Akademik Yetersizliklerin Değerlendirilmesi

AKADEMİK YETERSİZLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Özel Eğitim Uzmanı Merve KIRŞEHİRLİ
I. BAŞARI TESTLERİ
Özel eğitimde yapılan değerlendirmelerin en önemli bölümlerinden biri de akademik başarı
değerlendirmeleridir. Başarı testleri öğrencinin akademik ilerleyişini ölçmek amacıyla dizayn
edilmişlerdir. Bir öğrencinin akademik başarı becerileri okuma, yazma, matematik ve imla
gibi temel becerilerindeki performansını ölçmek için gözden geçirilir. Bu akademik testlerin
sonucundan alınan bilgiler öğretimin planlanması ve değerlendirilmesi için oldukça
önemlidir.
Özel eğitimde okul performans değerlendirmesi için grup değerlendirmelerinden daha çok
bireysel başarı değerlendirmelerinin tercih edildiğini hatırlatmak gerekmektedir. Özel
eğitimde teşhis ve yerleştirme işlemleri yapılacağı zaman, başarı testleri daima bireysel olarak
uygulanmalıdır. Bireysel değerlendirme testleri aşağıdaki durumlar için kullanılır:
 Her yaş ve sınıf seviyesindeki öğrencilerin değerlendirilmesi,
 Okuma, yazma ve imla gibi temel becerilerin değerlendirilmesi,
 Gözlemciye öğrencinin test alma tekniğini izleme fırsatı sağlaması,İ
 lgili noktanın belirli bir alanına odaklanmayı sağlaması,
 Sözel, yazılı, ve işaretsel formatta sunulabilmesi,
 Gözlemciye öğrenciyi birçok farklı durumda gözleme fırsatı vermesi. (Martinez,2005)
Sayfa 1/20
engelsizumutlar.com
II. OKUMA BECERİLERİ:
Okuma bireylere bilgi alışverişi için temel bir yol göstericidir. Fakat akademik ortamda
okuma güçlüğü olan bireyler için okuma, akademik başarısızlıkla sonuçlanır. Çünkü okuma
birçok beceriyi bir arada gerektiren karmaşık bir süreci kapsar. Bu nedenle okumada başarıya
götüren becerileri tanımlamak oldukça önemlidir.
Öğrencilerin okuma becerilerini değerlendirmek için kullanılan çok çeşitli okuma testleri
bulunmaktadır. Seçilecek olan test değerlendirilecek olan alana göre belirlenir. Farklı okuma
testleri farklı okuma becerilerini ölçer. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: Sesli okuma,
okuduğunu anlama, kelime analiz becerileri ve kelime tanıma. (Bryant,2008)
A. Sesli Okuma
Bu testlerin birçoğu sesli okumada akıcılığı ve doğruluğu ölçmeye yönelik tasarlanmıştır.
Sesli okumada ortaya çıkan hataları ve yanlış telaffuzları ölçmeye yarar. Sesli okumada
görülen bazı belirgin yanlışlar şu şekildedir: Sözcük atlama, sözcük ilave etme, kelimeyi
değiştirme, yanlış telaffuz etme, duraklama, devrikleştirme, noktalama işaretlerine uymama
vb.
1. Sesli Okuma Hatalarının Analizi: İki türlü analiz yöntemi vardır. İlki hata miktarının
hesaplanması, ikincisi ise hatanın niteliğinin ölçülmesidir.
2. Okuduğunu Anlama: Çoğu öğrenci okuyabilir fakat okuduğu her şeyi anlayamaz. Bu
nedenle okuma değerlendirmeleri yapılırken sadece okuyabilme becerisi değil okuduğunu
anlama becerisi de en iyi biçimde değerlendirilmelidir. Okuma testleri 5 tür okuduğunu
anlama becerisini ölçer:
i.
Kelimesi kelimesine anlama: Öğrenciler bir hikaye ya da paragrafı okur ve bunlara
dayalı soruları yanıtlarlar.
Sayfa 2/20
engelsizumutlar.com
ii.
