Kobra – Özgür Sanatın 1000 Günü Cobra – 1000 Days of Free Art

Transkript

Kobra – Özgür Sanatın 1000 Günü
Cobra – 1000 Days of Free Art
COBRA_KK-01 ASIL.indd 1
18.06.2012 23:21
Bu katalog Kobra – Özgür Sanatın 1000 Günü sergisi nedeniyle yayınlanmıştır.
This catalogue is published in conjunction with the exhibition Cobra – 1000 Days of Free Art.
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi İstanbul 28 Haziran–16 Eylül 2012
Sabancı University Sakıp Sabancı Museum Istanbul June 28–September 16, 2012
Sergi Exhibition
Katalog Catalogue
Proje yönetimi Project management
Dr. Nazan Ölçer
Yazarlar Authors
Katja Weitering, Els Drummen,
Elmyra van Dooren, Willemijn Stokvis
(Daniela Balogh ve Ed Wingen’e teşekkürler)
(with special thanks to Daniela Balogh and Ed Wingen)
Müdür, Sakıp Sabancı Müzesi
Director, Sakıp Sabancı Museum
Els Ottenhof
Müdür, Kobra Modern Sanat Müzesi
Executive Director, Cobra Museum of Modern Art
Konsept Concept
Katja Weitering
Sanat Yönetmeni, Kobra Modern Sanat Müzesi
Artistic Director, Cobra Museum of Modern Art
Proje koordinasyonu Project coordination
Huma Arslaner
Gelen Sergiler Yöneticisi, Sakıp Sabancı Müzesi
Incoming Exhibitions Manager, Sakıp Sabancı Museum
Els Drummen
Küratör, Kobra Modern Sanat Müzesi
Curator, Cobra Museum of Modern Art
Sergi tasarımı Exhibition design
Jowa I. Kis-Jovak
Erik van Rosmalen
Çözüm ortakları ve sponsorlar Partners & sponsors
Boudewijn Koopmans
Çözüm Ortakları Yöneticisi, Kobra Modern Sanatlar Müzesi
Partner Manager, Cobra Museum of Modern Art
Olivier Lindeman
Başkan Yardımcısı, ABN AMRO
Senior Vice President, ABN AMRO
Teşekkürler Acknowledgements
Ödünç verenler Lenders
ABN AMRO Bank
Cobra Museum of Modern Art, Amstelveen
Gemeente Amstelveen
MDZ Art Gallery, Knokke
Collectie Meeuwissen Oirschot
Karel van Stuijvenberg, Caracas
Private lenders
Özel teşekkür With special thanks to
Editör Editor
Lieke Fijen
Halkla İlişkiler ve Eğitim, Kobra Modern Sanatlar Müzesi
PR and Education, Cobra Museum of Modern Art
Tasarım Design
Gözde Oral
Uygulama Execution
Kemal Kara
Litografi Lithography
Gravemaker
Koordinatör Coordinator
Çağatay Anadol
Kitap Yayınevi Ltd.
Çeviriler Translations
Dutch-English: Mari Shields, UvA Vertalers
English-Turkish: Ayşen Anadol
Son Okuma Proofreading
Füsün Kiper
Charlotte Bulte
Fotoğraf Photography
Henni van Beek, Amsterdam
Vincent Carmiggelt, Mijdrecht
Tom Haartsen, Ouderkerk a/d Amstel
Laurens Janus
Kapak görseli Cover image
Constant, Twee Vogels / İki Kuş / Two Birds 1949
© Cobra Museum of Modern Art, Amstelveen
© c/o Pictoright Amsterdam 2012
ISBN: 978-605-4348-38-1
Consulaat-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden
Sergi ve katalog destekçileri
The exhibition and the catalogue are supported by
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde Kobra sergisi, 1949
Cobra exhibition in Stedelijk Museum Amsterdam, 1949.
18.06.2012 23:21
Önsöz
Foreword
Önsöz
Foreword
DR. NAZAN ÖLÇER
KATJA WEITERING
ELS OTTENHOF
Kobra –
Özgür Sanatın
1000 Günü
Cobra –
1000 Days
of Free Art
KATJA WEITERING
Kronoloji
Chronology
WILLEMIJN STOKVIS
Katalog
Catalogue
Sanatçı
biyografileri
Artists’
biographies
ELMYRA VAN DOOREN
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
Kobra, Avrupalı sanatçıların Paris’te, 1948’de kurduğu uluslararası avangard hareketin
adıydı. Bu ad, kurucu üyelerin yaşayıp çalıştığı üç başkentin baş harflerinden oluşur:
Kopenhag (Danimarka), Brüksel (Belçika) ve Amsterdam (Hollanda). Hareketin üyeleri
yeni ve özgür bir sanat biçimi başlatmak isteyen genç avangard sanatçılardı. Halkı
dışlamak değil, sanat aracılığıyla kucaklamak istiyorlar, herkes için ve herkesin yaptığı
yeni bir halk sanatına inanıyorlardı.
Farklı Avrupa ülkelerinden gelen Kobra sanatçıları doğrudan ve spontan
anlatıma ulaşma yolunda birleşmişlerdi. Esin kaynakları çocukların ve akıl hastalarının
yaratıcı dışavurumlarıyla örneklenebilen “çok yönlü primitivizm”, ayrıca primitif sanat
formları, halk sanatı, Batı dışı sanat, kabile sanatı, tarih öncesi ve ortaçağın primitif
İskandinav sanatıydı.
Kobra hareketinin “resmi” varlığı yalnızca yaklaşık 1000 gün, Kasım 1948’den
Kasım 1951’e kadar sürdü; bu kısacık sürede dünyayı değiştirecek özgür ve spontan
bir sanat biçimi doğdu. Uluslararası grubun üyelerinin yarattığı sinerji, son derece
çocuksu ve spontan bir üslubun yanı sıra Avrupa’da savaştan sonra sanatın gelişmesinde
olağanüstü önemli rol oynayan bir dizi kuramsal fikrin ortaya çıkmasına da yol açtı.
Kobra her şeyden önce farklı ülkelerden, farklı kültürlerden gelen sanatçıların
hareketiydi. Bakış açıları globaldi; hangi coğrafyaya ya da hangi kültüre ait olursa
Cobra was the name of an important international avant-garde movement of
European artists. The group was founded in Paris, in 1948. Cobra is an acronym,
formed from the three capital cities where the founders lived and worked:
Copenhagen (Denmark), Brussels (Belgium) and Amsterdam (the Netherlands). The
members were young and had the ambition of creating a free and direct form of art.
They wanted art to embrace people instead of excluding them. The artists believed in
a new folk art, for and by everyone.
The Cobra artists, who originated from several European countries, were united
in their goal to establish a direct and spontaneous expression. They were inspired by
a ‘multi-facetted primitivism’, exemplified by the creative outpourings of children,
primitive art forms, folk art, non-Western and tribal art, and Scandinavian art dating
from the Middle Ages and prehistoric times.
Cobra’s ‘official’ existence was relatively short-lived, lasting from November
1948 until November 1951. However, the period spanning a little over 1000 days saw
the birth of a free form of art. A synergy existed between the members of the group,
which expressed itself in a distinctively childlike and spontaneous style, as well as a
range of theoretical ideas that were to be of profound importance to the development
of modern art in post-war Europe.
Foreword
Önsöz
11
18.06.2012 23:21
Erik Nyholm’un Jutland (DK), Silkeborg
yakınlarında Funder’deki evinde duvar
resmi, Kasım 1948. Corneille pencereli
duvarı boyuyor. Sağdaki duvarda
Constant’a ait hayvan figürleri.
Paintings in the house of Erik Nyholm
in Funder near Silkeborg, Jutland (DK),
November 1948. Corneille painted
the wall with the window. The animal
figures on the right-hand wall were
done by Constant.
12
18.06.2012 23:21
olsun herkesin “okuyabileceği” evrensel bir simgeler diline inanmışlardı. Sakıp Sabancı
Müzesi ile Kobra Modern Sanat Müzesi arasındaki işbirliğine esin veren de işte bu
kültür alışverişi kavramıdır. ‘Kobra – Özgür Sanatın 1000 Günü’ sergisi, Kobra Müzesi
koleksiyonundan Sakıp Sabancı Müzesi’yle birlikte seçilmiş önemli yapıtları sunmaktadır.
Türkiye ile Hollanda arasındaki diplomatik ilişkilerin 400. yılı münasebetiyle sergi ve
sergiye eşlik eden katalog iki ülke arasındaki bağları kutlamaktadır.
Sakıp Sabancı Müzesi’yle yakın işbirliği kurmak bir zevkti. Müze, dünyada
önemli bir koleksiyonu heyecan verici bir sergi programı ve muhteşem bir mekânla
birleştirebilen olağanüstü yerlerden biridir. Dr. Nazan Ölçer ile müze çalışanlarına bize
gösterdikleri konukseverlikten ötürü teşekkür etmek istiyoruz.
Sakıp Sabancı Müzesi ve Kobra Müzesi arasındaki bu özel işbirliği
sponsorlarımızın cömert desteği olmadan kurulamazdı. ABN AMRO Bank, De
Meeuw Bouwsystemen / ABC Prefabrik, İpragaz, Gözde Girişim Sermayesi Yatırım
Ortaklığı, Merck, TMF Grubu ve Hollanda Dışişleri Bakanlığı / NLR400’e teşekkür
etmek istiyoruz. Bu önemli serginin gerçekleştirilmesine katkıda bulunan bu tanınmış
uluslararası kurumlarla çalışmak bir onurdur.
Cobra was first and foremost a movement of international artists who
embraced different cultures. They had a global focus and believed in a universal
language of symbols that could be ‘read’ by everyone, regardless of their
geographical or cultural background. This notion of cultural exchange inspired
the collaboration between the Sakıp Sabancı Museum and the Cobra Museum of
Modern Art. The exhibition ‘Cobra – 1000 Days of Free Art’ presents highlights from
the collection of the Cobra Museum that have been selected in association with the
Sakıp Sabancı Museum. In honour of four centuries of diplomatic relations between
Turkey and the Netherlands, the exhibition and the accompanying catalogue
celebrate the ties between the two nations.
It has been a true pleasure to closely collaborate with the Sakıp Sabancı
Museum. This museum is one of those exceptional places in the world that combines
an important collection, with an exciting exhibition program and a superb location. We
would like to thank Dr. Nazan Ölçer and her staff for their hospitality extended to us.
This special collaboration between the Sakıp Sabancı Museum and Cobra
Museum would not have been possible without the generous support of our sponsors.
We would like to thank ABN AMRO Bank, De Meeuw Bouwsystemen / ABC Prefabrik,
Ipragaz, Gözde Private Equity Invensment Company, Merck, TMF Group and the
Dutch Ministry of Foreign Affairs / NLR400. It is a great honour to work with these
internationally renowned organisations that have contributed to the realisation of this
important exhibition.
13
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
“Resim renk ve çizgiden oluşan bir yapı değil, bir hayvan, bir gece, bir çığlık, bir insan
ya da bütün bunların bileşimidir.”1 Sık sık alıntılanan bu sözler Kobra hareketinin
kurucularından Hollandalı sanatçı Constant Nieuwenhuys’a aittir. Kobra, çeşitli
Avrupa ülkelerinden gelen sanatçıların Paris’te, 1948’de kurduğu uluslararası bir
sanat hareketiydi. Grubun adı, kurucu üyelerin yaşayıp çalıştığı üç başkentin baş
harflerinden türetilmişti: Kopenhag (Danimarka), Brüksel (Belçika) ve Amsterdam
(Hollanda). Hareketin üyeleri yeni ve özgür bir sanat biçimi başlatmak isteyen genç
avangard sanatçılardı.
Constant’ın sözleri, Hollanda’daki Deneysel Grup’un 1948’den itibaren dağıttığı
Reflex dergisinde (res. 1) yayınladığı manifestoda yer alıyor. Deneysel Grup Hollandalı
ilerici sanatçıların o yaz kurduğu bir birlikti. Grubun üyeleri daha sonra uluslararası
Kobra hareketiyle güçbirliği yapacaktı. Constant’ın manifestosu yeni, özgür ve
dışavurumcu, kökleri yaşamın kendisinde olan ve tecrübeye dayanan bir sanata çağrı
niteliğindeydi; ya da daha özgül olarak her varlıkta, bireyde gizli olan, doğuştan gelen
sanatsal yaratıcılığın özgür bırakılması için yapılan bir çağrıydı.
Farklı Avrupa ülkelerinden gelen Kobra sanatçıları doğrudan ve spontan
anlatım için mücadele uğruna birleşmişlerdi (res. 2). Esin kaynakları çocukların ve akıl
hastalarının yaratıcı dışavurumlarıyla örneklenebilen “çok yönlü primitivizm”, primitif
sanat formları, halk sanatı, Batı dışı sanat, kabile sanatı, tarih öncesi ve ortaçağın primitif
1
1
Hollanda Deneysel Grubu’nun
yayınladığı Reflex dergisinin kapağı.
Cover Reflex magazine of the
Experimental Group in Holland.
‘A painting is not a structure of colours and lines, but an animal, a night, a cry, a
man, or all of these together.’1 This oft-quoted statement comes from the Dutch
artist Constant Nieuwenhuys, one of the founding members of Cobra. Cobra, which
was established in Paris in 1948, was an international movement of artists from
various European countries. The name of the group was formed as an acronym of
the three capital cities where the founding members lived and worked: Copenhagen
(Denmark), Brussels (Belgium) and Amsterdam (the Netherlands). The movement’s
members were young avant-garde artists with the ambition of initiating a new and
free form of art.
Constant’s quote appears in the manifesto that he published in the first edition
of Reflex (fig. 1), the magazine distributed by the Experimental Group in Holland
from 1948 onwards. The Experimental Group was an alliance of progressive Dutch
artists, which had been established in the summer of that year. The members of the
group would later join forces with the international Cobra movement. Constant’s
manifesto consisted of a passionate plea for a new, free and expressive form of art
that was directly rooted in life itself and based upon experience, or, more specifically,
the release of the innate artistic creativity that is concealed within each and every
individual being.
Cobra – 1000 Days of Free and Spontaneous Art
Kobra – Özgür ve Spontan Sanatın 1000 Günü
15
18.06.2012 23:21
2
Hollanda Deneysel Grubu, 1948.
(Soldan sağa, ayakta duranlar) Karel
Appel, Jan G. Elburg, Gerrit Kouwenaar.
(Ön sırada) Theo Wolvecamp, Corneille,
Constant, Jan Nieuwenhuijs, Eugène
Brands, Anton Rooskens.
Experimental Group in Holland, 1948.
(Standing left to right) Karel Appel, Jan
G. Elburg, Gerrit Kouwenaar. (Seated)
Theo Wolvecamp, Corneille, Constant,
Jan Nieuwenhuijs, Eugène Brands,
Anton Rooskens.
2
3
Atlan’ın Stüdyosu’nda editörler
toplantısı, Paris. (Soldan sağa) Jacques
Doucet, Constant, Christian Dotremont,
Mme Atlan, Jean-Michel Atlan, Corneille,
Karel Appel.
Editors meeting in Atlan’s Studio, Paris.
(Left to right) Jacques Doucet, Constant,
Christian Dotremont, Mme Atlan, JeanMichel Atlan, Corneille, Karel Appel.
3
16
18.06.2012 23:21
İskandinav sanatıydı.2 Kobra hareketi yalnızca üç yıl, 1948’den 1951’e kadar sürdü; bu
kısacık sürede uluslararası grubun üyelerinin yarattığı sinerji son derece çocuksu ve
spontan bir üslubun yanı sıra Avrupa’da 1945’ten sonra sanatın gelişmesinde olağanüstü
önemli rol oynayan bir dizi kuramsal fikrin ortaya çıkmasına da yol açtı.
Kobra, 1948’de Paris’te kuruluşundan altmış yılı aşkın bir süre sonra, bugün bile
değerini ve anlamını yitirmiş değil (res. 3). Doğuşu fırtınalı oldu; 1940’lar ve 50’lerde
Kobra sanatçılarının sıradışı bir hayal gücüne dayanan çalışmaları çoğunlukla olumsuz
eleştiriler getirdi. Ne var ki Kobra bugün 20. yüzyıl sanatı tarihinin sayfalarında yerini
almış durumda. Hatta, son zamanlarda yeniden ilgi odağı olmaya başladı. Örneğin
önemli bir gezici sergi olan “Klee ve Kobra: Çocuk Oyunu” (2011-2012) 250.000
ziyaretçinin akınına uğradı; New York Guggenheim Müzesi 2012’nin yaz aylarında
daimi koleksiyonundan Kobra, Taşizm ve Serbest Biçimli Sanat (Art Informel)
örnekleriyle yeni bir sergi düzenleyecek; ayrıca uluslararası piyasada Kobra sanatçıları
son zamanlarda müzayede rekorları kırmakta.3
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde grup sergisi
Kuruluşundan sonra grubun ilk sergisi 1949’da, Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde
düzenlendi (res. 4).4 Stedelijk Müzesi’nin direktörlüğüne 1945’te Willem Sandberg
geçmişti; Karel Appel, Eugène Brands, Constant, Corneille ve Asger Jorn gibi yabancı
sanatçıların çalışmalarında çağın yepyeni ruhunu görüyordu. Çocuksu ve spontan
The Cobra artists, who originated from different European countries, were
united in their struggle towards direct and spontaneous expression (fig. 2). They were
inspired by a ‘multi-facetted primitivism’ exemplified by the creative outpourings of
children and mentally ill people, primitive art forms, folk art, non-Western and tribal
art and primitive forms of Scandinavian art from the Middle Ages and prehistoric
times.2 In a very short period of time – Cobra only existed for three years, from 1948
until 1951 – the members of this international group created a synergy that resulted
in a pronouncedly childlike and spontaneous style, as well as a range of theoretical
ideas that were to be of profound importance to the development of art in Europe
after 1945.
Cobra has not lost any of its value or relevance today, more than sixty years
after the group’s official founding in Paris in 1948 (fig. 3). Although the period of its
inception and the initial response were tumultuous – the artists received mostly
negative criticism during the forties and fifties as a result of their highly imaginative
work – Cobra has since been inducted into the art-historical canon of the twentieth
century. Indeed, there has even been a recent upsurge of interest. The substantial
travelling exhibition ‘Klee and Cobra: A Child’s Play’ (2011-2012), for example,
attracted more than 250,000 visitors, while the Guggenheim Museum in New York is
devoting a new presentation from its permanent collection to Cobra, Tachisme and
Art Informel during the summer of 2012, and works by Cobra artists have recently
been breaking auction records on the international market.3
17
18.06.2012 23:21
4
5
4
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde
Kobra sergisi, 1949.
Cobra exhibition in Stedelijk Museum
Amsterdam, 1949.
5
Constant, Barikat, 1949.
Constant, Barricade, 1949.
6
6
Tony Appel ve mimar Aldo van Eyck
Amsterdam Stedelijk Müzesi’ndeki Kobra
grup sergisini yerleştirirken, 1949.
Tony Appel and architect Aldo van Eyck
installing Cobra group exhibition at
Stedelijk Museum Amsterdam, 1949.
18
18.06.2012 23:21
üslupları, çok yönlü primitivizmleri ve manifestolarında fark edilen Marksist etki,
hepsi, Sandberg’in değişen bir toplumda sanatın oynaması gereken rol konusundaki
görüşlerine tıpa tıp uyuyordu. Bu ve açık açık belirttiği Stedelijk Müzesi’ni çağdaş sanatın
yuvasına dönüştürme arzusu, Sandberg’in 1949’da genç sanatçılara, ayrıca Hollandalı
şairler Jan G. Elburg, Lucebert, Gerrit Kouwenaar ve Bert Schierbeek’e, mimar Aldo van
Eyck’ın gözetiminde tam bir özgürlük tanımasına neden oldu (res. 6).
Bu girişimin sonucunda “Exposition Internationale d’Art Expérimental”
(Uluslararası Deneysel Sanat Sergisi) açıldı; sergi daha sonra efsanevi bir ün
kazanacaktı. “Deneyselcilerin sanatı” savaş sonrasının tutucu Hollanda’sında
son derece olumsuz tepkiler aldı. Basının Kobra hakkındaki yargısı müthiş sertti:
“Karalamacılar, acemi ressamlar, kopyacılar”; “bu dünyanın kaçıklığı”; “ipe sapa gelmez
zırvalar”. Bunlar 1949 sonunda günlük ve haftalık Hollanda basınında yayınlanan
yazılardan seçilmiş yalnızca birkaç alıntı.
Kobra üyelerinin aklını ne çelmişti ki son derece yaratıcı ve renkli sanat
yapıtları üreterek egemen görüşlere karşı çıkmaya karar vermişlerdi? 1949’da sanat
eleştirmenleri bu sanatı nasıl açıklayacaklarını bilemiyorlardı. İçlerinden biri bu
sanatçıların “çağın hastalığına yakalandıkları” sonucuna varmıştı.5 Avrupa 1945’ten
sonra iktisadi, siyasi ve sosyal olarak çalkantılı bir döneme girmişti. Savaş sonrasının
yeniden inşa döneminde birçok ülke deprem etkisi yaratan değişimlerden geçti.
Kobra üyeleri çağın etkisi altındaydılar. Dolayısıyla Kobra Batı toplumunun kolektif bir
eleştirisi ve var olan sanat hareketlerinin kökten reddedilişi olarak görülebilir.
The group exhibition at the Stedelijk Museum Amsterdam
The first group exhibition after the foundation of Cobra was held in 1949. This took
place at the Stedelijk Museum in Amsterdam (fig. 4).4 Willem Sandberg, who became
director of the Stedelijk Museum in 1945, recognised the new spirit of the age in the
works of Karel Appel, Eugène Brands, Constant, Corneille and the foreign artists,
including Asger Jorn. Their childlike and spontaneous style, multi-facetted primitivism
and the Marxist influence on their manifestos all perfectly matched his own views
about the role that art should play in a changing society. This, along with Sandberg’s
explicit desire to transform the Stedelijk Museum into a home for contemporary art,
encouraged him to give the young artists free rein in 1949, along with the Dutch
poets Jan G. Elburg, Lucebert, Gerrit Kouwenaar and Bert Schierbeek and under the
supervision of the architect Aldo van Eyck (fig. 6).
This venture resulted in the ‘Exposition Internationale d’Art Expérimental,’
an exhibition that has attained an almost mythical stature. The ‘art of the
experimentalists’ was received extremely negatively in the conservative, post-war
Netherlands. The press passed extraordinarily hard judgement on Cobra: ‘Scribblers,
Daubers, Cheaters’; ‘The lunacy of this world’; ‘Humbug and deception’ – these are
but a few quotations from the written reviews that appeared in the daily and weekly
Dutch press at the end of 1949.
What possessed the members of Cobra that they should choose to go against
the tide by producing highly imaginative and colourful art? In 1949, art critics were
19
18.06.2012 23:21
Danimarka avangardı
Danimarkalılar, Kobra’nın kuruluşuyla sonuçlanacak olan sanatsal gelişmelerde
başrolü oynayanlar arasındaydı. 1930’ların başında yeni, genç ve ilerici bir
sanatçılar kuşağı ortaya çıkmıştı. Yeni bir soyut-dışavurumcu görsel dilin
peşinde birleşenler arasında Egill Jacobsen, Ejler Bille, Asger Jorn, Else Alfelt,
Sonja Ferlov ve Carl-Henning Pedersen vardı. Danimarkalıların bu öncü rolü
Avrupa’ya odaklanmış olmalarıyla açıklanabilir. Ülke 1930’larda hem sosyal iktisadi
sorunlarda hem de sanatlarda uluslararası işbirliğine yönelmişti. Sanatçıların
yenilik arayışlarının kısmen de olsa tetiğini çeken, sınıfsız sosyalist bir toplum ideali
biçimindeki güçlü siyasi inançlarıydı.
Danimarka avangardının üyeleri Paris’e giderek Hans Arp, Wassily Kandinsky,
Max Ernst ve Joan Miró’yla tanıştılar. 1937’de Danimarka sanat birliği Linien, Paul
Klee gibi uluslararası avangard sanatçıların çalışmalarının yanı sıra kendi yapıtlarını
da sunacakları bir sergi düzenledi. Altı-yedi yıl gibi kısa bir süre içinde, sürrealizm,
Freud’un kuramı, ulusal halk sanatı geleneği ve İskandinav efsaneleri dahil çeşitli
ulusların etkileri tek potada eriyince yeni bir görsel dil ortaya çıktı.
Kobra’nın kuruluşu
II. Dünya Savaşı 1940-1945 yıllarında sanatta bir yalıtılmışlığa neden olmuştu.
Bu tarihten sonra Danimarkalıların fikirleri ve çalışma yöntemleri Belçikalı ve
at a loss as to how this could be explained. One of their number concluded that the
artists must have been ‘stricken by the times’.5 After 1945, Europe was in the throes
of a turbulent era, economically, politically and socially. During the post-war period
of reconstruction, many countries and societies went through seismic shifts. The
members of Cobra were strongly influenced by their times. Therefore, Cobra could
be seen as the embodiment of a collective criticism of Western society and the
shared ambition to make a radical departure from existing artistic movements.
Danish avant-garde
The Danes were among the frontrunners when it came to the artistic
developments that were to result in the foundation of Cobra. A new generation
of young and progressive artists had arisen during the early thirties of the last
century. Egill Jacobsen, Ejler Bille, Asger Jorn, Else Alfelt, Sonja Ferlov and CarlHenning Pedersen were among those united in their quest for a new abstractexpressionist visual language. An explanation for this pioneering role on the part
of the Danes can be found in their focus on Europe. In the thirties, the country
had been geared towards international cooperation, both in the field of socioeconomic affairs and in the arts. The artists’ drive for innovation was partly fuelled
by their strong political engagement, which took the form of the socialist ideal of
the classless society.
20
18.06.2012 23:21
7
8
7
Carl-Henning Pedersen, Gule Skibe /
Sarı Gemi, 1948.
Carl-Henning Pedersen, Gule Skibe /
Yellow Ship, 1948.
8
Asger Jorn, Sentiment d’Inferiorité /
Aşağılık Duygusu, 1951.
Asger Jorn, Sentiment d’Inferiorité /
A Feeling of Inferiority, 1951.
21
18.06.2012 23:21
Hollandalı genç sanatçılarda belirli bir sempati uyandırmaya başladı. Kasım 1948’de,
sürrealistlerin Paris’teki toplantısı sırasında birbirleriyle tanıştılar. Belçikalı şair
ve düşünür Christian Dotremont da toplantıya katılmıştı (res. 9-10). Kobra’nın
manevi babası olarak görülen Dotremont birkaç yıldır iddialı bir program üzerinde
çalışıyordu. Kısmen Fransız filozof Henri Lefebvre’in Marksist düşüncelerinin
etkisi sonucunda, deneysel sanatın uzun vadeli siyasi ve sosyal değişime yol açma
potansiyeli olduğuna inanmıştı.
Sürrealistlerin aşırı entelektüel ve dogmatik duruşundan hoşlanmayan
Dotremont Paris toplantısını fırsat bilerek Danimarka, Belçika ve Hollanda’daki
mevcut avangard girişimlerin bir tür “yeniden gruplaşması” olan bir dernek kurdu.
Joseph Noiret, Asger Jorn, Appel, Constant ve Corneille yazılı bir bildirinin altına imza
attıklarında Kobra doğmuş oldu. Yeni gruba isim verilmesi Dotremont ile kuramcı
dostu Jorn arasında eğlenceli bir mektuplaşmaya yol açmıştı. Dotremont kişisel
nedenlerle bir kadın adı olan “Isabelle”i tercih ediyordu.6 Sonunda KoBrA (Kopenhag,
Brüksel, Amsterdam) isminde karar kılındı. İsmin kadîm yılan simgesini çağrıştırması
harekete son derece uygundu (res. 11).
Dotremont’un iddiası Hollanda’daki Constant ile sanatçı dostları Appel
ve Corneille’in düşüncelerine denk düşmüştü. 1940’larda Hollanda’nın sanat
ortamı Danimarka’nın tersine pek de yeniliğe açık değildi. Sanat akademilerindeki
eğitim çok geleneksel ve tutucuydu. Avrupa’nın 1945’te kurtuluşundan sonra
Eugène Brands, Anton Rooskens, Jan Nieuwenhuijs (Constant’ın kardeşi) ve Theo
Members of the Danish avant-garde travelled to Paris to meet Hans Arp,
Wassily Kandinsky, Max Ernst and Joan Miró. In 1937, the Danish art association Linien
organised a group exhibition of their own art together with work by international
avant-garde artists including Paul Klee. Within a short period of six or seven years, the
melting-pot of international influences, including Surrealism and the psychological
theories of Freud and others, and the national tradition of folk-art and Scandinavian
myths had led to the development of a new visual language.
The foundation of Cobra
After the artistic isolation between 1940 and 1945 that had been caused by the
Second World War, the ideas and working methods of the Danes began to strike a
sympathetic chord with the younger Belgian and Dutch artists. They met each other
in November 1948 during the Surrealist’s international gathering in Paris. The Belgian
poet and thinker Christian Dotremont also attended the event (fig. 9-10). Dotremont,
who is seen as the spiritual father of Cobra, had for a number of years been working
on an ambitious programme. He was convinced of the potential of experimental art to
realise far-reaching political and social change, partly as a result of the influence of the
Marxist thinking of the French philosopher Henri Lefebvre.
Dotremont, who was dissatisfied with the overly intellectualised and dogmatic
stance of the Surrealists, took the opportunity during the Paris gathering to set up an
22
18.06.2012 23:21
9
9
Kobra grubu genel sekreteri ve Cobra
dergisinin editörü Christian Dotremont
daktilosunun başında, Rue de la Paille,
Brüksel, 1950. Fotoğraf Serge Vandercam.
Christian Dotremont, general secretary
of the Cobra group and editor in chief of
Cobra Magazine, seated at his typewriter
in Rue de la Paille, Brussels, 1950.
Photo Serge Vandercam.
10
10
Karel Appel’in yaptığı Christian
Dotremont portresi.
Portrait of Christian Dotremont
by Karel Appel.
23
18.06.2012 23:21
12
11
13
11
Liége Güzel Sanatlar Sarayı’ndaki
Uluslararası Deneysel Sanat Sergisi’nin
afişi, 1951.
Poster for Exposition Internationale d’Art
Expérimental at Palais des beaux arts
in Liége, 1951.
12
(Yukarıdan aşağıya) Karel Appel, Corneille
ve Constant, Amsterdam, 1940.
(Top to bottom) Karel Appel, Corneille
and Constant, Amsterdam, 1940.
13
Pierre Alechinsky, Raz de Marée, 1950.
Pierre Alechinsky, Raz de Marée, 1950.
24
18.06.2012 23:21
Wolvecamp gibi bazı genç sanatçılar arasında kıpırdanmalar başladı. 1948’de
Constant, Appel ve Corneille güçbirliği yaparak Hollanda Deneysel Grubu’nu
oluşturdular (res. 2-12). Constant grup adına Reflex dergisinde, yukarıda sözü geçen
manifestoyu yayınladı ve sanat dünyasındaki bütün “izm”ler ve hareketlerle grup
arasına mesafe koydu. Sürrealizm kendi entelektüelizminin ağırlığıyla batmaktaydı,
natüralizm burjuvazinin güzellik ideali haline gelmişti ve geometrik soyutlama
kısırlaşmıştı. Constant halk sanatının dışavurum, spontanlık ve bilinçaltı temelinde
alternatif bir biçimini öneriyordu.7
Kobra’nın kurucu üyeleri davaya farklı Avrupa ülkelerinden renkli bir sanatçılar
grubunu çekmeyi az çok başarmıştı. Yukarıda sözü edilen sanatçıların yanında yer alan
en önemli isimler Pierre Alechinsky, Else Alfelt, Jean-Michel Atlan, Pol Bury, Georges
Collignon, Jacques Doucet, Karl Otto Götz, William Gear, Stephen Gilbert, Reinhoud
d’Haese, Heny Heerup, CO Hulten, Joseph Istler, Egill Jacobsen, Shinkichi Tajiri, Erik
Ortvad, Anders Österlin, Carl-Henning Pedersen ve Raoul Ubac idi.
Kobra’nın dağılışı
Kobra bayrağı altındaki uluslararası faaliyetler, hareketin başlangıçtaki çekiciliğine
rağmen, 1950’lerden itibaren azalmaya başladı. Bu durum bir yandan sanatçıların
kişisel yaşamlarındaki gelişmelerle, diğer yandan da her üyenin, karşılıklı etkileşim
ve sinerjinin cesaretlendirmesiyle yavaş yavaş kendi farklı yollarına yönelmeleriyle
association, which amounted to a ‘regrouping’ of existing avant-garde initiatives in
Denmark, Belgium and the Netherlands. Once the poet Joseph Noiret, Asger Jorn,
Appel, Constant and Corneille had all signed a written statement, Cobra was born.
The naming of the new group led to an entertaining correspondence between
Dotremont and his fellow-theorist Jorn. The former, for personal reasons, had a
strong preference for the woman’s name ‘Isabelle’.6 In the end, the name CoBrA
(Copenhagen, Brussels, Amsterdam) was chosen. The connotation with the ancient
symbol of the snake is highly appropriate (fig. 11).
Dotremont’s ambitions were attuned to the ideas of Constant and his artist
friends Appel and Corneille in the Netherlands. During the forties, the Dutch artistic
climate was, in contrast to that of Denmark, not especially open to innovation.
The teaching at the art academies was very traditional and conservative. After the
1945 liberation, things began to stir among a number of young artists including
Eugène Brands, Anton Rooskens, Jan Nieuwenhuijs, brother of Constant, and Theo
Wolvecamp. In 1948 they joined forces with Constant, Appel and Corneille to become
the Experimental Group in Holland (fig 2-12). On behalf of the group, Constant
distanced himself from all the ‘-isms’ and movements in the world of art in a manifesto
that was published in the magazine Reflex, quoted above. Surrealism was going down
under the weight of its own intellectualism, Naturalism had become the beauty ideal
of the bourgeoisie and geometrical abstraction was sterile. Constant proposed an
alternative form of folk-art, based on expression, spontaneity and the subconscious.7
25
18.06.2012 23:21
14
Cobra’s founding members managed to attract, to a greater or lesser degree,
a colourful procession of artists from different European countries to the cause. The
most important names to take their place alongside the artists already mentioned
above were Pierre Alechinsky, Else Alfelt, Jean-Michel Atlan, Pol Bury, Georges
Collignon, Jacques Doucet, Karl Otto Götz, William Gear, Stephen Gilbert, Reinhoud
d’Haese, Henry Heerup, CO Hulten, Joseph Istler, Egill Jacobsen, Shinkichi Tajiri, Erik
Ortvad, Anders Österlin, Carl-Henning Pedersen and Raoul Ubac.
