amacı, okulda neyin işlediğini veya
işlemediğini tespit etmek ve revizyon için önerilerde bulunmaktır. Örneğin, (1)
Okulda ne başarılmıştır/başarılmaktadır? (uygulama), (2) Ne, nasıl geliştirilebilir?
(değerlendirme) ve (3) Gelecekte ne yapılmalıdır? (revizyon) vb sorular gündeme
getirilebilir.
3.1.5.2. Planlama dokümanı. Planlama dokümanı, planlama sürecinin somut
bir
sonucudur.
Bu
doküman
(rehber),
teknoloji
planının
yazılı
hale
dönüştürülmesinde göz önünde bulundurulması gereken önemli unsurları içerir. Bu
dokümanın temel amaçlarından birisi de, planlama komitesinin teknoloji planlama
süreciyle ilişkili hususlarla aşina olmasını sağlamaktır. İyi bir teknoloji planı, bir
defaya mahsus olarak planlama sürecinin sonunda yazılmış bir doküman olarak
değil, sürekli olarak gelişen bir materyal olarak algılanmalıdır. Bir planlama
dokümanında yer alması gereken belli başlı öğeler şunlardır:
Vizyon İfadesi. Vizyon ifadesi, gelecekte neyin olması istendiğine ilişkin
bireylerin sahip oldukları düşünceleri yansıtır ve bu nedenle de vizyonun genel
kavramlar kullanılarak ifade edilmesi gerekir. Misyon ifadesiyle birlikte vizyon,
okulda
gerçekleştirilecek
değişimin
temelini
oluşturur.
Vizyon
ifadesinin
oluşturulması esnasında aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması gerekir: (1)
Teknolojinin gelecekte okulda ne tür rolleri yerine getirmesi beklenmektedir? (2)
Sınıflar gelecekte nasıl değişecektir? (3) Öğretim sistemi nasıl etkilenecektir? (4)
Öğrencilerin hangi düzeylerde başarılı olması hedeflenmektedir? (5) Paydaşların
katılımı nasıl sağlanacaktır? (6) Öğrenciler için gelecekte ne öngörülmektedir?
Misyon İfadesi. Misyon ifadesi, teknolojiye ilişkin okulun amacını ve bu amacı
gerçekleştirme planlarını kapsar. Misyon ifadesi, bütün teknoloji planlarında yer
alması
gerekir.
Misyon
ifadesi
oluşturulurken
aşağıdakilerin
göz
önünde
81
bulundurulması gerekir: (1) Vizyonun gerçeğe dönüşmesi için ne yapılması gerekir?
(2) Öğrenme nasıl tanımlanmaktadır? (3) Teknolojiyle öğrenmeye ilişkin olarak
farklı olan nedir? (4) Teknolojiyle öğrenme ve öğretmenin niteliğini artırmak için ne
yapılması gerekir? (5) Arzu edilen öğrenci başarıları nelerdir? (6) Öğrenciler ne tür
niteliklerle tanımlanmaktadır?
Demografik Bilgiler. Demografik bilgiler, teknolojiyi uygulamaya çalışan
okulu
çevreleyen
bölge
hakkındaki
bilgileri
içerir.
Demografik
bilgiler
oluşturulurken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulabilir: (1) okulun konumu,
(2) okulun içinde bulunduğu bölgenin özellikleri, (3) öğrenci popülasyonunun
geldiği ailelerin sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri, (4) okul bölgesindeki
işsizlik oranı ve yakın çevredeki iş ve meslek alanları ve (5) ailelerin gelir düzeyi ve
kişi başına düşen gayri safi milli hasıla.
Komite Üyeliği. Her güçlü teknoloji planı, belli üyelerden oluşan birkaç
komiteyi içerir. Komiteler aşağıdaki grupları temsil etmelidir: öğrenciler, veliler ve
diğer paydaşlar, öğretmenler, yöneticiler, iş verenler, kütüphaneciler, yönetici
yardımcıları, teknoloji uzmanları, vb. Ancak bu liste, sadece fikir vermesi
bakımından önemlidir. Okul dışından olup ta teknoloji planlama sürecine katılmak
isteyen ilgililere ve uzmanlara da komitede yer verilmesi gerekebilir. Komite
üyelerini seçerken ve komitenin çalışmasını organize ederken aşağıdakilerin göz
önünde bulundurulması önemlidir: (1) Başarıya adanmış bir lider, (2) Kayıtları
tutmak için bir sekreter, (3) Toplantıların bütün üyelerin katılımına olanak verecek
şekilde düzenli olarak belli bir takvime göre yapılması, (4) Komite üyelerinin yerine
getirmesi gerektiği işlerin, rollerin ve sorumlulukların net bir şekilde belirlenmesi,
(5) Teknoloji koordinatörlerinin iş tanımlarının açık bir şekilde yapılması, (6)
Komite üyelerinin diğer okullardaki teknolojiye ilişkin fikir sahibi olabilmeleri ve
okuldaki varolan teknolojiyle karşılaştırmalar yapabilmeleri için ziyaretlerin organize
edilmesi.
Verilerin Toplanması, Analiz Edilmesi ve Raporlaştırılması. Verilerin
toplanması sürecine öğretim teknolojilerini kullanacak olan öğretmenlerden ve
öğrencilerden başlanmalıdır. Açık-uçlu sorulardan oluşan bir anket bu amaç için
faydalı olabilir. Genel olarak, verilerin elde edilmesi bir çok açıdan önemlidir.
Örneğin, uygulanan öğretim programlarının ve bu programlardaki derslerin veya
82
okuldaki teknolojik altyapının son durumuna ilişkin bilgiler teknolojiye ilişkin
vizyonun, misyonun ve amaçların belirlenmesinde kullanılacaktır. Veriler, birkaç
türde (demografik, betimleyici, öznel, nesnel, vb) olabilir ve çeşitli yollarla (belgeler,
anketler, gözlemler ve görüşmeler, vb) elde edilebilir. Buna ek olarak, veriler
insanların tutumları, becerileri, kapasiteleri ve diğer özellikleri hakkında olabileceği
gibi okulun öğretim programı, yazılım ve donanım ekipmanı ve varolan bütçe
kaynakları
hakkında
olabilir.
Verilerin
toplanması,
analiz
edilmesi
ve
raporlaştırılması sürecinde aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması önemlidir: (1)
Veri toplama işine başlamadan önce bilgilerin hangi amaçla toplanacağı
kararlaştırılmalıdır. (2) Sadece ihtiyaç duyulan veriler toplanmalıdır. (3) Veriler
zorbacı bir tutumla değil, gönüllülük esasına dayalı olarak toplanmalıdır. (4)
Bireylerin gizliliği korunmalıdır. (5) Bütün veri toplama teknikleri ve yöntemleri
katılımcıların özelliklerini dikkate almalıdır. (6) Anketler ve diğer veri toplama
araçları kolaylıkla yorumlamaya olanak verecek şekilde kısa ve öz olmalıdır. (7)
Anketlerdeki sorular yönlendirici olmamalı, daha çok açık-uçlu sorular tercih
edilmelidir.
Kritik Hususlar. Öğretim teknolojilerinin planlanması sürecinde sayısız kritik
hususlar söz konusudur. Bu hususlardan bazıları şunlardır:
1. Halkla ilişkiler. Halkla ilişkiler programlarının geliştirilmesi, okulda neyin
gerçekleştiğine ilişkin sağlıklı bilgilerin ilgililere ulaştırılması açısından önemlidir.
Böyle bir program geliştirilirken şu hususlar göz önünde bulundurulabilir: (a)
Okulun pozisyonunun tanımlanması. (b) Hedef kitlesinin belirlenmesi. (c) Hedef
kitlesine ulaşmak için kullanılacak medyanın (teknik yayınlar, televizyon, radyo,
gazete, magazin, vb) belirlenmesi. (d) Hedef kitleye verilecek stratejik mesajın
oluşturulması. (e) Mesajın iletilmesinde sürekliliği sağlanması.
2. Ekipman. Donanımın kararlaştırılması, öğretim programının yapısına ve
temin edilebilecek yazılımın doğasına bağlı olarak değişecektir. Aşağıdaki sorular
donanım
ve
yazılımla
ilgili
ekipmanın
belirlenmesinde
göz
önünde
bulundurulmalıdır: (a) Okulda varolan ekipman nedir? (b) Ekipman için ayrılan
bütçe nedir? (c) Öğrencilere ve personele ne tür hizmet-içi eğitim imkanları
sunulmalıdır? (d) Ekipmanın fonksiyonları ve kapasitesi ne olacaktır? (e) Ekipmanın
83
kullanım zorluğu/kolaylığı nasıldır? (f) Yazılım, öğretim programı amaçlarını
karşılayacak nitelikte midir?
3. Uygulama. Planlama dokümanının bir parçası olarak uygulama, kimin ne tür
bir görevi ne zaman yerine getireceğini izah eder. Uygulama boyutu aşağıdakileri
içerir: (a) planın farklı unsurlarının tamamlanacağı zaman aralıkları, (b) her unsurun
tamamlanması için gerekli basamaklar, (c) her unsurun tamamlanmasından sorumlu
kişi veya kişiler, (d) formal değerlendirmenin yapılacağı safhalar ve (e) gerekli bütçe
kaynakları ve bu kaynakların ne amaçla kullanılacağı.
4. Yeni ve gelişmekte olan teknolojiler. Teknoloji planının bu boyutu gelecekte
öngörülen yenilikler hakkındadır. Teknoloji, günlük olarak değişmektedir. Bu
nedenle, okulun sahip olduğu teknolojinin güncel olup olmadığının araştırılması ve
okula nasıl kazandırılacağının kararlaştırılması gerekir. Örneğin, okul personelinin
yeni teknolojiyi öğrenebilmesini sağlamak amacıyla ulusal düzeydeki teknoloji
toplantılarına veya konferanslarına katılımı özendirilebilir.
5. Profesyonel gelişim. Öğretim teknolojisi planının gerekli bir unsuru da,
uygulayıcıların teknolojik becerilere sahip olmasını sağlamaktır. Bu konuda
sorulması gereken en temel soru şudur: “Okul üyelerinin teknolojiyi etkin bir şekilde
kullanmasını sağlamak için ne tür bir eğitim nasıl verilebilir?” Bunu gerçekleştirmek
için personelin teknolojik ihtiyaç analizi yapılmalı ve bu ihtiyaçları karşılayacak
hizmet-içi eğitim programları geliştirilmeli veya personelin okul dışındaki
programlara katılımı sağlanmalıdır.
6. Ödül sistemi. Personelin yüksek düzey teknoloji becerilerini öğrenmeye ve
uygulamaya devam etmelerini sağlamak amacıyla bir motivasyon aracı olarak teşvik
primleri ödenebilir. Muhtemel teşvik primleri arasında aşağıdakiler sıralanabilir: (a)
nakit ikramiye, (b) konferans katılım ücretleri, (c) ekstra tatil, (d) personel
toplantılarında verilen okul başarı sertifikaları, (e) yerel gazetelerde makaleler ve (f)
teknoloji ekipmanı.
7. Satın alma. Satın alma, araştırma, karşılaştırma ve ödeme yapmayı kapsayan
bir süreçtir. Eğer belli miktarlarda paradan tasarruf edileceğine inanılırsa, pazarlık
yapılmalıdır. Ayrıca, yazılım ve donanımın tamiri için gerekli masraflar dikkate
alınmadan satın alma işlemi gerçekleştirilmemelidir. Burada önemli olan husus,
öncelikle ihtiyaca yönelik yazılım ve donanımın araştırılması ve paradan tasarruf
84
etmek adına zamanı geçmiş, eskimiş, kalitesiz ve yetersiz ekipmanın satın
alınmamasına dikkat edilmesidir.
8. Öğretim programı, öğretim süreci ve değerlendirme ilişkisi. Öğretim
programı, öğrencilerin öğrenmekle yükümlü oldukları disiplin alanlarını tanımlar.
Öğretim süreci ise, öğretim programının yürütülmesi esnasında başvurulan
yöntemleri, teknikleri ve stratejileri içerir. Değerlendirme süreci de, öğretim
programının amaçlarının ve hedeflerinin ne derece gerçekleşip gerçekleşmediğini
ortaya koyar. Dolayısıyla, öğretim programının amaçları, öğretim sürecinde
uygulanacak
metotlar
ve
değerlendirme
sürecinde
kullanılacak
teknikler
belirlenirken, teknoloji daima göz önünde bulundurulmalıdır. Bu amaç için aşağıdaki
unsurlar dikkate alınabilir: (a) Zihinsel, davranışsal ve kişisel gelişimle ilgili çok
yönlü amaçların saptanması önemlidir. (b) Öğrenme sadece sınıfta meydana gelmez.
(c) Eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık, vb hayat-boyu öğrenme
becerilerinin geliştirilmesi önemlidir. (d) Öğrencilerin bireysel ilgilerini, ihtiyaçlarını
ve öğrenme stillerini dikkate alan öğretim metotlarının geliştirilmesi önemlidir. (e)
Öğrencilerin
öğrendiklerini
farklı
yollar
kullanarak
sergilemelerine
fırsat
verilmelidir. (f) Bir dizi farklı değerlendirme metotları (kendi kendini değerlendirme,
akran değerlendirmesi, vb) geliştirilmelidir.
9. Bakım ve onarım. Bakım ve onarım, yazılım ve donanımla ilgili ekipmanın
tamirini veya güncelleştirilmesini kapsar. Dolayısıyla, kapsamlı bir bakım ve onarım,
okul teknoloji entegrasyon sürecinin gerekli bir unsuru olarak geliştirilmesi
önemlidir. Bu plan dahilinde aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulabilir: (a)
Onarım ve tamir problemleri baş göstermeden önce çözülmesi (yazıcıların,
bilgisayarların, monitörlerin ve klavyelerin tozdan, kirden ve paslanmadan
korunması, vb). (b) Sürekli bakımı ve onarımı sağlamak için bir bütçe planının
geliştirilmesi. (c) Okul personelinden birkaç üyenin bakım ve onarım servislerini
yürütmek amacıyla eğitilmesi. (d) Personele güncel teknolojik uygulamalarla ilgili
bilgi ve beceri kazandırılması. (e) Yakın çevredeki iş ve endüstri merkezlerinin veya
ehil velilerin bakım ve onarım işlerini ücretsiz veya düşük maliyetle gerçekleştirip
gerçekleştiremeyeceklerine ilişkin araştırmanın yapılması. (f) Bakım ve onarım
problemlerinin zamanında teşhis edilmesi. (g) Öğrencilerin basit tamir işlerinde
85
eğitilmesi. (h) Bakım ve onarımın zaman geçirilmeden ve aksatılmadan
sürdürülmesi.
10. Fiziki altyapı. Fiziki altyapı, teknolojik ekipmanın yerleştirileceği
mekanların doğası ve binadaki elektrik tesisatların niteliğiyle ilgilidir. Fiziki altyapı
planlanırken aşağıdakiler göz önünde bulundurulmalıdır: (a) okulun konumu, (b)
okul binasının yapısı, (c) sınıflar ve okuldaki diğer mekanlar, (d) binadaki elektrik ve
kablo tesisatı, (e) güvenlik, (f) mobilya ve (g) yangın denetimi.
Bütçe. Bütçe, varolan maddi kaynakları ve bu kaynakların nerelerde nasıl
kullanılacağını
gösteren
bir
plandır.
Etkili
bir
öğretim
teknolojisi
planı
oluşturulurken, bütçenin önemi göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususta yapılacak
ilk iş, bütçe ihtiyacını tespit etmektir. Bu ihtiyacın doğasına bağlı olarak bütçe
açıklarını gidermek amacıyla başvurulacak stratejiler (kermes, bağış, vb) belirlenmeli
ve uygulanmalıdır.
Değerlendirme. Değerlendirme olmadan harcanan çabaların ve kaynakların
arzu edilen sonuçları üretip üretmediğini tespit etmek imkansızdır. Dolayısıyla,
değerlendirme boyutu herhangi bir teknoloji planlama döngüsünün vazgeçilmez bir
parçası olmalıdır. Ayrıca, değerlendirmenin bir defaya mahsus olarak yapılmış bir
faaliyet olarak değil, süreklilik arz eden bir süreç olarak algılanması ve
gerçekleştirilmesi gerekir. Kısacası, okul teknoloji planının başarısı için uygulamanın
her basamağı değerlendirmeye tabi tutulacak şekilde bir değerlendirme planının
hazırlanması gerekir.
4.2. Okul Teknoloji Değerlendirme Modelleri
Bu kısımda tanıtılan 5 teknoloji değerlendirme modeli şunlardır: (1) “McNabb
ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknoloji Değerlendirme Rehberi”, (2) “The CEO
Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen ‘the CEO Forum
STaR Chart’”, (3) “Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli”, (4)
“Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli” ve (5) “Rai’nin
(2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu”.
86
4.2.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme
Rehberi
McNabb ve arkadaşlarının (1999) “Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi”,
okul teknolojisini değerlendirmek için kullanılmak üzere 9 temel ve 27 alt kriterin
okullar tarafından ne derece karşılanıp karşılanmadığını 4 farklı düzeyde gösteren bir
ölçme aracını simgelemektedir. McNabb ve arkadaşlarının (1999) geliştirdiği “Okul
Teknolojisi Değerlendirme Rehberi”, Çizelge 4.1’de sunulmaktadır.
87
Çizelge 4.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi
Kriterler
Vizyon
Geliştirme
Farkında olma
Teknolojik İhtiyaç Analizi
Öğrenciler
Veliler ve paydaşlar
Düzeyler
1
2
3
4
Okulun herhangi bir teknoloji
planı (ve dolayısıyla vizyonu)
yoktur.
Okulda personel ve
paydaşların fikir ve
görüşlerine dayalı bir
teknoloji planı
geliştirilmektedir.
Okulun bir teknoloji planı
vardır ve öğrencilerin,
personelin ve diğer ilgililerin
bu plandan haberdar olmaları
için çaba sarf edilmektedir.
Öğrenciler, okul personeli ve
paydaşlar, teknoloji
vizyonunun unsurlarını
işbirliği içinde uygulamaya
koymaktadır.
Okulda herhangi bir
teknolojik ihtiyaç analizi
gerçekleştirilmemiştir.
Okulda ihtiyaç duyulan
teknolojik donanımın
belirlenmesi için personelin
görüş ve önerilerine
başvurulmuştur.
Teknolojiyi kullanan bütün
grupların ihtiyaçları tespit
edilmiştir, ancak bu
ihtiyaçların planlanması ve
raporlaştırılması hakkında
personel ve paydaşlarla
iletişime girilmemiştir.
Okul, teknolojik ihtiyaç
analizini yıllık olarak düzenli
bir şekilde yapmaktadır ve bu
ihtiyaç analizleri sistemli okul
gelişimi planlarıyla
ilişkilendirilmektedir.
Teknoloji okur-yazarlığı
becerileri, bazı öğretmenler
tarafından öğretilmektedir.
Okul, birçok öğretmenin
uyguladığı bir teknoloji okuryazarlığı programını
benimsemiştir.
Bütün personel, teknoloji
okur-yazarlığı becerilerini
öğretim sürecine sistemli bir
şekilde entegre etmektedir.
Teknoloji kaynakları, birçok
öğrenciye erişim imkanı
tanıyacak şekilde zengin ve
kapsamlıdır.
Teknoloji kaynakları, bütün
öğrencilerin düzenli erişimine
imkan tanıyacak şekilde
zengin ve kapsamlıdır.
Okul personeli
Teknoloji Okur-Yazarlığı Becerileri
Sistemli öğretim
Teknoloji okur-yazarlığı
becerileri geliştirilmemiştir.
Kaynak-araç çeşitliliği
Okuldaki teknoloji kaynakları
Adil erişim
sınırlıdır ve kullanıcılara
sınırlı bir erişim imkanı
sunulmaktadır.
Teknoloji kaynakları, sayı ve
nitelik bakımından sınırlıdır
ve bütün öğrencilerin
kullanımına açık değildir.
88
Kriterler
Düzeyler
1
Öğretim Programına Entegrasyon
Derslere entegrasyon
Aşağıdakilerden biri veya
birkaçı söz konusudur:
Kullanım düzeyleri
• Teknoloji, tamamlanan bir
iş veya görev için ödül
Kullanım sıklığı
olarak kullanılmaktadır.
• Öğrenciler, teknolojiyi
halihazırda bildiklerini
pekiştirmek için
kullanmaktadır.
• Teknoloji kullanımı
nadiren olmaktadır.
2
3
4
Aşağıdakilerden biri veya
birkaçı söz konusudur:
• Bir dersi desteklemek için
bazen teknoloji
kullanılmaktadır.
• Öğrenciler, teknolojiyi ek
öğrenme etkinlikleri için
kullanmaktadır.
• Teknoloji, ortalama olarak
ayda bir defa
kullanılmaktadır.
Aşağıdakilerden biri veya
birkaçı söz konusudur:
• Öğretmenler, ders planları
hazırlarken bazı
teknolojik araçları hesaba
katmaktadır.
• Öğrenciler, teknolojiyi
bilgiyi elde etme, organize
etme ve çeşitli medya
yoluyla yayımlama amaçlı
olarak kullanmaktadır.
• Teknoloji, haftalık olarak
kullanılmaktadır.
Aşağıdakilerden biri veya
birkaçı söz konusudur:
• Öğretmenler, ders planları
hazırlarken bir dizi
teknolojik araçları hesaba
katmaktadır.
• Öğrenciler, teknolojiyi
bilgiyi elde etme, organize
etme ve Multimedya
yoluyla yayımlama amaçlı
olarak kullanmaktadır.
• Teknoloji, günlük sınıf
rutinlerinin önemli bir
parçasıdır.
Velilerin ve Paydaşların Katılımı
El-becerisine dayalı eğitim
Velilerin ve paydaşların
okulun eğitim sürecine
İşbirlikçi projeler
katılımı söz konusu değildir.
Okulda seyrek ve sınırlı bir
düzeyde veli-paydaş katılımı
söz konusudur.
Okulun veli-paydaş katılımına
ilişkin bir programı söz
konusudur, ancak bu program
teknolojiye ilişkin bilgi ve
destek sunmamaktadır.
Veliler ve paydaşlar elbecerisine dayalı eğitim, bilgi
servisleri ve okulun teknolojik
altyapısına olan erişim
yollarıyla teknolojiyi düzenli
olarak kullanmaktadır.
Teknolojik altyapısına erişim
89
Kriterler
Düzeyler
1
2
3
4
Teknoloji eğitimi nadiren
olmaktadır.
Kısmi teknoloji eğitimi söz
konusudur, ancak bu eğitim
ihtiyaç analizine dayalı
değildir.
Teknoloji eğitimi
verilmektedir, ihtiyaçlar
informal yollarla
belirlenmektedir ve
profesyonel gelişim
değerlendirme bulgularına
dayalı olarak yürütülmektedir.
Teknoloji eğitimi süreklilik
arz eden bir yapıda ve eğitim
sonrası desteği de kapsayacak
şekilde sunulmaktadır. Bütün
personelin teknolojik
ihtiyaçları düzenli olarak
belirlenmektedir.
Çağdaş (bürokratik
yazışmalardan arındırılmış)
bilgi sistemleri
Yönetimsel sistemler, sadece
yöneticilerin kullanımına
sunulmaktadır.
Yönetimsel sistemler,
yöneticiler ve bazı personelin
kullanımına sunulmaktadır,
ancak personelin çoğu bu
sistemleri düzenli olarak
kullanmamaktadır.
Yönetimsel sistemler, bazı
çağdaş sistemlerle birlikte
yöneticiler ve bütün
personelin kullanımına
sunulmaktadır.
Yönetimsel sistemlerin bütün
personel tarafından günlük
olarak kullanılması
zorunludur. Birçok basımı
yapılmış raporlar geniş bir
yerel ağ vasıtasıyla elektronik
olarak kullanıcı erişimine
sunulmaktadır.
Teknik destek
Teknolojiye ilişkin herhangi
bir teknik destek söz konusu
değildir.
Kısmi teknik destek
gönüllüler veya yarı-zamanlı
personel tarafından
sunulmaktadır.
Teknoloji desteği, aşağıdaki
bir veya birkaç yolla
sağlanmaktadır:
• Okul teknoloji
koordinatörü
• Teknik danışmanlar
• Yerinde teknik yardım
sunan bir teknoloji
kullanıcı grubu
Teknoloji desteği, ihtiyaç
hasıl olduğu anda sunulacak
şekilde aşağıdaki yollarla
sağlanmaktadır:
• Okul teknoloji
koordinatörü
• Teknik danışmanlar
• Öğretmenler, öğrenciler,
veliler ve paydaşlardan
oluşmuş, düzenli ve elbecerisine dayalı yardım
sağlayan bir teknoloji
kullanıcı grubu
Profesyonel Gelişim
Eğitim
90
Kriterler
Düzeyler
1
2
3
4
Herhangi bir teknoloji
politikası veya prosedürü söz
konusu değildir.
Teknoloji politikaları ve
prosedürleri
geliştirilmektedir.
Teknoloji politikaları ve
prosedürleri geliştirilmiştir ve
bunların okulda
uygulanmasına ve
öğrencilerin/personelin
bunlarla ilgili eğitilmesine
ilişkin çabalar söz konusudur.
Öğrenciler ve personel
teknoloji politika ve
prosedürleri hakkında
bilgilendirilmiş olu, bu
politika ve prosedürler okulda
uygulamaktadır.
Ağ
Herhangi bir ağ/internet
erişimi ve desteği söz konusu
değildir.
Kısmi ağ/internet erişimi
sunulmaktadır. Ağ desteği ve
bakımı gönüllüler veya yarızamanlı çalışanlar tarafından
sağlanmaktadır.
Bazı sınıflarda ve okul
kütüphanesinde ağ ve internet
erişimi vardır.
Bütün sınıflarda ve diğer
öğretimsel mekanlarda ağ ve
internet erişimi vardır ve bu
ağların sunumu ve bakımı
okul tarafından yapılmaktadır.
Güvenlik
Herhangi bir donanım ve
masaüstü güvenliği ve
yedekleme prosedürü söz
konusu değildir.
Donanım ve masaüstü
güvenliği nadiren söz
konusudur ve yedekleme
prosedürleri
geliştirilmemiştir.
Okulun donanım ve masaüstü
güvenlik için standartları ve
politikaları belirlenmiştir.
Donanım ve masaüstü
güvenlik standartları okul
tarafından benimsenmiştir ve
uygulanmaktadır. Yedekleme
prosedürleri düzenli bir
şekilde takip edilmektedir.
Yazılım ve donanım için
standartlar
Okuldaki yazılım ve donanım
için standartlar yoktur.
Yazılım ve donanım
standartları okulda
kullanılmak üzere
geliştirilmektedir.
Donanım ve yazılım için bazı
standartlar benimsenmiştir.
Donanım ve yazılım için
okulca benimsenen standartlar
kullanılmaktadır ve bu
standartların öğretim
programındaki amaçlarla
tutarlı olması sağlanmaktadır.
Altyapı
Politikalar ve prosedürler
91
Kriterler
Bütçe
Çok-yıllı bütçe
İşbirliği
Maddi destek
Çağdaş uygulamalar
Değerlendirme
İhtiyaçların ve amaçların
karşılanması
Öğrenme sonuçları
Düzeyler
1
2
3
4
Teknoloji bütçesi, çoğunlukla
bir kereye mahsus paralardan
sağlanmaktadır.
Teknolojinin okula
entegrasyonu yıllık bütçelerle
sınırlandırılmıştır.
Personelin yeni donanım ve
yazılım programlarını test
etmeleri için ayrılmış bütçeler
söz konusu değildir.
Personelin yeni donanım ve
yazılım programlarını
denemeleri için kısıtlı bütçeler
söz konusudur.
Teknoloji bütçesi düzenli,
kategorize edilmiş ve özel
program bütçeleri yoluyla
sağlanmaktadır. Dış
kaynaklara bağlı bütçeler
tasarlanmaktadır.
Teknoloji bütçesi düzenli,
kategorize edilmiş ve özel
program bütçeleri yoluyla
sürekli olarak
desteklenmektedir. Dış
kaynaklara bağlı bütçeler
kullanılmaktadır.
Personelin yeni donanım ve
yazılım programlarını
denemeleri için ayrılmış kısmi
bütçeler söz konusudur.
Bütçenin düzenli olarak
desteklediği ve sistematik bir
plan dahilinde yürütülen yeni
yazılım ve donanım
programlarının pilot
denemeleri söz konusudur.
Okulda herhangi bir ölçme ve
değerlendirme stratejisi
geliştirilmemiştir.
Bazı öğretmenler kendilerinin
ve öğrencilerinin teknoloji
kullanımını niceliksel olarak
ölçmektedir.
Öğrencilerin ve personelin
teknoloji kullanımına ilişkin
okul genelinde niceliksel
ölçme ve değerlendirme
süreçleri uygulanmakta ve
sonuçlar teknoloji planının
tasfiye edilmesinde
kullanılmaktadır.
Teknolojinin okul genelindeki
kullanımına ilişkin nicel ve
nitel verileri içeren yıllık
raporlar, okul gelişimi ve
teknoloji planlarının tasfiye
edilmesinde kullanılmaktadır.
Teknoloji kullanımına dayalı
öğrenme sonuçları
tanımlanmamıştır.
Öğrenme sonuçları, teknoloji
kullanımıyla doğrudan
ilişkilendirilmemektedir.
Teknolojiye bağlı bazı
öğrenme sonuçları
öğretmenlerce
belgelendirilmiştir.
Teknoloji kullanımı ile
öğrenme sonuçları arasındaki
doğrudan bir korelasyonun
varlığı okul tarafından
belgelendirilmiştir.
92
4.2.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından
geliştirilen “the STaR Chart”
1996 yılında kurulan “the CEO Forum on Education and Technology”
organizasyonunun temel amacı, öğrencilerin 21. yüzyıl dünyasında üretken bireyler
ve katılımcı vatandaşlar olmalarını sağlayacak bilgi ve becerilerle donatılıp
donatılmadıklarını ortaya çıkarmak ve kontrol etmektir. The CEO Forum’un
geliştirdiği “the STaR Chart” modeli, temel olarak her okulun teknolojiye ilişkin bazı
kritik soruları (toplamda 20 soruyu) cevaplandırmasına rehberlik etmektedir. The
CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen “the STaR
Chart” modeli Çizelge 4.2’de verilmektedir. Okullar, bu modelin her bir
kategorisinde yer alan boyutlara bağlı olarak farklı profillere sahip olabilmektedir.
Bu model, “başlangıç” aşamasından “hedef” aşamasına kadar dört farklı düzeyde
okul profili tanımlamaktadır. Son aşamada (hedef aşamasında) olan okullar
teknolojiyi öğretim programlarına tamamıyla entegre etmiş sayılmaktadır.
93
Çizelge 4.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) tarafından geliştirilen “the STaR Chart” Modeli
Boyutlar
Sorular
Donanım ve
Ağ Bağlantısı
1
2
3
4
5
İnternete bağlı bir (1)
bilgisayar başına düşen
öğrenci sayısı kaçtır?
Teknik desteğin elde
edilmesi ne kadar
zaman almaktadır?
Sınıfların ve
yönetimsel ofislerin
yüzde kaçı İnternete
bağlıdır?
Okulun İnternete
bağlanma kalitesi
nasıldır?
Diğer teknoloji
donanım formlarının
varlığı ve kullanılma
durumu nasıldır?
Düzeyler
1 = Başlangıç
10’dan fazla
2 = Orta
6 - 10 arası
3 = İleri
2 - 5 arası
4 = Hedef
1 öğrenci
Birkaç gün
Bir gün
Aynı gün
Teknik destek 7 gün 24
saat sunulmaktadır
%25’ten fazlası
%50 veya daha fazlası
%75 veya daha fazlası
%100’ü
Bazı bilgisayarların
çevirmeli erişimi söz
konusudur
Okuldaki bazı sınıfların
doğrudan bağlantısı söz
konusudur
Okuldaki birçok sınıfın
doğrudan bağlantısı
vardır.
Okuldaki bütün sınıfların
doğrudan bağlantısı
vardır.
Yeterli bant genişliği söz
konusudur.
Gecikmeleri engellemek
için yeterli bant genişliği
söz konusudur.
VCR, kablolu TV,
telefonlar, sesli mailler,
videolar, projeksiyon
araçları, dijital
kameralar, tarayıcılar,
linkler, cep
bilgisayarları, video
konferansı, hesap
makineleri, sunucular,
vb. çeşitli teknolojilerin
kapsamlı kullanımı söz
konusudur
VCR, kablolu TV,
projeksiyon araçları,
hesap makineleri
VCR, kablolu TV,
telefonlar, sesli mailler,
projeksiyon araçları,
dijital kameralar, hesap
makineleri
VCR, kablolu TV,
telefonlar, sesli mailler,
videolar, projeksiyon
araçları, dijital
kameralar, tarayıcılar,
linkler, cep
bilgisayarları, video
konferansı, hesap
makineleri
94
Boyutlar
Sorular
Profesyonel
Gelişim
6
7
8
Dijital İçerik
Profesyonel gelişim
formatları ve sunma
yolları nelerdir?
Teknoloji bütçesinin
yüzde kaçı profesyonel
gelişim için
harcanmaktadır?
Okuldaki
öğretmenlerin dijital
içeriği anlama ve
kullanma düzeyi nedir?
9
Yazılım formatı
nasıldır?
10
Eğitimcilerin dijital
içeriği öğretime
entegre etmedeki rolü
nedir ve bu
entegrasyon ne
derecede
gerçekleşmektedir?
Düzeyler
1 = Başlangıç
Hizmet-içi eğitim
seminerleri
2 = Orta
Hizmet-içi eğitim
seminerleri
3 = İleri
Online danışmanlık
4 = Hedef
Her zaman her yerde
profesyonel gelişim
imkanları
%10’dan az
Uygulamalara ilişkin
danışmanlıklar
%11-15 arası
%16-29 arası
%30 ve daha fazla
%100’ü başlangıç
düzeyindedir
%100’ü adapte etme
aşamasındadır
%100’ü teknolojiden
faydalanmaktadır
Sadece birkaçı ders
planlamasında
kullanmaktadır
Bilgi, paket yazılım
programlarından elde
edilmektedir
Bazıları öğrencilerle
birlikte kullanmaya
başlamıştır
Bilgi, CD-ROM ve
Online içeriklerden elde
edilmektedir
%100’ü teknolojiden
faydalanmakta ve
yenilikçi uygulamaları
araştırmaktadır
Kontrol edilebilir dijital
içerik ve araçlar ağda
sunulmuştur
Öğretmen-merkezli
Öğretmen-kontrollü
Öğretmen-yönlendirmeli
Çeşitli dijital içerik ve
araçlar, üretimi ve
işbirliğini desteklemek
için oluşturulmuştur
Öğrenci-merkezli ve
öğretmen bir rehber
Öğretimi dijital içerikle
desteklemek
Öğretime entegrasyon
etme çabalarının
başlaması
Öğretime tamamen
entegrasyon.
Araştırmada,
Multimedya sunularında,
simülasyonlarda ve
iletişimde kullanılmaya
başlanması
Dijital içerik, yüksek
düzey incelemelere,
analizlere, yaratıcı
çalışmalara ve içerik
üretimine bağlı olarak
öğretim sürecini
değiştirmektedir
95
Boyutlar
Sorular
11
Acaba öğrenciler dijital
içeriği öğrenmeyi
geliştirme amaçlı
olarak kullanmakta
mıdır?
12
Öğrenciler dijital
içeriği hangi oranda ve
sıklıkta
kullanmaktadır?
Düzeyler
1 = Başlangıç
Temel akademik
becerilerin pekiştirilmesi
ve güçlendirilmesi için
kullanma
2 = Orta
Araştırma, iletişim ve
sunular için kullanma
3 = İleri
Araştırma, problem
çözme, veriyi analiz
etme, uzmanlarla
işbirliği yapma ve içerik
üretimi amaçlarına
yönelik olarak kullanma
%50 ve daha fazla
%75 ve daha fazla
%100
Haftalık olarak
Haftada 3-4 kez
Dijital içerik günlük
olarak kullanılmaktadır,
fakat bu aktiviteler sınıf,
disiplin alanları ve ders
bakımından
birbirlerinden
soyutlanmıştır
%20’sinin Online
derslere erişim imkanı
vardır
Öğrenci
Başarısını
Ölçme ve
Değerlendirme
13
Dijital içeriği satın
almak için ne tür bütçe
söz konusudur?
Bazı öğretim
materyallerinin satın
alınmasıyla sınırlı bir
bütçe söz konusudur
14
Teknolojinin 21. yüzyıl
becerilerinin
kazanılmasına ve
öğrenci başarısına
etkisi nedir?
Temel becerilerin
geliştirilmesi söz
konusudur
Önemli ölçüde öğretim
materyallerinin satın
alınmasına olanak veren
bir bütçe, fakat sınırlı bir
ders kitabı bütçesi söz
konusudur
21. yüzyıl becerilerinin
kısmi gelişimi söz
konusudur
%30’undan daha fazlası
Online derslere/ünitelere
erişim imkanına sahiptir
Bütçenin dikkatli ve
uygun kullanımı söz
konusudur ve bütçe ders
kitapları yerine dijital
içeriğin elde edilmesi
için kullanılmaktadır
21. yüzyıl becerilerinin
tamamıyla gelişimi söz
konusudur
4 = Hedef
Dijital içerik, öğrenme
sürecinde yüksek
düzeyde işbirliği,
araştırma, analiz,
yaratıcılık, vb sonuçları
oluşturacak şekilde
değişiklikler
yapmaktadır
Bütün derslere ve
disiplin alanlarına
günlük olarak aynı anda
entegre edilmektedir
%100’ü okulda
öğrendiklerini
desteklemek içim Online
derslere erişim imkanına
sahiptir
En uygun içeriği satın
alabilmek için %100
öğretim materyali bütçesi
söz konusudur
Öğrenci başarısının ve
21. yüzyıl becerilerinin
gelişimi söz konusudur
96
Boyutlar
Sorular
15
16
Okul personelinin
yüzde kaçı öğrenme
standartları, öğretim
programı, ölçmedeğerlendirme arasında
bir paralellik
sağlamakta ve
teknolojiyi sürekli
gelişim için
kullanmaktadır?
Okulun yüzde kaçı
dijital stratejileri ölçme
ve değerlendirmeye
entegre etmektedir
ve/veya 21. yüzyıl
becerilerini
ölçmektedir?
Düzeyler
1 =Başlangıç
%25’i teknolojiyi
kullanarak öğrenme
standartları, öğretim
programı ve ölçmedeğerlendirme arasında
bir paralellik
kurmaktadır
2 = Orta
%50’si teknolojiyi
kullanarak öğrenme
standartları, öğretim
programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki
paralelliği sağlamakta ve
sonuçları rapor
etmektedir
3 = İleri
%100’ü teknolojiyi
kullanarak öğrenme
standartları, öğretim
programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki
paralelliği sağlamakta ve
sonuçları rapor
etmektedir
4 = Hedef
%100’ü teknolojiyi
kullanarak öğrenme
standartları, öğretim
programı ve ölçmedeğerlendirme arasındaki
paralelliği sağlamakta ve
sonuçları rapor
etmektedir
%25’i bu sonuçları yeni
teknolojiler hakkında
karar vermede
kullanmaktadır
%50’si bu sonuçları yeni
teknolojiler hakkında
karar vermede
kullanmaktadır
%25 ve daha fazlası
dijital stratejileri ölçme
ve değerlendirmeye
entegre etmektedir
%50 ve daha fazlası
dijital stratejileri ölçme
ve değerlendirmeye
entegre etmektedir
%75 ve daha fazlası
dijital stratejileri ölçme
ve değerlendirmeye
entegre etmektedir
%100’ü bu sonuçları
yeni teknolojiler
hakkında karar vermede,
öğrenme ve öğretmeyi
desteklemede ve sürekli
gelişim amaçlı olarak
kullanmaktadır
%100’ü dijital stratejileri
ölçme ve
değerlendirmeye entegre
etmektedir
Kapalı-uçlu soru
formatıyla sınırlıdır
%25’i 21. yüzyıl
becerilerini ölçmektedir
%50’si 21. yüzyıl
becerilerini ölçmektedir
Açık-uçlu sorular ve
kendi kendini
değerlendirme araçları,
vb yeni ölçme ve
değerlendirme
formlarıyla tecrübe
kazanma girişimi söz
konusudur
Proje-temelli ölçme,
portföyler ve
simülasyonlar gibi çoklu
ölçme ve değerlendirme
formlarının kullanılması
söz konudur
%100’ü 21. yüzyıl
becerilerinin tamamını
ölçmektedir
Teknoloji, öğrenci
öğrenmesinin çoklu
yollarla
değerlendirilmesinde
kullanılmaktadır ve farklı
deneyimler kazanmak
için farklı kullanım
yolları araştırılmaktadır
97
Boyutlar
Sorular
17
18
Öğrencilerin yüzde
kaçı teknolojiye sürekli
erişim imkanına
sahiptir?
Araştırma nasıl
kullanılmaktadır?
Düzeyler
1 = Başlangıç
Bazı öğrenciler temel
becerilerini
güçlendirmek amacıyla
teknolojiye erişim
imkanına sahiptir
Okulun öğretim
personeli, araştırmayı
birbiriyle uyuşmayan
konularda ve bireysel
olarak uygulamaktadır
2 = Orta
Okul günü dışındaki
zamanlarda İnternete
erişim imkanı vardır
3 = İleri
Okul günü dışındaki
zamanlarda dijital içeriğe
erişim imkanı vardır
4 = Hedef
Bütün öğrencilerin
teknolojiye her an her
yerde adil/eşit erişim
imkanı söz konusudur
Bütün öğretmenler
teknolojiyi uygun olarak
entegre etme konusunda
eğitim görmüştür
Öğrencilerin %75 ve
daha fazlası teknolojiyi
21. yüzyıl becerilerini
geliştirmek için
kullanmaktadır
Öğrencilerin %100’ü
teknolojiyi 21. yüzyıl
becerilerini geliştirmek
için kullanmaktadır
Öğretmenlerin %50’si
literatürdeki araştırmaları
takip etmekte ve uygun
bir şekilde
kullanmaktadır
Öğretmenlerin %75’i
literatürdeki araştırmaları
takip etmekte ve uygun
bir şekilde
kullanmaktadır
Öğretmenlerin %100’ü
literatürdeki araştırmaları
takip etmekte ve okula
ilişkin araştırmalar
gerçekleştirmektedir
Öğretmenlerin %50’si
okuldaki programın
etkililiğine ilişkin
araştırma
gerçekleştirmektedir
Öğretmenlerin %75’i
okuldaki programın
etkililiğine ilişkin
araştırma
gerçekleştirmektedir
Öğretmenlerin %50’si
bilişim teknolojisini
kendi araştırmaları için
kullanmaktadır
Öğretmenlerin %75’i
sürekli gelişime ilişkin
kaydedilen noktayı tespit
etmek ve son durumu
daha iyi hale getirmek
için bilişim teknolojisini
verileri toplamada ve
organize etmede
kullanmaktadır
Öğretmenlerin %100’ü
sürekli gelişime ilişkin
kaydedilen noktayı tespit
etmek ve son durumu
daha iyi hale getirmek
amacıyla bilişim
teknolojisini verileri
toplamada ve organize
etmede kullanmaktadır
98
Boyutlar
Sorular
19
Yöneticiler teknolojiyi
nasıl kullanmaktadır?
