Geçiş dönemi süt sığırlarında kullanılan farklı enerji kaynakları

Geçiş dönemi süt sığırlarında kullanılan farklı enerji kaynakları

Ruminant
GEÇİŞ DÖNEMİ SÜT SIĞIRLARINDA
KULLANILAN FARKLI ENERJİ KAYNAKLARI
KONU
Geçiş dönemi süt sığırlarında kullanılan farklı enerji kaynakları
İLGİ
TERCÜME VE DERLEME
Kazım Bilgeçli - Ruminant Ürün Müdürü
KAYNAKÇA
 Arnold R. Hippen1*, Jeffrey M DeFrain2, and Peter L. Linke1
1Dairy Science Department, South Dakota State University
 Wright, D.E. 1969. Fermentation of glycerol by rumen
microorganisms. New Zeal. J. Agric. Res. 12:281-286.
YAYININ KAPSAMI
 Derlemedir
 Tercümedir
 Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir
 Ürün Tanıtımıdır
ÖZET
SONUÇ
Doğumdan 1 hafta önce yem tüketimi %30’a varan
seviyelerde düşer. Doğum sonrası artan besin madde
ihtiyacı, kuru madde tüketiminin düşük olduğu bu
dönemde karşılanamaz. Kuru madde tüketimi
doğumdan sonra 3-5 hafta içerisinde normale ulaşır.
Sütün sentezlenmesinde gerekli olan en önemi besin
maddesi glikozdur. Glikoz veya glikoz öncül maddelerinin
yem ile sağlanamadığı durumlarda ihtiyaç duyulan enerji
vücut yağ depolarından mobilize edilir.
Doğum sonrası artan enerji ihtiyacı, süt sığırı besleme
programlarına dahil edilen farklı enerji kaynakları ile
giderilmektedir. Glikoz veya glikoz öncül maddesi olan
bu enerji kaynakları yem tüketimi ve verimi olumlu
yönde etkiledikleri gibi doğum sonrası görülen önemli
metabolik problemlerden ketozis oluşumunu da önler.
Geçiş Dönemi Süt Sığırlarında
Kullanılan Farklı Enerji Kaynakları
«Yem tüketimi ve glikoz
sentezinde rol oynayan
öncül maddelerin alımının
yetersiz olduğu
durumlarda, ihtiyaçları
karşılayabilmek için süt
sığırları tarafından yüksek
oranda yağ vücutlarından
mobilize edilmeye başlar.»
Kuru dönemde buzağılama öncesi yapılan beslemede bazı zorluklar ile karşılaşılır.
Buzağılamadan 1 hafta önce yem tüketimi %30’a varan düzeyde azalır ve doğumdan sonraki
3-5 hafta boyunca hayvanların yem tüketimi, besin madde ihtiyaçlarını karşılamayacak
kadar düşük düzeyde seyreder. Bu dönemde yem ile alınan enerji artan süt verimi ile birlikte
atılan enerjiyi karşılayamaz ve hayvanlar negatif enerji dengesine girerler. Sütün
sentezlenmesi için gereken en önemli besin maddesi glikozdur. Hayvanlar tarafından
tüketilen glikoz, rumende sindirilerek uçucu yağ asitlerine dönüştürülür. Bu uçucu yağ
asitleri rumen duvarından absorbe edilerek karaciğere gönderilir.
Yem tüketimi ve glikoz sentezinde rol oynayan öncül maddelerin alımı yetersiz olduğu
durumlarda, ihtiyaçları karşılayabilmek için süt sığırları tarafından yüksek oranda yağ
vücutlarından mobilize edilmeye başlar. Vücuttan mobilize edilen ve karaciğere gelen yağ
miktarı işleme, ilgili doku ve organa gönderimi kapasitesinin üzerine çıktığı durumlarda
yağlar karaciğerde birikmeye başlar. Yağların karaciğerde birikmesi sonucunda fonksiyon
bozuklukları, kan glikoz seviyesinde düşme, keton cisimlerin miktarında artış ve buna bağlı
olarak ketozis şekillenir.
Buzağılama öncesi ve sonrasında meydana gelen yetersiz enerji alımının önüne geçmek için
propilen glikol, Ca-propiyonat, dekstroz ve gliserol gibi glikoz öncü maddeleri yaygın olarak
kullanılmaya başlanmıştır.