The dissolution of Cobra
From 1950, the international activities under the Cobra banner began to decrease, in
spite of the movement’s initial allure. The explanation for this can be found, on the one
hand, in developments concerning the personal lives of the artists, and, on the other
hand, in the fact that each member, encouraged by mutual influence and synergy,
gradually began to develop in his own separate direction. Cobra was officially dissolved
after a final exhibition in the Palais des beaux-arts in the Belgian city of Liège, organised
by Pierre Alechinsky (fig. 14).
Once the movement had disintegrated, the various artists developed in
very distinctive ways. Some, such as Appel, continued to concentrate on working
directly from the materials and ‘gesture’, while others, such as Constant and Jorn,
further increased their commitment to the artistic and social values that had been
14
Kobra sergisi, Güzel Sanatlar Sarayı,
Liège, Ekim-Kasım 1951.
Cobra exhibition, Palais des beaux arts,
Liège, October-November 1951.
26
18.06.2012 23:21
açıklanabilir. Kobra, Pierre Alechinsky’nin Belçika’daki Liège kentinde Palais des
beaux-arts’da düzenlediği son sergiden sonra resmen dağıldı (res. 14).
Hareket çözüldükten sonra çeşitli sanatçılar çok farklı, kendilerine özgü
yollardan gelişme gösterdiler. Appel gibi bazıları doğrudan malzemeden ve
“jest”lerden çalışmaya yoğunlaşırken, Constant ve Jorn gibi bazıları Kobra’nın
doğumundan itibaren temelini oluşturan sanatsal ve sosyal değerlere daha da
bağlandılar. Çoğunun 1951’den sonra geliştirdiği belirgin kişisel üslup önemli
uluslararası başarılara yol açacaktı.
Kobra ve Doğu’nun etkisi
Kobra sanatçıları, özellikle de Asger Jorn ve Constant, her insanın ta yüreğinde
herkesçe anlaşılabilecek imgeler ve simgeler yaratma arzusu olduğuna inanıyorlardı.
Böyle imge ve simgelerin kaynağını Batı dışı sanatta ve yöresel halk sanatında
buldular. Kendi kültürlerinin ötesine bakma istekleri bu sanatçılara uzak yolculuklara
çıkma ve Avrupa dışındaki dünyaları keşfetme ivmesi verdi (res. 15). Kobra döneminin
öncesinde, esnasında ve sonrasında bu sanatçılar Afrika, Japonya, ABD, Küba, Meksika
gibi birçok ülkeye gittiler. Bu keşif yolculuklarının etkisi sanatsal çalışmalarında bugün
bile görülebilir (res. 16).
Birkaç Kobra sanatçısı da Türkiye’yi büyülü bulmuştu. Örneğin Danimarkalı
heykeltıraş ve ressam Henry Heerup 1954’te, Danimarka Kraliyet Akademisinin 200. yılı
Cobra and Eastern influences
The Cobra artists, most notably Asger Jorn and Constant, were convinced of the
universal, deeply-felt human desire to create images and symbols that can be
understood by everyone. They discovered the wellsprings of such images and
symbols in non-Western art and regional folk art. Their desire to look beyond the
borders of one’s own culture stimulated these artists to travel far afield and to
explore the worlds outside of Europe (fig. 15). Before, during and after the Cobra
period, artists travelled to Africa, Japan, United States, Cuba, Mexico and other
places. Even now, the influence of these journeys of exploration can be found in
their artistic work (fig. 16).
A number of Cobra artists were also fascinated by Turkey. For example, the Danish
sculptor and painter Henry Heerup visited Turkey during a trip commemorating the 200year existence of the Danish Royal Academy in 1954 (fig. 17). Ancient Eastern traditions
and mysticism also held great appeal for Pierre Alechinsky, Shinkichi Tajiri and others.
During the mid-fifties, the Belgian-born Alechinsky (1927) developed a
distinct style, or rather a form of calligraphy, which is related to Cobra (fig. 18).
fundamental to Cobra from its inception. The majority of the artists involved
developed distinctive personal styles after 1951 that would lead to considerable
international success.
27
18.06.2012 23:21
15
The ancient tradition of calligraphy, in which the hand of the artist, the pen and
the flow of the ink work in tandem, offered Alechinsky a starting-point from
which to develop a spontaneous workflow and a free style of painting based
on improvisation (fig. 19). The influence of Cobra’s Northern Expressionism in
combination with his personal adaptation of Eastern calligraphy techniques
resulted in a singular penmanship that is without peer. Alechinsky visited Turkey in
1973, where he created the etching Mare Nostrum.
Shinkichi Tajiri, son of Japanese parents, was raised in Los Angeles. In 1949
he left for Paris to further develop himself as an artist (fig. 20). It was there that he
met the various Cobra artists. Tajiri settled permanently in the Netherlands in 1956,
inspired by the artists’ collective adventure. Eastern influences play an unmistakable
role in the creation of his powerful sculptures, including references to ancestor
veneration and Eastern mysticism. Delicate structures, composed of open and closed
segments, invite associations with Japanese, Chinese and Tibetan buildings and
structures (fig. 21).
The spirit of Cobra
The ‘spirit’ of Cobra, that is the collective pursuit of spontaneous creativity and a better,
free world, has lost none of its attraction and relevance in our times. That is why it
is essential to preserve and to keep alive the heritage of these experimental artists
15
Eugène Brands, deneysel masklar
çizerken, Amsterdam, 1947.
Fotoğraf Frits Lemaire.
Eugène Brands, drawing experimental
masks, Amsterdam, 1947.
Photo Frits Lemaire.
28
18.06.2012 23:21
16
17
19
16
Corneille İspanya’da, 1961.
Corneille in Spain, 1961.
17
Kopenhag yakınlarında Rødouse’daki
arazide Henry Heerup’un işliği,
1930’ların ortaları.
Workplace of Henry Heerup on a piece
of land in Rødouse, near Copenhagen,
mid 1930s.
18
18
Pierre Alechinsky, Les mers intérieures,
1958.
Pierre Alechinsky, Les mers intérieures,
1958.
19
Pierre Alechinsky, Palsambleu, 1958.
Pierre Alechinsky, Palsambleu, 1958.
29
18.06.2012 23:21
anısına düzenlenen bir gezide Türkiye’ye gelmişti (res. 17). Pierre Alechinsky, Shinkichi
Tajiri ve diğer birçok sanatçı eski Doğu gelenekleri ve mistisizmini çok çekici buluyordu.
Belçika doğumlu Alechinsky (1927) Kobra’yla bağlantılı olarak 1950’lerin
ortasında belirgin bir kaligrafi üslubu, daha doğrusu formu geliştirdi (res. 18).
Sanatçının elinin, kaleminin ve mürekkep akışının birbirine bağlı olduğu eski kaligrafi
geleneği Alechinsky’ye spontan bir iş akışı ve doğaçlamaya dayanan serbest bir
resim üslubu geliştirebilmesi için başlangıç noktası sağlıyordu (res. 19). Kobra’nın
kuzeyli dışavurumculuğu onun kendisine göre uyarladığı Doğu kaligrafi teknikleriyle
birleşince ortaya eşi görülmemiş, apayrı bir yazı üslubu çıktı. Alechinsky 1973’te
Türkiye’ye geldi ve Mare Nostrum gravürünü gerçekleştirdi.
Ebeveyni Japon olan Shinkichi Tajiri Los Angeles’te büyümüştü. 1949’da bir
sanatçı olarak kendisini geliştirmek üzere Paris’e gitti (res. 20). Kobra sanatçılarıyla
orada tanıştı. Bu kolektif maceradan çok etkilenen Tajiri 1956’da Hollanda’ya yerleşti.
Güçlü heykellerinde Doğu etkisinin rolü tartışılamaz; çalışmaları ata saygısı ve
Doğu mistisizmine göndermelerle doludur. Açık ve kapalı kesitlerden oluşan narin
strüktürleri Japon, Çin ve Tibet yapıları ve strüktürlerini çağrıştırır (res. 21).
Kobra ruhu
Kobra “ruhu”, yani spontan yaratıcılığın ve daha iyi, daha özgür bir dünyanın
peşinden hep birlikte koşma ideali, çekiciliği ve bağlamından bugün bile hiçbir şey
20
20
Shinkichi Tajiri, Paris, 1953.
Fotoğraf Henny Riemens.
Shinkichi Tajiri, Paris, 1953.
Photo Henny Riemens.
21
Shinkichi Tajiri, Guerrier / Savaşçı, 1949.
Shinkichi Tajiri, Guerrier / Warrior, 1949.
22
Corneille, Ėté / Yaz, 1948.
Corneille, Ėté / Summer, 1948.
21
22
30
18.06.2012 23:21
1
yitirmiş değil. Bu deneysel sanatçıların mirasını koruyup canlı tutmak ve gelecek
kuşaklara aktarmak işte bu yüzden mutlaka gerekli. Bu miras yalnızca maddi sanat
yapıtlarını değil, elle dokunamayıp gözle göremediğimiz bir düşünceler bütününü
de kapsıyor. Bu düşünceler bütünü, bugün de dünkü kadar önemli olan özgürlük,
kolektivizm ve kültürel farklılığa tam bir öncelik tanıyor. Kobra’nın “resmi” yaşamı
Kasım 1948’den Kasım 1951’e kadar, görece kısa sürmüştü; ama bin günden biraz
fazlası dünyayı sonsuza kadar değiştiren bir özgün ve spontan sanat formunun
doğumuna tanık oldu.
Constant, “Manifest”, Reflex, no. 1, Amsterdam, Eylül-Ekim 1948; yeniden basımı, Stokvis 1988, s. 29-31.
Kobra’nın çok yönlü primitivizmi konusunda daha fazla bilgi için bkz. Birtwistle, “Achter het primitivisme van Cobra” (“Kobra’nın ardındaki
Primitivizm”), Cobra, Koninklijke Musea voor de Schone Kunsten van België, Lannoo, Brüksel 2008, s. 144-153.
2
“Klee and Cobra. A Child’s Play,” Haziran 2011-Nisan 2012, Zentrum Paul Klee, Louisiana Modern Sanat Müzesi ve Kobra Modern Sanat
Müzesi’nin işbirliğiyle. “Art of Another Kind: International Abstraction and the Guggenheim, 1949-1960,” 29 Haziran-3 Ekim 2012, New York.
3
“Exposition Internationale d’Art Expérimental” (Uluslararası Deneysel Sanat Sergisi) Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde 3-28 Kasım 1949’da
düzenlenmişti. Serginin planlanması, ölçeği ve tasarımı konusunda ayrıntılı bir araştırma için bkz. Stokvis, Cobra 1948-1951. Terug naar de
bronnen van kunst en leven, 2008 ve Shield’in sergiyi yeniden kurgulaması için bkz. Jong Holland dergisi, 2006, no. 1 ve 2007, no. 1.
4
5
“De waanzin van deze wereld” (Bu dünyanın kaçıklığı) başlıklı yazıdan alıntı, de Spiegel, no. 12, 17 Aralık 1949. Yazarı bilinmiyor.
6
Harekete isim verilişi konusunda bkz. Lambert, Cobra, Mercatorfonds, Antwerp, 1983, s. 24.
7
Constant, Reflex, Amsterdam, Eylül-Ekim 1948.
1
for future generations. This heritage includes not only material artworks, but also an
intangible body of thought which gives a high priority to ideas on freedom, collectivism
and cultural diversity that are as important today as they were then. Cobra’s ‘official’
existence was a relatively short one, lasting from November 1948 until November 1951,
but a little more than a thousand days saw the birth of a free and spontaneous form of
art that changed the world forever.
Quoted from Constant, ‘Manifest’ in Reflex, no. 1, Amsterdam, September-October 1948; reprinted in Stokvis 1988, pp. 29-31.
See Birtwistle, ‘Achter het primitivisme van Cobra’ (‘Behind the primitivism of Cobra’) in Cobra, Koninklijke Musea voor de Schone Kunsten van
België, Lannoo, Brussels 2008, pp. 144-153, for more information on Cobra’s multi-facetted primitivism.
2
‘Klee and Cobra. A Child’s Play,’ June 2011 until April 2012, a co-production of Zentrum Paul Klee, Louisiana Museum of Modern Art and Cobra
Museum of Modern Art.
‘Art of Another Kind: International Abstraction and the Guggenheim, 1949-1960,’ 29 June until 3 October 2012, New York.
3
4
The ‘Exposition Internationale d’Art Expérimental’ took place in the Stedelijk Museum Amsterdam from 3 until 28 November 1949. For detailed
research into the planning, scale and design of the exhibition, see Stokvis, Cobra 1948-1951. Terug naar de bronnen van kunst en leven, 2008 and
Shield’s reconstruction of the exhibition, published in the magazine Jong Holland, 2006, no. I, and 2007, no. I.
5
Quoted from ‘De waanzin van deze wereld’ (‘The lunacy of this world’) in de Spiegel, no. 12, 17 December 1949. Author unknown.
6
See Lambert, Cobra, Mercatorfonds, Antwerp, 1983, p. 24, for more information on the naming of the movement.
7
Constant, Reflex, Amsterdam, September-October 1948.
31
18.06.2012 23:21
İLK ETKİLER
Sürrealizm, Ekspresyonizm
Pablo Picasso, Paul Klee, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Karl Marx, Gaston Bachelard
Brüksel
HAREKET VE DERGİ
İsveç
GRUP
Imaginisterna (Hayalciler), 1946-1956
C. O. Hulten, A. Österlin, M.W. Svanberg.
Le Surréalisme Révolutionnaire (Devrimci
Sürrealizm), 1947 (Kobra’yla birleşti).
C. Dotremont, J. Noiret, P. Alechinsky, H. Claus,
S. Vandercam, R. d’Haese, J. Raine, L. De Heusch.
Kopenhag
Amsterdam
Hollanda Deneysel Grubu (1948) ve
dergisi Reflex Kobra’yla birleşti.
GRUP VE DERGİ
Linien (Çizgi), 1934
SERGİ GRUBU VE DERGİ
Høst (Hasat), 1939-1950 ve
Helhesten (Cehennem Atı), 1941-1944.
A. Jorn, C-H. Pedersen, E. Jacobsen,
H. Heerup, E. Ortvad, E. Bille, S. Ferlov,
E. Alfelt, E. Thommesen,
S. Gudnason (İzlanda), M. Balle ve
R. Jacobsen (yakından ilişkili).
K. Appel, Corneille, Constant,
A. Rooskens, E. Brands, J. Elburg,
T. Wolvecamp, J. Nieuwenhuijs,
G. Kouwenaar, Lucebert, S. Tajiri,
Lotti van der Gaag (yakından ilişkili).
Kobra
1948–1951
Çekoslovakya
GRUP
RA
J. Istler.
New York
Almanya
ETKİLENDİKLERİ KİŞİ VE AKIMLAR
DERGİ
Soyut dışavurumculuk,
J. Pollock, W. de Kooning,
M. Rothko, B. Newman, F. Kline.
META (1948-1953)
K.O. Götz.
Paris
İngiltere / İskoçya
S. Gilbert ve W. Gear.
HAREKET VE DERGİ
Le Surréalisme Révolutionnaire (1947-1948).
KOBRA’YA KATILANLAR
J.-M. Atlan, J. Doucet, M. Ragon, E. Jaguer.
ETKİLENDİKLERİ KİŞİ VE AKIMLAR
Lirik soyut, G. Mathieu, J. Bazaine,
J. Dubuffet, P. Soulages, J. Fautrier.
32
18.06.2012 23:21
INFLUENCES AT THE START
Surrealism, Expressionism
Pablo Picasso, Paul Klee, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Karl Marx, Gaston Bachelard
Bruxelles
MOVEMENT AND MAGAZINE
Sweden
Le Surréalisme Révolutionnaire, 1947 merged into Cobra.
GROUP
C. Dotremont, J. Noiret, P. Alechinsky, H. Claus,
Reinhoud d’Haese, J. Raine, S. Vandercam, L. de Heusch.
Imaginisterna (The Imaginatives) 1946-1956.
C.O. Hultén, A. Österlin, M.W. Svanberg.
Amsterdam
Experimental Group in Holland (1948)
and magazine Reflex merged into Cobra.
København
GROUP AND MAGAZINE
Linien (The Line) 1934.
K. Appel, Corneille, Constant,
A. Rooskens, E. Brands, J. Elburg,
T. Wolvecamp, J. Nieuwenhuijs,
G. Kouwenaar, Lucebert, S. Tajiri,
Lotti van de Gaag (closely involved).
EXHIBITION ASSOCIATION AND MAGAZINE
Høst (Harvest) 1939-1950 and
Helhesten (Hell Horse) 1941-1944.
A. Jorn, C-H. Pedersen, E. Jacobsen,
H. Heerup, E. Ortvad, E. Bille,
Sonja Ferlov, Else Alfelt,
E. Thommesen, S. Gudnason
(Iceland), M. Balle and
R. Jacobsen (closely involved).
Cobra
1948–1951
Czechoslovakia
GROUP
‘RA’.
J. Istler.
Germany
MAGAZINE
New York
Meta (1948-1953).
INFLUENCES
K.O. Götz.
Abstract expressionism,
J. Pollock, W. de Kooning,
M. Rothko, B. Newman, F. Kline.
England / Scotland
S. Gilbert and W. Gear.
Paris
MOVEMENT AND MAGAZINE
Le Surréalisme Révolutionnaire (1947-1948).
Cobra participants J. M. Atlan, J. Doucet,
M. Ragon, E. Jaguer.
INFLUENCES
Lyrical abstraction, G. Mathieu, J. Bazaine,
J. Dubuffet, P. Soulages, J. Fautrier.
33
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
KOBRA ÖNCESİ
Danimarka
1934
Linien (Çizgi) ya da “Soyut-Sürrealist Sanatçılar Birliği” kuruluyor. Hemen aynı yıl grupta az da
olsa uyumsuzluk görülüyor, daha “ortodoks” bir sürrealizm yanlısı olanlar ayrılıyor. Ressam
Ejler Bille önderliğindeki grup imgelemden bir anda aktarılan sanat düşüncesine odaklanıyor:
Kobra’nın nüvesi ortaya çıkmıştır (res. 1).
1937
Kobra Hareketi: Belli Başlı Tarihler
Kopenhag’da Linien grubunun uluslararası sergisi. Yabancı konuklar arasında Wassily Kandinsky,
Paul Klee, Joan Miró ve Max Ernst var. Sergiye Danimarka’dan Ejler Bille, Sonja Ferlov, Henry
Heerup, Egill Jacobsen, Asger Jørgensen ve Richard Mortensen katılıyor. Egill Jacobsen’in
1
Carl-Henning Pedersen, Mand og Fugl /
Adam ve Kuş, 1938.
Carl-Henning Pedersen, Mand og Fugl /
Man and Bird, 1938.
maskları herkesi etkiliyor.
1938
Egill Jacobsen Obhobning (Birikim) adlı spontan tablosunu yapıyor. Masklarıyla birlikte bu tablo grup
arkadaşlarına kendiliğinden gelişiveren, bir anda ortaya çıkan resimlerin yolunu gösteriyor (res. 2).
1938-42
Spontan çalışmalar yapan bütün Danimarkalı sanatçılar bu dönemde yavaş yavaş Høst (Hasat)
grubunun sergilerine katılmaya başlıyorlar; 1942’den itibaren Hasat’a egemen olacaklar. Høst
grubundan şu sanatçılar Cobra’ya katılacak: Else Alfelt, Ejler Bille, Sonja Ferlov, Svavar Gudnason
(İzlanda), Henry Heerup, Egill Jacobsen, Asger Jørgensen (1945’ten sonra “Jorn” olarak
tanınacaktır), Erik Ortvad, Carl-Henning Pedersen, Erik Thommesen.
PRELUDE
2
Egill Jacobsen, Rød Maske / Kızıl Maske,
1943.
Egill Jacobsen, Rød Maske / Red Mask,
1943.
Denmark
1934
Linien (The Line), the ‘Abstract-Surrealistic Artists’ Association’, is set up. A degree of disharmony
already arises within the group that same year, causing the departure of those leaning towards
The Cobra Movement: major dates
more ‘Orthodox Surrealism’. Under the leadership of the painter Ejler Bille the group focuses on
art originating spontaneously from the imagination, which is foreboding Cobra (fig. 1).
1937
International exhibition by the Linien group in Copenhagen. Foreign guests include Wassily
Kandinsky, Paul Klee, Joan Miró and Max Ernst. Danish participants include Ejler Bille, Sonja
Ferlov, Henry Heerup, Egill Jacobsen, Asger Jørgensen and Richard Mortensen. Egill Jacobsen’s
mask paintings make a great impression here.
1938
Egill Jacobsen paints his entirely spontaneous Obhobning (Accumulation), which, along with his
mask paintings, points the way for his fellow group members towards spontaneity (fig. 2).
1938-42
Gradually, during this period, all the Danish artists working spontaneously exhibit with the
Høst (Harvest) exhibition group, which they are to dominate entirely from 1942 onwards. The
3
Jorn 1936’da Paris’e giderken, Henry
Heerup’un çizimi, 1974.
Jorn travelling to Paris in 1936, a drawing
by Henry Heerup, 1974.
following artists from this Høst Group were to participate in Cobra: Else Alfelt, Ejler Bille, Sonja
Ferlov, Svavar Gudnason (Iceland), Henry Heerup, Egill Jacobsen, Asger Jørgensen (known from
1945 onwards as ‘Jorn’), Erik Ortvad, Carl-Henning Pedersen and Erik Thommesen.
35
18.06.2012 23:21
1941-44
Helhesten (Cehennem Atı) dergisi bu yıllarda 12 sayı yayınlanıyor. Høst üyeleri geleceğin toplumuna
dair Marksist ideallerin başlıca rolü oynadığı şeklindeki düşüncelerini açıklıyorlar (res. 4).
Primitif sanat biçimleri, çocuk resimleri ve akıl hastalarının sanatı gibi esin kaynakları konusunda
da yazıyorlar. Aynı konular daha sonra Kobra hareketinde de önemli bir rol oynayacaktır.
1945
“Yeni Gerçekçilik” başlıklı manifesto Kasım/Aralık Høst sergi kataloğunda yayınlanıyor ve bazı
seçilmiş yapıtlarla birlikte New York Modern Sanat Müzesi’ne gönderiliyor.
1946
Jorn Paris’e gidiyor, burada Hollandalı ressam Constant Nieuwenhuys ile tanışıyor.
1947
Paris’te Jorn Belçikalı şair Christian Dotremont ile tanışıyor ve Belçika/Fransa kaynaklı Le
Surréalisme Révolutionnaire adlı hareketle temas kuruyor.
Belçika
1940
4
Helhesten dergisinin kapağı.
Cover of the magazine Helhesten.
Bu yıldan itibaren Belçikalı genç şair Christian Dotremont Brüksel ile Paris’teki sürrealist
hareketle ilişki içindedir (res. 5).
1947
Dotremont, sürrealizmin büyük lideri André Breton’a karşı çıkarak nisan ayında Le Surréalisme
Révolutionnaire’i kuruyor.
Aynı ay, iki şair, Noël Arnaud ve Edouard Jaguer aynı hareketin Fransız kolunu Paris’te kuruyor.
İdealleri, Breton’un başaramadığı bir işi, sanat ile (Marksist) siyaseti birleştirmek.
“La Cause était entendue” (“Dava görülmüştür”) başlıklı ortak manifesto yayınlanıyor.
1941-44
These years see the publication of 12 issues of the magazine Helhesten (Hell Horse), in which the
Høst members air their ideas including Marxist ideals concerning a society of the future play a
major role (fig. 4).
They also write about their sources of inspiration, including primitive art forms, children’s drawing and
the art of the mentally ill. The same subjects will later play an important role in the Cobra movement.
1945
The ‘New Realism’ manifesto is published in the November/December Høst exhibition catalogue
and subsequently sent to the Museum of Modern Art in New York along with a selection of works.
1946
1947
Jorn travels to Paris, where he meets the Dutch painter Constant Nieuwenhuys.
In Paris, Jorn meets the Belgian poet Christian Dotremont and comes into contact with the
Belgian/French movement Le Surréalisme Révolutionnaire.
Belgium
1940
From this year onwards, the young Belgian poet Christian Dotremont is in contact with the
Surrealist movement in Brussels and Paris (fig. 5).
1947
Dotremont founds Le Surréalisme Révolutionnaire in Brussels in April, in opposition to the great
leader of Surrealism, André Breton.
In the same month, the poets Noël Arnaud and Edouard Jaguer found a French branch of the
same movement in Paris.
5
Christian Dotremont masasında, 1950
Christian Dotremont behind his desk, 1950.
36
18.06.2012 23:21
Katılanlar arasında Çekoslovak “Ra” grubunun bir temsilcisi ile Danimarka “Deneyselcileri” adına
Asger Jorn var.
1948
Le Surréalisme Révolutionnaire’in Fransız kolu nisan ayında dağılıyor.
Le Surréalisme Révolutionnaire dergisinin ilk ve tek (Nisan) sayısı aynı yılın yaz aylarında
yayınlanıyor.
Hollanda
1946
Le Surréalisme Révolutionnaire ilk uluslararası konferansını ekim ayında, Brüksel’de düzenliyor.
Ressam Constant v Paris’te Danimarkalı ressam Asger Jorn ile tanışıyor. Düşüncelerini
paylaşıyorlar, Jorn Constant’ı Hollanda’da deneysel bir grup kurmaya teşvik ediyor.
1947-48
Constant kışın Karel Appel ve Corneille ile tanışıyor; iki ressam savaş döneminde gittikleri sanat
okulundan beri arkadaşlar. Sanatçılar birbirlerinin çalışmalarındaki primitivist eğilimleri fark ediyorlar.
1948
Constant, Appel, Corneille, Theo Wolvecamp, Anton Rooskens ve Jan Nieuwenhuijs adlı
ressamlar 16 Temmuz’da Hollanda’da Deneysel Grup’u kuruyorlar (res. 6). Ressam Eugène
Brands ağustosta onlara katılıyor ve güz aylarında Gerrit Kouwenaar, Jan G. Elburg ve Lucebert
adlı şairler de gruba üye oluyor.
Hollanda Deneysel Grubu’nun sesi Reflex dergisinin ilk sayısı (Eylül/Ekim) yayınlanıyor. Dergiyi
Constant’ın kaleme aldığı Manifesto dolduruyor (Reflex’in ikinci ve son sayısı Şubat 1949’da
yayınlanıyor).
6
Hollanda Deneysel Grubu, 1948.
Experimental Group in Holland, 1948.
movement.
Joint manifesto ‘La cause était entendue’ (The case is heard).
The first international conference of Le Surréalisme Révolutionnaire is held in Brussels in
October. Also taking part is a representative of the Czechoslovakian ‘Ra’ group and Asger Jorn on
behalf of the Danish ‘Experimentalists’.
1948
Disbanding of the French branch of Le Surréalisme Révolutionnaire in April.
The ideal is to unite art and (Marxist) politics, as Breton had unsuccessfully attempted to do in his
The first and only issue (April) of the magazine Le Surréalisme Révolutionnaire is published in the
summer of this year.
The Netherlands
1946
The painter Constant Nieuwenhuys meets the Danish painter Asger Jorn in Paris. They exchange
ideas and Jorn encourages him to establish a Dutch experimental group.
1947-48
In the winter, Constant meets the painters Karel Appel and Corneille, who have been friends since
Art College during the war. They recognise the same primitivist tendencies in each other’s work.
1948
Establishment of the Experimental Group in Holland by the painters Constant, Appel, Corneille,
Theo Wolvecamp, Anton Rooskens and Jan Nieuwenhuijs on 16th of July (fig. 6). In August, the
painter Eugène Brands joins them and, in the autumn, the poets Gerrit Kouwenaar, Jan G. Elburg
and Lucebert also become members.
37
18.06.2012 23:21
Kobra Hareketi
1948
Belçikalı, Danimarkalı, Çek, Fransız ve Hollandalı sanatçılar Surréalisme Révolutionnaire’in
Paris’te düzenlediği (5, 6 ve 7 Kasım) konferansta toplanıyorlar.
Danimarkalılar (Asger Jorn), Belçikalılar (iki şair, Christian Dotremont ve Joseph Noiret) ve
Hollandalılar (Appel, Constant ve Corneille) konferanstan ayrılıp 8 Kasımda Café de l’Hôtel
Notre Dame’da Kobra grubunu kuruyorlar (res. 7). Manifestoları: La Cause était entendue –
Dava görülmüştür.
Kopenhag’da Høst grubu sergi açıyor; konukları Hollanda’daki Deneysel Grup üyeleri
(Kasım/Aralık).
1949
Kobra dergisinin ilk sayısı Mart ayında Kopenhag’da yayınlanıyor. 1949-1951 arasında,
çoğunlukla Brüksel’de olmak üzere 10 sayı yayınlanacak (çift sayı, 8/9 tamamlanamamıştı).
Belçikalı ressam Pierre Alechinsky yine Mart’ta Kobra’ya katılıyor (res. 9).
Kobra yıllarında Danimarkalı ressamların Hollandalılar üzerindeki etkisi sonucunda resimde
aşağı yukarı ortak bir “Kobra Dili” ortaya çıkıyor. Bu “dilin” özellikleri hayali varlıklar ve
kompozisyonlardaki nokta ve çizgilerin özgür oyunu.
7
Café de l’Hôtel Notre Dame, Paris.
Café de l’Hôtel Notre Dame, Paris.
Alechinsky Brüksel’in eski, iç mahallesindeki bir evde “Les Ateliers du Marais”yi kuruyor.
Dotremont’un daha sonra “Kobra Evi” adını taktığı bu evde hep beraber birçok peintures-mots
(sözcük resimleri) yapılıyor. Özellikle Dotremont bu çalışmaları destekliyor; gruptan birçok kişi
bu ortak tablolara katılıyor ve çalışma Kobra’dan çok sonra da devam ediyor.
“Rencontres de Bregnerød” (Bregnerød Toplantıları): Kobra üyeleri Kopenhag yakınlarında
Bregnerød’daki bir evde bir ay boyunca (Ağustos/Eylül) toplanıyor, evin içine hep beraber kendi
hayali dünyalarını resmediyorlar.
Publication of the first issue of Reflex (September/October), voice of the Experimental Group
in Holland, filled entirely with Constant’s Manifesto (the second and last issue of Reflex was
published in February 1949).
The Cobra Movement
1948
8
Cobra dergisi 4. sayısının kapağı, 1949.
Cover Cobra magazine, no. 4, 1949.
Belgian, Danish, Czech, French and Dutch artists gather at a conference organised by
Surréalisme Révolutionnaire in Paris (5, 6 and 7 November).
The Danes (Asger Jorn), Belgians (poets Christian Dotremont and Joseph Noiret) and Dutch
(Appel, Constant and Corneille) split off from this conference and set up the Cobra group in the
Café de l’Hôtel Notre Dame (8 November, fig. 7). Their manifesto: La Cause était entendue - The
case was heard.
Exhibition by the Høst group in Copenhagen, with the members of the Experimental Group in
Holland as international guests (November/December).
1949
The first issue of the magazine Cobra is published in Copenhagen in March. Between 1949 and 1951
ten issues are to appear, primarily in Brussels (the double issue number 8/9 was never completed).
The Belgian painter Pierre Alechinsky joins Cobra, also in March (fig. 9).
During the Cobra years the influence of the Danish painters on the Dutch results in a more or
less common ‘Cobra language’ in painting. Characteristic for this ‘language’ are the fantasy
beings and the free play of dots and lines they practise in their compositions.
Alechinsky sets up ‘Les Ateliers du Marais’ during summer in the old inner city of Brussels. In this
house, later dubbed ‘The Cobra House’ by Dotremont, many peintures-mots (word paintings)
9
Pierre ve Micky Alechinsky Cobra
dergisinin 7. sayısını basarken.
Pierre and Micky Alechinsky printing Cobra
magazine no. 7.
38
18.06.2012 23:21
Deneysel Sanat Sergisi” (Kobra) düzenleniyor (3-28 Kasım). Danimarka, Belçika ve Hollanda’dan
gelen sanatçıların yanı sıra İngiltere’den (Stephen Gilbert ve Willam Gear), Almanya’dan (Karl
Otto Götz gibi sanatçılar), Fransa’dan (Jacques Doucet ve Jean-Michel Atlan), İsveç’ten (Anders
Österlin), “İsviçre”den (aslında Macaristan’dan Zoltan Kemeny), Amerika’dan (Shinkichi Tajiri) ve
Çekoslovakya’dan (Joseph Istler) gelenler de var. Kobra’nın dördüncü sayısı serginin kataloğu
olarak yayınlanıyor.
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde Uluslararası Kobra Kongresi yapılıyor (6 Kasım). Burada,
üyelerin çoğunun farklı ülkelerden gelmesi nedeniyle Kobra hareketine yeni bir isim,
Internationale des Artistes Expérimentaux (IAE: Deneysel Sanatçılar Enternasyonali), ismi
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde on ülkeden gelen sanatçıların katılımıyla “Birinci Uluslararası
verilmesi kararlaştırılıyor.
Kasım sonunda Appel, Constant ve Corneille Jutland’a gidiyor, küçük Silkeborg kasabası
yakınlarındaki bir evin içini hep beraber masalsı dünyalarının resimleriyle dolduruyorlar (res. 10).
Bu yıl boyunca birkaç ayrı Kobra yayını çıkıyor: Biri, metni Gerrit Kouwenaar’a, çizimleri
Constant’a ait olan Goede morgen haan (Günaydın Horoz) adlı kitapçık.
1950
Bu yıl bir dizi bağımsız Kobra kitabı yayınlanıyor; Kobra üyelerini tanıtan 15 küçük monografiden
oluşan Bibliothèque de Cobra’nın ilk dizisi bu yayınlardan biri (Kopenhag’da Danimarka dilinde
10
Corneille ve Constant’ın duvar resimleri.
Wall paintings by Corneille and Constant
ve Fransızca yayınlandı).
1951
“İkinci Uluslararası Deneysel Sanat Sergisi (Kobra)” Belçika’nın Liège kentinde, Palais des beauxarts’da açılıyor (6 Ekim-6 Kasım).
Kobra hareketinin bu son sergisi dolayısıyla Kobra dergisinin onuncu ve sonuncu sayısı sergi
kataloğu olarak yayınlanıyor. Bu aynı zamanda Kobra’nın sonu demek.
many members of the group and was to continue long after Cobra. ‘Rencontres de Bregnerød’
(Bregnerød Meetings): Cobra members meet for a month (August/September) in a house in
Bregnerød (near Copenhagen) and jointly paint the interior with their fantasy-world.