Düzeyler
1 = Başlangıç
Diğer yöneticileri ve
öğretmenleri amaçlardan
haberdar etmek için
2 = Orta
İlgililerle birlikte veri
toplamak ve onlarla
verileri paylaşmak
amacıyla
Bazı kararlar veritabanlıdır
3 = İleri
Veri toplamak ve
sonuçları analiz etmek
için
Veri tabanlı karar verme
amacıyla
4 = Hedef
İlgililerle birlikte politika
ve prosedür geliştirmek,
performansları analiz
etmek ve sonuçları
diğerleriyle paylaşmak
için
Sürekli gelişimi organize
etmek için
20
Veliler ve paydaşlar
teknolojiyi nasıl
kullanmaktadır?
Okulun politikaları,
standartları ve teşebbüsle
ilgili bilgileri içeren web
sayfalarına tek yönlü
erişim imkanı söz
konusudur.
Elektronik posta yoluyla
sınırlı oranda iki yönlü
iletişime olanak veren bir
erişim söz konusudur ve
bazı geribildirim almaya
yönelik (anket, vb.)
ölçme formları güvenli
web araçlarıyla
sağlanmaktadır
Okula ilişkin bilgilere ve
kaynaklara evden erişim
imkanı veren iki yönlü
elektronik posta
erişiminin ve özel
güvenli web araçlarının
kullanımı söz konusudur
Velilerin eğitim
amaçlarının
belirlenmesinde, öğrenci
öğrenme planlarının
oluşturulmasında ve
sonuçların gözden
geçirilmesinde özel
güvenli web araçları
yoluyla aktif olarak
katılımı sağlanmaktadır
Paydaşların eğitim
amaçlarının
belirlenmesinde ve
sonuçlardan haberdar
edilmesinde özel güvenli
web araçları yoluyla
aktif olarak katılımı
sağlanmaktadır
99
4.2.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli
Kimball ve Sibley (Kimball ve Sibley, 1997; Sibley ve Kimball, 2004),
teknoloji planlanmasına ilişkin olarak “the Technology Maturity Model (Teknolojik
Olgunlaşma Modeli)” olarak adlandırılan bir model geliştirmiştir. Bu modele göre,
genellikle teknoloji planının olgunluğu ile okulun teknolojik olgunluğu arasında bir
paralellik söz konusudur. Bu nedenle, teknoloji bakımından zengin bir okul ortamı
ile teknolojik bakımdan kurumsal (olgun) bir okul asla birbiriyle karıştırılmamalıdır.
Çünkü, teknoloji kaynaklarının zenginliği satın alınabilir, ama “kurumsal teknolojik
olgunluk” sürekli olarak yüksek nitelikli eğitim fırsatlarının sunulmasıyla kazanılır.
Bu da devamlı olarak süregelen etkin bir planlamayı gerektirir. Diğer bir deyişle,
planlama tek defaya mahsus bir etkinlik değil, sürekli olarak devam eden gelişimsel
bir süreçtir. Ama okulun ihtiyaç duyduğu teknolojik donanım, bir defada satın
alınabilir. Kimball ve Sibley’in (1997) geliştirdiği “Teknolojik Olgunlaşma Modeli”,
iyi formüle edilmiş bir okul teknoloji planının 23 öğeyi içermesi gerektiğini ileri
sürmektedir. Ayrıca, her öğenin zayıf nitelikten yüksek düzey niteliğe doğru
değerlendirilmesine olanak veren 4 düzeyli bir dereceleme ölçeği sunulmuştur. Bu
rehber kullanılarak bir okul teknoloji planı iki amaç için değerlendirilebilir: (1)
teknoloji planının gerekli bir öğeyi içerip içermediğini tespit etmek ve (2) bu öğeyi
hangi düzeyde (nitelikte) içerdiğini ortaya koymak. Kimball ve Sibley’in (1997)
geliştirdiği okul teknoloji değerlendirme modeli, Çizelge 4.3’te verilmektedir.
100
Çizelge 4.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli
Kriterler
Geniş tabanlı destek
katkıları (yöneticiler,
öğretmenler, öğrenciler,
personel, veliler ve
paydaşlar)
1 (Zayıf Nitelik)
Bir katkı sağlayıcılar listesi
sunulmamıştır.
2
Bir katkı sağlayıcılar listesi
sunulmuştur, fakat bu katkı
sağlayıcıların hangi gruplardan
olduğu detaylı olarak
belirlenmemiştir ve bu
bakımdan da eşit bir temsil söz
konusu değildir.
3
Bir katkı sağlayıcılar listesi
katkı sağlayan gruplarla
birlikte tanımlanmıştır. En az
üç gruptan temsilciler söz
konusudur. Müdürün katılımı
sağlanmıştır.
4 (Yüksek Nitelik)
Bir katkı sağlayıcılar listesi
katkı sağlayan gruplarla
birlikte tanımlanmıştır. Bütün
grupların temsil edilmesi söz
konusudur. Müdürün katılımı
sağlanmıştır.
Geniş tabanlı destek süreci
Eşit/adil temsil süreci
tanımlanmamıştır.
Eşit/adil temsil süreci kısaca
zikredilmiştir, ancak
vurgulanmamıştır.
----------
Eşit/adil temsil süreci
vurgulanmıştır ve detaylı
olarak açıklanmıştır.
İhtiyaç analizinin
kapsamlılığı
Herhangi bir ihtiyaç analizi
yapılmamıştır.
İhtiyaç analizi okulun sadece
bir boyutu (ekipman, personel
gelişimi, vb.) hakkındadır.
İhtiyaç analizi okulun birkaç
boyutu hakkında
gerçekleştirilmiştir, ancak bu
boyutlara ilişkin personel,
öğrenci ve paydaş ihtiyaçları
analiz edilmemiştir.
İhtiyaç analizi kapsamlıdır
(personel gelişim ihtiyaçları,
yeterlikleri, tutumları, ekipman
ihtiyaçları, okul çevresi, vb.).
İhtiyaç analizinin derinliği
Okulun ihtiyaçlarına ilişkin
genellemeler yapılmıştır,
ancak değerlendirmeye ilişkin
vurgu yoktur.
Bir ihtiyaç analizi aracı
geliştirilmiştir, ancak bu
enstrüman spesifik değildir.
Örneğin, bilgisayar sayısının
belirlenmesine karşın, onların
nerede ve nasıl kullanılacağına
ilişkin detaylı bilgiler yer
almamaktadır.
Belli bir düzeyde detayları
içeren bir ihtiyaç analizi aracı
geliştirilmiştir, fakat bu
enstrümanın kendisi ve elde
edilen veriler sunulmamıştır.
Herhangi bir alanla ilgili
ölçme ve değerlendirmeye
ilişkin olarak detaylı bir ölçme
aracı hazırlanmış ve
sunulmuştur. Elde edilen
veriler sunulmuştur ve
genellemeler yapılmıştır. Ham
veriler ek olarak verilmiştir.
101
Kriterler
Zaman çizelgeleriyle birlikte
eylem planları,
sorumluluklar ve bütçeler
1 (Zayıf Nitelik)
Bir eylem planı vardır, fakat
zaman çizelgesi ve
sorumluluklar
belirlenmemiştir. Ölçme ve
değerlendirme, öğretim
programıyla
ilişkilendirilmemiştir.
2
Eylem planı, öğretim
programının amaçları
ve hedefleriyle
ilişkilendirilmiştir, ancak
işler/görevler, zaman çizelgesi,
sorumluluk, bütçe ve
değerlendirme boyutlarına
ilişkin çok miktarda eksiklikler
söz konusudur.
3
Eylem planı, öğretim
programının amaçları
ve hedefleriyle
ilişkilendirilmiştir, ancak
işler/görevler, zaman çizelgesi,
sorumluluk, bütçe ve
değerlendirme boyutlarına
ilişkin bazı eksiklikler söz
konusudur.
4 (Yüksek Nitelik)
Eylem planı, öğretim
programının amaçları
ve hedefleriyle
ilişkilendirilmiştir ve bu
planda yer alan her iş/görev
için zaman çizelgesi,
sorumluluk, bütçe ve
değerlendirme detaylı olarak
tanımlanmıştır.
Program entegrasyonu
Teknoloji kullanım planı, bir
doküman olarak okulun diğer
çabalarıyla ilişkili değildir.
Teknoloji kullanım planı,
okulun diğer çabalarıyla ilişki
kurmakta, fakat bu ilişkilerin
boyutları hakkında bilgi
içermemektedir.
Teknoloji kullanım planı,
okulun diğer ihtiyaçları ve
dokümanlarıyla ilişkilidir ve
program değişikliklerinin
teknoloji planına entegrasyonu
çoğunlukla sağlanmaktadır.
Teknoloji kullanım planının
okulun diğer reform, öğretim
programı, vb çabaları ve
dokümanlarıyla yakından
ilişkilidir.
Öğretim programı
entegrasyonu
Teknoloji planı, teknolojiye
ilişkin becerileri ve amaçları
tanımlar, ancak öğretim
programına nasıl katkı
sağlayacağına ilişkin bilgi
içermez.
Teknoloji planı, öğretim
programı entegrasyonunu
zikreder, fakat detayları
içermez.
Teknoloji planı, teknolojinin
kullanımıyla birlikte öğretim
programının nasıl
zenginleştirileceğine ilişkin
detaylı bilgileri içerir.
Teknolojik bakımdan zengin
bir çevre tanımlanmıştır, ancak
zenginleştirilmiş öğretim için
stratejiler açıklanmamıştır.
Teknoloji planı, sadece
teknolojinin öğretim
programını nasıl
zenginleştireceğini
tanımlamakla kalmaz, aynı
zamanda teknolojiyi kullanan
bir öğrencinin teknolojik
açıdan zengin bir ortamda ne
yapıyor olacağını da tanımlar.
Teknoloji planı, teknoloji
entegrasyonu dolayısıyla
kullanılabilecek öğrenme ve
öğretme stratejilerini tanımlar.
102
Kriterler
Değerlendirme
1 (Zayıf Nitelik)
Herhangi bir formal
değerlendirme süreci
tanımlanmamıştır.
2
Bir değerlendirme süreci söz
konusudur, ancak bu sürecin
detayları, kapsamlılığı veya
öğrenme amaçlarıyla ilişkisi
açıklanmamıştır.
3
Bir değerlendirme süreci
ve aracı detaylı olarak
açıklanmıştır, fakat bu süreç
kapsamlı değildir. Ayrıca,
değerlendirme aracıyla
öğrenme amaçları ve hedefleri
arasındaki ilişki belli değildir.
4 (Yüksek Nitelik)
Bir değerlendirme süreci ve
amacı detaylı ve kapsamlı bir
şekilde açıklanmıştır.
Değerlendirme, uygun
zamanlarda ve öğrenme
hedeflerine ilişkin olarak
gerçekleştirilmektedir.
Çok yıllı planlama
Herhangi bir zaman çizelgesi
söz konusu değildir.
Teknoloji planı, sadece bir
akademik yılı veya sadece
bir projeyi kapsayacak
niteliktedir.
Teknoloji planı, birkaç yılı
kapsayacak şekilde
geliştirilmiştir, ancak bu plan
süreklilik esasına dayalı bir
planlama ve destek anlayışını
yansıtmamaktadır.
Teknoloji planı, çok yıllılık
esasına dayalıdır ve çok yıllı
bütçe, destek ve planlama
aktivitelerine vurgu
yapmaktadır.
Standartlar
Planlama dokümanı, ekipman
ve yazılım standartlarına
ilişkin markadan öte herhangi
bir standart sistemini
içermemektedir.
Ekipman standartları
belirlenmiştir, fakat spesifik
değildir.
Ekipman standartları spesifik
olarak belirlenmiştir, fakat
kapsamlı değildir.
Ekipman standartları spesifik
ve kapsamlı olarak
belirlenmiştir ve onların nasıl
kullanılacağına ilişkin bir
süreç tanımlanmıştır.
Bütçe/fon alternatifleri
Bütçe/fon kaynakları
tanımlanmamıştır.
Bütçeden/fondan
bahsedilmiştir, fakat planın
uygulanması için gerekli
bütçeye/gelire ilişkin herhangi
bir düzenleme söz konusu
değildir.
Spesifik fon kaynakları
tanımlanmıştır, fakat bu
kaynakların birçoğu sadece
geleneksel bütçe/gelir
kaynaklarını yansıtmaktadır.
Güncel ve geleceğe ilişkin
spesifik fon kaynakları
tanımlanmıştır; planlama
dokümanı ayrıca bütçe
kaynaklarının nasıl
kullanılacağı ve nasıl
geliştirileceği hakkında bilgi
içermektedir.
103
Kriterler
Okul pilot projeleri
(Araştırma ve Geliştirme)
1 (Zayıf Nitelik)
Teknoloji planlama sürecinin
bir parçası olarak herhangi bir
AR-GE projesinden
bahsedilmemektedir.
2
Bazı AR-GE çabalarından
bahsedilmesine karşın bu
çabalar detaylı olarak (zaman
çizelgesi, değerlendirme,
ölçeklendirilebilme, vb
bakımlardan) açıklanmamıştır.
3
Spesifik AR-GE çabaları
tanımlanmıştır, fakat
ölçeklendirilebilme
özelliklerine değinilmemiştir.
Zaman çizelgeleri ve
değerlendirme hakkında bilgi
verilmesine karşın bu bilgiler
spesifik değildir.
4 (Yüksek Nitelik)
Spesifik AR-GE çabaları
gelecekte ölçeklendirilebilme
olasılıklarıyla birlikte
tanımlanmıştır. Bütün AR-GE
çabaları belli bir zaman
çizelgesini ve ölçme aracını
kapsamaktadır.
Eğitimsel araştırmalar
Teknoloji planlama sürecinin
bir parçası olarak herhangi bir
eğitimsel araştırmadan
bahsedilmemektedir.
Eğitimsel araştırma olgusu
sadece yüzeysel olarak
zikredilmiştir.
Spesifik eğitimsel
araştırmadan bahsedilmesine
karşın bu tür araştırmaların
okul çabalarıyla ilişkisi
kurulmamıştır.
Okul çabalarıyla ilişkili
spesifik eğitim araştırmasından
bahsedilmektedir.
Model sınıf
konfigürasyonları
Herhangi bir sınıf veya okul
konfigürasyonu
tanımlanmamıştır.
Belli sınıf konfigürasyonları
zikredilmiştir, ancak bunlar
detaylı olarak açıklanmamıştır.
Belli sınıf konfigürasyonları
detaylı bir şekilde
tanımlanmıştır, ancak sadece
tipik bir konfigürasyon modeli
ön plana çıkmıştır.
Belli sınıf ve okul
konfigürasyonları spesifik
olarak öğrenme ve öğretme
amaçlarıyla ilişkili bir şekilde
tanımlanmıştır ve belli
problemlere birer çözüm
önerisi şeklinde sunulmuştur.
Tesisat (elektrik, güvenlik,
vb)
Bina tesisat hususları
zikredilmemiştir.
Bina tesisat hususları
zikredilmiştir, ancak bu
hususlar belli bir eylem
planıyla ilişkili detaylardan
yoksundur.
Bina tesisat hususları
tanımlanmıştır, fakat çözüm
önerileri noktasında açıklık ve
ayrıntılar yoktur.
Spesifik bina tesisat hususları
tanımlanmıştır ve çözümler,
bütçe ve sorumluluklara ilişkin
öneriler getirilmiştir.
104
Kriterler
Bakım ve destek
1 (Zayıf Nitelik)
Herhangi bir bakım ve destek
planı sunulmamıştır.
2
Bakım ve destek planları
sunulmuştur, fakat bu planlar
gerekli detaylardan ve
uygulamaya ilişkin açıklıktan
yoksundur.
3
Bakım ve destek planlarının
açık ve detaylı bir şekilde
tanımlanmasına karşın bu
planlar uzun dönem
perspektifinden yoksundur.
4 (Yüksek Nitelik)
Süreklilik esasına dayalı
ekipman donanımı, personel
gelişimi, vb konularına ilişkin
spesifik bakım ve destek
planları geliştirilmiştir.
Yazılım anlaşmaları (lisans
ve politikalar)
Herhangi bir yazılım
anlaşması veya politikası söz
konusu değildir.
Yazılım anlaşmaları ve
politikalarından
bahsedilmektedir, ancak
bunlara ilişkin spesifik
noktalar teknoloji planında yer
almamaktadır.
Spesifik yazılım politikası
geliştirilmiş olmasına karşın
bu politika okulun
ihtiyaçlarına yönelik değildir.
Spesifik yazılım politikası
geliştirilmiştir ve gelecekte
okulun yazılım ihtiyaçlarını
gidermeye yönelik
yazılımların temini için
planlardan bahsedilmiştir.
Telif hakları ve uygun
kullanım politikaları
Herhangi bir telif hakkı veya
uygun bir kullanım politikası
tanımlanmamıştır.
Telif hakkı ve uygun kullanım
olgusundan bahsedilmiştir,
fakat spesifik politikalar
belirlenmemiştir.
Promosyon ve tanzim
Servis ve ekipman
promosyonlarının tanzimine
ilişkin herhangi bir politika
belirlenmemiştir.
Personel gelişimi
Teknoloji planlama
dokümanında personel
gelişiminden
bahsedilmemiştir.
----------
Teknoloji planlama
dokümanında telif hakkı ve
uygun kullanım politikaları
örnekleriyle birlikte
geliştirilmiştir.
Servis ve ekipman
promosyonlarının tanzimine
ilişkin belli bir politika
belirlenmiştir, fakat açık
değildir.
Servis ve ekipman
promosyonlarının tanzimine
ilişkin spesifik bir politika
belirlenmiştir, ancak
standartlarla ilişkili değildir.
Servis ve ekipman
promosyonlarının tanzimine
ilişkin standartlarla doğrudan
ilişkili bir politika
belirlenmiştir.
Teknoloji planlama
dokümanında personel
gelişiminden bahsedilmiştir,
ancak bu gelişimin nasıl
sağlanacağı ve
değerlendirileceği hususları
açık değildir.
Teknoloji planlama
dokümanında personel
gelişimi açıkça tanımlanmıştır,
fakat bu gelişim programları
tek bir modele dayalıdır ve net
bir değerlendirme
prosedüründen yoksundur.
Personel gelişimi olgusu okul
teknoloji planlama sürecinin
bir parçası olarak ele alınmıştır
ve çoklu stratejilerle,
kaynaklarla ve değerlendirme
metotlarıyla
ilişkilendirilmiştir.
105
4.2.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli
Salina (2001), beş farklı teknoloji planı değerlendirme modelini analiz ettikten
sonra, yeni bir okul teknoloji planı değerlendirme modeli geliştirmiştir. Bu model, iyi
bir okul teknoloji planının sahip olması gereken öğeleri tanımlayan 21 sorudan
oluşmaktadır. Üç düzeyli bir teknoloji planlama modeli olarak geliştirilen bu modele
göre, teknoloji planları aşağıdaki düzeylerde değerlendirilmektedir: (1) “Başlangıç
düzeyi” (21-42 puan / %33-67), (2) “Orta düzey” (43-52 puan / %68-83) ve (3) “İleri
düzey” (53-63 puan / %84-100). Salina’nın (2001) geliştirdiği “Okul Teknoloji Planı
Değerlendirme Modeli”, Çizelge 4.4’te verilmektedir.
106
Çizelge 4.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli
Kriterler
S1. Okul teknoloji planı, bir
teknoloji komitesi tarafından
geliştirilmiştir?
1 (Başlangıç)
Okul teknoloji planında bir teknoloji
komitesinden bahsedilmez.
S2. Okul teknoloji planı, bir
teknoloji komitesi liderini tanımlar?
Okul teknoloji planında herhangi bir
teknoloji komitesi liderinden
bahsedilmez.
S3. Okul teknoloji planındaki
teknoloji komitesi üyeleri geniş
tabanlı temsilcilerden (yöneticiler,
öğretmenler, öğrenciler, destek
personeli ve paydaşlardan)
oluşmaktadır?
S4. Okul teknoloji planı, bir misyon
ve/veya vizyon ifadesini
içermektedir?
Okul teknoloji planı, teknoloji komitesi
üyelerine ilişkin bilgi içermez.
S5. Okul teknoloji planı, bir
bilgisayar donanım envanterini
içermektedir?
Okul teknoloji planı, bir bilgisayar
donanım envanterini içermez.
S6. Okul teknoloji planı, okuldaki ağ
paylaşımlı olan ve olmayan
bilgisayarlara ilişkin bir envanteri
içermektedir?
Okul teknoloji planı, okuldaki
bilgisayarlar hakkında herhangi bir
bilgiyi içermez.
S7. Okul teknoloji planı, satın
alınacak bilgisayar donanımına
ilişkin bir listeyi içermektedir?
Okul teknoloji planı, satın alınacak
bilgisayar donanımına ilişkin herhangi
bir listeyi içermez.
Okul teknoloji planı, bir misyon
ve/veya vizyon ifadesini içermez.
2 (Geçiş)
Okul teknoloji planında, teknoloji
planının bir formal teknoloji komitesi
tarafından değil, bir grup tarafından
geliştirildiğinden bahsedilir.
Okul teknoloji planında, teknoloji
komitesi üyelerinden bahsedilmesine
karşın bu komitenin lideri
tanımlanmamıştır.
Okul teknoloji planı, teknoloji komitesi
üyelerini listelemektedir, ancak
üyelerin temsil ettikleri kategoriler
tanımlanmamıştır.
3 (Olgun; İyi Hazırlanmış)
Okul teknoloji planı bir teknoloji
komitesi tarafından geliştirilmiştir.
Okul teknoloji planı, bir misyon
ve/veya vizyon ifadesini içermektedir,
ancak bu ifade öğrenci öğrenmesine
vurgu yapmaz.
Okul teknoloji planı, okulda varolan
bilgisayar donanımına ilişkin bilgileri
içermesine rağmen diğer spesifik
bilgilerden yoksundur.
Okul teknoloji planı, okuldaki
bilgisayarlar hakkında bilgi
içermektedir, ancak hangi
bilgisayarların ağ paylaşımlı olup
olmadığı belli değildir.
Okul teknoloji planı, satın alınacak
bilgisayar donanımına ilişkin bir listeyi
içermektedir, fakat spesifikler (örneğin,
sayının ne olacağı) belli değildir.
Okul teknoloji planı, öğrenci öğrenme
amaçları doğrultusunda hazırlanmış bir
misyon ve/veya vizyon ifadesini
içermektedir.
Okul teknoloji planı, sayı, bina, sınıf,
vb spesifik bilgileri kapsayan bir
bilgisayar donanım envanterini
içermektedir.
Okul teknoloji planı, okuldaki ağ
paylaşımlı olan ve olmayan
bilgisayarlara ilişkin bir envanteri
içermektedir.
Okul teknoloji planı, bir teknoloji
komitesi liderini tanımlar.
Okul teknoloji planındaki teknoloji
komitesi üyeleri geniş-tabanlı
temsilcilerden (yöneticiler,
öğretmenler, öğrenciler, destek
personeli, paydaşlar, vb) oluşmaktadır.
Okul teknoloji planı, satın alınacak
bilgisayar donanımına ilişkin (sayı,
bina ve sınıf, vb spesifik bilgileri
kapsayan) bir listeyi içermektedir.
107
Kriterler
S8. Okul teknoloji planı, yeni
bilgisayar teknolojisi ekipmanının
kurulmasına ilişkin bir zaman
çizelgesini içermektedir?
S9. Okul teknoloji planı, bir
bilgisayar yazılım envanterini içerir?
1 (Başlangıç)
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisi ekipmanının kurulmasına
ilişkin herhangi bir zaman çizelgesini
içermez.
Okul teknoloji planı, herhangi bir
bilgisayar yazılım envanterini
içermemektedir.
2 (Geçiş)
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisi ekipmanının kurulmasına
ilişkin bir zaman çizelgesini içerir,
fakat spesifikler belli değildir.
Okul teknoloji planı, okulda kullanılan
yazılımı sadece listeler.
S10. Okul teknoloji planı, yazılımın
seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin
bir süreci tanımlar?
Okul teknoloji planı, yazılımın
seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin
herhangi bir süreci tanımlamaz.
S11. Okul teknoloji planı, İnternet
bağlantısı opsiyonlarını içerir?
Okul teknoloji planı, İnternet bağlantısı
opsiyonlarını içermez.
S12. Okul teknoloji planı,
profesyonel gelişimle ilgili eğitimi
kimlerin alacağını tanımlar?
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin
alacağını tanımlamaz.
Okul teknoloji planı, yazılımın
seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin bir
sürecin belirlenmesi gerektiğini sadece
dile getirir.
Okul teknoloji planı, okulların İnternet
bağlantısına sahip olmaları gerektiğini
dile getirir, fakat bu konuyla ilgili
spesifikleri içermez.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin
alacağını tanımlamaz, fakat böyle bir
ihtiyacın farkındadır.
S13. Okul teknoloji planı,
profesyonel gelişimle ilgili eğitimin
sunulacağı/alınacağı zaman dilimini
tanımlar?
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimin ne zaman
sunulacağını/alınacağını tanımlamaz.
S14. Okul teknoloji planı,
profesyonel gelişimle ilgili eğitimi
kimin sunacağını tanımlar?
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin
sunacağını tanımlamaz.
S15. Okul teknoloji planı, bir
“Uygun Kullanım Politikası”nı
içermektedir?
Okul teknoloji planı, herhangi bir
“Uygun Kullanım Politikası”nı
içermez.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimin ne zaman
sunulacağını tanımlamaz, ancak bu
eğitimin ihtiyaç ortaya çıktıkça
düzenlenmesi gerektiğini vurgular.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin
sunacağını tanımlamaz, ancak böyle bir
ihtiyacın varlığından bahseder.
Okul teknoloji planı, bir “Uygun
Kullanım Politikası”nın geliştirilmesi
ihtiyacını dile getirmesine rağmen bu
konuyla ilgili spesifikleri içermez.
3 (Olgun, İyi hazırlanmış)
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisi ekipmanının kurulmasına
ilişkin spesifikler dahil (yıl, sayı, bina,
vb) belli bir zaman çizelgesini içerir.
Okul teknoloji planı, okulda kullanılan
yazılım programlarına ilişkin işletim
sistemi, bina, sınıf, lisans türü, vb
spesifikleri içeren bilgileri kapsar.
Okul teknoloji planı, yazılımın
seçilmesi ve satın alınmasına ilişkin
kapsamlı bir süreci tanımlar.
Okul teknoloji planı, İnternet
bağlantısını bina ve sınıf için
belirlenmiş (T1, T3, kablo, vb)
opsiyonlarla birlikte içerir.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin/kimlerin
alacağını (yöneticiler, öğretmenler,
destek personel, vb) detaylı olarak
tanımlar.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimin sunulacağı
zaman dilimini, kullanılacak formal ve
informal profesyonel gelişim modelleri
ve stratejileriyle birlikte tanımlar.
Okul teknoloji planı, profesyonel
gelişimle ilgili eğitimi kimin
sunacağını tanımlar.
Okul teknoloji planı, bir “Uygun
Kullanım Politikası”nı spesifikleriyle
birlikte içermektedir.
108
Kriterler
S16. Okul teknoloji planı, öğrenciler
için teknoloji yeterlik ve standart
alanlarını kapsar?
1 (Başlangıç)
Okul teknoloji planı, öğrenciler için
teknoloji yeterlik ve standart alanlarını
kapsamaz.
S17. Okul teknoloji planı, yeni
bilgisayar teknolojisinin öğrenci
başarısı üzerindeki etkisini ölçmeye
yarayan değerlendirme kriterlerini
tanımlar?
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisinin öğrenci başarısı
üzerindeki etkisini ölçmeye yarayan
değerlendirme kriterlerini tanımlamaz.
S18. Okul teknoloji planı, fiziki
tesisatla (elektriksel kapasite, ağ,
güvenlik, vb) ilgili hususları kapsar?
Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla
(elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb)
ilgili hususları kapsamaz.
S19. Okul teknoloji planı, varolan
teknolojinin bakım ve onarımından
ve teknik desteğin sağlanmasından
sorumlu personeli tanımlar?
Okul teknoloji planı, varolan
teknolojinin bakım ve onarımından ve
teknik desteğin sağlanmasından
sorumlu personeli tanımlamaz.
S20. Okul teknoloji planı, ek teknik
destek personeline ilişkin önerileri
içerir?
Okul teknoloji planı, ek teknik destek
personeline ilişkin önerileri içermez.
S21. Okul teknoloji planı, teknoloji
gelişimine ilişkin bir bütçeyi
tanımlar?
Okul teknoloji planı, teknoloji
gelişimine ilişkin bir bütçeyi
tanımlamaz.
2 (Geçiş)
Okul teknoloji planı, öğrenciler için
teknoloji yeterlik ve standart
alanlarının geliştirilmesi gerektiği
ihtiyacını dile getirir, ancak spesifikleri
içermez.
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisinin öğrenci başarısı
üzerindeki etkisini ölçmede
kullanılacak değerlendirme
kriterlerinin okul yöneticileri tarafından
geliştirilmesi gerektiğini vurgular.
Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla
(elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb)
ilgili hususları kapsar, ancak çözümleri
içermez.
Okul teknoloji planı, varolan
teknolojinin bakım ve onarımından ve
teknik desteğin sağlanmasından
sorumlu olacak kişilere ilişkin bir liste
sunmasına rağmen, bu kişilerle ilgili
spesifik bilgileri içermez.
Okul teknoloji planı, ek teknik destek
personeline ilişkin önerileri içerir, fakat
spesifiklerden yoksundur.
Okul teknoloji planı, teknoloji
gelişimine ilişkin bir bütçeyi tanımlar,
fakat spesifiklerden yoksundur.
3 (Olgun, İyi hazırlanmış)
Okul teknoloji planı bütün öğrenciler
için teknoloji yeterlik ve standart
alanlarını ilköğretim ve ortaöğretim
düzeylerine ilişkin olarak tanımlar.
Okul teknoloji planı, yeni bilgisayar
teknolojisinin öğrenci başarısı
üzerindeki etkisini ölçmeye yarayan
değerlendirme kriterlerini ilköğretim ve
ortaöğretim düzeylerine ilişkin olarak
tanımlar.
Okul teknoloji planı, fiziki tesisatla
(elektriksel kapasite, ağ, güvenlik, vb)
ilgili spesifik (bina, sınıf, vb) hususları
kapsar.
Okul teknoloji planı, varolan
teknolojinin bakım ve onarımından ve
teknik desteğin sağlanmasından
sorumlu personeli (pozisyonu, sayısı,
sorumlulukları, vb bilgilerle birlikte)
tanımlar.
Okul teknoloji planı, ek teknik destek
personeline ilişkin önerileri (pozisyon,
nitelik, sayı, servis sorumlulukları, vb
bilgilerle birlikte) içerir.
Okul teknoloji planı, teknoloji
gelişimine ilişkin bir bütçeyi
spesifikleriyle birlikte tanımlar.
109
4.2.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu
Okul teknoloji planlarının içerik analizini gerçekleştirmek için Rai (2004) bir
kılavuz (kontrol listesi) geliştirmiştir. Bu kılavuzun amacı, okul teknoloji planının
kontrol listesindeki öğeleri ne derece içerip içermediğini ortaya koymaktır.
Kılavuzda üç düzeyli bir dereceleme ölçeği kullanmıştır: (1) Düzey 1: “zayıf düzey
teknoloji planı” (0 puan), (2) Düzey 2: “orta düzey teknoloji planı” (1 puan) ve (3)
Düzey 3: “ileri düzey teknoloji planı” (2 puan). Rai’nin (2004) geliştirdiği “Okul
Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu”, Çizelge 4.5’te verilmektedir.
110
Çizelge 4.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu
Boyutlar
İhtiyaç Analizi
Teknoloji planı, okulun teknoloji okuryazarlığını sağlamaya ve teknolojiyi
eğitim uygulamalarına entegre etmeye
ilişkin ihtiyaçlarını tanımlar.
0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı
Herhangi bir ihtiyaç analizi
yapılmamıştır.
1 = Orta Düzey Teknoloji Planı
İhtiyaç analizi, sadece belli alanları
(fiziksel altyapı, yazılım, donanım,
öğretmenlerin teknoloji kullanımı
konusundaki yeterlikleri, teknik destek,
vb) kapsayacak şekilde
gerçekleştirilmiştir.
İlgililerin Katılımı
Teknoloji planı, bu planın
geliştirilmesine katılan okuldaki
üyeleri ve onların teknoloji planlama
sürecindeki görev, rol ve
sorumluluklarını detaylı bir şekilde
tanımlar.
Zaman Çizelgesi
Teknoloji planı, (3 yıllık bir zaman
dilimini aşmayacak şekilde) uygulama
için bir zaman çizelgesini tanımlar.
Sorumlu Bireyler
Teknoloji planı, bu planın spesifik
öğelerinin uygulamaya
dönüştürmesinden sorumlu bireyleri
isimleri ve görevleriyle birlikte
tanımlamıştır.
Teknoloji planının geliştirilmesine
kimin katkı sağladığı spesifik olarak
tanımlanmamıştır.
Komite üyeleri listelenmiştir, fakat
onların rolleri belirtilmemiştir. Ayrıca,
komite üyeleri okuldaki bütün ilgilileri
temsil etmemektedir.
Herhangi bir eylem planı için
tanımlanmış bir zaman çizelgesi
sunulmamıştır.
Eylem planlarında tanımlanan
işler/görevler ve zaman çizelgeleri
eksiktir. Aktiviteler, görevler ve zaman
çizelgeleri birbiriyle uyuşmamaktadır.
Bütün eylem planlarının uygulamaya
dönüştürülmesinden sadece bir birey
veya grup sorumludur.
Belli bir iş, görev veya aktivitenin
tamamlanmasından kimin sorumlu
olduğu açıkça belli değildir.
2 = İleri Düzey Teknoloji Planı
Okul, teknolojinin eğitim
uygulamalarına entegrasyonuyla ilgili
farklı kaynaklardan (öğretmenler,
öğrenciler, veliler, yöneticiler, vb) ve
farklı yollarla (anketler, yüz yüze
görüşmeler, vb) bilgi elde etmeye
yönelik kapsamlı bir ihtiyaç analizi
süreci gerçekleştirmiştir. İhtiyaç
analizine konu olan alanlardan bazıları
şunlardır: fiziksel altyapı, donanım,
yazılım, öğretmenlerin teknolojiyi sınıf
ortamına entegre etme yeterlikleri,
öğrencilerin teknolojiyi kullanma
becerileri, teknik destek, vb.
Teknoloji planı, okuldaki bütün ilgili
grupları (yöneticiler, öğretmenler,
veliler, öğrenciler, paydaşlar, vb)
temsil eden bir komite tarafından
geliştirilmiştir.
Bütün aktiviteler ve işler/görevler
tanımlanmıştır ve bunlarla zaman
çizelgeleri arasında iyi bir uyum söz
konusudur.
Teknoloji planı, bu planın uygulamaya
dönüştürülmesi sürecinde gerekli olan
işleri, görevleri ve aktiviteleri açık bir
şekilde tanımlar ve her bir
işin/görevin/aktivitenin
tamamlanmasından sorumlu olan kişiyi
açıkça işaret eder.
111
Boyutlar
Vizyon
Teknoloji planı, eğitim uygulamalarını
öğrenci başarısıyla ilişkilendiren bir
vizyonu içerir.
Amaçlar ve Hedefler
a. Amaçlar
Teknoloji planı,
teknoloji
standartlarıyla uyumlu b. Hedefler
ve teknolojinin
öğrencilerin akademik
başarılarını
c. İlişki
geliştirmeye yönelik
amaçları ve ölçülebilir d. Uyum
hedefleri
tanımlamıştır.
Eğitimciler Arasındaki İşbirliği
Teknoloji planı, eğitim amaçlarının ve
hedeflerinin karşılanmasında okuldaki
bütün eğitimciler (sınıf öğretmenleri,
yöneticiler, vb) arasındaki işbirliğini
destekler.
Paydaşlarla İşbirliği
Teknoloji planı, bu plandaki öğretim
teknolojisine ilişkin amaçların ve
hedeflerin gerçekleştirilmesine
yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla
(veliler, iş yerleri, vb) nasıl bir işbirliği
içinde olmaları gerektiğini tanımlar.
0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, herhangi bir vizyon
ifadesini içermez.
1 = Orta Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, bir vizyon ifadesini
içerir, ancak bu ifade okulun amaçları
ve hedefleriyle ilişkili değildir.
2 = İleri Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, okulun amaçları ve
hedefleriyle ilişkili bir vizyon ifadesini
içerir.
Teknoloji planı, teknoloji amaçlarını
tanımlamaz.
Teknoloji planı, sadece birkaç amacı
içermektedir.
Teknoloji planı, teknoloji hedeflerini
tanımlamaz.
Teknoloji planı, bazı hedefleri
içermektedir.
Teknoloji planı, teknoloji amaçlarıyla
hedefleri arasında ilişki kurmaz.
Teknoloji amaçları ve hedefleri,
ülkenin teknoloji standartlarıyla
uyumlu değildir.
Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin
okuldaki kullanımına yönelik
eğitimcilerin nasıl bir işbirliği içinde
olmaları gerektiğini tanımlamaz.
Bazı teknoloji amaçları ve teknoloji
hedefleri arasında ilişki kurulmuştur.
Bazı teknoloji amaçları ve hedefleri,
ülkenin teknoloji standartlarıyla
uyumludur.
Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin
okuldaki kullanımına yönelik
eğitimcilerin nasıl bir işbirliği içinde
olmaları gerektiğini kısaca tanımlar.
Teknoloji planı, bu plandaki öğretim
teknolojisine ilişkin amaçların ve
hedeflerin gerçekleştirilmesine
yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla
nasıl bir işbirliği içinde olmaları
gerektiğini tanımlamaz.
Teknoloji planı, bu plandaki öğretim
teknolojisine ilişkin amaçların ve
hedeflerin gerçekleştirilmesine
yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla
nasıl bir işbirliği içinde olmaları
gerektiğini kısaca tanımlar.
Teknoloji planı, net bir şekilde ifade
edilmiş teknoloji amaçlarını
içermektedir.
Teknoloji planı, net bir şekilde ifade
edilmiş teknoloji hedeflerini
içermektedir.
Bütün teknoloji hedefleri, teknoloji
amaçlarıyla ilişkilidir.
Bütün teknoloji amaçları ve hedefleri,
ülkenin teknoloji standartlarıyla
uyumludur.
Teknoloji planı, öğretim teknolojisinin
okuldaki kullanımına yönelik
eğitimcilerin birbirleriyle işbirliği
içinde olmalarını sağlayacak stratejileri
tanımlamakta ve detaylı olarak
açıklamaktadır.
Teknoloji planı, bu plandaki öğretim
teknolojisine ilişkin amaçların ve
hedeflerin gerçekleştirilmesine
yardımcı olmak amacıyla paydaşlarla
nasıl bir işbirliği içinde olmaları
gerektiğine ilişkin stratejileri ayrıntılı
bir şekilde tanımlar.
112
Boyutlar
Teknolojinin Öğretim Programına
Entegrasyonu
Teknoloji planı, literatürdeki araştırma
sonuçlarına dayalı olarak teknolojinin
öğretim programına etkili bir şekilde
nasıl entegre edileceğini tanımlar.
Erişim
Teknoloji planı, okuldaki bütün
öğretmen ve öğrencilerin teknolojik
kaynaklara giderek artan bir biçimde
erişimlerini sağladığından nasıl emin
olacağını tanımlar.
Teknolojiye Eşit/Adil Erişim
Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve
öğrencilerin teknoloji kaynaklarına
eşit/adil erişimlerinin nasıl
sağlanacağını tanımlar.
Profesyonel Gelişim
Teknoloji planı, okulun farklı personel
ihtiyaçlarını gidermek amacıyla
süreklilik esasına dayalı olarak ne tür
yüksek nitelikli profesyonel gelişim
imkanlarını/stratejilerini sunacağını
tanımlar.
Bütçe
Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin
geliştirilmesini ve kullanılmasını
destekleyen donanım, yazılım,
profesyonel gelişim, ağ bağlantısı,
teknik destek hizmetleri, vb için bir
yıllık bütçeyi tanımlar.
0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, teknolojinin öğretim
programına entegrasyonunu sağlayacak
öğretim metotlarını ve stratejilerini
tanımlamaz.
1 = Orta Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, öğretmenlerin
teknolojiyi öğretim programına nasıl
entegre edeceklerini kısaca tanımlar.
2 = İleri Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, teknolojinin öğretim
programına entegrasyonunu sağlayacak
öğretim stratejilerini ve uygulamalarını
detaylı bir şekilde tanımlar.
Teknoloji planı, okuldaki bütün
öğretmen ve öğrencilerin teknolojik
kaynaklara giderek artan bir biçimde
erişimlerini sağladığından nasıl emin
olacağını tanımlamaz.
Teknoloji planı, okuldaki bütün
öğretmen ve öğrencilerin teknolojik
kaynaklara giderek artan bir biçimde
erişimlerini sağlayacak birkaç stratejiyi
kısaca tanımlar.
Teknoloji planı, okuldaki bütün
öğretmen ve öğrencilerin teknolojik
kaynaklara giderek artan bir biçimde
erişimlerini sağlayacak birçok stratejiyi
detaylı bir şekilde tanımlar.
Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve
öğrencilerin teknoloji kaynaklarına
eşit/adil erişimlerinin nasıl
sağlanacağını tanımlamaz.
Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve
öğrencilerin teknoloji kaynaklarına
eşit/adil erişimlerini sağlamak için
kullanılabilecek birkaç stratejiyi kısaca
tanımlar.
Profesyonel gelişimin sağlanmasına
yönelik birkaç stratejinin kısaca
tanımlandığı bir eylem planı söz
konusudur.
Teknoloji planı, bütün eğitimcilerin ve
öğrencilerin teknoloji kaynaklarına
eşit/adil erişimlerini sağlamak için
kullanılabilecek birçok stratejiyi
ayrıntılı bir şekilde tanımlar.
Profesyonel gelişimin sağlanmasına
yönelik birçok stratejinin ayrıntılı bir
biçimde tanımlandığı bir eylem planı
söz konusudur.
Teknoloji planı, bir teknoloji bütçesini
sunar, ancak bu bütçe yeni ekipmanın
satın alınması, varolan ekipmanın
bakımı ve güncellenmesi, teknik
desteğin ve profesyonel gelişimin
sağlanması, İnternet hizmetleri, vb
konulara yapılacak harcamaları
ayrıntılı bir şekilde tanımlamaz.
Teknoloji planı, teknolojinin
uygulanmasına, bakımının/onarımının
sağlanmasına ve güncellenmesine
yönelik yapılacak harcamalara ilişkin
ayrıntılı bir yıllık teknoloji bütçesini
tanımlar.
Teknoloji planı, profesyonel gelişimin
sağlanmasına ilişkin herhangi bir bilgi
içermez.
Teknoloji planı, herhangi bir okul
teknoloji bütçesi tanımlamaz.
113
Boyutlar
Birlikte İşlerlik
Teknoloji planı, farklı teknoloji
öğelerinin (donanımın donanıma,
yazılım yazılıma veya donanımın
yazılıma uyumları, vb) birlikte
işlerliğinin nasıl sağlayacağını
tanımlar.
0 = Zayıf Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, yazılım-donanım
bağdaşabilirliğini ve birlikte işlerliğini
zikretmez.
