Prostat Kanseri Kemik Metastazı Tanısında Tüm Vücut Kemik

Prostat Kanseri Kemik Metastazı Tanısında Tüm Vücut Kemik

e-ISSN:2148-1547
Prostat Kanseri Kemik Metastazı Tanısında Tüm Vücut Kemik Sintigrafisinin
Metastaz Şüphesi Bildirdiği Olgularda Tüm Vücut Difüzyon Manyetik
Rezonans Görüntülemenin Etkinliğinin Değerlendirilmesi
The Evaluation of The Effectiveness of Whole Body Diffusion Magnetic
Resonance Imaging In Patiens With A Suspicious Bone Metastasis Of
Prostate Cancer On Whole Body Bone Scintigraphy
Orjinal Arastirma
Başvuru: 13.09.2013
Kabul: 14.10.2013
Yayın: 24.10.2013
Mehmet Bilgehan Yüksel1, Bilal Gümüş1, Erdem Özbek1, Elvan Sayıt Bilgin2, Serdar Tarhan3, Talha
Müezzinoğlu4
1
2
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji A.B.D.
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Kliniği
3
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Kliniği
4
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Kliniği
Özet
Abstract
Amaç: Prostat kanserli(PK) olgularda olası kemik
metastazlarını saptamaya yönelik tüm vücut kemik
sintigrafisi(TVKS) yapılmış ancak kesin tanı
koyulamayıp metastaz açısından şüphe bildirilen
olgularda uygulanan tüm vücut difüzyon ağırlıklı
manyetik rezonans görüntüleme(TVDMRG) sonuçlarını
ve TVDMRG’nin bu
Gereç ve Yöntem: 2008-2012 yılları arasında PK tanısı
almış ve kemik metastazı şüphesi nedeniyle TVKS
uygulanıp metastaz açısından şüpheli sonuç bildirilen
hastalara tanıyı kesinleştirmek amacıyla yapılan
TVDMRG sonuçları retrospektif olarak değerlendirildi.
TVKS’nin kesin olarak metastaz tanısı koyamadığı
ancak şüp
Bulgular : Prostat kanseri kemik metastazı olasılığı
nedeniyle TVKS yapılan 93 hasta değerlendirmeye
alındı. Ortalama yaş 59,6 (49- 71) yıldı. TVKS
sonucunda 37(%39,8) hastada kesin olarak metastaz
varlığı bildirilirken, 56(%60,2) hastada tetkik sonucunda
belirgin metastaz şüphesi olmasına karşın kesin metasta
Sonuç : Prostat kanseri kemik metastazlarının tanısında
TVKS ilk tercih olarak kullanılan tanı yöntemi olsa da,
çeşitli çalışmalarda ortaya koyulmuş etkinliği ile
TVDMRG tetkikinin en azından TVKS’nde kesin tanı
koyulamamış ancak kemik metastazı şüphesi varlığı
belirtilen hastaların tanısının desteklenmesin
Purpose: This study aimed to evaluate the results of
whole body diffusion MR imaging(WBDMRI) that was
performed in patients with a suspicious bone metastasis
of prostate cancer(PC) on whole body bone
scintigraphy(WBBS).
Method: Inbetween 2008-2012, the patients who were
diagnosed prostate cancer, and had suspicious bone
metastasis on WBBS and were undergone WBDMRI to
clarify the suspicious diagnosis. The data were
retrospectively analysed to show the results and
effectiveness of WBDMRI in patients with a suspicious
bone me
Results : The results of 93 patients were evaluated. The
mean age was 59.6 (49-71). According to the results of
WBBS, 37 (%39.8) patients were undoubtedly
diagnosed with bone metastasis, 56 (%60.2) patients’
results were doubtful, still being suspicious of bone
metastasis. The results of WBDWMRI in these 56 p
Conclusion : We supposed that WBDMRI could be
used to support and clarify a suspicious diagnosis of
bone metastasis of prostate cancer on WBBS with its
helpfull results.
Anahtar kelimeler: Prostat kanseri, Kemik metastazı
Tüm vücut kemik sintigrafisi Tüm vücut difüzyon MRG
Keywords: Prostate cancer; bone metastasis, Whole
body bone scintigraphy Whole body diffusion MRI
Sorumlu Yazar: Mehmet Bilgehan Yüksel, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji A.B.D.