Dolaylı anlama: Öğrenciler okuduklarından çıkarımlar yaparak, yorumlarda
bulunurlar.
iii.
Dinlediğini anlama: Öğrenciler öğretmenin okuduklarını dinleyip anlamaya çalışır ve
sorulara yanıt verirler.
iv.
Eleştirel anlama: Öğrenciler okuduklarını analiz etme, değerlendirme ve yargılama
becerisi gösterirler.
v.
Sözcük anlama: Öğrenciler bir paragraf ya da hikayeyi okurlar ve kelime bilgileri
üzerinde durulur.
3. Kelime Tanıma Becerileri: Kelime tanıma testlerinin amacı öğrencilerin kelime dağarcığı
bilgisini ölçmektir.
4. Kelime Analiz Becerileri: Bu beceriler kelimelerin anlamlarını ve telaffuzlarını içerik
ipuçları ve yapısal analizlerle anlamayı kolaylaştırır. Kelime analiz becerileri öğretmenin
okuduğu kelimelerin öğrenci tarafından ses özellikleri (sesli ve sessiz harfleri ayırt etme vb.)
bakımından incelenmesi ile ölçülür.
B. Okuma Becerilerini Değerlendirme Testleri
1. Gates-MacGinitie Sessiz Okuma Testi (GMRT-4): Bu test sessiz okuma becerilerini
ölçen uygulamacı tarafından 1 saat süreyle uygulanan bir testtir.
2. Gray Okumayı Tanılama Testi (GDRT-2): Bu testin uygulanışında öğrenci de, testi
uygulayan da testin bir örneği olur ve paralel form şeklinde öğrencinin ilrlemesi
değerlendirilir. Bu test 45 ise 60 dakika arasında sürer.
Sayfa 3/20
engelsizumutlar.com
3. Gray Oral Okuma Testi (GORT-4): Ağız hareketleriyle okuma becerilerini ölçen bir
testtir. 15-30 dakika süren bir uygulamadır.
4. Gray Sessiz Okuma Testi (GSRT): Hızlı ve seri okuma becerilerini ölçen bir testtir.
5. Durrel Okuma Zorluğu Analiz Testi (DARD-3): Bu test öğretmenler tarafından
çocukların okuma hatalarının tespiti için kullanılır. 30-90 Dakika arası bir süreyle uygulanır.
6. Gates-McKillop-Horowitz Okumayı Tanılama Testi: Bu test 11 parçadan oluşmaktadır
ve öğrenciye sözel bir kağıt-kalem verilmesiyle uygulanır. Tüm bölümlerinin her öğrenciye
verilmesi gerekmez. Test parçaları öğrencilerin okuma seviyelerine göre seçilir. 40-60 dakika
arası sürede uygulanan bir testtir.
7. Gilmore Oral Okuma Testi: Bu test 3 tane okuma düzeyini içerir: Telaffuz, anlama,
okuma seviyesi. Bu test 15-20 dakika süreyle uygulanır. Öğrencilerin okumayla ilgili
problemleri ve okuma ihtiyaçlarını saptamak amacıyla uygulanan bir testtir.
8. Nelson-Denny Okuma Testi: Bu test lise ve kolej öğrencileri, yetişkinlerin okuma
becerilerini incelemek için yapılır. 60 dakika süren bir testtir.
9. Spache Okumayı Tanılama Skalası (DRS): Öğrencinin eğitimsel,öğretimsel okuma
seviyesini tahmin için kullanılan bireysel uygulama testidir. 60 dakika uygulanır.
10. The Woodcock Okuma İdaresi (WRMT-R): Bu test 6 bireysel uygulama testinden
oluşur. Bir testte 2 form mevcuttur. Her ne kadar H testi sadece 4 okuma başarı testini içerse
de, G ve H formları 6 test içerir.