1 = Orta Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, teknoloji öğelerinin
birlikte işlerliğini kısaca zikreder.
Liderlik
Teknoloji planı, bu planın amaçlarının
ve hedeflerinin gerçekleştirilmesi için
gerekli bir okul teknoloji liderliği
rolünü tanımlar.
Politika ve Prosedürlerin Gözden
Geçirilmesi
Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin
kullanımına ilişkin okulun sahip
olduğu veya geliştirmekte olduğu
politika ve prosedürleri (İnternet
güvenliği, dijital telif hakkı, vb)
tanımlar.
Değerlendirme
Teknoloji planı, bu planın amaçlarının
ve hedeflerinin karşılanıp
karşılanmadığını ölçmeye yarayacak
metotları ve standartları tanımlar.
Teknoloji planı, teknoloji liderliğinin
gerekliliğini zikretmez.
Teknoloji planı, teknoloji liderliği
aktivitelerinin okuldaki teknolojik
gelişmeleri nasıl etkilediğini kısaca
tanımlar.
Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin
kullanımına ilişkin herhangi bir
politika veya prosedürü içermez.
Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin
kullanımına ilişkin politika ve
prosedürleri kısaca tanımlar.
Teknoloji planının değerlendirilmesini
sağlayacak bir değerlendirme
prosedürü tanımlanmamıştır.
Bir değerlendirme prosedürü
tanımlanmıştır, ancak bu prosedür,
ayrıntılı ve kapsamlı değildir. Ayrıca,
bu prosedür öğrenme amaçlarıyla
ilişkili değildir.
2 = İleri Düzey Teknoloji Planı
Teknoloji planı, donanım-yazılım
bağdaşabilirliği ve birlikte işlerliğiyle
ilgili spesifik şartları (yeni ekipmanın
satın alınmadan önce internetle
uyumluluğunun göz önünde
bulundurulması ve donanım-donanım,
yazılım-yazılım veya yazılım-donanım
işlerliğinin işletim sistemleriyle
uyumunun sağlanması, vb) tanımlar.
Teknoloji planı, etkili eğitim
teknolojisi entegrasyonunu sağlayacak
teknoloji liderliği rollerini, görevlerini
ve aktiviteleri ayrıntılı bir biçimde
tanımlar.
Teknoloji planı, eğitim teknolojisinin
kullanımına ilişkin okulun sahip
olduğu veya geliştirmekte olduğu
politika ve prosedürleri (öğrenci
internet güvenliği, uygun internet
kullanımı, dijital telif hakkı, vb)
ayrıntılı bir biçimde tanımlar.
Teknoloji planı, bu planın amaçlarının
ve hedeflerinin karşılanıp
karşılanmadığını ölçmeye yarayacak
metotları ve standartları ayrıntılı bir
şekilde tanımlar.
114
BÖLÜM 5
SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ VE ÖZEL KONYA
ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULUNDA UYGULANMASI
Bu bölüm başlıca iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda, Bölüm 4’te
incelenen okul teknoloji planlama ve değerlendirme modellerine bağlı olarak
geliştirilen ve bu araştırmaya temel teşkil eden “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama
Modeli” tanıtılmaktadır. İkinci kısımda ise, bu araştırma için araştırmacı tarafından
derlenen “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” (bkz. Ek 1) Özel Konya Esentepe
İlköğretim Okulunda uygulanarak elde edilen sonuçlar söz konusu “Seçmeci Okul
Teknoloji Planlama Modeli” bağlamında yorumlanmaktadır.
5.1. Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli
Özellikle Anderson (1996), Apple Computer Inc. (2005), Frazier (2003),
Hawkes (1998), Jones (2005), Kimball ve Sibley (1997), Knuth ve arkadaşları
(1996), Lumbley ve Bailey, 1993, McNabb ve arkadaşları (1999), Quinones ve
Kirshstein (1998), Rai (2004), Salina (2001), Sheingold (1991) ve Spare (2001)
tarafından gerçekleştirilen çalışmalara dayalı olarak geliştirilen ve Şekil 5.1’de
görselleştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” birbiriyle etkileşimli 11
temel boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar şunlardır: (1) Teknoloji Planlama Komitesi
Oluşturmak, (2) Vizyon Geliştirmek, (3) Amaç Belirlemek, (4) Teknolojik İhtiyaç
Analizi Gerçekleştirmek, (5) Eylem Planı Geliştirmek, (6) Bütçeyi Organize Etmek,
(7) Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek, (8) Profesyonel Gelişimi Planlamak,
(9) Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek, (10) Velilerin ve Paydaşların
Katılımını Sağlamak ve (11) Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek. Bireysel olarak
her
okul,
farklı
düzeydeki
tecrübe
ve
deneyimlerini
planlama
sürecine
yansıtacağından, söz konusu bu modellerin her okulun durumuna ve şartlarına özgü
olarak yorumlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir.
115
Şekil 5.1. Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli
Teknoloji Planlama
Komitesi Oluşturmak
Vizyon
Geliştirmek
Teknolojik
İhtiyaç Analizi
Gerçekleştirmek
Amaç
Belirlemek
Eylem Planı Geliştirmek
Bütçeyi
Organize
Etmek
Okulun
Teknolojik
Altyapısını
İnşa Etmek
Profesyonel
Gelişimi
(Hizmet-İçi
Eğitimi)
Planlamak
Bakım ve
Teknik
Desteği
Organize
Etmek
Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak
Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek
5.1.1. Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak
Teknolojinin
planlanmasına,
uygulanmasına
ve
değerlendirilmesine
başlamadan önce, planlama komitesinin üyeleri belirlenmelidir. Buna ek olarak,
komitedeki her üyenin kendi rolü ve görevleri hakkında ve ayrıca komitenin rolü ve
116
görevleri hakkında iyi bir anlayış geliştirmesi gerekir. En etkili planlama komiteleri,
geliştirilecek plandan ve bu planın sonuçlarından etkilenecek bütün grupları temsil
eden üyelerden oluşur. Komitelerin, bu geniş temsil etme özelliğiyle birlikte işlevsel
olabilmeleri için de yeterince küçük olmaları gerekmektedir. Komitedeki her üyenin
temsil ettiği bireylerin görüşlerini planlama sürecine yansıtması ve alınan kararları da
bu bireylerle paylaşması önemlidir. Planlama komitesinin üyeleri tespit edilirken (a)
plandan etkilenecek bireylerin ve grupların tanımlanması, (b) kimin aktif rol
oynayacağının kararlaştırılması, (c) planlamaya taraf olanların, kararsızların ve
sabotajcıların davet edilmesi ve (d) komite üyelerinin planlama için çaba sarf
etmelerinin sağlanması önemlidir.
5.1.1.1. Planlama komitesi kimlerden oluşmalıdır? Teknoloji planlama
komitesinin temel görevi, okulun gelişim planındaki vizyona, öğrenme amaçlarına ve
stratejik uygulamalarına uygun bir teknoloji planı geliştirmektir. Teknoloji planı,
yöneticilerin, öğretmenlerin ve paydaşların desteğine sahip olmalıdır. Yöneticiler,
teknolojinin uygulanmasını kolaylaştırmada ve teknoloji için okulda gerekli fiziki
mekanların tesisinde etkin rol oynarken, öğretmenler de bu planın tasarlanması ve
uygulanmasında etkin rol alırlar. Paydaşlar (veliler, işveren temsilcileri, vb.) ise,
teknoloji planının uygulanmasında gerekli olacak maddi ve manevi desteği sağlarlar.
Dolayısıyla, teknoloji planlama komitesi, okulu oluşturan bütün üyeleri temsil
etmelidir. Birçok okul aşağıdaki bireylerin katılımını sağlayan bir okul teknoloji
planlama komitesi oluşturmaktadır: (1) Her öğretim kademesinden en az iki
öğretmen, (2) Öğrenci temsilcileri, (3) Okul medya destek personeli (kütüphaneci,
vb.), (4) En az bir okul-aile birliği üyesi, (5) Yöneticiler, (6) Teknoloji konusunda
deneyimli paydaşlar, (7) Bir özel eğitim öğretmeni ve (8) Profesyonel gelişim ve
teknik destek personeli (okul teknoloji koordinatörü, vb).
5.1.1.2. Planlama komitesinin organizasyonu nasıl sağlanabilir? Planlama
komitesinin görev, rol ve sorumluluklarını yerine getirilebilmesi için (a) bir komite
liderinin belirlenmesi, (b) komite üyelerinin yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi
ve (c) bazı özel işler/görevler için alt komitelerin belirlenmesi gerekmektedir.
Komite liderinin belirlenmesi. Enerji dolu bir lider heyecan oluşturur,
komitenin görev ve sorumluluklarına odaklanmasını sağlar ve planlama çabalarının
başarıyla sonuçlanması için gayret sarf eder. Liderlik, varolan durumlardan veya
117
politikalardan kaynaklanabilir. Örneğin, komitenin lideri okul müdürü olabilir. Öte
yandan, okul müdürü dışında bir lider de seçim yoluyla belirlenebilir veya (özellikle
okuldaki bireylerin liderlik bilgi ve tecrübelerinden yoksun olduğu durumlarda)
dışarıdan bir liderle anlaşma yoluna gidilebilir. Lider olarak seçilecek kişinin genel
olarak eğitim ve özellikle de teknolojinin öğretimsel kullanımı konusunda bilgisi,
becerisi ve tecrübesi olması önemlidir.
Komite üyelerinin yetki ve sorumluluklarının belirlenmesi. Bu basamakta en
önemli olan husus, planlama sürecinin temel alanlarını belirlemek ve her bir alandan
sorumlu olacak en uygun kişileri tespit etmek üzere komite üyelerinin güçlü yanlarını
analiz etmektir. Bunu başarmak için de komite üyelerinin gerçekte ne tür görevlerde
çalıştıkları ve (eğer varsa diğer) nitelikleri hakkında bilgi sahibi olunması gerekir.
Örneğin, teknolojik donanımın ve yazılımın tespit edilmesinde bir teknoloji
koordinatörünün uzmanlığından faydalanılabilir.
Alt komitelerin veya çalışma gruplarının belirlenmesi. Planlama komitesinin
büyüklüğüne ve uygulanacak teknoloji programının kapsamına bağlı olarak bazı alt
komitelerin veya çalışma gruplarının belli özel görevleri (plan taslağı hazırlama, veri
toplama, rapor yazma, planları gözden geçirme, vb) yerine getirmeleri için
oluşturulması gerekebilir. Ayrıca, planlama komitesi oluşturulur oluşturulmaz,
aşağıdaki üç tür kaynağın gözden geçirilmesi önemlidir: (a) teknoloji planlama
modelleri, (b) teknoloji planlama rehberleri ve (c) örnek okul teknoloji planları. Bu
kaynakların bir veya birkaçı, komitedeki her üyeye aşağıdaki sorular ışığında gözden
geçirmesi için dağıtılabilir: (1) Söz konusu kaynak, planlama kategorilerine ilişkin
soruları nasıl ele almaktadır? (2) Söz konusu kaynak, okulun ortamına uygun mudur?
(3) Söz konusu kaynakların hangisi, okulun teknoloji ve öğrenmeye ilişkin
görüşlerini daha çok yansıtmaktadır? Bu aşamadan sonra komite üyeleri bir araya
gelerek bulgularını tartışabilir. Tartışmaların bu kaynakların güçlü ve zayıf yanlarına
ilişkin olarak sürdürülmesi önemlidir. Tartışma sonunda, uygulanacak planlama
sürecine ilişkin olarak gözden geçirilen modellerden birisi seçilebilir veya okul
ortamına özgü yeni bir model geliştirilerek uygulanabilir.
118
5.1.2. Vizyon Geliştirmek
Bu aşamada temel amaç, 21. yüzyıl öğrencilerinin ihtiyaçlarına dayalı olarak
teknolojinin okul genelindeki gelişim çabalarına entegrasyonunu sağlamak için bir
vizyon geliştirmektir.
5.1.2.1. Vizyon nedir ve neden bir vizyona ihtiyaç vardır? Vizyon uzak bir
hedefe işaret eder. Vizyon, okul olarak ne olmak istendiğine ilişkin zihinsel bir resim
veya imgedir ve okula ilişkin derin istekleri/hayalleri tanımlar. Diğer bir ifadeyle,
vizyon, okul olarak nereye gidilmek istendiğini ve tam olarak neyin başarılmak
istendiğini açıklar. Bu yönüyle vizyon, öğretmenler, yöneticiler ve eğitim liderleri
için somut bir yön sağlar. Vizyon, ayrıca, ileriye dönüktür ve değişim olgusunu
vurgular. İyi bir vizyon, okulun şu anki durumundan daha iyi olmasını sağlayacak
müşterek istekleri tanımlar. Bu bağlamda vizyon, şu soruya cevap verir: “Okul
olarak nereye varmak istiyoruz?”.
5.1.2.2. Vizyon geliştirme süreci nasıl gerçekleştirilebilir? Teknoloji
planının vizyonunu geliştirmek için, planlama komitesi üyelerinin okulda neyin
başarılabileceğine ilişkin fikirlerini oluşturmaya ve diğerleriyle paylaşmaya fırsat
verecek bir vizyon geliştirme sürecinin uygulanması önemlidir. Vizyon geliştirme
süreci için aşağıdaki stratejiler önerilebilir:
Fikir elde etmek. Vizyon geliştirme sürecinin ilk basamağı, yeni fikirler elde
etmektir. Yeni fikirler için muhtemel kaynaklar ise, başka okullar tarafından
geliştirilen vizyon ifadeleri ile şu anki yenilikçi okulların vizyon geliştirme
çabalarıdır. Bu bağlamda, İnternet vizyonun kritik unsurlarını (özellikle de yeni
teknolojileri) araştırmak için kullanılabilecek temel bir veri kaynağıdır. Ayrıca, diğer
okulların ziyaret edilmesi, vizyon için fikir elde etme çabalarını destekleyecektir. Bu
süreç esnasında hatırda tutulması gereken en önemli husus ise, bütün bu çabaların
“teknoloji” hakkında olmadığı, ancak “öğrenme ve öğretme” hakkında olduğudur.
Yenilikçi okulları ziyaret etmek. Ziyaret edilmeye değer yenilikçi okulların ve
programların tanımlanması ve bu okullara ne tür ziyaretlerin gerçekleştirileceğinin
kararlaştırılması
son
derece
önemlidir.
Ayrıca,
ziyaretler
sırasında
neyin
araştırılacağının önceden kararlaştırılması da gerekir. Bu bağlamda, ziyaret öncesi
belli soruların geliştirilmesi ve bu soruların ziyaretler esnasında kullanılması faydalı
119
olabilir. Örneğin: Teknoloji hangi alanlarda etkili olmaktadır? Teknoloji entegrasyon
sürecine ilişkin ne önerilmektedir? Teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim nasıl
sağlanmaktadır? Öğretim disiplinler arası bir yaklaşımla nasıl ele alınmaktadır?
Öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecine katılımı nasıl sağlanmaktadır? Öğretmenler
öğrencilerin bireysel farklılıklarına (ilgi, ihtiyaç ve öğrenme stilleri, vb) nasıl karşılık
vermektedir? Öğretmenler İnterneti derslere nasıl entegre etmektedir?
Vizyon için elverişli bir çevre oluşturmak. Vizyonun temel yapıtaşları, okulun
geleceğine ilişkin olarak sahip olunan zihinsel imgelerdir. Bu imgelerin elde
edilmesinden sonra yeni ve heyecanlı olduğu kadar, aynı zamanda, çalkantılı/bulanık
bir dönem başlar. Çünkü, okul üyeleri alışkın oldukları düşünme ve davranma
biçimlerini yeni bir vizyon tasavvur edebilmek için terk etmek zorunda kalabilir. Bu
süreç, okuldaki gelişim çabalarına canlılık kattığı kadar, üyeler arasındaki çatışmaları
da artırabilir. Dolayısıyla, okul personelinin bu tür çatışmaların doğabileceğinden
haberdar edilmesi ve bu çatışmaların nasıl etkili olarak çözümlenebileceğine ilişkin
bilgi ve becerilerle donatılması gerekir.
Beyin fırtınası yoluyla anahtar kavramları tespit etmek. Bu amaç için her
katılımcının okul vizyonunda görmek istediği kavramları tespit etmek üzere bireysel
bir beyin fırtınası etkinliğinin gerçekleştirilmesi istenebilir. Bu kavramlar çeşitli
sıfatların, isimlerin ve fiillerin bir karışımı şeklinde olabilir. Ancak, bu tür
kavramlarla başa çıkabilmek için belli bir sayıda (en fazla 5-6) kavram üretilmesinin
vurgulanması gerekir. Her birey kendi listesini oluşturduğunda ise, bu kelimelerin
herkesçe rahatlıkla görülebileceği bir şekilde sergilenmesi gerekir. Bu noktada listeyi
kısaltmak için benzer sözcükler tespit edilebilir. Bütün bu işlemlerden sonra her
bireye ana listeden vizyonda görmek istediği 5-6 kavram seçme hakkı tanınarak bu
sözcükleri işaretlemesi istenebilir. Daha sonra, en üst sırada yer alan kavramlar
kullanılarak vizyon ifadesi yazılmaya başlanabilir.
Eğitime ilişkin sahip olunan değerleri açıklayacak senaryolar kullanmak.
Taslak vizyon ifadelerinin oluşturulmasından sonra, teknoloji entegrasyonuyla
birlikte okulun nasıl bir değişim sürecine gireceğine ilişkin senaryoların kullanılması
önemlidir. Örneğin, teknolojik bakımdan zengin bir okuldan mezun olan bir
öğrencinin ne tür yeteneklerle, becerilerle ve potansiyellerle donatılmış olabileceğine
ilişkin bir senaryo paylaşılabilir. Senaryolar bu bağlamda, bireyleri bir araya
120
getirerek her planlama komitesi üyesinin eğitime ilişkin değer yargılarını
keşfetmesine yardım eder. Bireysel senaryoların yazılması ve bunların üzerinde
çalışılmasıyla birlikte, bireysel değerlerden müşterek vizyona doğru bir yol izlenir.
Kilit soruları cevaplandırmak. Okul vizyonunun geliştirilmesi sürecinde bu
vizyonun cevaplamak durumunda olduğu birtakım genel sorulara odaklanılabilir.
Örneğin: (1) Öğrenciler için eğitimsel olarak ne gerçekleştirilmek istenmektedir? (2)
Öğrencilerin başarılı olmak için kazanmaları gereken beceriler nelerdir? (3) Okulun
gelecekteki çevresi nasıl değişecektir? (4) Okulun öğretim programı teknolojik
araçlardan nasıl etkilenecektir? (5) Okulun gelecek 1, 2 veya 5 yıl içinde nerede
olması istenmektedir? (6) Şu anda okulda uygulanmakta olan öğrenme ve öğretme
yaklaşımlarına ilişkin olarak beğenilmeyen ve dolayısıyla da değiştirilmek istenen
yönler nelerdir? (7) Öğretmenlerin, öğrencilerin, yöneticilerin ve paydaşların rolleri
ne olacaktır? (8) Öğrenciler nasıl değerlendirilecektir? vb.
İlk vizyon ifadesini geliştirmek ve paylaşmak. Senaryoların oluşturulması ve
vizyonda yer alacak ifadelerin toplanmasıyla birlikte gelecekteki okula ilişkin
vizyonun temelini oluşturacak müşterek unsurların seçilmesi, kararlaştırılması ve
yazıya dökülmesi de mümkün olacaktır. Bu müşterek unsurlar belli bir ifadede
toplanarak ilk vizyon taslağı oluşturulabilir. İlk vizyon ifadesinin daha sonra
aşağıdaki sorular ışığında revize edilmesi önemlidir: (1) Vizyon ifadesi yeterince
kapsamlı mıdır? (2) Vizyon genel kavramlar kullanılarak ifade edilmiş midir? (3)
Vizyon bütün katılımcıları kapsamakta mıdır? (4) Vizyon kolaylıkla anlaşılacak açık
bir dille ifade edilmiş midir? (5) Vizyon öğrenme ve öğretme üzerine odaklanmış
mıdır? Buna ek olarak, bütün planlama çabalarına temel teşkil edecek olan vizyon
geliştirildikten sonra okul üyeleriyle paylaşılması, bu vizyonun daha iyi anlaşılması,
üzerinde fikir birliği sağlanması ve herkesçe benimsenmesi açısından büyük önem
arz etmektedir.
5.1.3. Amaç Belirlemek
Vizyon geliştirme aşamasında, planlama çabaları için bazı önemli öncelikler
tespit edilmiş olabilir. Bu öncelik alanlarıyla işe başlayarak bir dizi öncelikli amaçlar
belirlenmeli ve bu amaçlar kendi içlerinde tekrar öncelik sırasına göre sıralanmalıdır.
121
Unutulmamalıdır ki, amaçların düzenlenmesi karmaşık ve zaman alıcı bir süreçtir.
Çünkü vizyon oluşturma aşamasında olduğu gibi, başlangıçta başarılabileceğinden
daha fazla sayıda amaçları içeren bir liste oluşturulup daha sonra bu listedeki
amaçların öncelik sırasına göre dizilmesi ve başarılabilir amaçlar olarak ifade
edilmesi gerekebilir.
Amaçların yazılması sürecine başlamak için beyin fırtınası en iyi yollardan
birisidir. Bu amaç için bireysel vizyon ifadelerine ilişkin hazırlanan listenin tekrar
analiz edilerek öncelikli amaç ifadeleri belirlenebilir. Daha sonra, hazırlanan amaç
listesi öncelik sırasına göre dizilmelidir. Bu evrede gerçekçi olmak önemlidir, çünkü
bazı amaçlar çok beğenilmiş olabilir, fakat varolan kaynaklarla karşılanması
mümkün olmayabilir. Örneğin, komitedeki bazı üyeler “her öğrenciye bir masaüstü
bilgisayarın sağlanması” şeklindeki (ütopik, vb) bir amaç üzerinde ısrarcı
davranabilir. Ancak, varolan bütçe olanakları gündeme getirilerek böyle bir amacın
gerçekçi olup olmadığının vurgulanması gerekir.
Amaçlar genellikle daha geniş kavramlar kullanılarak ifade edildiğinden her
amaç için, ayrıca, hedeflerin yazılması gerekmektedir. Hedefler yazılırken de (1)
hedeflerin gözlenebilir (uygulanabilir, ölçülebilir ve başarılabilir) olması ve (2)
başarı düzeyinin (kriterlerin, standartların veya performans göstergelerinin)
tanımlanması önemlidir. Buna ek olarak, belli bir hedefin başarılmasına yardımcı
olacak veya başarılmasını zorlaştıracak faktörlerin farkında olunması gerekir.
Örneğin, kaynaklar sınırlıysa, hedeflerin bu sınırlı kaynaklarla nasıl başarılacağı
açıklanmalıdır.
Amaç belirleme ve hedeflerin yazılması süreci tamamlandığında ise, amaçların
okulun
vizyonunu
ve
ihtiyaçlarını
yeterince
karşılayıp
karşılayamadığı
kararlaştırılmalıdır. Bu aynı zamanda vizyonun yeniden gözden geçirilmesi ve bu
aşamaya gelene kadar herhangi bir önemli durumun göz ardı edilip edilmediğinin
farkına varılması için iyi bir fırsattır. Bu aşamada, amaçların açık ve ulaşılabilir
olarak yazılıp yazılmadığının kontrol edilmesi gerekir. Bunun için, amaçların ve
hedeflerin yüksek sesle okunması, varsa bu tür hataların farkına varılmasını
kolaylaştıracaktır.
122
5.1.4. Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek
Bu aşamada temel amaç, teknolojinin okulun ve paydaşların önemli öğrenme
amaçlarını nasıl karşılayacağına ilişkin bir ihtiyaç analizi yapmaktır. Kapsamlı bir
ihtiyaç analizi gerçekleştirmek için belli kurallar söz konusudur. Bu kuralların
bazıları şunlardır: (1) İhtiyaç analizi sürecine bütün paydaşlardan temsilciler dahil
edilmelidir. (2) Vizyon ve öğrenme amaçları, ihtiyaç analiz sürecinin temel odağı
olmalıdır. (3) İhtiyaç analizi süreci için ne tür bilgilere gereksinim duyulduğu
belirlenmelidir. (4) Bilgi toplamak için başvurulacak veri kaynaklarına uygun veri
toplama metotları belirlenmelidir. (5) Bilgileri elde etmek için bir zaman çizelgesi
hazırlanmalı ve buna sadık kalınmalıdır. (6) Çeşitli düzeydeki ihtiyaçlar hakkında
elde edilen bilgiler analiz edilmeli, öncelik sırasına göre düzenlenmeli ve bir eylem
planı hazırlanmalıdır.
5.1.4.1. Ne tür ihtiyaç analizleri söz konusudur? Okulun varolan teknolojik
durumunu değerlendirmek, iç ve dış analizleri gerektirir. Dış analiz, ulusal düzeyde
verilerin elde edilmesini içerir. Dış analizi gerçekleştirmek için (a) ulusal öğrenme
standartlarının gözden geçirilmesi, (b) teknolojik araçlara ilişkin raporların okunması
ve (c) diğer okullardaki uygulamaların araştırılması, vb etkinlikler yürütülebilir. Dış
analiz sürecinin temel faydası, varolan duruma ilişkin global bir bakış açısı elde
etmektir (ulusal düzeyde bilgisayar başına düşen ortalama öğrenci sayısı hakkında
fikir elde etmek, vb). İç analiz, ise, okula ilişkin spesifik bilgilerin elde edilmesini
sağlar. İç analiz okulda teknolojiye ilişkin ne tür araçların, kaynakların, bütçe
olanaklarının, uygulamaların varolduğu konusunda bilgi sağlar. Bu tür verilerin
ulusal standartlarla ve geliştirilen vizyonla karşılaştırılması uygulama için hedefler
ve stratejiler belirlemeye yardımcı olacaktır.
5.1.4.2. İhtiyaç analizinin boyutları nelerdir? Okulun teknolojiye ilişkin
ihtiyaç analizini gerçekleştirmek için aşağıdaki boyutlar hakkında detaylı bilgi
toplaması gerekir:
Donanım. Donanım konusunda sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır:
Öğretmenler teknolojiye ilişkin ekipmanları ne derecede kullanmaktadır? Acaba
okulda daha çok sayıda ekipmanın satın alınmasına ihtiyaç var mıdır? Öğretmenlerin
kullanımına sunulan bilgisayarlar onların tecrübe ve yeterlik düzeylerine uygun
123
mudur? Birçok okul, eski bilgisayarları daha az tecrübeye sahip öğretmenlerin
sınıflarına yerleştirip, yüksek düzeydeki yeni bilgisayar sistemlerini de kendini
sürekli olarak geliştirme çabası içinde olan öğretmenlerin kullanımına sunmaktadır.
Benzer şekilde, bazı okullar teknolojiyi öğrenmede ve kullanmada başlangıç
aşamasında
olan
öğretmenlerin
sınıflarına
bir
bilgisayar
yerleştirerek
bu
öğretmenlerin bilgisayar konusundaki tecrübeleri ve teknolojiyi sınıflarına entegre
etme konusundaki istekleri arttıkça da sınıflarını daha çok sayıda bilgisayarla
donatmaktadırlar.
Yazılım. Öğretmenlerin en çok aşina oldukları yazılım programları, genel
olarak onların teknolojiyi entegre etme konusundaki yeterliklerine ilişkin bilgi
verecektir. Öğretmenlerin daha az aşina oldukları ve kendilerini daha az yeterli
gördükleri yazılım programlarının bilinmesi ise, onların teknoloji konusunda ne tür
profesyonel gelişim programlarına gereksinim duyduklarını ortaya koyacaktır.
Ayrıca, hangi öğretmenin hangi yazılım programında ne düzeyde yeterli olduğunu
tespit
etmek,
hangi
öğretmenin
potansiyel
teknoloji
danışmanı
olarak
kullanılabileceğini de ortaya koyacaktır.
Personel. Bireyler, etkili teknoloji entegrasyonu için hayati öneme sahiptir. Bu
nedenle, okul personelinin teknolojiye ilişkin sahip oldukları bilgilerinin,
becerilerinin ve tutumlarının tespit edilmesi, okulun ihtiyaçlarını karşılayacak güçlü
bir teknolojik programın geliştirilmesine yardımcı olacaktır. Okulun personel
boyutuna ilişkin sorulması gereken iki temel soru vardır: (1) Okul personeli
kimlerden oluşmaktadır ve onların sahip oldukları teknoloji becerileri nelerdir? (2)
Öğretmenlerin
desteklendiğine
teknolojisinin
teknolojiyi
ilişkin
entegre
göstergeler
kullanımını
etme
çabalarının
nelerdir?
desteklemekle
yöneticiler
Yöneticiler
sorumlu
değildir,
sadece
aynı
tarafından
öğretim
zamanda,
teknolojinin ürünü olan çeşitli yönetimsel sistemleri kullanmakla da yükümlüdürler.
Bu durumda, eğer yöneticiler teknolojiyi halihazırda kullanmıyorlarsa, öğretim
personelinin teknolojiyi entegre etme çabalarını hafife alabilirler.
Öğrenciler. Öğrenciler hakkında toplanan bilgiler, okulda onlara sunulan
bilgisayar fırsatlarına ilişkin önemli veriler sağlayacaktır. Öğrencilere ilişkin olarak
sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır: Acaba öğrenciler bilgisayar kullanımına
dayalı öğrenme etkinliklerini okulda mı yoksa okul dışında mı daha çok
124
gerçekleştirmektedirler? Acaba okuldaki diğer öğrencilere ve hatta bazı öğretmenlere
kaynak ve danışmanlık yapacak düzeyde bilgisayar bilgi ve becerisi olan öğrenciler
var mıdır? Öğrencilerin yüzde kaçı evde bilgisayara sahiptir? vb.
5.1.5. Eylem Planı Geliştirmek
Okul teknoloji planlaması sürecinde yer alması gereken diğer önemli bir boyut,
gerçekleştirilecek her iş, görev veya amaç için bir eylem planı geliştirmektir.
Örneğin, her iş ya da görevin başlama ve sona erme zamanı nedir? Kim sorumlu
olacaktır? Maliyeti ne olacaktır? Gerekli kaynaklar nelerdir? vb faktörler eylem
planında detaylı olarak yer almalıdır. Bu nedenle, eylem planı için bir zaman
çizelgesi geliştirilmelidir. Zaman çizelgesi, bir nevi, gelecekte ne yapılacağının
organizasyonudur. Zaman çizelgesi, zamanın ve kaynakların dağılımını ve neyin ne
zaman başarılacağının spesifik olarak belirlenmesini içerir. Zaman çizelgesinde
aşağıdaki unsurlar yer almalıdır: (1) Temel iş ve görevlerin tanımlanması. (2) Her iş
veya görevin tamamlamasının ne kadar zaman alacağının hesaplanması. (3) Her iş
veya görev için başlangıç ve bitiş tarihlerinin belirlenmesi. (4) Ara geçiş
dönemlerinin (dönüm noktalarının) belirlenmesi. (5) Bütün iş veya görevlerin birlikte
ele alınmasını öngören bir zaman diliminin belirlenmesi.
Geliştirilen eylem planı, teknoloji planının uygulanması sırasındaki aşamalara
yön verecektir. Ancak, en iyi planlanmış çabaların dahi geleceğe ilişkin her olası
durumu tahmin etmesi mümkün değildir. Uygulama süresince muhtemelen teknoloji
planında değişiklik gerektirecek bir takım durumlar, olaylar veya problemli alanlarla
karşılaşılacaktır. Bu durum, uygulama boyutunun önemli bir parçasıdır ve asla
kötüye giden bir sürecin göstergesi olarak algılanmamalıdır. Sadece değişiklikler
yapmak için teknoloji planına başvurulduğundan emin olunması gerekir. Bu
durumda orijinal vizyonun, ihtiyaç analizinin ve belirlenen amaçların yeniden
gözden geçirilmesi, hem orijinal teknoloji planına sadık kalmayı sağlayacak hem de
planın uygulanması esnasında karşılaşılan durumların düzenlenmesine olanak
verecektir.
Diğer bir ifadeyle, eylem planının kendi içindeki tutarlılığını ve okul
vizyonuyla olan tutarlılığını tespit etmek ve gerekli durumlarda değişiklikler yapmak
125
için sürekli olarak gözden geçirilmesi gerekir. Bu gözden geçirme esnasında
aşağıdaki sorular sorulabilir: (1) İş ve görevler uygun düzende gerçekleştirilmekte
midir? (2) Bütçe ve zaman dilimi göz önünde bulundurulduğunda personel
harcamaları için gerekli ve gerçekçi bir bütçe tahsisi söz konusu mudur? (3) Acaba
gerektiğinden az veya fazla iş yükü olan bireyler var mıdır? (4) Acaba bütçenin mali
yıllara göre uygun dağılımı yapılmış mıdır? (5) Acaba bütçenin işlere ve görevlere
göre uygun dağılımı yapılmış mıdır? (6) Varolan toplam bütçe, teknoloji planının
kapsamıyla tutarlı mıdır? (7) Dış kaynaklara dayalı maddi destekler söz konusu
mudur? vb.
5.1.6. Bütçeyi Organize Etmek
Bütçe konusunda sorulması gereken iki önemli soru vardır: (a) Teknoloji
planının maliyeti nedir? (b) Parasal destek nereden temin edilecektir? Bu açıdan
bakıldığında, başarılı bir teknoloji bütçesi, farklı ihtiyaçlara ayrılacak harcamaların
tespit edilmesiyle başlar. Aşağıdaki harcama kalemleri ve oranları, bu konuda fikir
verebilir: (1) “Donanım” %35, (2) “Yazılım” %15, (3) “Sözleşme ve servisler” %10,
(4) “Profesyonel gelişim” %20, (5) “Bakım ve teknik destek” %10 ve (6)
“Güncelleme ve diğer ihtiyaçlar” %10. Yapılan araştırmalar, bir okul teknoloji
sistemi geliştirmek için okulların öğrenci başına 250 YTL (yaklaşık 175$) ile 750
YTL (yaklaşık 500$) arasında değişen oranlarda harcama yaptıklarını tespit etmiştir.
Ayrıca, bu okulların yıllık olarak teknolojik bakım, onarım ve diğer harcamalar için
de 60 YTL (yaklaşık 40$) ile 150 YTL (yaklaşık 100$) arasında değişen oranlarda
bütçe düzenlemesi yaptıkları belirtilmiştir. Bu harcamalar arasındaki farklılıklar ise,
okullardaki bilgisayar sayısından ve çeşitli İnternet sunucularına olan erişim
oranından kaynaklanmaktadır.
5.1.7. Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek
Bir okulun teknolojik altyapısı, planlamaya bağlı olarak çok basit veya oldukça
karmaşık bir yapı arz edebilir. Bu altyapıyı yönlendiren temel güçler ise, okulun
vizyonu ve kullanıcıların bireysel ihtiyaçlarıdır. Bununla birlikte, yönetim ve öğretim
126
işlerinin düzenlenmesinde kullanılacak gerekli donanım ve yazılımın doğru bir
şekilde planlanması, tasarlanması ve inşa edilmesi önemlidir. Okulun teknolojik
altyapısı çeşitli bilgisayarlar, CD-ROM’lar, videolar, işitsel ve görsel teknoloji
araçları, VCR’lar, uydu antenleri, vb teknolojik araçların bir karışımından ibaret
olabilir. Bu karışımın doğası ise, okulun öğrenciler için belirlediği öğrenme
amaçlarına, okuldaki öğretim programının doğasına, teknolojiyi kullanacak
öğrencilerin sayısına, varolan teknolojik bütçe kaynaklarına, vb birçok faktöre bağlı
olarak değişecektir. Okulun teknolojik altyapısı iki düzeyde ele alınabilir: (a) sınıf
teknolojisi ve (b) okul teknolojisi.
5.1.7.1. Sınıf teknolojisi. Sınıflar için teknoloji seçimi konusunda en önemli
husus, teknolojinin öğrencilerin arzu edilen öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine
nasıl yardım edeceği konusu etrafında yoğunlaşır. Öte yandan, bir sınıf için yeterli
olan teknolojik altyapı, diğer bir sınıf için yeterli olmayabilir. Bununla birlikte,
birçok eğitimci her sınıf için aşağıdaki listede yer alan teknolojik donanımın
varolması gerektiğini savunmaktadır. Söz konusu bu liste, bir sınıfın en iyi
şartlardaki teknolojik altyapısını temsil etmektedir. Ek bütçe kaynakları varoldukça,
okulun planlama komitesi bu listede önerilen teknolojik altyapıya eklemeler
yapabilir: (1) Her 4-5 öğrenci için bir bilgisayar ve öğretmen için Multimedya erişim
imkanı sunan bir bilgisayar. (2) Öğretmenin kendi evinde öğretim materyallerini
hazırlamak için kullanabileceği okul ağına Online bağlantılı bir bilgisayar. (3) Kayıt
tutmaya ve öğretim programının uygulanmasına yardımcı olacak yazılımlar. (4)
Öğretmen
ve
öğrencilerin
çeşitli
öğrenme
materyallerini
bütün
sınıfa
yansıtabilmelerine olanak veren projeksiyon ekipmanı. (5) Bir video ve televizyon
seti. (6) VCD, DVD, VCR, vb taşınabilir teknolojik araç-gereçlerin kullanımına
olanak verecek sınıf düzenlemesinin yapılması (fazladan elektrik prizlerinin
bulundurulması, vb). (7) En az bir lazer yazıcı.
5.1.7.2. Okul teknolojisi. Okul genelinde teknolojik altyapı oluşturmanın bazı
yönleri sistemli bir yapı arz etmektedir. Örneğin, bilgisayar ağı bina içindeki farklı
sınıflarda bulunan öğretmen ve öğrencileri birbirlerine bağlamaktadır. Bu tür ağlar,
aynı zamanda, okulun kütüphanesi, yönetim ofisi ve bilgisayar laboratvuarı için de
söz konusu olabilir. Ayrıca, her okul kendi teknolojik ihtiyaçlara ve ağ kapasitelerine
sahiptir. Günümüzde, birçok okul gerekli teknolojik altyapıyı oluşturmak (elektriksel
127
kapasite, İnternet kabloları, güvenlik önlemleri, vb) ve gelecekte olabilecek
teknolojik gelişmelere adapte olabilecek teknolojik bir altyapıya sahip olmak için
varolan bina mekanlarını yeniden düzenleme durumuyla karşı karşıyadır. Bu durum,
teknolojik altyapıyı henüz kurma aşamasında olan teknoloji planlama komitelerinin
daha bilinçli bir şekilde hareket etmeleri gerektiğini de vurgulamaktadır. Aşağıdaki
listede yer alan öğeler, bir okulun teknolojik altyapısını oluşturma sürecinde
yardımcı olabilir: (1) Okul binasının her sınıf ve odasında olmak üzere ve yeni
teknolojik gelişimlere adapte olacak şekilde Multimedya erişim imkanı sunan bir
okul ağı. (2) Bütün sınıf olarak öğrencilere birlikte çalışma imkanı tanıyacak
bilgisayar laboratuvarları. (3) Okul binasında kullanılan web sayfaları, e-posta
adresleri ve diğer elektronik bilgileri depolamaya ve kontrol etmeye yarayan bir
anabilgisayar. (4) Yönetimsel fonksiyonları destekleyen donanım ve yazılım
programları. (5) Ağa bağlı bir CD-ROM merkezi. (6) Öğretmen ve öğrencilerin
Multimedya sunuları hazırlamak için kullanabilecekleri video üretim ekipmanı. (7)
Video sunucusu. (8) Çoklu İnternet bağlantıları.
5.1.8. Profesyonel Gelişimi Planlamak
Bu aşamada temel amaç, okul personeline profesyonel uygulamalarını
geliştirmek için teknolojik açıdan zengin öğrenme fırsatları sunmaktır. Nitekim,
“teknolojinin başarısı veya başarısızlığı, yazılım veya donanımdan ziyade daha çok
insan faktörüne bağlıdır”; çünkü teknolojinin okula entegrasyonu “teknik” olmaktan
çok “insani”dir. Diğer bir deyişle, teknolojinin öğretimsel değeri kullanılan donanım
ve yazılımın nitelik ve niceliğinden çok, bu teknolojinin okul üyeleri tarafından nasıl
algılandığına ve uygulandığına bağlıdır. Bu açıdan ele alındığında, başarılı bir okul
teknoloji planının ve uygulamasının belki de en önemli unsuru profesyonel
gelişimdir. Bu nedenle, uygulamadaki öğretmenlerin yazılımı ve donanımı
kullanmada yeterli ve yetenekli hale getirilmesi, öğretim teknolojisinin başarılı
entegrasyonu için bir ön-şarttır. Ayrıca, öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına özgü
spesifik teknoloji kaynaklarını öğretim sürecine nasıl entegre edecekleri konusunda
eğitilmeleri de gerekir.
128
5.1.8.2. Öğretmenlerin profesyonel gelişim ihtiyaçları nasıl belirlenebilir?
Profesyonel gelişime ilişkin temel amaç öğretmenlerin çeşitli teknolojiler hakkında
uzman olmalarını sağlamak değil, bilakis teknoloji yoluyla öğrenci öğrenmelerini
geliştirecek öğrenme ortamlarının düzenlenmesine yardımcı olmaktır. Teknoloji
entegrasyonuna ilişkin olarak gerçekleştirilen çalışmalar, öğretmenlerin teknolojiyle
ilgili yeni rollerine uyum sağlamada onların çeşitli aşamalardan geçtiklerini
göstermektedir. Birinci aşama, tipik olarak donanım ve yazılım elde etme isteğiyle
ilgilidir. Pedagojik veya öğretimsel yapıdaki değişmeler ise, bu sürecin ileriki
safhalarında
kendini
göstermektedir.
Bu
bağlamda,
profesyonel
gelişim
programlarının tasarlanmasındaki en büyük zorluğun, her katılımcının bireysel
ihtiyaçlarını
karşılamak
olduğu
vurgulanmaktadır.
Bu
amaç
için
ACOT
araştırmacıları tarafından geliştirilen profesyonel gelişim modeli, öğretmenlerin
teknolojiyi etkili olarak entegre etmedeki düzeylerini belirlemek için kullanılabilir
(http://www.apple.com/education/k12/leadership/acot; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005).
Bu model, öğretmenlerin bir dizi teknoloji becerilerine ilişkin gelişimleri hakkında
değildir, aksine onların teknolojiyi öğretime entegre etme sürecindeki düşünme ve
davranma yollarını ortaya çıkarmayla ilgilidir. Bu bakımdan ele alındığında,
teknolojiye ilişkin olarak öğretmenler aşağıdaki dört aşamadan birinde olabilir.
Aşama 1. Benimseme: Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için
kullanmak. Bu aşamada olan öğretmenler teknolojiyi çok az kullanmakta veya hiç
kullanmamaktadır. Eğer bu öğretmenlerin öğrencileri teknolojiyi kullanıyorsa, söz
konusu bu kullanımlar genellikle sınıf dışında bir laboratuvarda ve sınıftaki
öğrenme-öğretme sürecinden soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşir.