[email protected]
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Sayfa 44
e-ISSN:2148-1547
Giriş
Prostat kanserli hastalarda kemik en sık (50– 70%) uzak metastaz yerlerinden birisidir.[1] Malinitesi olan
hastalarda kemik metastazları önemli bir morbidite nedenidir.[2] Prostat kanserli hastalarda tedavi planlamasının
yapılmasında belirleyici olan en önemli faktör doğru bir şekilde değerlendirilmiş hastalık yayılım düzeyi olup, bu
açıdan da en sık uzak yayılım yeri olan kemiklerdeki olası metastazların belirlenmesi oldukça önem arz
etmektedir.[3] Prostat kanseri (PK) hastalarında kemik metastazlarının ilk olarak değerlendirilmesinde standart
olarak kullanılan tetkik tüm vücut kemik sintigrafisidir (TVKS). TVKS'nde şüpheli bulguların varlığında veya
yüksek riskli PK hastalarında TVKS metastaz açısından negatif sonuç bildirmesine karşın klinik şüphenin devam
ettiği olgularda manyetik rezonans görüntüleme (MRG) sıklıkla kullanılmaktadır.[4, 5] Difüzyon ağırlıklı manyetik
rezonans görüntüleme (DMRG) beyin görüntülemesinde ve özellikle akut inme sonrası oluşan durumun
aydınlatılmasında sıklıkla kullanılmasına rağmen son zamanlarda DMRG'nin tüm vücut görüntülemesi
(TVDMRG) şeklinde tümöral süreçlerin değerlendirilmesinde kullanımının sıklıkla ilgi odağı olduğu
bilinmektedir.[6, 7] TVDMRG ile doğru bir evreleme özellikle klinik açıdan kemik metastaz şüphesi yüksek olan
ve TVKS'nin şüpheli olduğu hastalarda faydalı sonuçlar sağlayabilmektedir. Bundan dolayı prostat kanserli
hastalar için en uygun olan küratif tedavi alternatifinin seçiminde MRG yardımcı olabilir.[8, 9] Yapılan çeşitli
çalışmalar, klinik açıdan kemik metastazı şüphesi olan hastalarda TVDMRG'nin TVKS'nden daha iyi sonuçlara
sahip olduğunu göstermiştir.[10- 13]
Bu çalışmada, prostat kanserli olgularda olası kemik metastazlarını saptamaya yönelik TVKS incelemesi
yapılmış ancak kesin tanı koyulamayıp metastaz açısından şüphe bildirilen olgularda uygulanan TVDMRG tetkiki
sonuçlarını ve TVDMRG’nin bu durumdaki etkinliğini değerlendirmeyi amaçladık.
Gereç ve Yöntemler
Kliniğimizde 2008-2012 yılları arasında lokalize PK tanısı almış ve küratif tedavi planlaması yapılmış olan
hastaların verileri restrospektif olarak değerlendirmeye alındı. Bu hastalar içerisinde kemik metastazı açısından
yüksek risk kriterleri olarak kabul edilen PSA>20 ng/mL ve Gleason skoru >8 sahip olan ve bu nedenle küratif
tedavi öncesi kesin bir evreleme yapmak için olası kemik metastazlarını saptama amacıyla TVKS yapılmış
olguların verileri değerlendirmeye alındı. TVKS yapılmamış olan hastaların verileri ise çalışma dışı bırakıldı. PK
kemik metastazı şüphesiyle yapılmış olan TVKS verileri değerlendirildi. Yapılan değerlendirme sonucunda
TVKS ile lokalize prostat kanserli ve yüksek riskli bu hastalardaki olası kemik metastazlarının ne kadarının tespit
edilebildiği ortaya koyuldu. Bununla birlikte bu hastalar içerisinde TVKS yapılmış ancak bu tetkik sonucunda
kesin olarak kemik metastazı varlığının ortaya koyulamadığı ve bu nedenle tanıyı doğrulama amacıyla TVDMRG
tetkikinin uygulandığı hastaların sonuçları da değerlendirildi. Bu değerlendirme sonucunda TVKS tetkikinin
prostat kanseri kemik metastazıaçısından yetersiz kalıp şüphe belirttiği olgularda yapılan TVDMRG tetkiki ile bu
hastaların ne kadarında kemik metastazı saptandığı belirlendi. Böylece kemik metastazı açısından yüksek risk
grubunda yer alan ve bu nedenle yapılan TVKS'nin şüpheli olduğu olgularda tanıyı doğrulama amacıyla yapılan
TVDMRG'nin sonuçları ve prostat kemik metastazı tanısını kesinleştirme açısından etkinliği ortaya koyulmaya
çalışıldı.
