Slayt 1 - Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
“Havza Yönetimi ve Planlama” Konulu Hizmet İçi Eğitim
Programı
Antalya, 17 – 20 Kasım 2014
Sektörel Su Tahsis
Mekanizmaları
Prof. Dr. Nilgün Harmancıoğlu
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ SU KAYNAKLARI YÖNETİMİ VE
SU KAYNAKLI DOĞAL AFETLERİN KONTROLÜ ARAŞTIRMA VE
UYGULAMA MERKEZİ
(SUMER)
SU KAYNAKLARI YÖNETİMİ:
Geçmiş, Günümüz, Gelecek
________________________________________
SON 20 YILIN TEMEL KAVRAMLARI

Sürdürülebilirlik

Yönetimde Bütünleyici Yaklaşım

Bütünleşik Su Yönetimi ve Korunması
KAVRAMLARIN ORTAYA ÇIKIŞI
Uluslar arası Konferans ve Dokümanlar:
Stockholm (1972): BM Çevre Konferansı,
Çevrenin korunması ve iyileştirilmesi
Mar del Plata Eylem Planı (MPAP) (1977):
BM Su Konferansı, Mar del Plata, Su
kaynaklarının irdelendirilmesi, su kullanımı
ve verimliliği, su kaynaklarının sistematik
izlenmesinin önemi
Uluslar arası İçme Suyu ve Hijyen 10 Yılı (19811990): Sayısal hedeflere ulaşılamasa da, su ve hijyen
problemine kapsamlı ve ülkeler bazında dengeli
yaklaşımın vurgulanması
Doğal Afetleri Önleme ve Korunma Uluslar arası
10 Yılının Başlaması (1990 - 2000)
Su ve Çevre Uluslar arası Konferansı, Dublin
(1992)
Suyun ekonomik değeri, kadınların rolü, yoksulluk,
çatışmaların çözümlenmesi, doğal afetler, farkındalık
yaratma
Dublin Prensipleri: Su ve Sürdürülebilir
Kalkınma
• İnşan yaşamı, çevre ve ekonomik gelişim için gerekli olan su
kaynakları sınırlı ve etkilere açık kaynaklardır.
• Su kaynaklarının geliştirilmesi ve yönetiminde her seviyeden
politika geliştiriciler, planlamacılar ve kullanıcılar, katılımcı
bir şekilde yer almalıdır.
• Su, rekabet eden kullanıcılar arasında ekonomik bir değere
sahiptir ve ekonomik bir kıymet olarak değerlendirilmelidir.
• Su kaynaklarının geliştirilmesinde ve yönetiminde entegre
yaklaşım göz önüne alınmalıdır (havza bazında ve diğer
doğal kaynaklarla birlikte bütünleşik yönetim).
• Su kalitesi, talep ve arz birlikte değerlendirilmelidir.
• Su kalitesi ve su ekosistemleri mutlaka korunması
gereken unsurlardır.
• Su kaynaklarının kullanılmasında ve yönetiminde
sürdürülebilirlik yaklaşımı esas alınmalıdır.
BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED
Dünya Zirvesi), Rio de Janeiro (1992) *****
İşbirliği, su ekonomisi, katılım, içme suyu ve hijyen,
sürdürülebilir kalkınma, gıda üretimi, iklim değişikliği
Dublin prensipleri geçerli
Rio Deklarasyonu
‘devletler, toplumlar, sektörler ve insanlar
arasında yeni işbirliği düzeylerinin geliştirilmesi
ve hakça küresel ortaklıkların kurulması.'
Gündem 21, Bölüm 2, Chapter 18 *****
‘Tatlı su kaynaklarının bütünleyici yönetimi ve
sektörel su planlamalarının ulusal ekonomik ve
sosyal politikalarla entegrasyonu, 1990 ve sonrası
için son derece önemlidir' (HALEN GEÇERLİ)
su kaynakları geniş kapsamda “çevre” olgusu
içinde ele alınmaktadır. Çevrenin de su, hava, toprak
gibi doğal kaynaklar açısından bir bütün
oluşturması; dolayısıyla bir kaynağa yapılan
müdahalenin diğerlerini etkilemesi nedeniyle, su
kaynakları yönetiminin de çevre bütünü içinde
değerlendirilmesi gerekmektedir.
a)
Gündem 21, Bölüm 2, Chapter 18 *****
b) Su kaynakları yönetiminde gerekli yaklaşım,
kaynak yönetiminin havza bazında ve diğer
doğal kaynaklarla “entegre” biçimde
gerçekleştirilmesidir. Entegre (bütünleşik)
havza yönetiminin temel amacı, havzanın
sadece su miktarı değil, tüm yönleri ve kaynakları
ile tanınması ve böylelikle daha tutarlı yönetim