Aşama 2. Adapte olma: Teknolojiyi sınıftaki etkinliklere entegre etmek. Bu
aşamadaki öğretmenler, teknolojinin kendilerinin ve öğrencilerinin üretkenliğini
geliştirmedeki potansiyelini fark etmeye başlamıştır. Bu öğretmenler, bilgisayarları
her zaman yapmakta oldukları rutin işleri veya görevleri (ders planlarının
hazırlanması, vb) yapmak için kullanmakla birlikte bilgisayar teknolojileri bu tür
işlerin daha etkin ve verimli olarak yapılmasını sağlamaktadır. Öğrenciler,
bilgisayarları yazılarının son taslaklarını geliştirmek, temel matematik becerilerini
ilerletmek, vb etkinlikler için kullanmaktadır.
129
Aşama 3. Kendine mal etme: Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni
öğretim yaklaşımlarını veya stratejilerini geliştirmek. Bu aşama, öğretmenlerin
genellikle teknoloji kullanımı konusunda heyecanlı oldukları zamandır. Örneğin,
çeşitli yazılım programlarının (Excel, MS-Word, PowerPoint, vb) farklı bilgilerin
veya içeriklerin sunulmasında işe koşulması, öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına
ilişkin dağarcıklarını zenginleştirmektedir. Bu öğretmenlerin sınıflarında, çalışma
yapraklarına ek olarak İnternet ve CD-ROM kaynaklarının araştırma yapmak için
zengin kullanımları söz konusudur.
Aşama 4. Yeni uygulama alanlarını keşfetme: Teknoloji araçlarının
tamamıyla yeni kullanımlarını keşfetmek. Bu aşamada olan öğretmenler,
derslerinde daha önce yapmakta oldukları rutin etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha
farklı ve yeni yollarla nasıl ele alacaklarını düşünmeye başlarlar. Örneğin, böyle bir
öğretmen bütün sınıfı İnternet yoluyla işbirlikçi bir araştırma projesine
yönlendirebilir. Bu tür bir projede öğrenciler, çeşitli bilim adamlarıyla işbirliğine
giderek sınıfta öğrendiklerini dış dünyayla da bağlantısını kurma fırsatı elde ederler.
Bu aşamada olan öğretmenler, geleneksel sınıf ve okul algılarının daha da ötesine
giderek yaratıcı, işbirlikçi ve 21. yüzyıl temel becerilerinin kullanımını öngören yeni
öğrenme ortamlarını öğrencileri için oluşturmaya çalışırlar.
5.1.8.2. Etkili profesyonel gelişim programlarının temel özellikleri
nelerdir? Teknolojiye ilişkin profesyonel gelişimin amacı ne olursa olsun (teknoloji
okur-yazarlığını geliştirmek, teknolojiyi öğretim sürecine entegre etmek, teknolojiyi
sınıf yönetimi amaçları için kullanmak, profesyonel öğrenme ihtiyaçlarını
karşılamak, vb), profesyonel gelişim programı öğretmenlerin teknolojiye ilişkin
bireysel amaçlarını gerçekleştirmede onlara farklı stratejiler sunmalıdır. Örneğin, el
becerisine dayalı eğitim, uzun vadeli grup çalışmaları, Online dersler, meslektaş
etkileşimine dayalı öğretim, modelleme, vb öğretim formlarının her biri,
öğretmenlerin belli öğrenme ihtiyaçlarını gidermeye yönelik stratejilerdir. Ancak,
başarısız olan tek bir strateji vardır ki, o da öğretmenleri genellikle okul dışında
gerçekleştirilen “tek defaya mahsus hizmet-içi eğitim” kurslarına göndermektir.
Bunun sebebi, öğretmenlerin teknolojiye ilişkin yazılım programları veya
sistemleriyle ilgili bu kurslarda öğrendiklerini kendi okullarına döndüklerinde çeşitli
sebeplerden dolayı (kurstaki yazılım programlarının okullarda olmayışı, kurstaki
130
eğitimin okulda ihtiyaç duyulan hizmet-içi eğitimle ilişkili olmaması, yönetim
desteğinin eksikliği, vb) uygulayamamalarıdır.
Öğretmenlere yönelik tasarlanacak hizmet-içi eğitim programları için genellikle
üç aşamalı bir profesyonel gelişim modeli önerilmektedir. Birinci aşama, “temel
profesyonel gelişim programı” dahilinde yer alan (a) okuldaki teknoloji
laboratuvarını kullanmaya ilişkin projeler, (b) teknolojiye ilişkin informal meslektaş
diyalogları, (c) bir teknoloji koordinatörü ile yüz yüze gerçekleştirilen diyaloglar ve
tartışmalar, vb etkinlikleri kapsar. İkinci aşama, “orta düzeyde profesyonel gelişim
programı” bağlamında yer alan (a) öğretmenler için örnek teknoloji uygulamalarını
gözleme fırsatları yaratmak, (b) teknolojiyle ekip öğretimine katılmak, (c)
meslektaşlarıyla birlikte bilgisayar destekli etkinliklere katılmak, vb aktiviteleri
kapsar. Üçüncü aşama, “ileri düzeyde profesyonel gelişim programı” kapsamında yer
alan (a) teknoloji konferanslarına katılım fırsatları sunmak, (b) öğrencilerle işbirliği
içinde Multimedya projeleri geliştirmek, (c) teknolojik araştırmalar gerçekleştirmek,
vb etkinlikleri kapsar. Profesyonel gelişim programları bu aşamaların her birinde
olan öğretmenlerin bireysel ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitlendirilebilir. Bu
bağlamda üç tür profesyonel gelişim programı hazırlanabilir: (1) Teknolojiyi nasıl
kullanacaklarını öğrenmeye ihtiyacı olan eğitimciler için giriş düzeyinde bir
profesyonel gelişim programı, çeşitli donanım (bilgisayarlar, tarayıcılar, dijital
kameralar, vb) ve yazılım (Netscape, HyperStudio, ClarisWorks, vb) programlarının
kullanımına ilişkin olabilir. (2) Teknolojiyi öğretim sürecine entegre etmeye hazır
durumda olan eğitimciler için (a) teknolojiyi öğretim programına entegre etme
becerilerini ve (b) öğrenci-merkezli öğrenme ortamları oluşturma becerilerini
geliştirmeye yönelik profesyonel gelişim programları sunulabilir. (3) Özellikle
teknolojinin yeni/farklı kullanım ve uygulama alanlarını keşfetme aşamasında olan
eğitimciler için teknoloji danışmanlığı becerilerini kazandırmaya yönelik profesyonel
gelişim programları sunulabilir.
Ayrıca, teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim programlarının bireysel
öğrenme ihtiyaçlarına, teknolojideki gelişmelere ve değişmelere ve teknolojiye
erişim durumlarına göre esnek olması gerekir. Bu bağlamda, başarılı olarak atfedilen
profesyonel gelişim modellerinin birçoğu ACOT “the Apple Classrooms of
Tomorrow” tarafından yürütülen araştırmalar sonucu geliştirilen prensipleri dayanak
131
olarak kullanmaktadır. ACOT’un “Teacher Development Centers (Öğretmen Gelişim
Merkezleri)” hakkındaki araştırmaları, teknolojiye ilişkin etkili profesyonel gelişim
programlarının
şu
niteliklere
sahip
olduğunu
ortaya
koymuştur
(http://images.apple.com/education/k12/leadership/acot/pdf/rpt18.pdf; Erişim tarihi:
9 Şubat 2005):
1. Model uygulama ekipleri. Model uygulama ekipleri yenilikçi sınıf
öğretmenlerinden oluşan küçük bir grubu temsil eder. Bu tür ekipler, yeni ve çeşitli
öğrenme amaçlarına ve ortamlarına uygun öğretim stratejilerinin model/örnek
uygulamalarını gösterir. Yönetimsel destekle birlikte sağlanan teknoloji desteği
sayesinde bu öğretmenler, teknolojiyi sınıf uygulamalarına entegre ederek
meslektaşları için birer rol modeli oluşturur. Bu ekiplerin temel sorumlulukları
şunlardır: (a) teknolojiyi ve öğrenmeyi entegre eden aktivitelerin ve projelerin
oluşturulmasında işbirliği yapmak, (b) sınıfta uygulanabilecek yeni öğrenme
aktivitelerini keşfetmek, (c) diğer öğretmenlere danışmanlık yapmak, (d) yeni
teknolojileri öğrenmek ve (e) genel olarak profesyonel gelişimlerini sürdürmek.
2. Sosyal ortama dayalı öğrenme. Sosyal ortama dayalı öğrenme aşağıdaki
farklı boyutlardan oluşur:
Gözlem.
Öğretmenler
yeni
teknolojileri,
onların
diğer
sınıflardaki
kullanımlarını gözleme fırsatı bulduğunda ve bu teknolojileri uzmanların nasıl
kullandıklarını gözlemlediklerinde daha iyi öğrenirler.
İşbirlikçi çalışmalar. Bir proje üzerinde işbirlikçi çalışmak, öğretmenler için
derin öğrenme tecrübeleri sağlar.
Yaparak yaşayarak öğrenme. Bu tür bir öğrenme, belli bir öğretim
yaklaşımının sadece okuyarak öğrenilmesinden öte bu yaklaşımın uygulanmasını da
gerektirir. Bu durumda öğretmen hem öğrenen hem de uygulayandır.
Meslekle ilgili aktiviteler. Öğretmenlerin kendi disiplin alanlarına ilişkin
etkinliklere katılması onların öğrenmelerini kolaylaştırarak bu tür ortamları kendi
sınıflarında oluşturmaları için gayret sarf etmelerini sağlayacaktır.
3. Yansıma. Yansıma ve işbirliği öğrenme sürecinin birer doğal parçalarıdır ve
bu nedenle de profesyonel gelişim programlarının öğretmenlerin kendi fikirlerini
paylaşacakları, sorular soracakları ve düşüncelerini dile getirecekleri zaman
dilimlerini yaratmaları önemlidir. Bu tür zamanlarda gerçekleşen paylaşımlar ve
132
yansımalar, profesyonel gelişim programlarının da ötesine giden öğrenmeleri
sağlamaktadır.
4. Teknik destek. Başarılı okul teknolojisi kullanımını sağlayan en önemli
faktörlerden birisi de profesyonel gelişim programı sırasında ve sonrasında sürekli
olarak sunulan teknik destektir. Bu destek farklı yollarla gerçekleştirilebilir: (a)
elektronik postalar yoluyla iletişimde bulunan Online destek grupları, (b) basımı
yapılmış referans kaynakları ve eğitim teknolojisine ilişkin Online siteleri, (c)
öğretmenlere teknolojiyi okul dışında (evde) ve yaz tatilleri esnasında kullanma
fırsatının verilmesi ve (d) öğretmenlere bir okul teknoloji danışmanı veya
koordinatörü yoluyla destek sağlanması.
Son olarak, öğretmenlere sunulan profesyonel gelişim programlarının
değerlendirilmesi önemlidir. Örneğin: (1) Programlar personelin ihtiyacını
karşılamakta mıdır? (2) Personelin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik içerik seçilmiş
midir? (3) Profesyonel gelişim programları personelin erişimine imkan verecek
yollarla sunulmakta mıdır? (4) Programlar hizmet-içi eğitim ihtiyacı olan bütün
öğretmenleri kapsayacak düzeyde ve yeterlilikte sunulmakta mıdır? Diğer bir konu
da, öğretmenlerin teknolojiyi kullanma ve keşfetme konusunda yöneticiler tarafından
yeterince desteklenip desteklenmedikleriyle ilgilidir. Yönetimsel destek, profesyonel
gelişim programlarında sunulan eğitimin sınıf ortamına taşınmasına etki eden en
önemli faktörlerden birisidir. Bu nedenle, eğer okulda desteklemeyi ön planda tutan
bir okul iklimi/kültürü söz konusu değilse, okul ortamının daha iyi hale getirilmesi
için bazı düzenlemelerin yapılması da gerekebilir.
5.1.9. Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek
Okulların teknolojik sistemlerini çalıştırabilmeleri için yardıma ihtiyaçları
vardır. Bir teknik eleman için onarımı çok kolay olan bazı donanım ve yazılım
problemleri, eğer gerekli teknik eğitimi almadılarsa çoğu öğretmen ve öğrenciler için
tamiri imkansız gibi görünen temel zorluklar olabilir. Bu bağlamda, bilgisayara
ilişkin teknik problemlerin çözümlenmesi veya çözümlenememesi, birçok öğretmen
için teknoloji entegrasyonuna ilişkin en önemli konulardan birisidir. Bunun için bazı
eğitimciler okuldaki teknik desteğin sürekliliğini sağlayacak bir teknoloji
133
koordinatörünün bulundurulması gerektiğini savunmaktadır. Dolayısıyla, teknik
problemlerin acilen çözümünü sağlayacak destek personeli okulda söz konusu
mudur? Eğer okulda bir teknoloji destek personeli varsa, bu kişinin rolleri (diğer
personelin teknolojiye ilişkin bilgi ve becerileriyle orantılı olarak) zamanla
farklılaşabilir. Teknik destek dört farklı kategoride ele alınabilir: (1) teknolojinin
öğrenme ve öğretme sürecine entegrasyonuna ilişkin teknik destek, (2) teknolojinin
yönetim ve organizasyon alanlarındaki kullanımına ilişkin teknik destek, (3)
teknoloji sistemlerinin, yazılımın ve ekipmanın satın alınmasına, tamirine, bakımına
ve güncelleştirilmesine ilişkin teknik destek ve (4) genel olarak bilişim teknolojisinin
koordinasyonuna ve organizasyonuna ilişkin teknik destek.
5.1.10. Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak
Bu aşamada temel amaç, velilerin ve paydaşların teknolojinin çocukların
öğrenmesi üzerindeki pozitif rolü hakkında anlayış geliştirmelerini sağlamaktır.
Birçok eğitimci, veli katılımının çocukların öğrenmeye ilişkin motivasyonlarını
arttırması üzerindeki önemine dikkat çekmiştir. Bu konuda yapılan çalışmalar, sosyoekonomik bakımdan çok düşük gelir düzeyine sahip aile ortamlarında yetişen, ama
yüksek düzeyde akademik performans sergileyen öğrencilerin annelerinin genellikle
öğrenmeyi günlük aktivitelere yansıttığını ortaya çıkarmıştır. Bu durumun en temel
nedeni ise, veliler çocukların ilk öğretmenleridir ve ev ortamı da onların ilk
sınıflarıdır. Araştırmalar, teknolojinin çeşitli öğrenme etkinliklerindeki aktif
kullanımı sonucunda öğrencilerin yüksek düzeyde kendine güven duygusuna sahip
olduklarını, öğrenmeye ilişkin pozitif bir tutum sergilediklerini ve sınıftaki öğrenme
faaliyetlerine ilişkin daha çok motive olduklarını göstermektedir. Özellikle kendine
güven duygusu, öğrenmenin temelini oluşturmaktadır. Kişinin kendine güveni ise,
çeşitli işleri ve görevleri başarılı bir şekilde yapmasıyla, kendi başarısını aynı işi ya
da görevi yapan başkalarının başarılarıyla kıyaslamasıyla ve kendisi için önemli
gördüğü yetişkinlerden başarısına ilişkin destekleyici geribildirim almasıyla gelişir.
134
5.1.11. Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek
Eğitimsel teknoloji programlarını değerlendirmek zorlu bir çabadır. Okulların
teknolojinin öğrenci öğrenmesini ve başarısını etkin bir biçimde geliştirmesini
sağlayacak teknoloji planlarını tasarlamaya başlamasıyla birlikte teknolojinin öğrenci
öğrenmesi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi de büyük önem arz etmektedir.
Diğer bir ifadeyle, planlama sürecine başlanmasıyla birlikte, değerlendirmeye ilişkin
bir dizi sorular da gündeme gelecektir. Bu bağlamda sorulacak temel soru şudur:
“Eğitim teknolojisi programları (a) hizmet ettikleri öğrenci türleri, (b) öğretmenlerin
teknolojiyi kullandıkları program alanları ve (c) kullanılan teknoloji türleri
bakımından nasıl değerlendirilecektir?”
5.1.11.1. Değerlendirme nedir? Genel olarak değerlendirme, programların
kavramsallaştırılmasını, uygulanmasını ve yararlılığını ortaya çıkarmak için çeşitli
sosyal bilim araştırma prosedürlerinin sistemli bir şekilde uygulanmasını içeren bir
süreçtir. İki tür değerlendirme vardır: (1) süreç değerlendirmesi ve (2) sonuç
değerlendirmesi. Süreç değerlendirmesi, genellikle uygulamaya ve sürekli
planlamaya ilişkin soruları cevaplandırmak amacıyla programın ilk aşamalarında
gerçekleştirilir. Bu tür değerlendirme tipik olarak sonuçtan ziyade süreci
değerlendirmeye yöneliktir. Süreç değerlendirmeleri çeşitli amaçlar açısından
faydalıdır. Örneğin: (1) Ortaya çıkan problemlerin (çözüme kavuşturulmalarına
olanak verecek biçimde) erken teşhisini sağlarlar. (2) Programın uygulanması
esnasında (eğer varsa) neden farklı sonuçların ortaya çıktığını anlamaya yardım
ederler. (3) Gelecekte yapılacak olan sonuç değerlendirmesine temel teşkil edecek
verilerin elde edilmesini sağlarlar. (4) Sonuç değerlendirmelerine ilişkin bulguların
tanımlanmasına
yardımcı
olurlar.
Sonuç
değerlendirmesi
ise,
uygulanan
programların sonuçlarını ve etkilerini ortaya çıkarmaya yöneliktir. Sonuç
değerlendirmeleri genellikle programın tamamlanmasından sonra ve beklenen
sonuçların gerçekleşmesi için yeterli zaman geçtikten sonra yapılır. Sonuç
değerlendirmelerinin bazı avantajları şunlardır: (1) Eğer doğru olarak tasarlanırlarsa
sebep-sonuç veya sebep-etki ilişkileri hakkında delil sağlarlar. (2) Uzun vadeli
etkileri ölçmeye yardım ederler. (3) Daha sonraki uygulamalar için çıkarsamalar
135
yapmaya yardımcı olurlar. (4) Belli bir zaman dilimi süresince meydana gelen
değişiklikler hakkında veri sağlarlar.
5.1.11.2.
Neden
değerlendirme
yapılmalıdır?
Değerlendirmenin
planlanmasına teknoloji planlanma sürecinin başlamasıyla birlikte başlanmalıdır.
Ayrıca, değerlendirmenin amaçlı olabilmesi için, değerlendirmeyi planlama ekibinin
neyi, nasıl değerlendireceğini çok iyi bilmesi gerekir. Bu durumda değerlendirmenin
temel amacı (a) teknoloji planını gözden geçirmek ve plan üzerinde gerekli
düzenlemeleri yapmak, (b) ne tür teknik desteğe ihtiyaç duyulduğunu tespit etmek
veya (c) teknolojinin öğrenciler, öğretmenler ve paydaşlar üzerindeki etkisini
belirlemek, vb olabilir. Ayrıca, değerlendirme sürecinde okuldaki her personelin fikir
ve görüşlerine başvurulması, değerlendirmenin daha geniş bir çerçevede yapılması
açısından önemlidir. Buna ek olarak, değerlendirmenin bir defaya mahsus bir etkinlik
olarak değil, sürekli olarak devam eden bir tarzda programa entegre edilmesi gerekir.
Genel olarak, bir programı değerlendirmek için çeşitli sebepler vardır. Bu
sebeplerden bazıları şunlardır: (1) Personele ve diğer ilgililere programın iyi yönleri
ve potansiyel problemler hakkında bilgi sunmak. (2) Potansiyel problemlerin
programın başında farkına varmak ve bu problemlerin daha ciddi boyutlara
ulaşmadan önce çözümünü sağlamak. (3) Daha sonraki değerlendirme çabalarına
rehberlik etmek (daha sonra detaylı bir şekilde incelenmesi gereken konulara dikkat
çekmek, vb). (4) Ne tür teknik yardım ve desteğe ihtiyaç bulunduğuna ilişkin veri
toplamak. (5) Programın katılımcılar üzerindeki etkisini ortaya çıkarmak.
5.1.11.3.
Ne
tür
bilgiler
toplanacaktır?
Toplanacak
bilgi
türü,
değerlendirmeden değerlendirmeye göre farklılaşacaktır. Bu bağlamda nitel, nicel ya
da her ikisini de içeren verilerin toplanması gerekebilir. Örneğin, nitel veriler
öğrencilerin bilgisayarları nasıl kullandıklarına ilişkin detaylı tasvirlerden oluşabilir.
Nicel verilere örnek olarak da okul binasındaki bilgisayarların sayısı, profesyonel
gelişime yönelik harcanan zamanın saat olarak hesaplanması veya öğrencilerin
bilgisayar kullanmalarına ilişkin zamanın saat olarak hesaplanması, vb verilebilir.
Diğer taraftan, nitel ve nicel veriler birbirlerini tamamlayıcı olabilir. Örneğin,
öğrencilerin bilgisayarları ne zaman ve nasıl kullandıklarını bilmek (nitel veri) ve
öğrencilerin bilgisayarlar üzerinde ne kadar zaman harcadıklarını bilmek (nicel veri)
öğrencilerin bilgisayar kullanımı konusunda daha kapsamlı bir anlayış geliştirmesini
136
sağlayabilir. Genel olarak, değerlendirmenin aşağıdaki soruları cevaplaması gerekir:
(a) Neyin değişmesi beklendi ve gerçekte ne değişti? (b) Değişim neden istendi ve
tecrübe edilen değişim başlangıçta tespit edilen ihtiyaçları karşılamakta mıdır? (c)
Değişim katılımcıları nasıl etkiledi ve katılımcıların değişim hakkındaki algıları
nelerdir?
5.1.11.4. Bilgiler hangi yöntem ve tekniklerle elde edilecektir? Bilgileri
toplamak için farklı yollar söz konusudur. Bu durum değerlendirmenin amacına bağlı
olarak değişecektir. Örneğin, giriş düzeyine ilişkin bilgilerin toplanması önemli
olabilir. Bu bağlamda, profesyonel gelişim programından sonra öğretmenlerin
teknoloji kullanımlarının artış gösterip göstermediğini bulmak için programın
öncesinde ve sonrasında bilgi toplamak gerekebilir.
Veri toplamada farklı kaynakların bir arada kullanılması en iyi yoldur. Delil ve
ispat için birçok kaynaktan elde edilen bilgiler tek kaynak kullanılarak elde edilen
bilgilere kıyasla daha etkilidir. Örneğin, öğrencilerin bilgisayar kullanımına ilişkin
veriler elde edilirken öğrenci raporlarının incelenmesi, öğrencilerin gözlenmesi ve
bilgisayar kullanımına ilişkin laboratuvar çizelgesinin incelenmesi daha kapsamalı
bilgiler sunacaktır. Benzer şekilde bilgi toplama sürecinde farklı bireylerin
(öğretmenler, öğrenciler, personel, vb) görüş ve perspektiflerinin alınması önemlidir.
Bu durum aynı zamanda verilerin gruplar arasında karşılaştırma yapılmasına da
imkan tanır.
Yaygın olarak kullanılan veri toplama teknikleri arasında anketler, görüşmeler,
grup görüşmeleri, gözlemler ve dokümanlar sayılabilir. Anketler, sayıca daha büyük
gruplardan bilgiyi elde etmeyi sağlar. Görüşmeler, sınırlı sayıda bireylerden
derinlemesine bilgi elde etmeye yarar. Grup görüşmeleri, zamanın az olduğu
durumlarda çok sayıda bireyle aynı anda görüşme imkanı verir. Ancak, grup sinerjisi
dolayısıyla bireysel olarak dile getirilemeyen (akla gelmeyen) bazı fikirler gruptaki
bireylerin görüşlerine bağlı olarak dile getirilebilir. Yani, gruptaki her bireyin görüşü
bir diğer bireyin görüşünün şekillenmesine etki eder. Gözlemler ise davranışlar
üzerine odaklanır. Son olarak, okul tarafından rutin olarak toplanan bilgiler (test
sonuçları, devamsızlıklar, öğrenci bilgi formları, vb dokümanlar) önemli veriler
sağlayabilir.
137
5.1.11.5. Veriler nasıl analiz edilip raporlaştırılacaktır? Veri analiz
sürecinin temel amacı, toplanan verilerin ne anlama geldiğini ve ne tür sonuçları
destekleyeceğini ortaya çıkarmaktır. Anket verileri için genellikle madde ortalama
puanları yeterlidir. Davranışsal veriler için (devamsızlıklar, geç gelmeler, vb) sıklık
ve yüzdelik oranlarının hesaplanması gerekir. Bu tür analizler betimleyicidir,
karşılaştırmalara olanak verir ve gelişim sürecinin yıldan yıla nasıl bir seyir izlediğini
gösterir.
Değerlendirmenin rapor haline getirilmesinin amacı, katılımcılara teknoloji
entegrasyon sürecine ilişkin bilgi vermek ve onların bu bilgiyi öğrencilerle ilgili
günlük uygulamalarında kullanmalarına yardımcı olmaktır. Ancak, değerlendirme
bulgularının
raporlaştırılması,
sadece
verilerin
paylaşımı
amacıyla
sınırlı
tutulmamalıdır. Değerlendirme raporlarının teknolojinin entegrasyonuna ilişkin
etkinlikleri, sonuçları ve geleceğe ilişkin kestirimleri de içermesi gerekir. Ayrıca, bu
tür raporların açık ve anlaşılır bir dil kullanılarak yazılması da önemlidir. Teknoloji
planlama komitesi açısından önemli olan diğer bir husus, raporlaştırmanın
değerlendirmenin sonu olmadığının ve bir defaya mahsus olarak yapılan bir olay
olmadığının farkında olunmasıdır. Buna ek olarak, raporların yazılı olma zorunluluğu
da yoktur; raporlaştırma sözlü, yazılı, görsel veya bunların bir karışımı olarak
yapılabilir. Önemli olan, teknolojik altyapının bütün katılımcılara değerlendirme
bulgularını kısa yoldan, zamanında ve cazip metotlarla sunacak biçimde
oluşturulmasıdır.
5.1.11.6. Sonuçlar kimle/kimlerle, nasıl paylaşılacaktır? Bu aşamada,
değerlendirme sonuçlarından (1) mutlaka haberdar edilmek zorunda olan ve (2)
haberdar edilmesinde fayda görülen bireylere/gruplara ilişkin bir listenin
hazırlanması önemlidir. Bu konuda şu sorular göz önünde bulundurulabilir: (1)
Uygulanan programa ilişkin bireylerin giriş düzeyindeki bilgileri nedir? (2) Program
hakkında ne bilmeleri gerekir? (3) Programa ilişkin bilgilere ne kadar ilgi
duymaktalar ve bu bilgileri öğrenmek için ne kadar zaman ayırabilirler? Örneğin,
eğer kişiler halihazırda program hakkında belli giriş düzeyinde bilgilere sahiplerse,
değerlendirmeye ilişkin sadece spesifik bulguların paylaşılması önemlidir. Benzer
şekilde, eğer bireyler acilen bazı bilgileri öğrenmeye ihtiyaç duyarlarsa, öncelikle
temel bulguların özetini içeren kısa bir not ve daha sonra daha uzun bir rapor
138
sunulabilir. Özetle, aşağıdaki yollar uzun raporlara ek olarak sonuçların
paylaşılmasında kullanılabilir: (1) Kısa not veya mektup göndermek. (2) Telefonla
görüşmek. (3) Sunu yapmak. (4) Bir dergi veya gazetede yayınlamak. (5)
Öğretmenler için bir seminer düzenlemek. (6) Web sayfasında yayınlamak.
5.1.11.7.
Sonuçların
paylaşılmasına
ne
zaman
başlanmalıdır?
Değerlendirme sonuçlarının katılımcılarla paylaşılması önemlidir. Bu bilgi
paylaşımını gerçekleştirmek için bir iletişim planının hazırlanması gerekebilir. Güçlü
bir iletişim planı sayesinde planlama komitesi ve çabaları için geniş tabanlı bir destek
elde edilebilir. Bu bağlamda iletişim çabalarının bir kısmı, katılımcıları öğretim
teknolojisinin faydaları ve teknolojinin öğrenme ve öğretme üzerindeki etkileri
hakkında eğitmek üzerine odaklanabilir. Broşürler, geri bildirim formları ve personel
toplantıları,
teknoloji
planının
başkalarıyla
paylaşılmasını
sağlayan
temel
araçlardandır. Ancak, teknoloji planının iletişimini sağlamak için teknolojiden
olabildiğince yararlanmak da önemlidir (elektronik posta, vb). Sonuçların
paylaşımına, planlama ve uygulama sürecinin en başından (planlama komitesinin
oluşturulması safhasından) başlanmalıdır. Örneğin: Planlama komitesinde görev
alacak temsilcilerin seçimine kim katılmalıdır? vb.
5.2. Özel Konya Esentepe İÖO Teknoloji Profilinin “Seçmeci Okul Teknoloji
Planlama Modeli”ne Göre Ortaya Çıkarılması
Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun resmi İnternet sitesinden
(http://www.esentepe.k12.tr;
Erişim
tarihi:
6
Ağustos
2005)
ve
okul
dokümanlarından (komite tutanakları, vb) elde edilen bilgiler, “Okul Teknoloji Profili
Anketi (OTPA)”nin uygulanmasından elde edilen bulgular ve okuldaki Bilgisayar
Öğretmeniyle gerçekleştirilen “sohbet-tarzı” görüşmelerden elde edilen veriler
“Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” kapsamında değerlendirilerek, Özel
Konya Esentepe İÖO’nun teknoloji profili ortaya çıkarılmıştır. Aşağıda Özel Konya
Esentepe İÖO’na ilişkin olarak elde edilen bütün bu bulgular “Seçmeci Okul
Teknoloji Planlama Modeli”ndeki 11 boyutla ilişkili olarak özetlenmektedir.
139
5.2.1. Boyut 1: Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak
Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun 12 Kasım 2004 tarihinden itibaren
çalışmaya başlayan “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama Çalışma Grubu” adı
altında iki okul idarecisi, Bilgisayar Öğretmeni ve beş öğretmenden oluşan bir
teknoloji komitesi vardır. Ancak, bu komite, her ne kadar “okuldaki bilgisayar ve
öğretim teknolojilerinin kullanımına ilişkin hizmet-içi eğitim kursları düzenlemek ve
bu konuda okul personeline teknik destek sunmak” gibi önemli görevleri üstlenmiş
olsa da, okul için kapsamlı bir teknoloji planı oluşturmayı kendisine amaç
edinmemiştir.
Nitekim, “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” kapsamında Bilgisayar
Öğretmenine gönderilen anket sonuçları, Özel Konya Esentepe İÖO’ndaki teknoloji
entegrasyon çabalarının “sistematik olarak yürütülmediğine” ve “okulun daha geniş
çaplı reform çabalarıyla (örneğin, Çoklu Zeka Teorisi, Proje Tabanlı Öğrenme,
Toplam Kalite Yönetimi, vb) ilişkilendirilmediğine” dikkat çekmektedir. Bilgisayar
öğretmenin de dediği gibi, “Okulun halihazıra kapsamlı bir teknoloji planı yoktur.
Teknolojiye ilişkin yapılan işler, çoğunlukla bölük pörçük bir şekilde ve birbirinden
kopuk olarak yürütülmektedir”. Bu aşamada, özel Konya Esentepe İÖO’ndaki
teknoloji entegrasyon çabalarının daha sistematik bir yapıda yürütülmesini
sağlayacak ve bu çabaların daha etkin bir teknoloji planıyla sonuçlanmasına yardımcı
olacak bir “teknoloji planlama komitesi”nin oluşturulması gerekmektedir.
5.2.2. Boyut 2: Vizyon Geliştirmek
Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu personeli, 31 Temmuz ve 08 Eylül
2000 tarihleri arasında gerçekleştirilen bir hizmet-içi eğitim programına katılmıştır.
Bu programın üç temel hedefi vardı (Saban, 2001): (1) okul personelinin birbirleriyle
kaynaşmasını sağlamak, (2) okul için bir vizyon geliştirmek ve (3) 2000-2001
öğretim yılı için hazırlık yapmak. Söz konusu bu hizmet-içi eğitim programının ilk
haftasında gerçekleştirilen tartışmalar ışığında gelişen “okul vizyonu” aşağıdaki
şekilde özetlenmiştir (Saban, 2001, s. 151):
Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu’nun genel amacı, 6-14 yaş grubu
çocuklara 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen genel amaçlar
140
doğrultusunda, ana dil, yabancı dil, bilim, sanat, genel kültür ve sosyal
etkinlikler açısından zengin bir öğrenme ortamı sağlamaktır. Bu genel amaç
çerçevesinde, Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu, bütün çocukları:
1. Her alanda akademik yönden başarılı;
2. Türkçe’yi etkili olarak kullanabilen;
3. En az bir yabancı dil bilen;
4. Zihinsel, duygusal, sosyal ve fiziksel gelişim yönlerinden sağlıklı;
5. Eleştirel düşünebilen, araştırabilen ve problem çözebilen;
6. Çağın teknolojisini kullanabilen;
7. Başkalarıyla sağlıklı iletişim ve etkileşime girebilen;
8. Ulusal ve evrensel kültürel değerlere saygılı olan;
9. Öğrenmeyi öğrenen ve kendi öğrenmesinden sorumlu olan; ve
10. Kendine güvenen bireyler olarak yetiştirmeyi hedeflemektedir.
Özel
Konya
Esentepe
İÖO’nun
“okul
vizyonu”
analiz
edildiğinde,
“öğrencilerin çağın teknolojisine ayak uydurabilen ve bu teknolojiyi günlük
hayatlarında etkin olarak kullanabilen bireyler olarak yetiştirilmek istendiği” açıkça
görülmektedir. Nitekim, bir sonraki boyutta da ele alınacağı üzere, vizyondaki
teknoloji üzerine yapılan bu vurgu, öğrenciler için geliştirilen teknoloji amaçlarına da
doğrudan yansıtılmıştır. Öte yandan, yukarıda verilen okul vizyonuyla ilişkili okulda
herhangi bir “teknoloji vizyonu” söz konusu değildir. Bu aşamada, Özel Konya
Esentepe İÖO’nun teknolojinin öğretim programına entegrasyonunu açıkça
vurgulayan kapsamlı bir “teknoloji vizyonu” geliştirmesi ve bu vizyonun
gerçekleştirilmesini
sağlayacak
stratejileri
açık
ve
net
olarak
belirlemesi
gerekmektedir.
5.2.3. Boyut 3: Amaç Belirlemek
Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu, T. C. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı
diğer devlet ve özel ilköğretim okullarının da uyguladığı 2492, 2457, 2300, 2089 ve
2551 sayılı Tebliğler Dergisinde belirtilen esaslara uygun olarak, birinci sınıf
düzeyinden sekizinci sınıf düzeyine kadar bütün öğrencilerin bilgisayar-okur
yazarlığı
becerilerini
geliştirmek
amacıyla
“teknolojiye
ilişkin
performans
göstergelerini” halihazırda belirlemiş olup, bu becerileri geliştirmeye çalışmaktadır.
141
Çizelge 5.1, Özel Konya Esentepe İÖO’nun öğrenciler için geliştirdiği teknoloji
okur-yazarlığı performans göstergelerini sunmaktadır.
Bu noktada, Özel Konya Esentepe İÖO’nun söz konusu bu performans
göstergelerini ISTE tarafından geliştirilen ve Bölüm 2’de verilen Çizelge 2.1’deki
“Öğrenciler için Teknoloji Standart Kategorileri”yle ilişkilendirmesi ve Çizelge
2.2’deki “Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri”yle de
paralellik arz edecek şekilde yeniden düzenlemesi ve organize etmesi, bir öneri
olarak getirilebilir. Ayrıca, “öğrenciler için geliştirilen teknoloji okur-yazarlığı
becerilerinin okulun genel vizyonuyla ve okulun teknolojik ihtiyaç analiziyle nasıl
ilişkili olduğunun da ortaya konulması gerekmektedir”.
Çizelge 5.1. Özel Konya Esentepe İÖO’nun Öğrenciler için Geliştirdiği
Teknoloji Okur-Yazarlığı Performans Göstergeleri
1. Sınıf Performans Göstergeleri
1. sınıfı bitiren her öğrenci:
1 Bilgisayarın tanımını yapabilir, bilgisayarın ne işe yaradığını ve hangi amaçlar için
kullanıldığını söyleyebilir, bilgisayarla neler yapabileceğini açıklayabilir.
2 Bilgisayarı oluşturan temel parçaları (kasa, açma/kapama düğmesi, CD sürücüsü,
ekran, klavye, fare, vb) tanıyabilir.
3 Bilgisayarı açabilir, Windows 2000’i çalıştırabilir, Windows 2000’i çalıştırmak için
gerekli olan işlemleri sırasıyla yapabilir, Windows 2000’i kapatabilir.
4 Fareyi kullanabilir (fareyi kullanarak göstergeci istediği yere getirebilir, fare
üzerindeki düğmeleri doğru bir şekilde kullanabilir, vb).
5 Paint programını açabilir (imleci başlat düğmesine getirip tıklayabilir, imleci
programlar seçeneğine getirebilir, imleci donatılar seçeneği üzerine getirebilir,
imleci Paint seçeneği üzerine getirebilir ve programa girebilir, vb).
6 Paint penceresini tanıyabilir (Paint penceresi üzerinde araç kutusunu, renk kutusunu,
çizim alanını ve kapatma düğmesini gösterebilir, vb).
7 Paint araçlarını kullanabilir (araç kutusundan kalem aracını seçip çeşitli çizgiler
çizebilir, istenilen şekilleri silebilir, dikdörtgen, elips, yuvarlatılmış dörtgen
araçlarını kullanarak çeşitli büyüklüklerde şekiller çizebilir, imleci renk kutusuna
götürüp istediği rengi seçebilir, imleci araç kutusuna götürerek renkle doldur aracını
çizilen şekillerden birinin üzerine getirip şekillerin içini boyayabilir, araç
kutusundan çizgi aracını seçip farklı uzunlukta, renkte ve kalınlıklarda çizgiler
çizebilir, vb).
8 WordPad programını açabilir, WordPad programını kullanabilir (adını ve soyadını,
anne-baba adını, vb kısa cümleler yazabilir, enter tuşunu kullanarak satırbaşı
yapabilir, büyük harf kilidini kullanabilir, hatalı yazılmış cümlelerdeki hataları
tespit edebilir, yön tuşlarını kullanarak imleci hatalı harfin sağına/soluna getirip
Delete ve Back Space tuşları ile hatalı harfleri silebilir, silinen harflerin yerine
doğrularını yazabilir, vb).
9 Yazının tipini, boyutunu ve rengini biçimlendirebilir.
142
2. Sınıf Performans Göstergeleri
2. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
6
7
Bilgisayarın nerelerde ve hangi amaçlar için kullanıldığını söyleyebilir.
Bilgisayarı oluşturan temel parçaları tanıyabilir (gösterilen birimin adını söyler, adı
söylenen birimi gösterir, yazıcıyı gösterebilir ve işlevini söyleyebilir, disketi gösterebilir
ve işlevini söyleyebilir, disketi takıp/çıkarabilir, CD sürücüsünü gösterebilir ve işlevini
söyleyebilir, vb).
Fareyi kullanarak imleci ekran üzerinde istenilen yere getirebilir.
Paint programını açabilir (imleci başlat düğmesine getirip tıklayabilir, imleci
programlar seçeneğine getirebilir, imleci donatılar seçeneği üzerine getirebilir, imleci
Paint seçeneği üzerine getirebilir ve programa girebilir, vb).
Görünüm mönüsündeki işlemleri yapabilir. Çizim araçlarını kullanabilir (kıvrım aracını
ve çokgen aracını seçip çeşitli çizgiler çizebilir, vb). Yapılan bir resmi kaydedebilir
(kaydedilen bir çalışmayı aç komutu ile açabilir, kaydedilen bir çalışmanın çıktısını
alabilir, vb). Araç kutusundaki metin aracı ile boş bir resim sayfasına metin ekleyebilir.
WordPad programını kullanabilir. Noktalama işaretlerini kullanarak yazıyı
biçimlendirebilir, bir yazı üzerinde renk, biçim, vb değiştirebilir. Yazılan bir metni
dosya mönüsünü kullanarak kaydedebilir. Paragrafı istenilen özelliklerde
düzenleyebilir. Biçim çubuğunu kullanarak metni ortalayabilir, sola ve sağa
hizalayabilir. Yazılara otomatik tarih ve saat ekleyebilir.
İnternetin ne olduğunu ve İnternetle neler yapılabileceğini bilir, çocuklarla ilgili bir
İnternet sayfasına girebilir (istenilen web sayfasının adresine tıklayabilir, istenilen web
sayfasının adresini yazabilir, açılan sayfa içinde dolaşabilir, vb).
3. Sınıf Performans Göstergeleri
3. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Bilgisayarın nerelerde ve hangi amaçlar için kullanıldığını söyleyebilir.
Denetim masasını kullanabilir (My Computer simgesine tıklayıp denetim masasını
açabilir, vb). Görüntü özelliklerini ayarlayabilir (Display penceresini açabilir, duvar
kağıdını, arka plan desenini, ekran koruyucusunu ayarlayabilir, vb).
Paint programı araç kutusunu kullanabilir (araç kutusunu kullanarak bir şekil çizebilir,
çizilen bir şekli boyayabilir, vb).
Verilen örnekler üzerinde dosya, düzen, görünüm, resim ve renkler mönüsündeki
komutları doğru olarak kullanabilir.
Word programına girebilir, Word penceresi üzerinde başlık çubuğunu, menü çubuğunu,
standart ve biçim araç çubuğunu, cetvel çubuğunu, kaydırma çubuklarını, imleç
çubuğunu ve pencere kontrol düğmelerini gösterebilir.
Araç çubuklarını tanıyabilir (word penceresi üzerinde standart araç çubuğunu
gösterebilir, word penceresi üzerinde biçimlendirme çubuğunu gösterebilir, dosya
mönüsünden yeni, boş bir belge oluşturabilir, oluşturulan metne istenilen yazıyı
yazabilir, yeni oluşturulan bir belgeyi dosya mönüsünden kaydedebilir, vb).
Biçimlendirme çubuğunu kullanarak yazıyı biçimlendirebilir (bir yazının rengini, yazı
tipini ve boyutunu değiştirebilir, bir yazıyı kalın ve yatık yapabilir, bir yazının altını
çizebilir, yazıya resim ekleyebilir, vb).
PowerPoint programını kullanabilir (PowerPoint programına girebilir, programda boş
bir sunu açabilir, programda sunu hazırlayabilir, istenilen özellikte slayt hazırlayabilir,
hazırlanan slaytlara özel efektler verebilir, hazırlanan dosyayı kaydedebilir, daha önce
kaydedilen bir dosyayı açabilir, aynı dosyaya resim ve otomatik şekiller ekleyebilir, vb).
İnternetin ne olduğunu ve İnternette neler yapılabileceğini söyleyebilir, İnternet
Explorer araç çubuğundaki düğmeleri tanıyabilir ve düğmelerin ne işe yaradığını
söyleyebilir, istenilen web adresini doğru bir şekilde yazabilir.
143
4. Sınıf Performans Göstergeleri
4. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
6
Bilgisayarın tarihi hakkında bilgi verebilir, bilgisayarın temel birimlerini söyleyebilir,
bilgisayarın çalışma düzenini anlatabilir, girdi, işlem ve çıkış birimlerini söyleyebilir,
vb.
Denetim masasına girebilir, görüntü özelliklerini istenilen şekilde değiştirebilir, tarih ve
saat ayarlarını değiştirebilir, hesap makinesini kullanabilir.
