Dr. Rana GÜVEN (Gn. Md. Yrd., İSGGM)

Dr. Rana GÜVEN
Genel Md. Yrd.
4 Mayıs 2010, Konya
İÇERİK
• Dünyada ve Ülkemizde İş Sağlığı ve
Güvenliğinin Mevcut Durumu
• İş Sağlığı ve Güvenliğinin
Sosyo-Ekonomik Açıdan
Değerlendirilmesi
• İSGB-OSGB Yönetmeliği
ILO Tahminleri
(Takala, 2005)
Dünyadaki işgücü
2.8 Milyar
İşle ilgili ölümler
İş kazaları
Meslek hastalıkları
2.2 milyon
270 milyon
160 milyon
Dünya GSMH
İSG kaynaklı kayıp
30 trilyon $
%4
Türkiye - SGK İstatistikleri
(2008)
¾ İşyeri sayısı – 1.170.248
¾ İşçi sayısı – 8.802.989
¾ İşyerlerinin %99.7’si KOBİ (1-250 işçi)’dir.
¾ İşçilerin %83.8’i KOBİ (1-250 işçi)’lerde
çalışmaktadır.
¾ İş kazalarının % 80.7’si KOBİ’lerde olmaktadır.
¾ İş kazası sayısı – 72.963
¾ Meslek hastalığı sayısı – 539
¾ Ölümlü iş kazası ve MH sayısı – 866
¾ Kaybedilen iş günü sayısı - 1.865.115
İş Kazası Sayılarının Dağılımı / 100.000 işçi
12000
9966
10000
10965
10017
9383
8000
7239
5676
6000
4522
4000
1070
829
20 08
1425
2000
20 05
2112
20 00
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1961
0
Ölümlü İş Kazası ve Meslek Hastalıkları
Sayılarının Dağılımı / 100000
70
63
59
60
60
45
50
41
39
40
30
30
22
22
16
20
9,8
2008
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
0
1961
10
Sürekli İş Göremez Olan İşçi Sayılarının
Dağılımı / 100.000
300
271
250
200
169
150
155
117
113
105
94
100
72
35
19
2008
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1961
0
2005
24
50
Meslek Hastalıkları Sayılarının Dağılımı
(1997-2008)
1600
1400
1400
1200
1208
1055
1025
883
1000
803
800
601
600
440
519
574
539
384
400
200
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Meslek Hastalıklarında Beklenen Durum
Çalışan sayısına göre yılda her bin işçi için 4-12 yeni
meslek hastalığı vakası beklenmektedir.
%0,4
%0,12
43.000’in üzerinde,
130.000 dolaylarındadır.
539 vaka /2008
Kaynak: (Harrington J.M., 1994)
ILO Verilerine Göre Ölümlü İş Kazası Oranları / 100.000
(2003-2007)
2003
2004
2005
2006
2007
İngiltere
0.7
0.7
0.6
0.7
---
Almanya
2.8
2.6
2.4
---
---
Fransa
3.7
3.5
2.7
3.0
---
İspanya
5.3
4.9
4.7
4.4
3.8
Rusya
13.1
12.9
12.4
11.8
12.4
Türkiye
14.4
13.6
15.5
20.0
12.0
31
28
30
38
27
Hindistan
•ILO’nun verilerine göre ölümlü iş kazası oranlarında en iyi olan ülke İngiltere olup,
ülkemizdeki ölümlü iş kazası oranı bu ülkenin oranından yaklaşık 20 kat daha
fazladır.
•ILO rakamlarına göre ölümlü iş kazası oranlarında en alt sırada ise Türkiye ile
birlikte Hindistan ve Rusya yer almaktadır.