Çalışma öncesi Celal Bayar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Yerel Etik Kurulundan 03/07/2013 tarih ve
20478486-191 karar nolu çalışma etik izni alındı. Hastalara 925 MBq Tc99m MDP intravenöz olarak enjekte
edildi. Enjeksiyondan 2 saat sonra sintigrafik görüntüler alındı. Görüntüleme için çift başlı gama kamera (İnfinia,
GE, Tirat Hacermal, Israel) ve parelel delikli, düşük enerjili, yüksek rezolüsyonlu kolimatör kullanılıp, anterior ve
posterior pozisyonlarda tüm vücut görüntüler alındı. Hastaların TVDMRG incelemeleri1,5 Tesla GE SİGMA HD
xt MRg cihazında çok kanallı vücut sarmalları kullanılarak yapıldı. Hastalardan tüm vücudu içine alacak şekilde
koronal planda T1 ağırlıklı, T2 ağırlıklı ve difüzyon ağırlıklı görüntüler elde edildi.Elde edilen TVDMRG
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Sayfa 45
e-ISSN:2148-1547
görüntüleri alanında deneyimli bir radyoloji uzmanı ve TVKS görüntüleri de alanında yeterli deneyime sahip bir
nükleer tıp uzmanı tarafından değerlendirildi. Hem nükleer tıp uzmanı hem de radyoloji uzmanı değerlendirdikleri
hastaların klinik bilgilerine sahipti. MRG' de T1 ve T2 ağırlıklı görüntülerde düşük sinyalli veya T2 ağırlıklı
görüntülerde yüksek siyalli ve T1 ağırlıklı kesitlerde düşük sinyalli, difüzyon ağırlıklı görüntülerde yüksek
sinyalli kemik lezyonları metastaz açısından anlamlı olarak kabul edildi. Tüm vücut kemik sintigrafisinde ise
dejeneratif eklem hastalıkları gibi benign patolojilerle kesin olarak açıklanamayan anormal Tc99m-MDP tutulum
alanları prostat kanseri kemik metastazı açısından şüpheli kabul edildi. Malinite kriterleri taşıyan yüksek sinyal
yoğunluklu kemik lezyonları metastatik lezyonlar olarak kabul edildi.
Bulgular
Prostat kanseri tanısı olup kemik metastazı açısından yüksek risk kriterlerini taşıyan ve bu nedenle TVKS
yapılan 93 hastanın verileri restrospektif olarak değerlendirildi. Hastaların yaş ortalaması 59,6 (49- 71) yıldı.
Ortalama PSA değeri 25,4 (20- 35) ng/mL idi. Hiçbir hastada daha önceden geçirilmiş bir kemik hastalığı ya da
kemiğe yönelik bir operasyon öyküsü yoktu. Kemik metastazı şüphesiyle yapılan TVKS tetkiklerindeki verilerin
değerlendirilmesi sonucunda 37 (%39,8) hastada kesin olarak prostat kanseri kemik metastazı olarak tanımlanmış
lezyonların varlığının rapor edildiği görüldü. Buna karşın metastaz açısından yüksek risk kriterlerine sahip ve bu
nedenle TVKS yapılmış olan 56 (%60,2) hastanın tetkik sonuçları çeşitli kemik alanlarında yüksek radyoaktivite
tutulumunu göstermiş olmasına karşın, bu alanların kesin olarak prostat kanseri kemik metastazı olarak
tanımlanamayıp metastaz açısından şüpheli lezyon olarak rapor edildiği belirlendi. Yüksek risk kriterlerine sahip
ve yapılan TVKS metastaz açısından şüpheli olup kesin sonuç bildiremeyen 56 hastada tanıyı kesinleştirmek
amacıyla yapılmış olan TVDMRG tetkiki sonuçları incelendiğinde, bu hastaların 45 (%80,4)' inde kesin olarak
PK kemik metastazının olmadığı ve 11 (%19,6) hastada ise metastatik kemik lezyonlarının olduğunun rapor
edildiği görüldü. Bununla birlikte TVKS'nde %60,2 oranında metastaz açısından şüpheli olarak rapor edilen
sonuçların varlığına karşın, TVDMRG tetkikinde net olmayan ve metastaz açısından şüpheli lezyon olarak hiçbir
sonuç bildirilmediği saptanmıştır. Metastazı saptama açısından TVKS’nin sonuçları ile TVDMRG’nin sonuçları
karşılıklı olarak değerlendirildiğinde TVDMRG’nin daha kesin sonuçlar verdiği ve TVKS’nin metastaz şüphesi
varlığını işaret ettiği ancak kesin tanı koyamayıp şüphede kaldığı olguların büyük çoğunluğunun (%80,4)
TVDMRG’nde kemik metastazının olmadığının bildirildiği görüldü.