Word programını açabilir, araç çubuğunu kullanarak paragrafı istenilen biçimde
hizalayabilir, yazılan bir yazıda biçimlendirme çubuğunu kullanarak madde işaretleri ve
numaralandırma yapabilir, yazılan bir yazıda standart araç çubuğunu kullanarak
kopyala-kes-yapıştır yapabilir. Word art özelliğini kullanabilir.
Sayfa ayarları yapabilir (dosya mönüsünden sayfa yapısı komutunu seçip istenilen sayfa
ayarlarını yapabilir, vb). Baskı ön izleme yapabilir (standart araç çubuğunu kullanarak
hazırlanan sayfanın baskı ön izlemesini yapabilir, vb). Çıkış alabilir (durum çubuğunu
kullanarak hazırlanan bir dosyanın çıktısını alabilir, dosya mönüsünden yazdır
komutunu kullanarak çıktı alabilir, vb).
PowerPoint programında sunu hazırlayabilir. Boş sunuya başlık verebilir, biçim
mönüsünden arka plan rengini değiştirebilir, arka planı tüm slaytlara uygulayabilir,
metin kutularını ve metni istediği gibi biçimlendirebilir, slayda resim ekleyebilir, yeni
bir slayt ekleyebilir. Hazırlanan slaytları gösteriye çevirebilir, slayt geçiş özelliklerini
kullanabilir. Özel animasyon ekleyebilir.
İnternette aranan bilgiye ulaşma yollarını söyleyebilir (arama motorlarını doğru bir
biçimde kullanabilir, yeni arama penceresi açabilir, İnternette araştırma yaparken dikkat
edilmesi gereken noktaları söyleyebilir).
5. Sınıf Performans Göstergeleri
5. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
2
4
5
6
7
Donanım ve yazılım kavramlarının ne anlama geldiğini açıklayabilir ve işletim
sistemlerini sayabilir.
Windows 2000 masaüstünü düzenleyebilir ve masaüstünde sağ tuş tıklandığında ekrana
gelen mönüden yeni klasör oluşturabilir.
Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (biçim mönüsünü kullanarak satır aralığı,
büyük harf-küçük harf ayarlarını yapabilir, tablo mönüsünü kullanarak tablo ekleyebilir,
düzen mönüsünü kullanarak bul-değiştir işlemi yapabilir, ekle mönüsünü kullanarak
tarih, saat, simge veya sayfa numarası ekleyebilir, biçim mönüsünü kullanarak
gölgelendirme yapabilir, biçim mönüsünü kullanarak kenarlık veya sayfa kenarlığı
ekleyebilir, vb).
PowerPoint sunusu hazırlayabilir, slayt geçiş özelliklerini kullanabilir, özel animasyon
ekleyebilir.
Excel programını açabilir. Excel programına girebilir. Excel penceresini tanıyabilir.
Excel penceresi üzerinde başlık çubuğunu, ad kutusunu, formül çubuğunu, aktif
hücreyi, çalışma sayfalarını, sütunu ve satırı gösterebilir.
Çalışma sayfasının özelliklerini tanıyabilir. Hücre genişliğini ayarlayabilir, istenilen
hücreyi seçebilir ve hücreye veri girebilir. Eldeki verilerle bir tablo oluşturabilir. Dosya
komutunu kullanarak hazırlanan bir çalışmayı kayıt edebilir.
İnternet tarihi ve hizmetleri hakkında bilgi sahibidir. İnternet için gerekli olan donanımı
tanır. Elektronik postayı, bilgi kaynaklarını, alışveriş işlemlerini ve tartışma gruplarını
tanır.
144
6. Sınıf Performans Göstergeleri
6. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
6
7
8
Bilgisayarlar çalışırken dikkat edilmesi gereken noktaları bilir. Virüsün ne olduğunu ve
virüs bulaşmaması için dikkat edilmesi gerekenleri söyleyebilir. Başlat mönüsüne
komut ekleyebilir, masaüstü ekranında kısayol oluşturabilir, tarih ve saati ayarlayabilir.
Explore (araştır) komutunu kullanabilir. Yeni klasör oluşturabilir. Denetim masasındaki
ayarları tanıyabilir, vb.
Office 2000 programlarını başlatabilir (başlat düğmesini kullanarak istenilen bir
programı açabilir, yeni bir belge oluşturabilir, dosya üzerinde sağ klik yaparak yeniden
adlandır, kopyala ve sil seçeneklerini kullanabilir, vb).
Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (dosya mönüsünden sayfa yapısı ayarlarını
değiştirebilir, sayfa numarası, tarih ve saat ekleyebilir, vb). Word art özelliğini
kullanabilir (ekle mönüsünü açabilir, istenilen Word art seçeneğini seçebilir, vb).
Paragraf düzenleme işlemlerini yapabilir (çizim çubuğunu kullanarak metin kutusu
oluşturabilir, ekle mönüsünü kullanarak simge ekleyebilir, biçim komutunu kullanarak
paragrafın ilk harfini büyütebilir, tablo mönüsünü kullanarak tablo ekleyebilir, tabloya
satır, sütun ekleyebilir, tablo mönüsünden hücreleri birleştir, hücreleri böl komutunu
kullanabilir, vb). İstenilen özelliklerde metin yazabilir.
Excel programını kullanabilir (verileri otomatik sıralayabilir, sayfayı taşıyabilir, grafik
oluşturabilir, basit formüller yazabilir, hücre biçimlendirebilir, vb).
PowerPoint programını kullanarak sunu hazırlayabilir (slaydın arka fonunu
değiştirebilir, slaydı otomatik biçimlendirebilir, canlandırma efektlerini kullanabilir,
hazır sunu deseni açabilir, hazır sunu desenini değiştirebilir, Clipart geliştirebilir, slayt
silme ve kopyalama yapabilir, vb).
Elektronik postayı kullanabilir (bir servisten mail adresi alabilir, mesaj gönderebilir,
mesaja dosya ekleyebilir, gelen mesajlar için klasör oluşturabilir, vb).
7. Sınıf Performans Göstergeleri
7. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
6
7
Bilgisayarı oluşturan temel birimleri tanıyabilir (çevre birimlerini özellikleri ile
söyleyebilir, çoklu ortam, sanal gerçeklik kavramlarını açıklayabilir, vb).
2000 işletim sistemini kullanabilir (denetim masası ayarlarını yapabilir, denetim
masasındaki simgeleri kullanabilir, görev çubuğunu kullanabilir, vb).
İstenilen özelliklerde metin yazabilir. Yeni bir şablon oluşturabilir. Kayıtlı belgeye
şablon uygulayabilir. Sihirbaz’ı kullanabilir. HTML belgesi oluşturabilir. Oluşturulan
belgeye köprü ekleyebilir. Köprüyü kaldırabilir. Köprüler arasında geçiş sağlayabilir.
Metne üst ve alt bilgi yazabilir. Metne dipnot ekleyebilir.
Excel programını kullanabilir (formül, harita ve form oluşturabilir, süzgeci kullanabilir,
çalışma sayfasını bölebilir ve sayfaları düzenleyebilir, vb).
PowerPoint ile sunu hazırlayabilir (sunuya üst bilgi, alt bilgi, ses ve film ekleyebilir,
sunuya nesne ekleyebilir, format değiştirebilir, seçenekler penceresini kullanabilir,
sunuya tablo ve grafik ekleyebilir, vb).
Veri tabanı yapısını oluşturabilir. Alan sütunu ekleyebilir. Kayıtlı veri tabanını açabilirbiçimlendirebilir. Sütun dondurabilir. Alfabetik sıralama yapabilir. Kayıt göstergecini,
veri tabanı ve form sihirbazını kullanabilir. Tablodaki bir kayda girebilir. Satır ve sütun
boyutunu değiştirebilir. Veri tabanını onarabilir.
İnternetin işleyişini kavrayabilir (İnternet hizmetlerini söyleyebilir, FTP - dosya
aktarma protokolü - hakkında bilgi sahibidir, İnternete bağlanıp arama servislerini
kullanabilir, bilgiye ulaşırken izlenecek yolu kavrar, elektronik postayı etkili
kullanabilir, aktarmalı sohbeti (IRC) ve aktarmalı mesajı (ICQ) kullanabilir, vb).
145
8. Sınıf Performans Göstergeleri
8. sınıfı bitiren her öğrenci:
1
2
3
4
5
İnternetin işleyişini kavrayabilir. İnternette aranılan bilgiye ulaşabilir. İnternet hizmetlerini
söyleyebilir. İnternete bağlanmak için gerekli olan özellikleri söyleyebilir. Arama
servislerini kullanabilir. Bilgiye ulaşırken izlenecek yolu kavrar.
Elektronik postayı etkili kullanabilir. Elektronik posta adresinin özelliklerini söyleyebilir. Epostanın nasıl çalıştığını açıklayabilir. E-posta gönderebilir. Aktarmalı sohbeti (IRC) ve
aktarmalı mesajı (ICQ) kullanabilir.
Dosya transfer protokolünün işleyişini kavrayabilir (FTP’nin ne olduğunu söyleyebilir, FTP
istemcilerinin nasıl çalıştığını açıklayabilir, sıkıştırılmış dosya kavramını açıklayabilir,
dosya sıkıştırma işlemini yapabilir, vb).
İnternetin işleyişini kavrayabilir. WWW’nin işlevini söyleyebilir. Web sayfalarının
özelliklerini tanır. URL’in işlevini söyler. İnternette aranılan bilgiye ulaşabilir. İstenilen bir
web sayfasını bulur. Arama araçlarını tanır. Arama motorlarını kullanabilir. Arama
yaparken bağlaçlar ve işleçleri kullanabilir. İnternet rehberlerini kullanabilir. İnternetteki
güvenlik kurallarını bilir.
Web sayfası hazırlayabilir. Web sayfalarının hazırlanma nedenlerini söyleyebilir. HTML
dilinin ne olduğunu söyleyebilir. HTML dilini kullanabilir. HTML dilini kullanarak bir web
sayfası geliştirebilir.
5.2.4. Boyut 4: Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek
Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknolojik ihtiyaç analizi başlıca iki boyutta
gerçekleştirilmiştir: (a) okulun teknolojik altyapısına (yazılım ve donanım) ilişkin
ihtiyaç analizi ve (b) personelin teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analizi.
5.2.4.1. Okulun teknolojik altyapısına (yazılım ve donanım) ilişkin ihtiyaç
analizi. Özel Konya Esentepe İÖO’nun “teknolojik altyapısıyla ilgili ihtiyaç
analizine ilişkin olarak” OTPA’dan elde edilen verilere göre, okul personeli, “okulda
öğrenci kullanımı için yeterli sayıda ve nitelikte bilgisayarın bulunmadığını”
düşünmektedir. Buna ek olarak, okulda İnternet erişimine ilişkin olarak, birçok
öğretmen İnternetin çok yavaş olmasından şikayet etmekte ve bu durumdan dolayı da
serzenişte bulunmaktadır. Bir öğretmenin de vurguladığı üzere:
“İnternette
araştırma
yapacağım
ya
da
velileri
elektronik
postayla
bilgilendireceğim zamanlarda, İnternetin yavaş çalışması vakit kaybına sebep
oluyor. Bu durum beni çok sıkıyor”.
2005-2006 öğretim yılı itibariyle Özel Konya Esentepe İÖO’nun yazılım ve
donanım ekipmanı, Çizelge 5.2 ve Çizelge 5.3’te verilmektedir.
146
Çizelge 5.2. Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu Teknoloji Ekipmanı
Sekreter
Ana bilgisayar
Odası
Müdür, Müdür
Yardımcısı
Memurlar Odası
Rehberlik
1
Öğretmenler
Odası
3
Veli Odası
2
Fen Laboratuarı
15
Çok amaçlı
salon
1
Yönetim ve Destek Ofisleri
Kütüphane
3
Proje
Laboratuarı
2
Bilgisayar
Laboratuarı
15
Beden Eğitimi
Salonu
1
1
1
Drama Dersliği
3
3
3
Müzik Dersliği
2
2
Resim Dersliği
Almanca
Dersliği
15
15
15
Laboratuar
İş Eğitimi
Dersliği
İngilizce Dersliği
İnternet Bağlantı Şekli
ADSL
Çevre Birimleri
Nokta Vuruşlu Yazıcı
Lazer Yazıcı
Tarayıcı
Hoparlör
Mikrofon
Data Show
Video Kamera
Web Cam
Sürücüler
3,5'' Floppy
CD-ROM
DVD
CD Writer
DVD Writer
Lisanslı Yazılımlar
Eğitim Yazılımları
Okul Yönetim Yazılımları
Bordro Muhasebe Yazılımları
Ofis Yazılımları
Anasınıfı
Tepegöz
Televizyon
VCD (Video CD)
DVD (Digital Video Disc)
Kasetçalar
Sınıflar
Derslikler
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
25
25
1
1
1
26
2
1
1
1
1
1
2
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
2
2
1
1
1
1
2
2
2
2
1
1
3
2
2
1
10
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
147
Çizelge 5.3. Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu Bilgisayar Bilgileri
1
1
2
1
2
2
Rehberlik
Memurlar Odası
Müdür, Müdür
Yardımcısı
Ana bilgisayar
Odası
Sekreter
Öğretmenler
Odası
Veli Odası
Fen Laboratuarı
1
Yönetim ve Destek Ofisleri
Çok amaçlı salon
25
Kütüphane
Beden Eğitimi
Salonu
Proje
Laboratuarı
1
Drama Dersliği
Müzik Dersliği
Resim Dersliği
İş Eğitimi
Dersliği
Almanca Dersliği
İngilizce Dersliği
1
Laboratuar
Bilgisayar
Laboratuarı
Bilgisayar Türü
Multimedya
Server
Diz üstü
Bellek (RAM
64 MB -128 MB
128 MB – 256 MB
256 MB – 512 MB
Mikroişlemci Tipi
Intel (CISC) Tabanlı
Mikroişlemci Hızı (Mhz)
400 Mhz – 500 Mhz
Sabit Disk Büyüklüğü (GB)
10 GB - 20 GB
Monitör
15" Renkli Tüplü
17" Renkli Tüplü
Flat Panel (LCD)
Garanti Durumu
2 Yıl Garantili
Alım Kaynağı
Öz kaynaklar (Yerel)
Marka
OEM (Toplama)
Acer
İşletim Sistemi
Windows 98
Linux
Anasınıfı
Sınıflar
Derslikler
1
1
1
1
24
2
1
1
2
1
1
1
2
1
1
2
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
24
1
1
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
26
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
25
1
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
1
25
1
1
1
1
2
1
1
2
2
1
148
Özel Konya Esentepe İÖO’nun 2005-2006 öğretim yılı itibariyle sahip olduğu
teknolojik altyapı ihtiyacı, okulun Bilgisayar Öğretmeni tarafından 15 Şubat 2006
tarihinde okul müdürlüğüne hitaben yazılan dilekçede aşağıdaki şekilde üç alt başlık
altında ifade edilmiştir:
Bilgisayar laboratuvarına ilişkin ihtiyaçlar: Bilgisayar laboratuvarında okulun
açıldığı 2000 yılında öğrenciler için alınan 24 adet bilgisayar bulunmaktadır. Bu
bilgisayarlar şu anda üretimi olmayan ve güncelleştirilmesi de yeni bir bilgisayar
maliyetini bulan PIII 500 işlemci, 64 MB PC 100 SDRAM ve 10 GB eski sistem
HDD özelliklerine sahiptir. Bu özelliklere sahip bilgisayarlarda sadece Windows 98
İşletim Sistemi ve Office 97 programı çalışabilmektedir. Günümüzde bu programlar
artık güncelliğini yitirmiştir. Gelişen teknolojiyle birlikte, bilgisayar eğitiminde
Windows XP ve Office XP eğitimine geçilmiş olup, okula yeni gelen eğitim
yazılımlarının ve programlarının Windows XP ve Office XP ortamında çalışması
gerekmektedir. Bundan dolayı, Bilgisayar laboratuvarında yeni bir donanıma ve
teknolojik yapılanmaya ihtiyaç vardır.
İnternet kullanımına ilişkin ihtiyaçlar: Okulda halen Türk Telekomdan temin
edilen 1 adet ADSL hattı mevcuttur. Mevcut olan bu tek hattı, toplam 60 bilgisayar
kullanmaktadır. ADSL hattı bu sayıdaki bilgisayarı kaldıramamakta olup, İnternetin
hızı çok yavaş ve sık sık kesintiye uğramaktadır. İnternet sorununun çözülmesi için
üç alternatif yol önerilmektedir: (1) Türk Telekomdan temin edilen ADSL hattı hızı
ve kapasitesinin yükseltilmesi, (2) Selçuk Üniversitesi Bilgi İşlem Merkezinden
kablolu İnternet bağlantısı yapılması veya (3) Selçuk Üniversitesi Bilgi İşlem
Merkezinden kablosuz İnternet bağlantısı yapılması.
Sınıflardaki bilişim teknolojilerine ilişkin ihtiyaçlar: Şu an okulda Bilgisayar
Laboratuvarında, Fen Bilgisi Laboratuvarında ve İngilizce Dersliklerinin sadece
birinde İnternet hattıyla birlikte bir adet Bilgisayar ve bir adet Projeksiyon cihazı
bulunmaktadır. Bu tür teknolojilerin diğer dersliklerde ve sınıflarda da (her sınıfta
en az 1 adet bilgisayar, 1 adet İnternet hattı ve 1 adet projeksiyon cihazı)
bulunması
zorunludur.
Bu
sayede,
zümre
öğretmenleri
ortak
sunumlar
hazırlayabilecekleri gibi, dersleriyle ilgili materyalleri İnternet üzerinden anında
yayınlayabilmeleri, ders konularıyla ilgili kaynak taraması gerçekleştirebilmeleri ve
öğrencilere yönelik sanal ortamda ders işlemeleri mümkün olabilecektir.
149
5.2.4.2. Personelin teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analizi. Özel
Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanımına yönelik ihtiyaç analiziyle
ilgili olarak” OTPA’da yer alan “Aşağıdaki teknoloji kullanım düzeylerini göz
önünde bulundurduğunuzda, kendinizi daha çok hangi düzeyde görmektesiniz?”
sorusuna verilen cevaplar Tablo 5.1’de gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya
Esentepe İÖO’nda görev yapan personelin yaklaşık %95’i teknoloji kullanımı
konusunda “Giriş” (%36.1), “Benimseme” (%38.9) ve “Adapte olma” (%19.4)
düzeylerinde oldukları görülmektedir. Bu durum, okuldaki öğretim personelinin
teknolojiyi öğretme-öğrenme sürecine etkin bir şekilde entegre etmek için yeterli
düzeyde bilgi ve beceriye sahip olmadığına ilişkin önemli veriler sunmaktadır.
Tablo 5.1. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji Kullanım
Düzeyleri
Teknoloji Kullanım Düzeyleri
Düzey Adı
Düzey Açılımı
Teknolojiyi kullanma konusunda tecrübesiz, ama istekli
Giriş
olmak. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknolojiyi ya çok
az kullanmakta veya hiç kullanmamaktadır.
Benimseme Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için
kullanmak. Bu aşamada olan bir eğitimcinin teknoloji
kullanımı, genellikle öğrenme-öğretme sürecinden
soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşmektedir.
Teknolojiyi öğrenme etkinliklerine entegre etmek. Bu
Adapte
aşamada olan bir eğitimci, teknolojinin kendisinin ve
olma
öğrencilerin üretkenliğini geliştirmedeki potansiyelini
fark etmeye başlamıştır.
Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni öğretim
Kendine
yaklaşımlarını ve stratejilerini geliştirmek. Bu aşamada
mal etme
olan bir eğitimci, teknoloji kullanımı konusunda
kendisini oldukça rahat hissetmektedir ve teknolojiyi
okulun öğretim programına tamamıyla entegre etmiştir.
Teknoloji araçlarının yeni kullanımlarını keşfetmek.
Yeni
Bu aşamada olan bir eğitimci, yapmakta olduğu rutin
kullanım
etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha farklı ve yeni
alanlarını
yollarla nasıl ele alacağını düşünmeye başlamıştır.
keşfetme
f (%)
13 (36.1)
14 (38.9)
7 (19.4)
1 (2.8)
1 (2.8)
5.2.5. Boyut 5: Eylem Planı Geliştirmek
Özel Konya Esentepe İÖO’nda “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama
Çalışma Grubu”nun 12 Kasım 2004, 2 Şubat 2005 ve 15 Mart 2005 tarihlerinde
hazırladığı “tutanaklar” ve okulun Bilgisayar Öğretmeni tarafından 15 Şubat 2006
150
tarihinde okul müdürlüğüne hitaben yazılan “dilekçe” birer “eylem planı” olarak
değerlendirilebilir. Ancak, bu iki tür doküman da bir eylem planının bütün
özelliklerini tam olarak içermemektedir. Çünkü, her iş ya da görevin başlama ve sona
erme zamanı, kimin sorumlu olacağı, maliyeti, parasal kaynakların nasıl temin
edileceği, vb unsurlar bir eylem planında detaylı olarak yer almalıdır. Ayrıca, eylem
planı için bir zaman çizelgesi geliştirilmelidir. Söz konusu bu zaman çizelgesinde,
zamanın ve kaynakların dağılımıyla birlikte neyin, ne zaman, kim tarafından
başarılacağının spesifik olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Yine de, Özel Konya Esentepe İÖO’nda “Teknoloji ve Proje Geliştirme,
Uygulama Çalışma Grubu”nun gerçekleştirdiği faaliyetlerine ilişkin olarak tutulan
tutanaklardaki kararlar incelendiğinde, okulun bu hususta belli bir aşama kaydettiği
varsayılabilir. Bu noktada, bu komite tarafından atılabilecek ilk ve en önemli adım
ise, alınan kararları sistematik bir şekilde belli bir takvime bağlaması ve eylem
planında açık ve net bir şekilde göstermesidir. Ayrıca, belirtilen işlerin/görevlerin
kimler tarafından ne zaman yerine getirileceği, bu işlerin/görevlerin/sorumlulukların
yerine getirilip getirilmediğinin kimler tarafından nasıl denetleneceği, eylem
planında belirtilen işlerin/görevlerin maliyetinin ne olacağı, vb konularda eylem
planında gerekli bilgiler yer almalıdır.
5.2.6. Boyut 6: Bütçeyi Organize Etmek
Özel Konya Esentepe İÖO’nun varolan fiziki durumu göz önünde
bulundurularak okuldaki İnternet bağlantıları gözden geçirilip, ek İnternet, Ethernet
ve telefon hattı döşenmeli ve/veya kablosuz İnternet hatları sağlanmalıdır. İnternet
hatlarının hızı okuldaki bilgisayarların sayısı ve verimliliği düşünülerek 2048 kbps
hızında olmalıdır. Varolan donanım gözden geçirilip ihtiyaca yönelik yeni donanım
temin edilmelidir. Okuldaki öğretmenlerden ve bilgisayar öğretmeninden elde edilen
bilgiler ışığında, okulda ivedilikle ele alınması gereken (1) altyapı, (2) donanım, (3)
bakım ve onarım ve (4) profesyonel gelişim hizmetlerinin maliyeti aşağıdaki gibi
hesaplanmıştır (bkz. Çizelge 5.4).
151
Çizelge 5.4. Özel Konya Esentepe İÖO İçin Bütçe Planı
Kategori
Altyapı
Donanım
Profesyonel
Gelişim
Bakım ve
Onarım
Harcama Kalemleri
Kablolama + işçilik
2x32’lik switch
Kablosuz İnternet
ADSL İnternet Bağlantısı (Yıllık)
Ara Toplam
TV kartlı, DVD-RW’lı, Intel 3.7 GHZ veya dengi
işlemcili, 200 GB hard diskli , 2 GB RAM’ı ve 17” Flat
ekranı olan bir masaüstü bilgisayar
Fotokopi, faks, tarayıcı özelliği olan bir lazer yazıcı
Projektör
Teknoloji odası: 18 bilgisayar + 2 çok fonksiyonlu yazıcı
+ 1 projeksiyon makinesi
Bilgisayar laboratuarı: 25 bilgisayar + 1 çok fonksiyonlu
yazıcı + 1 projeksiyon makinesi
İngilizce derslikleri (4 adet): 4 bilgisayar + 4 çok
fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi
Fen ve teknoloji laboratuarı: 1 bilgisayar + 1 çok
fonksiyonlu yazıcı + 1 projeksiyon makinesi
Müzik, resim, drama ve rehberlik odaları: 4 bilgisayar
+ 4 çok fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi
Arşiv, kütüphane ve idari odalar: 4 bilgisayar + 4 çok
fonksiyonlu yazıcı + 4 projeksiyon makinesi
Sınıf/derslik (Anasınıfı ile birlikte 19 adet): 19
bilgisayar + 19 çok fonksiyonlu yazıcı + 19 projeksiyon
makinesi
Ara Toplam
Profesyonel gelişim giderleri (yıllık)
Ara Toplam
Bakım ve onarım giderleri (yıllık)
Ara Toplam
Genel Toplam
1 $ = 1,35 YTL; 1 € = 1,65 YTL
Maliyet
1750 YTL
250 YTL
810 YTL
3000 YTL
5810 YTL
1350 YTL
540 YTL
2145 YTL
27525 YTL
37115 YTL
16140 YTL
4035 YTL
16140 YTL
16140 YTL
76665 YTL
197795 YTL
1000 YTL
1000 YTL
6750 YTL
6750 YTL
211355 YTL
5.2.7. Boyut 7: Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek
Okulların genel olarak teknolojik altyapılarını inşa etme ihtiyaçları, Özel
Konya Esentepe İÖO’ndaki bir öğretmen tarafından şu şekilde vurgulanmaktadır:
“Teknolojik materyallerin sürekli olarak çoğaltılması ve çeşitlendirilmesi ve
mevcut olanların da revizyon geçirmesi gerekir. Eğitime yönelik ve öğrenmeyi
kolaylaştırıcı özellikteki teknoloji desteklenmeli ve olanaklar daha da
152
arttırılmalıdır. Sınıflarımızın teknolojik imkanları zenginleştirilmeli ve proje
kaynaklı ödevler öğrencilere çok rahat olarak hazırlatılabilmeli ve sınıfta
sunulabilmelidir. Teknolojik imkanlar için hiçbir masraftan kaçınılmamalıdır,
çünkü eğitim ve öğretimde çağ ötesini yakalamak bence teknolojide saklıdır ve
bunun farkına da bir an önce varmak gerek.”
Başka bir öğretmene göre de “. . . her sınıfta bir projeksiyon makinesi ve
bilgisayar bulunmalıdır. Öğretmen derste öğretim teknolojisinden maksimum
düzeyde yararlanmalıdır. Görsel sunumlar, slaytlar, anlatımda kullanılmalı ve bu
sayede ders anlatımı zenginleştirilmelidir.”
Özel Konya İÖO’ndaki teknoloji entegrasyonuna özgü olarak ise, bir öğretmen
görüşlerini şu şekilde ifade etmiştir:
“Okulda teknoloji kullanımı bana göre hala yeterli değil. Bunda öğrenme
eksikliklerinin etkisi olduğu gibi, aynı zamanda materyal eksikliklerinin de
etkisi var. Sınıfımda kullanmak istediğim bazı teknolojik araçları (bilgisayar,
DVD, TV, CD çalar) henüz bu sene alabilmem nedeniyle verimli kullanmaya
yeni geçebildim. Bunun yanı sıra halen bir takım eksiklikler nedeniyle
uygulamayı
düşündüğüm
bazı
etkinlikleri
yeterli
derecede
gerçekleştiremiyorum.”
Teknoloji planlaması ve entegrasyonu sürecinde okul ortamının dikkate
alınması gerektiği prensibinden hareketle, Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknolojik
altyapısının aşağıdaki kriterler/öneriler doğrultusunda yeniden ele alınması büyük
önem arz etmektedir:
•
Her sınıfa beş öğrenciye bir bilgisayar olmak üzere İnternet ağı, TV kartı,
DVD kaydedicisi olan bilgisayarlar, bir projeksiyon makinesi, bir tarayıcı
ve bir lazer yazıcı yerleştirilmelidir.
•
Okulda öğretim personelinin kullanımına açık bir teknoloji odası
kurulmalıdır. Bu teknoloji odasında sayısı 36 olan idareci ve öğretmen
ihtiyacını karşılayabilecek 18 adet İnternet ağı, TV kartı, DVD kaydedicisi
olan bilgisayar, bir projeksiyon makinesi, beş adet bilgisayarlara
paylaştırılmış tarayıcı ve lazer yazıcı ve iki adet fotokopi ve faks makinesi
yerleştirilmelidir.
153
•
Okuldaki yönetici, ofis, öğretmen odalarındaki bilgisayarlarla birlikte
okulun bilgisayar laboratuvarında öğrenci kullanımı için varolan 24 adet
bilgisayarın donanımının ve yazılımının güncellenmesi gerekmektedir.
•
Okuldaki İnternet bağlantıları gözden geçirilip, her odaya İnternet,
Ethernet, telefon hattı döşenmeli ve kablosuz İnternet hatları sağlanmalıdır.
İnternet hatlarının hızı okuldaki bilgisayarların sayısı ve verimliliği
düşünülerek 2048 kbps hızında olmalıdır. Tüm bu altyapı döşenirken de,
binanın ağ yapısının ve elektrik tesisatının güvenliği göz önünde
bulundurulmalıdır.
•
Öğrenci bilgisayarlarına masaüstünün güvenliği (silinme ve program
kayıplarını engellemek) için bilgisayar her açıldığında sistemi yeniden
yükleyen güvenlik programları (Recovery, Deepfreeze, vb) yüklenmelidir.
•
Teknoloji komitesinin yazılım ve donanımın her sene güncellenme
ihtiyacını kararlaştırmak için süreklilik arz eden bir değerlendirme
anlayışını benimsemesi gerekmektedir.
5.2.8. Boyut 8: Profesyonel Gelişimi Planlamak
Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “profesyonel gelişim ihtiyacını ortaya
koymak” için OTPA’da çeşitli sorular sorulmuştur. Örneğin: okul personelinin
kullanabildiği teknolojik araçlara ilişkin veriler Tablo 5.2’de gösterilmektedir.
Tablo 5.2. Özel Konya Esentepe İÖO’nda Kullanılabilen Teknolojik Araçlar
Teknolojik Araçlar
CD-ROM sürücüsü
CD-ROM kaydedici
Tarayıcı
Dijital kamera
VCR, VCD, DVD oynatıcıları
Tepegöz
Projeksiyon cihazı
Biliyorum
f (%)
24 (66.7)
14 (38.9)
17 (47.2)
17 (47.2)
26 (72.2)
28 (77.8)
7 (19.4)
Bilmiyorum
f (%)
12 (33.3)
22 (61.1)
19 (52,8)
19 (52.8)
10 (27.8)
8 (22.2)
29 (81.6)
Tablo 5.2’ye göre, Özel Konya Esentepe İÖO personeli tarafından en iyi olarak
bilinen ve kullanılabilen teknolojik araçlar arasında sırasıyla “tepegöz” (%77.8),
154
“VCR, VCD, DVD oynatıcıları” (%72.2) ve “CD-ROM sürücüsü” (%66.7) yer
almaktadır. En az bilinen (%19.4) ve bu nedenle belki de okulda en az kullanılan
teknolojik araç ise, “Projeksiyon cihazı”dır.
Ayrıca, katılımcıların İnterneti kullanma nedenleri analiz edildiğinde, Özel
Konya Esentepe İÖO personelinin İnterneti en çok “web taraması” (%61.1), “ders
planı örnekleri” (%61.1), “elektronik posta” (%58.3), “basın-yayın takibi” (%52.8), vb
amaçlar için kullandıkları ortaya çıkmıştır (bkz. Tablo 5.3).
Tablo 5.3. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin İnterneti Kullanma
Nedenleri
İnterneti Kullanma Nedenleri
WEB taraması
Elektronik posta
Basın-yayın takibi
Ders planı örnekleri
Oyunlar
Söyleşi, sohbet odaları
Evet
f (%)
22 (61.1)
21 (58.3)
19 (52.8)
22 (61.1)
6 (16.7)
9 (25)
Hayır
f (%)
14 (38.9)
15 (41.7)
17 (47.2)
14 (38.9)
30 (83.3)
27 (75)
Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanmayı nasıl
öğrendiğine ilişkin veriler” Tablo 5.4’te gösterilmektedir.
Tablo 5.4. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji Kullanmayı
Öğrenme Yolları
Teknoloji Kullanmayı Öğrenme Yolları
Deneme-yanılma yoluyla
Okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak
Okul dışı seminerlere ve konferanslara katılarak
Yüksek öğretimdeki derslerle (yüksek lisans, vb)
Meslektaşlarımdan yardım alarak
Okuldaki bilgisayar öğretmenine danışarak
Evet
f (%)
23 (63.9)
17 (47.2)
7 (19.4)
12 (33.3)
11 (30.6)
18 (50)
Hayır
f (%)
13 (36.1)
19 (52.8)
29 (80.6)
24 (66.7)
25 (69.4)
18 (50)
Tablo 5.4’e göre, Özel Konya Esentepe İÖO personelinin büyük bir çoğunluğu
teknolojiyi, “deneme-yanılma yoluyla” (%63.9), “okuldaki bilgisayar öğretmenine
danışarak” (%50) ve “okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak” (%47.2)
öğrendiklerini belirtmişlerdir. Bu veriler, aynı zamanda, katılımcıların teknolojik
amaçlı olarak yeterli miktarda “okul dışı seminerlere ve konferanslara katılma”
155
(%19.4) fırsatını bulamadıklarını ve teknoloji konusunda “meslektaşlarından yeterli
düzeyde yardım almadıklarını” (%30.6) da göstermektedir.
Buna ek olarak, katılımcıların çeşitli “bilgisayar ve öğretim teknolojileri
yeterlik alanlarına ilişkin olarak kendilerini ne derece yeterli gördükleri”yle ilgili
sorulan bir soruya verdileri cevaplar Tablo 5.5’te gösterilmektedir. Buna göre, Özel
Konya Esentepe İÖO personeli, “Yerel Ağda ve İnternette Yayınlama”, “Masaüstü
Yayıncılık”, “Web Tabanlı Öğrenme Programları (WebQuests, Enquiry, vb)”, vb
birçok ileri düzey teknoloji yeterlik alanlarının yanında, “Dosya Yönetimi”, “Kelimeİşlem Programı”, “Elektronik Posta”, vb birçok temel bilgisayar becerileri
konularında da kendilerini oldukça yetersiz düzeyde bulduklarını dile getirmişlerdir
(düzeylerin açılımı için bkz. OTPA, Soru 17). Bu yeterlik alanları, aynı zamanda,
katılımcıların teknoloji kullanımına ilişkin olarak ihtiyaç duydukları hizmet-içi
eğitim alanlarına da işaret etmektedir (yeterlik alanlarındaki düzeylerin açılımları
için bkz. OTPA, Soru 17)..
Tablo 5.5. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Bilgisayar ve Öğretim
Teknolojileri Yeterlik Alanlarına İlişkin Algıları
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Yeterlik Alanları
Temel Bilgisayar Kullanımı
Dosya Yönetimi
Kelime-İşlem Programı
Elektronik Posta
İnternet Kullanımı
Hesap Çizelgesi Programı
Teknolojik Sunum
Grafikler
Masaüstü Yayıncılık
Dijital Video
Grafik Tasarım Programları (Inspiration, Kidspiration, vb)
Web Tabanlı Öğrenme Programları (WebQuests, Enquiry, vb)
Yerel Ağda ve İnternette Yayınlama
Multimedya Projeleri
X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma
1=Düzey 1
5=Düzey 5
X (SS)
2.39 (1.15)
2.44 (1.25)
2.19 (1.04)
2.17 (1.08)
2.36 (1.10)
1.78 (1.12)
1.94 (1.07)
1.78 (1.05)
1.50 (.91)
1.61 (.93)
1.61 (.90)
1.53 (.88)
1.33 (.79)
1.53 (1.00)
Katılımcıların “hangi teknoloji yeterlik alanlarında daha çok hizmet-içi eğitime
gereksinim duyduklarını belirlemeye ilişkin olarak” sorulan bir soruya verdileri
cevaplar Tablo 5.6’da gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO’nda
156
görev yapan personelin en çok “Teknolojiyi öğretim programına entegre etme”
(%66.7) ve en az da “Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma” (%33.3)
konularında hizmet-içi eğitime ihtiyaç duyduğu görülmektedir. Öte yandan, Tablo
5.6’daki teknoloji kullanım alanları göz önünde bulundurulduğunda, okuldaki
personelin yaklaşık yarıya yakını bu alanların tümünde hizmet-içi eğitime gereksinim
duyduğunu dile getirmiştir.
Tablo 5.6. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojiye İlişkin Hizmetiçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Alanlar
Hizmet-İçi Eğitim Gereksinimi Duyulan Teknoloji Kullanım
Alanları
Temel bilgisayar becerileri (programlara erişim, çıktı almak, vb)
Elektronik postayı kullanma (mesaj yazma ve yollama, mesaja
dosya ekleme, vb)
İnterneti kullanma (araştırma yapmak, dosya indirmek, vb)
Spesifik yazılım programlarını kullanma (PowerPoint, vb)
Teknolojiyi öğretim programına entegre etme
Teknolojiyi farklı öğrenme stillerine sahip öğrenciler için
kullanma
Teknolojiyi üretim araçları olarak kullanma
Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma
Teknolojiyi öğrenci çalışmalarını ve ürünlerini değerlendirmek
için kullanma
Evet
f (%)
17 (47.2)
16 (44.4)
Hayır
f (%)
19 (52.8)
20 (55.6)
14 (38.9)
16 (44.4)
24 (66.7)
17 (47.2)
22 (61.1)
20 (55.6)
12 (33.3)
19 (52.8)
16 (44.4)
12 (33.3)
14 (38.9)
20 (55.6)
24 (66.7)
22 (61.1)
Bu aşamada görülmektedir ki, “Özel Konya Esentepe İÖO’nun öğretmenler ve
diğer personel için teknoloji okur-yazarlığı becerilerini de geliştirmesi önemlidir”.
Bu amaç için, yine ISTE tarafından geliştirilen ve Bölüm 6 Çizelge 1 ve Çizelge 2’de
verilen, öğretmenler için teknoloji standart kategorileri ve performans göstergeleri
analiz edilebilir.
5.2.9. Boyut 9: Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek
2005-2006 öğretim yılı itibariyle “Teknoloji ve Proje Geliştirme, Uygulama
Çalışma Grubu” tarafından okuldaki çeşitli sosyal faaliyetlere ilişkin olarak sağlanan
teknik destek aşağıdaki alanlarda ve yollarla gerçekleştirilmiştir: “Belirli Gün ve
Haftalar”, “Ulusal Bayramlar”, “Tiyatro Gecesi”, “Okuma Bayramı”, “İngilizce
Gecesi”, “Müzik Gecesi”, “İş Eğitimi ve Resim Çalışmaları Sergisi”, “Bilim Şenliği”,
“Okul Web Sayfası”, “Okul Bilgisayar Laboratuarı”, “Okul Eğitim Teknolojisi ve
Materyalleri”, vb birçok faaliyet için oyun efektleri, müzik CD çalışmaları, ses ve
157
görüntü sistemleri, ışık ve ses tertibatı, elektriksel altyapı ve donanım, Datashow,
Barkovizyon, kamera sistemleri, ÜN TV Canlı Yayın programı desteği, velilerle
elektronik posta iletişim sistemi, Web tabanlı iletişim çalışması, Çoklu Zekaya ilişkin
tanıtım brifingleri, yabancı dil laboratuar sistemi teknik ve yazılım desteği, vb
yollarla teknik destek sağlanmıştır.
Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “teknoloji kullanımına ilişkin okuldaki
teknik destekle ilgili algılarını ortaya koymak” için OTPA’da iki soru sorulmuştur.
Birinci soru, katılımcıların “teknoloji kullanımı konusunda yardıma ihtiyaç
duyduklarında kime/kimlere başvurdukları”yla ilgilidir. Bu soruya verilen cevaplar
Tablo 5.7’de gösterilmektedir.
Tablo 5.7. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojiye İlişkin Yardım
İçin Başvurduğu Kişiler
Teknolojik Yardım için Başvurulan Kişiler
Okuldaki bilgisayar öğretmeni
Zümre öğretmenleri
Kütüphaneci
Yöneticiler (müdür, müdür yardımcısı, vb)
Sınıfımdaki öğrenciler
Evet
f (%)
33 (91.7)
11 (30.6)
2 (5.6)
3 (8.3)
4 (11.1)
Hayır
f (%)
3 (8.3)
25 (69.4)
34 (94.4)
33 (91.7)
32 (88.9)
Tablo 5.7’ye göre, Özel Konya Esentepe İÖO’nda görev yapan personelin onda
dokuzundan fazlası (%91.7) okuldaki Bilgisayar Öğretmenini teknolojik sorunlarla
başa çıkmada temel bir başvuru kaynağı olarak algılamakta ve kullanmaktadır. Bu
verilerin en çarpıcı yanı ise okuldaki yönetim ve destek personelinin (kütüphaneci,
medya uzmanı, vb) teknolojiye ilişkin teknik desteği sağlamada yetersiz olduğudur.
Kapsamlı okul reform çabalarının başarısı için yöneticilerin ve medya uzmanlarının
rolleri göz önünde bulundurulduğunda, medya uzmanlarının teknoloji konusunda
yüksek düzeyde yeterli/ehil olmaları ve yöneticilerin de iyi bir teknoloji anlayışına
sahip olmaları büyük önem arz etmektedir.
Bu sonuçlara bağlı olarak, Özel Konya Esentepe İÖO için, okulun teknolojik
altyapısını organize edecek, okulda varolan teknolojinin bakım ve onarımından
sorumlu olacak ve öğretim/yönetim personeline gerekli teknik desteği sağlayacak bir
teknoloji koordinatörünün işe alınması önerilebilir.
158
Bu bağlamda, “okuldaki teknik desteğe ilişkin algıların ortaya çıkarılması”yla
ilgili olarak sorulan ikinci soruda, katılımcılardan başarılı bir “okul teknoloji
koordinatöründe bulunması gereken nitelikleri” ne düzeyde önemli gördüklerine dair
görüş bildirmeleri istendi (bkz. Tablo 5.8). Buna göre, Tablo 5.8’de yer alan bütün
niteliklerin başarılı bir teknoloji koordinatörlüğü görevi için önemli olduğu
vurgulanmaktadır. Özetle, katılımcılar teknoloji koordinatörünün başarısı için,
“güçlü teknoloji becerileri”ne ek olarak “liderlik ve iletişim becerileri”, “yönetim ve
organizasyon becerileri”, vb birçok “sosyal ve problem çözme becerilerinin” de
önemli olduğunu düşünmektedirler.