(Kaynak: http://laborsta.ilo.org ) (*Türkiye verileri SGK Yıllıklarından alınmıştır)
WHO Verilerine Göre
Meslek Hastalığı Oranları /100.000
(2003-2007)
2003
2004
2005
2006
2007
430.9
349.5
285.5
234.4
---
---
---
193.6
191.5
---
Norveç
114.9
95.5
74.9
110.7
---
Letonya
60.8
119.1
105.7
70.5
101.3
Almanya
31.4
31.5
29.9
26.8
---
Türkiye*
7.8
6.2
7.5
7.3
14.2
Beyaz Rusya
2.7
3.3
3.2
2.7
2.6
Moldova
Cumhuriyeti
1.4
0.6
1.0
1.2
1.3
İsveç
Finlandiya
KAYNAK:(http://data.euro.who.int/hfadb/) (*Türkiye verileri SGK Yıllıklarından alınmıştır)
İSG DEĞERLENDİRMESİ-1
• Geçmiş yıllara oranla ilgili tüm tarafların İSG konusuna ilgisinin
giderek artması
• İSG konusunda yazılı ve görsel yayın çeşitliliğinin artması
• 89/391 sayılı AB Direktifinin uyumlaştırılması - İSG Kanununun
yayınlanmamış olması ve buna bağlı olarak alt düzenlemelerin
etkin uygulanamaması
• KOBİ’lerin İSG konusunda (altyapı, eğitim, finans vs.) ciddi
eksikliklerinin olması
• Kayıt dışı ekonomi ve bu işyerlerinde oluşan meslek
hastalıklarının zamanında tespit edilememesi
İSG DEĞERLENDİRMESİ-2
• Toplumda sağlık ve güvenlik kültürünün yeterli düzeyde
olmaması
• Ekonomik krizlerde İSG için ayrılan bütçenin işletmeler
tarafından tasarruf yapılacak ilk parametre olarak görülmesi
• İş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerine güncel olarak
ulaşılamaması sebebiyle mevcut durum analizinin
yapılamaması
• İSG konusunda saha araştırmalarında yetersizlik
İş Sağlığı ve Güvenliği;
• Ülkenin sosyo-ekonomik düzeyi,
• Kayıtdışı ekonomi,
gibi pek çok faktörle doğrudan ilişkilidir.
“Güvenlik Kültürü”nün oluşturulması
ortak sorumluluğumuzdur.
İşyeri Sağlık ve Güvenlik
Birimleri ile Ortak Sağlık ve
Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik
15.08.2009 / 27320
BİRİNCİL HUKUKİ DÜZENLEMELER
ESKİ DÜZENLEME
YENİ DÜZENLEME
4857 İş Kanunu
ƒ 81.Md. En az 50 işçi çalıştıran
işyerlerine işyeri hekimi
çalıştırmak ve bir işyeri sağlık
birimi oluşturma yükümlülüğü,
5763 sayılı kanunla değişik 4857
sayılı İş Kanunu
ƒ 81.Md. En az 50 işçi
çalıştırdıkları işyerlerinde;
• İşyeri sağlık ve güvenlik birimi
oluşturma,
• İşyeri hekimi ile gereğinde diğer
sağlık personeli ve sanayiden
sayılan işlerde mühendis veya
teknik elemanı görevlendirmekle,
• Veya işletme dışında kurulu
ortak sağlık ve güvenlik
birimlerinden hizmet alarak bu
yükümlülüğü yerine getirme
kolaylığı getirilmiştir.
ƒ 82.Md. sanayiden sayılan,
devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran işyerleri mühendis veya
teknik eleman görevlendirme
yükümlülüğü,
getirilmiştir.
İKİNCİL HUKUKİ DÜZENLEMELER
ESKİ DÜZENLEME
•İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri
Hekimlerinin Görevleri ile
Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik
(16.12. 2003 / 25318 R.G.)
•İş Güvenliği ile Görevli
Mühendis veya Teknik
Elemanların Görev, Yetki ve
Sorumlulukları ile Çalışma Usul
ve Esasları Hakkında Yönetmelik
(20. 01.2004 / 25352 R.G.)