Tartışma ve Sonuç
Prostat kanseri hastalarında ilk tanı anında metastatik hastalık varlığının %10 oranında olduğu
belirtilmiştir.[14] Bundan dolayı tedavi klavuzlarında, özellikle metastaz açısından yüksek risk kriterleri olarak
kabul edilen PSA> 20 ng/mL ve Gleason skoru ≥ 8 olan hastalar için tedaviye başlamadan önce kemik sintigrafisi
ve abdominopelvik bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) tetkikleriyle
metastaz varlığının ortaya koyulması önerilmektedir.[15- 18] Klasik uygulamada TVKS kemik metastazlarının
değerlendirilmesinde ilk olarak kullanılacak standart görüntüleme yöntemi olarak kabul görmektedir. Ancak bu
metastazlar genellikle kemikte yeterli düzeyde osteoblastik bir reaksiyona neden olduğunda kemik sintigrafisinde
gösterilebilmektedir. Bununla birlikte bazı malign özellikli tümörlerin kemik metastazlarının zayıf bir osteoblastik
aktivite oluşumuna ve bu nedenle metastazların TVKS'nde yeterli oranda görüntülenememesine neden olduğu
bilinmektedir.[19] Bundan dolayı metastatik hastalığı tepitte TVKS'nin tanısal doğruluk düzeyi düşüktür. Tanısal
özgüllüğünün düşük olması tanıyı doğrulamaya yönelik ek tetkiklerin yapılmasını gerektirmektedir.[20, 21] Bu
amaçla kullanılabilecek yöntemlerden bir tanesi tüm vücut MRG (TVMRG) tetkiki olup, TVKS' nden daha
yüksek özgüllük ve duyarlılık değerlerine sahip olduğu bildirilmektedir.[9, 22] Eustace ve arkadaşlarının yaptığı bir
çalışmada kullandıkları TVMRG tekniğinin çeşitli malinitelere bağlı kemik metastazlarının tespiti açısından
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Sayfa 46
e-ISSN:2148-1547
duyarlılığının %96,5, özgüllüğünün ve pozitif prediktif değerinin %100 olduğu, buna karşın TVKS'nin ise
duyarlılığının %72, özgüllüğünün %98 ve pozitif prediktif değerinin %95 olduğu bildirilmiştir.[23] TVMRG
tekniğinin kemik metastazlarının ortaya çıkarılması amacıyla kullanımı yeni bir uygulama olmayıp objektif olarak
kemik metastazının ölçümüne imkân tanır.[24] Yapılan çeşitli çalışmalarda farklı malinitelere bağlı kemik
metastazlarının tespitinde TVMRG tetkikinin TVKS tetkikine göre etkili ve uygun maliyetli bir tanısal yaklaşım
olduğu gösterilmiştir.[12, 23, 25, 26]
Bununla birlikte TVMRG incelemesine difüzyon ağırlıklı görüntülemenin eklenmesi sayesinde herhangi bir
kontrast madde kullanımına ihtiyaç kalmadan ve radyasyon maruziyeti olmadan lenf nodu gibi iskelet dışı
metastazlarında eşzamanlı olarak ve tek seansta değerlendirilmesi sağlanabilmektedir. Tek aşamada görüntüleme
tekniğine uygunluğu nedeniyle TVDMRG tetkiki metastaz açısından yüksek riskli PK hastalarında metastazların
tespit oranı ve ölçülebilirlik düzeyini iyileştirmesi sayesinde bu hastalardaki metastazların tek seferde