Tablo 5.8. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknoloji
Koordinatörünün Niteliklerine İlişkin Algıları
Okul Teknoloji Koordinatörü Nitelikleri
Güçlü bir meslek ahlakı
Güçlü sosyal beceriler
Güçlü liderlik becerileri
Güçlü iletişim becerileri
Etkin dinleme becerileri
İşbirliği içerisinde çalışma
Güçlü yönetim ve organizasyon becerileri
Güçlü problem çözme becerileri
Güçlü teknoloji becerileri
Çabuk öğrenme ve kavrama
Profesyonel gelişim programlarını tasarlama ve
organize etme
Okul teknoloji planı geliştirme
Teknolojinin uygulanmasını değerlendirme
Teknolojiye ilişkin konferanslar düzenleme
Yeni teknolojilerin nasıl kullanılacağını
gösterme
X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma
En
Düşük
Değer
7
6
6
7
5
7
5
7
5
5
4
En
Yüksek
Değer
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
1=Gerekli değil
10=Zorunlu
X (SS)
9.89 (.52)
9.17 (1.28)
9.31 (1.14)
9.72 (.78)
9.33 (1.24)
9.56 (.88)
9.50 (1.13)
9.39 (.93)
9.33 (1.29)
9.31 (1.21)
9.03 (1.56)
4
4
5
5
10
10
10
10
9.25 (1.54)
8.89 (1.85)
8.92 (1.56)
9.56 (1.27)
5.2.10. Boyut 10: Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak
Okulda kayıtlı her öğrencinin anne ve babası Okul-Aile Birliğinin de doğal bir
üyesidir. Her ders yılı başlangıcını takip eden iki ay içerisinde Okul Aile Birliği
Genel Kurulu toplanır ve o yılki Okul-Aile Birliği Yönetim Kurulu ve Denetleme
Kurulunu seçer. Okul-Aile Birliğinin temel amacı, veliler ile okul idaresi arasında
159
köprü görevini yapmak, veliler arasındaki iletişimi organize etmek ve okulun eğitimöğretim faaliyetlerine velilerin her türlü desteğini sağlamaktır. Okul-Aile Birliği,
ayrıca, veliler ve öğretmenler için uzman konuşmacıların katıldığı eğitim içerikli
kurslar veya seminerler de düzenleyebilir.
Başta 8 Aralık 2005 tarihli Okul-Aile Birliği toplantı kararları olmak üzere bu
Kurul tarafından alınan kararlar incelendiğinde, Özel Konya Esentepe İÖO
velilerinin Okul-Aile Birliği kanalıyla “personel alımı veya artırımı”, “servis
hizmetleri”, “öğrenci kıyafetleri”, “burs ve ücret politikaları”, “hizmet-içi
eğitim/seminer konularının belirlenmesi”, “toplam kalite yönetimi”, vb birçok
konularda karar alma sürecine katıldıkları gözlenmiştir. Öte yandan, “velilerin
okuldaki teknolojiye yönelik kararların alınması sürecine herhangi bir şekilde
katılımı söz konusu değildir”. Örneğin, okulun “Teknoloji ve Proje Geliştirme,
Uygulama Çalışma Grubu” üyeleri arasında herhangi bir veli veya paydaş yer
almamaktadır. Bu bağlamda, okul yönetimi gerekli düzenlemeleri yaparak, velilerin
ve diğer paydaşların okulla ilgili her türlü karar alma sürecine katılımını sağlaması
gerekir. Ayrıca, velilere yönelik teknoloji destekli öğrenme konusunda kurs ve
seminerlerin düzenlenmesi de önemlidir.
5.2.11. Boyut 11: Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek
OTPA çerçevesinde, Özel Konya Esentepe İÖO’nun “teknoloji entegrasyon
sürecinin değerlendirilmesine ilişkin olarak” katılımcılara sorulan sorular ve elde
edilen cevaplar aşağıda özetlenmektedir:
“Teknoloji kullanımı sayesinde okuldaki öğrenme ortamı aşağıdakilerden
hangisinde/hangilerinde değişime uğramıştır?” sorusuna verilen cevaplar Tablo
5.9’da gösterilmektedir. Buna göre, Özel Konya Esentepe İÖO’da görev yapan
personel, teknoloji sayesinde öğrencilerin “öğrenme sürecinde fiziksel olarak daha
aktif”, “kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçli”, “proje çalışmaları esnasında
daha yaratıcı” ve “öğrendiklerini başkalarıyla daha paylaşımcı” olduklarını
düşünmektedirler. Bu sonuçlar, aynı zamanda, Özel Konya Esentepe İÖO üyelerinin
“teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisinin farkında olduğunu” ve “genel
olarak teknolojiye ilişkin olumlu tutum sergilediklerini” göstermesi bakımından
önemlidir.
160
Tablo 5.9. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojinin Öğrenci
Öğrenmesi Üzerindeki Etkisine İlişkin Algıları
Teknolojinin Öğrenci Öğrenmesi Üzerindeki Etkisine ilişkin
Algılar
Öğrenciler fiziksel olarak daha aktiftir
Öğrenciler kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçlidir
Öğrenciler grup çalışmalarına daha çok katılmaktadır
Öğrenci projeleri görsel materyalleri daha çok içermektedir
Öğrenciler problem çözme aktivitelerine karşı daha çok
isteklidir
Öğrenciler projeleri için çeşitli teknoloji kaynaklarından çokça
faydalanmaktadır
Öğrenci çalışmaları daha yaratıcıdır
Öğrenci çalışmaları daha dikkatli ve özenli bir şekilde
gerçekleştirilmektedir
Öğrenci çalışmaları farklı bireylerle paylaşılmaktadır
Evet
f (%)
33 (91.7)
35 (97.2)
31 (86.1)
31 (86.1)
34 (94.4)
Hayır
f (%)
3 (8.3)
1 (2.8)
5 (13.9)
5 (13.9)
2 (5.6)
32 (88.9)
4 (11.1)
35 (97.2)
30 (83.3)
1 (2.8)
5 (13.9)
32 (88.9)
4 (11.1)
Benzer şekilde, Özel Konya Esentepe İÖO yöneticilerinin “teknoloji
kullanımları dolayısıyla elde ettikleri kazanımları sorgulamaya yönelik olarak”
sorulan bir soruya okulun müdür ve müdür yardımcısı tarafından verilen cevaplar
Tablo 5.10’da gösterilmektedir.
Tablo 5.10. Özel Konya Esentepe İÖO Yönetim Personelinin Teknolojinin
Etkisine İlişkin Algıları
Yönetim Personelinin Teknolojinin Etkisine
İlişkin Algıları
Teknoloji, daha iyi karar vermeme yardım
etmektedir
Teknoloji, yönetimsel bilgi ve becerilerimi
artırmıştır
Teknoloji, görevimi daha etkin olarak yapmamı
sağlamaktadır
Teknoloji, işimi daha da basit ve başa çıkılır bir hale
getirmiştir
Teknoloji, velilerle iletişimimi artırmıştır
Teknoloji, öğrencilerle iletişimimi geliştirmiştir
Teknoloji, öğretmenlerle iletişimimi geliştirmiştir
Diğer (Eğitim ve öğretimle ilgili son yapılan
yeniliklere ve değişikliklere anında ulaşmamı
sağlamıştır)
Müdür
Evet
X
Hayır
Müdür
Yardımcısı
Evet
Hayır
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
___
161
Buna göre, her iki yönetici de teknoloji kullanımı dolayısıyla “daha iyi karar
verdiklerini”, “görevlerini daha etkin olarak yaptıklarını”, “sorumluluklarıyla daha rahat
başa çıkabildiklerini” ve “öğrenci, öğretmen ve velilerle olan iletişimlerini geliştirdiklerini”
ifade etmişlerdir (bkz. Tablo 5.10).
Özel Konya Esentepe İÖO personelinin “bilgisayarı ve ilgili teknolojileri
öğrenme-öğretme sürecinde kullanmalarını engelleyen faktörlere” ilişkin algıları
Tablo 5.11’de sunulmaktadır.
Tablo 5.11. Özel Konya Esentepe İÖO Personelinin Teknolojinin ÖğretmeÖğrenme Sürecindeki Kullanımını Engelleyen Faktörlere İlişkin Algıları
Teknolojinin Öğretme-Öğrenme Sürecindeki Kullanımını
Engelleyen Faktörlere ilişkin Algılar
Yazılım programlarını öğrenmek için yeterli zamanın olmayışı
Eğitim eksikliği
Alternatif öğretim yöntemlerine ilişkin yardım eksikliği
Okulda yeterli sayıda bilgisayarın olmayışı
Teknolojiye ilişkin kendime güvenimin olmayışı
Bilgisayarın öğretimde kullanımına ilişkin tecrübe eksikliği
Bilgisayarın öğretimde nasıl kullanılacağına ilişkin model eksikliği
Alanıma uygun yazılım programları hakkında bilgi eksikliği
Bütçe ve mali kaynak eksikliği
Teknolojiye ilişkin ilgi eksikliği
Yönetimsel destek eksikliği
Okul teknoloji koordinatörünün olmayışı (teknik destek eksikliği)
X = Aritmetik ortalama: SS = Standart sapma
1=Engellemiyor
3=Önemli
derecede
engelliyor
X (SS)
2.19 (.67)
2.11 (.71)
2.19 (.62)
2.36 (.72)
1.94 (.75)
2.03 (.65)
2.06 (.79)
2.22 (.68)
2.28 (.61)
2.11 (.82)
2.14 (.76)
2.67 (.59)
Tablo 5.11’e göre, teknolojinin öğretime entegrasyonunun bireylerin “kendine
güven/güvensizlik duygusuyla” pek ilişkili olmadığı, fakat daha çok okuldaki
teknolojik faaliyetlerini organize edecek bir “okul teknoloji koordinatörünün
olmayışı”, “Bilgisayarın öğretimde nasıl kullanılacağına ilişkin model eksikliği”, vb
faktörlere bağlı olduğu görülmektedir.
Buna ek olarak, “teknolojinin okuldaki uygulanmasına ilişkin algılarını ortaya
koymak amacıyla” Bilgisayar öğretmenine sorulan bir soruya ilişkin alınan cevaplar
Tablo 5.12’de gösterilmektedir.
162
Teknoloji komitesi üyeleri, öğretmenler ve diğer personel teknoloji
planının uygulanması için çaba harcamaktadır.
Zaman çizelgesi doğrultusunda tanımlanan teknoloji planlama amaçları
gerçekleştirilmektedir.
Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu kişiler, görevlerini yerine
getirmektedir.
Yönetim personeli, teknoloji planının uygulanması için destekleyici ve
cesaretlendirici davranmaktadır.
Teknoloji planının bir sonucu olarak, daha çok sayıda öğretmen
teknolojiyi sınıfında kullanmaktadır.
Teknoloji planının uygulanması, yetersiz bütçeden dolayı engellenmiş
durumdadır.
Öğrenci öğrenmesi, teknolojinin planlanması ve kullanımı sayesinde
maksimum düzeye çıkmıştır.
Teknoloji planı ile personel gelişimi arasında paralellik sağlanmıştır.
Öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki kararlara katılımı
sağlanmaktadır.
Genel olarak teknoloji planı, teknolojinin okuldaki entegrasyonuna
olumlu bir etki yapmıştır.
Tamamen
Katılıyorum
Katılıyorum
Katılmıyorum
Teknolojinin Uygulanmasına ilişkin Algılar
Hiç
Katılmıyorum
Tablo 5.12. Özel Konya Esentepe İÖO Bilgisayar Öğretmenin Teknolojinin
Okuldaki Uygulanmasına İlişkin Algıları
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Bilgisayar Öğretmenine göre, özellikle “Zaman çizelgesi doğrultusunda
tanımlanan teknoloji planlama amaçlarının gerçekleştirilmesi”, “Teknoloji planının
uygulanmasıyla ilgili gerekli bütçenin sağlanması” ve “Okuldaki teknoloji
uygulamasının başarısı için öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki
kararlara mutlaka katılımının sağlanması” gerekmektedir.
Son olarak, “Eğer teknoloji planının revize edilmesi gerekiyorsa, aşağıdaki
faktörlerin hangisi/hangileri bu konuda belirleyici olmalıdır?” sorusuyla ilişkili
olarak Bilgisayar Öğretmeni aşağıdaki faktörlerin göz önünde bulundurulması
gerektiğine işaret etmiş ve bu faktörleri önem sırasına göre listelemiştir. (1) Yeni ve
gelişen teknolojiler (1. Sıra). (2) Eğitim reform çabaları (yapılandırmacı öğretim,
vb). (2. Sıra). (3) Öğrencilerin değişen ihtiyaçları (3. Sıra). (4) Teknolojiye ilişkin
adil/eşit erişim imkanlarının sağlanması (4. Sıra). (5) Bakım ve onarım servisleri (5.
Sıra). (6) Bütçe ve mali kaynakların organizasyonu (6. Sıra).
163
BÖLÜM 6
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI OLGUSUNUN ÖĞRETMEN
YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR
Bu bölümde, “okul teknoloji planlaması olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi
açısından doğurduğu sonuçlar” iki farklı boyutta ele alınıp tartışılmaktadır. Bu
boyutlar şunlardır: (1) hizmet-öncesi öğretmen eğitimi ve (2) okul teknoloji
koordinatörü eğitimi. İlk boyut bütün öğretmenleri kapsarken, ikinci boyut Eğitim
Fakülteleri
Bilgisayar
ve
Öğretim
Teknolojileri
Bölümlerinin
yeniden
yapılandırılması noktasında yeni bir bakış açısı sunmaktadır.
6.1. Hizmet-Öncesi Öğretmen Eğitimi
The
International
Society
for
Technology
in
Education
(ISTE)
(http://www.iste.org; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005) öğretmenler için bir dizi teknoloji
okur-yazarlığı standartlarını ve performans göstergelerini (National Educational
Technology Standards and Performance Indicators for Teachers) tanımlamıştır. Bu
aşamadan sonra, bütün öğretmen adaylarından öğretmenlik sertifikasına sahip
olabilmeleri için bu standartları karşılamış olma şartı aranmaktadır. Buna göre, bütün
öğretmen adaylarının Çizelge 6.1’deki teknoloji standartlarını ve Çizelge 6.2’deki
teknoloji performans göstergelerini karşılayabilmeleri için hizmet-öncesi eğitimleri
esnasında yetiştirilmeleri gerekmektedir.
Buna ek olarak, Çizelge 6.2 öğretmenlerin teknoloji okur-yazarı olabilmeleri
için gerekli performans göstergelerini öğretmen eğitimi programına giriş düzeyinden
(genel eğitim) stajyer öğretmen (ilk yıl öğretmeni) dönemine kadar olan bütün yılları
kapsayacak şekilde geliştirilmiştir. Bu göstergeler, her farklı dönemdeki öğretmen
adaylarının sergilemekle yükümlü oldukları teknoloji yeterliklerini tanımlamaktadır.
Bu performans göstergelerinin her biri, aynı zamanda, öğretmenler için geliştirilen
teknoloji standart kategorilerinin her biriyle de ilişkilidir. Bu bağlamda, her
performans göstergesi sonunda paragraf içinde verilen sayı, bu becerinin temsil ettiği
standart kategorisini simgelemektedir.
164
Çizelge 6.1. Öğretmenler için Teknoloji Standart Kategorileri
1
Teknoloji
Kavramları
ve İşletimi
Öğretmenlerin teknoloji işletimi ve kavramlarına ilişkin iyi bir
anlayışa sahip olmaları gerekir. Bu standardı karşılayan her
öğretmen:
A. (ISTE’nin öğrenciler için geliştirdiği teknoloji
standartlarında tanımlanan) teknolojiye ilişkin temel
kavramlar hakkında giriş düzeyinde bilgi, beceri ve
anlayış sergiler.
B. Güncel ve gelişmekte olan teknolojilere uyum
sağlayabilmesi için teknoloji bilgisi ve becerilerini sürekli
olarak geliştirir.
2
Öğrenme
Ortamlarının
ve
Deneyimlerinin
Planlanması
Öğretmenlerin teknoloji destekli etkili öğrenme ortamları ve
tecrübelerini planlaması ve tasarlaması gerekir. Bu standardı
karşılayan her öğretmen:
A. Öğrencilerin çok yönlü ihtiyaçlarını karşılamak için
teknoloji destekli öğretim stratejilerini kullanır ve
öğrencilerin gelişimine uygun olan öğrenme fırsatları
tasarlar.
B. Öğrenme ortamlarını ve tecrübelerini planlarken teknoloji
destekli öğrenme ve öğretme konusundaki araştırma
sonuçlarından faydalanır.
C. Teknoloji kaynaklarını tanımlar, onlara erişir ve bu
kaynakların doğruluğunu ve uygunluğunu değerlendirir.
D. Öğrenme aktivitelerine ilişkin teknoloji kaynaklarının
kontrolünü planlar.
E. Öğrenci öğrenmesini teknoloji destekli bir ortamda
organize etmek için stratejiler geliştirir.
3
Öğretim,
Öğrenme ve
Program
Öğretmenlerin öğrenci öğrenmesini maksimum düzeye
çıkarabilmek için teknoloji kullanımına yönelik metot ve
stratejileri içeren ders planlarını uygulaması gerekir. Bu
standardı karşılayan her öğretmen:
A. Öğrenci teknoloji standartlarını ve konu alanı standartlarını
karşılayan teknoloji destekli tecrübeleri sunar.
B. Öğrencilerin çok yönlü ihtiyaçlarını karşılayan öğrencimerkezli stratejileri desteklemek için teknolojiyi kullanır.
C. Öğrencilerin yüksek düzey becerilerini ve yaratıcılıklarını
geliştirmek için teknolojiden faydalanır.
D. Öğrencilere yönelik öğrenme aktivitelerini, teknoloji
destekli bir öğrenme ortamında yürütür.
165
4
Öğretmenlerin bir dizi etkili ölçme ve değerlendirme
Ölçme ve
Değerlendirme stratejilerini işe koşmak için teknolojiyi kullanmaları gerekir.
Bu standardı karşılayan her öğretmen:
A. Öğrencilerin konuyu öğrenip öğrenmediklerini ölçmek için
bir dizi ölçme tekniklerinin uygulanmasında teknolojiden
faydalanır.
B. Öğrenci öğrenmesini maksimum düzeye çıkarabilmek ve
öğretim uygulamalarını geliştirebilmek için veri toplama
ve analiz etme, sonuçları yorumlama ve bulguları
paylaşmada teknoloji kaynaklarını kullanır.
C. Öğrencilerin uygun teknoloji kaynaklarını öğrenme,
iletişim, verimli olma, vb amaçları için kullanıp
kullanmadıklarını ortaya koymada farklı değerlendirme
metotlarını kullanır.
5
Verimlilik ve
Profesyonel
Uygulama
6
Öğretmenlerin okullardaki teknolojinin kullanımına ilişkin
Sosyal, Etik,
Yasal ve İnsani sosyal, etik, yasal ve insani boyutları hakkında iyi bir anlayış
geliştirmeleri ve bu anlayışı profesyonel uygulamalarında
Boyutlar
sergilemeleri gerekir. Bu standardı karşılayan her öğretmen:
A. Teknoloji kullanımına ilişkin yasal ve etik boyutları
öğrencilere öğretir, bunları profesyonel uygulamalarına
yansıtır ve bu konuda başkalarına örnek/model olur.
B. Farklı özgeçmişlere, karakteristiklere ve becerilere sahip
öğrencileri güçlendirmek için teknoloji kaynaklarını
kullanır.
C. Öğrenci farklılıklarını destekleyen teknoloji kaynaklarını
tanımlar ve kullanır.
D. Teknoloji kaynaklarının sağlıklı ve güvenli bir şekilde
kullanımını sağlar.
E. Bütün öğrencilerin teknoloji kaynaklarına eşit/adil
erişimini sağlar.
Öğretmenlerin profesyonel uygulamalarını ve verimliliklerini
geliştirmek için teknolojiyi kullanmaları gerekir. Bu standardı
karşılayan her öğretmen:
A. Hayat boyu öğrenmeyi sürdürmek ve profesyonel
gelişiminin sürekliliğini sağlamak için teknolojiyi kullanır.
B. Teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisine ilişkin
karar verebilmek için profesyonel uygulamalarını sürekli
olarak değerlendirir.
C. Mesleki üretkenliğini artırmak için teknolojiyi kullanır.
D. Öğrenci öğrenmesini desteklemek için meslektaşları,
veliler ve diğer profesyonel topluluklarla iletişime,
etkileşim ve işbirliğine girmede teknolojiyi kullanır.
166
Çizelge 6.2. Öğretmenlerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans
Göstergeleri
Genel Eğitim Dönemi Performans Göstergeleri
Genel eğitimini tamamlayan her öğretmen adayı:
1 Teknoloji sistemlerinin operasyonuna ilişkin iyi bir anlayış sergiler (1).
2 Yaygın girdi ve çıktı araçlarının kullanımı konusunda yeterlidir; rutin yazılım ve
donanım problemlerini çözer; teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleri
hakkında bilinçli kararlar verir (1).
3 Teknoloji araçlarını ve bilgi kaynaklarını öğrencilerin üretkenliği arttırmak,
yaratıcılığını teşvik etmek ve akademik öğrenmelerini kolaylaştırmak için
kullanır (1, 3, 4, 5).
4 İçerik odaklı araçları (yazılım, simülasyon, web araçları vb) öğrenmeyi ve
araştırmayı desteklemek için kullanır (1, 3, 5).
5 Teknoloji kaynaklarını yüksek düzey ve karmaşık düşünme becerilerini (problem
çözme, eleştirel düşünme, bilinçli karar verme, bilgi oluşturma, vb) geliştirmek
için kullanır (1, 3, 5).
6 Teknolojik bakımdan zengin modelleri yapılandırmak, yayın yapmak ve üretim
araçlarını kullanarak benzeri yaratıcı ürünleri ortaya koymak için başkalarıyla
işbirliğine girer (1, 5).
7 Teknolojiyi çeşitli veri kaynaklarından bilgiyi elde etmek ve değerlendirmek için
kullanır (1, 4, 5).
8 Teknolojik araçları verileri işlemek ve sonuçları rapor etmek için kullanır (1, 3,
4, 5).
9 Teknolojiyi gerçek dünyadaki problemlerin çözümünde kullanılabilecek
stratejileri geliştirmek için kullanır (1, 3, 5).
10 Teknolojinin kendi uzmanlık alanındaki kullanımını izler ve tecrübe eder (3, 5).
11 Teknoloji araçlarını ve kaynaklarını bilgiyi organize etmede ve iletmede kullanır
(1, 5).
12 Spesifik görevlere ya da işlere uygun yeni bilgi kaynaklarını ve teknolojik
yenilikleri seçer ve değerlendirir (1, 3, 4, 5).
13 Akranları, uzmanlar ve diğer ilgililerle iletişim ve etkileşime girmek ve onlarla
birlikte yayın yapmak için telekomünikasyonlar dahil bir dizi medya araçlarını
kullanır (1, 5).
14 Teknolojiye ilişkin hukuki, etik, kültürel ve sosyal konular hakkında iyi bir
anlayış sergiler (6).
15 Hayat boyu öğrenmeyi, işbirliğini ve kişisel üretkenliği destekleyen teknoloji
kullanımlarına karşı pozitif bir tutum sergiler (5, 6).
16 Elektronik medyaya ilişkin kullanım alanlarını ve durumlarını tartışır (1, 6).
17 Teknoloji kullanımına ilişkin sağlık ve güvenlik durumlarını tartışır (6).
167
Profesyonel Eğitim Dönemi Performans Göstergeleri
Profesyonel eğitimini tamamlayan her öğretmen adayı:
1 Öğrenci öğrenmesini ve yüksek düzey düşünme becerilerini geliştirmek için teknolojinin
faydalarını tanımlar (1, 3).
2 Öğrenme aktivitelerini tasarlamak ve uygulamak için elektronik kaynakların kullanımı
hususunda uygun ve uygun olmayan teknolojiyi tanımlar (1, 3, 5, 6).
3 Okulda varolan teknoloji kaynaklarını tanımlar ve bu kaynaklara erişim olanağının
öğretimi planlanma olgusunu nasıl etkileyeceğini analiz eder (1, 2).
4 Spesifik öğrenme ve öğretme amaçlarını karşılamada PK-12 öğrencilerine uygun
yazılım ve donanım teknoloji kaynaklarını tanımlar, seçer ve kullanır (1, 2).
5 Bir dersin tasarlanması esnasında ortaya çıkabilecek potansiyel problemlerin
tanımlanması ve çözümü için kullanılabilecek elektronik öğretim kaynaklarının
organizasyonunu yapar (2).
6 Öğrenci öğrenmesini en yüksek düzeye çıkaracak, öğrenci ihtiyaçlarını karşılayacak ve
öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alacak spesifik teknoloji kaynaklarını ve
uygulamalarını tanımlar (3, 6).
7 İçerikle ilgili standartları öğrenci teknoloji standartlarıyla ilişkilendiren teknolojik
bakımdan zengin öğrenme aktivitelerini tasarlar ve uygular (2, 3, 4, 6).
8 İçerik standartlarını karşılayan ve teknolojiyle öğrenme ve öğretmeye ilişkin güncel
uygulamaları yansıtan işbirlikçi ders planlarını tasarlar ve uygular (2, 3).
9 Öğrencilerin teknoloji araçlarını ve kaynaklarını kullandığı öğrenci-merkezli öğrenme
aktivitelerini planlar ve uygular (2, 3).
10 Öğrenciler tarafından kullanılan elektronik bilgi kaynaklarının kapsamlılığını,
uygunluğunu ve doğruluğunu araştırır ve değerlendirir (2, 4, 5, 6).
11 Teknoloji tabanlı ölçme ve değerlendirme stratejilerini tartışır (4).
12 Teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve bu ürünleri oluşturma süreçlerini
değerlendirmede kullanılacak farklı stratejileri inceler (4).
13 Öğrenci performansına ilişkin verileri toplamak, analiz etmek, yorumlamak, sunmak ve
iletişimde bulunmak için teknoloji araçlarını araştırır (1, 4).
14 Spesifik öğrenme aktivitelerinin değerlendirilmesinde teknoloji tabanlı ölçme
stratejilerini entegre eder (4).
15 Derse ilişkin teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve ilgili ölçme ve değerlendirme
araçlarını içeren bir portföy geliştirir (4, 5).
16 Uzaktan eğitim dahil olmak üzere profesyonel gelişim ve hayat-boyu öğrenme için
teknoloji tabanlı fırsatları tanımlar ve kullanır (5).
17 Öğrenci öğrenmesini en yüksek düzeye çıkarmak için Online ve diğer teknoloji
kaynaklarını uygular (3, 5).
18 Akranları ve uzmanlar ile Online profesyonel işbirlikçi etkinliklere katılır (3, 5).
19 Gerekli profesyonel işleri ve görevleri tamamlamak için teknoloji üretim araçlarını
kullanır (5).
20 Teknoloji sistemlerine ilişkin telif hakkı, gizlilik ve güvenlik hususları dahil olmak üzere
teknolojiyle ilgili hukuki ve etik konuları tanımlar (6).
21 Teknolojinin okullardaki kullanımına ilişkin geçerli kullanım politikalarını inceler (6).
22 Okuldaki ve yakın çevredeki teknolojiye adil erişimle ilgili hususları tanımlar (6).
23 Teknolojinin okuldaki kullanımına ilişkin sağlık ve güvenlik hususlarını tanımlar (6).
24 Öğrencilerin özel fiziksel ihtiyaçlarını karşılayacak yardımcı teknolojileri tanımlar ve
kullanır (6).
168
Öğretmenlik Uygulaması Dönemi Performans Göstergeleri
Öğretmenlik uygulamasını tamamlayan her öğretmen adayı:
1 Sınıfta meydana gelen rutin donanım ve yazılım problemlerini çözmek için sorun
giderme stratejilerini kullanır (1).
2 Derslerin devamlılığını ve birbiriyle ilişkili olmasını sağlayacak okulda varolan
spesifik teknoloji kaynaklarını tanımlar, değerlendirir ve kullanır (2, 3).
3 Teknolojiyi kullanarak öğrenci farklılıklarını dikkate alan ve kaynaklara adil
erişimi sağlayan öğrenme tecrübelerini tasarlar, organize eder ve uygular (2, 6).
4 Varolan teknoloji kaynaklarını organize etmek, bütün öğrencilere adil erişim
fırsatı sunmak ve öğrenme amaçlarını karşılamak için iyi organize edilmiş bir
plan yapar ve uygular (2, 3).
5 Öğrencilerin özel fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak için yardımcı teknolojilerin
kullanımını sağlayan öğrenme tecrübelerini planlar ve uygular (2, 3).
6 Öğrenci başarısını arttırmaya ve teknolojik yeterliliği geliştirmeye yönelik uygun
teknoloji kaynaklarının kullanımını sağlayan birbiriyle ilişkili öğrenme
aktivitelerini tasarlar ve uygular (2, 3).
7 Güncel teknolojiyle öğrenme-öğretme uygulamalarını yansıtan ve bireydenetimli öğrenmeyi cesaretlendiren öğrenci-merkezli dersleri tasarlar, uygular
ve değerlendirir (2, 3, 4, 5).
8 Öğrencilerin teknoloji kaynaklarını kullanarak farklı derslerdeki otantik
problemlerin çözümünü sağlayacak işbirlikçi öğrenme aktivitelerine rehberlik
eder (3).
9 Teknoloji tabanlı öğrenci ürünlerini ve bu ürünlerin geliştirilmesinde kullanılan
süreçleri süreklilik esasına dayalı olarak değerlendirmek için kriterler geliştirir ve
uygular (4).
10 Öğrencilerin teknoloji yeterliklerini ve akademik öğrenmelerini kararlaştırmak
için çoklu ve esnek ölçme stratejilerini içeren bir değerlendirme planı tasarlar (4).
11 Planlamayı, öğretimi ve organizasyonu geliştirmek için teknolojiyi kullanan
öğretim uygulamalarını analiz etmede çoklu ölçme stratejilerini kullanır (2, 3, 4).
12 Verileri toplamak, analiz etmek, yorumlamak ve sonuçlarını öğrencilerle ve
velilerle paylaşmak için teknoloji üretim araçlarını ve kaynaklarını kullanır (3,
4).
13 Eğitimsel ve profesyonel işleri ve görevleri tamamlamak için uygun üretim
araçlarını seçer ve kullanır (2, 3, 5).
14 Teknolojinin güvenli bir şekilde ve sorumluluk bilinciyle kullanımı hususunda
bir model işlevi görür ve okul teknoloji politikalarını ve veri güvenlik planlarını
uygulamak için sınıf prosedürlerini geliştirir (5, 6).
15 Kişisel gelişim planı çerçevesinde teknolojik bakımdan profesyonel gelişim için
akranları ve uzmanlarla Online profesyonel işbirlikçi etkinliklere katılır (5).
169
Stajyer Öğretmenlik Dönemi Performans Göstergeleri
Stajyerlik dönemini (öğretmenliğin ilk yılını) tamamlayan her öğretmen:
1 Okulda varolan teknoloji kaynaklarını inceler, bu kaynakları entegre eden aktiviteleri
planlar ve sınıftaki öğrencilerin spesifik öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli ek
yazılım ve donanımı elde etmeye ilişkin bir metot geliştirir (1, 2, 4).
2 Ülke standartlarıyla bağlantılı teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleri hakkında
uygun kararlar verir (1, 2).
3 Öğrencilerin disiplinler arası öğrenmelerini dikkate alan öğrenme aktivitelerine başarılı
bir şekilde katılımlarını sağlayacak uygun teknoloji kaynaklarına adil erişimi organize
eder (2, 3, 6).
4 Öğrenci teknoloji standartlarıyla uyumlu ve teknoloji kaynaklarını etkili bir şekilde
entegre eden ders içeriklerinin planlanması için sürekli olarak çaba sarf eder (2, 3).
5 Öğrencilerin orijinal ürünleri analiz etme, sentezleme, yorumlama ve oluşturmalarına
imkan verecek teknoloji tabanlı öğrenme aktivitelerini planlar ve uygular (2, 3).
6 Sınıf uygulamalarının bir parçası olarak öğrencilerin teknoloji kaynaklarını
kullanmalarını organize eden ortamları planlar, uygular ve değerlendirir (1, 2, 3, 4).
7 Öğrencilerin farklı ihtiyaçlarını karşılamak için uygun ölçme ve değerlendirme
yaklaşımlarını içeren bir dizi öğretimsel teknoloji stratejilerini uygular (3, 4).
8 Teknolojik ve akademik uzmanlığı sağlayan okul ve çevresel kaynaklara öğrencilerin
erişimini organize eder ve kolaylaştırır (3).
9 Teknolojik yollarla toplanan verilerin geçerliğini ve güvenirliğini sağlayacak metot ve
stratejileri öğrencilere öğretir (2, 4).
10 Teknoloji kullanımına ilişkin öğrencilerin yeteneklerini yeniden organize eder ve
öğrencilere tecrübelerini öğretmenlerle, akranlarıyla ve diğerleriyle paylaşmalarını
sağlayacak fırsatlar sunar (2, 3, 5).
11 Öğrenciler tarafından üretilen teknoloji ürünlerini ve bu ürünleri oluşturmada kullanılan
süreçleri eleştirmek için öğrencilerin bireysel (kendi) ve akran değerlendirme
stratejilerini kullanmalarına rehberlik eder (4).
12 Öğrencilerin sosyal ihtiyaçlarını ve kültürel kimliklerini destekleyen teknoloji
kullanımlarını organize eder ve onların global dünyayla iletişime girmelerini özendirir
(3, 6).
13 Ölçme sonuçlarını öğretimin planlanmasını, organize edilmesini ve öğrenme
stratejilerinin uygulanmasını sağlamak için kullanır (2, 4).
14 Öğretimi planlama ve okul gelişimini sağlama, vb amaçlar için teknolojiyi verileri elde
etmede, analiz etmede, yorumlamada, sunmada ve paylaşmada kullanır (4).
15 Teknoloji kaynaklarını öğrenci velileriyle iletişimi sağlamak için kullanır (5).
16 Yeni ve gelişmekte olan teknoloji kaynaklarının kapasitelerini ve sınırlılıklarını tanımlar
ve bu sistemlerin kişisel, hayat-boyu öğrenme ve mesleki ihtiyaçları karşılamadaki
potansiyellerini değerlendirir (1, 4, 5).
17 PK-12 öğrencilerin öğrenmesini desteklemek amacıyla yeni ve gelişmekte olan
teknolojiyi takip eder ve sürekli profesyonel gelişimin bir parçası olarak teknoloji tabanlı
işbirlikçi etkinliklere katılır (5).
18 Teknolojinin ve bilginin kullanımı hususunda öğrencilerin, meslektaşların ve yakın
çevre bireylerinin hukuki ve etik davranışlar sergilemelerini teşvik eder ve bu
davranışların sergilenmesinde onlara model olur (5, 6).
19 Öğrencilerin sağlıklı ve güvenli teknoloji kullanımına rehberlik eden sınıf prosedürlerini
geliştirir ve onların uygulanmasını sağlar (6).
20 Bütün öğrencilerin okuldaki ve yakın çevredeki teknolojiye adil erişimi için çabalar (6).
21 Öğrencilere ilişkin verilerin gizliliğini ve güvenliğini sağlayan okul politikalarıyla tutarlı
prosedürleri uygular (6).
170
6.2. Okul Teknoloji Koordinatörü Eğitimi
Bu kısımda, ilk önce (1) “okul teknoloji koordinatörü” olgusu ve (2) okul
teknoloji koordinatörünün sahip olması gereken nitelikler incelenmekte ve daha
sonra da (3) okul teknoloji koordinatörünün görev, rol ve sorumlulukları Frazier’in
(2003) “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi” bağlamında irdelenecektir.
6.2.1. Okul Teknoloji Koordinatörü Olgusu
Son 20 yılda, birçok ülkedeki okullar bilgisayar ve diğer bilgi teknolojilerini
satın alma çabası içine girmiştir. Coley, Cradler ve Engel (1997), örneğin, 1990’lı
yıllardan itibaren yaklaşık 4.5 milyon civarında bilgisayarın Amerikan okullarına
yerleştirildiğini ve yaklaşık 10 öğrenciye bir bilgisayar düştüğünü ifade etmektedir.
Ayrıca, 1990’lı yılların sonlarına doğru ülkedeki sınıfların yarısının İnternete
bağlanmış durumda olduğu dile getirilmektedir. Özetle teknoloji, eğitimin temel
alanlarından birisi olarak fark edilmiştir. Bu bağlamda, çoğu eğitimci bilgisayar
becerilerinin öğrencilere kazandırılmasının zorunlu olduğunu düşünmektedir.
Bununla birlikte, teknolojinin okullara ve sınıflara entegrasyonu kaza eseri
oluşmaz. Koordinasyon, planlama ve teknik destek öğretim teknolojisinin bir okul ve
sınıf ortamına başarılı bir şekilde uygulanması için gereklidir. Süreklilik esasına
dayalı teknolojiye ilişkin profesyonel gelişim ve destek, öğretmenlerin teknoloji
temelli yenilikleri sınıflarına adapte etmeleri için son derece önemlidir. Bu
bağlamda, okul düzeyinde ihtiyaç duyulan teknik desteğin sağlanabilmesi için eğitim
kurumlarının farklı rol ve görevlerle donatılmış personeli (okul teknoloji
koordinatörlerini, vb) istihdam etmeleri gerekmektedir.
Teknoloji koordinatörü pozisyonu göreceli olarak yeni bir olgudur. Moursund’a
(aktaran, Frazier, 2003) göre, teknoloji koordinatörü pozisyonu okulların
bilgisayarları öğretimsel amaçlı olarak kullanmaya başlamasıyla birlikte ilk olarak
1980’li yıllarda ortaya çıkmıştır. Okullardaki bilgisayarların sayısı arttıkça da bu
kaynakların organizasyonunu sağlayacak destek mekanizmalarının oluşturulması
zorunluluğu doğmuştur. Teknoloji koordinatörü olgusu bu tür bir teknik destek için
ilk basamak olarak görülmüştür. Moursund’a göre, teknoloji koordinatörü
171
pozisyonunda bulunan bireylerden (a) teknolojik konularda öğretmenlere ve
öğrencilere yardımcı olmak, (b) teknolojinin uzun vadeli uygulanmasını ve
entegrasyonunu planlamak, (c) teknolojinin öğretim programına uyarlanmasına
yardımcı olmak, (d) profesyonel gelişim programları hazırlamak, (e) bütçe
geliştirmek, (f) ek bütçe kaynakları için raporlar düzenlemek, (g) teknoloji
ekipmanının bakımını sağlamak, vb görevleri yerine getirmeleri beklenmekteydi.
Moursund (aktaran, Frazier, 2003, s. 13) teknoloji koordinatörünü, “okullarda
bilgisayarla-ilişkili bilgi teknolojilerinin öğretimde etkili olarak kullanılmasını
sağlamaya çalışan bir eğitimci” olarak tanımlamaktadır. Bu bağlamda Moursund,
teknoloji koordinatörü olgusunu ve pozisyonunu kapsamlı olarak tanımlayan ilk
eğitimcilerden biridir. Teknoloji koordinatörlerinin sayıları 1990’lı yıllarda
bilgisayar teknolojilerinin okullardaki kullanımına paralel olarak gün geçtikçe
artmıştır. National Center for Education Statistics’in [NCES] (2000) raporuna göre,
1999 yılı itibariyle Amerika’daki öğretmenlerin %86’sı ihtiyaç duyulması halinde
yardım için okuldaki bir teknoloji koordinatörüne erişim imkanı bulmuştur.
Bir meslek olarak “okul teknoloji koordinatörü pozisyonu” görevler, nitelikler,
eğitim özgeçmişi, vb bakımlarından net bir şekilde tanımlanmış değildir. Örneğin,
bazı teknoloji koordinatörleri yoğun meslek tecrübesi ve teknoloji ilgisi olan, fakat
çok az teknik eğitim almış öğretmenlerden oluşmaktadır. Benzer şekilde, bu
pozisyonda görevlendirilen bireylerden bir ağ yöneticisinden veya mühendisinden
sınıftaki öğrencilerin teknolojiyi kullanmalarına yardımcı olan öğretim destek
personeline kadar farklı rolleri ve görevleri yerine getirmeleri beklenmektedir. Son
yıllarda bazı üniversitelerin öğretim teknolojisi alanında yüksek lisans ve doktora
gibi lisans üstü programları bulunmasına rağmen, bu programlar genel olarak
teknolojinin öğretim programına entegrasyonu üzerinde yoğunlaşmakta ve başarılı
bir teknoloji koordinatörü olabilmek için gerekli bilgiler, beceriler ve yetenekler göz
ardı edilmektedir.
Teknoloji koordinatörünün bir teknisyen, eğitimci, öğretim programı
danışmanı, öğretim programı tasarlayıcısı, politika oluşturucusu, vb rolleri ve
sorumlulukları yerine getirmesi beklenebilir (Marcovitz, 1998). Bu nedenle, teknoloji
koordinatörünün okuldaki rolünü daha iyi anlayabilmesi için aşağıdaki sorulara
cevap araması gerekir: (1) Teknoloji koordinatörünün pozisyonuna ilişkin farklı rol
172
beklentileri nelerdir? (2) Bu pozisyonu başarılı bir şekilde icra edebilmek için ne tür
beceri ve yeteneklere ihtiyaç vardır? (3) Teknoloji koordinatörü eğitim kurumundaki
günlük operasyonları sırasında ne tür görevlerle karşı karşıya kalmaktadır? (4)
Teknoloji koordinatörlerinin şu anki meslek beklentileri ve zorunlulukları nelerdir?
(5) Teknoloji koordinatörünün okullarda ne tür bir liderlik rolü oynaması
gerekmektedir?
Teknoloji
koordinatörünün
teknolojinin
öğretmenler,
öğrenciler,
ofis
çalışanları, yöneticiler ve ağ teknisyenleri tarafından nasıl kullanıldığı hakkında iyi
bir anlayışa sahip olması gerekir. Her ne kadar teknoloji koordinatörünün bütün bu
alanlarda spesifik bilgileri kazanması gerekmemesine rağmen, pozisyonunun başarısı
için her alana ilişkin genel bir anlayış geliştirmesi önemlidir. Moursund (1992;
aktaran, Frazier, 2003) teknoloji koordinatörünün dört temel alanda bilgi ve beceri
sahibi olması gerektiğini ileri sürer. Bu alanlar şunlardır: (1) genel eğitim anlayışı ve
hayat boyu öğrenmeye adanmışlık, (2) eğitim sistemi hakkında bilgi sahibi olma ve
destek verme, (3) sosyal becerilerde iyi olma ve (4) yeterli teknik bilgi ve beceri.
Dikkat edilirse, bu dört alanın üçü teknolojiyle alakalı değildir, ancak
pozisyonun başarısı için gereklidir. Teknoloji koordinatörü, geniş bir alandaki
kişilerle çalışıyor olacaktır. Bu nedenle, bu pozisyonda görev alan birinin eğitim
ortamındaki teknolojiye ilişkin talepler hakkında ve bu taleplerin karşılanması
hususunda genel bir anlayışa sahip olması gerekir. Bu konudaki öngörüler, bir
teknoloji koordinatörünün aşağıdaki kişisel özelliklere sahip olması gerektiğini ileri
sürmektedir: (1) derin bir teknoloji tutkusu, (2) güçlü organizasyon becerileri, (3) çok
fazla sabır, (4) sınırsız enerji, (5) öğretmenlere ve öğrencilere hizmet etme isteği ve
(6) esprili bir kişilik yapısı.
6.2.2. Okul Teknoloji Koordinatörünün Nitelikleri
Birçoklarına göre, teknoloji koordinatörü eğitimci ve teknisyen karışımı bir
mesleği tanımlar. Böyle bir kişinin hem pozisyonun teknik gereklerini ve
yeterliklerini karşılayacak düzeyde bilgi ve becerilere hem de teknolojinin okullara
entegrasyonunu başarıyla sağlayabilecek düzeyde eğitimsel tecrübe ve deneyimlere
sahip olması gerekmektedir. Teknoloji koordinatörü, öğretmen ve öğrencilerin sınıfta
173
uyguladıkları teknoloji programlarına ve farklı teknoloji ekipmanlarına aşina
olmalıdır. Sınıf içinde kullanılan teknoloji programları arasında kelime-işlemciler,
hesap çizelgeleri, veri tabanları, ağ tarayıcıları, elektronik posta kullanıcıları, vb
genel araçlarla birlikte Online ansiklopedileri, kütüphane katalog yazılımı, öğrenci
not çizelgeleri, vb özel araçlar sayılabilir.