YENİ DÜZENLEME
İşyeri Sağlık ve Güvenlik
Birimleri ile Ortak Sağlık ve
Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik
(15.08.2009 / 27320 R.G.)
Bu Yönetmeliğin amacı, devamlı olarak en az 50 işçi
çalıştırılan işyerlerinde;
ƒ İSGB ve OSGB’lerde görevlendirilecek işyeri hekimleri
ve iş güvenliği uzmanlarının nitelikleri, sayısı, işe alınmaları,
görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve
belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri,
ƒİşyerinde kurulacak İSGB ve OSGB’lerin nitelikleri,
yetkilendirilmesi, bu birimlerde bulunması gereken personel,
araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin eğitim ve
nitelikleri,
ƒOrtak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına
dair usul ve esasları düzenlemektir.
Yeni Düzenleme İle;
ƒ İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin
standartlaştırılması,
ƒ İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine
erişimin kolaylaştırılması
ƒ İş kazası ve meslek hastalıkları sayısının
ve maliyetinin azaltılması
hedeflenmektedir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin
Standartlaştırılması
¾ İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin bir bütün
olarak sunulması
¾ İSG hizmetlerini sunacak birimlerin
yetkilendirilmesi
¾ İSG Profesyonellerinin yetkilendirilmesi
¾ İlkyardımcı standardına uyma
yükümlülüğünün getirilmesi
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine erişimin
kolaylaştırılması
¾ Dışarıdan İSG hizmeti alımı
¾ Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin
kurulması
¾ İşçilere sağlık gözetimi isteme hakkı verilmesi
¾ İSG hizmetlerinin maliyetinin azaltılması
İş kazası ve meslek hastalıkları
sayısının ve maliyetinin azaltılması
İSG Kaynaklı Maddi Kayıp
ILO yayınlarına göre, endüstrileşmekte olan
ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının
toplam maliyeti, bu ülkelerin Gayrı Safi Yurtiçi
Hasılalarının yaklaşık %4’ü oranındadır.
Bu oran gelişmiş ülkeler için %1-3’dür.
Kaynak: Introductory Report: Decent Work - Safe Work, Takala, 2005
ILO Verilerine Göre
Ülkemizde, Türkiye İstatistik Kurumu Ulusal Hesaplar Daire
Başkanlığından alınan 2008 yılı verilerine göre
GSYİH 950,144 milyar TL’dır.
Bu rakama göre ülkemizde ILO kriterlerine göre iş kazaları
ve meslek hastalıklarında katlanılacak maliyet;
%4 üzerinden yaklaşık yılda 38 milyar TL.
olarak tahmin edilebilir.
GÖRÜNÜR MALİYET
(848 Milyon TL.)
•Tıbbı maliyetler (Tedavi, rehabilitasyon, protez v.b.)
•Sigortaya ödenen maliyetler (Geçici ve sürekli iş gör.,
ölüm geliri, cenaze giderleri, sosyal yardım zammı, yönetim
giderleri)
•Tazminat maliyetleri
ƒİş günü ve iş gücü kaybı
ƒMahkeme masrafları
ƒKazanın neden olduğu açığı kapatmak için gereken
fazla mesai
ƒBina, makine, alet teçhizat, üretim veya üründeki
hasarın maliyeti
ƒİşin durması nedeniyle uğranılan maliyet
ƒSipariş kayıpları
ƒArızalı makinenin üretim dışı kalması
ƒİşyerinde yapılan denetim, araştırma ve
yazışmaların maliyeti
ƒVerimin düşmesinin maliyeti
ƒÇalışanlardaki moral bozukluğunun getirdiği maliyet
ƒKazalı işçinin yerine alınan işçiye verilen eğitim
maliyeti
ƒŞirketin prestij kaybı
GÖRÜNMEZ MALİYET
(4.028 Milyon TL.)