First International Exhibition of Experimental Art (Cobra), in Amsterdam’s Stedelijk Museum, with
participants from ten countries (3-28 November). In addition to Danish, Belgian and Dutch artists,
there are also a number from England (Stephen Gilbert and William Gear), Germany (including
Karl Otto Götz), France (Jacques Doucet and Jean-Michel Atlan), Sweden (Anders Österlin),
are produced jointly. This activity was encouraged by Dotremont, in particular, but practised by
‘Switzerland’ (actually Hungary, Zoltan Kemeny), America (Shinkichi Tajiri) and Czechoslovakia
(Joseph Istler). The fourth issue of Cobra is published as the catalogue to this exhibition.
International Cobra congress in Amsterdam’s Stedelijk Museum (6 November). Here, due to
the influx of members from numerous countries, it is decided to rename the Cobra movement
Internationale des Artistes Expérimentaux (I.A.E.).
At the end of November, Appel, Constant and Corneille travel to Jutland, where they jointly paint
with their fairy tale world the interior of a house in the vicinity of the little town of Silkeborg (fig. 10).
In the course of this year, several separate Cobra publications appear, including the booklet, Goede
morgen haan (Good Morning Cock), with words by Gerrit Kouwenaar and drawings by Constant.
1950
In this year, a whole string of independent Cobra books appears, including the first series of the
Bibliothèque de Cobra (published in Copenhagen, in Danish and French), which consists of 15
minuscule monographs on individual Cobra members.
1951
‘Second International Exhibition of Experimental Art (Cobra)’ in Liège, Belgium, in the Palais des
beaux-arts (6 October-6 November).
39
18.06.2012 23:21
Kobra’dan sonra Kobra
1953-57
Bu dönemde, Jorn’un 1953’te kurduğu Le Mouvement International pour un Bauhaus Imaginiste
(MIBI) mimaride işlevselliğe karşı çıkıyor.
Jorn’un küçük İtalyan kasabası Albisola’dan önderlik ettiği bu harekette bazı Kobra idealleri
başka bir biçime bürünmüş olsalar da görülebiliyor (res. 11). Katılanlar arasında Appel, Corneille
ve Constant var.
1954
Bu yıldan sonra Asger Jorn ve Karel Appel neredeyse soyut dışavurumcu bir resim anlayışına
yöneliyorlar. Bu anlayışta lekeler ve çizgiler tutkulu bir hareketle birbirlerine bağlanıyor.
1950’lerde bu iki ressam uluslararası üne kavuşacak. Birçok eski Kobra üyesi, Kobra yıllarında
geliştirdikleri hemen hemen ortak bir “Kobra Dili”nin devamı sayılabilen bu yeni anlayışın
izinden gidiyor.
1956
Constant “Yeni Babil” projesine başlıyor: Kobra’nın da savunduğu üzere, halkın özgür ve yaratıcı
olacağı gelecekteki ideal bir kentin planı.
1957-72
Bu dönemde yine bütün insanlık için özgür, yaratıcı bir yaşamın mücadelesini veren Situationist
International (Durumcu Enternasyonal) hareketi (ve aynı adlı bülteni) kendini gösteriyor. 1957’de
MIBI içinden gelişiyor (bu nedenle MIBI dağılıyor). Kurucuları arasında Fransız yazar Guy Debord,
Jorn ve Constant var.
11
Asger Jorn , seramik atölyesi, Albisola,
İtalya, 1954. Fotoğraf Henny Riemens.
Asger Jorn, ceramics center, Albisola, Italy,
1954. Photo Henny Riemens.
On the occasion of this final exhibition of the Cobra movement, the tenth and final issue of
Cobra is published, as a catalogue. This means also the end of Cobra.
Cobra after Cobra
1953-57
During this period, Le Mouvement International pour un Bauhaus Imaginiste (the MIBI), founded
in 1953 by Jorn, opposes functionalism in architecture.
In this movement, led by Jorn from the little Italian town of Albisola, various Cobra ideals can be
recognised, albeit in another form (fig. 11). Participants include Appel, Corneille and Constant.
1954
From this year onwards Asger Jorn and Karel Appel develop their nearly abstract expressionist
way of painting, in which dots and line are bound together in a passionate movement. In the
course of the fifties they will gain great international fame. Many other former Cobra members
follow them in this new development, which can be seen as a continuation of the more or less
common ‘Cobra language’ they developed during the Cobra years.
1956
Constant starts his ‘New Babylon’ project, a plan for an ideal city of the future in which - as was
also advocated in Cobra - people will be free and creative.
1957-72
Over this period, the Situationist International (and its bulletin of the same name) manifests itself
- a movement also striving for a free, creative existence for all mankind. It develops in 1957 from
the MIBI (following which the latter is disbanded). The founders include the French writer Guy
Debord, Jorn and Constant.
40
18.06.2012 23:21
(Yukarıdan aşağıya) Karel Appel, Corneille
ve Constant, Amsterdam, 1940.
(Top to bottom) Karel Appel, Corneille
and Constant, Amsterdam, 1940.
41
18.06.2012 23:21
18.06.2012 23:21
1 Pierre Alechinsky
Pas un mot / Not a Word, 1973-1974
Tuvale yapıştırılmış kâğıt üzerine akrilik boya, 153 x 229 cm
ABN AMRO Koleksiyonu
Acrylic paint on paper on canvas, 153 x 229 cm
ABN AMRO Collection
Pierre Alechinsky’nin yazıya ve yazmaya
merakı çocukluğunda başlamıştı. Her iki eliyle,
sağdan sola ve soldan sağa, dikey ya da tersten,
aynadaki yansıma gibi yazabiliyordu. Hareket,
ritim, fantastik yaratıklar ve halk sanatından
dokunuşlarla dolu, kendisine özgü, eşsiz bir
elyazısı geliştirdi. 1955’te Japonya’ya giden sanatçı
Doğu kaligrafisine hayran kaldı. Japon mürekkepli
kalem çizimlerinin tipografisi ve siyah renk bundan
sonraki çalışmalarının belirleyici öğesi olacaktı.
Çalışmasına koyduğu Tek Kelime Etme başlığı
sözcüklerin değil imgelerin önemli olduğuna işaret
eder. Tablo bir dilin grafik öğelerini içerir; kıvrılan
çizgiler işlek bir elyazısı gibi birbirinin içinde
erimektedir. Koyu zemin gecenin sessizliği gibi
esrarlı bir atmosferi çağrıştırır.
Pierre Alechinksy’s interest in script and writing began
in childhood. He is ambidextrous and can write texts
from left to right, right to left, vertically or backwards,
in mirror reflection. He developed a unique, personal
handwriting style with touches of movement, rhythm,
fantastic creatures and folk art. In 1955, he travelled
to Japan, where he became fascinated with Oriental
calligraphy. The typography of Japanese ink drawings
and the colour black would become determining
factors for the rest of his oeuvre. The title of the
work, Not a Word, suggests that it is not the word,
but the image that matters. The painting contains
graphic elements of a language with curling lines that
flow into one another like a fluid, cursive script. The
dark background evokes a mysterious atmosphere,
like the silence of the night.
Pas un mot / Tek Kelime Etme, 1973-1974
43
18.06.2012 23:21
2 Pierre Alechinsky
Söyleyebiliriz, 1976
On a beau dire, 1976
Tuvale yapıştırılmış kâğıt üzerine akrilik, 155,5 x 79 x 4,5 cm
MDZ Sanat Galerisi, Knokke
Acrylic on paper on canvas, 155.5 x 79 x 4.5 cm
Pierre Alechinsky Brüksel’de baskı teknikleri, kitap
bezemesi ve tipoloji konusunda uzmanlaştıktan
sonra 1948’de Paris’te birkaç ay kaldı. 1949’da
Kobra hareketinin en genç üyelerinden biri
oldu. Kobra dergisi için canla başla çalışıyor,
sergiler düzenliyordu. Kobra sanatçılarının
spontan çalışma tarzı onu derinden etkilemişti.
Daha sonraki çalışmalarında Doğu kaligrafisinin,
kozmolojinin, doğa olaylarının, caz ve klasik
müziğin etkisi de görülür.
Kobra 1951’de dağılınca Pierre Alechinsky
Paris’e yerleşti ve tuvallerini harfler ve organik
biçimlerden oluşan yapılarla doldurdu. Baskı
tekniklerini mükemmelleştirmeyi sürdürdü, yavaş
yavaş doğaçlamaya dayanan serbest bir resim
üslubu geliştirdi. Yazının gücüne ve harflerin
anlamına duyduğu ilgi Serbest Biçimli Sanat’ın
(Art Informel) ilkeleriyle örtüşür; bu üslupta resim
yapma eylemi egemendir; spontan olsun olmasın
çalışma süreci içinde açık simgeler yaratılır.
After specializing in Brussels in printmaking
techniques, book illustration and typology, Pierre
Alechinsky spent several months in Paris in 1948.
In 1949, he became one of the youngest members
of the Cobra movement. He was an energetic
organizer for exhibitions and for the Cobra
magazine. The Cobra artists’ spontaneous way of
working made a deep impression on him. In his later
development, Alechinsky’s work was also influenced
by Oriental calligraphy, cosmology, natural
phenomena, jazz and classical music.
When Cobra was disbanded in 1951, Pierre
Alechinksy moved permanently to Paris, where
he filled his canvases with structures composed
of characters and organic shapes. He continued
to perfect his printmaking techniques and
gradually developed a free painting style based on
improvisation. His interest in the power of writing
and the meaning of characters is consistent with
the principles of Informal Art, a style exclusively
predominated by the act of painting itself, in which
legible symbols are created during the process of
making the work, spontaneously or otherwise.
44
18.06.2012 23:21
3 Pierre Alechinsky
Dans le mouvement, 1996
Tuvale yapıştırılmış kâğıt üzerine akrilik, 152 x 158 cm
MDZ Sanat Galerisi, Knokke
Acrylic on paper on canvas, 152 x 158 cm
Pierre Alechinsky 1965’te çalışmalarının çevresine
çizimler eklemeye başlamıştı; böylece resimlerini
adeta çerçeveliyordu. Biraz karikatüre benzer bir
üsluptaki çizimler ana işi sarıyor ya da işin altına
yerleştiriliyordu. Hatta yapıtın ana bölümü bazen
bu çizimlere boyun eğmek zorunda kalabiliyordu.
Alechinsky’nin kendi sözcükleriyle açıkladığı
gibi, “Çalışmanın merkezi tamamlandığında
kendime bir soluklanma arası veririm, aklım başka
şeylere kaymaya başlar ya da başka çalışmalara
geçerim. Bu ara birkaç gün ya da birkaç hafta, ay
sürebilir, hatta özel durumlarda birkaç yıl... Sonra
resmin çevresiyle meşgul olurum. Her durumda,
köşelerle uğraşmadan önce bütün dikkatimi
merkeze veririm.”1
Alechinsky 1963’te Paris civarındaki Bougival’e
taşındı; hâlâ orada oturuyor ve çalışıyor. Brüksel
Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi 2007’de sanatçının
80. doğum günü münasebetiyle büyük bir
retrospektif sergi açtı.
In 1965, Pierre Alechinsky began adding drawings
around the peripheries of his works, framing
them. Drawings in a somewhat cartoonlike style
surrounded or were placed beneath the central
work. The central portion of the work would
sometimes even be subservient to these drawn
depictions. As Alechinsky himself has explained,
‘Once the centre is completed, I allow myself to
take a breather, start drifting or turn to other pieces
of work; a break that may go on for several days
before I occupy myself with the periphery of the
picture, or for several weeks or months, in special
cases even up to several years …In any case, I keep
an eye on the centre before I tackle the margins.’1.
Alechinsky moved in 1963 to Bougival, near
Paris, where he still lives and works today. For his
80th birthday in 2007, the Royal Museum of Fine
Arts in Brussels held a major retrospective exhibition
of his work.
Harekette, 1996
1
Ernst-Gerhard Güse (ed.), Pierre Alechinsky. Zwischen den Zeilen,
1993, p. 23.
Ernst-Gerhard Güse (haz.), Pierre Alechinsky. Zwischen den Zeilen,
1993, s. 23.
1
45
18.06.2012 23:21
4
Pierre Alechinsky
İsimsiz, 1982
Untitled, 1982
Boyalı seramik, çapı 30 cm
Karel van Stuijvenberg Koleksiyonu (Caracas) tarafından
Kobra Modern Sanat Müzesi’ne uzun süreli ödünç verilmiştir.
Painted ceramics, Ø 30 cm
Karel van Stuijvenberg Collection, Caracas
On long-term loan, Cobra Museum of Modern Art
Kobra sanatçılarının çoğu seramikle de
çalışmıştı. Seramik sanatı kil ve formla deney
yapabilme potansiyeli nedeniyle onlara çekici
geliyordu. Hollanda’nın güneyinde yer alan Venlo
kasabasındaki Russel Tegula çömlek imalathanesi
Anton Rooskens’i atölyelerinde çalışmaya davet
etti. Bir yıl sonra Rooskens Hollanda Deneysel
Grubu’na katıldı; grup hemen sonra uluslararası
Kobra hareketinin içinde eriyecekti. Rooskens bu
seramikle oynama fırsatından Appel, Corneille ve
Constant’a söz etti. Deneysel Grup sanatçıları hazır
objelerin üzerine fantastik yaratıklar resmederek
seramik üretiminde bir yenilik yarattılar. Danimarkalı
sanatçı Asger Jorn 1953’te Hollandalı Kobra
sanatçılarını Cenova (İtalya) yakınlarındaki küçük
bir köy olan Albisola’nın zengin çömlek geleneğiyle
tanıştırdı. Birlikte kaldıkları bu köyde seramik
çalışmaları yeni bir ivme kazandı.
Karel Appel sofra takımını bu dönemde
boyamıştı. Takımda fincanlar, tabaklar, çaydanlık ve
bir vazo yer alıyor. Takım sık sık kullanılmış olmasına
rağmen hâlâ mükemmel durumdadır. Karel
Appel’in fantastik figürleri adeta seramik yüzeyine
sığmamakta, sanki kaçmak istemektedirler.
Kobra kuramcısı olarak Constant’ın seramikleri
bu sanatçının naif yönlerini o zamana kadar
görülmedik derecede açığa vurur. Rooskens’in
tabağında ise onun Afrika motiflerine hayranlığını
açık seçik görürüz. Alechinsky daha sonra da
seramik yapmaya devam edecektir; bu çalışmalarda
sanatsal imzası olan kaligrafik üslup hâlâ belirgindir.
Most of the Cobra artists also worked in ceramics.
The craft of ceramics attracted them because of
its potential for experimenting with clay and with
form. In 1947, the owner of the Russel Tegula
earthenware factory near Venlo, in the south of the
Netherlands, invited Anton Rooskens to experiment
there. A year later, Rooskens joined the Experimental
Group in Holland, which would soon afterwards be
absorbed into the international Cobra movement.
He told Appel, Corneille and Constant about this
opportunity to work in ceramics. The experimental
artists innovated ceramics production by painting
fantastic creatures on existing objects. In 1953, the
Danish artist, Asger Jorn, introduced the Dutch
Cobra artists to the rich pottery tradition of Albisola,
a small village near Genoa, Italy. The stay gave a
new impulse to their work in ceramics.
Karel Appel’s dining service was painted during
this period. It includes cups, plates, a teapot and a
vase. Despite the fact that it has been liberally used,
it is still in perfect condition. Karel Appel’s fantastic
figures almost seem too big for the ceramic surface,
as if they wish to escape out of the clay. As the
Cobra theoretician, Constant revealed his naïve side
in his ceramics work more than ever before, and in
the plate by Rooskens, we clearly see his fascination
for African motifs. Alechinsky would continue to
produce work in ceramics in later life, in which
the calligraphic style of his artistic signature is still
clearly evident.
46
18.06.2012 23:21
47
18.06.2012 23:21
5 Karel Appel
Vragende kinderen / Soru Soran Çocuklar, 1948
Vragende kinderen / Questioning Children, 1948
Kâğıt üzerine guvaş, 42 x 50 cm
Gouache on paper, 42 x 50 cm
Long-term loan to Cobra Museum of Modern Art.
48
18.06.2012 23:22
6 Karel Appel
Kâğıt üzerine renkli kalem, 48,5 x 48,5 cm
Kobra Modern Sanat Müzesi
Colour pencil on paper, 48.5 x 48.5 cm
Cobra Museum of Modern Art
49
18.06.2012 23:22
Panel üzerine kâğıt üzerine yağlıboya, 76 x 56 cm
Meeuwissen Oirschot Koleksiyonu
Oil on paper on board, 76 x 56 cm
Meeuwissen Oirschot Collection
Çocukların yaptığı yaratıcı resimlerin Karel Appel’in
çalışmalarına etkisi ilk kez Kobra dönemi sırasında
görüldü. Soru Soran Çocuklar dizisinde (19481949) yoğun, parlak renklerden oluşan çocuksu
bir renk yelpazesi kullanmıştı; figürlerin yüz
hatları abartılı denecek kadar basitleştirilmiş geniş
fırça darbeleriyle belirleniyordu. Formel açıdan,
buradaki resmin dili küçük çocukların resmetme
biçimlerine benzemektedir.
Soru Soran Çocuklar başlığı Karel Appel’in
eserlerinde 1940’ların sonunda çıkmıştı.
Konusu, II. Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’da
ortaya çıkan yıkım ve yoksulluğa doğrudan bir
göndermedir. Savaş bittiğinde Karel Appel öteki
Kobra sanatçılarını görmek üzere Danimarka’ya
gitmiş, trenle Almanya’yı baştan başa geçmişti.
Trenden gördüğü dilenen, aç çocuklar onda kalıcı
izler bıraktı. Bu tema, çalışmalarında durmadan
tekrarlanacaktı. Aç çocuklar çoğu zaman ağzı
olmayan, yalvaran ve soru soran kopkoyu gözleriyle
soyut figürler olarak temsil ediliyordu.
The influence of the creative expressions of children
on Karel Appel’s work began during the Cobra
period. His series of Questioning Children (19481949) was painted in a childlike palette of solid,
bright colours, with an exaggeratedly simplified use
of broad brushstrokes to indicate facial features.
Formally, the language resembles the schematics of
drawings made by young children.
The title, Questioning Children, first appeared
in Karel Appel’s work in the late 1940s. This subject
matter was a direct reference to the destruction
and poverty in Europe following the Second
World War. After the war ended, Karel Appel went
to Denmark to see other Cobra artists, travelling
through Germany by train. From the train, he
saw begging, hungry children, an image that left
a lasting impression on him. It would become a
recurring theme in his work. Hungry children were
represented as abstract figures with dark, imploring
and questioning eyes, often without mouths.
7 Karel Appel
50
18.06.2012 23:22
51
18.06.2012 23:22
Le Regard / Bakış, 1950
Le Regard / The Gaze, 1950
Tuval üzerine yağlıboya, 91 x 82 cm
Oil on canvas, 91 x 82 cm
ABN AMRO Collection
“Şu an güçlü, primitif bir iş var elimde, Picasso’nun
Kara Sanat’ından çok daha güçlü. Her şeyi, soyutun,
sürrealizmin duvarını yıkıp geçtim. İşlerim hepsini
içeriyor.” Karel Appel bu satırları 1947’de dostu
Corneille’e yazıyordu; onunla birlikte bir yıl önce
Belçika’daki Liège’e gitmişti. Appel tablolarında
abartıyı seviyordu, ama gözü çok keskindi. Le
Regard / Bakış’taki güçlü figüre kendi portresi olarak
bakılabilir.
Corneille gibi Appel de “primitif” denen
sanattan, çocuk resimlerinden, akıl hastalarının
resimlerinden esinlenmişti. Yine Corneille ile
birlikte, 1950’de, kendini tam bir özgürlük içinde
ifade edebilmek için Paris’e taşındı; bu özgürlüğün
sonuçları Bakış’ın yanı sıra Kadınlar, Çocuklar,
Hayvanlar gibi çalışmalarında da görülür. Özgür
üslubun getirdiği başarı 1961’de Jan Vrijman’ın
çektiği belgesele de yansımıştır. Appel bu filmde
kendini “barbarlık çağındaki barbar” diye tanımlar.
Sanatçı daha sonra Fransa, New York, Monaco ve
Toskana’da çalıştı, farklı tekniklerde ve çok çeşitli
malzeme kullanarak figüratif ve soyut eserler, ayrıca
mimarlarla birlikte gerçekleştirdiği büyük formatlı
çalışmalar yaptı.
‘I am now making a powerful, primitive work,
more powerful than Picasso’s Negro art. I have
broken through it all, through the wall of Abstract,
Surrealism, and so on. My work contains it all.’ Karel
Appel wrote this in 1947 to his friend Corneille, with
whom he had travelled to Liège, Belgium, the year
before. Appel enjoyed exaggerating, in his paintings
as well, but he had a very sharp eye. The powerful
figure in Le Regard / The Gaze can consequently
also be seen as a self-portrait.
Like Corneille, Appel was inspired by socalled primitive art and art made by children and
the mentally ill. In 1950, together with Corneille,
Appel moved to Paris in order to express himself in
complete freedom, as seen in such works as The
Gaze, as well as in Women, Children, Animals.
The achievement of that freedom is also reflected
in his international breakthrough in 1961, when he
was filmed by Jan Vrijman and referred to himself
as ‘a barbarian in a barbaric time’. After that, Karel
Appel worked in France, New York, Monaco and
Tuscany, producing alternately figurative and
abstract works in diverse techniques and with all
kinds of materials, as well as large-format works
produced in collaboration with architects.
8 Karel Appel
52
18.06.2012 23:22
53
18.06.2012 23:22
Femmes, enfants, animaux / Kadınlar, Çocuklar,
Hayvanlar, 1951
Femmes, enfants, animaux / Women, Children,
Animals, 1951
Tuval üzerine yağlıboya, 172,5 x 288 cm
Oil on canvas, 172.5 x 288 cm
Karel Appel Kadınlar, Çocuklar, Hayvanlar’ı 1951’de, iki
günde yapmıştı. O sırada Paris’te, rue du Santeuil’deki
stüdyosunda çalışıyordu. Mali durumu umutsuzdu;
bu tabloda olduğu gibi, çoğu zaman kullanacağı
malzemeyi sokaklardan topluyordu. Eser, Paris’in bir
gece kulübünün tavanından çıkarılmış çuval bezine
boyanmıştı. Appel bezi masif ahşap bir çerçeveye
germiş, üzerine altı kat beyaz astar çekmişti. Sonra
üzerine 1950’lerin tipik renklerinde, kendine özgü
fırça darbeleriyle resim yaptı. Renk kullanımı ve
fantastik figürlerin yer aldığı neşeli kompozisyon, bu
tablonun Karel Appel’in Kobra döneminde (19481951) verdiği eserlerin en önemlisi olmasını sağladı.
Tablo bütün dünyayı gezdi. Bir süre Brüksel’deki
bir lokantanın duvarında asılı durdu. Los Angeles’te
Metallica hard rock grubunun üyesi Lars Ulrich’in
kanapesinin arkasındaki duvarı süsledi. Kadınlar,
Çocuklar, Hayvanlar 2002’den beri Hollanda’daki
Amstelveen Kobra Modern Sanat Müzesi’nin
koleksiyonundaki başyapıtlardan biri olarak
dinlenmeye çekildi.
Karel Appel painted Women, Children, Animals in
1951, in only two days. At the time, he lived and
worked in Paris, in his studio on the rue du Santeuil.
His financial circumstances were desperate and
he often found his materials in the streets, as was
the case with this painting. It is painted on a piece
of burlap that had once been part of a ceiling in a
Paris neighbourhood nightclub. Appel stretched
the fabric on a solid wooden frame and prepared
the burlap with six layers of white primer. He then
painted it with his characteristic brush strokes and
typical colours of the 1950s. Thanks to this use of
colour and the playful composition with fantastic
figures, this painting is a major highlight of Karel
Appel’s work during the Cobra period (1948-1951).
This painting has had a life travelling the
world. For a time, it hung in a restaurant in
Brussels. In Los Angeles, it graced the wall above
the sofa of Lars Ulrich, of the Metallica hard rock
band. Since 2002, Women, Children, Animals has
come to rest as one of the masterpieces in the
collection of the Cobra Museum of Modern Art, in
Amstelveen, the Netherlands.
9 Karel Appel
54
18.06.2012 23:22
55
18.06.2012 23:22
10 Karel Appel
Boyalı Seramikler (dizi), 1950’ler
Painted ceramics (series), 1950s
Tony Sluyter Vârisleri Koleksiyonu tarafından
Tony Sluyter Estate Collection
56
18.06.2012 23:22
57
18.06.2012 23:22
11 Karel Appel
İnsan Denen Tanık, 1959
Man, the Witness, 1959
Boyalı zeytin kütüğü, yükseklik 147 x 85 x 80 cm
Painted olive tree stump, height 147 x 85 x 80 cm
Karel Appel yaşamı boyunca resim yapmanın
yanı sıra heykelle de uğraştı. Afrika etkisinde
kaldığı Kobra döneminde çivili ahşap heykeller
yaptı. 1960’larda, Fransa kırlarına çekildiğinde
keşfettiği boğum boğum zeytin ağaçları
heykelleri için yeni bir malzeme oluşturmuştu.
Onları rengârenk boyayarak dramatik bir ağırlık
kazandırıyordu. Bu kütüklere baktığımızda,
bulutlara baktığımızdaki gibi hemen hemen
her şeye benzetebiliriz. Kütükler adeta yabani,
fantastik hayvanlara dönüşmüştür. Appel verdiği
ilginç isimler aracılığıyla bu kütüklere birer öykü
de kazandırmayı başarır. İnsan Denen Tanık
insanoğlunun doğayı gözlemlemesinin, doğaya
tanık olmasının öyküsünü anlatır; Appel aynı
zamanda Fransa’daki çevresini anlatmaktadır.
Kütük heykel dizisi ayrıca Van Gogh’un aynı
bölgede, güney Fransa’da yaptığı zeytin ağacı
resimlerini de çağrıştırır.
During his entire life, in addition to painting, Karel
Appel also created sculptures. In the Cobra period,
he made primarily wooden sculptures with nails,
inspired by African influences. During the 1960s,
when he retreated to the countryside in France,
Appel discovered gnarled trunks of olive trees as
new sources for sculpture. Painting them in many
colours, he gave them dramatic weight. We can see
nearly everything in them, the way one does when
looking at clouds. Tree trunks seem transformed
into wild, fantastic animals. Appel also succeeded
in imbuing these stumps with underlying stories,
by way of their explicit titles. Man, the Witness
tells a tale of mankind as a viewer – a witness – to
nature, in this case, the artist Karel Appel witnessing
his surroundings in France. His series of tree trunk
sculptures also evokes associations with the olive
gardens that Vincent van Gogh had painted in the
same region, in southern France.
58
18.06.2012 23:22
12 Karel Appel
Vechtende Vogels / Dövüşen Kuşlar, 1958
Vechtende vogels / Birds Fighting, 1958
Amstelveen Belediyesi Koleksiyonu tarafından
Kobra Modern Sanat Müzesi’ne
uzun süreli ödünç verilmiştir.
City of Amstelveen Collection
59
18.06.2012 23:22
13 Karel Appel
Musique Barbare, 1964
Musique Barbare, 1964
Kâğıt üzerine taşbaskı (plak kapağı deseni), 27 x 33 cm
Lithograph on paper (record cover design), 27 x 33 cm
Karel Appel 1957’de New York’a taşındı. New
York’u tanımak onda güçlü bir etki yaratmıştı.
Manhattan dünyayı yansıtıyordu: devasa bir sirk...
Kent ona Amsterdam’ın savaştan önceki canlılığını
hatırlatmıştı. New York Appel’in sanat yaşamı
boyunca faaliyetlerinin üssü olmayı sürdürdü.
Amerikan kültürünü ve zihniyetini keşfetmesi
yeni çalışmalar doğuracaktı. Appel Amsterdam
döneminde fantezilerini özgür bırakmıştı; Paris’teki
ilk yılları onun deneysel malzeme dönemiydi.
New York ise uzamının özgürleşmesine yol açtı.
Appel’in gitgide anıtsal hale gelen tuvallerinde
dışavurum dürtüsü malzeme ve uzam gücüyle
birleşir. Dövüşen Kuşlar ile Koca Reis bu birleşimin
iyi birer örneğidir.
Appel 1960’lardan itibaren kalın boya
tabakalarıyla çalışmaya başladı; boyayı çıplak
elleriyle biçimlendirip tuvale uyguluyordu.
Malzemeden yola çıktığı için boyanın kendisi
onun için gitgide önem kazandı. Bu haute pâte
(kalın tabakalar halinde uygulanmış boyayı
tanımlayan Fransızca terim) tablolar Appel’in
özelliği olan dışavurumculuğun temelini oluşturur.
Sanatçı 1960’ta New York’ta prestijli Uluslararası
Guggenheim Ödülü’nü aldığında artık ünü kesin
olarak pekişmişti.
Appel New York’taki stüdyosunda çalışırken
Dizzy Gillespie, Count Basie ve Miles Davis gibi
müzisyenlerin deneysel caz repertuvarından
esinlenmişti. Üstelik kendisi de besteler
yapmaktaydı; örneğin sinemacı Jan Vrijman’ın
1961’de çektiği ünlü De werkelijkheid van Karel
Appel (Karel Appel Gerçekliği) adlı filmin müzikleri
Appel’e attir. Bu elektronik müziği Hollanda’daki
Utrecht ve Hilversum ses stüdyolarında
kaydetmişti. Film, ayrıca çok nadir bulunabilen
LP plak kaydı ve albüm kapağı için yaptığı bir
dizi taşbaskı bu sergide yer alıyor. Karel Appel’in
Gerçekliği Hollanda’da tartışma yarattı, ama başka
ülkelerde çok beğenildi ve büyük övgüler aldı.
Karel Appel moved to New York in 1957. Getting
to know New York had a powerful effect on him.
Manhattan was worldly – one gigantic circus.
The city reminded him of the effervescence of
Amsterdam before the war. For the rest of Appel’s
career, New York would continue to serve as a base
of operations. His discovery of American culture
and mentality generated new work. Following the
liberation of fantasy during his Amsterdam period,
and his experimental, material phase during his
first years in Paris, New York saw the liberation of
space. In Appel’s canvases, which were becoming
increasingly monumental, his drive for expression
is combined with the power of the material and
space. Birds Fighting and Big Chief are good
examples of this.
From the 1960s on, Karel Appel created works
with thick layers of paint, which he applied to
the canvas and modelled with his bare hands.
Working from the material, the paint itself became
increasingly important for him. These haute pâte
paintings – the French term for this heavily applied
paint – form the basis of Appel’s characteristic
expressionism. In 1960, when Karel Appel won the
prestigious Guggenheim International Award in New
York, his reputation was definitively established.
When painting in his New York studio, Karel
Appel was also inspired by the experimental jazz
of such musicians as Dizzy Gillespie, Count Basie
and Miles Davis. He moreover produced music of
his own, as he did for the famous 1961 film, De
werkelijkheid van Karel Appel (The Reality of Karel
Appel), by filmmaker Jan Vrijman. Appel created
electronic music, recorded in sound studios in
Utrecht and Hilversum, in the Netherlands. The film,
as well as the extremely rare LP and the series of
lithographs made for the album are all included in
this exhibition. The Reality of Karel Appel met mixed
reviews in the Netherlands, but was highly admired
and received great acclaim in other countries.
60
18.06.2012 23:22
61
18.06.2012 23:22
14 Karel Appel
Koca Reis, 1961
Big Chief, 1961
ABN AMRO Collection
62
18.06.2012 23:22
15 Eugène Brands
L’Activité Magique / Büyülü Faaliyet, 1951
L’Activité Magique / The Magic Activity, 1951
63
18.06.2012 23:22
16 Eugène Brands
Kız Portresi, 1951
Girl’s Portrait, 1951
Kâğıt üzerine guvaş, 63,4 x 51,2 cm
Gouache on paper, 63.4 x 51.2 cm
Brands’ın bütün yapıtları sonsuz evren ve içinde
dolaşan her şeyin büyük gizemine gönderme yapar.
Brands güneşin doğuşunu ya da gökyüzünü bir
çocuk şaşkınlığıyla seyreder, doğanın durmadan
hareket ettiğinin bilincindedir. Çalışmalarında
sık sık yüzen güneşler ve gezegenler, ayrıca iblis
benzeri figürler görürüz. Çoğu zaman bu figürlerin
kolları bacakları kesilmiştir. Bazen yalnızca eller ya
da kollar görürüz; bu, esere büyülü gerçeküstü bir
hava verir.
Eugène Brands 1948’de İsviçreli sanatçı
Paul Klee’nin (1879-1940) Amsterdam Stedelijk
Müzesi’nde gördüğü çalışmalarından çok etkilendi.
O sırada etnografyaya merak salmıştı. Savaş sona
ereli beri primitif maskeler, rengârenk deneysel
rölyefler ve birleştirmeler yapıyordu. Öteki Kobra
sanatçıları gibi o da çocukların yaptığı resimlerden,
büyük ihtimalle kızı Eugénie’ninkilerden
esinlenmişti. Guvaşı tercih ediyor, bu malzemenin
kendisine yağlıboyadan daha fazla özgürlük
tanıdığını düşünüyordu.
The entire oeuvre of Eugène Brands refers to the
great mystery of the never-ending universe and
everything that moves within it. For example,
Brands could observe a sunrise or the heavens
with childlike wonderment, strongly aware that
nature is in constant flux. In his work, we often
see floating suns and planets, with demonic
figures. Body parts have often been cut away from
these figures. Sometimes we only see hands or
arms, giving the work a magical and surrealistic
atmosphere.
In 1948, Eugène Brands was highly impressed
when he saw the work of the Swiss artist Paul
Klee (1879-1940) at the Stedelijk Museum in
Amsterdam. At the time, Brands was also fascinated
by ethnography. He had been making his own
primitive masks and experimental, colourful reliefs
and assemblages since the war had ended. Like the
other Cobra artists, Brands was also strongly inspired
by children’s drawings, in his case notably those of
his daughter, Eugénie. He preferred working with
gouache, which he felt gave him a greater sense of
freedom than working with oil paints.
64
18.06.2012 23:22
17 Eugène Brands
Vallende maan / Düşen Ay, 1951
Vallende maan / Falling Moon, 1951
Kâğıt üzerine guvaş, 60 x 41 cm
Gouache on paper, 60 x 41 cm
65
18.06.2012 23:22
18 Eugène Brands
Ölümcül Ay, 1951
Fatality Moon, 1951
ABN AMRO Collection
66
18.06.2012 23:22
19 Eugène Brands
De Tang / The Pincers, 1951
1951 tarihli Kıskaç, parlak renkleri ve çocukça
sadeliğiyle Eugène Brands’in bütün yapıtları
arasında sıra dışı bir yere sahiptir. Çocuksuluğunu
renkleri birbirinden ve primitif nitelikli figürden
ayıran kalın siyah çizgiler dile getirir. Figür bir
baş ve gövdeden ibarettir, bacaklar ve kalçalar
sanki boyundan fırlamaktadır. Tablonun başlığı
figürün kıskaç biçimli parmaklarına gönderme
yapar. Kıskaç sol üstteki memeleri yakalamak ister
gibidir. Çocuksu dışavurumunun yanı sıra kırmızı
zemin ve figürün irkilmiş ifadesi yapıta tensel bir
katman da sağlamaktadır.