Sayfa 4/20
engelsizumutlar.com
11. Okumayı Anlama Testi (TORC-3): Testin içindeki materyaller; uygulayıcı testi, öğrenci
kitapçığı, cevap kağıdı, bireysel ve öğrenci profil kağıdı ile bir çok testi içeren ayrı cevap
formlarıdır. Uygulama süresi 30 dakikadır.
12. Stanford Tanılama Testi (SDRT-4): Öğrencilerin okuma ihtiyaçlarının belirlenmesini
ölçen bir testtir. 85-105 dakika arası uygulama süresi vardır.
Sayfa 5/20
engelsizumutlar.com
III. YAZMA BECERİLERİ:
Yazma el-göz koordinasyonu, dilbilgisi ve kavramsal yeterlilik becerilerini bir arada
bulundurmayı gerektiren karmaşık bir kendini ifade etme yöntemidir. Bu nedenle, genellikle
çocuklarda en son gelişen akademik beceri yazmadır. Okuma becerisi alıcı dil becerisini ön
plana çıkarırken yazma da ifade edici dil becerisi ön plandadır. Yazma terimi içinde çok
çeşitli yazma becerilerini barındıran özellikler içerir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
 Kompozisyon: Kompozisyon üretilen fikirlerin ve düşüncelerin belirli bir üslup
kullanılarak uygun dilbilgisi yapılarıyla ifade edilmesidir.
 İmla (Yazım): Kelimeyi oluşturan harflerin doğru biçimde yazılmasıdır.
Özel
eğitimde kullanılan akademik başarı testlerinde sıklıkla değerlendirmeye alınan bir
beceridir. Öğretmenler ve idareciler tarafından da diğer akademik beceriler kadar
önemsenen bir noktadır. İmla becerisi zayıf öğrencide öğrenme bozukluğu vardır
diyemeyiz fakat bu durumun okuma ve aritmetik becerileri olumsuz etkileyeceği de
unutulmamalıdır ve bu noktanın üzerinde de dikkatle durulmalıdır. İmla becerilerinin
analiz ve değerlendirmelerinde de şu sorulara yanıt aranmalıdır:
o Çocuk imla becerisine sahip olabilecek yeterli zihinsel yeteneğe sahip mi?
o Çocuğun duyma, konuşma ve görme becerileri yeterli düzeyde mi?
o Öğretmenin yorumuna, geçmiş değerlendirmelere ve standart testlere göre çocuğun
imla becerisinin genel seviyesi nedir?
İmla hatalarının da çoğunlukla görsel ve işitsel kanallardaki eksikliklerden kaynaklandığı da
unutulmamalıdır.
 El yazısı: Yazının mesajı ya da kompozisyonu doğru biçimde aktarabilecek şekilde
okunaklı yazılmasıdır. El yazısı motor beceri gerektiren bir etkinliktir. Öğrencilere alt
sınıflarda düz yazı (manuscript) öğretilir ve daha sonraki sınıflarda el yazısına (
cursive writing) geçilir. Bazıları düz yazıyı bazılarıysa el yazısını savunur fakat her
ikinsin öğretiminde de problemlerle karşılaşılır. El yazısı becerileri çoğunlukla norma
dayalı ölçümlerden daha çok portfolyo değerlendirmeleri, oranlama ölçekleri, hata
Sayfa 6/20
engelsizumutlar.com
analizleri ve gözleme dayalı değerlendirmeler gibi informal değerlendirme ölçekleri
ile değerlendirilir.
A. Yazma Becerilerini Değerlendirme Testleri
1. İlk Yazma Beceri Testi (TEWL-2): Bu test öğrencilerin ilk yazma becerilerinde çeviri,
iletişim, yeni ifadeler üretme, dikte çalışması gibi becerilerin değerlendirilmesi için kullanılır.
10-30 dakika arası kullanılır.
2. Yazı Dili Testi (TOWL-3): Amerika’nın en popüler kompozisyon yazma testidir.
3. Yazılı İfade Testi (TOWE): Yazma başarısını norm bağımlı olarak ölçen bir testtir. Gruba
yada bireysel olarak tek bir öğrenciye uygulanabilir. Olan yazma becerilerini ölçen bir testtir.