değerlendirilmesi açısından klasik olarak kullanılan TVKS ile BT veya MRG kombinasyonun yerine
kullanılabilecek uygun bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır.[27, 28] DMRG tekniğinin temeli, biyolojik
dokulardaki su moleküllerinin özgül bir moleküler hareket paterni sergilemeleri prensibine dayandırılmaktadır. Su
moleküllerinin hareket derecesinin sinyal düzeyindeki zayıflama ile orantılı olduğu bulunmuştur.[29] DMRG beyin
görüntülemesinde ve özellikle akut inme sonrası oluşan durumun aydınlatılmasında sıklıkla kullanılmasına
rağmen, son zamanlarda DMRG'nin tüm vücut görüntülemesi (TVDMRG) şeklinde tümöral süreçlerin
değerlendirilmesinde kullanımının sıklıkla ilgi odağı olduğu bilinmektedir.[6, 7] Yapılan çeşitli çalışmalarda kemik
metastazlarının tespiti açısından TVKS ile karşılaştırıldığında TVDMRG tetkikinin daha üstün ve avantajlı bir
tanısal yaklaşım olduğu gösterilmiştir. Ayrıca bu tanısal uygulamanın TVKS'ne göre bir dezavantajının olmadığı
gibi, mevcut olan bazı avantajları sayesinde gelecekte kemik metastazları açısından yapılacak değerlendirmede ilk
kullanılacak standart yaklaşım olma yönünde bir potansiyele sahip olduğu bildirilmiştir.[10- 13, 30] Bizim
çalışmamızda prostat kanseri kemik metastazı açısından yüksek risk kriterlerine sahip 93 hastada yapılan TVKS
incelemesi sonucunda 37 (%39,8) hastada kesin olarak kemik metastazı olduğu rapor edildiği belirlenmiştir.
Buna karşın hastaların %60,2'nde TVKS tetkiki çeşitli kemik alanlarında yüksek radyoaktivite tutulumunu
göstermiş olmasına karşın, bu alanların kesin olarak PK kemik metastazı olarak tanımlanamayıp metastaz
açısından şüpheli lezyon olarak bildirildiği görülmüştür. Biz de tam burada TVKS ile kesin tanı koyulamayıp
şüphede kalınan bu hastalarda tanıyı doğrulama amacıyla yapılan TVDMRG tetkikinin tanısal etkinliğini ortaya
koymaya çalıştık. TVKS ile kemik metastazı tanısı açısından şüpheli olduğu bildirilen 56 hastanın TVDMRG
sonuçlarına bakıldığında 45 (%80,4) hastada kemik metastazının olmadığı bildirilmişken, 11(%19,6) hastada ise
metastatik hastalık varlığının net bir şekilde rapor edildiği görülmüştür. Bununla birlikte TVKS'nde %60,2
oranında metastaz açısından şüpheli olarak rapor edilen sonuçların varlığına karşın, TVDMRG tetkikinde net
olmayan ve metastaz açısından şüpheli lezyon olarak hiçbir sonuç bildirilmediği saptanmıştır. Bu açıdan
bakıldığında TVDMRG tetkikinin TVKS’ne göre daha kesin sonuçlar bildirdiği ve TVKS'nin metastaz açısından
şüpheli gördüğü olguların %80,4 gibi büyük bir çoğunluğunda TVDMRG tetkiki ile kemik metastazı olmadığının
bildirilmiş olması TVKS'nin güvenilirliği açısından da ayrıca düşündürücü bir sonuç olarak karşımıza çıkmıştır.