kararlarının verilmesidir.
c) Karar vermede çevresel unsurların ekonomik ve
sosyal unsurlarla birlikte dikkate alınması;
böylelikle “sürdürülebilirlik” kavramının felsefi
anlamının ötesinde bir yönetim stratejisi olarak
dikkate alınması.
BM Nüfus ve Kalkınma Uluslar arası Konferansı,
Kahire (1994):
Nüfus, çevre ve yoksulluk konularının, sürdürülebilir
kalkınma politikaları ve planları ile bütünleştirilmesi.'
1. Dünya Su Forumu, Marrakech (1997):
‘temiz suya ulaşım ve hijyen temel insan
haklarındandır; ortak su kaynaklarının yönetiminde
etkili mekanizmalar geliştirilmelidir; ekosistemler
korunmalıdır; suyun verimli kullanımı sağlanmalıdır
(Marrakech Deklarasyonu)
BM Milenyum Deklarasyonu (2000)
2015 yılına kadar gerçekleştirilmesi gereken 8 hedef
(Millenium Goals – MG)
7. Hedef:
2015 yılına kadar, güvenli içme suyuna erişemeyen
insan nüfusunun yarıya indirilmesi;
 yerel, bölgesel ve ulusal ölçeklerde, suyun yeterli
ve hakça tahsisini öngören su yönetimi
stratejilerinin geliştirilmesi ve böylelikle su
kaynaklarının sürdürülebilir olmayan kullanımlarının
durdurulması
8. Hedef: Kalkınma için küresel işbirliğinin
oluşturulması (kalkınma, kaynak yönetimi ve
yoksulluğun azaltılması)
21. Yüzyılda Su Güvenliği konusunda Dünya Su
Konseyi Deklarasyonu (2000, WWC, Hague)
7 konu:
Temel ihtiyaçların karşılanması; gıda arzının
iyileştirilmesi; ekosistemlerin korunması; su
kaynaklarının paylaşımı; risk yönetimi; suyun
değerinin tanımlanması; suyun akıllıca yönetimi
2. Dünya Su Forumu, the Hague (2000)
(Dünya Su Vizyonu)
Tüm paydaşların bütünleşik yönetime katılması;
- Su servislerinin tam maliyet olarak ücretlendirilmesi;
- Araştırma ve yenilik stratejileri için kamu desteğinin
arttırılması;
- Uluslar arası havzalarda işbirliğinin arttırılması;
- Su yatırımlarının arttırılması'
'-
Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi, Rio+10,
Johannesburg, 2002
2015 yılına kadar, temel hijyenik sistemlere erişimi olmayan
nüfusun, aşağıdaki eylemlerle yarıya indirilmesi:
- Yerleşimlerde etkin hijyen sistemlerinin geliştirilmesi ve
uygulanması;
- Kamusal yerleşimlerde (özellikle okullarda) hijyen koşullarının
iyileştirilmesi;
- Güvenilir hijyen uygulamalarının desteklenmesi;
- Konuyla ilgili eğitim ve farkındalığın desteklenmesi;
- Su kaynakları yönetim stratejilerine hijyen sistemlerinin de
entegre edilmesi
(Uygulama Planı)
3. Dünya Su Forumu, Japonya, 2003
Uluslar arası Tatlı Su Yılı
Bütünleşik su kaynakları yönetimi, kadın ve çocukların
rolü, finansman, işbirliği, kapasite geliştirilmesi, su
kullanımında verimlilik, su kirliliğinin önlenmesi, afet
yönetimi
Sürdürülebilir Kalkınma için Eğitim 10 Yılının
Başlangıcı (2005-2014)
Buradayız !!!!
“Hayat İçin Su” Uluslar arası Eylem 10 Yılı
(2005-2015)
Buradayız !!!!
4. Dünya Su Forumu, Mexico, 2006
Kalkınma için su, Bütünleşik Su Yönetiminin
uygulanması, herkes için su temini ve hijyen, gıda ve
çevre için su yönetimi, risk yönetimi, devletlerin
sorumlulukları, mali desteklerin arttırılması
5. Dünya Su Forumu, İstanbul, 2009
Milenyum Hedeflerine ulaşılamamasının nedenleri:
etkin yönetim mekanizmalarının geliştirilememesi;
yatırım, kurumsal kapasite ve politik önceliklerde
eksiklikler.
BAŞARI HİKAYELERİ



Sadece bütünleşik yönetim ve havza
yönetiminin uygulanması yeterli değil.
Yönetim planının ötesinde başka
unsurların da dikkate alınması gerekli.
Bu unsurlar: güçlü yasal temel, deneyimli
kuruluşlar, yeterli mali destek
ÇÖZÜMLER