Özetle, teknoloji koordinatörlerinin öğrenciler ve öğretmenler tarafından sınıf
ortamında kullanılan birçok yazılım ve donanım ekipmanına (kelime işlemciler,
hesap çizelgeleri, veri tabanları, web tarayıcıları, elektronik postalar, Online
ansiklopediler, vb) aşina olmaları gerekir. Sınıf ve öğretim tecrübesi, teknoloji
koordinatörünün öğrencilerle birlikte çalışmanın yüklediği sorumluluğu daha iyi
anlamasına ve öğretmenler için daha etkin profesyonel gelişim programlarını
hazırlamasına yardımcı olacaktır. Buna ek olarak, teknoloji koordinatörünün bir
okuldaki teknoloji desteğine ilişkin bütün alanlarda bilgi ve beceri sahibi olması
beklenir. Masaüstü bilgisayar desteği, hem yazılım hem de donanımla ilgili problem
çözme becerilerini gerektirir. Her ne kadar teknolojik ekipmanın tamiri hususunda
doğrudan sorumlu olmasalar da, teknoloji koordinatörlerinin ekipmanla ilgili teknik
problemlerin teşhisi ve çözümü hususunda sık sık yardımları istenebilir.
Belli nitelikler teknoloji koordinatörü pozisyonunda başarılı olmak için
gereklidir. Bu niteliklerin en önemli olanlarından birisi de, tercihen ilk elden
tecrübeye dayalı olarak öğretmenin eğitim sürecindeki rolü hakkında iyi bir anlayışa
sahip olmaktır (Frazier, 2003). Öğretmenlik tecrübesi, teknoloji koordinatörüne
öğretmenlerin ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır. Öğretmenin
öğrenme-öğretme sürecindeki rolünün daha iyi anlaşılmasıyla birlikte, teknoloji
koordinatörünün öğretmenlerin teknolojiyi sınıflarına entegre etme çabalarına daha
başarılı bir şekilde destek vermesi söz konusu olacaktır. Öğretmenler genellikle
bilgisayarları eğitim sürecinde kullanma konusunda ve daha çok da öğrencilerine
kullandırtma konusunda kendilerini rahat hissetmemektedirler. Öğretmenlerin bu tür
kaygılarının farkında olan bir teknoloji koordinatörü, onların teknolojik yeterliliğe
sahip olmalarını sağlayacak çok sayıda yöntemleri uygulayarak öğretmenlerin
teknolojiyi sınıflarına entegre etmeleri konusunda daha çok risk almalarını teşvik
edecektir.
174
Teknoloji koordinatörünün başarılı olabilmesi için sahip olması gereken
yeterlik alanlarından birisi de iletişim becerileridir (Frazier, 2003). Çünkü, teknoloji
koordinatörleri hemen her gün çok farklı pozisyonlarda olan bir dizi insanla çalışmak
zorundadırlar. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörleri öğrenciler, öğretmenler,
yöneticiler, veliler veya diğer paydaşlarla etkili iletişime girebilmelidirler. Teknoloji
koordinatörleri, öğretim personelinden okuldaki hizmetlilere kadar her düzeydeki
okul üyesiyle etkili iletişim ve etkileşim kurmak zorundadırlar. Teknoloji
koordinatörlerinin sahip olması gereken iletişim becerileri arasında aşağıdakiler
sıralanabilir: (a) web sayfaları ve elektronik postayla elektronik iletişim kurabilmek
ve ders planı örnekleri, çalışma yaprakları, vb öğretim materyallerini geliştirebilmek
için güçlü yazma becerileri, (b) telefon görüşmeleri yapmak ve farklı amaçlı
toplantılarda teknolojiye ilişkin sunuları başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmek için
güçlü konuşma becerileri, (c) eğitim kurumundaki farklı bireylerle iletişim ve
etkileşime girebilmek için güçlü kişiler arası veya sosyal beceriler.
Teknoloji koordinatörlerinin sahip olması gereken diğer bir yeterlik alanı da
teknik becerilerdir (Frazier, 2003). Teknoloji koordinatörleri, okuldaki farklı teknik
problemlerin çözümünde yeterli olmaları gerekmektedir. Hem donanım hem de
yazılımla ilgili problemlerin teşhisi ve çözümüyle birlikte, eğitim teknolojisi
alanındaki yeni gelişmeler ve trendler hakkında bilgi sahibi olmaları gerekir. Her ne
kadar teknoloji koordinatörlerinin farklı teknik problemleri çözmek hususunda
doğrudan sorumlu olmaları söz konusu olmasa da ortaya çıkacak genel problemleri
teşhis etmek ve çözmek için öğretim teknolojisi ekipmanına ilişkin tecrübe sahibi
olmaları gerekmektedir.
Son olarak, teknoloji koordinatörleri planlama, bütçe ve bilgi organizasyonu
hususlarında bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekir (Frazier, 2003). Teknoloji
planlarının düzenli bir şekilde geliştirilmesi, uygulanması ve güncelleştirilmesi
gerekir. Okulda ihtiyaç duyulan teknoloji ekipmanının satın alınması ve
güncelleştirilmesi için bütçenin organize edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda,
planlama ve bütçe organizasyonu becerileri okul teknoloji planının başarısı için
kaçınılmazdır. Aynı zamanda, teknoloji koordinatörünün hayat-boyu öğrenmeye
adanmış olması gerekmektedir. Çünkü, teknoloji koordinatörü sürekli olarak yeni
175
bilgiler elde etmek, yeni durumlara adapte olmak veya gelişmekte olan yeni
teknolojileri takip etmek zorundadır.
6.2.3. Frazier’in (2003) Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi
Frazier (2003), okullardaki teknoloji liderliğine ilişkin konuların daha iyi
anlaşılmasını sağlamak ve daha etkili bir teknoloji lideri olmak isteyen okul teknoloji
koordinatörlerine yardımcı olmak amacıyla kapsamlı bir model geliştirmiştir (bakınız
Şekil 6.1).
Şekil 6.1. Frazier’in (2003) Teknoloji Koordinatörü Rehberi
Ağ işletimi/
operasyonu
Masaüstü destek
hizmetleri
Teknoloji Koordinatörünün
Temel Görev Alanları
Öğrenme ve
öğretme
Yönetimsel bilgisayar
servisleri
Bütçe ve
planlama
Frazier’in (2003) geliştirdiği “Okul Teknoloji Koordinatörü Rehberi”, bir
okuldaki teknoloji koordinatörünce yürütülmesi gereken beş temel alanı ve her alanla
ilişkili olan spesifik görevleri tanımlar. Bu alanlar şunlardır: (1) Öğrenme ve
Öğretme (öğrenci öğrenmesini geliştirmek için teknolojiyi sınıfa entegre etmek). (2)
Bütçe ve Planlama (okulun vizyonunu desteklemek için plan ve bütçe geliştirmek).
(3) Masaüstü Destek Hizmetleri (okuldaki teknoloji kullanıcılarına süreklilik esasına
176
dayalı ve ihtiyaca yönelik destek hizmeti sunmak). (4) Yönetimsel Bilgisayar
Servisleri (okulun yönetimsel fonksiyonlarını destekleyen teknoloji uygulamalarını
gerçekleştirmek). (5) Ağ İşletimi/Operasyonu (elektronik iletişimi ve İnternet
erişimini mümkün kılan teknolojik altyapıyı ve ekipman donanımını tesis etmek).
6.2.3.1. Teknoloji koordinatörünün öğrenme ve öğretmeye ilişkin rolleri.
Teknoloji koordinatörünün öğrenme ve öğretmeye ilişkin rolleri Şekil 6.2’de
görselleştirilmektedir.
Şekil 6.2. Teknoloji Koordinatörünün Öğrenme ve Öğretmeye İlişkin Rolleri
Web tabanlı kaynaklar
ve öğretim
Personelin
profesyonel gelişimi
Öğrenme ve Öğretmeye
ilişkin Roller
Teknolojinin öğretim
programına entegrasyonu
Öğretimsel yazılım
programlarının seçimi
Teknolojinin etkinliğine ilişkin
araştırma gerçekleştirmek
Teknoloji koordinatörünün okulda teknolojiyle öğrenme ve öğretmeyi etkin bir
şekilde destekleyebilmesi için aşağıdaki soruları cevaplaması gerekir:
•
Etkin öğretimsel ve masaüstü yazılımı tespit etmede ve satın almada nasıl
yardımcı olabilirim?
•
Öğretim personelinin teknolojiyi öğretim programına entegre etmesinde
nasıl yardımcı olabilirim?
177
•
Teknolojinin okuldaki kullanımı ve etkililiği konusunda ne tür araştırmalar
gerçekleştirebilirim?
•
Öğretim personeli için teknolojiye ilişkin etkin bir hizmet-içi eğitim
programı nasıl organize edebilirim?
•
Öğrencileri ve öğretmenleri desteklemek için web tabanlı kaynaklardan
nasıl faydalanabilirim?
Öğretimsel yazılım programlarının seçimi. Teknolojinin bir eğitim ortamında
başarılı olabilmesi için uygun öğretimsel yazılım programlarının seçimi büyük önem
arz etmektedir. Bu konuda teknoloji koordinatörünün ilk olarak okuldaki her
bilgisayarın
standart
yazılımla
donatılıp
donatılmadığından
emin
olması
gerekmektedir. Standart yazılım programları arasında kelime işlemciler, hesaplama
ve grafik programları, veri tabanı programları, masaüstü yayıncılık programları,
Multimedya sunu programları, e-posta, web tarayıcıları, vb sıralanabilir. Teknoloji
koordinatörü, standart yazılım programlarına ek olarak sınıf ortamında kullanılmak
üzere seçilecek diğer yazılım programlarının seçimi ve satın alınması hususunda da
önemli bir rol oynayacaktır. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün spesifik
yazılım programları hakkında bilgi sahibi olması, bu programları nereden ve nasıl
temin edileceğini araştırması ve bu tür programların sınıf ortamına nasıl
uyarlanabileceği hakkında bilgi ve beceri sahibi olması gerekir.
Teknolojinin öğretim programına entegrasyonu. Teknoloji koordinatörleri,
öğretmenlerin teknolojiyi öğretim programına entegre etmelerine yardımcı olmak
amacıyla düzenli olarak onlarla birlikte çalışmak için zaman ayırmaları
gerekmektedir. Öğretmenlerin öğretim yaklaşımlarını değiştirmek zaman, risk alma
ve uzun vadeli kararlılık gerektirir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörlerinin
öğretmenlerin teknolojiyi entegre etmelerine ilişkin olarak onları yeni yaklaşımları
denemeleri için motive etmeleri, teknoloji kullanımını gerektiren yeni öğretim
tekniklerini öğretmenler için örneklendirmeleri ve teknolojinin sınıf ortamındaki
farklı kullanımlarına ilişkin öğretmenlere fikir vermeleri gerekecektir. Bunu
gerçekleştirebilmeleri
için
de
teknoloji
koordinatörlerinin
sınıf
ortamında
kullanılabilecek teknoloji ekipmanı ve kaynakları hakkında bilgi ve beceri sahibi
olmaları gerekir. Buna ek olarak, öğretmenlere bu bilgi ve becerileri kazandıracak
beceri-odaklı ve kısa süreli kurslar organize etmeleri gerekir.
178
Teknolojinin etkinliğine ilişkin araştırma gerçekleştirmek. Teknolojinin
öğrenme-öğretme
sürecindeki
kullanımını
desteklemek
için
teknoloji
koordinatörlerinin teknolojinin öğretim amaçlı kullanımının etkisi hakkında
araştırma gerçekleştirmeleri gerekir. Bu tür araştırmalardan elde edilecek verilerin
büyük bir kısmı, öğretmenlerin ve öğrencilerin teknolojiyi sınıftaki kullanım yolları
hakkında elde edilmiş anekdotlar şeklinde olacaktır. Diğer bazı veriler de, anketlere
ve Online veri toplamaya dayalı olarak elde edilecek bilgileri içerecektir. Bu tür
kaynaklara dayalı veriler elde edildikçe de, teknolojinin öğretim programına etkisi
hakkında genel bir anlayış ve bu etkiyi daha da artırmak için nelerin yapılabileceğine
ilişkin iyi bir bakış açısı geliştirilecektir.
Etkili bir hizmet-içi eğitim programının planlanması ve uygulanması.
Teknoloji koordinatörlerinin önemli bir görevi de, okuldaki personel için teknolojiye
ilişkin etkili bir profesyonel gelişim programı hazırlamak ve uygulamaktır. Çünkü,
bu tür programlar çoğu zaman teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine entegrasyonu
hususunda anahtar görevi görür. Etkili hizmet-içi eğitim programlarının en önemli
özelliği ise, teknoloji öğrenmesini okulun öğrenme amaçlarıyla ve öğrenci
öğrenmesiyle ilişkilendirmesidir. Örneğin, MS-Word kelime işlem programını
öğrenmekle, bu programı kullanarak öğrencilere etkin yazma becerisini kazandırmak
arasında fark vardır. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörlerinin teknolojinin öğretimsel
amaçları
gerçekleştirmeye
yönelik
olarak
nasıl
kullanabileceği
konusunda
öğretmenlere yardımcı olması gerekir.
Web tabanlı kaynaklar ve öğretim. İnternet, teknoloji koordinatörlerine
öğretmenler ve öğrenciler tarafından sınıfta kullanılabilecek öğretim materyallerinin
araştırılması ve elde edilmesi noktasında olağanüstü bir kaynak sağlar. İnternet, aynı
zamanda, öğrencilerin sınıfın dört duvarından sıyrılmalarına ve global dünyayla ilişki
kurmalarına
imkan
tanır.
Dolayısıyla,
teknoloji
koordinatörlerinin
öğretim
materyallerini İnternetten elde etme, İnternette yayınlama ve öğretmenlerin İnternet
üzerinden öğretim materyallerine nasıl ulaşacaklarını gösterme, vb hususlarda yeterli
olmaları gerekir.
6.2.3.2. Teknoloji koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin
rolleri. Teknolojik başarının büyük bir bölümü farklı ortamlarda kullanılacak uygun
teknolojik ekipmanın seçimiyle alakalıdır. Örneğin, 4. sınıf düzeyindeki öğrencilere
179
uygun olan bir bilgisayar, bilgisayar laboratuarı için uygun olmayabilir. Dolayısıyla,
teknoloji koordinatörlerinin kullanıcılarla birlikte çalışarak satın alınacak ekipmanın
özelliklerini
birlikte
kararlaştırmaları
gerekmektedir.
Şekil
6.3,
teknoloji
koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin rollerini görselleştirmektedir.
Şekil 6.3. Teknoloji Koordinatörünün Masaüstü Destek Hizmetlerine İlişkin
Rolleri
Yazılım
lisansı
Onarım
işleri
Masaüstü destek
yardımı
Masaüstü Destek
Hizmetlerine ilişkin Roller
Bakım ve
güncelleştirme
Virüs
koruma
Ergonomi ve
mobilya
Teknoloji koordinatörünün masaüstü destek hizmetlerine ilişkin rolünü etkin
bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir.
•
Ergonomi ve uygun sınıf/ofis mobilyasının seçimi hakkında ne bilmem
gerekir?
•
Uygun
lisanslı
yazılım
programlarını
temin
etmek
ve
okuldaki
bilgisayarların virüs korumalı olmalarını sağlamak için ne yapmam gerekir?
•
Masaüstü destek hizmetlerinin sağlanmasına ve teknolojik ekipmanın
zamanında tamirinin gerçekleşmesine nasıl yardımcı olabilirim?
180
•
Okuldaki teknolojik ekipmanın uygun bakımını ve yeni gelişmelere paralel
olarak güncellemesini sağlamak için ne yapabilirim?
Ergonomi ve mobilya seçimi. Okul teknoloji ekipmanının satın alınması ve
kurulması sürecinde, bu teknolojinin ergonomi ve sağlık bakımından etkisinin
teknoloji koordinatörleri tarafından dikkate alınması önemlidir. Klavyenin ve
monitörün yüksekliği, farenin pozisyonu veya ofisteki genel çalışma ortamının
düzenlenmesi, vb faktörler, ekipmanın doğru ve sağlıklı kullanımı açısından
önemlidir. Örneğin, monitörün baş hizasında kişiye uzaklığı 30-60 santimetrelik bir
mesafede olması önerilmektedir.
Yazılım lisansı ve kurulması. Teknoloji koordinatörünün okulda kurulacak
teknoloji ekipmanı için uygun sayıdaki yazılım programlarının lisanslı olmasını
garanti altına alması gerekir.
Kullanıcılara masaüstü destek yardımı. Teknoloji koordinatörlerinin en
önemli görevlerinden birisi de, teknoloji kullanıcılarına masaüstü destek yardımlarını
sağlamasıdır. Masaüstü destek yardımıyla, bir telefon veya elektronik posta yoluyla
teknolojiye ilişkin sorunlar hakkında anında teknik yardımın istenebileceği okuldaki
bir merkez kastedilmektedir.
Ekipman onarımı. Okuldaki masaüstü destek merkezi, kullanıcılara teknik
desteğin sağlanmasında önemli bir ilk başvuru kaynağı olmasına rağmen, bazı
problemlerin bir telefon görüşmesi veya elektronik posta yoluyla çözülemeyeceği de
açıktır. Örneğin, bir masaüstü bilgisayarın çökmesi durumunda bu bilgisayarın
kullanıcıya zamanında ve fonksiyonel olarak ulaştırılması büyük önem arz
etmektedir. Dolayısıyla, okulda bu tür hizmetleri sağlayacak bir sistemin
oluşturulması önemlidir.
Virüs koruma ve diğer güvenlik konuları. Teknoloji koordinatörlerinin hesaba
katmaları gereken hususlardan birisi de, virüs koruma ve diğer güvenlik konularıdır.
Bilgisayarların çoğu İnternete bağlı olduğundan, bilgisayar korsanları tarafından
üretilen virüslerden etkilenme riski altındadırlar. Okuldaki bilgisayarların ve yazılım
programlarının virüslerden korunma altına alınmasındaki ilk adım, bir virüs koruma
yazılım programının masaüstü güvenlik aracı olarak kurulmasıdır. Ayrıca, bu virüs
koruma programının sürekli olarak güncelleştirilmesi sağlanmalıdır. Güvenlik
181
planının diğer önemli bir boyutu ise, teknoloji kullanıcılarının virüs bulaşmasına ve
diğer güvenlik tehditlerine karşı eğitilmeleridir.
Ekipman bakımı ve güncelleştirme. Teknoloji koordinatörlerinin okuldaki
teknoloji ekipmanının bakımı ve güncelleştirilmesi hususunda gerekli hassasiyeti
göstermeleri gerekir. Bakım ve güncelleştirme işlerinin belli bir plan dahilinde
yürütülmesi, teknolojik ekipmanın sorunsuz olarak kullanılmasına imkan verecektir.
Ayrıca, yeni ve gelişmekte olan yazılım programlarının değişmesiyle birlikte bu
programları kullanan bilgisayarların da kapasitelerinin ve hafızalarının yükseltilmesi
gerekecektir.
6.2.3.3. Teknoloji Koordinatörünün Ağ Operasyonlarına İlişkin Rolleri.
Bir okul binasının bilgisayar ağı, 21. yüzyıl insan bedeninin sinir sistemine eşdeğer
hale gelmiştir. Bilgisayar ağı, birçok ofisi, sınıfı ve diğer teknoloji kaynaklarını bir
araya getirerek okulun fonksiyonel olmasını ve nitelikli eğitim servislerini
öğrencilere sunmasını sağlamaktadır. Okul ağı, e-posta yoluyla iletişimi, merkezde
depolanan dosyalara erişimi, özel dokümanlar ve bilgiler için gizliliği ve yazıcılar ve
ağ tabanlı CD-ROM programları gibi paylaşımlı kaynaklara erişimi sağlamaktadır.
Bilgisayar ağı, aynı zamanda, İnternet yoluyla WEB’de olan bilgilere ve kaynaklara
anında erişimi mümkün kılmaktadır. Bu bağlamda, öğrencilere bilgisayar ağına ve
İnternet kaynaklarına erişimi sunmak demek, onların yerel bölgedeki, ülkenin diğer
bölgelerindeki ve global dünyadaki bilgi kaynaklarına erişimini sağlamak demektir.
İnternet, hızla okulun vazgeçilmez kaynaklarından biri haline gelmektedir.
Öğrenciler ve öğretmenler eğitim aktiviteleri, kişisel yazışma, araştırma, veri
toplama, vb günlük eğitim aktivitelerini Online olarak gerçekleştirmektedirler.
İnternet, öğretmen ve öğrencilerin bilgiye erişimlerini ve bilgiyi yeni/farklı yollarla
öğrenmelerini sağlamaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında, teknoloji koordinatörünün
öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin daha etkin ve üretken yollarla
çalışabilmelerini sağlamak için bilgisayar ağlarına ve kaynaklarına erişimlerini
sağlamak için çaba göstermesi gerekir.
Şekil 6.4, teknoloji koordinatörünün ağ operasyonlarına ilişkin rollerini
görselleştirmektedir. Teknoloji koordinatörünün ağ operasyonunu etkin bir şekilde
destekleyebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir.
182
•
Mevcut ağ yapısının okulun ihtiyacını karşılayıp karşılamadığından emin
olmak için ne yapmam gerekir?
•
Ağ kullanıcı hesaplarının organize edilmesinde için nasıl yardımcı
olabilirim?
•
Okuldaki elektronik posta sisteminin organize edilmesinde için nasıl
yardımcı olabilirim?
•
Uygun yedekleme prosedürlerinin işleyip işlemediğinden emin olmak için
ne yapmalıyım?
Şekil 6.4. Teknoloji Koordinatörünün Ağ Operasyonuna İlişkin Rolleri
Kullanıcı hesapları
organizasyonu
Ağ
altyapısı
Ağ Operasyonuna
ilişkin Roller
Yedekleme
prosedürleri
E-posta sistemi
organizasyonu
Ağ altyapısı. Bir okul bilgisayar ağının başarısı, ağı oluşturan altyapıya
bağlıdır. Kablo bağlantıları, ek paneller, dosya sunucuları, yönlendiriciler, yazıcılar,
T-1 hatları ve ağ sisteminin diğer parçaları kullanıcıların ihtiyacı olan servisleri
sunabilmek için birlikte çalışması gerekir. Ağ altyapısına ilişkin hususlar yüksek
düzey teknik bilgisini ve becerisini gerektirmektedir. Teknoloji koordinatörü bütün
bu alanlarda yetişmiş olmayabilir, ancak gerekli ağ altyapısını planlamaya ve
kurmaya yardımcı olabilmek için kendini geliştirmeye açık olması gerekir.
Kullanıcı hesapları organizasyonu. Herhangi bir bilgisayar ağının başarısı,
onu kullanan bireylerin memnuniyet düzeyleriyle ölçülür. Bir bilgisayar ağı, yüksek
183
kaliteli altyapıya sahip olabilir, ancak eğer kullanıcılar erişimle ilgili problemler
yaşıyorsa veya kaynaklara ulaşmada sıkıntı varsa, bu bilgisayar ağı faydalı
olmayacak ve teknolojiye ilişkin iyi bir yatırımı temsil etmeyecektir. Başarılı
bilgisayar ağı konusunda anahtar görevi gören unsur ise, iyi bir kullanıcı hesapları
organizasyonudur. Bilgisayar ağına bağlanamayan bir kullanıcı, kayıtlı dosyalara
erişemeyecek, ağ programlarını kullanamayacak, herhangi bir web sitesini ziyaret
edemeyecek, bir e-posta mesajı gönderemeyecek veya ağ yazıcısını kullanamayacak
demektir. Daha da önemlisi, kullanıcı hesaplarıyla ilgili problemler, bir öğretmenin
teknolojiye olan yaklaşımını olumsuz yönde etkileyecek ve beklide onun ağ
kullanımını tamamen terk etmesine sebep olabilecektir. Dolayısıyla, teknoloji
koordinatörlerinin kullanıcı hesapları organizasyonu konusunda kullanıcılara gerekli
desteği ve yardımı sunacak düzeyde bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekir.
E-posta sistemi organizasyonu. Bir okulun e-posta sistemi, okuldaki temel bir
iletişim aracıdır. E-posta sistemi, okuldaki bireylerle iletişimi sağlamak, velilere
mesaj göndermek ve paydaşlarla etkin iletişime girmek için kullanılır. Bu bağlamda,
elektronik posta sisteminin etkin organizasyonu, iletişim sisteminin sunduğu
maksimum faydaların farkında olmak için gereklidir. Buna ek olarak, teknoloji
koordinatörünün yeni e-posta hesaplarının oluşturulmasını ve kullanılmayanların
ayıklanmasını organize eden prosedürlerin varolup olmadığından ve eğer varsa
işleyip işlemediğinden emin olması gerekir. Ayrıca, kullanıcılar sistemin kullanımı
neticesinde
problemlerle
karşı
karşıya
kaldıklarında
yardım
için
kime
başvuracaklarını bilmeleri gerekir.
Yedekleme prosedürleri. Herhangi bir bilgisayar ağının başarısını sağlamak
için kullanılabilecek en önemli prosedürlerden birisi de, ağ kullanıcılarının erişimine
açık olacak şekilde düzenli yedekleme dosyalarını oluşturmaktır. Bu bağlamda,
teknoloji koordinatörünün önemli bilgilerin yedeklenmesine ilişkin bir planın
geliştirilmiş
olup
olmadığından
ve
eğer
varsa
bu
planın
uygulanıp
uygulanmadığından emin olması gerekir.
6.2.3.4. Teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine
ilişkin rolleri. Okullar temelde öğrenme ve öğretmeyle ilgili eğitim kurumları
olmalarına rağmen, bu tür rolleri ve görevleri organize etmeleri ve yerine
getirebilmeleri için aynı zamanda da teknolojiyi kullanan işyerleri konumundadırlar.
184
Bu nedenle, teknoloji koordinatörünün okulun yönetimsel bilgisayar operasyonlarına
ilişkin önemli rolleri söz konusudur. Bunlar arasında öğrenci kayıtlarının tutulması
ve organize edilmesi, ders programlarının geliştirilmesi, öğrencilerin uygun derslere
yerleştirilmesi ve personel kayırlarının tutulması, vb işler/görevler sıralanabilir. Bu
bağlamda, teknoloji koordinatörünün eğitim kurumundaki yönetimsel bilgisayar
servislerini anlaması ve bunların yürütülmesine yardımcı olabilmesi için kendini
yetiştirmiş olması gerekir.
Şekil 6.5, teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine ilişkin
rollerini görselleştirmektedir.
Şekil 6.5. Teknoloji Koordinatörünün Yönetimsel Bilgisayar Servislerine İlişkin
Rolleri
Öğrenci kayıtları ve notlarına
ilişkin veri işleme
İnsan
kaynakları
Yönetimsel Bilgisayar
Servislerine ilişkin Roller
Doküman tasarımı ve
organizasyonu
Satın
alma
Teknoloji koordinatörünün yönetimsel bilgisayar servislerine ilişkin görevlerini
etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerekir.
•
Bilişim teknolojisi kullanıcılarına yardımcı olabilmek için farklı sınıf
düzeylerine ilişkin veri işleme ve kayıt tutma hakkında ne tür bilgilere sahip
olmam gerekir?
•
İnsan kaynakları organizasyonu hususunda yardımcı olabilmek için ne
yapmam gerekir?
185
•
Okulun gerekli teknolojiyi satın alma sürecini organize etmek için nasıl
yardımcı olabilirim?
•
Bir doküman tasarlama ve organize etme sistemini uygulamak ve
desteklemek için ne yapmam gerekir?
Öğrenci kayıtları ve notlarına ilişkin veri işleme. Yaygın yönetimsel bilgisayar
görevleri arasında notların, öğrenci ve personel kayıtlarının ve maaş/ücret
bordrolarının organizasyonu sıralanabilir. Okuldaki her öğrenci ve personel hakkında
kayıtların tutulması ve bu kayıtların düzenli olarak güncellenmesi gerekir. Bu
bağlamda, teknoloji koordinatörünün yönetim ve öğretim teknolojisi personeliyle
birlikte çalışarak okulun ihtiyacına yönelik uygun ve yeterli bir sistemin
yürütülmesini sağlaması gerekir.
İnsan kaynakları. Yönetimsel bilgisayar servislerinin diğer bir alanı da, işe
alma, ücret politikaları, ek mesai ücretlerini düzenleme, vb personel bilgilerinin ve
kayıtlarının
organizasyonudur.
Bütün
bu
işlerin
yürütülmesinde
teknoloji
koordinatörünün yönetim personeline yardımcı olması gerekir.
Satın alma. Satın alma işi, bir okulun günlük olarak rutin bir şekilde yürüttüğü
görevlerden birisidir. Bir okulun yönetim ofisi, okula alınacak malzemelerin bir
listesini oluşturma, bu malzemelerin okula ulaşıp ulaşmadığını kontrol etme ve satın
alınan malzemeler için ücretlerin ödenip ödenmediğini takip etme, vb işeri organize
etmesi gerekir. Dolayısıyla, teknoloji koordinatörünün okuldaki yönetim ofisinin bu
tür işleri yürütmek için kullandığı teknoloji hakkında bilgi sahibi olması ve ilgililere
gerekli teknik desteği ve yardımı sağlaması gerekir.
Doküman tasarımı ve organizasyonu. Okullar diğer birçok kurum gibi, günlük
olarak yürüttükleri işlerin bir parçası olarak sayfalar dolusu kayıtları üretirler. Bu
kayıtların (öğrenci dosyaları, not çizelgeleri, vb) organizasyonunu sağlamak birçok
okul için önemli bir zorluk alanını temsil etmektedir. Örneğin, bir doküman
sisteminin tasarımı birbirinden ayrı fakat aynı ölçüde önemli birkaç öğeden
oluşmaktadır (dokümanların taranması, depolanması, gerektiğinde tekrar erişime açık
olması, indekslenmesi, arşivlenmesi ve kullanıcıların dokümanlara erişim imkanının
sağlanması, vb). Bu bağlamda, teknoloji koordinatörünün bütün bu işlerin belli bir
sistem
dahilinde
yerine
getirebilmesini
sağlayacak
doküman
tasarımı
ve
186
organizasyonu konusunda bilgili ve becerili olması ve bu konularda yönetim ofisine
teknik destek sağlaması önemlidir.
6.2.3.5. Teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin rolleri.
Teknoloji koordinatörünün temel işlevi, okul için teknoloji lideri olarak görev
yapmaktır. Bu liderlik rolünün en önemli olduğu alanlardan birisi de, bütçe ve
planlamadır. Etkili ve uygun bir teknoloji bütçesinin geliştirilmesi ise, teknoloji
koordinatörünün liderlik rolünün ilk uygulama alanlarındandır.
Şekil 6.6, teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin rollerini
görselleştirmektedir. Teknoloji koordinatörünün bütçe ve planlamaya ilişkin
görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıdaki sorulara cevap
vermesi gerekir.
•
Okul için başarılı bir teknoloji planının geliştirebilmesine yönelik ne
bilmem gerekir?
•
Okula teknolojiyi uygulamada etkili bir teknoloji bütçesi oluşturma ve mali
kararları verme bakımından nasıl yardımcı olabilirim?
•
Okulun teknoloji projeleri için ek ödenek veya mali desteği elde etmede
nasıl yardımcı olabilirim?
•
Okula teknolojiyi değerlendirme hususunda nasıl yardımcı olabilirim?
Şekil 6.6. Teknoloji Koordinatörünün Bütçe ve Planlamaya İlişkin Rolleri
Bağış ve
ödenekler
Değerlendirme
Bütçe ve Planlamaya
ilişkin Roller
Teknoloji
planlaması
Bütçe
187
Teknoloji planlaması. Okullar, sınıflarda ve ofislerde kullanılacak teknolojiyi
satın almak için oldukça fazla miktarda para harcamaktadır. Buna rağmen onların
birçoğu, teknolojinin hangi amaç için ve nasıl kullanılacağını dikkatli bir
planlamayla ortaya koymaksızın teknolojiyi satın almaktadır. Bu durumda olan
okullar, teknolojik araçların ve kaynakların basitçe sınıflara yerleştirilmesiyle birlikte
öğrenci öğrenmesinde gelişimin meydana geleceğine inanmaktadır. Öte yandan,
teknolojinin öğrenci başarısı üzerinde bir etkisi olabilmesi için teknolojiye yapılan
yatırımların bu teknolojiyi kullanacak personelin eğitimiyle birlikte belli bir plan
dahilinde kararlaştırılması gerekir. Bu teknoloji planı, genellikle okulun 3-5 yıllık
zaman dilimi içinde teknolojiye ilişkin olarak varacağı hedefler hakkındaki yol
haritasını gösterir. Bu bağlamda, teknoloji koordinatörü okuldaki teknoloji planlama
komitesiyle birlikte çalışarak okulun ve personelin ihtiyaçlarına yönelik bir teknoloji
planının geliştirilip geliştirilmediğinden emin olması gerekir.
Bütçe. Teknolojinin sunulması ve desteklenmesi, okulun mali açıdan yatırım
kararlılığını gerektirir. Dolayısıyla, herhangi bir teknoloji programının başarılı
olabilmesi için yönetimle birlikte teknoloji koordinatörünün gerekli ekipmanı,
yazılımı, tamiri, teknik desteği, profesyonel gelişimi, vb sunmak üzere okulda yeterli
bir teknoloji bütçesinin varolup olmadığından emin olması gerekir.
Bağış ve ödenekler. Okul teknoloji koordinatörünün okulda varolan bütçe
kaynaklarına ek olarak kullanılabilecek bağış ve ödenek programlarını araştırması ve
bu ödeneklerin sağlanmasında nelerin yapılması gerektiği hususunda bilgi ve beceri
sahibi olması gerekir.
Değerlendirme. Okullar öğretim teknolojilerini sınıflarda uygulamak için çok
fazla miktarda para harcamaktadır. Bu bağlamda, acaba teknolojiye yapılan yatırımın
öğrenci öğrenmesi bakımından katkı sağlayıp sağlamadığının tespit edilmesi gerekir.
Dolayısıyla, teknoloji koordinatörünün uygulanan teknoloji programının öğrenci
öğrenmesine ne derece katkı sağladığını ve uygulamada giderilmesi gereken
eksikliklerin neler olduğunu ortaya koymak için etkili değerlendirme tekniklerini
kullanarak veri toplaması gerekir. Bu konuda en önemli olan husus ise, teknoloji
değerlendirmesinin süreklilik arz etmesi ve daha kapsamlı bir okul gelişim
programının sistematik bir parçası olmasıdır.
188
BÖLÜM 7
SONUÇ VE ÖNERİLER
Son zamanlarda, etkili teknoloji entegrasyonu alanına kafa yoran birçok
eğitimci, bu değişim sürecini tanımlamada “sistemli okul reformu” kavramını
kullanmaya başlamıştır. Bu kavram, öğretim programı, pedagoji, değerlendirme,
profesyonel gelişim, yönetim, organizasyon, vb okula ilişkin alanlarda süreklilik arz
eden kapsamlı bir gelişimi vurgulamaktadır. Bu bağlamda, öğretim programı,
pedagoji, değerlendirme, yönetim, organizasyon, vb okul boyutlarının geliştirilmesi
çabaları,
eğer
öğretim
teknolojisinin
sistemli
entegrasyonuyla
aynı
anda
gerçekleştirilmezse, sistemli okul değişiminin (reformunun) başarılı olması zordur.
Bu araştırmada, temel olarak “Etkili bir teknoloji planlama süreci nasıl
gerçekleştirilebilir?” sorusu cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Araştırmada elde edilen
verilere göre, etkili bir teknoloji planlama sürecinde genel olarak aşağıdaki hususlar
göz önünde bulundurulmalıdır:
•
Bütün öğrenciler için teknoloji okur-yazarlığı becerileri tanımlanmalı ve bu
becerilerin
öğrencilere
kazandırılmasında
kullanılabilecek
öğretim
stratejilerinin okul programına entegrasyonu sağlanmalıdır.
•
Teknoloji, okuldaki öğretim programının ve bu programın öğrencilere
kazandırılmasında kullanılan öğretim stratejilerinin geliştirilmesine yönelik
olarak tasarlanmalıdır.
•
Teknoloji, öğrencilerin kendi sınıf arkadaşlarıyla ve okuldaki diğer
öğrencilerle işbirlikçi projeler yürütebilmelerine olanak verecek şekilde
tasarlanmalıdır.
•
Teknoloji, öğrenci öğrenmesini geliştirmeye yönelik olarak tasarlanmalıdır
(daha çok el becerisine dayalı etkinlikler, daha çok Multimedya proje
çalışmaları, daha çok problem çözme fırsatı, daha çok bireyselleştirilmiş
öğretim, vb).
189
•
Teknoloji, öğrencilere ilgilerini çektiği bilgilere erişim imkanı sunarak
onların
öğrenmeye
ilişkin
motivasyonlarını
arttıracak
şekilde
planlanmalıdır.
•
Teknoloji, velilerin ve eğitimle ilgilenen diğer paydaşların eğitime daha
fazla aktif katılımını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Çünkü, velilerin ve
paydaşların
desteğini
almak,
teknolojinin
öğretim
programına
entegrasyonunu kolaylaştıracaktır.
•
Teknoloji, bir okulun diğer okullarla, kurumlarla ve kaynaklarla (müzeler,
üniversiteler, sağlık ve sosyal hizmet kurumları, vb) daha fazla iletişim ve
etkileşim içerisinde olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
•
Teknoloji planlama süreci, bütün okul üyelerinin (öğrenci, öğretmen, veli,
yönetici, vb) işbirlikçi çabalarıyla oluşturduğu bir okul vizyonu etrafında
benimsenmiş öğrenme amaçlarının karşılanmasına rehberlik etmelidir.
Günümüzde teknoloji planlaması, okulların ilk öncelik alanlarından birisini
oluşturmaktadır. Çünkü, son yıllarda görülen İnternetin gelişme seyri ve hızı,
eğitimdeki değişme ve gelişmelerin temel zorlayıcısı olmuştur ve olmaya da devam
etmektedir. Donanım, yazılım ve diğer teknoloji ürünlerini pazarlayanlar, okulların
üzerinde kendi ürünlerini satın almaları için baskı unsuru oluşturmaktadırlar. Bu
nedenle, teknoloji planlaması konusuna gereken önemi ve hassasiyeti göstermeyen
okullar, pahalı hatalar yapma riskiyle karşı karşıyadır.
Teknoloji planlaması, okulların teknolojiyi değerlendirmek, satın almak ve
kullanmak için gerekli standartların, normların ve metotların belirlenmesine rehberlik
etmektedir. Bu nedenle, teknoloji planlama süreci, en azından teknoloji planının
kendisi kadar önemlidir. Bu bağlamda, etkili bir okul teknoloji planlaması hakkında
sorulabilecek başlıca sorular şunlardır:
•
Okulun kapsamlı bir okul gelişim planı var mıdır (hazırlanmakta mıdır)?
•
Teknolojiye ilişkin politikalar, okul gelişim planının bir parçası mıdır?
•
Bütün öğrencilerin ve öğretmenlerin geliştirmek zorunda oldukları teknoloji
becerileri açıkça belirlenmiş midir?
•
Bir öğretim aracı olarak teknoloji, bütün öğrencilerin ve öğretmenlerin
kullanımı için adil olarak sağlanmış mıdır?
190
•
Okul gelişim planının hazırlanmasında ve teknolojinin uygulanmasında
paydaşların katılımı sağlanmış mıdır?
Ayrıca, teknoloji planlama sürecine ilişkin bazı önemli noktalar söz konusudur.
Örneğin:
•
Esas olan planlama sürecinin kendisidir, bu sürecin sonucunda oluşan plan
ise bu sürecin sonuçlarından sadece bir tanesidir.
•
Etkili bir teknoloji planlama süreci sadece faydalı bir planla sonuçlanmaz,
aynı zamanda okul üyeleri üzerinde pozitif bir etki yapar.
•
Başarılı bir plan bir dizi tanımlanmış eğitim amaçlarını ve bu amaçlara
ulaşmayı sağlayacak bir dizi önerilen yolları içerir ve yapar.
•
Başarılı bir plan bir alışveriş listesi veya bütçesi değildir, plan satın alma
işinden daha fazlasını içerir.
•
Okul üyelerinin bilişim teknolojisine ilişkin tutumları ve planlama süreci
dolayısıyla okulda meydana gelen değişiklikler, bilişim teknolojisinin
kendisinden daha önemlidir.
7.1. Eğitimciler için Öneriler
Teknoloji planlama sürecinin etkin olabilmesi için bu sürecin (a) eğitimcilere
doğru satın alma kararlarını vermede yardım etmesi, (b) okulların teknoloji
kullanımını geliştirmesi, (c) teknoloji kaynaklarının daha etkin olarak kullanılması ve
(d) en önemlisi de sosyo-ekonomik özgeçmişi ne olursa olsun bütün öğrencilerin
öğrenmelerini geliştirmesi üzerine odaklanması gerekir. Bu amaçla, aşağıdaki
etkinlikler teknoloji planlama sürecine başlama noktasında olan eğitimcilere
yardımcı olabilir:
•
Teknoloji planlama sürecine kimlerin katılacağının tespit edilmesi,
teknolojinin uygulanması aşamasında kimin ne tür bir rol üstleneceğinin
belirlenmesi ve bir planlama komitesinin oluşturulup oluşturulmayacağının
kararlaştırılması.
•
Varsa okulun gerçekleştirdiği diğer planlama süreçlerinin gözden
geçirilmesi ve bu süreçlerden teknoloji planlaması için faydalı olacak
herhangi bir tecrübenin varolup olmadığının belirlenmesi.
191
•
Diğer okulların planlama süreçlerinin gözden geçirilmesi ve model olarak
kullanılabilecek faydalı materyallerin tanımlanması.
•
Planlama
sürecinin
organizasyonunu
sağlayacak
bir
teknoloji
koordinatörünün veya liderinin belirlenmesi.
•
Planın yazıya dökülmesinden ve bir doküman haline getirilmesinden kimin
sorumlu olacağının kararlaştırılması.
•
Teknolojinin ne olduğuna, ne işe yarayacağına ve nasıl kullanılacağına
ilişkin iyi bir anlayışın geliştirilebilmesi için profesyonel gelişim
programlarının süreklilik esasına dayalı olarak yürütülmesi.
•
Teknoloji planlama sürecinin tamamlanması için bir zaman diliminin
belirlenmesi.
Vurgulamak gerekirse, teknoloji planlaması daha kapsamlı bir okul reformunun
önemli bir parçası olarak görülmeli ve asla bir defaya mahsus bir eylem olarak
düşünülmemelidir. Bu açıdan ele alındığında, her teknoloji planlama çabası:
•
Organizeli ve sürekli olarak devam eden döngüsel bir süreç şeklinde
gerçekleştirilmeli, basit, açık ve anlaşılır bir planlama modeli kullanmalı ve
teknolojinin öğretimde nasıl kullanılacağını gösteren bir dokümanla
sonuçlanmalıdır.