The painting, The Pincers, from 1951, is an
exceptional work in the oeuvre of Eugène Brands,
thanks to the use of brilliant colour and its childlike
simplicity. That childlike quality is expressed in the
thick, black lines that divide the colours from one
another and from the primitively depicted figure.
This figure consists only of a head and a torso,
with the legs and buttocks appearing to sprout
from the neck. The title refers to the fingers of the
figure, which have the shape of a pair of pincers.
The pincers seem to want to pinch into the breast
at the upper left. In addition to the childlike
expressiveness, the red background and the
startled expression of the figure also give the work
a sensual stratification.
De Tang / Kıskaç, 1951
67
18.06.2012 23:22
20 Constant
De parelvisser / İnci Avcısı, 1948
De parelvisser / The Pearl Fisher, 1948
68
18.06.2012 23:22
21 Constant
İsimsiz, 1947
Untitled, 1947
Ağaç kabuğu üzerine guvaş, 45 x 31 cm
Gouache on bark, 45 x 31 cm
69
18.06.2012 23:22
22 Constant
De eed / Yemin, 1947
De eed / The Oath, 1947
Kâğıt üzerine mürekkep, 52 x 52,5 cm
Ink on paper, 52 x 52.5 cm
70
18.06.2012 23:22
23 Constant
Grieks theater / Yunan tiyatrosu, 1948
Grieks theater / Greek Theatre, 1948
Kâğıt üzerine mürekkep ve kolaj, 35,6 x 24,6 cm
Özel Koleksiyon
Ink and collage on paper, 35.6 x 24.6 cm
Private Collection
71
18.06.2012 23:22
Twee Vogels / İki Kuş, 1949
Twee Vogels / Two Birds, 1949
İki Kuş Kobra döneminin parlak noktalarından
biridir. Constant’ın çalışmaları 1951’de Kobra’nın
bir ideali olan yaratıcılıkta özgürlük ve yaratıcılık
aracılığıyla özgürlük kavramına sarmalanmıştı.
Resim yapma sürecinde spontanlık can alıcı
öğeydi. Önemli olan sonuç değil, çalışma süreciydi.
Constant bu konuda bütün olasılıklara açıktı.
Örneğin şöyle demişti: “Bir benek daima bir figüre,
bir hayvana, insanı o benekten ayıracak her neyse
ona dönüşüyordu.” İki Kuş bu ilk, acıtacak kadar
iyimser, ruh zengini Kobra yıllarının ürünüydü.
Constant’ın resminin başlıca konuları daha sonra
savaş ve yeni insan olacak, daha ciddileşecekti.
İki Kuş ünlü Fransız aktör Alain Delon’un
koleksiyonundaydı, daha sonra satın alınarak Kobra
Modern Sanat Müzesi Koleksiyonu’na dahil edildi.
Two Birds is one of the highlights of the Cobra
period. In 1951, Constant’s work was deeply
permeated with the Cobra ideal of freedom through
and in creativity. Spontaneity during the process of
painting was a crucial element. It was the working
process that mattered, not the end result. In this,
Constant was open to all possibilities. He said, for
example, ‘A spot always became a figure, an animal,
or whatever, something that diverted you from
that spot.’ Two Birds was created in these initial,
compellingly optimistic and spiritually rich Cobra
years. Later, Constant’s painting would become
more serious, with war and the new man as its
primary subject matter. Two Birds was part of the
collection of the well-known French actor, Alain
Delon. It was later purchased by the Cobra Museum
of Modern Art.
24 Constant
72
18.06.2012 23:22
73
18.06.2012 23:22
25 Constant
De Hand / El, 1952
De Hand / The Hand, 1952
Kobra sanatçılarının Paris kentiyle aşk ilişkisi
elbette bir ilk görüşte aşk masalı değildi. Özellikle
de kurama düşkün Constant dönemin egemen
entelektüel iklimine ikircikli bakıyordu. Paris çeşitli
akımların, düşünce ekollerinin doğum yeriydi,
ama Kobra bunlarla ilişkiyi koparmak istiyordu.
Constant Hollanda Deneysel Grubu’nun kuruluş
manifestosunu yazmıştı. Bu metinde o sırada
yaygın olan sürrealizm, natüralizm ve geometrik
soyut gibi sanat hareketlerinden uzak durmuştu.
Bu hareketlerin insan hayatiyetinin özgürce
ifadesinin ve yaratıcı fantezilerin önünü tıkadığını
düşünüyordu. Oysa, diyordu, halk sanatı “sorunu
zaten var olan bir güzellik kavramı önererek
çözüme kavuşturmaz, dışavurumdan başka
bir norm kabul etmeyerek içgüdüleri harekete
geçirecek olanı o anda yaratır.”1
Constant Paris’te görece yalnızdı; 1952’de
Hollanda’ya döndü. Çalışmalarına korku ve savaş
temalarının egemen olduğu bir dönemden sonra
El’de gördüğümüz gibi yapıtlarında sadeleştirilmiş
formlar ve renkler ortaya çıkmaya başladı. Bu evreyi
sanat ve mimarlığın bütünleştiği, resmin ise ikinci
planda kaldığı yıllar izledi. Constant’ın savaş sonrası
avangard sanata katkısı çok önemlidir. Bütün
yapıtları sanat ile yaşam arasında bir senteze ulaşma
çabasına işaret eder.
The Cobra artists’ love affair with the city of Paris
was certainly not love at first sight. In particular, the
theoretically inclined Constant had an ambivalent
attitude towards the prevailing intellectual climate.
Paris was the birthplace of the various movements
and schools of thought with which Cobra wanted
to make a radical break. Constant was the author
of the founding manifesto of the Experimental
Group in Holland. In it, he stepped away from all
of the movements in art that prevailed at the time,
including Surrealism, Naturalism and geometric
abstraction. Constant felt that they stood in the
way of creative fantasies and the free expression of
human vitality. In contrast, he proposed a folk art
that, ‘does not resolve the problem by proposing
a previously existing concept of beauty, but that
knows no other norm than expressiveness, one that
spontaneously creates that which inspires intuition.’1
In Paris, Constant led a relatively isolated
existence, and in 1952, he returned to the
Netherlands. Following a period in which fear and
war were dominant themes in his work, a strong
simplification of forms and colours began to
emerge, as we see in The Hand. This phase then led
to a reduction of painting in favour of an integration
of art and architecture. Constant’s contribution to
post-war avant-garde art is extremely important.
His entire oeuvre is characterized by an unceasing
attempt to achieve a synthesis between art and life.
Aktarıldığı dergi: Reflex. Hollanda Deneysel Grubu’nun dergisi.
Orgaan van de Experimentele groep in Holland, no. 1, Eylül / Ekim
1948, Amsterdam
1
1
Quoted in the magazine Reflex. Magazine of the Experimental Group
in Holland. Orgaan van de Experimentele groep in Holland, no. 1,
September / October 1948, Amsterdam
74
18.06.2012 23:22
75
18.06.2012 23:22
26 Constant
İsimsiz, 1948
Untitled, 1948
Seramik, çapı 35 cm
Ceramics, Ø 35 cm
76
18.06.2012 23:22
27 Corneille
Panoplie printanière / A Panoply of Spring, 1962
Corneille 1960’ların başında Afrika ve
Macaristan’a yaptığı gezilerde edindiği içgörülere
odaklandı. Bunların merkezinde kültür ve doğa
arasındaki karmaşık ilişki yatıyordu. Panoplie
Printanière bu dönemin tipik özelliklerini taşır.
Hem kültürden hem de doğadan alınmış çeşitli
temaların sentezidir. Tablo kuşbakışı perspektife
sahiptir, yani aşağıya, beyaz zemin üzerine
parlak renklerle gerçekleştirilmiş, dik açılar ile
oval biçimlerden oluşan, bir anda yaratılmış
bir kompozisyona bakarız. Haritaya ya da
mimari bir plana benzemektedir. 1947’de ilk kez
Budapeşte’ye gidişinden itibaren kent yaşamı
Corneille’in çalışmalarının belli başlı temalarından
biri olmuştu. Bu kentte savaş sonrasının
yıkıntılarıyla karşılaşmış, bu görüntüden mimariyi
yeniden oluşturmaya çalışmıştı. Kentteki mimari
yapılar ile doğadaki organik formlar arasındaki
çelişkileri araştırıyordu.
In the early 1960s, Corneille focused on the
insights that he had gained during his many
journeys to Africa and Hungary. Here, the complex
relationships between culture and nature were
central. Panoplie Printanière is characteristic of
this period. It is a synthesis of various themes taken
from both nature and culture. The painting has
a bird’s-eye perspective, so that we look down
on a spontaneously created composition of right
angles and oval shapes in bright colours, on a
white background. It looks like a map or blueprint.
Since Corneille had first been to Budapest,
Hungary, in 1947, urban life had become one of
the primary themes in his work. In Budapest, he
was confronted with post-war ruins from which
he tried to reproduce the architecture. Corneille
investigated the contradictions between the
architectural structures of the city and the organic
forms of nature.
Panoplie printanière / İlkbaharın Silahları 1962
77
18.06.2012 23:22
28 Corneille
Été / Yaz, 1948
Été / Summer, 1948
78
18.06.2012 23:22
29 Corneille
Kıpırtılı Çöl, 1953
Desert Animé, 1953
Özel koleksiyon
Private collection
79
18.06.2012 23:22
30 Corneille
Tauromachie / Boğa Güreşi, 1951
Tauromachie / The Bullfight, 1951
ABN AMRO Collection
Kobra döneminde Corneille’in sanat çevrelerinde
dikkat çekmesine Paul Klee ya da Joan Miró tarzı
çocuksu tablolar yol açmıştı. Karel Appel’le birlikte
bir stüdyo açtıkları Paris’te 1950’lerde yaptığı
tablolar onun olumlu, şiirsel yaşam vizyonunu
gösterir. Corneille çocukken kuş gibi özgür
varlıkların hayalini kurmuştu. Hatta, Belçika’da,
Liège’de doğduğunda ona verilen isim karga
anlamına gelir.
Corneille çok genç yaşta dünyayı keşfe çıktı.
Önce Macaristan’a gitti, mutlu bir tesadüf eseri
Budapeşte’de Paul Klee’nin çalışmalarını gördü
ve ona Joan Miró’nun yapıtlarını anlatan Fransız
ressam Jacques Doucet (1924-1994) ile tanıştı.
Daha sonra birkaç kez Kuzey Afrika’yı gezdi;
buradaki manzaradan esinlenerek yapıtlarında
ritmik bir soyuta yöneldi. Ayrıca Mallorca, New
York, Güney Amerika, Meksika, Orta Afrika ve
Küba’ya gitti.
Childlike paintings in the spirit of Paul Klee or Joan
Miró were determining factors in the painting with
which Corneille attracted attention during the Cobra
period. The works that he created in the 1950s in
Paris, where he had set up a studio with Karel Appel,
are characteristic of his positive, poetic vision of life.
As a boy, Corneille had dreamed of being as free as
a bird. The name that he was given when he was
born in Liège (Belgium) in fact means crow.
Corneille set out to discover the world at a
young age, initially to Hungary, through a happy
coincidence, where he discovered the work of
Paul Klee in Budapest and met the French painter
Jacques Doucet (1924-1994), who told him about
the work of Joan Miró. Corneille subsequently made
several trips to North Africa, where the landscape
inspired a rhythmical abstraction in his work, and
he later also travelled to Mallorca, New York, South
America, Mexico, Central Africa and Cuba.
80
18.06.2012 23:22
31 Corneille
Hivernage / Wintering, 1956
ABN AMRO Collection
Corneille’in Vincent van Gogh’a duyduğu derin
hayranlık sanatsal gelişiminin bütününde görülen
belirgin bir öğedir. İki sanatçı arasında güçlü bir
Fransa sevgisi, boya tutkusu, kalın fırça darbeleri
ve görsel dışavurum gibi birçok benzerlik vardır.
İkisi de Batı Avrupa dışındaki kültürlerle derinden
ilgilenmişler, geleneklere ve doğa sevgisine
odaklanmışlardır.
Van Gogh’un tablolarına, çizimlerine taşıdığı
doğa, Corneille’in “Kobra macerası”ndan hemen
sonra, 1952-1963 arasında yaptığı çalışmaların da
özelliğidir. Corneille de doğada uzun yürüyüşlere
çıkar ve deneyimlerini tablolarına aktarırdı.
Corneille 1950’lerde uluslararası başarıya ulaştı.
Dünya çapında birçok koleksiyoncu çalışmalarını
satın almaya başladı. 1970’lerden sonra doğadan
değil, hayal gücüne gitgide daha çok dayanarak
çalışmaya başladı.
Corneille’s deeply felt admiration for Vincent van
Gogh was a consistent factor throughout his artistic
development. There are many similarities between
the two artists, including a strong affection for
France and their passion for paint, the brushstroke
and visual expression. Both had great interest in
cultures beyond Western Europe, focusing on
traditions and love of nature.
The natural inspiration that Van Gogh was
able to import to his paintings and drawings is
also characteristic of the work of Corneille in the
years from 1952 to 1963, immediately after this
‘Cobra adventure’. He too took long walks through
nature and incorporated these experiences into
his painting. In the 1950s, Corneille’s work found
international success. Important international
collectors and museums began purchasing his
work. From the 1970s on, Corneille increasingly
worked from his imagination, less directly from
nature itself.
Hivernage / Kış Uykusu, 1956
81
18.06.2012 23:22
Sakallı Adam, 1940’lar
Man with Beard, 1940s
Karışık malzeme (bulunmuş nesneler), 45 x 16 cm
Mixed media (found objects), 45 x 16 cm
Kobra üyeleri arasındaki tek gerçek halk sanatçısı
Henry Heerup’tu. Çalışmalarında, primitif halk
sanatı ve çocuk resimleriyle kişisel bir ilişki
kurmuştu. Tabloları ve heykellerinde doğal bir
sadelik vardır; birçok birleştirmesini ve heykelini
çöpe atılmış malzemeden ya da taştan yapmıştır.
Heerup, oyunbaz ama aynı zamanda simgesel
çalışmalarıyla 1949’da Amsterdam’da, 1951’de
Liège’de açılan başlıca iki Kobra sergisine
katılmıştı. Ne var ki Heerup Kobra grubuna katı
bir bağlılık göstermemişti. Kopenhag’ın hemen
dışındaki bir arazide yer alan kendi stüdyosuna
kapanmayı tercih ediyordu. 1951 Liège Kobra
sergisinde Henry Heerup’un heykelleri dikdörtgen
bir kömür yatağının üzerinde sergilenmişti.
Danimarka’da, kendi evinde ise heykellerini
bahçesinin, ona göre bu dünyadaki cennetinin her
köşesine dağıtmıştı.
Of all the members of Cobra, Henry Heerup
was a true folk artist. In his work, he found his
personal connection to primitive folk arts and the
drawings of children. His paintings and sculptures
have a natural simplicity, and he created many of
his assemblages and sculptures from discarded
materials or stone. With his playful, yet at the same
time symbolic work, Heerup participated in both
major Cobra exhibitions, held in 1949 in Amsterdam
and in 1951 in Liège. Nonetheless, Heerup was not
very absorbed with his membership in the Cobra
group. He preferred to retreat into his own studio,
located on a piece of land just outside Copenhagen,
Denmark. At the 1951 Cobra exhibition in Liège,
Henry Heerup’s sculptures were presented on a
rectangular bed of coal. At home in Denmark, he
had distributed the sculptures throughout his own
garden, his earthly paradise.
32 Henry Heerup
82
18.06.2012 23:22
33 Henry Heerup
Ev, 1942
House, 1942
Boyalı taş, 23 x 24 x 7 cm
Painted stone, 23 x 24 x 7 cm
83
18.06.2012 23:22
Demir Maske, 1958
Iron Mask, 1958
88 x 47 x 19 cm
88 x 47 x 19 cm
Batı dışı primitif sanat 18. yüzyılın sonundan itibaren
Batılı sanatçıların esin kaynağı oldu. Primitif sanat
gelenekten kaçabilme olanağı ve kökten farklı
bir sanat geliştirme olasılığı sağlıyordu. Constant
insanoğlunun herkesin “anlayabileceği” imge ve
simgeler yaratma ihtiyacı içinde olduğuna inanmıştı.
Ona göre bu simgelerin esas kaynağı Batı dışı sanat
ve yöresel halk sanatıydı.
Pablo Picasso (1881-1973) kabile maskları gibi
primitif sanat ürünlerini 1900’lerin başında tanımıştı.
Picasso ve kuşağı için kabile maskları gerçekliğin
parça parça edilip tek tek çözümlenebilmesinin bir
yoluydu: primitif, modernin berkitilmesiydi. Kobra
sanatçıları ise maskları çok daha geniş bir bağlama
yerleştirmişlerdi. Onlara göre primitif sanat zengin
bir esin kaynağıydı, ama ilkel kabilelerin sanatıyla
sınırlı değildi; çocukların yaptığı resimler, mitoloji,
doğadan sanat ve halk sanatını da kapsıyordu.
Since the end of the 18th century, Western artists
have been inspired by primitive, non-Western art.
Primitivism offered a way of escaping tradition and
the possibility of developing a radically different
art. Constant was convinced of mankind’s primitive
need to create images and symbols that were
‘understandable’ for everyone. For him, the original
source of these symbols could be found in nonWestern art and regional folk arts.
In early 1900, Pablo Picasso (1881-1973) became
acquainted with tribal art, including masks. For
Picasso and his generation, the tribal mask offered
a means of dissecting and deconstructing reality:
the primitive as a reinforcement of the modern. The
Cobra artists put masks in a broader context. For
them, primitivism was a rich source of inspiration,
one that was not simply limited to tribal art, but also
included children’s drawings, mythology, art from
nature and folk art.
34 Robert Jacobsen
84
18.06.2012 23:22
85
18.06.2012 23:22
Le faux rire (Image tragi-comique) /
Sahte Gülücük (Trajikomik İmge), 1954
Le faux rire (Image tragi-comique) /
The False Laughter (Tragicomic Image), 1954
ABN AMRO Collection
Danimarkalı sanatçı Asger Jorn 1948’de Paris’te
Kobra’yı kuranlardan biriydi. Jorn o sırada
Fransa’daki sanat ortamını yakından tanımıştı.
1936’da motosikletle Danimarka’dan Paris’e Wassily
Kandinsky ile çalışmak üzere geldi. Ancak Kandinsky
öğrenci kabul etmiyordu, bu yüzden Jorn, Fernand
Léger ile çalışmaya karar verdi. Bu Paris yılları
sanatçının hem daha sonraki çalışmaları için hem
de Kobra aracılığıyla kurduğu uluslararası ilişkiler
açısından hayati önem taşır. Asger Jorn için sanatsal
deneyim son derece önemliydi. Hayal dünyasına
biçim vermek üzere çok farklı malzemelerle ve
tekniklerle, spontan tarzda çalışıyordu. Kendine
özgü dramatik ve dinamik resme boyanın kendisi,
fiziki malzeme aracılığıyla erişti.
Jorn 1950’lerde parlak renklerle çizgilerin kaosa
varan oyunlarını resmetti. Burada, mask benzeri
formlar ve kocaman gözler geometrik desen
içinde görünür kılınmıştır. Delici gözlü figürler bize
bakar. Hayali varlıklarla dolu karnaval benzeri tablo
insanda bir neşe etkisi bırakır ve çocuk resimlerinin
Jorn’un işleri üzerindeki etkisini açığa çıkarır.
The Danish Cobra artist, Asger Jorn, was one of
the founders of Cobra in 1948 in Paris. Jorn had
in fact long since become familiar with the artistic
climate of France. In 1936, he had travelled by
motorcycle from Denmark to Paris, in order to study
with Wassily Kandinsky. It turned out that Kandinsky
did not take on students, so Jorn decided to study
with Fernand Léger instead. These years in Paris
proved to be crucial for his later work, as well as
for his international contacts through Cobra. For
Asger Jorn, the artistic experiment was of crucial
importance. In spontaneous fashion, he worked
with the most diverse materials and techniques, in
order to give form to the world of his fantasy. It was
by way of the physical material of the paint itself
that he arrived at his characteristically dramatic and
dynamic paintings.
In the 1950s, Asger Jorn painted a chaotic
play of lines in brilliant colours. Masklike forms
and large eyes become visible in the geometric
pattern. Figures with piercing eyes look out at us.
The carnival-like presentation, full of imaginary
beings, makes a cheerful impression and reveals the
influence of children’s drawings on Jorn’s work.
35 Asger Jorn
86
18.06.2012 23:22
87
18.06.2012 23:22
36 Asger Jorn
Sentiment d’Inferiorité / Aşağılık Duygusu, 1951
Sentiment d’Inferiorité, 1951
Tuval üzerine yağlıboya, 48 x 32,2 cm
Oil on canvas, 48 x 32.2 cm
ABN AMRO Collection
88
18.06.2012 23:22
37 Lucebert
Untitled, 1954
Kâğıt üzerine mürekkep ve guvaş, 42 x 52 cm
Ink and gouache on paper, 42 x 52 cm
Lucebert Kobra grubunun içinde çifte yetenekli
bir sanatçı olarak ortaya çıktı. Görsel sanatlarla
ilgileniyordu, ama aynı zamanda şairdi, Hollanda
edebiyat akımlarından “de Vijftigers”e bağlıydı.
Hem Kobra hem de Vijftigers 20. yüzyıl ortasında
savaş sonrası toplumunun dar kafalılığına karşı
çıkıyorlardı. Sanat yaşamında kışkırtıcı ve devrimci
formların peşindeydiler; abartılı entelektüelliği
reddediyorlardı. Lucebert her iki grubun içinde
gemlenmemiş yaratıcı ruhu, müthiş verimliliği ve
söz ile imgeyi birleştirme yeteneğiyle ün kazandı.
1949’da Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde
düzenlenen ilk Kobra sergisine katıldı. Kobra üyeliği
fazla devam etmese de, kendini deneysel ve özgür
sanata adama kararı ve inancına akımın büyük etkisi
oldu. Bu etki spontanlığın, tesadüfün ve serbest
çağrışımların egemen olduğu naif çizim üslubunda
ifadesini buluyordu.
Lucebert is seen as a double talent within the
international Cobra group. He was a visual artist,
but he was also a poet, part of the Dutch literary
movement, de Vijftigers. Cobra and de Vijftigers
both protested against the small-mindedness of
post-war society in the mid-20th century. They
were in search of provocative and revolutionary
forms for an artistic life, in which they also rejected
exaggerated intellectualism. Within both of these
groups, Lucebert earned fame for his unbridled
creative spirit, great productivity and his gift for
combining word and image.
In 1949 Lucebert took part in the first Cobra
exhibition, held at the Stedelijk Museum in
Amsterdam. Although he did not remain a member
of Cobra for very long, the movement had an
enormous influence on his decision and conviction
to devote himself to experimental and free art.
This was primarily expressed in his naïve style of
drawing, in which spontaneity, coincidence and free
associations prevail.
İsimsiz, 1954
89
18.06.2012 23:22
38 Jan Nieuwenhuijs
Vogel / Kuş, 1948
Vogel / Bird, 1948
Kâğıt üzerine guvaş, 77 x 65,3 cm
Gouache on paper, 77 x 65.3 cm
Jan Nieuwenhuijs henüz 14 yaşındayken o sırada
16 yaşında olan ağabeyi Constant gibi ressam
olmaya karar vermişti. İki kardeş Amsterdam’daki
sanat akademisinde Karel Appel ve Corneille ile
tanıştılar. Jan Nieuwenhuijs 1948’de Hollanda
Deneysel Grubu’nun kurucusu oldu; bu grup
daha sonra uluslararası Kobra hareketine
katılacaktı. Diğer üyelerden hayal kırıklığına
uğrayan sanatçı 1949’da Kobra’dan ayrıldı. Ona
göre diğer üyeler grubun aktivist felsefesiyle
değil, ünlü olmakla ilgileniyorlardı.
Jan Nieuwenhuijs bundan sonra gitgide
daha özgürleşen kendi çalışmalarına yoğunlaştı.
Floresan boya dahil farklı malzemeyle deneylere
girişti, eline geçirdiği her zemin malzemesine
çizdi, resim yaptı. II. Dünya Savaşı sırasında
sanatçı başlıca palyaçoların, dans eden çıplaklar
ve romantik çiftlerin tablolarını yaptı. Savaştan
sonra çalışmaları vahşi hayvanlara ve hayal ürünü
figürlere yöneldi.
When he was only 14 years old, Jan Nieuwenhuijs
decided he would become a painter, like his brother,
Constant, who was 16 at the time. At the art academy
in Amsterdam, the brothers met Karel Appel and
Corneille. In 1948, Jan Nieuwenhuijs was one of
the founders of the Experimental Group in Holland,
which would later be absorbed into the international
Cobra movement. In 1949, Jan Nieuwenhuijs left
Cobra, disappointed in the other members. He felt
that the others were more interested in becoming
famous than in the group’s activist philosophy.
From then on, Jan Nieuwenhuijs concentrated
on his own work, which grew increasingly free. He
experimented with different materials (including
fluorescent paint) and drew and painted on any
background materials he could lay his hands on.
During World War II, Jan Nieuwenhuijs had primarily
painted clowns, dancing nudes and romantic
couples. After the war, he began painting works with
more aggressive animals and imaginary figures.
90
18.06.2012 23:22
39 Jan Nieuwenhuijs
De Band / Müzik Grubu, 1949
De band / The Band, 1949
Kâğıt üzerine guvaş, 73,5 x 65,5 cm
Gouache on paper, 73.5 x 65.5 cm
91
18.06.2012 23:22
Gule Skibe / Sarı Gemi, 1948
Gule Skibe / Yellow Ship, 1948
Carl-Henning Pedersen Kobra hareketi içinde
grubun örgütsel ve ideolojik yönleriyle fazla
ilgilenmemişti. Onun için önemli olan resim
yapmaktı. Çalışmalarında esin kaynakları Pablo
Picasso, Marc Chagall ve Georges Braque idi.
Pedersen özellikle Kobra yıllarında (1948-1951) son
derece üretken oldu ve Danimarka’nın önde gelen
savaş sonrası sanatçılarından biri haline geldi.
1976’da, Danimarka’nın Herning kentinde
Carl-Henning Pedersen ve Else Alfelts Müzesi
açıldı. Müze bu sanatçı çiftin eserlerine adanmıştı.
Hollanda Amstelveen Kobra Modern Sanat Müzesi
ile Danimarka Herning’deki müze arasında daima
mükemmel ilişkiler yürütüldü. Kobra Müzesi
2006’dan beri Buketten adlı eseri sergiliyor. Bu tuval
Danimarkalı sanatçının zengin fantastik evrenini
gözler önüne seriyor. Sanatçının tabloları harika
figürler, çiçekler, gemiler ve yıldızlı göklerle dolu bir
İskandinav masalı anlatır gibidir.
Within the Cobra movement, Carl-Henning
Pedersen did not show great concern for the
organizational and ideological aspects of the group.
For him, it was painting that mattered. In his work,
he was inspired by Pablo Picasso, Marc Chagall
and Georges Braque. Pedersen was extremely
productive, especially during those specific Cobra
years (1948-1951), and he was to become one of
Denmark’s most prominent post-war artists.
In 1976, in the Danish city of Herning, the CarlHenning Pedersen and Else Alfelts Museum was
opened, devoted to the oeuvres of this artist couple.
There has always been an excellent connection
between the Cobra Modern Art Museum in
Amstelveen, the Netherlands, and the museum in
Herning, Denmark. Since 2006, Cobra Museum has
had the work, Buketten, on long-term loan. This
canvas shows the richly fantastic universe of this
Danish artist. His paintings often seem to be telling
a Scandinavian fairy tale, with fabulous figures,
flowers, ships and star-studded heavens.
40 Carl-Henning Pedersen
92
18.06.2012 23:22
93
18.06.2012 23:22
Buketten / Buket, 1947
Buketten / The Bouquet, 1947
Carl-Henning Pedersen ve Else Alfelts Müzesi,
Herning (Danimarka) tarafından Kobra Modern
Sanat Müzesi’ne uzun süreli ödünç verilmiştir.
Carl-Henning Pedersen og Else Alfelts
Museum Herning (Denmark) On long-term loan,
Cobra Museum of Modern Art.
94
18.06.2012 23:22
Stjernehest over by / Kent Üzerinde Yıldız At, 1953
Stjernehest over by / Star Horse above the City, 1953
Kağıt üzerine suluboya, 34 x 52,5 cm
Watercolour on paper, 34 x 52.5 cm
95
18.06.2012 23:22
43 Anton Rooskens
Sourire noir / Kara Tebessüm, 1950
Sourire noir, 1950
ABN AMRO Collection
96
18.06.2012 23:22
44 Anton Rooskens
Visage d’Afrique / Afrika Manzarası, 1954
Visage d’Afrique / African Landscape, 1954
Tuval üzerine yağlıboya, 64,2 x 84,1 cm
Oil on canvas, 64.2 x 84.1 cm
97
18.06.2012 23:23
45 Anton Rooskens
Afrika Symbolen / Afrika Simgeleri, 1958
Afrika Symbolen / African Symbols, 1958
Anton Rooskens deneysel Kobra grubu içindeki
“primitif” öğeye önemli bir katkı yapmıştı. 1945’te
Amsterdam Rijksmuseum’da düzenlenen “Kunst in
vrijheid” (Özgürlükte Sanat) sergisini gezdi. Sergide
ilk kez gördüğü Yeni Gine totemleri onu derinden
etkiledi. Bu eserlerde gördüğü basitleştirilmiş ve
öğretilmiş formlar savaşın hemen ertesinde yaptığı
çalışmalarda ortaya çıkar.
Anton Rooskens için Kobra dönemi müthiş
bir itki oluşturmuştu. Sert siyah, sarı, aşıboyası,
mavi ve kırmızı büyülü figürlerle kendi dilini ve
imzasını geliştirdi. Corneille, Eugène Brands ve Jan
Nieuwenhuijs gibi Rooskens’in de muazzam bir
etnografik objeler koleksiyonu vardı. Amsterdam’da
gündelik yaşamını sürdürüp çalışırken çevresini bu
objelerle donatmıştı. Okyanus adaları ve Afrika’dan
gelen kabile maskları ve objelerde kendi hayal
dünyasını buluyordu.
1954’te Afrika’ya gitti. Orada keşfettiği
manzaralar ve renkler bundan sonraki
çalışmalarının önemli bir esin kaynağı olacaktı.
Aynı yıl kısa bir süre için, Afrika Manzarası’nda
gördüğümüz gibi, Afrika sanatından etkilenerek
geometrik üslupta resim yaptı. Daha sonra, büyük
tuvallerine kalın siyah boya darbeleriyle uygulanmış
ya da kazınmış çizgilerin oyunuyla ortaya çıkan
soyut bilim egemen oldu.
Anton Rooskens made an important contribution
to the ‘primitive’ element within the experimental
Cobra group. In 1945, Rooskens visited the
‘Kunst in vrijheid’ (Art in Freedom) exhibition at
the Rijksmuseum in Amsterdam. The ancestor
sculptures from New Guinea that he saw there for
the first time made a deep impression on him. The
simplified and taught forms that he discovered
in these works can be found in his work shortly
following the end of the war.
For Anton Rooskens, the Cobra period was
a tremendous stimulus. He developed his own
language and signature with magical characters in
penetrating black, yellow, ochre, blue and red. Like
Corneille, Eugène Brands and Jan Nieuwenhuijs,
Rooskens also had an enormous collection of
ethnographic objects. He surrounded himself
with these art objects in his everyday living and
working life in Amsterdam. In tribal masks and
cultural objects from Oceania and Africa, Rooskens
recognized his own imagination.
In 1954, Anton Rooskens travelled to Africa. The
landscape and the colours that he discovered there
would become an important source of inspiration
for the rest of his oeuvre. For a brief period in 1954,
influenced by African art, he painted in a geometric
style, as we see in African Landscape. Subsequently,
his large canvases were characterized by abstract
science applied in thick strokes of black paint or a
scratched-out play of lines.
98
18.06.2012 23:23
99
18.06.2012 23:23
46 Anton Rooskens
İsimsiz, 1948
Untitled, 1948
Seramik, çapı 34,5 cm
Ceramics, Ø 34.5 cm
On long-term loan, Cobra Museum of Modern Art.
100
18.06.2012 23:23
Savaşçı, 1952
Warrior, 1952
Demir, yükseklik 60 cm
Iron, height 60 cm
Shinkichi Tajiri’nin ebeveyni Japondu. Sanatçı Los
Angeles’te doğdu, Paris’te sanat eğitimi gördü.
Ossip Zadkine ve Fernand Léger ile çalıştıktan
sonra Paris’teki stüdyosunda demir aksamlı alçıdan
ilk savaşçı figürü dizisini yaptı. Japon ataları 14.19. yüzyıllar arasında elit toprak ağaları grubuna
mensuptu; bu grubu samuraylar korurdu. Tajiri
olağanüstü askeri becerilere sahip, efendilerine
sonuna kadar sadık ve son derece medeni olan bu
samuraylara hayrandı.
II. Dünya Savaşı sanatçının dışavurumcu
heykellerini ve kullandığı temaları derinden etkiledi.
“Altmış yılı aşkın bir zamandır heykellerimde bu
yoğun deneyimlerin bıraktığı psikolojik yara izlerine
bir form vermeye çalıştım,” diyordu. Tajiri’nin
1950’lerde yarattığı muhafızlar ve savaşçılar şiddete,
saldırganlığa ve savaşa karşı birer uyarıdır. Ayrıca,
Kobra felsefesine uygun olarak yeni teknikler
bulmayı, malzemeyi doğal, değiştirilmemiş biçimde
kullanmayı sürdürmüştür.
Shinkichi Tajiri’s parents were Japanese. He was
born in Los Angeles and studied art in Paris. After
working with Ossip Zadkine and Fernand Léger, in his
Paris studio, Tajiri created his first series of warriors
in plaster, with iron armatures. From the 14th to the
19th centuries, Tajiri’s Japanese ancestors had been
part of an elite group of landowners, who were
defended by the Samurai. Tajiri was fascinated by
the Samurai, famous for their tremendous military
qualities, their unassailable loyalty to their masters
and their high degree of civilization.