Uzun süre havza yönetimi konusunda
kavramsal düzeyde kalan Bütünleşik
Havza Yönetimi (BHY) konusunda
teoriden pratiğe geçmek gerekli.
BHY Uygulaması için yapılacak EYLEM
PLANI nın temel adımı, karar vericilerin
eğitimli olmaları ve BHY i destekleyen
bilimsel yaklaşımlara olumlu
yaklaşmalarıdır.
YENİ HEDEFLER
________________________________________
_
BM Sürdürülebilir Kalkınma
Konferansı
(UNCSD), Rio + 20, 2012
Temel Çıktı: sürdürülebilir kalkınmanın
çevresel, sosyal ve ekonomik boyutlarını
dengeleyecek ve küresel olarak kabul
görecek Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin
(SDG) tanımlanması
2000 yılı MGD hedeflerine dayanır
2015 sonrası kalkınma gündemi ile entegre
olacaktır.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin (SDGs)
Özellikleri:
•Gündem 21 ve Johannesburg Uygulama Planına
dayanırlar.
•Rio Prensiplerine birebir uyarlar.
•Uluslar arası yasalarla uyumludurlar.
•Bugüne kadar alınan kararlarla tümüyle
uyumludurlar.
•Ekonomik, sosyal ve çevresel dünya zirvelerinde
alınan kararların uygulanmasını öngörürler.
•Öncelikli alanlara yönelerek Sürdürülebilir
Kalkınmanın gerçekleşmesine temel oluştururular.
•Sürdürülebilir Kalkınmanın üç boyutunun dengeli
olarak ve birlikte değerlendirilmesini öngörürler.
•BM’in 2015 sonrası kalkınma gündemine geçiş
sağlayacaklardır.
•MGD hedeflerinin gerçekleşmelerini
sağlayacaklardır.
•İlgili tüm paydaşların bu sürece kayılmalarını
sağlayacaklardır.
2015 Sonrası (Post-2015) Kalkınma
Gündemi
•
MDG de tanımlanan 8 küresel kalkınma hedefinin
gerçekleştirilme süresi 2015’te sona ermektedir.
•
Bu hedeflerin gelecekteki küresel kalkınma çerçevesine
taşınması için, BM tarafından 2015 Sonrası Kalkınma
Gündemi adı altında bir süreç başlatılmıştır.
•
Bu çerçeve SDG ile entegre edilecektir.
•
BM-Su (UN-Water, the United Nations inter-agency
coordination mechanism for all freshwater and sanitation related
matters) su kaynaklarının 2015 Sonrası Kalkınma
Gündemindeki rolünü tanımlamak üzere çalışmalar
başlatmıştır.
BM-SU tarafından 2030 yılına kadar geçerli
olmak üzere Küresel Su Hedefi tanımı
Önerilen hedef MGD ve Rio+20 deki SDG’lere
dayanmakta ve bunların daha da geliştirilmesini
öngörmektedir.
Hedef tüm ülkelerce kabul edilebilecek genel bir
çerçeve olacaktır.
Ancak her ülkenin özel durumları dikkate alınarak,
fayda, masraf ve uygulama koşulları
değerlendirilecektir.
Hedefte, net olarak belirli hedef unsurları (targets)
ve göstergeler (indicators) tanımlanarak, bunlar
her ülkenin önceliklerine göre ayarlanacaktır.
KÜRESEL SU HEDEFİ
SU GÜVENLİĞİ
HERKES İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR
SU TEMİNİ
SU GÜVENLİĞİ
(BM-SU, 2013)
Bir toplumun, aşağıdaki hedeflere yönelik olarak,
yeterli miktarda ve kabul edilebilir kalitede suya
sürdürülebilir erişim kapasitesi:





canlı hayatının sürdürülebilmesi,
insan sağlığının ve sosyoekonomik gelişimin
sürdürülebilmesi,
su kaynaklı kirliliğin ve afetlerin önlenmesi,
ekosistemlerin korunması,
bu hedeflerin politik denge ve barış içinde
sağlanması
SU GÜVENLİĞİ
Bu tanım, daha geniş anlamda güvenliğin,
sürdürülebilirliğin, kalkınmanın ve toplum
sağlığının sağlanmasında SUYUN merkezi
konumunu ifade eder.

Su sektörünün dışında kalan pek çok
faktör, su güvenliğine etki eder (biyofiziksel,
alt yapı unsurları, kurumsal, politik, finansal,
vb.) .

SU GÜVENLİĞİ
Su güvenliği, pek çok güvenlik
konusunun merkezinde olup, bu
konular belli şekillerde suya bağlıdır.

Su güvenliği hedefinin sağlanması
için sektörler, toplumlar ve politik
sınırlar arasında disiplinler arası
işbirliği gerekir. Böylelikle rekabet
(suya olan rekabet) ve olası çatışmalar
önlenebilir.