Ruminant
Gliserol
«Gliserin uygun koşul ve
miktarlarda kullanıldığı
takdirde yemlerde güvenli
bir şekilde kullanılabilir
ancak ham gliserol ve
metanol kalıntısı göz
önünde bulundurulmalıdır.
Ham gliserol içerisindeki
metanol miktarı %0,5’in
altında olmalıdır. FDA
(Amerikan Gıda ve İlaç
Dairesi)»
Gliserol: Biyodizel yan ürünü olan gliserol;
renksiz, kokusuz, su tutma kapasitesi
yüksek, yoğun ve lezzetli bir maddedir.
Biyodizel üretimi sırasında, yağ asitleri
metanol kullanılarak yapılan karşılıklı
esterleme
yöntemi
ile
trigliserid
molekülünün
gliserol
iskeletinden
hidrolize edilir. Yağ asidi esterlerinin
ayrıştırılmasının ardından gliserol yüksek
miktarda tuz ve metanol ile reaksiyondan
ayrılır.
Gliserin uygun koşul ve miktarlarda
kullanıldığı takdirde yemlerde güvenli bir
şekilde kullanılabilir ancak ham gliserol ve
metanol
kalıntısı
göz
önünde
bulundurulmalıdır.
Ham
gliserol
içerisindeki metanol miktarı %0,5’in
altında olmalıdır. FDA (Amerikan Gıda ve
İlaç Dairesi) ham gliserolün 150 ppm’den
fazla metanol ihtiva ettiği durumlarda
hayvan beslemede kullanımının güvenli
olmayacağını bildirmiştir.
Ruminant
Gliserol
«Gliserol oldukça hızlı
fermente olabilen,
rasyonun içeriğine göre
propiyonat ve bütirat gibi
uçucu yağ asitleri üretimini
arttıran bir maddedir.»
Gliserol süt sığırlarında doğum sonrası meydana gelen ketozisi ortadan kaldırmak ve/veya
oluşumunu engellemek için kullanılır. Rumen mikroorganizmaları tarafından oldukça kısa bir
süre içerisinde fermente edilir. Gliserol miktarı rumene girdikten yaklaşık 2 saat sonra %25’i,
8 saat sonra ise %90’ı hızlı fermantasyon neticesinde tespit edilemeyecek kadar düşer.
Gliserolün fermantasyonu sonrasında asetat, propiyonat, butirat ve karbondioksit açığa
çıkar. Gliserol ilavesi ile rumen pH’sı nişasta beslemesi ile karşılaştırıldığında daha hızlı bir
şekilde düşmektedir. Bunun yanında gliserol ilavesi ile uçucu yağ asitleri arasında en fazla
bütirik asit açığa çıkmaktadır (%31).
Gliserol oldukça hızlı fermente olabilen, rasyonun içeriğine göre propiyonat ve bütirat gibi
uçucu yağ asitleri üretimini arttıran bir maddedir.
Rasyona kuru maddenin % 5, 10 ve 15’i düzeyinde mısır yerine eklenen gliserin süt verim ve
kompozisyonunu etkilemezken MUN değerinde azalma meydana geldiği, KM’nin %15’i
oranında gliserol eklendiği durumlarda ise yem tüketiminin düştüğü yapılan araştırmalar ile
ortaya konmuştur. İçirildiği durumlarda artan bütirik asit ketozis oluşumunu tetiklemektedir.
Ruminant
Propilen Glikol
«Doğum öncesinde
tüketilen konsantre yemin
%3-6’sı oranında verilen
propilen glikolün, doğum
sonrası süt verimini
arttırdığı, ketozis oluşma
riskini ise azalttığı
saptanmıştır.»