Uygulama süresi 60 dakikadır.
4. Yazılı İfade Skalası (WES): Çocukların ve gençlerin yazı dilini ölçen bir testtir. Bireysel
olarak ya da küçük gruplara uygulanabilir. Uygulayıcı aldığı cevapları kitapçığa yazar. 5-21
yaş arası uygulanabilir.
5. Yazma Süreci Testi (WPT): Norm bağımlı bir testtir ve öğrencilerin direk olarak orijinal
kompozisyon yazma ve planlı yazma becerilerini ölçer. 8-19 yaş arası uygulanabilir.
6. Anne -Woodcock Group Yazma Testi (MWGWT): Üç aşamadan oluşan bir testtir.
Bunlar; temel, orta ve ileri düzeydir.Yazma başarısını ölçer. Uygulama süresi 30-60 dakika
arasıdır.
Sayfa 7/20
engelsizumutlar.com
7. Yazım Kuralları Testi (TWS-4): İmla hatalarını değerlendiren norma bağımlı bir testtir.
A ve B formu olmak üzere iki formdan oluşur.
Sayfa 8/20
engelsizumutlar.com
IV. MATEMATİK BECERİLERİ:
Matematiksel düşünme becerisi çocuklarda erken yaşlarda gelişen bir beceridir. Okul
öğrenimi başlamadan önce bile, çocuklar matematiksel kavramları kullanmayı gerektiren
birçok durumla karşılaşırlar. Okula başladıktan sonra ise bu bilgileri akademik ortamda da
kullanmaya ve geliştirmeye başlarlar.
Matematik ve aritmetiğin birbirinden farklı iki terim olduğu çok iyi bilinmelidir. Matematik
sayılarla zaman, uzak, miktar, hacim ve geometri ilişkisini ifade ederken; aritmetik işlem ve
hesaplamaları ifade eder.
Matematik becerileri birçok farklı yeteneği de içerir. Bunlar:
 Problem çözme becerisi
 Sonuçları değerlendirme becerisi
 Uygulama durumlarında matematiği kullanma becerisi
 Tahminlerde bulunmada matematiği kullanma
 Çıkarım ve değerlendirme becerisi
 Hesaplama becerileri
 Ölçüm ve ölçüleri anlama becerisi
 Grafik ve çizelge hazırlama ve okuma becerisi(Hunt&Marshall,1999)
Matematik öğretimi formal eğitimin her kademesinde önemle üzerinde durulan bir beceridir.
Değerlendirme kısmında ise birey ve grup seviyelerinde değerlendirme yapılabilir. Sonuç
olarak, okullarda çok çeşitli testlerle ölçülen bir beceridir. Matematik testleri çok geniş bir
alanı kaplar. Matematik becerilerini tanılama testleri 3 kısımda sınıflandırılmıştır. Her bir
sınıflama belirli matematiksel yetenekleri ölçer:
 İçerik: Numaralama, kesir, geometri ve cebir becerilerini içerir.
 İşlem: Sayma, hesaplama, muhakeme becerilerini içerir.
 Uygulama: Ölçme, grafik ve tablo okuma, problem çözme, para ve bütçe düzenleme
becerilerini içerir.
Sayfa 9/20
engelsizumutlar.com
A. Matematiksel Becerilerinin Analizi ve Yorumu
Matematik, hata analizleri için en uygun disiplinlerden biridir. Çünkü öğrenciler ödevlerinin
çoğunu yazılı olarak sunarlar ve matematikte soruların ya da problemlerin genellikle tek bir
doğru sonucu vardır ve belirsiz bir puanlama ile karşılaşmak mümkün değildir. Günümüzde
matematikte
hata
analizlerinin
en
çok
kullanılanı
hesaplama
becerilerinin
değerlendirilmesidir. Sistemli hesap analizleri ve rast gele ya da dikkatsizlik sonucu ortaya
çıkan hesap analizlerinin farklılığının yanı sıra hesaplama analizinde 4 tür hatadan söz
edilmiştir.