•
Okulun vizyonunu dikkate almalı ve okulun personeli tarafından
benimsenmelidir.
•
Kapsam bakımından geniş tutulmalı, fakat aynı oranda da ekonomik ve
teknik çözümlere imkan verecek şekilde gerçekçi olmalıdır.
•
Bütün ilgililerin (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, veliler, paydaşlar, vb)
katılımını sağlamalıdır.
•
Okulun güçlü ve zayıf yanlarını dikkate almalıdır.
•
Teknolojinin satın alınması, değerlendirilmesi, güncelleştirilmesi ve
kullanılmasına ilişkin politika ve prosedürleri açıkça belirlemelidir.
•
Teknolojideki gelişmelerden ziyade teknolojinin eğitimsel amaçlar için
kullanımını göz önünde bulundurmalıdır.
•
Okulun öğretim programını, teknoloji entegrasyonunda en önemli
belirleyici öğe olarak görmelidir.
192
7.2. Araştırmacılar için Öneriler
•
Yeni ve gelişmekte olan teknolojiler ışığında benzer bir çalışmanın her
birkaç yılda bir tekrarlanması faydalı olacaktır/gereklidir.
•
Teknoloji planlaması karmaşık bir süreçtir ve bu sürece bütün ilgililerin
katılımı önemlidir. Bu bağlamda, katılımcıların teknoloji planlaması
olgusuna ilişkin algılarının ve perspektiflerin nitel yollarla da elde edilmesi
gerekir.
•
Teknolojinin planlanması ve uygulanması bir okul sisteminin yapısına ve
doğasına
göre
farklılıklar
göstermektedir.
Dolayısıyla
farklı
okul
sistemlerindeki teknoloji planlaması ve uygulaması arasındaki ilişkileri
(benzerlikleri, farklılıkları, çelişkileri, vb) ortaya koyan çalışmalar eğitim
kuramcıları ve uygulayıcıları açısından önemli veriler ve perspektifler
sunabilir.
•
Teknoloji planlaması olgusunun farklı eğitimsel boyutlarla ilişkilerini ele
alan çalışmaların gerçekleştirilmesi önemlidir. Örneğin, teknolojinin
öğretim programına entegrasyonu için plan yapma ile 3-5 yıl içindeki
gerçekte meydana gelen teknoloji entegrasyon düzeyi arasındaki ilişki
nasıldır?
•
Teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörlerin farklı okullar için nasıl
etkili olduğunu inceleyen betimsel araştırmaların gerçekleştirilmesi faydalı
olacaktır.
•
Yüksek düzey teknoloji entegrasyonunun acaba aynı oranda akademik
başarıyı artırıp artırmadığını ortaya koyan çalışmalara ihtiyaç vardır.
193
KAYNAKLAR
Alkan, C. (1984). Eğitim Teknolojisi (2. baskı). Ankara: Yargıçoğlu Matbaası.
Alkan, C. (1998). Eğitim Teknolojisi: Disiplin, Kuram, Süreç, Ortam, Uzman,
Uygulama. Ankara: Anı Yayıncılık.
Anderson, L.S. (1996). Guidebook for Developing an Effective Instructional
Technology
Plan
Version
2.0
[Online].
Available:
http://www2.msstate.edu/~lsa1/nctp/Guidebook.pdf (İnternetten 3 Ağustos 2005
tarihinde elde edilmiştir).
Anderson, L.S. & Perry, J.F. (1994). Technology Planning: Recipe for Success
[Online]. Available: http://www.nctp.com//html/tp_recipe.cfm (İnternetten 6 Ağustos
2005 tarihinde elde edilmiştir).
Apple Computer Inc. (2005). Technology Planning Guide [Online]. Available:
http://www.apple.com/education/planning/ (İnternetten 9 Şubat 2005 tarihinde elde
edilmiştir).
Bailey, G.D. (1997). What technology leaders need to know: The essential top
10 concepts for technology integration in the 21st century. Leadership and Leading
with Technology, 25(1), 57-62.
Barnett, H. (2001). Successful K-12 Technology Planning: Ten Essential
Elements. (ERIC Document Reproduction Service No. ED457858).
Becker, H.J. (1994). How exemplary computer-using teachers differ from other
teachers: Implications for realizing the potential of computers in schools. Journal of
Research on Computing in Education, 26(3), 291-321.
Becker, H.J., Ravitz, J.L., & Wong, Y. (1998). Teacher and Teacher-Directed
Student Use of Computers and Software, Teaching, Learning, and Computing.
National Survey. Report # 3. (ERIC Document Reproduction Service No.
ED437927).
Borg, W.R. (1987). The educational R & D process: Some insights. Journal of
Experimental Education, 55(4), 181-188.
Bracci, R. (1999). It’s in the plan. American School & University, 71(11), 3638.
194
Byrom, E. & Bingham, M. (2001). Factors Influencing the Effective Use of
Technology
for
Teaching
and
Learning
[Online].
Available:
http://www.seirtec.org/publications/lessons.pdf (İnternetten 17 Kasım 2005 tarihinde
elde edilmiştir).
Cole, H. (1999). Implementing Instructional Technology in Schools. (ERIC
Document Reproduction Service No. ED437018).
Coley, R.J., Cradler, J., & Engel, P.K. (1997). Computers and Classrooms: The
Status
of
Technology
in
U.S.
Schools
[Online].
Available:
ftp://ftp.ets.org/pub/res/compclss.pdf (İnternetten 17 Ağustos 2005 tarihinde elde
edilmiştir).
Collins, A. (1991). The role of computer technology in restructuring schools.
Phi Delta Kappan, 73, 28-36.
Dick, W.O., Carey, L., & Carey, J.O. (2001). The Systematic Design of
Instruction (5th ed.). New York, NY: Allyn & Bacon.
Espey, L. (2000). Technology Planning and Technology Integration: A Case
Study. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 444467).
Fabry, D.L. & Higgs, J.R. (1997). Barriers to the effective use of technology in
education: Current status. Journal of Educational Computing Research, 17(4), 385395.
Fisher, S.C. & Dove, M.K. (1999). Muffled Voices: Teachers’ Concerns
Regarding Technological Change. (ERIC Document Reproduction Service No.
ED432281).
Frazier, M.K. (2003). The technology coordinator in K-12 school districts: The
research, development, and validation of a technology leader’s guide. Unpublished
Doctoral Dissertation, Kansas State University, USA.
Fries, B. & Monahan, B. (1998). School district technology planning in an era
of rapid change. Educational Technology, 38(1), 60-62.
Fuerstenau, G.W. (1999). Factors that influence the integration of technology in
school districts. Unpublished Doctoral Dissertation, University of South Dakota,
USA.
Gall, M.D., Gall, J.P., & Borg, W.R. (2003). Educational Research: An
Introduction (7th edition). Boston, MA: Pearson Education, Inc.
195
Granger, C.A., Morbey, M.L., Lotherington, H., Owston, R.D., & Wideman,
H.H. (2002). Factors contributing to teachers’ successful implementation of IT.
Journal of Computer Assisted Learning, 18, 480-488.
Hawkes, M. (1998). Funding a technology network in your school. Schools in
the Middle, 7(5), 24-28.
Hayes, J. & Bybee, D.L. (1995). Defining the greatest need for educational
technology. Learning and Leading with Technology, 23(2), 48-53.
Hoffman, E.S. (2001). Technology planning and implementation: A study of
effective change efforts in Michigan public school districts. Unpublished Doctoral
Dissertation, Eastern Michigan University, USA.
Hope, W.C. (1997). Why technology has not realized its potential in schools: A
perspective. American Secondary Education, 25(4), 2-7.
Johnson, B. (1999). A case study of the development of a technology plan.
Unpublished Master’s Thesis, California State University Dominguez Hills, USA.
Jones, B. (2005). ICT Integration Guidebook - 2005 [Online]. Available:
http://ictpd.net/techplan2005/ (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir).
Kimball, C. & Sibley, P.H.R. (1997). Am I on the Mark? Technology Planning
for the E-Rate. Learning and Leading With Technology, 25(4), 52-57.
Kleiner, A. & Lewis, L. (2003). Internet Access in US Public Schools and
Classrooms:
1994-2002
[Online].
Available:
http://nces.ed.gov/pubs2004/2004011.pdf (İnternetten 25 Kasım 2005 tarihinde elde
edilmiştir).
Knuth, B., Hopey, C., & Rocap, K. (1996). Guiding Questions for Technology
Planning:
Version
1.0
[Online].
Available:
http://www.ncrtec.org/capacity/guidewww/gqhome.htm (İnternetten 9 Ağustos 2005
tarihinde elde edilmiştir).
Lockard, L.A. (2001). Collaborative technology planning: The impact of
technology plans on students’ and teachers’ learning. T H E Journal, 29(3), 18-21.
Loveless, T. (1996). Why aren’t computers used more in schools? Educational
Policy, 10(4), 448-467.
Lumley, D. & Bailey, G. (1993). Planning for technology: A guidebook for
school administrators. (ERIC Document Reproduction Service No. ED379761).
196
Maddin, E.A. (2002). Factors that influence technology integration in
elementary instruction. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Cincinnati,
USA.
Maddux, C.D. (1998). Barriers to the successful use of information technology
in education. Computers in the Schools, 14(4), 5-11.
Marcovitz, D.M. (1998). Supporting technology in schools: the roles of
computer coordinators. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 421150).
McNabb, M.L., Valdez, G., Nowakowski, J., & Hawkes, M. (1999).
Technology Connections for School Improvement: Planners’ Handbook. North
Central Regional Educational Laboratory, USA.
MEB. (2000). Temel Eğitim Projesi I. Faz: Ekipman Teslim Alma ve Uygulama
El Kitabı. Ankara: MEB Yayını.
MEB. (2001). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel
Müdürlüğü’nün 27.06.2001 tarih ve 5985 sayılı “Bilgi Teknolojileri Kullanımı”
konulu Genelgesi.
Merrimack Education Center. (1986). A Template for Preparing a Technology
Applications Plan. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 379761).
National Center for Education Statistics. (2000). Teachers’ Tools for the 21st
Century: A Report on Teachers’ Use of Technology [Online]. Available:
http://nces.ed.gov/pubs2000/2000102.pdf (İnternetten 17 Ağustos 2005 tarihinde
elde edilmiştir).
Niederhauser, D.S. (1996). Using Computers in an information age classroom:
What teachers need to know. NASSP Bulletin, 80, 71-80.
Peck, K.L. & Dorricott, D. (1994). Why use technology. Educational
Leadership, 51(7), 11-14.
Pflaum, W.D. (2004). The Technology Fix: The Promise and Reality of
Computers in Our Schools. Alexandria, VA: Association for Supervision and
Curriculum Development.
Quinones, S. & Kirshstein, R. (1998). An Educator’s Guide to Evaluating the
Use
of
Technology
in
Schools
and
Classrooms
[Online].
Available:
http://www.ed.gov/PDFDocs/handbook2.pdf (İnternetten 16 Ağustos 2005 tarihinde
elde edilmiştir).
197
Rai, R.K. (2004). Development and implementation of technology plans in
Tennessee public school systems. Unpublished Doctoral Dissertation, The
University of Tennessee, USA.
Rogers, P.L. (1999). Barriers to Adopting Emerging Technologies in
Education. (ERIC Document Reproduction Service No: ED 429556).
Saban, A. (2001). Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitim (1. baskı). Ankara: Nobel
Yayın Dağıtım.
Saettler, P. (1998). Antecedents, origins, and theoretical evolution of AECT.
TechTrends, 43(1), 51-57.
Salina, E. A. (2001). An examination of public school technology planning:
Ten Long Island, New York school districts’ experiences. Unpublished Doctoral
Dissertation, Teachers College, Colombia University, USA.
See, J. (1992). Developing effective technology plans. The Computing Teacher,
19(8) [Online]. Available: http://www.nctp.com/html/john_see.cfm (İnternetten 6
Ağustos 2005 tarihinde elde edilmiştir).
Sheingold, K. (1991). Restructuring for learning with technology: The potential
for synergy. Phi Delta Kappan, 73(1), 17-27.
Sibley, P.H.R. & Kimball, C. (2004). Technology planning: the good, the bad
and
the
ugly
[Online].
Available:
http://www.microsoft.com/education/PlanTMM.mspx (İnternetten 17 Şubat 2005
tarihinde elde edilmiştir).
Spare, S. (2001). Technology planning for education. Unpublished Master’s
Thesis, California State University Dominguez Hills, USA.
The CEO Forum on Education and Technology. (2001). The CEO Forum STaR
Chart: A Tool for Assessing School Technology and Readiness (Year Four) [Online].
Available:
http://www.iste.org/Content/NavigationMenu/Educator_Resources/Assessment/STa
R_Chart/ceo-forum-star-chart.pdf (İnternetten 6 Ağustos 2005 tarihinde elde
edilmiştir).
Wagner, W.W. (2004). The technology coordinator: Key characteristics and
traits of successful educational technology leaders. Unpublished Doctoral
Dissertation, Ashland University, USA.
198
White, D.E. (2003). Theory versus reality: A technology plan revision.
Unpublished Master’s Thesis, California State University Dominguez Hills, USA.
Whitehead, B.M., Jensen, D.F.N., & Boschee, F. (2003). Planning for
Technology: A Guide for School Administrators, Technology Coordinators, and
Curriculum Leaders. Thousand Oaks, CA: Corwin Press, Inc.
Woods, D.M. (2000). Teachers’ use of a technology coordinator in an
elementary school. Unpublished Doctoral Dissertation, Purdue University, USA.
Yalın, H.İ. (2003). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (8. baskı).
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma
Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Zhao, Y. & Cziko, G.A. (2001). Teacher adoption of technology: A perceptual
control theory perspective. Journal of Technology and Teacher Education, 9(1), 530.
Zhao, Y. & Frank, K. A. (2003). Factors affecting technology uses in schools:
An ecological perspective. American Educational Research Journal, 40(4), 807-840.
TEZDE KULLANILAN BELLİ BAŞLI İNTERNET SİTELERİ
http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; (T. C. Milliği Eğitim Bakanlığı; İlk
erişim tarihi: 22 Mart 2006).
http://cnets.iste.org; (National Educational Technology Standards Project; İlk
erişim tarihi: 9 Şubat 2005).
http://www.esentepe.k12.tr; (Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu; İlk erişim
tarihi: 6 Ağustos 2005)
http://www.apple.com/education/k12/leadership/acot; (The Apple Classrooms
of Tomorrow–ACOT; İlk erişim tarihi: 9 Şubat 2005).
199
EK 1
OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA)
1. Okuldaki göreviniz nedir?
a. Müdür
b. Müdür yardımcısı
c. Bilgisayar öğretmeni
d. Anasınıfı öğretmeni (Lütfen sınıfınızın öğrenci sayısını belirtin) __________________________
e. Sınıf öğretmeni (Lütfen sınıfınızın öğrenci sayısını belirtin) ______________________________
f. Branş öğretmeni (Lütfen branşınızı belirtin) ___________________________________________
g. Rehber öğretmen
h. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
2. Cinsiyetiniz?
a. Kadın: _______________
b. Erkek: _______________
3. Yaşınız?
Yıl: _________________
4. Mesleki tecrübeniz?
Yıl: _________________
5. Eğitim durumunuz?
a. Ön lisans/Eğitim Enstitüsü
b. Lisans
c. Yüksek lisans
d. Doktora
e. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
6. Okulda öğrenci kullanımı için yeterli sayıda bilgisayarın varolduğunu düşünüyor musunuz?
a. Evet __________________
b. Hayır _________________
7. Aşağıdaki teknolojik araçların hangisini/hangilerini kullanmayı biliyorsunuz?
Biliyorum
Bilmiyorum
CD-ROM sürücüsü
CD-ROM kaydedici
Tarayıcı
Dijital kamera
VCR, VCD, DVD oynatıcıları
Tepegöz
Projeksiyon cihazı
8. İnterneti (eğer kullanıyorsanız,) hangi amaçlar için kullanmaktasınız? Aşağıdaki tabloda yer
alan maddelerin her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek İnterneti kullanma sebebinizi belirtiniz.
Evet
WEB taraması
Elektronik posta
Basın-yayın takibi
Ders planları
Oyunlar
Söyleşi, sohbet odaları
Hayır
200
9. Teknoloji kullanmayı aşağıdaki yollardan hangisi/hangileri sayesinde öğrendiniz? Aşağıdaki
tabloda yer alan metotların her birine “Evet” veya “Hayır” diyerek teknolojiyi öğrenmenizde
etkili olan yolları belirtiniz.
Evet
Hayır
Deneme-yanılma yoluyla
Okuldaki hizmet-içi eğitim programlarına katılarak
Okul dışı seminerlere ve konferanslara katılarak
Yüksek öğretimdeki derslerle (yüksek lisans, vb)
Meslektaşlarımdan yardım alarak
Okuldaki bilgisayar öğretmenine danışarak
10. Aşağıdaki teknoloji kullanım düzeylerini göz önünde bulundurduğunuzda, kendinizi daha
çok hangi düzeyde görmektesiniz? (Lütfen sadece bir düzey işaretleyiniz).
Teknoloji Kullanım
Düzeyi
1
Giriş
2
Benimseme
3
Adapte olma
4
Kendine mal
etme
5
Yeni kullanım
alanlarını
keşfetme
Açıklama
Teknolojiyi kullanma konusunda tecrübesiz, ama istekli olmak. Bu
aşamada olan bir eğitimci, teknolojiyi ya çok az kullanmakta veya hiç
kullanmamaktadır.
Teknolojiyi geleneksel öğretimi desteklemek için kullanmak. Bu aşamada
olan bir eğitimcinin teknoloji kullanımı, genellikle öğrenme-öğretme
sürecinden soyutlanmış bir etkinlik olarak gerçekleşmektedir.
Teknolojiyi öğrenme etkinliklerine entegre etmek. Bu aşamada olan bir
eğitimci, teknolojinin kendisinin ve öğrencilerin üretkenliğini
geliştirmedeki potansiyelini fark etmeye başlamıştır.
Teknoloji avantajlarını hesaba katan yeni öğretim yaklaşımlarını ve
stratejilerini geliştirmek. Bu aşamada olan bir eğitimci, teknoloji kullanımı
konusunda kendisini oldukça rahat hissetmektedir ve teknolojiyi okulun
öğretim programına tamamıyla entegre etmiştir.
Teknoloji araçlarının yeni kullanımlarını keşfetmek. Bu aşamada olan bir
eğitimci, yapmakta olduğu rutin etkinlikleri teknolojiyle birlikte daha farklı
ve yeni yollarla nasıl ele alacağını düşünmeye başlamıştır.
11. Teknolojiye ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisinde/hangilerinde daha çok hizmet-içi
eğitime ihtiyaç duymaktasınız? Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin her birine “Evet” veya
“Hayır” diyerek teknolojiye ilişkin eğitime en çok ihtiyaç duyduğunuz alanları belirtiniz.
Evet
Temel bilgisayar becerileri (programlara erişim, çıktı almak, vb)
Elektronik postayı kullanma (mesaj yazma ve yollama, mesaja dosya ekleme, vb)
İnterneti kullanma (araştırma yapmak, dosya indirmek, vb)
Spesifik yazılım programlarını kullanma (PowerPoint, vb)
Teknolojiyi öğretim programına entegre etme
Teknolojiyi farklı öğrenme stillerine sahip öğrenciler için kullanma
Teknolojiyi üretim araçları olarak kullanma
Teknolojiyi sınıf yönetimi amaçlı olarak kullanma
Teknolojiyi öğrenci çalışmalarını ve ürünlerini değerlendirmek için kullanma
Hayır
201
12. Teknoloji kullanımı sayesinde okuldaki öğrenme ortamı aşağıdakilerden
hangisinde/hangilerinde değişime uğramıştır? Aşağıdaki tabloda yer alan maddelerin her birine
“Evet” veya “Hayır” diyerek teknolojinin öğrenme ortamı üzerindeki görüşlerinizi belirtiniz.
Öğrenciler fiziksel olarak daha aktiftir
Öğrenciler kendi öğrenmeleri konusunda daha bilinçlidir
Öğrenciler grup çalışmalarına daha çok katılmaktadır
Öğrenci projeleri görsel materyalleri daha çok içermektedir
Öğrenciler problem çözme aktivitelerine karşı daha çok isteklidir
Öğrenciler projeleri için çeşitli teknoloji kaynaklarından çokça
faydalanmaktadır
Öğrenci çalışmaları daha yaratıcıdır
Öğrenci çalışmaları daha dikkatli ve özenli bir şekilde
gerçekleştirilmektedir
Öğrenci çalışmaları farklı bireylerle paylaşılmaktadır
Evet
f (%)
33 (91.7)
35 (97.2)
31 (86.1)
31 (86.1)
34 (94.4)
32 (88.9)
Hayır
f (%)
3 (8.3)
1 (2.8)
5 (13.9)
5 (13.9)
2 (5.6)
4 (11.1)
35 (97.2)
30 (83.3)
1 (2.8)
5 (13.9)
32 (88.9)
4 (11.1)
13. Teknoloji kullanımı konusunda yardıma ihtiyaç duyduğunuzda, aşağıdaki kişilerden
hangisine/hangilerine başvurursunuz? Aşağıdaki tabloda yer alan grupların her birine “Evet”
veya “Hayır” diyerek teknoloji kullanımı konusunda bu kişilere yardım için başvurup
başvurmadığınızı belirtiniz.
Evet
Hayır
Okuldaki bilgisayar öğretmenine
Zümre öğretmenlerine
Kütüphaneciye
Yöneticilere (müdür, müdür yardımcısı, vb)
Sınıfımdaki öğrencilere
14. Aşağıdaki tabloda sol sütunda verilen “Teknoloji Koordinatörü Nitelikleri” arasından
hangisinin/hangilerinin sizce ne derece önemli olup olmadığını 1 (Gerekli değil) ile 10 (Zorunlu)
arasında bir sayısal değer seçerek belirtiniz.
Teknoloji Koordinatörü
Nitelikleri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Güçlü bir meslek ahlakı
Güçlü sosyal beceriler
Güçlü liderlik becerileri
Güçlü iletişim becerileri
Etkin dinleme becerileri
İşbirliği içerisinde çalışma
Güçlü yönetim ve organizasyon becerileri
Güçlü problem çözme becerileri
Güçlü teknoloji becerileri
Çabuk öğrenme ve kavrama
Profesyonel gelişim programlarını uygulama
Okul teknoloji planı geliştirme
Teknolojinin uygulanmasını değerlendirme
Teknolojiye ilişkin konferanslar düzenleme
Yeni teknolojilerin nasıl kullanılacağını
gösterme
Gerekli değil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zorunlu
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
202
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Çok rahat
hissediyorum
5
4
3
2
Hiç rahat
hissetmiyorum
1
15. Aşağıdaki teknoloji aktivitelerine ilişkin olarak kendinizi ne kadar rahat hissedip
hissetmediğinizi “1=Hiç Rahat Hissetmiyorum” ile “5=Çok Rahat Hissediyorum” arasındaki
seçeneklerden birini işaretleyerek belirtiniz?
Elektronik posta yoluyla okuldaki diğer öğretmenlerle
iletişime girmek
Elektronik posta yoluyla okul dışından diğer
eğitimcilerle iletişime girmek
Teknoloji projelerini/ürünlerini (ders planları, vb) diğer
öğretmenlerle paylaşmak
Öğrenciler için Multimedya sunuları gerçekleştirmek
Hazırladığım öğretim materyallerini internette
yayınlamak
Tarayıcılar ve dijital kameralar kullanarak öğretim
materyalleri hazırlamak
İnternette haber, kullanıcı ve paylaşım gruplarına üye
olmak
Online araştırmalar gerçekleştirmek
Öğrencilerin teknolojiyi kullanarak proje üretmelerini
sağlamak
16. Açık-uçlu soru:
Okuldaki teknoloji entegrasyonu konusunda paylaşmak istediğiniz fikir ve düşüncelerinizi
lütfen aşağıda ayrıntılı olarak belirtiniz.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
203
17. Bilgisayar ve öğretim teknolojileri yeterlik alanlarına ilişkin kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Lütfen aşağıdaki tabloda yer alan bilgisayar ve öğretim
teknolojileri yeterlik alanlarına ilişkin algılarınızı, her yeterlik alanına ilişkin olarak verilen 5 düzeyden birini seçerek belirtiniz. Lütfen hiçbir yeterlik
alanını atlamayınız ve her yeterlik alanı için sadece bir düzey belirtiniz.
Yeterlik
Alanı
Düzeyler
Düzey 1
1
Temel Bilgisayar
Kullanımı
2
Düzey 2
Düzey 3
Düzey 4
Düzey 5
Bilgisayar
kullanmıyorum
En azından bir yazılım
programını işletmek için
bilgisayar kullanıyorum
Aynı anda iki yazılım
programını çalıştırabilir
ve birkaç dosyada işlem
yapabilirim
Başkalarına bilgisayarla
ilgili karşılaştıkları
problemleri çözmeleri
için yardımcı olurum
Dosya Yönetimi
Bilgisayarda yazdığım
bir dokümanı nasıl
kaydedemem
Bilgisayardaki
dokümanları seçebilir,
açabilir ve
kaydedebilirim
Dokümanlarımı
organize etmek için
farklı dosyalar
oluştururum ve
yedekleme yapmanın ne
kadar önemli olduğunun
farkındayım
Bilgisayarla ilgili
herhangi bir problemle
karşılaştığımda
kolaylıkla sorunu
giderebilirim
Dokümanları
dosyalardan dosyalara
ve sürücülerden
sürücülere aktarabilir ve
dosyaların
yedeklenmesini
organize edebilirim
3
Kelime-İşlem
Programı
Kelime-işlem
programını kullanmam
Sadece basit
dokümanları oluşturmak
için ara sıra kelimeişlem programını
kullanırım
4
Elektronik Posta
Bir elektronik posta
hesabım yoktur
Elektronik posta
hesabımı kullanarak
meslektaşlarıma, aileme
ve arkadaşlarıma
mesajlar yollarım
Neredeyse yazılarımın
tamamı için kelimeişlem programını
kullanırım ve gerekli
yerlerde tablo, grafik,
figür, vb yazılarıma
eklerim
Elektronik posta
hesabımı düzenli bir
şekilde kullanarak ekli
dosya gönderebilirim ve
dosyalarımı organize
edebilirim
Bir elektronik posta
hesabım vardır, ancak
onu ara sıra kullanırım
Kelime-işlem
programını öğretim
sürecine entegre ederek
öğrencilerin de bu
programı kullanmalarını
sağlarım
Başkalarına kendi
dokümanlarını
bilgisayarda, ağda ve
internette organize
etme, paylaşıma sunma
ve yedekleme yapma
konularında yardımcı
olurum
Başkalarına kelimeişlem programının ileri
düzey özelliklerini ve
fonksiyonlarını
kullanmaları için
yardımcı olurum
Elektronik posta yoluyla
işbirliğine dayalı
dokümanlar oluşturmak
ve bunları başkalarıyla
paylaşmak için bir veya
birkaç elektronik posta
grubuna üyeyim
Bir elektronik posta
listesi oluşturabilir ve
organize edebilirim ve
başkalarına da
elektronik posta listeleri
oluşturmaları için
danışmanlık yaparım
204
5
İnternet Kullanımı
İnterneti kullanmam
Çeşitli web sitelerine
bilgi elde etmek için
başvururum
Nitelikli İnternet
kaynaklarına ulaşmak
için bir dizi araştırma
tekniklerini kullanırım
6
Hesap Çizelgesi
Programı
Hesap çizelgesi
programını kullanmam
7
Teknolojik Sunum
PowerPoint gibi
teknolojik sunum
programlarını
kullanmam
Hesap çizelgesi
programının nasıl
kullanılacağını
biliyorum ve bu
programı kullanarak
bazı basit hesap
çizelgelerini
oluşturabilirim
Bir teknolojik sunum
hazırlamak için
şablonları veya
sihirbazları kullanırım
Hesap çizelgesi
programını bir dizi
bilgi/kayıt tutma işleri
için, formüle dayalı
hesaplamalar yapmak
için ve grafik
oluşturmak için
kullanırım
Grafik, ses, video, vb
Multimedya unsurlarını
birleştirerek orijinal
sunular üretebilirim
8
Grafikler
Dokümanlarımda,
sunularımda veya
elektronik postalarımda
grafikleri kullanmam
Bir dizi programları ve
araçları kullanarak
grafikleri ve fotoğrafları
oluşturabilir, tarayabilir,
düzenleyebilir ve
birleştirebilirim
9
Masaüstü
Yayıncılık
Herhangi bir yayıncılık
programını kullanmam
Clipart gibi bir programı
kullanarak basit
grafikleri veya
fotoğrafları açabilir,
oluşturabilir ve bir
dokümana
yerleştirebilirim
Yayınlanmak üzere bir
doküman oluşturmak
için şablonları ve
sihirbazları kullanırım
Sütunlar, resimler,
karikatürler, tablolar, vb
tasarım öğelerini
birleştirerek boş bir
sayfadan orijinal
yayınlar oluşturabilirim
Öğrencilerime İnternette
varolan kaynaklara nasıl
ulaşabileceklerini ve
onları etkili bir şekilde
nasıl
kullanabileceklerini
öğretirim
Öğrencilere verileri
organize etme ve
hesaplama yapma
becerilerini
geliştirmeleri için hesap
çizelgesi programını
nasıl kullanmaları
gerektiğini öğretirim
Çizim, grafik, metin,
resim, vb Multimedya
unsurlarının önemini
biliyorum ve teknolojik
sunumla ilgili becerileri
öğrencilerime
öğretiyorum
Öğrencilerimin
çalışmalarında grafik
oluşturmalarını ve
kullanmalarını teşvik
ederim
Tamamıyla orijinal ve
profesyonel görünen
yayınları
tasarlayabilirim
Başkalarına internet
kaynaklarını eleştirel bir
bakış açısıyla analiz
etmeleri ve
değerlendirmeleri için
yardımcı olurum
Başkalarına karmaşık
hesap çizelgesi
fonksiyonlarını
kullanarak tablo, grafik,
vb oluşturmada ve sorun
gidermede yardımcı
olurum
Başkalarına orijinal ve
etkili sunumlar
hazırlamaları için
yardımcı olurum
Başkalarına önemli
grafik tekniklerini
(yaratıcılık, renk,
kompozisyon, vb) nasıl
geliştirecekleri
hususunda yardımcı
olurum
Başkalarına nitelikli
yayınlar oluşturmaları
ve onları derslerine
entegre etmeleri
hususunda yardımcı
olurum
205
10
Dijital Video
Daha önce herhangi bir
dijital video oluşturmayı
denemedim
11
Grafik Tasarım
Programları
(Inspiration,
Kidspiration, vb)
Grafik tasarım
programlarını hiç
kullanmadım
12
Web Tabanlı
Öğrenme
Programları
(WebQuests,
Enquiry, vb)
Yerel Ağda ve
İnternette
Yayınlama
Web tabanlı öğrenme
programlarını hiç
kullanmadım
Multimedya
Projeleri
Herhangi bir
Multimedya projesi
gerçekleştirmedim
13
14
Herhangi bir yerel ağ
veya internet linkli bir
doküman üretmedim
Bir dijital video
kamerası kullandım,
fakat filmi hiç
düzenlemedim
Grafikleri genellikle
kağıt kalem kullanarak
oluşturmaktayım
Bir dijital video
kamerası kullandım ve
filmi bilgisayarda
düzenledim
Inspiration,
Kidspiration, vb grafik
tasarım programlarını
kullanabilirim
Bazı web tabanlı
öğrenme programlarını
inceledim, fakat onları
öğrencilerimle birlikte
hiç kullanmadım
Metinlerden,
grafiklerden oluşan ve
internet linki olan birkaç
sayfalık dokümanlar
oluşturdum
Ses, fotoğraf ve görüntü
gibi medya öğelerini
içeren projeleri
gerçekleştirdim
Birçok web tabanlı
öğrenme programını
inceledim ve en azından
birisini öğrencilerimle
birlikte kullandım
Çok sayfalı bir web
sitesi oluşturdum ve onu
bir yerel ağda veya
internette kullandım
Ses, fotoğraf, görüntü,
vb birçok medya öğesini
içeren projeleri
gerçekleştirdim ve
öğrencilere bu projeleri
nasıl oluşturacaklarını
öğretirim
Öğrencilerimle dijital
video projeleri
gerçekleştirdim
Grafik tasarım
programlarını
öğrencilerimle düzenli
bir şekilde kullanırım
Kendi web tabanlı
öğrenme materyallerimi
hazırladım ve
öğrencilerimle
kullandım
Birçok internet linkleri
olan web sitelerini
oluşturabilir, koruyabilir
ve düzenli olarak
güncelleyebilirim
Multimedya projelerini
mesleğimin önemli bir
parçası olarak
kullanırım
Başkaları tarafından
kullanılan ve eğitimsel
değeri olan dijital video
kaynakları ürettim
Grafik tasarım
programlarının nasıl
kullanılacağı konusunda
başkalarına yardımcı
olurum
Başkalarına web tabanlı
öğrenme materyallerini
nasıl geliştirecekleri
hususunda yardımcı
olurum
Başkalarına web
sayfaları oluşturmaları
için yardımcı olurum
Başkalarına Multimedya
projelerinin
hazırlanması konusunda
yardımcı olurum
Açıklama: Aşağıda yer alan 18. soru sadece öğretim personeli tarafından (yöneticiler ve Bilgisayar
Öğretmeni hariç) tarafından cevaplandırılacaktır.
18. Aşağıdaki sebeplerin hangisinin/hangilerinin bilgisayarı ve ilgili teknolojileri öğrenmeöğretme sürecinde kullanmanızı ne derece engelleyip engellemediğini “1=Engellemiyor”,
“2=Kısmen Engelliyor”, “3=Önemli Derecede Engelliyor” seçeneklerinden birini işaretleyerek
belirtiniz?
Engellemiyor
Kısmen
Engelliyor
1
1
2
2
Önemli
Derecede
Engelliyor
3
3
1
1
2
2
3
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
3
Sebepler
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yazılım programlarını öğrenmek için
yeterli zamanın olmayışı
Eğitim eksikliği
Alternatif öğretim yöntemlerine ilişkin
yardım eksikliği
Okulda yeterli sayıda bilgisayarın
olmayışı
Teknolojiye ilişkin kendime güvenimin
olmayışı
Bilgisayarın öğretimde kullanımına
ilişkin tecrübe eksikliği
Bilgisayarın öğretimde nasıl
kullanılacağına ilişkin model eksikliği
Alanıma uygun yazılım programları
hakkında bilgi eksikliği
Bütçe ve mali kaynak eksikliği
Teknolojiye ilişkin ilgi eksikliği
Yönetimsel destek eksikliği
Okul teknoloji koordinatörünün
olmayışı (teknik destek eksikliği)
Açıklama: Aşağıda verilen 19-28 arası sorular (toplam 10 soru), okul teknoloji planının geliştirilmesi,
uygulanması ve revize edilmesiyle ilgilidir. Bu sorular, sadece okulun “Bilgisayar Öğretmeni”
tarafından cevaplandırılacaktır. Eğer okulda halihazırda bir teknoloji planı yoksa veya teknoloji
konusuyla ilgi herhangi bir komite kurulmamışsa, bu soruların cevaplandırılmasına gerek yoktur.
19. Okulun bir teknoloji planı var mıdır?
a. Evet
b. Hayır
20. Okul teknoloji planının geliştirilmesinden kim sorumludur?
a. Bir birey (Lütfen kim olduğunu belirtin) _______________________________________________
b. Bir komite (Lütfen kimlerden oluştuğunu belirtin) _______________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
21. Teknoloji planlama komitesi spesifik işlerin, görevlerin veya sorumlulukların yerine
getirilmesi için çalışma grupları oluşturdu mu?
a. Evet ise, bu çalışma grupları nasıl oluşturuldu ve görevleri nelerdir?
b. Hayır
II
22. Okul teknoloji planının geliştirilmesi sürecinde aşağıdakilerden hangisi/hangileri
gerçekleştirildi?
a. Teknolojinin okul gelişimine katkısıyla ilgili bir vizyon geliştirildi
b. Teknoloji vizyonunu gerçekleştirmek için amaçlar ve hedefler tanımlandı
c. Okulun teknolojik ihtiyaç analizi yapıldı
d. Literatürdeki teknoloji planları ve teknoloji planlama rehberleri gözden geçirildi
e. Teknoloji planı değerlendirme kriterleri geliştirildi
f. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
23. Eğer okulun ihtiyaç analizi yapıldıysa, aşağıdakilerden hangisi/hangileri gerçekleştirildi?
a. Teknolojinin öğrenme ve öğretmeyi desteklemek için farklı kullanım yolları
b. Öğretmenlerin kullanımına sunulan teknoloji
c. Öğrencilerin kullanımına sunulan teknoloji
d. Teknolojinin öğretimde kullanılmasına ilişkin öğretmen becerileri
e. Okuldaki donanım ve yazılım ekipman durumu
f. Varolan ağ ve telekomünikasyon altyapısı
g. Fiziksel altyapı (elektrik tesisatı, mobilya, vb)
h. Teknik destek
i. Öğretmenlerin, öğrencilerin ve diğer personelin teknolojiye adil/eşit erişimi
j. Teknoloji kullanım politika ve prosedürleri (telif hakkı, vb)
k. Bütçe ve mali kaynaklar
l. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
24. Teknoloji ihtiyacını tespit etmek için aşağıdaki metotlardan hangisi/hangileri kullanıldı?
a. Anketler
b. Birebir görüşmeler
c. Grup görüşmeleri
d. Gözlemler
e. Toplantılar
f. Literatürdeki teknoloji planlarının ve planlama rehberlerinin gözden geçirilmesi
g. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
25. Aşağıdakilerden hangisi/hangileri, teknoloji planının amacı/amaçları olarak belirlendi?
a. Öğrenme ve öğretme sürecinin geliştirilmesi
b. Personel gelişimi
c. Donanım ve yazılımın sağlanması
d. Teknoloji destek hizmetlerinin sağlanması
e. Ağ yapısının geliştirilmesi
f. Bütçe ve mali kaynak ihtiyacının karşılanması
g. Diğer (Lütfen belirtin) _____________________________________________________________
26. Aşağıdaki özelliklerin hangisi/hangileri, teknoloji planının uygulanması sürecinde göz
önünde bulunduruldu?
a. Farklı aşamalardaki amaçlar için bir zaman çizelgesinin oluşturulması
b. Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu bireylerin tespit edilmesi
c. Okul personelinin kullanımı için yeni teknolojilerin satın alınması
d. Gerekli bütçeyi temin için stratejilerin belirlenmesi
e. Profesyonel gelişim stratejilerinin/modellerinin tasarlanması
f. Teknik ve yönetimsel destek sistemlerinin geliştirilmesi
g. Yerel çevre organizasyonlarıyla işbirliğine gidilmesi
h. Öğretmen ve öğrencilerin teknolojiye adil/eşit erişimlerinin sağlanması
i. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
II
III
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Teknoloji komitesi üyeleri, öğretmenler ve diğer personel
teknoloji planının uygulanması için çaba harcamaktadır.
Zaman çizelgesi doğrultusunda tanımlanan teknoloji planlama
amaçları gerçekleştirilmektedir.
Amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu kişiler, görevlerini
yerine getirmektedir.
Yönetim personeli, teknoloji planının uygulanması için
destekleyici ve cesaretlendirici davranmaktadır.
Teknoloji planının bir sonucu olarak, daha çok sayıda öğretmen
teknolojiyi sınıfında kullanmaktadır.
Teknoloji planının uygulanması, yetersiz bütçeden dolayı
engellenmiş durumdadır.
Öğrenci öğrenmesi, teknolojinin planlanması ve kullanımı
sayesinde maksimum düzeye çıkmıştır.
Teknoloji planı ile personel gelişimi arasında paralellik
sağlanmıştır.
Öğretmenlerin teknolojinin uygulanması hususundaki kararlara
katılımı sağlanmaktadır.
Genel olarak teknoloji planı, teknolojinin okuldaki
entegrasyonuna olumlu bir etki yapmıştır.
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
Tamamen
Katılıyorum
Katılıyorum
1
Hiç
Katılmıyorum
İfadeler
Katılmıyorum
27. Aşağıdaki tabloda yer alan ifadeler, teknolojinin okuldaki uygulanmasına ilişkin algılarınızı
ortaya koymak amacıyla geliştirilmiştir. Bu ifadelere ne derece katılıp katılmadığınızı “1=Hiç
Katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Katılıyorum” ve “4=Tamamen Katılıyorum”
seçeneklerinden birini işaretleyerek belirtiniz.
28. Eğer teknoloji planının revize edilmesi gerekiyorsa, aşağıdaki faktörlerin hangisi/hangileri
bu konuda belirleyici olmalıdır?
a. Eğitim reform çabaları (yapılandırmacı öğretim, vb)
b. Öğrencilerin değişen ihtiyaçları
c. Yeni ve gelişen teknolojiler
d. Teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim imkanlarının sağlanması
e. Bakım ve onarım servisleri
f. Bütçe ve mali kaynakların organizasyonu
g. Diğer (Lütfen belirtin) ____________________________________________________________
Açıklama: Aşağıda verilen 29. ve 30. sorular, sadece okul yöneticileri tarafından cevaplanacaktır.
29. Teknolojiye ilişkin aşağıdaki ifadelere ne derece katılıp katılmadığınızı Evet/Hayır
seçeneklerinden birini işaretleyerek belirtiniz.
Evet
1
2
3
4
5
6
7
8
Teknoloji, daha iyi karar vermeme yardım etmektedir
Teknoloji, yönetimsel bilgi ve becerilerimi artırmıştır
Teknoloji, görevimi daha etkin olarak yapmamı sağlamaktadır
Teknoloji, işimi daha da basit ve başa çıkılır bir hale getirmiştir
Teknoloji, velilerle iletişimimi artırmıştır
Teknoloji, öğrencilerle iletişimimi geliştirmiştir
Teknoloji, öğretmenlerle iletişimimi geliştirmiştir
Diğer (Lütfen belirtin) _________________________________
III
Hayır
IV
30. Aşağıda yer alan teknoloji uygulama programlarının her birinin okulda varolup olmadığını
kararlaştırarak söz konusu programı kullanma sıklığınızı aşağıdaki dereceleme ölçeğine göre
belirtiniz.
1 = Söz konusu teknoloji programı okulda yoktur
2 = Söz konusu teknoloji programı okulda vardır, ancak kullanılmamaktadır
3 = Söz konusu teknoloji programına aşina değilim
4 = Yılda bir kez
5 = Ayda bir kez
6 = Haftada bir kez
7 = Günlük olarak
Programlar
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Programların Yöneticiler Tarafından
Kullanılma Sıklığına İlişkin Düzeyler
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
Kelime işlem
Masaüstü yayınlama
Zaman/takvim yönetimi
Hesap çizelgeleri
İstatistik analizi
Telekomünikasyonlar (İnternet, e-posta)
Öğrenci bilgi veritabanı
Personel/istihdam bilgi veritabanı
Okul bütçe veritabanı
Envanter/anket veritabanı
Satın alma sistemi
Ulaşım veritabanı
Yiyecek hizmetleri veritabanı
Sosyal servis veritabanı
Profesyonel gelişim veritabanı
Soru bankası veritabanı
Ölçme ve değerlendirme araçları veritabanı
IV