SU GÜVENLİĞİ HEDEFİNİN 2015 SONRASI
SÜREÇ İLE İLİŞKİSİ
2015 sonrası süreç, su güvenliğinin
sağlanması için bir amaç ve ilgili hedefleri
kapsamalıdır. Bu hedefler, pek çok
öncelikli gelişim unsurlarını içerecektir:
Çatışma ve rekabet; çevresel
sürdürülebilirlik; büyüme; işsizlik; sağlık,
açlık; gıda ve beslenme; hakça olmayan
uygulamalar; enerji; ve SU.
DAHA GENİŞ ANLAMDA GÜVENLİK,
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, KALKINMA VE TOPLUM
REFAHI KONULARINDA SUYUN ROLÜ





Bireysel ve toplum güvenliği: sağlık ve refah,
yeterli ve güvenilir gıda, sağlıklı ve güvenli çevre,
and temel hak ve hürriyetlerin korunması.
Gıda güvenliği
Enerji güvenliği
Ekonomik güvenlik
Çevresel güvenlik
Su-Gıda-Enerji Güvenliği Bağlantısı
(Water-Food-Energy Security Nexus)
Yeni araştırma konusu!!!!
Su, gıda ve enerji konuları, güvenlik açısından ortak
özelliklere sahiptirler
Su açısından farklı olan bir durum ise, suyun sadece
eksikliği değil, fazlalığı veya, istenmeyen yerlerde
bulunması da tehlikeli olabilir.
SU GÜVENLİĞİ
Su: hem faydalı hem zararlı:


Üretim, sağlık, büyüme, işbirliği ve kalkınma
kaynağı
Zarar, yoksulluk ve çatışma kaynağı
‘Su Güvenliği‘


Sağlık, yaşam, ekosistemler, üretim ve kalkınma
için kabul edilebilir miktar ve kalitede kaynak
bulunması;
Toplum, çevre ve ekonomi için su kaynaklı
risklerin kabul edilebilir seviyede olması
SU GÜVENLİĞİ


Kalkınma ile su kaynaklarının ilişkili olduğu
belirtilmesine rağmen, MDG’lerin
sağlanmasında suyun merkezi rolü gözardı
edilmiştir.
Bu nedenle su güvenliği, SDG lerde ve
2015 sonrası Kalkınma Gündeminde temel
kavram olarak ele alınmaktadır. Bu amaçla
suyun gıda, enerji ve diğer öncelikli
kalkınma alanlarında rolünü tanımlamak
üzere, temel hedef ve göstergeler
tanımlanmaktadır (UN University, 2013).
Su İçin 2015 Sonrası Küresel Hedef
(BM-Su, Ocak 2014):
Her birey ve toplum için sürdürülebilir ve güvenli su
temini
HEDEFLER





Güvenli içme suyu ve hijyene ulaşım (Su Tahsisi)
Tüm ülkelerde su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve
geliştirilmesi açısından (%x) oranında iyileştirme
Tüm ülkelerde hakça ve katılımcı yönetim uygulamalarının
güçlendirilmesi (Su Tahsisi)
Arıtılmamış atık su miktarlarının (%x) oranında azaltılması,
atık suların yeniden kullanımının (%y) oranında arttırılması
Su kaynaklı afetlerden yaşam kaybını (%x) oranında
azaltma ve ekonomik kayıpları (%y) oranında azaltma
Hedef A: Güvenli içme suyu ve hijyene erişim (Su
Tahsisi)


Madde 2: Temel Erişim: “içme suyu ve hijyen”
Madde 4: Eşitlik: “temel erişimde eşitsizliklerin
giderek azaltılması”
SU TAHSİSİ
Su kaynaklarının hakça (adil) tahsisi:
 Son yıllarda nüfus artışı, kalkınma
baskıları ve değişen ihtiyaçlar, tahsis
konusunda karmaşıklık yaratmaktadır.
 Politik etkenler, kaynakların kötü yönetimi,
iklim değişiklikleri ve su kıtlığı, suyun eşit
dağıtılmasını engellemektedir.
 Su kullanımları ve kullanıcıları
arasındaki rekabet her ülkede artmıştır;
dolayısıyla daha etkili tahsis
mekanizmalarına ihtiyaç vardır.
SU TAHSİSİ
Yapılması Gerekenler:
 Su kaynaklarının akıllıca planlanması ve
havza ihtiyaçlarının dikkate alınması,
 Mevcut haznelerin depolama
kapasitelerinin arttırılması ve tahsis
planlarının yeniden yapılması
 Talep yönetimine ağırlık verilmesi
 Hakça tahsis ile verimli su kullanımı
arasında denge kurulması
 Yetersiz yasal ve kurumsal yapının
iyileştirilmesi
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
Su Kaynakları Yönetimi ve
Su Kaynaklı Doğal Afetlerin Kontrolü
Araştırma ve Uygulama Merkezi
Su Kaynakları
Arz-Talep
Günümüzde, Su Kaynakları Yönetiminin En Öncelikli Sorunu:
Kısıtlı Su Kaynakları İle Artan Su Talebini Karşılamak.
Talep
Arz
EKONOMİK GELİŞİM
Sürdürülebilir Kalkınma Zorunluluğu
SU TAHSİSİ
Su tahsisi, kısıtlı doğal kaynakların farklı bölgeler ve
suya rekabet içinde bulunan kullanıcılar arasında
paylaşılmasını ifade eder.
Tahsis süreci, suyun doğal dağılımının ve
erişiminin, tüm kullanıcıların ihtiyaçlarına
miktar, kalite, zaman ve güvenilirlik açılarından
yetersiz kaldığı durumlarda gerek duyulan bir
süreçtir.
En basit tanımıyla tahsis, kimin, ne kadar, ne
amaçla ve ne zaman su alabileceğinin
belirlenmesi için bir karar mekanizmasıdır.
SU TAHSİSİ
Su kıtlığı küresel olarak arttığından, suya erişimde
uluslar arası, bölgesel ve yerel çatışmaların
çözümlenmesinde, su tahsisi planlamalarının
önemi giderek artmaktadır.
Su tahsisinin önemi şu nedenlerle giderek önem
kazanmaktadır:
 Su, gıda üretiminde ve ekonomik büyümede etkin
ve sınırlayıcı bir faktördür.
 Enerji üretiminin temel girdilerinden biridir.
 Sucul ekosistemlerin sağlıklı olması su girdisine
bağlıdır.
SU TAHSİSİ
Tahsis Öncelikleri:
 a. Temel insan ihtiyaçları ve sosyal amaçlar;
 b. Ekosistem sağlığı; ve
 c. Ekonomik gelişme
Gerekli Olan Unsurlar:
 Ulusal düzeyden havza seviyesine kadar
kurumsal kapasite
 Güçlü politik ve yasal temel (çatışmaların
çözümlenmesi için)
 Sağlam yönetim stratejileri (yasal ve politik
süreçlerin uygulanabilmesi için yöntemler,
yaklaşımlar ve süreçler)
TAHSİS İHTİYACI