 Hatalı işlem: Örneğin öğrencinin çıkarma yerine toplamı işlemi yapması.
 Hatalı sayısal işlem: Örneğin öğrencinin 9x6 ifadesinin sonucuna 52 yanıtını vermesi.
 Hatalı algoritma: Öğrencinin işlem sürecinde izlediği metodun ya da adımların hatalı
olması.
 Rastgele hata: Öğrencinin cevabının net olarak hatalı olması durumudur. Örneğin
42x6 ifadesine 100 yanıtını vermesi.
Matematiksel becerilerde bu 4 hata türünün yanı sıra yapılan farklı hata türleri de vardır.
Örneğin; en çok yapılanlardan biri de gözden kaçırmadır (slip). Örneğin bir çocuk çözdüğü 8
problemde 20-5 ifadesine doğru yanıt verirken 9. problemde yanlış yanıt verebilir. Bu hata
işlem sürecinden kaynaklanan hatadan daha çok bir gözden kaçırma hatasıdır. Bir diğer hata
türü de öğrencinin el yazısının okunamamasıdır. Rakamların yazılışı tahmin edilemeyecek
kadar okunaksız ise bu durumda öğrenciden yardım alınabilir.
1. Matematik Becerilerin Değerlendirilmesi
1.1. Anahtar Matematik Tanılama Aritmetik Testi (Key Math –R/NU): Kağıt ve kalem testi
olan 14 farklı alanda matematik becerilerini ölçen bir testtir. Form A ve B olmak üzere iki
formdan oluşur. Her form 258 öğeden oluşur. Materyal olarak el testi, sunum için iki test
formu ve bireysel test için cevap kayıt formu vardır. 5-22 yaş arasına uygulanır.
Sayfa 10/20
engelsizumutlar.com
1.2. Matematik Beceri Testi (TOMA-2): 5 kağıt ve kalem testinden oluşan matematik
becerilerini ölçen bir testtir. 60-90 dakika uygulama süresi vardır.
1.3. Standford Tanılama Matematik Testi (SDMT-4): Temel yetenekleri ölçen, problem
çözme stratejilerini ölçen bir testtir. Grup uygulaması ve bireysel uygulama yapılabilir.
1.4. Matematik Anlama Yetenek Testi (CMAT): Testin temel materyalleri matematik
öğretiminde okulda bölgesel müfredatta kullanılır.Geometri,rasyonel sayılar,zaman,para ve
ölçü becerilerini ölçer.
1.5. İlk Matematik Becerileri Testi (TEMA3): 8-11 yaş arası çocukların matematik
performansını ölçen bir testtir. Norm bağımlı bir testtir ve ilk matematik becerilerini ölçer. 40
dakika uygulama süresi vardır.
Sayfa 11/20
engelsizumutlar.com
V. AKADEMİK BECERİLERİN KAPSAMLI DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu testler öğrencilerin akademik alandaki kapsamlı değerlendirmeleridir. Bu testler
çocukların
yazma,matematik,imla
ve okumadaki güçlü
ve zayıf
yönleriyle
ilgili
değerlendirmelerine ulaşmayı sağlar.
A. Brigance Kapsamlı Temel Beceriler Envanteri
Öğrencilerin akademik başarılarını çeşitli alanlarda değerlendiren bir testtir. Öğrenciye içinde
bu testi barındıran plastik telli bir defter armağan edilir. Soruları yanıtlaması istenir. Ayrı bir
kitapçığa da öğrencinin verdiği cevaplar anında not edilir. Anında değerlendirme yapma
imkanına sahip olunur.
B. Kauffman Eğitimsel Başarı Testi
KTEA-II bireysel uygulanan; okuma, matematik, yazılı dil ve sözel dil becerilerinin ayrıntılı
değerlendirilmesini sağlayan esnek yapılı bir testtir.