Kişi Başına Düşen Ortalama İş Kazası Maliyeti
YILI
KAZA
SAYISI
2007 80.602
TOPLAM
MALİYET
TOPLAM
ÖNLENEBİLİR
MALİYET
TOPLAM
ÖNLENEMEZ
MALİYET
KİŞİ BAŞINA
DÜŞEN
MALİYET
KİŞİ
BAŞINA
DÜŞEN
ÖNLENEBİLİR
MALİYET
(Milyon TL.)
(Milyon TL.)
(Milyon TL.)
(TL.)
(TL.)
4.031
3.950
81
50.016
49.016
% 2 önlenemez (kişi başına düşen maliyetin)
% 98 önlenebilir (kişi başına düşen maliyetin)
(Heinrich, H.W’in modeline (National Safety Couincil Kongresinde sunduğu bildirisinde),
göre gelişmekte olan ülkelerde görünmez maliyetlerin görünür maliyetlerin yaklaşık 4,75 katı olduğu kabul
edilmiştir.)
Eğer bu kazalar önlenebilseydi !…
Bu miktar ile yaklaşık olarak yılda;
¾3.369 km bölünmüş yol,
¾1.684 km otoyol,
¾975 adet gezici iş sağlığı aracı seti,
¾1.684 adet 16 derslikli okul yapılabilirdi.
SONUÇ
ƒ İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin bütünlüğünü
ve çok disiplinli yaklaşımı esas alan bir
düzenleme yapılmıştır.
ƒ İSG hizmetleri veren kişi ve kuruluşlara belirli bir
standart getirilmiştir.
ƒ İSG hizmetlerinin sunumunda esneklik
sağlanmıştır.
ƒ İSG hizmetlerine erişim kolaylığı sağlanmıştır.
ƒ İSG hizmetlerinin işyerine maliyeti azaltılmaya
çalışılmıştır.
Başvuru Adı
OSGB
İşyeri Hekimi
Başvuru
Sayısı
Ret Sayısı
74 firma
1 dernek
3 kamu
8 ret
2 başvuru geri
çekildi
7
İncelemesi
süren
5
4 ret (mükerrer
belge talebi)
11 ret
(4- mükerrer
belge talebi)
Hak eden
sayısı
Yetki
belgesini alan
63
56
3
3
209
169
A Sınıfı İş Güv.
Uzmanı
220
B Sınıfı İş
Güv.Uzmanı
22
22
22
C Sınıfı İş
Güvenliği
Uzmanı
2
2
2
Yenileme Eğ.
Alan İş.Hek.
218
218
218
Eğitici
932
780
625
125
27
29 Nisan 2010
8
1
1
1
7
10
4
2
4
1
2
1
1
4
4
1
2
2
OSGB
29 Nisan 2010
OSGB ÇALIŞMALARI - 29.04.2010
• Yetkili 22 adet OSGB, 84 işyeri ile
sözleşme yapmıştır.
• Bu işyerleri yaklaşık 19.000 çalışanı
kapsamaktadır.
• OSGB’ ler 20 A sınıfı, 6 B sınıfı, 10 C sınıfı
ve 23 işyeri hekimiyle hizmet
vermektedirler.
Danıştay Kararı
Danıştay 10. Dairesi
Esas No: 2010/696 ve 29 Mart 2010 tarihli
kararı ile
Yönetmeliğin bazı maddelerinin
savunma alınana ve yeni bir karar
verilene kadar yürürlüğü
durdurulmuştur.
İş Sağlığı ve Güvenliği
Ülkenin;
• Ekonomik gelişmişlik düzeyi,
• Sosyal yapısı,
• Sağlık sistemi,
• Sanayileşme düzeyi,
• Eğitim sistemi ve düzeyi
gibi pek çok faktörle doğrudan ilişkilidir.
İş sağlığı ve güvenliği kültürünün
oluşturulması hepimizin ortak
sorumluluğudur.