Propilen glikol son zamanlarda en çok incelenen glikojenik katkılardan biridir. Propilen glikol
kan glikoz ve insülin seviyesini arttırırken NEFA (esterleşmemiş yağ asitleri) ve BHBA (βhidroksi bütirat) miktarını düşürmektedir. Doğum öncesinde tüketilen konsantre yemin %36’sı oranında verilen propilen glikolün doğum sonrası süt verimini arttırdığı, ketozis oluşma
riskini ise azalttığı saptanmıştır. Propilen glikol uygulamasında en iyi sonuç ağız yolu ile
yapılan uygulamalardan elde edilmektedir. Propilen glikol uygulaması uygun miktar ve
yöntemler ile uygulandığında kan glikoz seviyesini artırır, asetat ve bütirat başta olmak üzere
uçucu yağ asidi üretimini teşvik eder.
Bununla birlikte, yüksek dozda verilen propilen glikol rumen bakterileri üzerinde toksik
etkiye neden olur. Yapılan bazı araştırmalar toksikasyonun propilen glikol uygulamasının 1
kg’ın üzerine çıktığı durumlarda meydana geldiğini ortaya koymuştur.
Doğum öncesi ve sonrası 12 gün süre ile 300 gr/gün propilen glikol uygulaması;
• Glikoneogenesisi uyarır
Kan glükoz seviyesi artar.
• NEFA (esterleşmemiş yağ asitleri) ve BHBA (β-hidroksi bütirat) miktarı düşer.
• Somatik hücre sayısı azalır.
Ruminant
Propiyonik Asit
«Doğum sonrasında 42.
güne kadar 100 gr sodyum
propiyonat verilen süt
sığırlarının, 0-42 günler
arası süt veriminin artarken
kan keton cisim miktarının
düşük olduğu
saptanmıştır.»
Propiyonat kullanımı kan glikoz
seviyesini arttırırken BHBA (βhidroksi
bütirat)
miktarını
düşürmektedir. Propiyonat ayrıca
antiketojenik etkiye sahiptir ve
karaciğerde NEFA (esterleşmemiş yağ
asitleri)
oksidasyonunu
azaltır.
Propiyonat ruminantlarda kan insülin
seviyesini arttırırken diğer glikojenik
maddelerin aksine karaciğere alım
etkinliği
insülin
tarafından
düşürülmez.
Doğum sonrasında 42. güne kadar
100 gr sodyum propiyonat verilen süt
sığırlarının 0-42 günler arası süt
veriminin artarken kan keton cisim
miktarının
düşük
olduğu
saptanmıştır. Bununla birlikte yüksek
miktarda verilen sodyum propiyonat
sodyum iyonlarının kandaki elektrolit
konsantrasyonunu değiştirdiğinden
su tüketimini arttırır, ishale ve yem
tüketiminde düşmelere neden olur.
Ruminant
Dekstroz
«Dekstroz %70 oranında tat
maddesi ihtiva ettiği ve çok
hızlı absorbe edildiği için
hayvan beslemede yaygın
olarak kullanılır. Hızlı
absorbe edilmesi nedeniyle
yararlanılabilir enerji
ihtiyacının yüksek olduğu
durumlarda yaygın olarak
kullanılır.»
Dekstroz mısır nişastasının arıtılması neticesinde elde edilir. Glikoz molekülünün aynadaki
yansıması gibidir, Dekstroz D-Glikoz olarak yazılır ve glikoz molekülünün düzlemsel polarize
ışığın yönünü gösterir. Dekstroz %70 oranında tat maddesi ihtiva ettiği ve çok hızlı absorbe
edildiği için hayvan beslemede yaygın olarak kullanılır. Hızlı absorbe edilmesi nedeniyle
yararlanılabilir enerji ihtiyacının yüksek olduğu durumlarda yaygın olarak kullanılır. Özellikle
doğumu takip eden ve stresin en yoğun olduğu zamanlarda Ca ile kombinasyon olarak
kullanılması artan enerji ihtiyacının karşılanması yanında süt humması riskini de ortadan
kaldırmada faydalı olmaktadır. Dekstroz aynı zamanda doğum sonrasında uygulanan
antibiyotik ve vitamin uygulamalarının etkinliğini arttırmada da etkili bir araç olarak
kullanılır.
Adı geçen enerji kaynaklarının etki mekanizmaları birbirinden farklıdır. Süt sığırlarında bir
enerji kaynağı kullanılacak ise bu etki mekanizmalarının yanında yüksek miktarda kullanım
neticesinde karşılaşılacak problemler de göz önünde bulundurularak kullanılmalıdır.
Ruminant