KTEA-II ayrıntılı alt test formlarından ve kalıplardan oluşmaktadır:
 Okuma kalıpları
o Harf ve kelime tanıma
o Okuduğunu anlama
 Okuma ve ilgi alt testleri
o Fonetik biliş
o Bilinmeyen kelime çözümlemesi
o Kelime bilgisindeki akıcılık
o Çözümlemedeki akıcılık
o Düşünsel birleştirmedeki akıcılık
o Anlamlandırma becerisi
Sayfa 12/20
engelsizumutlar.com
 Matematiksel kalıplar
o Matematiksel kavramlar ve uygulamalar
o Matematiksel hesaplama
 Yazılı dil kalıpları
o Yazılı ifade
o İmla
 Sözel dil kalıpları
o Dinlediğini anlama
o Sözel ifade
 Kavrama başarısı kalıpları
KTEA-II özet formu 3 alt testten oluşur:
 Okuma
 Matematik
 Yazılı ifade
C. Peabody Bireysel Başarı Testi
PIAT-R/NU, akademik başarıların ölçümünde kullanılan, bireysel olarak uygulanan bir testtir.
Uygulama süresi 60 dakikadır. 5-22 yaşları arasındaki bireylere uygulanır.
PIAT-R/NU alt testleri şunları ölçmektedir:
 Genel bilgi
 Okuduğunu tanıma
 Okuduğunu anlama
 İmla
 Yazılı ifade
 Matematik
Sayfa 13/20
engelsizumutlar.com
D. Wechsler Bireysel Başarı Testi (WIAT-2)
WIAT-2, okuldaki akademik başarının ölçümünde en sık kullanılan ayrıntılı değerlendirme
ölçütlerinden biridir. Uygulama süresi 30-75 dakikadır. 4 ile 85 yaşları arasındaki bireylere
uygulanabilir.
WIAT-2, 9 alt testten oluşmaktadır:
 Kelime okuma
 Uydurma kelime çözümlemeleri
 Okuduğunu anlama
 İmla
 Yazılı ifade
 Sayısal işlemler
 Matematiksel çözümlemeler
 Dinlediğini anlama
 Sözel ifade
E. Geniş Alanlı Başarı Testi (WRAT-E)
WRAT-E, okuduğunu anlama, matematik, dinlediğini anlama, sözel ifade ve yazılı dil
alanlarını ölçmektedir. Bu ölçmeye sözel olmayan mantık yürütme de dahildir. WRAT-E,
bireysel ya da grup olarak uygulanabilir. Uygulama süresi 90-120 dakikadır. Çocuklara ve
yetişkinlere uygulanabilir.
Alt Test Bilgileri
 WRAT-E grup değerlendirmesi
o Sınıf öğretmenleri veya diğer grupla çalışan profesyoneller için düzenlenmiştir.
o Her alt test çoktan seçmeli formattadır ve bir sınıf dönemi içerisinde
uygulamaya yönelik düzenlenmiştir.
Sayfa 14/20
engelsizumutlar.com
o 5 aşamadan oluşmaktadır.
o İsteğe bağlı içerik analizleri sunmaktadır.
 WRAT-E bireysel değerlendirme
o Bireysel uygulamalar için düzenlenmiştir.
o İçeriğinde testin uygulanmasını kolaylaştırıcı özel olarak dizayn edilmiş
kapaklı bir kitap içerisindeki okuma ve matematik testleri bulunmaktadır.
o Okuma ve matematik testlerinin her ikisi de, çeşitli zorluk derecelerini
kapsayan maddelere sahiptir.
o Gelecekteki modülleri okuduğunu anlama, sözel ifade, yazılı dil ve ilk
değerlendirmeyi kapsayacak şekilde geliştirilmiştir.
F. Woodcock-Johnson Başarı Testleri (WJ-III)
Bilişsel beceriyi, akademik başarıyı ölçen, bireysel uygulanan, ilk önemli testtir. 3 bölümden
oluşmaktadır. 1. bölüm 60-90 dakika, 2. bölüm 30-45 dakika, 3. bölüm 15-30 dakika
sürmektedir. Karmaşık yapıya sahip bilişsel ve başarı testidir.