Sonuç olarak, prostat kanserine bağlı kemik metastazı açısından yüksek risk kriterlerine sahip olan
hastaların büyük bir çoğunluğunda TVKS ile kemik metastazı varlığı açısından şüpheli sonuç belirtilmesine
karşın, bu hastalarda yapılan TVDMRG tetkikinde hastaların büyük bir kısmında kemik metastazı olmadığının
gösterilmesi TVKS'nin bu konuda tanısal güvenilirliğinin düşük olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte
TVDMRG yapılan hastaların hiçbirisinde şüpheli sonuç rapor edilmemesi, bu metastatik lezyonların TVDMRG
tetkiki aracılığıyla daha net bir şekilde tespit edilebileceğini ortaya koymuştur. TVDMRG sayesinde hatalı
sonuçların sayısının azalacağı düşünülmüştür. Mevcut avantajları ve TVKS'ne göre belirgin bir dezavantajının
olmaması dolayısıyla TVDMRG tetkikinin prostat kanserli hastaların metastatik hastalık açısından
değerlendirilmesi ve evrelemesinde standart olarak kullanılabilecek alternatif bir yöntem olabileceği
öngörülmüştür. Ancak oldukça faydalı görünen bu yeni tanısal yöntemin daha kapsamlı ve daha çok sayıda yeni
çalışmalarla değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Sayfa 47
e-ISSN:2148-1547
Kaynaklar
1. Coleman RE. Clinical features of metastatic bone disease and risk of skeletal morbidity. Clin Cancer Res.
2006;12:6243–9.
2. Miller TT. Bone tumors and tumor like conditions: analysis with conventional radiography. Radiology.
2008;246:662–74.
3. Manyak MJ, Javitt MC. The role of computerized tomography, magnetic resonance imaging, bone scan,
and monoclonal antibody nuclear scan for prognosis prediction in prostate cancer. Semin Urol Oncol
1998;16:145–52.
4. Kattapuram SV, Khurana JS, Scott JA, el-Khoury GY. Negative scintigraphy with positive magnetic
resonance imaging in bone metastases. Skeletal Radiol 1990;19:113–6.
5. Gosfield E, Alavi A, Kneeland B. Comparison of radionuclide bone scans and magnetic resonance
imaging in detecting spinal metastases. J Nucl Med 1993; 34:2191–8.
6. Mürtz P, Krautmacher C, Träber F, Gieseke J, Schild HH, Willinek WA. Diffusion-weighted whole body
MR imaging with background body signal suppression: a feasibility study at 3.0 Tesla. Eur Radiol.
2007;17:3031–7.
7. Huisman TA. Diffusion weighted imaging: basic concepts and application in cerebral stroke and head
trauma. Eur Radiol. 2003;13:2283–97.
8. Freedman GM, Negendank WG, Hudes GR, Shaer AH, Hanks GE. Preliminary results of a bone marrow
magnetic resonance imaging protocol for patients with high risk prostate cancer. Urology 1999;54:118–23.
9. Lecouvet FE, Geukens D, Stainier A, Jamar F, Jamart J, d'Othée BJ et al. Magnetic resonance imaging of
the axial skeleton for detecting bone metastases in patients with high-risk prostate cancer: diagnostic and
cost-effectiveness and comparison with current detection strategies. J Clin Oncol 2007;25:3281–7.
10. Nakanishi K, Kobayashi M, Nakaguchi K, Kyakuno M, Hashimoto N, Onishi H et al. Whole-body MRI
for detecting metastatic bone tumor: diagnostic value of diffusion- weighted images. Magn Reson Med
Sci. 2007;6:147–55.
11. Ghanem N, Altehoefer C, Kelly T, Lohrmann C, Winterer J, Schäfer O et al. Whole-body MRI in
comparison to skeletal scintigraphy in detection of skeletal metastases in patients with solid tumors. In
Vivo. 2006;20:173– 82.
12. Lauenstein TC, Freudenberg LS, Goehde SC, Ruehm SG, Goyen M, Bosk S et al. Whole-body MRI using
a rolling table platform for the detection of bone metastases. Eur Radiol. 2002;12:2091–9.
13. Altehoefer C, Ghanem N, Högerle S, Moser E, Langer M. Comparative detectability of bone metastases
and impact on therapy of magnetic resonance imaging and bone scintigraphy in patients with breast
cancer. Eur J Radiol. 2001;40:16–23.
14. Aus G, Bergdahl S, Lodding P, Lilja H, Hugosson J. Prostate cancer screening decreases the absolute risk
of being diagnosed with advanced prostate cancer results from a prospective, populationbased randomized
controlled trial. Eur Urol 2007;51:659–64.