World War II had an enormous influence
on Tajiri’s expressionist sculptures and the
different themes in his work. ‘In my sculptures,
for more than 60 years, I have tried to give form
to the psychological scars that all those intense
experiences left behind.’ The guardians and warriors
that Tajiri created in the 1950s all warn against
aggression, violence and war. In addition, and in
keeping with the Cobra philosophy, Tajiri continued
to seek out new techniques and pursue his natural,
unaffected use of materials.
47 Shinkichi Tajiri
101
18.06.2012 23:23
48 Shinkichi Tajiri
İsimsiz (Soyut Pano), 1958
Untitled (Abstract Panel), 1958
Demir, 40,5 x 18 x 8,5 cm
Iron, 40.5 x 18 x 8.5 cm
102
18.06.2012 23:23
49 Shinkichi Tajiri
İsimsiz (Savaşçı), 1960
Untitled (Warrior), 1960
Demir, 230 x 24 x 24 cm
Iron, 230 x 24 x 24 cm
103
18.06.2012 23:23
50 Shinkichi Tajiri
Soyut Form II, 1960
Abstract Form II, 1960
Demir, 38 x 47 x 20 cm
Iron, 38 x 47 x 20 cm
104
18.06.2012 23:23
51 Theo Wolvecamp
Monument voor een vogel / Bir Kuşa Anıt, 1955
Monument voor een vogel / Monument to a Bird, 1955
105
18.06.2012 23:23
Les Trois / Üçlü, 1957
Les Trois / The Three, 1957
Theo Wolvecamp 1950’lerde sanatsal avangarda
uygun olarak bir süre Paris’te kaldı. En iyi galeriler
onun yapıtlarıyla ilgileniyordu; uluslararası başarı
kazanmanın eşiğindeydi. Ancak sanatçı metropole
ayak uyduramadı ve Hollanda kırlarının sükûnetine
dönmeye karar verdi. Arkadaşı Karel Appel Paris’te
kaldı. İki sanatçı mektuplaşarak birbirlerine yaşamları
ve yapıtlarına dair son haberleri vermeyi sürdürdüler.
Kobra sanatçıları için çizim yaşamın temel
gereksinimiydi. Şiir illüstrasyonları, eskiz defterleri,
kağıt parçalarındaki karalamalar... insan çizim
yoluyla temel yaratı ihtiyacını dile getiriyordu. Theo
Wolvecamp açısından bu kesinlikle doğruydu. Kâğıt
üzerine yaptığı çalışmalar adeta birer çizgi ve form
patlamasıdır; lirik soyut üslubunda Joan Miró ve
Wassily Kandinsky gibi sanatçıların etkisi sezilir.
Theo Wolvecamp 1950’lerin sonunda kalın boya
tabakaları aracılığıyla daha soyut ve dışavurumcu
bir üslup edindi. Özgürlüğün simgesi kuşlar benzeri
Kobra dönemi temaları geç dönem yapıtlarında
da görülür. Wolvecamp’ın çalışmalarından görece
pek azı günümüze ulaşabilmiştir; bunun bir nedeni
yapıtları hakkındaki kendi eleştirel yargısıdır.
During the 1950s, Theo Wolvecamp spent some
time in Paris, as part of the artistic avant-garde.
The best galleries were interested in his work and
he was on the verge of making an international
breakthrough. Wolvecamp, however, could not find
his footing in the metropolis and ultimately decided
to return to the tranquillity of the Dutch countryside.
His friend, Karel Appel, remained in Paris. The two
artists continued to write letters, keeping one
another up to date on their lives and artistic careers.
For Cobra artists, drawing is a fundamental
necessity of life. Illustrations to poems, experiments
in sketchbooks, doodles on scraps of paper: by
means of drawing, one expressed the fundamental
need to create. This was certainly true for Theo
Wolvecamp. His works on paper reveal an explosion
of lines and forms, characterized by their lyrical
abstract style, with clear traces of influences from
such artists as Joan Miró and Wassily Kandinsky.
In the late 1950s, Theo Wolvecamp would paint
in a more abstract expressionist manner, with thickly
applied layers of paint. The themes from the Cobra
period, including birds as a symbol of freedom,
in fact return in his later work. Relatively few of
Wolvecamp’s paintings have survived, in part as a
result of his own critical judgement of them.
52 Theo Wolvecamp
106
18.06.2012 23:23
107
18.06.2012 23:23
18.06.2012 23:23
Arts décoratifs’e (Ulusal Mimarlık ve Dekoratif
Belçikalı ressam, grafik sanatçısı ve seramikçi
Sanatlar Yüksek Okulu) girdi; bir yandan da
1927’de Brüksel’de doğdu; Paris yakınlarında
kitap resimleme ve tipografi dersleri alıyordu.
Bougival’da yaşıyor ve çalışıyor.
Kitap resimleme ve tipografi sanatı aşkı, kâğıda
çalışmayı tercih edişi, daha sonraki çalışmalarında
“Çalışırken her şey mümkün (resmin bir
da belirgindir. Edebiyata yatkınlığı da eserlerinin
sırrı da budur).”1
isimlerindeki kelime oyunlarında ortaya çıkar.
Kobra sanatının özellikle Belçika kamuoyunda
—
Pierre Alechinsky’nin sanatının köklerinde 1949-1951
tepkiyle karşılanması üzerine, grup da dağılmış
arasında üyesi olduğu uluslararası Kobra sanatçılar
olduğundan, Alechinsky 1951’de Brüksel’den ayrılıp
grubunun fikirleri ve ifade biçimleri yatar. Sanatçı
Paris’e taşındı. Çinli şair ve ressam Walasse Ting
geriye dönüp baktığında Kobra’yla geçirdiği “çıraklık”
(1929-2010) ile arkadaş olmasının verdiği esinle
yıllarını şöyle tarif ediyor: “Dergi editörüydüm,
1950’lerin ortalarında Doğu Asya kaligrafisi ve
ama aynı zamanda matbaa çalışanı, müşterilerden
kültürü üzerinde yoğunlaştı. 1955’te Japonya’ya
para sızdırmak zorunda olan sekreter, bütçeyi
giderek Tokyo ve Kyoto’da Calligraphie japonaise
‘denkleştirmeyi’ umut eden reklamcı, son olarak
(Japon Kaligrafisi) başlıklı bir film çekti. Mürekkeple
da dergimizin dağıtımcısı.” Sözüne devam ediyor:
yapılmış Japon resimlerinin etkisiyle eserlerinde
“Kobra sonrası ressamı olduğumu düşünmeleri beni
siyah renk tanımlayıcı formel öğe haline geldi. Bu
sevindirir, çünkü çoğu zaman söylediğim gibi, en iyi
dönemde Alechinsky Doğu Asyalı kaligrafi üstatları
resimlerimi 1950’lerden sonra yaptım.”2
gibi yere serilmiş kâğıtlar üzerinde çalışmaya
Ne var ki, Alechinsky’nin sanatını tanımlayan
Pierre Alechinsky
başladı; böylece hem fırçayı kullanan bileğinin
birçok öğe 1950’lerden önce ortaya çıkmıştı.
hareketleri kolaylaşıyor, hem de yaratıcı fikirlerini
1927’de Brüksel’de doğan sanatçı aynı kentteki
hemen o anda kâğıda geçirme amacına ulaşmış
école nationale supérieure d’Architecture et des
oluyordu.
Pierre Alechinsky
décoratifs (National Higher School of Architecture
Belgian painter, graphic artist, and ceramist
and Decorative Arts) in his home town and also took
Born in 1927 in Brussels; lives and works in Bougival
courses in book illustration and typography. His love
near Paris.
of book painting and lettering art as well as paper as
Pierre Alechinsky
‘Everything happens in working (that is one secret
1
of painting).’
later oeuvre. His affinity for literature also comes out
in numerous puns he used for titles of works.
In the face of the public repudiation that Cobra
—
Pierre Alechinsky’s art has its roots in the ideas and
art experienced mainly in Belgium, Alechinsky
forms of expression of the international Cobra group
decided, after the group had separated, to leave
of artists whom he belonged to between 1949 and
Brussels and move to Paris in 1951. Inspired by
1951. In retrospect, Pierre Alechinsky describes his
his friendship with the Chinese poet and painter
‘apprentice years’ with Cobra as follows: ‘Magazine
Walasse Ting (1929-2010), Alechinsky began
editor, print shop clerk, secretary who had to tap
intensive studies of East Asian calligraphy and
patrons, advertising agent always hoping to be able
culture in the mid-1950s. In 1955, he traveled to
to “balance” the budget, and finally distributor of our
Japan and shot the film Calligraphie japonaise
magazine in bookstores.’ He would be ‘glad,’ the
(Japanese Calligraphy) in Tokyo and Kyoto. Mainly
artist said, ‘if I would be considered as a post-Cobra
under the influence of Japanese ink painting the
painter, because my completed paintings were made
color black became a defining formal element.
in the time after the 1950s, as I have often said.’2
In this time, Alechinsky took to working, like the
Nevertheless, many defining elements of
East Asian master calligraphers, on sheets of paper
Alechinsky’s art emerged earlier than the 1950s.
laid out on the floor, which facilitated his gestural
Born 1927 in Brussels, the artist went to study at the
brushwork as well as his objective of spontaneous
École nationale supérieure d’Architecture et des Arts
implementation of creative ideas.
his preferred medium remained alive throughout his
109
18.06.2012 23:23
Alechinsky ancak yağlıboyayı bırakıp çabucak
taşıdı. Bugün bile mürekkep çizimlerinde ve
uygulama arasındaki zaman aralığını kapatmayı
derkenarlarında eski çizim kâğıtlarının yanı sıra
başarabildi. Grafik üslubuna yakın kenar notları
elyazması metinler, denizcilik haritaları, hisse
olan ilk akrilik resmi Central Park’ı 1965’te
senetleri, faturalar gibi belgeler kullanır. Yalnızca
yaptı. Bu “remarques marginales” (derkenarlar)
1989’da 60 resimlik bir dizide yağlıboyaya
sanatçının daha sonraki çalışmalarında da
dönmüştü.
kullandığı ayırt edici formel öğe olacaktı. Kâğıt
Çalışmalarında neredeyse sonsuz zenginlikteki
üzerine çoğunlukla akrilikle boyanmış olan
motifler dünyasından oluşan fantastik bir görsel
merkezi motifi dört yandan siyah mürekkeple
kozmosla karşılaşırız: yılanlar, masalsı hayvanlar,
yapılmış çizimler çerçeveler. Tamamlanmış
patlayan yanardağlar, ağaçlar ve gemiler,
eser tuvale monte edilir. Alechinsky merkez ile
okyanuslar ve yıldızlar vardır bu kozmosta. Sanatçı
kenarlar arasındaki ilişkiyi şöyle tanımlar: “Merkez
konusunu asla önceden tanımlamaz. Resim,
tamamlandığında kendime bir soluklanma arası
daha ziyade, fiziksel eylemin, anlık çağrışımların
veririm, aklım başka şeye kaymaya başlar ya da
ve motifin oyunbaz dönüşümünün etkileşimiyle
başka çalışmalara geçerim. Bu ara birkaç gün ya
gelişir. Çizim ile resim arasındaki geçişler akışkan
da birkaç hafta, ay sürebilir, hatta özel durumlarda
olsa da çoğu zaman belirleyici ifade öğesi motifin
birkaç yıl... Sonra resmin çevresiyle meşgul
canlı dış çizgileridir.
olurum. Her neyse, köşelerle uğraşmadan önce
bütün dikkatimi merkeze veririm.”3
Alechinsky çıktığı birçok yolculukta
rastladığı baca kapaklarını çalışmalarına
kuruyan akrilik boyaya geçtiğinde sanatsal fikir ile
Sanatçı hâlâ 1963’te yerleştiği Bougival’de
yaşıyor ve çalışıyor. Çalışmaları nedeniyle sayısız
ödül aldı. Pittsburgh’daki Carnegie Sanat Müzesi
imgelemini genişletmeyi sürdürdü, daima yeni ve
1977’de ilk kez sanatçının kapsamlı bir retrospektif
şaşırtıcı ifade yolları, sıra dışı malzemeler kullandı;
sergisini düzenledi ve çalışmalarının bütünü için
örneğin 1983’ten başlayarak, yolculuklarında
kendisine Andrew W. Mellon ödülünü verdi. 1983’te
But it was only after he had abandoned
manhole covers that he came across on his travels
oil painting for fast-drying acrylic paints that
in his works. Until today, Alechinsky has been
Alechinsky was able to achieve more immediacy
using old drawing papers for his ink drawings and
between artistic idea and implementation. 1965,
marginalia, as well as manuscripts, navigation maps,
he made Central Park, his first acrylic painting
shares, invoices, and other documents. 1989, he
with graphic-style marginalia. These ‘remarques
took up the technique of oil painting again in a
marginales’ became a characteristic formal
series of sixty pictures.
element, which Alechinsky continued to use also
In his works, a fantastic visual cosmos with
in his later work. The central motif, mostly painted
a virtually infinite abundance of motifs unfolds,
in acrylics on paper, is framed on all four sides with
encompassing serpents and fabulous beasts,
black-ink drawings. The completed work is then
erupting volcanoes, trees and ships, oceans and
mounted on a canvas. Alechinsky says about the
stars. The artist never defines his subject matter
relationship between centre and margins: ‘Once
in advance. Rather, the picture develops from
the centre is completed, I allow myself to take
the interplay of physical action, spontaneous
a breather, start drifting or turn to other pieces
association, and playful transformation of the motif.
of work; a break that may go on for several days
The transitions between drawing and painting are
before I occupy myself with the periphery of the
fluid, though in most cases the vivid outline is the
picture, or for several weeks or months, in special
determinant expressive factor.
cases even up to several years … In any case, I keep
an eye on the centre before I tackle the margins.’3
On his many travels, Alechinsky kept expanding
In 1963, the artist settled in Bougival near Paris,
where he still lives and works. Alechinsky received
numerous honours and awards for his work. In
his imagery, employing always new and surprising
1977, the Carnegie Museum of Art in Pittsburgh
expressive means and unusual carrier materials;
showed the first comprehensive retrospective of his
thus, from 1983, he integrated the picture of
works and gave him the Andrew W. Mellon Award
110
18.06.2012 23:23
Daniela Balogh, Essl Müzesi
1
Pierre Alechinsky, aktaran Achim Sommer (haz.), Pierre Alechinsky.
Werke aus fünf Jahrzehnten, 2005, s. 8.
2
Age.
Aktaran Ernst-Gerhard Güse (haz.), Pierre Alechinsky. Zwischen den
Zeilen, 1993, s. 23.
3
Daniela Balogh, Essl Museum
for his total oeuvre. In 1983 he was appointed to
a painting professorship at the École nationale
supérieure des beaux-arts in Paris. The works
of Pierre Alechinsky are represented in many
museums and collections throughout Europe and
in the USA.
Paris école nationale supérieure des beaux-arts’da
resim hocalığına getirildi. Pierre Alechinsky’nin
çalışmaları Avrupa ve ABD’deki birçok müze ve
koleksiyonda yer alıyor.
1
Pierre Alechinsky, quoted in Achim Sommer (ed.), Pierre Alechinsky.
Werke aus fünf Jahrzehnten, 2005, p. 8.
2
Ibid.
Quoted in Ernst-Gerhard Güse (ed.), Pierre Alechinsky. Zwischen den
Zeilen, 1993, p. 23.
3
111
18.06.2012 23:23
Karel Appel
ve Eugène Brands 16 Temmuz 1948’de Hollanda
Ressam, heykeltıraş ve şair. 1945’ten sonra
Deneysel Grubu’nu kurdular. Daha sonra onlara
Hollanda’nın en tanınmış sanatçısı.
üç şair katıldı: Lucebert, Jan G. Elburg ve Gerrit
Amsterdam 1921 – Zürih 2006
Kouwenaar. Appel Paris’te, 8 Kasım 1948’de çeşitli
—
ülkelerden sanatçıları bir araya getiren Kobra
Appel henüz 15 yaşındayken amcası ona
grubunun kurucu üyelerinden oldu. Amsterdam,
Monet üslubunda empresyonist bir manzarayı
Brüksel, Kopenhag ve Paris’teki bütün hazırlık
nasıl yapacağını öğretmişti. Amsterdam
toplantılarına ve bütün grup sergilerine katıldı.
Rijksakademie’de 1942-1944 arasında gördüğü
Kobra yıllarındaki tipik çalışmaları, incecik boya
öğrenim, kısıtlı maddi imkânlarla zor koşullarda
tabakalarıyla resmedilmiş bir Fransız atmosferinde
çalışarak sürdürülen bir yaşam anlamına geliyordu.
yer alan basit, neşeli formları ve düzgün dış
Bu okulda tanıştığı Corneille’ye 2 Aralık 1947’de
çizgileri olan cıvıl cıvıl efsanevi hayvanlar ve
şunları yazmıştı: “Gece gündüz çalışmayı
çocuklardı. Kobra dergisinin her sayısında onun
sürdürüyorum; yağlıboyaya başlar başlamaz
çalışmaları yer alıyordu. Esin kaynağı Picasso ve
keşfettim resmi. Şu anda güçlü primitif işler
çocukların yaptığı resimlerdi.
yapıyorum, Picasso’nun Kara Sanat’ından daha
Appel’in ilk spontan deneysel çalışması 1949’da
güçlü. Neden mi? Çünkü 20. yüzyılı sürdürüyorum.
Amsterdam belediye binasının kantinine yaptığı
Ben bir Picasso’dan fırladım, rengârenk. Onun,
ünlü duvar resmi Soru Soran Çocuklar idi ve müthiş
soyutun, sürrealizmin duvarını yarıp geçtim.
bir öfkeye yol açtı. Aç çocuklar bakarken yemek
Çalışmalarım her şeyi içeriyor. İnsan bir kategoriye
yiyemediklerini belirten kızgın memurların ısrarıyla
ait olmamalı.” Daha sonra gittiği Paris’te Jean
tartışmalı Appel’in üzeri kâğıtla kaplandı ve on yıl
Dubuffet ve akıl hastalarının sanatını keşfetti.
boyunca gözlerden uzak kaldı. Sanatçı 1951’de
Appel, Corneille ve Constant, ayrıca Anton
Amsterdam Stedelijk Müzesi’nin yiyecek içecek
Rooskens, Theo Wolvecamp, Jan Nieuwenhuijs
bölümüne deneysel tarzda bir resim yaptı (mekâna
Karel Appel
Jan Nieuwenhuijs and Eugène Brands founded the
Painter, sculptor and poet. The Netherland’s best-
Experimental Group in Holland. Later they were
known artist after 1945.
joined by three poets: Lucebert, Jan G. Elburg and
Amsterdam 1921 – Zurich 2006
Gerrit Kouwenaar. Then on 8 November 1948 in
—
Paris, Appel became one of the founding members
Appel was fifteen when his uncle taught him how
of the international Cobra group. He participated
to paint his first impressionist landscapes in the
in all the preparatory meetings in Amsterdam,
style of Monet. His training at the Rijksakademie
Brussels, Copenhagen and Paris and in all the
in Amsterdam from 1942 to 1944 – where he met
group exhibitions. Typical of his work during the
Corneille – meant an impoverished existence of
Cobra years were his mythical animal and child
hard work under severe conditions. Yet he wrote
beings in vibrant colours, thinly painted in a French
to Corneille on 2 December 1947: ‘I continue to
atmosphere with simple, cheerful forms and firm
work day and night, now I have just started painting,
outlines. His work was reproduced in every issue
suddenly I discovered it. I am now making a powerful
of the Cobra magazine. He drew inspiration from
primitive work, more powerful than Picasso’s Negro
Picasso and from children’s drawings.
art. Why? Because I am continuing on with the
Appel’s first spontaneous experimental work,
twentieth century: I came out of a Picasso, with
the famous mural Questioning Children from 1949
bright colours. I pushed through it, through the wall
in the canteen of Amsterdam’s town hall, caused
of Abstract [sic], Surrealism etc. My work contains
a furore. At the insistence of the incensed staff,
everything. One shouldn’t belong to a category’.
who maintained they were put off their food by
He then went to Paris where he discovered the art of
eating under the gaze of Appel’s starving children,
Jean Dubuffet and the mentally ill.
the controversial Appel was papered over and
On 16 July 1948, Appel, Corneille and Constant,
along with Anton Rooskens, Theo Wolvecamp,
Karel Appel
hidden for the next ten years. In 1951 he painted
the refreshment bar (quickly dubbed the ‘Appel
112
18.06.2012 23:23
boyalı figüratif rölyefler yarattı; bunlar yaşam dolu
da yer alan balık-kuş formları Constant ve Carl-
üç boyutlu tablolara benzeyen birleştirmelerdi.
Henning Pedersen’in hayali hayvanlarını çağrıştırır.
Bu dönemde ahşaptan ve çivilerden yaptığı bazı
Appel’in Kobra döneminde ortaya çıkan, hepsi
ayakta duran figürlerde Afrika etkisi ortaya çıkar.
“deforme” edilmiş ve tamamen kendi yaratısı olan
1960’larda eğri büğrü zeytin kütüklerini boyayarak,
sayısız hayvan Fransız şair De Lautréamont’un
Barok benzeri hayali vahşi hayvanlar ve figürlere
“Chants de Maldoror” başlıklı şiirindeki olağanüstü
dönüştürdü. 1990’ların başında yine birleştirmeler
hayvan hikâyelerinden doğmuştur.
yapmaya başladı: Objelerle dolup taşan bu
Appel 1950’de stüdyosunu Paris’e taşıdı. Bu
kentte Un Art Brut, Un Art Autre ve sürrealizm gibi
modern sanat gruplarının yarattığı entelektüel iklim
dikkat çekici figüratif işlerin kuntluğu geleneksel
heykellerdeki gibi ağır bir görünüme yol açıyordu.
Appel şiir yazmaya 1941’de başlamış olsa da,
sanatçının resmine yeni bir ivme kazandırıp çarpıcı
toplu şiirlerini ilk kez 1982’de Océan blessé adıyla
bir değişime yol açtı. Artık bir fikirden yola çıkmıyor,
yayınladı. Bu kitapta Kobra döneminden bilinen
sert renkler ve büyük lekeler kullanarak anlık ve
bir şiir yer almaz. O dönemde sanat konusunda
serbest resimler yapıyordu. Bir yıl sonra, Fransız
yazmıştı, ama elde kalan tek Anti Manifesto’su
yazar Michel Tapié’nin Un Art Autre (Öteki Sanat)
(1948) dışında hiçbiri yayınlanmamıştı. Bu çalışmada
isimli kitabından esinlenerek “vahşi” resim üslubuna
radikal bir görüş ileri sürüyordu: “Bilimsel,
ulaştı; bu üslupta çizgiler ve renk alanları birbirine
toplumsal, dinsel ya da her ne olursa olsun sanat
karışarak tek bir trajik boya kütlesi yaratıyordu.
propagandası özünde sanat dışıdır ve dolayısıyla bir
1957’de bunu basitçe şöyle açıklamıştı: “Benim
sanat eserinin içeriğini ve amacını oluşturmaz.”
[boya] tüpüm kendi uzamında yol alan bir rokettir.”
Appel tabloların yanı sıra yaşamı boyunca
Kökleri sanatın anlık ve deneysel ifadesinde olan
yaratıcı coşkusu onun için yaşamın bir ihtiyacıydı.
Klasik ve modern müzik de öyleydi. New York’taki
bronz heykelin dışında artık tahta parçalarından
cazcılarla ilişkisi onu derinden etkilemişti. “Kendi
bar’) of the Stedelijk Museum in Amsterdam in an
from a few bronze sculptures, he created painted
experimental manner. The fish-bird free forms he
figurative reliefs in scrap wood: assemblages that
used, which also occurred in his other works, recall
resemble three-dimensional exuberant paintings. In
the fantasy animals of Constant and Carl-Henning
this period, African influences emerge in a number
Pedersen. Appel’s numerous animals from the Cobra
of standing figures made from wood and nails. In
period, always ‘deformed’ and completely invented,
1960s he painted twisted olive tree stumps, which he
arose out of the remarkable bestiary in ‘Chants de
transformed into savage, Baroque-like fantasy animals
Maldoror’ by the French poet De Lautréamont.
and figures. In the early 1990s, he began making
assemblages again – pronounced figurative works,
the modern art groups Un Art Brut, Un Art Autre
brimming with objects and their chunky solidity giving
and Surrealism had created an intellectual climate
the same noticeable heaviness as traditional sculpture.
that gave his painting a new impulse and changed
Although Appel began writing poetry in 1941,
it dramatically. He no longer worked from an idea,
it was not until 1982 that he had his first collection
but began to paint spontaneously and freely from
published under the title Océan blessé. This does
the material in violent colours and large smudges,
not contain any known poem from the Cobra
continuously painted over until there was a
period. During that time he had written about art,
concentrated area of colour. A year later, inspired by
but nothing was ever published, apart from his only
the book Un Art Autre by the French writer Michel
surviving Anti Manifesto (1948) in which he advances
Tapié, he arrived at a savage painting style in which
the radical view that: ‘Any propaganda for art of a
line and areas of colour blend into one tragic mass
scientific, social, religious or whatever kind of nature
of paint. In 1957 he explained quite simply, ‘my tube
is in essence non-artistic and can therefore never
[of paint] is a rocket that traces its own space’.
form the content and objective of an art work’.
As well as painting, Appel made sculptures
throughout his life. In the Cobra period, apart
heykeller de yapmıştı. Kobra döneminde birkaç
In 1950 Appel shifted his studio to Paris. Here
hemen “Appel bar” adı takıldı). Başka çalışmalarında
His creative zeal, which had its roots in
spontaneous and experimental artistic expression,
113
18.06.2012 23:23
yaşamlarında da muhteşem, spontan, müthiş
deneysel ve özgürlerdi. Yaşam biçimleri Avrupa’da
Kobra’da bir araya gelen bizlerinkine benziyordu.”
1990’da tabloları konusunda şöyle diyordu:
“Tablolarıma belirli bir duygu, bir trajedi ifadesi
yerleştirmek istedim.” Appel çalışmalarının felsefi
içeriğini Nietzsche’nin sözleriyle anlatıyordu:
“... Birden, yeni bir içgörü biçimi ortaya çıkar; ...
korunmak ve sağalmak için sanata ihtiyacı olan
trajik bir içgörü.”1 “... İnsan ile insan arasındaki
uçurum, doğanın tam kalbine, metafizik
rahatlamaya götüren, ezici bir birlik duygusuna yol
açar – görünüşlerdeki bütün değişimlere rağmen
her şeyin altında yaşam, yok edilemeyecek kadar
güçlü ve zevk verici bir yaşam vardır.”2
Appel ve eserleri dünyaya yeni bir “yüz”
vermiştir.
Çalışmaları birçok ülkedeki müzelere ve
koleksiyonlara yayılmıştır. 1953’te São Paulo
Bienali’ne katıldı, bir yıl sonra Paris ve New York’ta
açılan önemli bireysel sergileriyle uluslararası
kariyeri başlamış oldu.
1
Friedrich Nietzsche, The Birth of Tragedy, Or: Hellenism and
Pessimism, İngilizce çeviri, notlar ve öndeyiş: Walter Kaufmann, The
Modern Library, New York, 2000, s. 98. Özgün başlığı: Die Geburt der
Tragödie. Oder: Griechenthum und Pessimismus, 1886.
was for him a necessity of life. As was classical and
modern music. His contact with New York’s jazz
musicians inspired him profoundly. ‘They were
fantastic, spontaneous, brilliantly experimental and
free too in their own lives. Their way of living was
similar to those of us with Cobra in Europe’.
In 1990 he concluded about his paintings: ‘I
wanted to insert into them a certain feeling, an
expression of tragedy’. The philosophical content of
his work as stated by Appel himself is, as Nietzsche
puts it: ‘… suddenly the new form of insight breaks
through, tragic insight which, … needs art as a
protection and remedy’.1 ‘…. The gulfs between man
and man give way to an overwhelming feeling of
unity leading back to the very heart of nature, to the
metaphysical comfort - that life is at the bottom
of things, despite all the changes of appearances,
indestructibly powerful and pleasurable’.2
Appel and his oeuvre gave the world a new ‘face’.
His work is widely spread in international
museums and collections. In 1953 he participated
in the São Paulo Biennale and a year later major
solo exhibitions in Paris and New York launched the
beginning of an international career.
1
Pessimism, English translation, notes and epilogue by Walter
Kaufmann, The Modern Library, New York, 2000, p. 98. Original title:
Die Geburt der Tragödie. Oder: Griechenthum und Pessimismus, 1886.
2
2
Age., s. 59.
Ibid, p. 59.
114
18.06.2012 23:23
teknikle sürrealistler gibi mürekkebi kâğıda serptiği
Hollandalı ressam, birleştirme sanatçısı, şair ve yazar
çalışmalar da yapıyordu. Buna “kozmik sanat” adını
Amsterdam 1913 – 2002
vermişti; hayali yıldız kümelerini ifade etmenin
—
kendine özgü bir yoluydu bu.
Brands 1930’ların başında Amsterdam’daki Ticaret
Eugène Brands
1946’da, Amsterdam Stedelijk Müzesi’ndeki
etti. Resim yapmayı kendi kendine öğrenmişti. Ona
Kapak büyük bir heyecan yarattı. Damlatılmış
göre, Karel Appel’in Anti-Manifesto’da tanımladığı
boyalarla kaplı yassı mavi emaye bir kap olan bu
“sezgisel psişik nitelikler ve etkiler”i dile getirebilmek
çalışma samanyolunu anlatıyordu; kabın kulpları
için bir sanat akademisini bitirmesi gerekmiyordu.
gökkuşağı biçimindeydi. Aynı sergiye katılmış
Brands özünde yaratıcı itkiye uzanan saf bir
olan Appel, Corneille ve Rooskens, Brands’ın
içgörünün peşindeydi. Nietzsche’nin sözleriyle,
oyunbaz ve sınır tanımayan sanatsal dilinden
sanatın “bu yaşamdaki en yüce görev ve en uygun
derinden etkilenmişlerdi. 1948’de onu Hollanda
metafizik faaliyet” olduğuna inanıyordu. Onun için
Deneysel Grubu’na davet ettiler; grup kısa bir
sanatın anlamı akla yatkın bir kuram, bir slogan
süre sonra Kobra hareketiyle birleşecekti. Brands
ya da bir “izm”e sarılmak değil, malzemeye göre
önce tereddüt ettiyse de üye oldu. Arada sırada
ve imgelemden çalışmaktı. 1938’de Kandinsky,
Reflex dergisine katkıda bulunuyordu. 1949’da
Mondrian, Klee ve Arp etkisinde soyut tablolar
Amsterdam Stedelijk Müzesi’ndeki tartışmalı Kobra
yapıyor, yine Dadacılık ve sürrealizmin verdiği
sergisine katıldı; sergi bir kargaşa içinde bitti. Daha
esinle tuval ve kâğıt üzerine kompozisyonlar,
sonra Brands ile Anton Rooskens, Wolvecamp,
ayrıca çevreden topladığı objelerle birleştirmeler
Jan G. Elburg, Gerrit Kouwenaar, Lucebert ve Bert
yaratıyordu. Kâğıt üzerine mürekkep ya da kömür
Schierbeek gibi bazı ressam ve yazarlar Kobra’dan
ve guvaşı yayarak yapılan işler özellikle ilgisini
uzaklaşmaya karar verdiler. Kobra ressamlarının
çekmişti. Damlatma tablolar, yani otomatik bir
dogmatik olmaktan uzak, spontan özellikleri
Eugène Brands
of various materials. He was especially interested in
Dutch painter, maker of assemblages, poet and
the spreading out of ink or charcoal and gouache on
writer
paper. He also made drip paintings, the automatic
technique in which, like the Surrealists, he spattered
—
ink over the paper. This he called ‘cosmic art’ and it
In the early 1930s, Brands took courses at the
was his way of expressing imaginary constellations
School of Commerce and the School of Arts and
of stars.
Crafts in Amsterdam and worked as a commercial
At the ‘Young Painters’ exhibition at Amsterdam’s
designer. He was a self-taught painter. Brands
Stedelijk Museum in 1946, he created a stir with
argued that he did not need an art academy to give
his Heavenly Lid (a blue enamelled pan lid full of
expression to what Karel Appel described in his Anti-
paint splatters), transformed into the Milky Way with
Manifesto as ‘intuitive psychic qualities and effects’.
handles in the form of a rainbow. Fellow exhibitors
Brands aspired after a pure insight to what is called
Appel, Corneille and Rooskens were deeply impressed
the creative drive in essence. He was convinced
by Brands’s playful and uninhibited artistic expression.
that, as Nietzsche put it: ‘Art is the highest task and
In 1948 they invited him to join the Experimental
the proper metaphysical activity of this life’. Art, for
Group in Holland, which shortly afterwards merged
Brands, meant not lapsing into a sensible theory, a
with the Cobra movement. After much hesitation
slogan or an ‘ism’, but working from the material
he became a member. He occasionally contributed
and imagination. By 1938 he had already begun
to the magazine Reflex and in 1949 took part in the
to make abstract paintings inspired by Kandinsky,
infamous Cobra exhibition at Amsterdam’s Stedelijk
Mondrian, Klee and Arp and, inspired by Dada and
Museum, which ended in a riot. Afterwards Brands
Surrealism, compositions on canvas and paper as
and other Dutch painters and writers, including
well as assemblages from found objects. During the
Anton Rooskens, Wolvecamp, Jan G. Elburg, Gerrit
war years he experimented with the characteristics
Kouwenaar, Lucebert and Bert Schierbeek decided
Okulu ile El Sanatları Okulu’ndaki derslere devam
“Genç Ressamlar” sergisi için hazırladığı Semavi
Eugène Brands
115
18.06.2012 23:23
Brands’a çekici gelse de, onlarla karşılaştırıldığında
grubu Creation’a (Yaratı) katıldılar. Ancak iki
yalnızlıktan hoşlanan bir sanatçıydı, toplumu onlar
sanatçının Creation dışında Vrij Beelden (Özgün
kadar eleştirmiyordu, düşüncelere dalmaya yatkın
Yaratı) ve Kobra’yla da ilgilendikleri göz önüne
bir özü vardı. Yaşamı boyunca esin kaynağı kozmos,
alınırsa, başka gruplarla bir yakınlık duygusu içinde
yıldızlar, gezegenler, ışık yılları ve sarmal galaksiler,
oldukları da anlaşılır. Nitekim Brands ve Rooskens
bir de kara büyü oldu. Nietzsche’nin sözleriyle,
aynı yıl Creation’ın kurucuları Amsterdamlı iki
Brands’da “idealist samimiyetsizliğin tam tersi olan
ressam, Willy Boers ve Ger Gerrits’le işbirliği
cesurca bir karamsarlık” vardı.1 Tablolarında daima
yaparak Amsterdam’daki bir teknik okul olan R.K.
bir kozmos dokunuşu vardır. Brands’ın amentüsü
ambachtsschool Don Bosco için iki büyük soyut
“panta rhei” idi, eskiçağ Yunan düşüncesinin “her
duvar panosu üzerinde çalıştılar.