Nüfus artışı, tarımsal ve endüstriyel
faaliyetlerdeki artış, talebin ve su çekimlerinin
artmasına neden olmaktadır.
Aşırı çekimin ve talebin, genelde mühendislik
yaklaşımlarıyla karşılanması yoluna gidilir
(depolama hacımlarının arttırılması, havzalar
arası su transferi)
Ancak belli bir noktadan sonra mühendislik
çözümleri artan talebin karşılanmasına
yetemeyecek hale gelir; veya bu çözümler
ekonomik, sosyal ya da çevresel yönden tutarlı
bulunmayabilir.
TAHSİS İHTİYACI


Bu duruma erişildiğinde, ekosistemden aşırı su
çekimi su stresine neden olur; sosyal ve
ekonomik kalkınma ve gelişim olumsuz etkilenir;
ve sucul ekosistemlerin sağlığı bozulur. Bir
havzada artık su tahsisi sağlanamayacak duruma
gelinirse, o havzaya “kapanan” havza (closed)
denir.
Bu tür su stresi durumuna gelindiğinde, su
yönetiminin daha yeni, kapsamlı ve gelişmiş
yaklaşımlarla ele alınması gerekir. Kısıtlı su
kaynağının yönetilebilmesi için de etkin su
tahsisi mekanizmalarına ihtiyaç duyulur.
SU TAHSİSİ
SU TAHSİSİ SİSTEMİNDE BİRİBİRLERİYLE
İLİŞKİLİ 4 KAVRAM


Su Hakkı: suya erişim hakkı, su çekim hakkı,
yasal olarak verilen izinler (su tahsis sicili,
benzeri..) Su Kanunu’nda tanımlanmalı.
Su Tahsisi: mevcut su kaynaklarının yasal
kullanıcılar arasında dağıtılması. Bu süreç, bir
havzada su kullanımına temel oluşturan su
haklarını da tanımlar; veya haklar yasal kurallara
bağlı olarak da tanımlandıysa dağıtım buna göre
yapılır.
SU TAHSİSİ



Suyu kullanıcılara ulaştırılması için
gerekli fiziksel sistemlerin yapılması
Su Kullanımı: suyun belli bir amaca
yönelik olarak kullanılması.
4 Unsur, dinamik olarak birbiriyle ilişkilidir
ve belli bir zamanda mevcut olan suyun
miktarı ile sınırlıdır.
HAVZA SU TAHSİSİ
20. yy sonuna doğru, havza tahsis planlamalarında
önemli değişikliklere yol açan sorunlar
▶ su çekimlerindeki artışlar
▶ havzaların giderek “kapanması” ve su altyapısı
inşa edebilmek için uygun konumların azalması,
bulunamaması
▶ ekonominin büyümesi ve değişmesi, böylelikle
kullanıcıların artması ve taleplerin çeşitlenmesi
▶ tatlı su ekosistemlerinin bozulması ve akarsu
sistem fonksiyonlarının kaybı
▶ son zamanlarda, iklim değişikliği
HAVZA SU TAHSİSİ