Alt Test Bilgileri
Aşağıdaki alt testler WJ-III’ün standart bataryasını oluşturmaktadır:
 Harf-kelime tanıma
 Okuma akıcılığı
 Hikaye hatırlama
 Yönergeleri anlama
 Paragraf kavrama
 Hesaplama
 Uygulamalı problemler
 Matematiksel akıcılık
 Yazı örnekleri
 Yazma akıcılığı
 İmla
Sayfa 15/20
engelsizumutlar.com
Başarı testlerinin genişletilmiş bataryası aşağıdaki alt testlerden oluşmaktadır:
 Word attack
 Okumadaki kelime hazinesi
 Nicel kavramlar
 Düzenleme
 Noktalama kuralları
 Hikaye hatırlama-geciktirme
 Resim anlamlandırma
 Sözel kavrama
 Akademik bilgi
 Sesleri yazıya dökme
 Seslerin farkında olma
G. Hammill Çoklu Yetenek Başarı Testi (HAMAT)
HAMAT, sık kullanılan, geniş içerikli bir başarı ölçme testidir. Psikologların, eğitimsel
teşhisçileri, danışmanların ve diğer profesyonel tanılama uzmanlarının kullanımına yönelik
olarak geliştirilmiştir. Uygulama süresi 30-60 dakikadır. Dört alt testten oluşmaktadır:
 Okuma
 Yazma
 Matematik
 Olaylar
(Pierangelo & Giuliani, 2005)
Sayfa 16/20
engelsizumutlar.com
VI. SINIF VE OYUN ALANI GÖZLEMLERİ
Gözlemler genellikle özel eğitim uzmanları tarafından yapılır. Gözlem süresi en fazla on
dakika uzunluğunda olabilir. En az iki sınıf gözlemi gereklidir, üç olması tercih edilir.
Öğrencilerin performansı genellikle günden güne ve gün içerisindeki zamanlarda farklılık
gösterir. Gözlem takvimi planlaması sınıf öğretmeni ile birlikte yapılmalıdır. Öğrenci
gözlemleneceğinin farkında olmamalıdır. Gözlemci, gözlem kağıdına öğrencinin adını
odadan gözlem yaptığı yerden çıkana kadar yazmamalıdır. Gözlemci odanın içinde dolaşmalı
ve diğer öğrencilere de bakmalıdır, böylece gözlemlenen öğrenci özellikle kendinin
gözlemlendiğini fark etmez.
Gözlem şu şekilde kağıda aktarılmalıdır:
 Dersin adını yazın.
 Öğrencinin ders sırasındaki sorumluluğunu (görevini) yazın.
 Öğrencinin derse katılım düzeyini ve bu katılımın sınıftaki diğer öğrencilerinkiyle
kıyaslamasını yazın.
 Olayları yorum katmadan, olduğu gibi yazın.
 Öğrenci tarafından verilen cevapları, sorulan soruları ya da yapılan yorumları
kelimesi kelimesine kaydedin.
 Öğretmenden öğrencinin görevini değerlendirmesini ya da puanlamasını isteyin ve
raporunuza eklemek için öğrencinin kağıdının bir kopyasını alın.
 Öğretmene, öğrencinin gözlem günündeki performansının her zamanki gibi olup
olmadığını sorun.
 Bir -görev odaklı geçirilen zaman- raporu tutun.
Sayfa 17/20
engelsizumutlar.com
Gözlem verileri şunları kapsayabilir:
 Öğrencinin işin organize etmesi ile ilgili açıklamalar. Öğrenci bir an önce görevini
yapmaya mı başladı yoksa bir ön taslak hazırlamaya mı zaman ayırdı? Diğerlerinin ne
yaptığına baktı mı? Yönergeleri anlayıp yerine getirdi mi ya da birebir öğretmen
yardımına mı ihtiyaç duydu? Kağıt kullanımı diğer öğrencilerinkiyle kıyaslanınca
nasıl düzenli, dağınık?
 El kullanımı ve ince motor beceriler ile ilgili açıklamalar.