şey akıp gider” düsturu... Onun çalışmalarında
1950’lerin başında, çalışmalarında tipik Kobra
ve kar taneciklerine dönüşüyordu. Çünkü o, rengin
motifleri belirmeye başladı. Çocukların çizim
hemen hemen bütünüyle sezgilere hitap ettiğine,
dünyasına yoğunlaştı ve Constant ile Pedersen’den
formun daima ikincil kalması gerektiğine inanmıştı.
esinlenerek lirik bir üslupta büyük kafalı çocuklar,
Brands gençliğinden beri ilkel kültürlerle
balıklar, evler, gemiler ve mitolojik simgelerle dolu
ilgilenmişti. 1947’de bir dizi ”primitif” mask yaptı.
resimler yaptı. Bunlardaki belirsizlik atmosferi bütün
Bu ilgisinin uzantısı olarak otantik halk müziği ve
yapıtlarında görülür. 1960’larda, eserleri bütünüyle
ayin objeleri topluyordu. Savaştan sonra, Karel
soyut hale geldiğinde, saydam turuncu, beyaz,
Appel’in caz sevgisinden esinlenerek büyük bir
sarı, parlak yeşil ve uçuk mavi kullanıp gitgide
coşkuyla Amerikan caz müziği ve spiritual örnekleri
daha büyük tuvallerde çalışarak bu atmosferi
toplamaya başladı.
derinleştirdi. Brands yaşamı anlıyordu. Bunun için
İkisi de Kobra hareketinden ayrılmış olan
Brands ve Rooskens 1950’de yeni soyut sanatçılar
Brands hareketten ayrıldıktan yıllar sonra,
formlar renk sayesinde gizemli bulutlara, nebulalara
to distance themselves from Cobra. While Brands
de, Nietzsche’nin dediği gibi, “yüzeyde, katmanda,
deride cesurca durup görünüşe tapınmak, formlara,
Brands and Rooskens, who had both abandoned
felt drawn to the non-dogmatic and spontaneous
the Cobra movement, joined the new abstract
nature of the Cobra painters, he was quite a solitary
artists’ group Creation in 1950. The sense of affinity
artist compared to them, less critical of society and
existing with other groups is borne out by the fact
more meditative by nature. Throughout his life he
that, as well as Creation, Brands and Rooskens were
drew inspiration and comfort from the cosmos, stars
also involved with Vrij Beelden (Free Creation) and
and planets, light years and spiral galaxies as well as
Cobra. In 1950 this led to a close collaboration
black magic. In the words of Nietzsche, Brands had
with Creation’s founders, the Amsterdam painters
‘that courageous pessimism which is the opposite
Willy Boers and Ger Gerrits, when all four worked
of an idealistic mendaciousness.’1 There is always a
jointly on two large abstract wall panels for the R.K.
touch of the cosmos in his paintings. Brands’ credo
ambachtsschool Don Bosco, a technical school in
was ‘panta rhei’, the ‘everything flows’ of the ancient
Amsterdam.
Greeks. Thanks to the colour, the forms flowed into
In the early 1950s, years after Brands had left the
mysterious clouds, nebula and snowflakes. Because,
movement, typical Cobra motifs began to appear
he believed, colour appeals almost exclusively to
in his work. He immersed himself in the world of
an intuitive feeling, forms always had to remain
children’s drawings and, inspired by Constant and
secondary.
Pedersen, painted children with large heads, fishes,
Brands was fascinated with primitive cultures
houses, boats and mythological symbols in a lyrical
from a very early age. In 1947 he made a series of
sweeping style. These convey an atmosphere of
‘primitive’ masks. As an extension of this interest, he
vagueness typical of his entire body of work. After
collected authentic folk music and ritualistic objects.
1960s, when his work became entirely abstract, he
After the war he was an ardent collector of American
expanded on this mood using transparent orange,
jazz music and spirituals, inspired by Karel Appel’s
white, yellow, bright green and light blue to make
enthusiasm for jazz.
increasingly larger canvases. Brands understood
116
18.06.2012 23:23
tonlara, sözcüklere, görünüşün tüm Olimpos’una
inanmak” gerekiyordu.2 Sanatın Dionisosvari
derinliklerini hissedebildiğinden, Brands’da mitlerin
gerçekliği vardı. Onun ustalığı işte burada yatar.
Amsterdam’da 1939’da açtığı ilk bireysel
sergiden sonra birçok ulusal ve uluslararası
bireysel sergiler açtı ve grup sergilerinde yer aldı.
Hollanda’da 1946’dan sonra “Genç Ressamlar” ve
“Yeni Akımlar” gibi savaş sonrası dönemin en önemli
sergilerine, Vrij Beelden, Creation ve Liga Nieuw
Beelden gruplarının düzenlediklerinin yanı sıra
Paris’te Salon des Réalités Nouvelles’e katıldı.
1
Friedrich Nietzsche, The Case of Wagner ve Nietzsche contra
Wagner, İngilizce çeviri, notlar ve öndeyiş: Walter Kaufmann,
The Modern Library, New York, 2000, s. 83. Özgün başlık: Der Fall
Wagner 1888; Nietzsche contra Wagner, 1889.
2
Age., s. 92.
life. For that it was necessary, as Nietzsche put it,
to: ‘stop courageously at the surface, the fold, the
skin, to adore appearance, to believe in forms, tones,
words, in the whole Olympus of appearance.’2 Since
he was not lacking in feeling for the Dionysian depth
of art, Brands possessed the truth of the myth. And
herein lies his masterly quality.
After his first solo exhibition in Amsterdam
in 1939, Brands had numerous national and
international solo and group shows. From 1946
he took part in the most important post-war
Dutch exhibitions like ‘Young Painters’ and ‘New
Movements’, those organised by the Vrij Beelden,
Creation and Liga Nieuw Beelden artists’ groups as
well as the Salon des Réalités Nouvelles in Paris.
1
Friedrich Nietzsche, The Case of Wagner and Nietzsche contra
Wagner, English translation, notes and epilogue by Walter Kaufmann,
The Modern Library, New York, 2000, p. 83. Original title: Der Fall
2
Ibid., p. 92.
117
18.06.2012 23:23
Constant (Anton Nieuwenhuys)
savaş açmaya karar verdiler; burjuva natüralizmi,
Hollandalı ressam, heykeltıraş ve kültür kuramcısı
karamsar sürrealizm ve özellikle bunlardan
Amsterdam 1920 – Utrecht 2005
doğan kısır soyut estetizm gibi görüşlerin yeni
—
yaratıcılık biçimlerinin gelişmesini engellediğini
Kendi seçtiği sanatçı adıyla Constant
düşünüyorlardı. Daha sonra Eugène Brands ile
Amsterdam’daki El Sanatları Okulu (1939-1940) ile
Jan Elburg, Lucebert ve Gerrit Kouwenaar adlı
Rijksacademie’ye (1940-1942) devam etti. İkinci
şairlerin katıldığı Deneysel Grup Kopenhag ve
Dünya Savaşı sırasında dışavurumcu manzaralar
Paris’teki deneysel gruplarla yakın ilişki kurmuştu.
yaptı, 1945’ten sonra Picasso ile Braque’ın etkisiyle
Nedeni, daha etkili olabilmek için uluslararası
kübist deneylere girişti. Miró’nun Paris’teki 1946
düzeyde hep birlikte mücadele etmekti. Constant
sergisinde Danimarkalı ressam Asger Jorn ile
grubun kuramcısıydı. Grubun dergisi Reflex’in ilk
tanıştı. Onu derinden etkileyen bu olaydan sonra,
sayısında, 1948’de kendi imzasıyla yayınlanan ve
son derece ustaca, rengârenk bir fırçayla özellikle
daha sonra ünlenen “Manifesto”da güçlü ve açık
hayvan biçiminde mitolojik iblisler, şaşırtıcı
seçik bir özet veriyordu: “Bundan sonra eski biçimci
yaratıklar resmetti. Karel Appel ile Corneille 1947’de,
dünya bütünüyle bir kenara itilmeli, halktan doğan
tam da başka bir sanat anlayışına yönelmişlerken,
namuslu bir sanat, basitçe özgür, spontan eylemin
Constant’ın resimlerini gördüler. Jean Dubuffet’nin
sonucu olan bir sanat yapılmalı. Başka bir deyişle, bu
çalışmalarını, akıl hastalarının sanatını, Paul Klee’yi,
kısıtlanmamış özgürlükten elde edilecek deneyden
sürrealizmi, Jean Miró’yu biliyorlardı. Constant’la
yeni yaratıcılığın bağlı olacağı yasalar türetilecektir.”
tanışmaları Hollanda Deneysel Grubu’nun 16
Constant’ın bütün yaşamı boyunca sanat ve
Temmuz 1948’de kurulmasıyla sonuçlanacak
toplum üzerine dile getirdiği iletiyi Nietzsche
bir yakınlık doğurdu. Anton Rooskens, Theo
yerinde sözcüklerle şöyle ifade eder: “... Kimse
Wolvecamp ve Constant’ın kardeşi Jan’la birlikte
sanatın yakında yeniden doğacağına olan inancımızı
güçlerini birleştirip eskimiş estetik görüşlere karşı
boşa çıkarmaya çalışmasın, çünkü sanat ruhunun
Constant (Anton Nieuwenhuys)
Constant’s brother Jan, they joined forces in the fight
Dutch painter, sculptor and cultural theorist
against antiquated aesthetic views, which they felt
Amsterdam 1920 – Utrecht 2005
impeded the development of a new form of creativity.
—
Here they had bourgeois naturalism, pessimistic
Constant (his chosen artistic name) attended the Arts
Surrealism and, arising out of this, sterile abstract
and Crafts School (1939-1940) and the Rijksacademie
aestheticism particularly in mind. The Experimental
(1940-1942), both in Amsterdam. During the Second
Group, with which Eugène Brands and the poets Jan
World War he painted expressionist landscapes, and
Elburg, Lucebert and Gerrit Kouwenaar later became
after 1945 experimented with the Cubist influences
involved, worked closely with experimental groups
of Picasso and Braque. In 1946, at an exhibition of
in Copenhagen and Paris. This was in order to wage
Miró in Paris, Constant met the Danish painter Asger
battle jointly on an international level in order to
Jorn. This was to have a profound impact on him.
be more effective. Constant set himself up as the
Following this meeting, he painted mythical demons,
theorist. In his signed and later famous ‘Manifesto’,
especially animals, but also amazing creatures in
which appeared in 1948 in the first issue of their
a colourful, expressive and extremely subtle hand.
journal Reflex, he gave a powerfully worded and
Karel Appel and Corneille saw this work in 1947 at
lucid summary: ‘From now on the entire old formalist
a time when their own creativity was undergoing
world has to be set aside, there has to be honest art
a turnaround. They had become acquainted with
made which comes from the people, an art which
the work of Jean Dubuffet, the art of the mentally
is simply the result of free, spontaneous activity. In
ill, the work of Paul Klee, Surrealism and Joan Miró.
other words, out of the experience gained in this state
When they met Constant in late 1947 they instantly
of unrestricted freedom the laws will be derived to
felt a solidarity, which led to the founding of the
which the new creativity will adhere.’
Experimental Group in Holland on 16 July 1948.
Along with Anton Rooskens, Theo Wolvecamp and
Constant
Nietzsche aptly expresses the message that
Constant articulated throughout his entire life on
118
18.06.2012 23:23
ve savaş teması onda bir saplantıya dönüştü:
umudunu bize yalnızca bu inanç veriyor. Çağdaş
Şiddet, korku, yıkım dolu bir dünya birkaç yıl
kültürün perişanlığı ve bitmişliği karşısında gelecek
boyunca bütün işlerine egemen oldu. Mahvolmuş
hakkında teselli veren beklentileri başka ne
bir dünyadaki çaresiz insanlar, kırık tekerlekler
uyandırabilir?”1 Deneyselciler hem yeni toplumun
ve öylece bırakılmış merdivenler gibi öğelerin
yapısı hem de sanata yeni yaklaşımın materyalist bir
yer aldığı, koyu, ciddi renklerle oluşturulmuş
temele oturması gerektiği konusunda hemfikirdi.
görüntülerdi bunlar. Constant’ın tutkuyla yeni
Yeni sanatın düsturu, yaratı sürecinde malzemenin
bir dünya arayışı Nietzsche’nin sözcükleriyle
kendisine de bir rol biçildiği anlamına geliyordu.
şöyledir: “Hayır, kurtulmuş olan bizler hâlâ sanata
Appel ve Corneille ile birlikte Constant da 8
ihtiyaç duyuyorsak, bu başka bir sanattır: bulutsuz
Kasım 1948’de, Paris’te yapılan “Avangard Sanat
gökyüzünü saf alev gibi yalayan, alaycı, hafif, uçucu,
Üzerine Uluslararası Belge Merkezi” konusundaki
tanrısalca yapay bir sanat.”2
konferansta Hollanda Deneysel Grubu’nu temsil
1952’de, Constant’ın korku ve yıkım fırtınası
etti. Ne var ki, bir anlaşmazlık yüzünden Danimarka,
dindiğinde, kompozisyonlarında son derece
Belçika ve Hollandalılar bir gün sonra kendi
sadeleştirilmiş formlar ve renkler öne çıkmaya
uluslararası deneysel gruplarını Fransızlar olmadan
başladı; arada sırada bir simge ya da figürü
kurmaya karar verdiler. Kobra doğmuştu.
muazzam genişlikte bir renk alanının içine
Appel gibi Constant da Kobra yıllarında
yerleştiriyor, böylece bir sükûnet etkisi yaratıyordu.
Aynı yıl bir Londra gezisinde uzamsal sorunlarla
esinlenmişti. Tipik çalışmalarında renk alanlarında
ilgili ilk desenlerini yaptı. Amsterdam’a dönünce
yalın bir lirik güç, zengin tonlarda dolaysız,
mimarlıkla ilgilendi. 1953’ten itibaren “Yeni Babil”
dışavurumcu fırça darbeleri görülür; sanatçı
adını verdiği planlı kentsel ve toplumsal ütopya için
böylece insan, hayvan ve bitki dünyasının trajedisini
deneysel uzamsal konstrüksiyonlar geliştirdi; bu,
dile getirir. Constant 1950’de Paris’e yerleşti
emekten özgürleşmiş homo ludens’in (oyunbaz
art and society: ‘… Let no one try to blight our faith
expressive brushwork in exuberant hues, with which
in a yet-impending rebirth of art, for this alone
he invoked an expression of tragedy in a world of
gives us hope for a renovation and purification of
people, animals and plants. In 1950 Constant settled
the artistic spirit through the magic fire of creation.
in Paris and became obsessed with the theme of
What else could we name that might awaken any
war: a world of terror, fear and destruction began to
comforting expectations for the future in the midst
dominate his work for a few years. Visions in sombre
of the desolation and exhaustion of contemporary
colours appear of a destroyed world with helpless
culture?’ The experimentalists clearly agreed about
people and elements like broken wheels and forlorn
the materialistic basis for both the structure of a
ladders. Constant’s fervent longing for a new world
new society and the new approach to art. The new
is described by Nietzsche as: ‘No, if we who have
artistic credo meant that in the creative process a
recovered still need art, it is another kind of art – a
role was assigned to the material itself.
mocking, light, fleeting, divinely artificial art, which,
Along with Appel and Corneille, Constant
represented the Dutch Experimental Group at
like a pure flame, licks into unclouded skies’.2
In 1952, when Constant’s squall of fear and
the Paris conference ‘Centre International de
destruction had subsided, compositions were created
Documentation sur l’Art d’Avant-garde’ on 8
with immense simplifications of forms and colours
November 1948. Due to a disagreement, however,
in which an occasional symbol or figure acquired a
the Danes, Belgians and Dutch decided a day later
calming effect by being placed in a large expanse
to set up their own international experimental group
of colour. During a London stay in the same year,
without the French. Cobra was born.
he created his initial designs relating to spatial
Constant, like Appel, was inspired by children’s
gerçekleştirdiği eserlerinde çocuk resimlerinden
1
yaratının büyülü ateşinde yenileneceği ve arınacağı
issues. After returning to Amsterdam, Constant
drawings in his work during the Cobra years.
studied architecture. From 1953 on, he developed
Typical of his work is the elementary lyrical force
experimental spatial constructions for his planned
of his areas of colour and the directness of the
urban and social Utopia called ‘New Babylon’, an ideal
119
18.06.2012 23:23
insanın) yaratıcılığını geliştirebileceği ideal bir
kentti. Bu proje aracılığıyla Jorn’un yeni uluslararası
avangard akımları l’Internationale Situationniste
(IS) ve Mouvement International pour un Bauhaus
Imaginiste (MIBI) ile yakınlık kurdu. Constant bir
göçebe kenti olan “Yeni Babil” vizyonuna 1970’lerin
başına kadar taşbaskılar, oymabaskılar, guvaşlar,
yağlıboyalar ve yerleştirmelerle somut bir form
verdi. Daha sonra yine yağlıboyalara, suluboyalara
ve çizimlere döndü; bu kez büyük Avrupa resim
geleneği onun esas esin kaynağıydı.
Constant ilk bireysel sergisini Amsterdam’da,
1947’de açmıştı. Daha sonra sayısız ulusal ve
uluslararası bireysel sergiler düzenledi ve grup
sergilerine katıldı. Çalışmaları dünya çapında
tanınmaktadır ve birçok koleksiyona yayılmıştır.
1
Pessimism, İngilizce çeviri, notlar ve öndeyiş: Walter Kaufmann, The
Modern Library, New York, 2000, s. 123. Özgün başlık: Die Geburt der
Tragödie. Oder: Griechenthum und Pessimismus, 1886.
Friedrich Nietzsche, The Case of Wagner ve Nietzsche contra
2
city in which people, the homo ludens (playful man),
liberated from labour, would be able to allow their
creative abilities to flourish. This project brought him
in close contact with Jorn’s new international avantgarde movements, l’Internationale Situationniste
(IS) and Mouvement International pour un Bauhaus
Imaginiste (MIBI). Constant gave concrete form
to his vision of the nomadic city of ‘New Babylon’
in lithographs, etchings, gouaches, paintings and
installations up until the early 1970s. He then focused
again on paintings, watercolours and drawings in
which the great European painting tradition served as
a dominant inspirational source.
Constant had his first solo exhibition in
Amsterdam (1947) and since then has had
numerous national and international solo and
group exhibitions. His work is known and spread
throughout the world.
1
2
120
18.06.2012 23:23
kısmen de olsa etkilenerek hayali figürler yapmaya
Hollandalı ressam ve şair
yapıtlarını, sürrealist şairlerin yazılarını keşfetmiş,
Liège 1922 – Paris 2010
ressam Jacques Doucet ile tanışmıştı. Gördüklerinin
—
etkisi altında imgelemden çalışmaya başladı
Liège’de (Belçika) doğan Corneille’in ebeveyni
ve efsaneler resmetti. 1947’de kraliyet sarayı
Hollandalıydı. Haarlem’de 1937’de ticari çizim
bahçeleriyle yüz yüze gelişini lirik şiirlere döktü;
dersleri, Amsterdam’da 1940-1943 arasında
savaşta mahvolan bu bahçeler muhteşem bir
Rijksacademie’de çizim dersi aldı. Akademide Karel
görünüm arzediyordu. “Bizi tir tir titreten, içimizi
Appel ile tanıştı. Akademi ona hiç çekici gelmiyordu;
garip bir coşkuyla dolduran, deniz kadar güçlü
kendi deyimiyle (klasik heykellerin) “beyaz giysi
şahane bir ritim... Bu ritmi resme dökebilen tek
kıvrımlarını” kopya etmenin bir yararını görmüyordu.
ressam Van Gogh... ve şimdi bu saf görüntüden
Orada herhangi bir şey öğrenmediğini hissetmişti:
kurtulmamız çok zor. Her şeyi düzlemler ve lekeler
“Biz deneysel ressamlardık, önemli olan deneyler
olarak gören Cézanne’ın ve yeni kompozisyonların
yapmaktı, güzel, pürüzsüz, dikkatle yapılmış
önünü açan Picasso’nun mirası da bizimle.” Saray
tablolar değil. Hayır, gerçekten yapılması gereken
kalıntılarının çıplak, sert çizgileri ile bahçelerindeki
yaratıcı bir happening idi.” Corneille resim yapmayı
yeşilliğin yumuşak, yuvarlak çizgileri arasındaki zıtlık
kendi kendine öğrendi. Savaştan sonra Appel ile
Corneille’i çok etkilemişti.
gittiği Limburg’da Picasso, Matisse ve Paris Okulu
başlamıştı. Budapeşte’de Paul Klee, Miró’nun
Budapeşte gezisi görsel algısını etkilemeyi
sürdürüyordu. Aynı şekilde, Karel Appel ile Paris’e
sanat dosyaları sattılar. Bu sanatçıların çalışmalarına
gidişi ve Danimarkalı ressamlar Asger Jorn ve
etkisi belirgindi, ama uzun sürmedi. 1947’de,
Carl-Henning Pedersen’in yapıtlarını görüşü son
Kobra’dan önce, Corneille bir Budapeşte gezisinde
derece önemliydi. Mitler yaratan Danimarkalıların
gördüğü coşkun, capcanlı çocuk resimlerinden
çalışmalarındaki kuşlar onda özellikle derin bir
Corneille
(Guillaume Cornelis van Beverloo)
with ebullient and vibrant forms, during a stay in
Dutch painter and poet
Klee, Miró and the writings of the Surrealist poets
Liège 1922 – Paris 2010
and had met the painter Jacques Doucet. Under
—
the influence of these impressions, Corneille began
Born of Dutch parents in Liège (Belgium), Corneille
working from his imagination and painting myths.
took commercial drawing classes in Haarlem in
In 1947 he wrote in lyrical terms about coming
1937 and a course in drawing at the Rijksacademie,
face to face with the royal palace gardens, whose
Amsterdam from 1940 – 1943, where he met Karel
war-devastated appearance provided a wonderful
Appel. The Academy held no appeal for him, as
spectacle. ‘A splendid rhythm, as powerful as the
he did not see any benefit in copying, as he put it,
sea, that makes us tremble and fills us with a strange
‘white drapery’ (of the classic plaster statues). He
exaltation… Van Gogh is the only painter to have
felt he was not able to learn anything there: ‘We
depicted this rhythm…and now it is difficult for us
were experimental painters, it was experimentation
to break free of his pure vision. On us also rests the
that mattered, not the beautifully sleek, carefully
legacy of Cézanne, who saw everything in terms of
done painting. No, it was really about the creative
planes and blotches, and of Picasso who paved the
happening’. Corneille was self-taught as a painter.
way for new compositions’. Corneille was captivated
After the war he travelled with Appel to Limburg,
by the contrasts between the stark and severe lines
where they sold small folders of art reproductions
of the palace ruins and the supple, round, swirling
by Picasso, Matisse and painters of the School of
lines of its vegetation.
Budapest. There he had discovered the work of Paul
ressamlarının reprodüksiyonlarını içeren küçük
Paris. The influence of these artists on their work
Corneille
Corneille
The visit to Budapest continued to influence
was obvious, but short-lived. In 1947, even before
his visual perception. Likewise his visit with Karel
Cobra, Corneille had already developed his mythical
Appel to Paris and encountering the work of the
figuration, partly inspired by children’s drawings
Danish painters Asger Jorn and Carl-Henning
121
18.06.2012 23:23
iz bırakmıştı. Bir yıl sonra Danimarkalıların masal
resim yapmasına yol açacaktı. Bu resimlerde
dünyası Corneille’in tablolarında da ortaya çıktı.
yoğun ve öz formlar, zıt renkler kullanarak sıcaktan
Kuşlar, balıklar ve masal yaratıkları hayali bir uzamda
kavrulmuş Afrika toprağı ve kentlerinin kuş bakışı
uçuşup duruyordu. Corneille için dönem birbirinden
görünümlerini yapmıştı.
değişik konular, formlar ve renklerle çizmenin
yapısının yanı sıra göçebe halkların geometrik
dönemiydi. 1947’den itibaren baskılar, birleştirmeler,
desenleri de onu çarpmıştı. Erken dönem
kolajlar yaptı, Danimarka’da ilk toplu çalışmasını
resimlerinde yer alan hayali yaratıklar 1960’ların
yarattı. 1948’de Amsterdam’daki Paul Klee sergisinde
sonunda yeniden ortaya çıktı. Dünyanın ihtişamı
Constant ile tanıştı. Sergiyi gezdikten sonra hemen
sürekli tekrarlanan bir motif olsa da, artık kadın
Klee’nin adımlarını izlemeye karar verdi ve Tunus’a
bedeni biçimini almıştı; yanındaki ya da başındaki
gitti. Tunus’ta kendine özgü kum kahverengisi ve yaz
kuş hareketin, daha doğrusu hareketin verdiği
kırmızısı renklerde spontan çalışmalar yaptı.
katıksız neşenin eksizsiz bir imgesini temsil
Corneille 1948 Temmuzunda Appel ve
Constant ile birlikte Hollanda Deneysel Grubu’nu
etmekteydi. Efsanevi figürler yine belirmişti.
Corneille 1948’den beri Danimarka, İsveç,
kurdu; daha sonra onlara başka Hollandalı
Cezayir, Kuzey ve Orta Afrika, Hollanda Antilleri,
ressamlar ve birkaç şair de katıldı. Üç Hollandalı
Brezilya, Küba, Meksika ve ABD gibi birçok
o yıl Paris’te Danimarkalı ve Belçikalı ressamlarla
ülkeyi ziyaret etti. İtalya’da (Albisola) seramikle
birlikte Kobra’yı kurdular. Corneille 1949’da,
uğraştı, İspanya’da ışık ve renkle deneyler yaptı.
Amsterdam Stedelijk Müzesi’ndeki ilk Kobra
Hayalgücünün ürünü güneş tapınaklarıyla, gümrah
sergisiyle aynı anda çıkan Kobra dergisinin
yeşilliklerle ve dünya kültürlerinin izleriyle dünyayı
dördüncü sayısına da katkıda bulundu.
fethetti.
Sanatçı 1950’de Paris’e yerleştikten hemen
Cezayir’de primitif sanatın temel ve tensel
ve resmetmenin farklı yollarıyla deneyler yapma
Corneille’in güçlü görselliğinin doğurduğu
sonra Büyük Sahra’ya gitti; bu gezi bir dizi soyut
efsaneyi Nietzsche’nin sözcükleriyle şöyle
Pedersen was hugely significant. The birds in the
on the fourth issue of the Cobra magazine that
works of the myth-creating Danes made a particular
appeared in 1949 to coincide with the first Cobra
impression. One year later the Danes’ world of
exhibition at the Stedelijk Museum, Amsterdam.
fables emerged in Corneille’s paintings. Birds, fish
In 1950 the artist settled permanently in Paris
and fairytale creatures flew spontaneously around
and shortly afterwards travelled to the Sahara, which
in an imaginary space. For Corneille it was a time of
quickly led to a series of abstract paintings. In these
experimenting with a great variety of subject matter,
he painted bird’s-eye views of the scorched African
forms and colours, and with diverse ways of drawing
earth and local cities using compact forms and
and painting. From 1947 on he made prints, collages
highly contrasting colours.
and assemblages and in Denmark created his first
collection of work.
Corneille met Constant in 1948 at Paul Klee’s
In Algeria he was struck by the basic and
sensual nature of primitive art as well as the
geometric decorations of the nomadic peoples.
exhibition in Amsterdam. After visiting the exhibition,
The late 1960s saw a revival of the mythical aspect
Corneille immediately decided to follow in Klee’s
of his early period. Although the sumptuous world
footsteps and headed for Tunisia, where he made
remained a recurring motif, it now took the shape
spontaneous works in his signature sandy brown
of a female body, with a bird next to or above as
and summer red colours.
the consummate image of movement, or rather the
In July 1948, Corneille, joined by Appel and
Constant, founded the Experimental Group in
sheer joy of movement. The figuration had become
mythological again.
Holland in which they were later joined by other
Since 1948 Corneille has travelled widely – to
Dutch painters and a handful of poets. Later that
Denmark, Sweden, Algeria, North and Central Africa,
same year in Paris the three Dutchmen, together
the Dutch Antilles, Brazil, Cuba, Mexico and the US
with Danish and Belgian painters, became co-
among other countries. In Italy he made ceramics
founders of Cobra. Corneille also collaborated
(Albisola) and in Spain experimented with light and
122
18.06.2012 23:23
tanımlayabiliriz: [Bu efsanenin içinde] “... sanki her
şeyi biliriz, bildiğimiz için yüceliriz, sanki görme
yetimiz artık yalnızca yüzeyde bir yeti değildir, içlere
nüfuz eder; bu sanatın yardımıyla sanki iradenin
dalgalarını, güdülerin çelişkisini ve tutkuların selini
önümüzde görüveririz, kanlı canlı hareket eden
çizgiler ve figürler kalabalığı benzeri tensel bir
görüntüdür bu ve bilinçaltındaki duyguların en narin
sırlarına dalabileceğimizi hissederiz.”1
Sanatçının uluslararası çapta ün kazanan
çalışmaları birçok koleksiyonda yer almakta ve
dünyanın her köşesinde sergilenmektedir.
1
Pessimism, İngilizce çeviri, notlar ve öndeyiş: Walter Kaufmann,
The Modern Library, New York, 2000, s. 130. Özgün başlık: Die Geburt
der Tragödie. Oder: Griechenthum und Pessimismus, 1886.
colour. He conquered the world with his inspired
imagination of sun temples, luxuriant vegetation and
influences from world cultures.
Corneille’s powerful visual capacity produced a
myth in which, as Nietzsche put it: ‘… we feel exalted
to a kind of omniscience, as if our visual faculty were
no longer merely a surface faculty but capable of
penetrating into the interior, and as if we now see
before us with the aid of this art, the waves of the
will, the conflict of motives, and the swelling flood
of the passions, sensuously visible, as it were, like a
multitude of vividly moving lines and figures; and we
feel we could dip into the most delicate secrets of
unconscious emotions’.1
He acquired international acclaim for his work
that is included in many collections and shown all
over the world.
1
123
18.06.2012 23:23
Henry Heerup
dünyasını kendiliğinden yaratmıştı; bu dünyada
Danimarkalı heykeltıraş, ressam ve şarkı sözü yazarı
ilkel halkların sanatında ve çocukların yaptığı
Kopenhag 1907 – Vanløse 1993
resimlerde olduğu gibi efsanevi figürler, doğum,
—
aşk, ölüm ve doğurganlık motifleri yer alıyordu.
Heerup Danimarkalı sanatçıların kurduğu ve
Özellikle son derece simgesel tabloları, Constant’ın
Kobra’ya katılacak olan Linien ve Høst gruplarının
manifestosunda tanımladıklarına benzer: “Ancak
en yaşlı üyesiydi. Kopenhag Akademisi’nde resim ve
halk sanatı, yalnızca yaşamı ifade etme yolundaki
heykel dersleri aldı ve ilk sergisini burada, 1929’da
doğal ve dolayısıyla genel bir dürtüyle beslenir.
açtı. 1930’larda granit heykellerin yanı sıra çöpe
Daha önceki estetik bakış açılarının sunduğu
atılmış malzemeden açıkça Dada ve sürrealizm
problemi çözmeyen, dışavurumdan başka bir norm
etkisinde mizah dolu birleştirmeler yapıyordu.
tanımayan, içgüdünün esinlediğini o anda yaratan
1943-1949 arasında üyesi olduğu Høst
sayesinde Jorn ve Pedersen’in içinde yer aldığı
ifade etme niteliğini tam anlamıyla
Amsterdam (1949) ve Liège (1951) sergilerinde
hissedebilmesinden ileri gelir. Özellikle taş ve granit
büyük ilgi çekti. Ancak, Kobra’nın etrafında
heykellerinde ipeksi ya da kadifemsi bir şey vardır.
kopan fırtınaya ve basın yayın organlarında çıkan
Heerup’a göre taş doğanın “katı yumurtası”dır.
tartışmalara hiç yüz vermeyip kendi çalışmalarına
Michelangelo’nun mermerde yaptığı gibi, o da
yoğunlaşmayı tercih etti. Heerup Kobra konusunda
taşta gizli olan imgeyi özgürleştirir. Gerekiyorsa da
hep seyirci kaldığını hissediyordu. Kendini Kobra’yla
heykeli boyar.
Heerup’un deneysel ve spontan fantastik
görüyordu. Kobra grubu açısından, halk sanatına en
sanatı, soyut ile sürrealizmin birleşmesiyle
yakın duran Heerup’tu. Doğuştan halk sanatçısıydı
evrilen Danimarka resminin aldığı yeni yön
o. Bütün akademik kurallardan uzak bir hayal
doğrultusundaydı. Ya da Danimarka resminin
Henry Heerup
created a fantasy world, detached from any
Danish sculptor, painter and songwriter
academic rules, with mythical figures and motifs of
Copenhagen 1907 – Vanløse 1993
birth, love, death and fertility that are in keeping with
—
the art of primitive people and children’s drawings.
Heerup was the oldest member of the Danish artists
His highly symbolic paintings in particular are
groups Linien and Høst who were to participate in
similar to what Constant described in his manifesto:
Cobra. He attended painting and sculpture classes
“Folk art, however, is that expression of life which
at the Copenhagen Academy and had his first
is only nurtured by a natural and thereby general
exhibition there in 1929. By the 1930s, alongside
urge to express life. A form of art that doesn’t
granite sculptures, he was also making humorous
solve a problem posed by a prior existing aesthetic
assemblages from waste materials that are clearly
viewpoint and doesn’t recognise any other norm
influenced by Dada and Surrealism.
than expressivity, but spontaneously creates what
Through Høst, of which he was a member from
1943 to 1949, he came into contact with Jorn and
intuition inspires.”
Heerup’s oeuvre is characterised by a perfect
Pedersen’s group around Helhesten and Cobra.
feeling for the expressive quality of materials. His
His work drew wide attention at the exhibitions in
stone and granite sculptures in particular have
Amsterdam (1949) and Liège (1951). However, he did
something silk-like or velvety about them. For him
not involve himself with all the publicity and furore
stone was the ‘hardboiled egg’ of nature. Just as
around Cobra, preferring to concentrate on his own
Michelangelo did with marble, he liberated the
work. Heerup always felt an onlooker in relation to
image that lay hidden in the stone. And the sculpture
Cobra. But it was more Cobra that recognised itself
was also painted when required.
in Heerup than Heerup in Cobra. For the Cobra
Henry Heerup
Heerup’un yapıtlarının özelliği, malzemenin
Helhesten ve Kobra ile temas kurdu. Çalışmaları
tanımlamıyor, daha ziyade Kobra kendini Heerup’ta
bir sanat biçimidir.”