1.
2.
Klasik yaklaşım: artan talebin yeni
altyapı planlamalarıyla karşılanması
(depolama hacımları)
Modern yaklaşım:
Detaylı ekonomik, sosyal ve çevresel
analizlerle mevcut kaynakların
kullanımının optimize edilmesi ve rekabet
halindeki kullanımlar arasında değiştokuş dengesinin irdelenmesi
Talep yönetimi mekanizmalarının
kullanılması
HAVZA SU TAHSİSİ
Önemli Unsurlar:


Çevre korunması ile su kullanımı arasındaki
dengenin iyileştirilmesi (çevresel su ihtiyacının
sağlıklı olarak belirlenmesi, domestik (evsel) su
kullanımının daha detaylı belirlenmesi ve su
kullanımında verimliliğin gözetilmesi)
Çevresel su ihtiyacının kapsamlı ve risktabanlı yaklaşımlarla değerlendirilmesi
(sağlıklı ekosistemler için su rejiminin
belirlenmesi)
HAVZA SU TAHSİSİ

Su tahsisinde daha esnek yaklaşımlara yer
verilmesi: iklim koşullarında, ekonomilerde ve
sosyal koşullardaki değişikliklere bağlı
belirsizliklerin dikkate alınabilmesi amacıyla ve
tahsis sistemlerinin bu değişikliklere uyum
sağlamaları amacıyla
HAVZA SU TAHSİSİ
Dikkate alınması gereken unsurlar:




Havzalar arasında su paylaşımını belirlemek üzere
ülke düzeyinde su tahsis planlarının yapılmış
olması
Bölgesel veya alt havza tahsis planlarının
bulunması
Havzadaki su kullanıcılarının bilinmesi (su
temininde güvenilirlik seviyesine etki eder)
Havzadaki diğer su planlamaları (taşkın yönetimi,
hidroelektrik enerji üretimi gibi)
TAHSİS AMAÇLARI



EŞİTLİK: Havzada farklı bölge ve kullanıcı
grupları arasında tahsisi
ÇEVRE KORUNMASI: Tatlı suya ihtiyaç
duyan ekosistemlerin ihtiyaçlarının
tanımlanması
KALKINMA ÖNCELİKLERİ: Su tahsisinin
ekonomik ve sosyal gelişmeyi
desteklemesi gerekir.
TAHSİS AMAÇLARI