15. Smith MR, Kabbinavar F, Saad F, Hussain A, Gittelman MC, Bilhartz DL et al. Natural history of rising
serum prostate-specific antigen in men with castrate nonmetastatic prostate cancer. J Clin Oncol
2005;23:2918–25.
16. Heidenreich A, Aus G, Bolla M, Joniau S, Matveev VB, Schmid HP et al. EAU Guidelines on prostate
cancer. Eur Urol 2008;53:68–80.
17. Briganti A, Passoni N, Ferrari M, Capitanio U, Suardi N, Gallina A et al. When to perform bone scan in
patients with newly diagnosed prostate cancer: external validation of the currently available guidelines and
proposal of a novel risk stratification tool. Eur Urol 2010;57:551–8.
18. Freedland SJ, Humphreys EB, Mangold LA, Eisenberger M, Dorey FJ, Walsh PC et al. Risk of prostate
cancer-specific mortality following biochemical recurrence after radical prostatectomy. JAMA
2005;294:433–9.
19. Adiga GU, Dutcher JP, Larkin M, Garl S, Koo J. Characterization of bone metastases in patients with
renal cell cancer. BJU Int 2004;93:1237–40.
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Sayfa 48
e-ISSN:2148-1547
20. Schirrmeister H, Guhlmann A, Elsner K, Kotzerke J, Glatting G, Rentschler M et al. Sensitivity in
detecting osseous lesions depends on anatomic localization: planar bone scintigraphy versus 18F PET. J
Nucl Med 1999;40:1623–9.
21. Schirrmeister H, Guhlmann A, Elsner K, Kotzerke J, Glatting G, Rentschler M et al. Whole body MRI for
detecting metastatic bone tumor: comparison with bone scintigrams. Magn Reson Med Sci 2005;4:11–7.
22. Lecouvet FE, Simon M, Tombal B, Jamart J, Vande Berg BC, Simoni P. Whole-body MRI (WB-MRI)
versus axial skeleton MRI (AS-MRI) to detect and measure bone metastases in prostate cancer (PCa). Eur
Radiol 2010;20:2973–82.
23. Eustace S, Tello R, DeCarvalho V, Carey J, Wroblicka JT, Melhem ER et al. A comparison of whole-body
turboSTIR MR imaging and planar 99mTc-methylene diphosphonate scintigraphy in the examination of
patients with suspected skeletal metastases. AJR Am J Roentgenol 1997;169:1655–61.
24. Tombal B, Rezazadeh A, Therasse P, Van Cangh PJ, Vande Berg B, Lecouvet FE. Magnetic resonance
imaging of the axial skeleton enables objective measurement of tumor response on prostate cancer bone
metastases. Prostate 2005;65:178–87.
25. Steinborn MM, Heuck AF, Tiling R, Bruegel M, Gauger L, Reiser MF. Whole-body bone marrow MRI in
patients with metastatic disease to the skeletal system. J Comput Assist Tomogr 1999;23:123–9.
26. Engelhard K, Hollenbach HP, Wohlfart K, von Imhoff E, Fellner FA. Comparison of whole body MRI
with automatic for bone metastases in patients with breast cancer. Eur Radiol 2004;14:99–105.
27. Low RN. Abdominal MRI advances in the detection of liver tumours and characterisation. Lancet Oncol
2007;8:525–35.
28. Koh DM, Takahara T, Imai Y, Collins DJ. Practical aspects of assessing tumors using clinical diffusionweighted imaging in the body. Magn Reson Med Sci 2007;6:211–24.
29. Koh DM, Collins DJ. Diffusion-weighted MRI in the body: applications and challenges in oncology. AJR
Am J Roentgenol. 2007;188:1622–35.
30. Haubold-Reuter BG, Duewell S, Schilcher BR, Marincek B, von Schulthess GK et al. The value of bone
scintigraphy, bone marrow scintigraphy and fast spin echo magnetic resonance imaging in staging of
patients with malignant solidtumours:aprospectivestudy. Eur J Nucl Med.1993;20:1063–9.
The Cystoscope 2013:1 (44-49)
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Sayfa 49