Heerup’s experimental and spontaneous
group, Heerup was the most closely connected to
fantastic art was in keeping with the new direction
folk art. He was a born folk artist. He spontaneously
of Danish painting, which evolved out of a coming
124
18.06.2012 23:23
savunucusu sanatçı Ejler Bille’nin sözleriyle
tanımlanabilir: “Sanat yeni bir şey yaratmak
ister, sonuç yaşayan bir şey olmalıdır, daha önce
görülmemiş, heyecan verici, teşvik edici yeni bir
güzelliğin imgesi... kendi içinde bir gerçeklik olan
ve başka herhangi bir şeye benzemek istemeyen bir
şey.” İşte bu sözler Heerup’un tam bir özetidir.
Heerup’un yapıtları 1936, 1962 ve 1972
Venedik bienallerinde sergilendi, ayrıca özellikle
Danimarka’da birçok sergi açtı.
together of abstraction and Surrealism. Or as its
Danish advocate, the artist Ejler Bille put it: “Art
wants to create something new, the result has to
be a living thing, an image of a new unprecedented
beauty that excites and stimulates... which is a reality
in itself and doesn’t want to resemble anything else”.
This epitomises Heerup completely.
Heerup’s work was shown at the Venice
Biennale in 1936, 1962 and 1972 and he had various
exhibitions, especially in Denmark.
125
18.06.2012 23:23
Asger Jorn
yaşama komuta edebilmek için ... aklın gücünden
(1945’e kadar Asger Oluf Jørgensen)
kaçmak.” Bu arayış yalnızca malzemeyle deneyler
Danimarkalı ressam, seramik sanatçısı ve sanat
yapmak anlamına gelmiyordu, aynı zamanda
felsefecisi
geleneksel sanat biçimlerinin güvenli sularından
Vejrum 1914 – Aarhus 1973
uzaklaşmak demekti. Aklın özgürlüğünün bu mutlak
—
formu sanat kavramında kökten bir dönüşümün
Jorn Danimarka resminin gelişmesinde benzersiz
yolunu açtı. Jorn bu kavramı yaşama, doğanın
bir rol oynamıştı. Çalışmaları, sanat kuramları,
evrensel yasalarına, topluma, düşünceye ve
denemeleriyle Kobra’nın arkasındaki yol gösteren
insanoğlunun dünyadaki konumuna da uyguladı.
ve esin veren güçtü. Sürrealist automatisme
Böylece sanat kavramına Marksist diyalektik
(kendiliğinden, anında gelişen resim) ilkelerini
materyalizm felsefesine dayalı felsefi-sosyal bir
kuzey efsanelerinin dünyasıyla birleştirmenin
boyut kazandırdı ve Batı toplumunda sanatçının
yolunu bulmuştu. Jorn, Høst adlı Danimarkalı
rolü hakkında devrimci fikirler sergiledi.
“spontan” sanatçılar grubunun içindeydi; diğer
Jorn’un özgür, dışavurumcu bir resim üslubuna
üyeler arasında Egill Jacobsen, Ejler Bille, Richard
doğru gelişimi kolay olmadı. Portre ve manzara
Mortensen ve Carl-Henning Pedersen vardı. II.
ressamı olarak işe başlamıştı. Kübizm, Bauhaus,
Dünya Savaşı sırasında Avrupa’nın belli başlı sanat
Dada, Wassily Kandinsky ve Paris’te Ferdinand Léger
merkezlerinden kopuk kalan bu grup deneysel bir
ve Le Corbusier’nin etkisiyle 1934’ten itibaren soyut
sanat biçimi geliştirdi; bu biçimde sanatçı yaşamın
resme döndü. 1935’te Linien (Danimarka’daki soyut
gerçekliğini özgür ifade yoluyla aktarabilmenin
sürrealist sanatçılar grubu) ile temas kurduktan
yollarını arıyordu. Jorn şöyle demişti: “Deney
sonra André Breton önderliğinde Paris’te oluşan
alanımızda, duygularımızı hemen o anda, aklımızın
uluslararası sürrealizm hareketinin izinden gitti.
herhangi bir biçimde onları denetim altına almasına
1922-1969 arasında faal olan hareket, Marksist
izin vermeden ifade etmeye çalışıyoruz. Hedefimiz
idealizmi nedeniyle Kobra için son derece
Asger Jorn
be in command of life’. This research did not only
(Until 1945 Asger Oluf Jørgensen)
mean working with material in an experimental way,
Danish painter, ceramic artist and art philosopher
but mainly involved stripping away the security of
Vejrum 1914 – Aarhus 1973
traditional art forms. This absolute form of mental
—
freedom cleared the path for a radical extension of
Jorn played a unique part in the development of
the concept of art. Jorn also applied this concept
Danish painting. With his work, his theories and his
to life, the universal laws of nature, society, thought
essays on art philosophy, he was a commanding
and man’s position in the world. In so doing he gave
and inspirational driving force behind Cobra. He
the concept of art a philosophical-social dimension,
found a way to unite the principles of Surrealist
based on the Marxist philosophy of dialectic
‘automatisme’ (spontaneous painting) with the
materialism, and paraded revolutionary ideas about
world of Nordic myths. Jorn belonged to a group
the role of the artist in Western society.
of Danish ‘spontaneous’ artists called Høst, other
Asger Jorn
Jorn’s development towards a free expressive
members included Egill Jacobsen, Ejler Bille, Richard
style of painting advanced with difficulty. He began
Mortensen and Carl-Henning Pedersen. During
as a portrait and landscape painter. From 1934 on he
World War II, when they were cut off from the major
became a convert to abstract painting, influenced
European art centres, this group of artists developed
by Cubism, Bauhaus, Dada, Wassily Kandinsky and
an experimental form of art in which they explored
in Paris by Ferdinand Léger and Le Corbusier. His
the possible ways in which the artist could convey
contact with Linien (Danish society of abstract
the reality of life by means of free expression. As
Surrealist artists) in 1935 brought him on the track
Jorn said: ‘In our experiment we try to express
of Surrealism, an international movement based in
feelings spontaneously without allowing reason to
Paris, led by the writer André Breton. The movement
take any measure of control over them. Our aim is
was active between 1922 and 1969 and was of
to escape from the power of reason… in order to
fundamental importance for Cobra due to its Marxist
126
18.06.2012 23:23
ressam Constant Nieuwenhuys ile tanışmasıyla
karşı güçlü bir direnç görülüyordu. Kobra sanatçıları
spontan ve mitlere dayalı bir resim diline geçişi
“otomatik” değil, spontan biçimde çalışıyorlar,
tamamlanmış oldu. Jorn, bu yeni sanatın alanını
bu da dışavurumcu bir üslubu ortaya çıkarıyordu.
uluslararası bir dergi yayınlayarak genişletme
Jorn’un 1938 civarında Egill Jacobsen’in
planına Constant’ı dahil etmeye çalıştı.
yapıtlarıyla tanışması, onun özgür dışavurumcu
Kobra döneminde, Edvard Munch’un yapıtlarına
resim üslubunun başlangıcı sayılır. Sanatçı,
gönderme yapan ağır formlar ve koyu renklerin
sürrealistlerden Hans Arp ve Max Ernst’in kullandığı
oluşturduğu yoğun dramatik bir üslupla resmetti.
otomatik yöntemden Miró ve Çin kaligrafisinin
1949’dan itibaren tablolarında kocaman gözlü ve
oyuncu spontanlığına geçerek bir süre sonra soyut
kafalı, çocuk çizgilerinin basitliğiyle resmedilmiş
sürrealist üsluba ulaştı; artık Paul Klee’nin şiirsel
efsanevi yaratıklar belirmeye başladı. 1950’lerin
fantezilerini hatırlatır biçimde, canlı renklerdeki
ortasında Jorn ona ün kazandıracak üslubu
çizgilerin iç içe geçtiği, spontan tarzda efsanevi
bulmuştu. Yırtıcı çizgiler, içinde şeytani karaltılar
figürler resmediyordu.
beliren trajik boya tabakalarına dönüşmüştü.
Jorn 1941’de Helhesten (Cehennem Atı)
Jorn sanatını insani gerçekliğin efsanelerdeki
çekirdeğine giden bir méthode de la recherche
grubu Høst’a katıldı. Ayrıca, Kobra’nın (1948)
(araştırma yöntemi) olarak adlandırıyor,
yanı sıra Mouvement International pour un
bu çekirdeğin ne olduğunu kendine göre
Bauhaus Imaginiste (MIBI, 1956) ve Internationale
resmediyordu. 1950’de Constant’a şunları yazmıştı:
Situationniste (IS, 1957-1969) hareketlerinin
“...hayalgücünü Bosch ve Bruegel’in o inanılmaz
kurucularından biriydi. Amsterdam (1949) ve Liège
resimleri gibilerini yapacak kadar genişleterek,
(1951) Kobra sergilerinde yer aldı ve 1949’da Kobra
ama sürrealist-natüralist bir dil değil, eski Amerika
dergisinin ilk sayısını yayınladı. Paris’te, 1946’da en
yerlilerinin, Vikinglerin, ilkel kabilelerin resim dilini
önemli Fransız sürrealist yazarlarla, ayrıca Hollandalı
kullanarak gerçeğe varılabilir. İnsanı bir hayvan
idealism, even though there was strong resistance
Dutch painter Constant Nieuwenhuys, his own
within the group to Surrealist ‘automatism’. The Cobra
breakthrough to a spontaneous and mythical
artists did not work ‘automatically’ but spontaneously
painting language was complete. Jorn tried to win
which resulted in an expressionist style. Jorn’s
Constant over to his plan to give this new art a
confrontation with work by Egill Jacobsen in around
broader base by publishing an international journal.
During the Cobra period Jorn painted in an
painting. Moving from the automatic method used
intensely dramatic style with heavy shapes and dark
by the Surrealists Hans Arp and Max Ernst, to the
colours that made reference to Edvard Munch’s
playful spontaneity of Miró and Chinese calligraphy,
work. From 1949 mythical creatures started to
he eventually arrived at an abstract Surrealist style
appear, with big eyes and heads, rendered with the
of painting in which mythical figures were painted
simplicity of a child’s drawing. In the mid-fifties
spontaneously in a vividly coloured interplay of lines
Jorn found the style that was to make him famous.
reminiscent of Paul Klee’s poetic fantasy.
Ferocious handling of line changed into a tragic
In 1941 Jorn set up the journal Helhesten (Hell’s
Horses) and in 1942 joined the Danish exhibition
association Høst. Moreover he was the joint-initiator
mass of paint from which shadowy demons loomed
out at the onlooker.
Jorn called his art méthode de la recherche
of Cobra (1948) along with Mouvement International
(method of research) into the mythical core of
pour un Bauhaus Imaginiste (MIBI, 1956) and the
human reality, and gave his representation of what
Internationale Situationniste (IS, 1957-1969). He took
this nucleus was. In 1950 he wrote to Constant:
part in the major Cobra exhibitions in Amsterdam
‘… you can only get through to the truth by using
(1949) and in Liège (1951), and produced the first
your imagination to go as far as making the most
issue of the Cobra journal in 1949.
incredible pictures as those painted by Bosch and
After his meeting in Paris in 1946 with the
most important French Surrealist writers and the
dergisini çıkardı, 1942’de Danimarka sergi
1938 marked the beginning of free expressive
önemliydi; ancak grupta sürrealist automatisme’e
Bruegel, but then by using a painterly language
like that of the old American Indians, Vikings and
127
18.06.2012 23:23
gibi betimlememeliyiz, tersine hayvan halindeki
portrelerimizi yapmalıyız.”
Nietzsche sanatta efsanelerin öneminin açık
seçik bir analizini yapmış, şu sonuca varmıştı: “...
efsaneler olmasa her kültür yaratıcılığının sağlıklı
doğal gücünü yitirir: kültürel hareketi ancak
efsanelerin belirlediği ufuk tamamlar ve birleştirir.
Hayalgücünü ve Apollonca düşleri amaçsızca
gezinmekten yalnızca efsaneler kurtarır.”1
Jorn yurdunda ve başka ülkelerde birçok
sergi açtı. Kendi yapıtlarının ve arkadaş olduğu
sanatçıların yaptığı çalışmaların birçoğunu
Silkeborg’daki Modern Sanat Müzesi’ne bağışladı.
Çalışmaları 1960’tan itibaren dünya çapında
tanındı, birçok müze ve özel koleksiyoncu
tarafından satın alındı.
1
primitives, not by employing a surrealist-naturalist
language. We must not depict man as an animal, but
we must portray ourselves as animals”.
Nietzsche made a clear-cut analysis of the
significance of the myth for art and his conclusion
was: ‘…Without myth every culture loses the healthy
natural power of its creativity: only a horizon defined
by myths completes and unifies a whole cultural
movement. Myth alone saves all the powers of the
imagination and of the Apollonian dream from their
aimless wanderings’.1
Jorn had many exhibitions at home and abroad.
He donated a great number of his own works, and
those painted by artists he was friendly with, to the
Museum of Modern Art in Silkeborg. From 1960 his
oeuvre became widely known, and many museums
and private collectors all over the world purchased
his work.
1
128
18.06.2012 23:23
Ernst ve Dubuffet’nin yanı sıra örnek aldığı belli
(Lubertus Jacobus Swaanswijk’in takma adı)
başlı kişiler arasında özellikle savaş öncesinin
Hollandalı şair, yazar ve ressam
Alman yazarı Tucholsky ile şair Hölderlin yer
Amsterdam 1924 – Alkmaar 1994
alıyordu. Lucebert’in geniş bir konu yelpazesi
—
vardı; ilk yıllarda Picasso üslubunda, bir öykünün
Lucebert’in resim ve edebiyat merakı çok erken
resmedildiği, daha edebi, gerçekçi çizimler ve
yaşta başladı. Henüz 12 yaşındayken karikatür
oymabaskılar yaptı. Birer toplum eleştirisi olan
çizip yazıyordu. Amsterdam Sanat ve Elsanatları
çizimleri, alaycı insan karikatürleri ve geç dönem
Okulu’na 1938’de başladı, ama altı ay sonra okulu
tablolarının dünyası bu kategoriye attir. 1949’dan
terk etti. Çizmeye, şiir yazmaya devam etti; resmi
itibaren çizimlerinde ve guvaşlarında özgün Kobra
kendi kendine öğrendi. II. Dünya Savaşı’ndan sonra
etkisi görülebilir. Benekler, kısa çizgiler, artılar ve
serbest sanatçı olmaya karar verip Lucebert adını
dairelerden oluşan bir yeraltı yapısının üzerine,
aldı (“Luce” İtalyanca ışık demektir). Deneysel şair
bilerek beceriksizce yapılmış çizgilerle ve çocuk
Gerrit Kouwenaar 1948’de Lucebert’in şiirlerini
resimlerinin sadeliğiyle, dış çizgileri güçlü, efsanevi
keşfederek onu Hollanda Deneysel Grubu’yla
melez yaratıklardan oluşan bütün bir Kobra
tanıştırdı. Şair 1949’da Amsterdam Stedelijk
dünyasını resmetmiştir.
Müzesi’ndeki Kobra sergisine katıldı, ama sonra
Lucebert
Lucebert
1951’e kadar resim sanatını, çizim ve şiiri
birleştirerek sözcük tabloları yapmıştı. Sonraları,
ömürlü olsa da Lucebert’in üzerinde büyük etki
şiir yazmanın yanı sıra kendi toplu şiirleri ve
yaratmıştı. Hareket onun deneysel sanatı ve sanatta
edebi yazıları için illüstrasyon ve kitap kapağı
özgürlüğü seçmesinde etkili oldu. Deneysel
yapmaya odaklandı. Çizimden hiç vazgeçmese de
resimleri ve elitist şiirlerinde yarattığı efsanelerin
yağlıboya resim yapmaya ancak 1956’da başladı.
temelinde insanların dünyası vardı; bu çalışmalar
1960’daki çizimleri Paul Klee’nin şiirsel renkli düşsel
edebi göndermelerle doluydu. Picasso, Klee,
kompozisyonlarını ya da Corneille’in çıplak çöl
Lucebert
charged with literary references. Aside from Picasso,
(pseudonym of Lubertus Jacobus Swaanswijk)
Klee, Ernst and Dubuffet, his major exemplars in
Dutch poet, writer and painter
particular were the German pre-war writer Tucholsky
Amsterdam 1924 – Alkmaar 1994
and the poet Hölderlin. Lucebert had a wealth of
—
subject matter at his finger tips and in his early period
Lucebert had a deep interest in painting and literature
made realistic drawings and prints in the style of
from an early age. As a boy of twelve, he wrote and
Picasso that were illustrative and more literary. The
illustrated his own cartoons. He attended Amsterdam’s
socially critical drawings and cartoon-like ironic visions
Art and Crafts School in 1938, but left after six months.
of people and the world of his later paintings belong
He continued to draw and write poetry and as a
to this category. From 1949 on, an original Cobra
painter was self-taught. After the Second World War he
influence can be seen in his drawings and gouaches. In
chose to become a free artist and changed his name
a deliberately clumsy execution of line, he drew onto
to Lucebert (‘Luce’ being the Italian word for light).
an underground structure of dots, dashes, crosses
In 1948 his poetry was discovered by the poet Gerrit
and circles the entire mythical Cobra world of hybrid
Kouwenaar, who introduced him to the Experimental
creatures, powerfully outlined, with the simplicity of
Group in Holland. He was represented by drawings
children’s drawing.
and poems at his first Cobra exhibition at the Stedelijk
Until 1951 he made word paintings – combining
Museum, Amsterdam in 1949, but afterwards left the
the art of painting, drawing and poetry. He subsequently
group. Although only involved for a short time with
concentrated on drawing illustrations and book covers
Cobra, it had a profound impact on Lucebert. The
for his own poetry collections and literary output as well
movement influenced him in his conviction to choose
as writing poems. Lucebert only began painting in oils in
experimental art and freedom in art. The myths he
1956, although he always continued to draw. His 1960
created in his experimental paintings and elitist poems
drawings recall the dreamlike compositions in poetic
were based on the world of people and liberally
colours of Paul Klee or the barren desert landscapes of
gruptan ayrıldı. Kobra’yla ilişkisi dolaylı ve kısa
129
18.06.2012 23:23
manzaralarını çağrıştırır. Pedersen’in sıçratma, nokta
ve çizgi tekniğini de resminin içine katmıştır.
Bir sanat eleştirmeni, deneysel şairlerin en
cesuru olarak tanınan Lucebert’e 1953’te “De
Vijftigers’in [“Elliler” adında edebi avangard grup)
İmparatoru” adını takmıştı. Şair bu adı ilk kez Kobra
dergisinin 1949’da çıkan dördüncü sayısındaki,
1950’lerin şairlerini savunan çok eğlenceli bir
şiirde kullandı. Elliler grubunun çekirdeğini
Hollanda Deneysel Grubu ve Kobra üyesi şairler
oluşturuyordu: Jan G. Elburg, Gerrit Kouwenaar,
Lucebert. Eski şiiri lanetliyor, uyak, sözcük ve
sözdizimiyle ilgili bütün kuralları ters yüz ediyorlardı.
Lucebert çabucak üne kavuştu. Şair Simon
Vinkenoog 1951’de Atonaal antolojisine Lucebert’in
şiirlerini aldı. 1954’te Amsterdam belediyesinin
“Keizer der Vijftigers” (Elliler Grubu’nun İmparatoru)
şiir ödülünü kazandı.
Avrupa kültür hareketinde Lucebert 19.
yüzyılın Romantizm akımıyla ilişkilendirilir.
Nietzsche’nin “Romantikler” tanımının tipik
örneğidir: “Kulaklarına kadar edebiyata batmış
yazarlar, şairler, uzlaştırıcılar, duyularla sanatları
karıştıranlar; tümü dışavurum fanatiği, ulular
âleminin, çirkin ve dehşet vericinin büyük kâşifleri,
efektler ve görkemli gösterilerin dünyasının daha
da büyük kâşifleri; yanında bütün yeteneklerin hiç
kaldığı dehalar – baştan aşağı usta sanatçı; iğfal
eden, cezbeden, zorlayan, alaşağı eden her şeye
erişebilen, mantığın ve düz çizginin doğuştan
düşmanları, tuhafın, egzotiğin, muazzamın ve
bütün duyuların ve anlayışın afyonunun aşığı.”1
Lucebert yüzyılına –ayrıca Kobra’nın yüzyılına–
“sanatçı” kavramını açıklamak ihtiyacında olan
korkusuz bir yiğit, zorlu bir yetenekti.
İlk bireysel sergisini 1958’de, Amsterdam’daki
Espace galerisinde açtı. Hemen ardından şöhret
geldi. 1959’da Kassel’de Documenta II’ye katıldı,
1964’te Venedik Bienali’nde çalışmalarını sergiledi,
New York’a adım attı. Daha sonraki yıllarda da
yapıtları yurtiçinde ve dışında sergilendi.
1
The Modern Library, New York, 2000, s. 78. Özgün başlığı: Der Fall
Corneille. He also incorporated Pedersen’s spatter, dot
mediators, and mixers of the senses and the arts; all
and dash technique.
fanatics of expression, great discoverers in the realm
Considered the most daring among the
of the sublime, also of the ugly and the horrible,
experimental poets, he was dubbed the Emperor
still greater discoverers in the sphere of effects and
of ‘De Vijftigers’ (The Fifties group: an avant-garde
spectacular displays, in the art of display windows; all
literary group), by an art critic in 1953. Lucebert
talents are beyond their genius – virtuosos through
had first used this name in a highly amusing poem
and through, with uncanny access to everything that
defending the poets of the 1950s that appeared
seduces, lures, forces, overthrows, born enemies
in the fourth issue of the magazine Cobra in 1949.
of logic and of the straight line, covetous of the
The core of the group comprised poets from the
strange, the exotic, the tremendous, and all opiates
Experimental Group in Holland and Cobra: Jan
of the senses and the understanding’.1 Lucebert was
G. Elburg, Gerrit Kouwenaar and Lucebert. They
roundly condemned the poetry that preceded them,
overturning every convention regarding rhyme,
word use and syntax. Lucebert quickly reaped
success. In 1951 the poet Simon Vinkenoog included
his poems in the Atonaal anthology and in 1954 he
won the ‘Keizer der Vijftigers’ (Emperor of the Fifties
Group) poetry prize from the city of Amsterdam.
Within the European cultural movement,
Lucebert is closely associated with nineteenth
century Romanticism. He typifies Nietzsche’s
definition of a romantic: ‘dominated by literature right
into their eyes and ears, – themselves writers, poets,
a fearless daredevil and compelling highflyer, who
needed to explain the concept of ‘artist’ to his century
– the century, among others, of Cobra.
In 1958 Lucebert had his first solo exhibition in
the Espace gallery in Amsterdam. Shortly afterwards
he acquired international acclaim. In 1959 he
participated in Documenta II in Kassel and in 1964
exhibited at the Venice Biennale and made his debut
in New York. In subsequent years his work was
shown at national and international exhibitions.
1
130
18.06.2012 23:23
Jan Nieuwenhuijs
Dutch painter
—
The young brother of Constant, Jan Nieuwenhuijs
became a founder member of the Experimental
Group in Holland in 1948. He also became a
member of Cobra but left again in 1949 in order
to pursue his artistic career in relative obscurity.
Notwithstanding, his brief membership was crucially
important for him. In 1964, he said about the
period: ‘The climate was such that we were all after
something new. We were looking for a new art form
that had the fervour of our age, possibly for future
generations as well’.
At the beginning of the war, Nieuwenhuijs
attended the Rijksacademie van Beeldende Kunsten
in Amsterdam, making representational still lifes at
the time. In 1948 he increasingly took material and
colour as a starting point. Like the Cobra painters,
the subject of his work arose out of the material. He
began painting dreamlike fantasy compositions with
small figures bearing a strong affinity with mythical
Cobra creatures. Yet there is a marked difference
Çocukların yaptığı resimlere açıkça dayanan tahta
görünümlü, ölçülü figürlerinin ekşi tatlı renkleri ve
parlak sarı ışığı gerçeküstü bir atmosferi aksettirir.
Nerede olduğu belirsiz kozmik bir uzamda yaşayan
insanlar, balıklar, tekneler ve çok bacaklı Kikloplarla
tıklım tıklım dolu hayali dünyasına Joan Miró ve
sürrealizmin etkileri Kobra etkilerinden daha açıktır.
Nieuwenhuijs 1950’lerde resim üslubunu
biraz değiştirdi. Çılgınca boyanmış harika sualtı
renklerinden oluşan arkaplanlara Batı dışı ve tarih
öncesi sanatı açık seçik çağrıştıran büyük, kalın dış
çizgili, büyülü figürler yerleştirdi.
1960 dolaylarında lirik soyutun otomatik
yazısıyla daha çok ilgilenmeye başladı; figürlerinin
yerini masalsı, renkli, süzülen lekelerdeki büyük
hayaletsi figürler aldı. Bu çalışmalarda da bütün
yapıtlarının bir özeti olan sürrealizm, Kobra ve lirik
soyutun olağanüstü karışımı görülür.
with the Cobra world. The acid sweet colours and
bright yellow light of his deliberate, wooden-looking
figures, evidently based on children’s drawings,
convey a surreal atmosphere. In this visionary world
stuffed with people, fish, boats and multi-legged
Cyclops, all inhabiting an indeterminate cosmic
space, the influence of Joan Miró and Surrealism is
more recognisable than that of Cobra.
In the 1950s Nieuwenhuijs changed his painting
style to some extent. Against a background of
wildly painted, wonderful underwater colours, he
placed large, heavily outlined, magical figures highly
reminiscent of non-western and pre-historic art.
Around 1960 he became more inspired by the
automatic handwriting of lyrical abstraction, and
figuration was replaced by large phantoms in drawnout, fairytale-like, coloured spots. In these works the
same extraordinary blending of Surrealism, Cobra
and lyrical abstraction can again be seen which
came to epitomise his entire body of work.
Jan Nieuwenhuijs
Hollandalı ressam
—
Constant’ın kardeşi Jan Nieuwenhuijs 1948’de
Hollanda Deneysel Grubu’nun kurucu üyesi oldu.
Kobra’nın da üyesiydi, ancak sanat yaşamını
gözlerden görece uzak sürdürebilmek için 1949’da
gruptan ayrıldı. Yine de, kısa süren üyeliği onun
için hayati önemdeydi. Bu konuda 1964’te şunları
söylemişti: “Öyle bir ortam vardı ki hepimiz yeni
birşeylerin peşindeydik. Hem çağımızın hem de
olasılıkla gelecek kuşakların ateşine sahip yeni bir
sanat biçimi arıyorduk.”
Nieuwenhuijs savaşın başında Amsterdam
Rijksacademie van Beeldende Kunsten’e devam
etti. Bu yıllarda simgelerle dolu natürmortlar
yapıyordu. 1948’de başlangıç noktası olarak
gitgide malzeme ve renge önem vermeye
başlamıştı. Kobra ressamları gibi, çalışmalarının
konusunu malzemeden çıkarıyordu. Efsanevi Kobra
yaratıklarıyla güçlü bağlantıları olan küçük figürlerle
dolu düşsel kompozisyonlar yapmıştı. Ancak
Kobra dünyasıyla arasında önemli bir fark vardı.
Jan Nieuwenhuijs
131
18.06.2012 23:23
Carl-Henning Pedersen
simge yaratma ihtiyacını yeniden uyandırmak için
Danimarkalı ressam ve şair
teslim olunması gereken efsaneler dünyası...”
Kopenhag 1913 – 2007
—
Pedersen’in resim yapmasına daha sonra evleneceği
örneği olarak capcanlı yaşamak” istediğini yazmıştı;
ve kendisi gibi Kobra üyesi olan Else Alfelt neden
“gerçek Dionisosvari sanat evrensel iradenin aynası
olmuştu. Daireler ve üçgenlerin egemen olduğu,
olarak ortaya çıkar: bu aynadan yansıyan göz alıcı
kübizmden esinlenmiş ilk döneminden sonra,
olgu bilinçaltımızda derhal dıştaki bir gerçeğin
1936’da, Danimarkalı sanatçı Egill Jacobsen’in
kopyasına dönüşür.”1
etkisi altında, birçok bakımdan Kobra’nın öncülü
Pedersen 1939’da Paris’e gitti; burada, Chagall
sayılabilecek keskin bakışlı masklar resmetmeye
ile Matisse’in çalışmalarında gördüğü anlatısal şiir
başladı. 1938’den sonra masalsı yaratıkların
ve renkler onda derin izler bıraktı. Almanya’da ise
oluşturduğu şiirsel bir dünya yarattı; kimi
Emil Nolde, Edvard Munch ve Paul Klee gibi Alman
zaman ona Danimarka resminin Hans Christian
dışavurumcularının yapıtlarını keşfetti. Danimarka
Andersen’i deniyordu. Pedersen ilk masallarını
sergi grubu Høst’un (Hasat; 1942-1949) üyesi
narin suluboyalarla, pastel çizimlerle anlattı; bu
oldu, grubun kataloglarına ve Helhesten dergisine
resimlerde renk alanları yine de kesin çizgilerle
katkıda bulundu, 1948’de Kobra’ya katıldı. Kobra’nın
belirlenmişti. Yabani ve vahşi melez yaratıklarında
Amsterdam (1949) ve Liège (1951) sergilerinde
rengin ne büyük bir ifade gücü olduğunu bütünüyle
yer aldı. Fantastik yaratıklar, tanrılar ve masalsı
anlamış olsa da, önceleri kalın kontürlerden
karakterlerle dolu hayali dünyasındaki parlak açık
vazgeçmekte zorlandı.
renkli, basit, neredeyse dekoratif formlar Kobra
Fırçası bin bir efsaneye, mitlere can veriyordu.
Nietzsche de efsanenin, “... sonsuza gözünü
dikmiş evrenselliğin ve gerçeğin benzersiz bir
grubunun önemli bir esin kaynağıydı. Kobra’nın
Şiire dair bir makalesinde şöyle yazmıştı: “Her
Hollandalı üyelerinden Appel, Constant ve Corneille
insanın içinde saklı olan o çok eski ve ilkel imge ve
Pedersen’in yapıtlarından özellikle etkilendiler.
to reawaken his ancient primitive need to create
Danish painter and poet
images and symbols”. Nietzsche also wrote that the
Copenhagen 1913 – 2007
myth: “… wants to be experienced vividly as a unique
—
example of a universality and truth that gaze into
Pedersen met the painter Else Alfelt (to become his
the infinite. The truly Dionysian Art presents itself as
wife and fellow Cobra member), who inspired him
such a general mirror of the universal will: the vivid
to paint. After a Cubist inspired, early period with
event refracted in this mirror expands at once for
circles and triangles he began painting penetrating
our consciousness to the copy of an external truth”.1
masks in 1936, under Danish artist Egill Jacobsen’s
In 1939 Pedersen left for Paris where the
influence, in a manner which in many ways
narrative poetry and colours of Chagall and Matisse’s
anticipated Cobra. After 1938 he created a poetic
work made an immense impression on him. In
world of fabled creatures – he was sometimes
Germany too he discovered the work of the German
known as the Hans Christian Andersen of Danish
Expressionists, Emil Nolde, Edvard Munch and Paul
painting. Pedersen narrated his first fables in delicate
Klee. Pedersen became a member of the Danish
watercolours and pastel drawings in which the areas
exhibition society Høst (1942-1949), contributed
of colour were still sharply outlined. In his paintings,
articles to the society’s catalogues and to Helhesten
he initially found it difficult to break free of heavy
magazine and joined Cobra in 1948. He participated
contours, although he had already totally discovered
in the Cobra exhibitions in Amsterdam (1949) and
the expressive power of colour for his wild and
in Liège (1951): his work being reproduced in the
savage hybrid creatures.
group’s magazine. His simple, almost decorative
An abundance of legends and myths sprang to
forms in bright, light colours in a mythical world
life from his brush. In his poetry articles he wrote:
full of fantastical creatures, gods and fable-like
“The land of the myth that lies hidden in every
characters were important inspirationally for the
man and to which he must surrender in order
Cobra group. The Dutch Cobra members Appel,
132
18.06.2012 23:23
1948’den sonra deneysel formlar ve akar gibi
görünen renkler kullanarak efsanevi dünyasının
sanat formlarına, eski İskandinav halk sanatına
hareketli betimini gerçekleştirdi. Bizans Meryem
(örneğin Jutland köy kiliselerindeki ortaçağ
Ana tasvirlerinin halelerini hatırlatan mavi renk,
freskleri) ve “primitif” denen sanata derin bir yakınlık
hemen her zaman tanrılarının arkaplanına egemen
hissediyordu. Marksizme inandığından, hem
oluyordu. Bu tanrılar inci tanelerine bürünürler, altın
herkes için hem de herkesin yapabileceği bir sanatı
güneşin altında titreşen beyaz-sarı bir ışık yayarlardı.
savunuyordu: “Herkesi sanatçı yapmalıyız, çünkü
Güneş dans eden figürlere, masalsı atlara ve kuşlara
onlar sanatçı, ama kendileri bilmiyor.”
tepeden bakardı. Pedersen’in anka kuşu eskiçağ
1940’larda Pedersen’in efsaneler dünyasına
ciddi bir tehlike ve korku havası girmeye başladı.
Fenike’sinin efsanevi yaşam kuşuydu.
Pedersen 1945’te Drømmedigte (Düş Şiirleri)
Dramatik ve aceleci fırça darbeleriyle kötücül
adlı antolojisini yayınladı. Resmin kendisi düş
figürler resmediyordu; bu figürler dünyayı toza
olmuştu. Nietzsche’nin dediği gibi: “... o muhteşem
dumana katan alev kırmızısı kasırgaların ortasında
ilahi figürler insanoğlunun ruhuna ilk kez düşlerde
lanetler yağdırırken, ürkmüş atlar, çaresiz kaçışan
göründü. Düş dünyalarının güzelim illüzyonunu
insanlar, evler, tekneler ve dev kuşlar kopkoyu mavi
yaratan her insan gerçek bir sanatçıdır ve bu
gökkubbeyi yarmaktaydı.
illüzyon tüm plastik sanatların önkoşuludur;
Savaştan sonra, çalışmalarını yine yavaş yavaş
göreceğimiz gibi şiirin de önemli bir parçasıdır.