Arz ve Talebin Dengelenmesi: Bu unsur,
tahsis edilecek sulardaki doğal değişkenliğin
yönetilmesi ve sık ya da beklenmedik su
kısıtlarının önlenmesi açısından önemlidir.
Suyun verimli kullanımının sağlanması
SU TAHSİSİ PLANLAMA SÜRECİ
Adım 1. Durum Tespiti ve Değerlendirme
 Mevcut su kaynakları
 Çevresel su ihtiyacı durumunun irdelenmesi
 Su kullanımı (verimliliği ) ve talep (mevcut ve
gelecekteki)
 Mevcut su paylaşımı kuralları
Adım 2. Senaryo Üretimi
 Farklı arz/talep seçeneklerinin belirlenmesi
 Su bütçesi senaryolarının modellenmesi
 Değişkenlik/belirsizliklerin değerlendirilmesi
SMART
Mevcut Gediz Akarsu Sisteminin WRM’de Topolojik Görünümü
Gordes Kolu
Afsar
Buldan
Demirkopru
Adala (Salihli Sul.)
Alasehir Sul.
Marmara
Ahmetli Sul.
Kumcay Kolu
Nif Kolu
Kus Cenneti
Menemen Sul.
Izmir Körfezi
SMART
Mevcut Durumun Kalibrasyonu:
SU TAHSİSİ PLANLAMA SÜRECİ
Adım 3. Farklı senaryo sonuçlarının
irdelenmesi (Sürdürülebilirlik)
 Çevresel
 Ekonomik (kalkınma)
 Sosyal (eşitlik)
Adım 4. Karar Verme ve Onay
(uygun görülen seçenekler arasından seçim)
Adım 5: Nihai planlar ve uygulama
 Altyapı, gelişme ve işletme planları
 Su tahsisi planları (ulusal, havza, bölgesel,
sektörel planlar)
 Su verimliliği planları
SMART
Senaryo Özeti:
Yönetim
Senaryosu
Mevcut
Su Talebi
Yönetimi
Su Arzı
Yönetimi
Su Kalitesi
Yönetimi
Tümü
Senaryo
Ürün
Deseni Değ.
Sulama İletimi ve
Tekniklerinin
İyileştirilmesi
Baraj
Yatırımları
Kuyruk Suyu
Alt Senaryo
-
-
-
-
MDS
+
-
-
-
İYİMSER
+
-
-
-
KÖTÜMSER
+
-
-
-
MDS
+
+
-
-
İYİMSER
+
+
-
-
KÖTÜMSER
+
+
-
-
MDS
+
-
+
-
İYİMSER
+
-
+
-
KÖTÜMSER
+
-
+
-
MDS
+
-
-
+
İYİMSER
+
-
-
+
KÖTÜMSER
+
-
-
+
MDS
+
+
+
+
İYİMSER
+
+
+
+
KÖTÜMSER
+
+
+
+
Sulama Bölgesi
Adala Sol
Adala Sağ
Ahmetli Sol
Ahmetli Sağ
Menemen Sol
Menemen Sağ
Sarıgöl
Alaşehir
Sen.
Pamuk Mısır
(%)
(%)
Bağ
(%)
Sebze (%)
Meyva
(%)
Tahıl (%)
MDS
0
30
63
5
-
2
İYİMSER
0
14
70
11
-
5
KÖTÜMSER
12
30
52
5
-
1
MDS
25
30
40
3
-
2
İYİMSER
20
18
54
6
-
2
KÖTÜMSER
45
30
20
2
1
2
MDS
5
18
63
5
9
-
İYİMSER
3
7
77
8
5
-
KÖTÜMSER
35
20
32
2
11
-
MDS
17
25
54
4
-
-
İYİMSER
15
18
60
7
-
-
KÖTÜMSER
20
50
30
-
-
-
MDS
56
25
3
5
2
9
İYİMSER
50
15
15
9
-
11
KÖTÜMSER
61
25
2
3
2
7
MDS
30
26
7
18
4
15
İYİMSER
31
10
21
25
2
11
KÖTÜMSER
52
27
0
10
6
5
MDS
-
-
100
-
-
-
İYİMSER
-
-
100
-
-
-
KÖTÜMSER
-
-
100
-
-
-
MDS
-
-
100
-
-
-
İYİMSER
-
-
100
-
-
-
KÖTÜMSER
-
-
100
-
-
-
SMART
MEVCUT TEPKİLER
SU TALEBİ YÖN.
TEMEL
(1991)
MDS
(1982)
İYİ.
(1982)
KÖTÜ.
(1991)
MDS
(1982)
İYİ.
(1982)
KÖTÜ.
(1991)
Tarım (Arz/Talep)%
94.7
97.9
99.2
52.0
99.9
99.9
64.8
Endüstri(Arz/Talep)%
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
75
99
99
90
99
99
90
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
GÖSTERGE
Çevre (Arz/Talep)%
Kentsel (Arz/Talep)%
SU ARZI YÖN.
GÖSTERGE
SU KALİTESİ YÖN.
MDS
İYİ.
KÖTÜ.
MDS
İYİ.
KÖTÜ.
Tarım (Arz/Talep)%
88.7
90.8
55.9
98.1
99.34
49.52
Endüstri(Arz/Talep)%
99.9
99.9
97.4
100.0
100.0
100.0
Çevre (Arz/Talep)%
99
99
99
99
99
90
Kentsel (Arz/Talep)%
100
100
99
100.0
100.0
100.0
TÜM TEPKİLER
GÖSTERGE
MDS
İYİ.
KÖTÜ.
Çevre (Arz/Talep)%
96.1
99.9
100
99.6
99.9
100
70.0
97.4
99
Kentsel (Arz/Talep)%
100
100
99
Tarım (Arz/Talep)%
Endüstri(Arz/Talep)%
OPTIMA
OPTIMA
OPTIMA
Kemalpasa
Endüstriyel ve
Kentsel Atıksu
Deşarjları
OPTIMA
Sulama Alanları için Temel Ekonomik Veriler
Sulama Alanları
İşletmeBakım (€/ay)
Fayda
(€/m3)
Eksik Arz
Zararı
(€/m3)
Maliyet
(€/m3)
Adala Sol
21091
0.37
0.3
0.222
Adala Sağ
11716
0.29
0.23
0.174
Ahmetli Sol
25537
0.46
0.32
0.276
Ahmetli Sağ
39963
0.30
0.23
0.18
Menemen Sol
31406
0.19
0.12
0.114
Menemen Sağ
16040
0.27
0.14
0.162
Sarigöl
3442
0.35
0.22
0.21
Alasehir
24107
0.66
0.43
0.396
OPTIMA
Yerleşimler için Temel Ekonomik Veriler
Pompaj
(€/m3)
Kent içi
İletim
(€/m3)
Su
Fiyatı
(€/m3)
Eksik
Arz
Bedeli
(€/m3)
Yerleşim
Talep
(m3/s)
İşletme
/Bakım
(€/ay)
Akhisar
0.16
7200
2400
0.027
0.009
1
0.1
Salihli
0.17
7200
2400
0.027
0.009
1
0.1
Turgutlu
0.18
7800
2400
0.027
0.009
1
0.1
Manisa,
Merkez
0.53
16200
4800
0.027
0.009
1.2
0.15
Kemalpasa
0.027
3000
1200
0.027
0.009
0.9
0.1
Menemen
0.06
6000
1800
0.027
0.009
0.9
0.1
Saruhanli
0.015
1800
600
0.027
0.009
0.8
0.08
Golmarmara
0.013
1800
600
0.027
0.009
0.8
0.07
Alasehir
0.05
4200
1200
0.027
0.009
1
0.1
Ahmetli
0.013
1800
600
0.027
0.009
0.8
0.08
Personel
(€/ay)
OPTIMA
Yatırım (€/yıl) İ/B (€/ay)
YIGITLER
Sanayi Suyu
Sulama
2,531,851
1,138,610
1,014,431
149,975
63,201
26,409
GORDES
87,373,043
49,788
Kentsel Su
7,660,819
6384
Sulama
7,477,686
115,226
Eksik
Arz
-
Maliyet
-
Fayda
(€/m3)
2.587
0.292
1.25
0.1
0.1
0.3
OPTIMA
TAHSİS PLANLAMASINDA KURALLAR
(R. Speed, Li Y., T. Le Quesne, G. Pegram and Z. Zhiwei (2013) Basin Water
Allocation Planning. Principles, procedures and approaches for basin allocation
planning, UNESCO, Paris.)