 Sözel akıcılık ile ilgili açıklamalar. Öğrenci, öğretmeni ve arkadaşları ile yeterli
derecede iletişim kurabiliyor mu?
 Hareketlilik düzeyi ile ilgili açıklamalar. Öğrenci yerinde düzgün bir şekilde oturuyor
mu? Öğrenci görevini (ödevini) tamamladı mı?
 Derste sunulan beceriler? (Gözlemci, gözlemlediği öğrenci ile başka bir öğrencinin
arasında oturuyorsa ve onlara etkinlikten neler öğrendiklerini sorarsa, gözlemlediği
öğrencinin kavrama düzeyini kestirebilir ve akranınınkiyle karşılaştırabilir.)
 Dil fonksiyonları ile ilgili ipuçları, henüz öğretilen beceriler ile ilgili bilgi dağarcığı
ve genel bilgi düzeyi.
 Algısal hız. Öğrenci hızlı mı yoksa yavaş mı tepki (cevap) veriyor? Tepkileri
(cevapları) hedef davranışa yönelik mi yoksa konudan uzak mı?
 Kişisel temizlik (tuvalet alışkanlığı, özbakım becerileri), çocuğun -varsa- alerjisi vb.
konularda açıklamalar.
 Raporunuzda abartılı sözler kullanmaktan çekinin. Örn: ‘Çocuğun elleri berbat
durumdaydı.’ demek yerine ‘Elleri ve yüzü kirliydi’ şeklinde ifade edilmeli. (Harwell
& Jackson, 2008)
Sayfa 18/20
engelsizumutlar.com
VI. AİLE KATILIMI
Çoğunlukla aileler çocuklarının okul başarıları konusunda bilgi sahibi olmak isteyen
konumundadırlar. Fakat aileleri, çocuklarının evdeki çalışmaları konusunda bilgi alma amacı
ile bu sürece katmak, öğrenci başarısını destekleme açısından oldukça yararlı olacaktır. Sonuç
itibariyle, öğrenci bir güçlükle karşılaştığında aileler, ilerleme kaydedebilmek için, planın
gelişimine katkı sağlayacak bilgi toplama süreci ile tanışmış olacaklardır.
Çocukların okul dışındaki faaliyetleri konusunda aileler önemli bilgi kaynakları olarak görev
üstlenirler. Öğrencilerin davranışları arkasından yatan anlamları açıklığa kavuşturmada
ailelerin okul personeline önemli yardımları olabilir. Plandaki ilerleme istenen sonucu
vermezse, bu durum öğrenci de bir yetersizlik olup olmadığının bir değerlendirmesini
gerektirebilir. Özel eğitim servislerince bir çocuğu değerlendirme kararı verilmişse, bu
konuda
aile
bilgilendirilmeli
ve
değerlendirme
sağlanmalıdır.(Harwell&Jackson,2008)
Sayfa 19/20
engelsizumutlar.com
için
de
izin
vermeleri
KAYNAKÇA
Bryant, B. R., Deutsch-Smith, D. & Pedrotty-Bryant, D. (2008). Teaching Students with
Special Needs in Inclusive Classrooms. USA: Pearson Education.
Giuliani, G. A. & Pierangelo, R. (2006). The Special Educator’s Comprehensive Guide to 301
Diagnostic Tests: Revised and Expanded Edition. USA: Jossey-Bass Company.
Hallahan, D. P., Lloyd, J. W., Kauffman, J. M., Martinez, E. A. & Weiss, M. P. (2005).
Learning Disabilities Foundations, Characteristics and Effective Teaching. (3rd ed.).
USA: Pearson Education.
Harwell, J. & Williams-Jackson, R. (2008). The Copmlete Learning Disabilities Handbook
Ready to Use Strategies & Activities for Teaching Students with Learning
Disabilities. (3rd ed.). USA: Jossey-Bass.
Marshall, K&Hunt, N.(1999) Exceptional Children and Youth
Sayfa 20/20
engelsizumutlar.com