Ancak bu düşsel gerçekliğin en yoğun olduğu
noktacılığa, yani minik farklı renk benekleriyle küme
zamanlarda bile yalnızca bir görüntü olduğu
oluşturma tekniğine merak sardı. Bu tekniği asla terk
duygusu bize göz kırpar. İçinde yaşadığımız, var
etmedi; altın güneş ışınlarını yakalamak ve göz kırpan
olduğumuz gerçekliğin de yalnızca bir görüntü
telkâri misali sıra dışı ışık efektleri yaratmak üzere
olduğu duygusu içimize doğar; sanki altında başka,
tablolarında dışavurumcu üslup çerçevesinde uyguladı.
epeyce farklı bir gerçeklik yatmaktadır. Dolayısıyla
Constant and Corneille particularly drew inspiration
colour. He never abandoned this technique, which
from Pedersen’s work.
he applied spontaneously in his own expressionist
manner to his paintings to capture golden sunlight
affinity with all forms of art made by the formally
and to achieve unusual light effects resembling
untrained, like children’s drawings, ancient
twinkling filigree work.
Scandinavian folk art (such as Medieval frescoes in
After 1948 Pedersen gave an animated depiction
village churches on Jutland), and so-called primitive
of his mythological world using experimental forms
art. Arising from his Marxist convictions, he argued
and flowing colours. A dominant use of the colour
for an art that was not only for anybody but could
blue, recalling the halos of Byzantine Madonnas,
also be made by anybody: “We have to make artists
nearly always formed the background to his gods,
of everyone, for that’s what they are, only they don’t
who were adorned entirely in poetic pearls, emanate
know it themselves”.
a pleasing vibrant white and yellow light beneath
In 1940s a sombre mood of menace and fear
a golden sun. The latter dominates the dancing
began to enter his mythical world. In dramatic
figures, fairytale horses and birds. Pedersen painted
and urgent brushstrokes he painted malevolent
the phoenix as the mythical bird of life from ancient
figures who unleashed their damnation across the
Phoenicia.
earth with burning red and swirling hurricanes,
In 1945 Pedersen published his anthology
while startled horses and desperate fleeing people,
Drømmedigte (Dream Poems). Painting itself had
houses, ships and giant birds tore through a deep
become a dream. As Nietzsche wrote: “…It was in
blue firmament.
dreams that the glorious divine figures first appeared
After the war when everything in his work
sükûnet kaplamasının ardından, Fransız resmindeki
As a self-taught artist Pedersen felt a deep
Resmi kendi kendine öğrenen Pedersen
çocuklar gibi formel eğitim görmemişlerin yarattığı
to the souls of men. The beautiful illusion of the
gradually became peaceful again, he became
dream worlds, in the creation of which every man is
fascinated with the French painting technique of
truly an artist, is the prerequisite of all plastic art and,
pointillism – the use of clusters of small dots of
as we shall see, of an important part of poetry also.
133
18.06.2012 23:23
filozofun varoluş gerçekliğiyle ilişkisi neyse
sanatçının da düşlerin gerçekliğiyle ilişkisi odur.”2
Kopenhag’da 1950’de sanatçının bir retrospektifi
düzenlendi. Ardından başta Venedik Bienali (1962)
ve New York (1973 ve 1976) olmak üzere birçok
uluslararası bireysel sergi ve grup sergileri geldi.
1976’da yalnızca Pedersen’in ve karısı, 1974’te ölen
Else’nin çalışmalarının sergilendiği bir müze açıldı.
Yapıtları dünyanın dört bir köşesine dağılmıştır.
1
2
Age., s. 34.
But even when this dream reality is most intense,
we still have, glimmering through it, the sensation
that it is mere appearance. We have a presentiment
that the reality in which we live and have our being
is also mere appearance, and that another, quite
different reality lies beneath is. Thus the artist stands
in the same relation to the reality of dreams as the
philosopher does to the reality of existence.”2
In 1950 a retrospective of the artist’s work was
held in Copenhagen. This was followed by many
international solo and group exhibitions, among
others, at the Venice Biennale (1962) and New York
(1973 and 1976). In 1976 a museum opened entirely
devoted to his work and that of his wife, Else, who
died in 1974. His work is widely spread internationally.
1
2
Ibid., p. 34.
134
18.06.2012 23:23
Danimarkalı heykeltıraş
Kopenhag 1912 – Taagelund 1993
boyutluluk hakkındaki teorilerini keskin çizgili,
—
uzamı kucaklayan heykellere dönüştürdü. Heykelleri
Jacobsen Kobra grubundan değildi. Savaş sırasında
genellikle siyaha boyalı olduğundan üç boyutlu
kısa bir süre Danimarka sergi grubu Høst’a bağlı,
çizimlere benziyordu. 1950’lerin sonunda yapıtları
efsanevi figürler resmeden sanatçılardan oldu.
çok daha yalın ve yoğun oldu. Bütün çalışmalarında
Granitten Barok formlar halinde oyulmuş fantastik
ilke olarak ahşap, granit ya da taştan yaptığı sert ve
heykelleri arkadaşı Henry Heerup’un çalışmalarına
soyut formların yanına vahşi görünümlü, hayvan
yakın düşüyordu.
biçimli yaratıklar yerleştirdi. Yaşamın kendisinin
1945’te, Høst grubundaki sanatçıların savaş
Robert Jacobsen
Jacobsen 1949’da en sevdiği malzemeyle,
demirle çalışmaya başladı. Soyutlama ve üç
hafifliği ve ağırlığının şiirsel bir metaforuydu bu.
sırasında geliştirdikleri spontan ve dışavurumcu
Jacobsen’in bir zamanlar dediği gibi, “heykeltıraş
ifade yollarını savunmak üzere kalem aldıkları ünlü
şair olmalıdır.”
“Yeni Gerçekçilik” manifestosunu imzaladı. Ne var
Robert Jacobsen
1948’de yapıtları Londra Breteau galerisindeki
ki Jacobsen manifestoda belirttiğinden bütünüyle
sürrealist “Prises de Terre” sergisinde yer aldı.
farklı bir yöne eğilecekti.
1955’te Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde
1947’de Paris’e taşındı ve eski spontan çalışma
retrospektif sergisi açıldı. 1966 Venedik Bienali’nde
biçimine elveda dedi. Paris’in ünlü galeri sahibi Denise
heykel ödülünü aldı. Dünyanın birçok modern sanat
René’nin çevresinde toplanan geometrik soyut
müzesinde eserleri sergilenmektedir. 1969’a kadar
anlayışına bağlı sanatçılara katıldı ve soyut-yapımcı
yaşadığı Fransa’da uluslararası ün kazanmış ve
metal işlere odaklandı. Kobra üyelerinin nefret ettiği
büyük saygı görmüştür.
bu “formelizm” onun gruptan uzak durmasının bir
nedeniydi. Oysa atık malzemeden yaptığı komik
bebekler tam da Kobra ruhunu taşıyordu.
the group. Yet his humorous dolls made from junk
Danish sculptor
materials are actually in the Cobra spirit.
Copenhagen 1912 – Taagelund 1993
In 1949, Jacobsen began working with his
—
favourite material - iron. This was eminently suitable
Jacobsen was not part of the Cobra group. For a
to translate his theories about abstraction and
short period during the war he belonged to the myth
three-dimensionality into sharply lined, space-
creating artists of the Danish exhibition society,
encompassing sculptures. As these are often painted
Høst. His sculptures, fantastical figures carved into
black, they resemble three-dimensional drawings. By
Baroque forms from granite, bore an affinity with the
the late 1950s his work had become more stark and
work of his friend Henry Heerup.
compact. Within his entire body of work, he applied
In 1945, Jacobsen was a fellow signatory of the
the principle of having severe and abstract forms
famous ‘New Realism’ manifesto in which the Høst
accompanied by savage looking, anthropomorphic
artists defended their spontaneous and experimental
creations from wood, granite or sandstone. A poetic
means of expression developed during the war.
metaphor, as it were, for the lightness and heaviness
However, Jacobsen was to move quickly into an
of life itself. For, as Jacobsen once put it, “A sculptor
entirely different direction than the one to which he
must be a poet”.
had subscribed in the manifesto.
In 1947 he moved to Paris and bid farewell to
Robert Jacobsen
In 1948 his work was shown at the Surrealist
exhibition ‘Prises de Terre’ at the Breteau gallery,
the old spontaneous way of working. He joined the
London. In 1955 he had a retrospective at the
group of geometric-abstract artists centred around
Stedelijk Museum, Amsterdam. He won the sculpture
the famous Paris gallery owner Denise René and
prize at the 1966 Venice Biennale. Many leading
concentrated on an abstract-constructivist way of
international museums of modern art own his work.
working in metal. This ‘formalism’ so abhorred by
He became internationally famous and was highly
Cobra members, was a reason to keep him out of
esteemed in France, where he lived until 1969.
135
18.06.2012 23:23
Anton Rooskens
Amsterdam’daki “Kunst in Vrijheid” (Özgürleşen
Hollandalı ressam
Sanat) sergisinde ilk kez gördüğü Yeni Gine Afrika
Griendtsveen 1906 – Amsterdam 1976
halk sanatı ve ata heykelleri yeni çalışmalarının
—
esas esin kaynağı oldu. Bu özgün dünya aracılığıyla
Resim yapmayı kendi kendine öğrenen Rooskens
Picasso’nun kübist çalışmalarına ilgi duydu ve
doğduğu Limburg bölgesini 1920’lerde Van
kendi sanatının dayandığı temeli değiştirdi. İlk
Gogh tarzında resmetmeye başladı. 1924-1934
ciddi değişiklik işareti 1945 tarihli Les gens du
arasında Venlo teknik okuluna devam ederken
soleil (Güneşin Halkı) isimli tablosunda görülür;
resim de yapıyordu. Düzenli aralıklarla ziyaret
bu tablodaki basitleştirilmiş köşeli formlar ve koyu
ettiği Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde Regnault
renkler Picasso’nun 1906 tarihli Les Demoiselles
koleksiyonundaki çağdaş modern ressamların
d’Avignon adlı tablosuna gönderme yapar. Yapıt
yapıtlarını keşfetti. Özellikle de Picasso, Braque,
sanatçının hem ilkel kültürlere duyduğu hiç
Modigliani ve Belçikalı van de Berghe ile
bitmeyecek hayranlığın hem de Rooskens’in öncü
Permeke’nin çalışmalarıyla ilgileniyordu. Hatta
resim üslubuna verdiği isimle “cengel ormanı
bu ressamlardan o kadar etkilendi ki sanattaki
macerasının” başlangıcının habercisidir. Ne var
gelişmeleri yakından izleyebilmek için 1935’te
ki, orman macerası ancak 1947 civarında gelişme
Amsterdam’a taşındı. Orada Don Bosco Katolik
gösterecektir. Bu dönemde sanatının ipuçlarını
teknik okulunda elektrik mühendisliği öğretmeni
Yeni Gine, Afrika ve Hindistan’da bulmaya başlamış,
oldu. Bu dönemde Permeke’nin tipik Flaman
hayvan figürleri ve maskeler, kalkanlar ve idoller gibi
dışavurumcu üslubunda resimler yaptı. 1940’ta etnik
kara büyü simgeleri, spontan çizgiler ve renk lekeleri
çizim alanında uzman olan sanat alım satımcısı
yumağına dolaşmış kompozisyonlar yapmıştı.
Aalderink’in galerisinde açtığı küçük bir bireysel
Anton Rooskens
Bu yeni özgür ifade tarzını bulan Rooskens,
sergiyle sanat hayatına adımını attı. Savaştan sonra
daha sonra Hollanda Deneysel Grubu’nu kuracak
Rooskens ressam olarak yeni bir hayata başladı.
olan Karel Appel, Eugène Brands ve Corneille ile
Anton Rooskens
new life as a painter. The principal motivation for
Dutch painter
his new work proved to be his discovery of African
Griendtsveen 1906 – Amsterdam 1976
folk art and ancestral sculptures from New Guinea,
—
first seen at the exhibition ‘Kunst in Vrijheid’ (Art
Rooskens was a self-taught artist who, in the 1920s
in Liberty) held in Amsterdam. This original world
started to paint his native region of Limburg after
made him receptive to Picasso’s Cubist work,
the style of Van Gogh. He started painting whilst
and changed the foundation on which his own
still attending technical school in Venlo, where he
art was based. The first sign of a serious change
was a pupil from 1924 to 1934. He regularly went
was to be seen in his painting Les gens du soleil
on trips to the Stedelijk Museum in Amsterdam, and
(The People of the Sun) from 1945, which, with its
it was there he discovered works by contemporary
simplified angular shapes and dark colours, made
modern painters from the Regnault collection.
reference to Picasso’s Les Demoiselles d’Avignon
He showed special interest in the work of Picasso,
(The Young Ladies of Avignon) from 1906. It was a
Braque, Modigliani, and the Belgians van den
harbinger of his enduring fascination for primitive
Berghe and Permeke. In fact he was so impressed
cultures, as well as being the beginning of his
by their work that he moved to Amsterdam in 1935
‘jungle adventure’, the name Rooskens gave to his
to follow these artistic developments from close by.
breakthrough style of painting. However, the jungle
He then became a teacher of electrical engineering
adventure only really got well underway in around
at the Roman Catholic technical school Don
1947, when he started to take his cues exclusively
Bosco. In this period he painted in the Flemish
from the art of New Guinea, Africa and India, and
Expressionist style typical of Permeke. In 1940
painted compositions in which animal figures and
Rooskens made his debut with a small one-man
black-magic emblems, like masks, shields and idols
exhibition at Aalderink’s, an art dealer specialising
were entwined in a tangle of spontaneous lines and
in ethno graphics. After the war Rooskens began a
daubs of colour.
136
18.06.2012 23:23
kurmak ihtiyacını hissetmişti. Rooskens de grubun
sergisine (1946) katıldı. Bu sergide 1947’de Vrij
kurucu üyelerinden biri olarak tek sayı yayınlanan
Beelden (Özgür Yaratı) soyut grubunu kuracak olan
Creatie dergisinin yayın kurulunda yer aldı. Dergide
sanatçılarla tanıştı; 1948’de onlarla birlikte sergi
Kandinsky, Klee ve Miró gibi öncülerin sürrealizm
açacaktı. Bu grubun kurucularından Willy Boers ve
ve soyut konusunda söyledikleri alıntılanıyordu.
Ger Gerrits’le birlikte 1947’de Paris’e gitti, orada
“Onların sözleri bizim sözlerimizdir” diyordu Creatie.
Musée de l’Homme’da Kolombiya öncesi sanatın
Grup çok geçmeden Vrij Beelden ile birleşerek Liga
ve Sainte-Anne psikiyatri hastanesindeki sürrealist
Nieuw Beelden (Yeni Yaratı Birliği) adını aldı. Bu yeni
duvar desimlerinin etkisi altında kaldı. Bu dönemde
grup Creatie, Vrij Beelden ve Hollanda Deneysel
kübizmin soyut biçimleri ile sürrealizmin spontan,
Grubu’nun karışımıydı. Rooskens-Creatie işbirliğinin
doğaçlama yöntemi arasında gitti geldi.
en önemli sonucu sanatçının Brands, Boers ve
Sanatçı 1948’de Constant ile tanıştı ve o yıl
Hollanda Deneysel Grubu’nun kurucularından oldu;
grup daha sonra Kobra hareketiyle birleşecekti.
Gerrits ile birlikte Amsterdam Don Bosco okulu için
yaptığı soyut duvar resimleridir.
En büyük arzusu Afrika’ya gidebilmekti; bu
1949’da Amsterdam Stedelijk Müzesi’nde
olanağı elde ettiğinde Uganda, Kenya ve Belçika
düzenlenen Kobra sergisine katıldı. Kısa süre
Kongosu’nda (daha sonra Zaire oldu) gördüklerinden
sonra Brands’la birlikte Kobra’dan uzaklaştılar:
çok etkilendi ve soyut, dikkati çekecek kadar yalın
Hollanda Deneysel Grubu’nun eski üyelerinden
kompozisyonlar yapmaya başladı. Bu çalışmalarda
olduklarından, soyut sürrealist deneysel resimleri
Afrika motiflerinin üzerine Kongo’nun siyah, kırmızı,
Vrij Beelden grubunun çalışmalarına daha çok
toprak ve sarı renklerinde çizgiler kazıyordu. Ya da
uyuyordu. Rooskens bundan sonra Willy Boers’in
Nietzsche’yi alıntılarsak: “Onun mutluluğunun sarı
çalışmalarından esinlenen sanatçılarla yakınlaştı;
öğleden sonraları bize ne iyi geliyor! ... Güneyin bu
Willy Boers 1950’de Vrij Beelden’in yeteri kadar
kahverengi, yanık duyarlığına sahip olma cesareti
soyut olmadığını düşünerek Creatie (Yaratı) grubunu
gösterdiği için onu kıskanıyoruz.”1
from Cobra: as Old Guard of the Experimental
expression, Rooskens joined the experimental
Group in Holland, their abstract Surrealist
artists Karel Appel, Eugène Brands and Corneille,
experiments fitted in better with the work of the
the founders of the later Experimental Group in
Vrij Beelden group. After this Rooskens felt more
Holland in the exhibition ‘Jonge Schilders’ (Young
attracted to those who were inspired by Willy Boers,
Painters) at the Stedelijk Museum, Amsterdam
who in 1950 felt a need to found the artists’ group
(1946). At ‘Jonge Schilders’ he also met artists who
Creatie (Creation), because he felt Vrij Beelden’s
were to set up the abstract group Vrij Beelden
ideas were not abstract enough. As co-founder,
(Free Creation) in 1947, a group Rooskens was to
Rooskens was on the editorial board of the journal
exhibit with in 1948. He travelled to Paris in 1947
Creatie, published only once, in which statements
with the two founders of this group, Willy Boers
made about Surrealism and abstraction by pioneers
and Ger Gerrits, and - while there - was inspired
like Kandinsky, Klee and Miró were quoted. ‘Their
by Pre-Columbian art at the Musée de l’Homme
statements are ours’ Creatie added, which was
and Surrealist murals in the Sainte-Anne psychiatric
soon after merged with Vrij Beelden to form the
hospital. In this period, he oscillated between the
Liga Nieuw Beelden (League of New Creation),
abstract shapes of Cubism and the spontaneous,
an amalgamation of Creatie, Vrij Beelden and the
improvisational method of Surrealism.
Experimental Group in Holland. The highlight
Rooskens became acquainted with Constant in
of Rooskens’ collaboration with Creatie was the
1948 and in that year became the co-founder of the
abstract murals he painted on the walls of the
Experimental Group in Holland, which afterwards
Amsterdam Don Bosco school together with Brands,
merged with the international Cobra movement. In
Boers and Gerrits.
1949, Rooskens exhibited at the Cobra exhibition
Having found this new free manner of
birlikte Stedelijk Müzesi’ndeki ‘Genç Ressamlar”
In 1954, when his fondest wish to go to Africa
in the Stedelijk Museum, Amsterdam. Shortly
was fulfilled, Rooskens was inspired by what he saw
afterwards he and Brands dissociated themselves
in Uganda, Kenya, and the Belgian Congo (later
137
18.06.2012 23:23
Rooskens 1957’de konulu işlerden eskisinden
çok daha kesin bir biçimde uzaklaştı, büyük
tuvallere yoğun fırça darbeleriyle simsiyah soyut
simgeler resmetti. 1960’lar ve 70’lerde yeniden
Kobra üslubuna döndü, ama bu kez daha hafif,
daha düşsel renkler kullanıyordu. Bu arada, Kobra
Rooskens’in çalışmalarına öylesine bir damga
vurmuştu ki sanat tarihi sayfalarında neredeyse
yalnızca bu özelliğiyle hatırlanacaktı. Sürrealist
soyutlama ile primitif sanata yakından bağlılığını
gösteren motiflerin mükemmel bir sentezine varışı
nedeniyle özgün bir Rooskens miti doğmuştu.
Ya da Nietzsche’nin yerinde sözleriyle: “Kıvançlı
bilgelik; çeviklik, zekâ, coşku, incelik; görkemli
mantık; yıldızların dansı; coşkun tinsellik;
ışığın güneye özgü titreyişi; dümdüz deniz –
mükemmeliyet.”2
70. yılı onuruna düzenlenen retrospektif sergiyi
(1976-1977) göremeden 1976’da öldü.
1
2
Age., s. 634.
Rooskens Kobra’nın 1948 Kopenhag ve 1949
Amsterdam sergilerinde, Vrij Beelden’in 1948 ve
Creatie’nin 1951 Amsterdam sergisinde yer aldı.
Daha sonra yapıtları düzenli olarak Danimarka,
Almanya ve Fransa’daki çeşitli ulusal ve uluslararası
sergilerde sunuldu. Fransa’da Paris “Salon des
Réalites Nouvelles”e dört kere katıldı. Doğumunun
named Zaire), and started to make abstract and
markedly stark compositions, displaying African
motifs with lines scratched onto them in the Congo
colours of black, red, ochre and yellow. Or to
quote Nietzsche: ‘How the yellow afternoons of its
happiness do us good! … We envy him for having
had the courage for this more southern, brown,
burnt sensibility.’1
In 1957 Rooskens broke loose from the subject
matter, even more drastically than he had before,
painting abstract symbols in a penetrating black,
using a heavy brush technique on large canvases.
The sixties and seventies saw a colourful revival
of his Cobra style with a lighter and more fanciful
colour palette. Meanwhile, Cobra had become
such a hallmark of his work that it was this that he
would be remembered for in the history annals. An
authentic Rooskens myth arose due to his perfect
synthesis of Surrealist abstraction, and motifs that
bear witness to his deep solidarity with primitive art.
Or as Nietzsche so aptly put it: ‘Joyful wisdom; light
feet, wit, fire, grace; the great logic; the dance of the
stars; the exuberant spirituality; the southern shivers
of light; the smooth sea – perfection.’2
Rooskens exhibited with Cobra in 1948
(Copenhagen) and in 1949 (Amsterdam), with
Vrij Beelden in 1948 and with Creatie in 1951
(Amsterdam). Afterwards his work was shown
regularly at several national and international
exhibitions in Denmark, Germany and France,
where he took part in the Paris ‘Salon des Réalités
Nouvelles’ four times. He did not live long enough
to see the retrospective exhibition (1976-1977)
mounted in honour of his seventieth birthday, as he
died in 1976.
1
2
Ibid., p. 634.
138
18.06.2012 23:23
tekniklerde ele aldığı samuraylar konusunda Tajiri
Heykeltıraş, ressam, fotoğrafçı
şöyle diyordu: “Kendimi savaşın dehşetinden
Los Angeles 1923 – Baarlo 2009
arındırma ihtiyacımı ifade ediyorlar.” Lehimli
—
demir ya da dökme bronzdan yaptığı, yüksek
Tajiri kendini birçok disiplinde ifade edebilen
kaideli, şiddet, seks ve doğurganlık simgelerinin
çok yönlü bir sanatçıdır. Kobra’ya heykeltıraş
de yer aldığı dikenli, saldırgan birleştirmeleri kendi
olarak katkıda bulunmuş olsa da, resim de yapar,
deneyimlerinin dile getirilmesidir.
fotoğrafçılık, sinema ve bilgisayar çizimiyle de
Shinkichi Tajiri
1953’te asit ve çivilerle Kavrulan Yeryüzü
uğraşmıştır. Tajiri’nin çok yönlülüğü uluslararası
başlıklı bir dizi alçak kabartma yaptı. Doğanın
yaşamında da görülür: Amerika’da doğmuştur,
hayranlık uyandıran büyüme gücü karşısında
ebeveyni dolayısıyla Japondur (eski soylu
duyduğu şaşkınlığı, filizlenme gücüne sahipmiş gibi
samurayların soyundan gelir), kariyerine Paris’te
görünen bir dizi bitki benzeri narin dökme demir
başladığı için Fransız, 1956’dan beri yaşadığı ülke
heykelle gösterdi.
dolayısıyla Hollandalıdır.
Savaş sonrasında Chicago Sanat Enstitüsü’nde
Yaşamın gücüne hayranlığı doğanın sıra
dışı formlarında ortaya çıkıyordu; bu hayranlık
öğrenim gören Tajiri üç boyutlu objelerle
1995’te Kobra Modern Sanat Müzesi’nin avlusu
uğraşmaya başladı. 1948’de Paris’e taşınarak
için tasarladığı şiirsel Zen bahçesinde doruğa çıktı.
heykeltıraş Zadkine’den ders aldı ve Kobra’nın
Karesansui (Çorak Manzarada Bahçe) adını taşıyan
Hollandalı üyeleri Appel, Constant ve Corneille
bu çalışma, “doğanın gizli sırlarını, özellikle de
ile tanıştı. Spontan çalışma tarzı ve çalışmalarında
oranları, ritimleri, enerji ve hareketi kavrama çabası”
malzemenin oynadığı önemli rol nedeniyle
olarak nitelendirilmişti.
Kobra grubuna alındı ve Amsterdam (1949) ve
Tajiri Doğu kültürünü Batı sanatıyla inandırıcı
bir dille bütünleşmişti. Bütün çalışmalarında
heykeli sergilediği ilk yapıttı. Zaman zaman çeşitli
görülen “sakin dinamizm”, bir yandan “dinlenir
Shinkichi Tajiri
a warrior made from plaster. Regarding the first
Sculptor, painter and photographer
warriors (samurais) which were to recur time and
Los Angeles 1923 – Baarlo 2009
again in various techniques, Tajiri explained: “They
—
express my need to purify myself from the atrocities
Tajiri is a versatile artist who has expressed himself
of war”. He depicted his experiences in spiky
in many disciplines. Although his contribution to
aggressive assemblages, welded from iron or cast
Cobra was as a sculptor, he also paints and has
in bronze, with high-footed forms and symbols of
been involved with photography, film and computer
violence, sex and fertility.
In 1953 he made a series of reliefs worked with
international orientation: he is American through
acid and nails entitled Scorched Earth. He also
his place of birth, Japanese through his parents (of
expressed his amazement at the awesome growing
old aristocratic Samurai descent), French since his
power of nature in a series of plant-like, delicate
artistic career began in Paris and Dutch as he has
cast-iron sculptures which appear to possess an
lived in the Netherlands since 1956.
inner germinating power.
After the war he studied at the Art Institute in
His fascination with the force of life, which
Chicago and began experimenting with three-
revealed itself in extraordinary nature forms, reached
dimensional objects. In 1948 he moved to Paris
its apotheosis in the poetic Zen garden he designed
where he took lessons from the sculptor Zadkine
for the patio of the Cobra Museum of Modern Art
and met the Dutch Cobra artists Appel, Constant
in 1995. Entitled Karesansui (meaning dry landscape
and Corneille. Because of a spontaneous way of
garden), it was once described as “an attempt to
working and the major role of material in his work,
fathom the secret laws of nature, especially her
Tajiri was incorporated into their group and invited
proportions, rhythms, energy and movement”.
to participate in the Cobra exhibitions in Amsterdam
(1949) and in Liège (1951). He made his debut with
Liège (1951) sergilerine davet edildi. Alçı samuray
drawings. Tajiri’s versatility is also seen in an
Shinkichi Tajiri
Tajiri convincingly incorporated eastern culture
into western art. His entire oeuvre is infused with
139
18.06.2012 23:23
gibi” görünürken bir yandan da muazzam bir
dirilik duygusu yayar. Zıtların yan yana varoluşu,
birbirlerini dengede tutuşları ve bazen birbirlerinin
eşdeğeri oluşları Doğu felsefesinin ve Zen Budizmin
tipik özelliğidir – Tajiri’nin de...
Tajiri 1951’den itibaren Hollanda, Almanya,
Danimarka, ABD ve Japonya’da, ayrıca Kobra’yla
ilintili ülkelerde sayısız bireysel sergiler açtı ve grup
sergilerine katıldı. 1961’de New York’ta “Birleştirme
Sanatı” sergisine ve Venedik Bienali’ne, 1964’te
Kassel Documenta’ya katıldı.
a ‘quiet dynamism’, emanating an immense vitality
while standing ‘in repose’. This thinking in terms of
opposites existing side by side, keeping each other
in balance and sometimes being the equivalent of
each other, is typical of eastern philosophy and Zen
Buddhism – and is typical of Tajiri.
Since 1951 Tajiri has had countless solo and
group exhibitions in the Netherlands, Germany,
Denmark, US and Japan, as well as those linked to
Cobra. He took part in “The Art of Assemblage” in
New York and the Venice Biennale, both in 1961, and
the Kassel Documenta in 1964.
140
18.06.2012 23:23
Theo Wolvecamp
Wolvecamp anlaşılan grup faaliyetlerine
Hollandalı ressam
katılamayacak kadar bireyciydi. Yine de, Stedelijk
Hengelo 1925 – 1992
Müzesi’nde 1949’da düzenlenen serginin ardından
—
Kobra hareketinden ayrılma kararından görece
Wolvecamp savaş yıllarında rafine kübist bir
çabuk döndü. Appel, Constant ve Corneille ile
üslupla resim yapmaya başladı, daha sonra
ilişkisini sürdürdü ve Kobra’nın 1951 Liège sergisine
özel çizim dersleri aldı. 1945’te Arnhem Sanat
katıldı. Kobra dönemine ait çalışmalarının pek
Akademisi’ne kabul edildi. 1947’de sanat okulunda
azı günümüze ulaşmıştır; çünkü sonuçtan tatmin
kendisine öğretilen her şeyi terk edip Amsterdam’a
olmayan sanatçı çoğunu yırtıp atıyordu. Çizimleri
yerleştiğinde kariyeri müthiş bir başlangıç yaptı.
özellikle çarpıcıdır. Amerikalı ressam Jackson
Kısa sürede serbest formlar ve çizgilerin yer aldığı
Pollock’un psikanalitik çizgileri ve doğaçlamalarının
spontan soyut bir resim üslubu geliştirdi. Bu
etkisi altındadır. Wolvecamp’ın uzun sanat hayatında
üslup Appel, Constant, Corneille ve Rooskens’in
kâğıt üzerinde çeşitli malzemeyle çizerken hissettiği
deneysel çalışmalarıyla benzeşiyordu; dört
özgürlük boya ve tuvalin uyandırdığı duygusal
sanatçı Twente’den gelmiş beş parasız ressamın
ve pratik tereddütlere galip gelmişti. Yalnızca
doğaçlamalarını görünce anlaşılan şaşkınlığa
birkaç tablo bu kendini bırakmış doğrudanlığa
düşmüşlerdi.
sahiptir, 1950’lerin ortasında bir dizi dışavurumcu,
1948’de Wolvecamp Hollanda Deneysel
gerçeküstü tuvalde gerçekten de kendini
Grubu’nun en genç kurucu üyesi oldu; Kobra’nın
bırakıvermişti. Jorn ve Appel’in devleri ve cücelerine
amaçlarını coşkuyla destekliyordu. Bu dönemde
benzer efsane figürleri soğuk renkli kalın boya
gerçekleştirdiği tablolar, guvaşlar ve çizimler,
tabakaları arasında belirir.
uçuk bir uzamda dolaşan hareketli mavi ve sarı
Wolvecamp’ın gelişim sürecinde Kobra’ya
taneciklerin çevresindeki kaligrafi benzeri çizgilerin
ek olarak etkilendiği başka kaynaklar da vardı.
yer aldığı spontan soyutlama patlamalarıdır.
Özellikle de Soutine, Kandinsky, Klee, Chagall,
Wolvecamp was apparently too individualistic
Dutch painter
to participate in group activities. Nevertheless he
Hengelo 1925 – 1992
retracted relatively quickly on his decision to leave
—
the Cobra movement following the exhibition at the
During the war years Wolvecamp began painting in
Stedelijk Museum in 1949. He continued to maintain
a refined Cubist style and later had private drawing
contact with Appel, Constant and Corneille and
lessons. He was accepted at the Arnhem Academy
participated in the exhibition at Liège in 1951. Little
of Art in 1945. When he settled in Amsterdam in
of his work from the Cobra period has survived as,
1947, abandoning everything he had ever been
dissatisfied with the result, much of it was destroyed.
taught at art school, his career took off dramatically.
His drawings are particularly striking. These are
Within a short time he developed a spontaneous
highly influenced by the psychoanalytical drawings
abstract painting style with free forms and lines,
and improvisations of the American action painter
directly in keeping with the experimental works
Jackson Pollock. Throughout his long artistic career,
of Appel, Constant, Corneille and Rooskens, who
the lack of inhibition displayed on paper and with
were apparently dumbfounded when they saw the
drawing media always won out over the practical
improvisations of this penniless painter from Twente.
and emotional hesitations paint and canvas invoked
In 1948 Wolvecamp became the youngest
in him. Only a few paintings possess the same
founder member of the Experimental Group in
abandoned directness. In the mid-1950s he did
Holland and enthusiastically aligned himself with
break loose with a series of expressionist, surreal
the objectives of Cobra. His paintings, gouaches
canvases. Mythical figures akin to the giants and
and drawings of the period are explosions of
trolls of Jorn and Appel surface in a clammy colour
spontaneous abstraction in which calligraphic
palette of thick paint masses.
looking lines wind around animated blue and yellow
flecks in a light space.
Theo Wolvecamp
Theo Wolvecamp
In addition to Cobra, Wolvecamp drew on many
influences during his developmental process. The
141
18.06.2012 23:23
Matisse, Miró, Gorky ve Pollock gibi modern
sanatın öncüleri onun resminde belirleyici öğelerdi.
Ressam Batı Avrupa ve Amerika sanatından
nemalandı. Belli başlı sanatçıların yapıtlarını adeta
içine çekerek yaratıcı dürtüsünü ve yaşamının
anlamını dile getirdi. Görsel ve efsanevi bir vahyin
peşine düştüğünde, Nietzsche’nin Trajedinin
Doğuşu’ndan alıntı yaparsak, “... bu çabadan
doğan Dionisosvari dünya görüşü sırlarda
yaşamayı sürdürür ve günün birinde en garip
metamorfozlardan, aldatmacalardan geçmiş sanat
olarak mistik derinliklerden yeniden belirir.”1
1948’den sonra hem yurdunda hem de başka
ülkelerde sayısız sergiye katıldı.
1
pioneers of modern art in particular, like Soutine,
Kandinsky, Klee, Chagall, Matisse, Miró, Gorky
and Pollock, were a decisive factor in this regard.
Wolvecamp painted and drew on the coattails of
West European and American art. He soaked up
the work of major artists in order to articulate his
creative urge and life expression. Out of his striving
for visual and mythical revelation is, to quote
Nietzsche’s The Birth of Tragedy, ‘… the Dionysian
world view born of this striving lives on in the
mysteries and some day rise once again out of its
mystic depths as art in its strangest metamorphoses
and debasements.’1
From 1948 on he participated in numerous
exhibitions both at home and abroad.
1
142
18.06.2012 23:23
18.06.2012 23:23
18.06.2012 23:23

Kobra – Özgür Sanatın 1000 Günü Cobra – 1000 Days of Free Art

Transkript

Benzer belgeler

İstanbul Eindhoven SALTVanAbbe Modern Zamanlar / Modern

Untitled

T.spiralis ve Diğer Doku Nematodları