Su stresinin baskın hale geldiği havzalarda, tahsis
planlamasının sosyal, ekonomik ve çevresel
gelişme planlarıyla entegre edilmesi gerekir.
Başarılı bir tahsisi planlaması için yeterli kurumsal
kapasiteye ihtiyaç vardır.
Tahsis planının karmaşıklık derecesi, havzadaki
karmaşıklık ve sorunları yansıtmalıdır.
TAHSİS PLANLAMASINDA KURALLAR



Tahsis edilebilecek su miktarının sağlıklı ve
güvenilir olarak belirlenmesi gerekir. Su, bir kez
aşırı tahsis edildikten sonra, bu miktarları
azaltmak, ekonomik, mali, sosyal ve politik olarak
son derece zordur.
Çevresel su ihtiyacı, tahsis için temel
oluşturmalıdır.
Çeşitli kullanıcılara su tahsisi yapılmadan önce,
öncelikli amaçlara yönelik talepler belirlenmelidir.
Bunlar, sosyal, çevresel ve bazı stratejik
öncelikler olabilir.
TAHSİS PLANLAMASINDA KURALLAR


Su kısıtı olan havzalarda, tahsis planı yapılırken
mutlaka su kullanımında verimliliğin
değerlendirilmesi gerekir. Su kullanıcılarının,
tahsis edilen suyu kullanımlarında veya kullanım
sonucu oluşacak üretimlerinde verimlilik düzeyleri
belirlenmelidir.
Tahsis planları, arz ve talep açısından yıllar ve
mevsimler arası değişkenlikleri dikkate almalıdır.
Orta ve uzun vadede, değişen iklim koşullarının
ve sosyoekonomik durumların içerdiği
belirsizlikleri dikkate alacak şekilde esnek
yapılmalıdır.
SU TAHSİSİ YÖNÜNDEN TEMEL BELİRSİZLİKLER


1. Belirsizlik: Tahsis edilebilecek su miktarı;
gelecekteki yüzeysel ve yer altı su miktarlarının
tahmini. Bu belirsizlik iklim değişkenliklerine ve
hidrolojik süreçlerdeki belirsizliklere bağlıdır.
2. Belirsizlik: Gelecekteki su taleplerinin ve
kullanımlarının tahmin edilememesi.
SU TAHSİSİ YÖNÜNDEN TEMEL
BELİRSİZLİKLER


3. Belirsizlik: Sorumlu kurumlar gerçek
sorunların tespitinde yanlış değerlendirmeler
yapmış olabilirler, yanlış karar vermiş olabilirler
(risk). Bu durum hatalı verilerin kullanılması veya
hatalı model kullanımları sonucunda ortaya
çıkabilir.
Sonuç: Havza su tahsisi süreci, değişkenlik ve
belirsizlikleri dikkate almak üzere, esnek ve
uyarlamalı biçimde gerçekleştirilmelidir.
ÇÖZÜM: BÜTÜNLEŞİK HAVZA YÖNETİMİ (BHY)

Tüm ülkeler su güvenliğinin sağlanması
için BHY ilkelerini esas kabul etmeli ve ilk
adım olarak, BHY için gerekli kurumsal ve
yasal düzenlemeleri yapmalıdırlar.


Güçlü yönetim stratejileri geliştirilmelidir.


BHY için gerekli finansmanı sağlamak
üzere kurumlar arası koordinasyonun
kurulması gerekir.
ÇÖZÜM: BÜTÜNLEŞİK HAVZA YÖNETİMİ
BHY için eğitim ve farkındalık gerekli
unsurlardır. Bu unsur, karar
vericileri, yöneticileri, bilim
adamlarını ve su kullanıcıları dahil
tüm paydaşları kapsar.
BHY nin iteratif bir süreç olduğu
dikkate alınarak uyarlamalı
(adaptive) yönetim politikaları
geliştirilmelidir.
Teşekkür Ederim
EWRA2015

Haziran 10-13, 2015
Istanbul
Özet gönderme: 30 Kasım, 2014

www.ewra2015istanbul.org

