KLASSlK SlRVAN POEZlYASINDA . V POETlK ORONlMLeR . .

KLASSlK SlRVAN POEZlYASINDA . V POETlK ORONlMLeR . .

X3Z3R X3B3R
15.11.2001. Nil4
27
KLASSlK SlRVAN POEZlYASINDA
.V
POETlK ORONlMLeR
. .
#
•
^
"T
Onomastikanin tsrkib hissalerindon olan oronimlar poeziya niimunslerinds bedii fikri giiclondirmok iigiin geni§ i§lenir. Bele ki,
^ a g , dere, tape, diizonlik, erazi,
^ 6 1 , sehra, Qamenlik, yal-yamac,
gedik, zirvQ, a§inm ve s. kimi
cografi adlann i§l9nmesi (epilet,
bonzatme, mubalige, muqayise,
t3§beh) fikrin daha dolgun, menali, tQsirli olmasina xidmat edir.
Bu baximdan, dogru olaraq Molla
Ponah Vaqifi gozollikler ustasi,
XVIII osr §er CBmenzanmizin
bulbulii adlandinrlar.
XVIII Bsrde yasayib-yaratmi§
bsdii soz ustalan muxtelif qurulu§iu §er formalanndan olan
qo§ma, gorayli, muxemmes,
miistazad, tarkibbsnd, tocnis, divani, hetta qazel, ikilik, bayati 61Qiilu dordliik, medhiyye (be§ misrah) V9 miiseddesler yazmislar.
fcBu sahodo Sakir Sirvani, Nisat
Sirvani, Arif Sirvani, Aga Mssih
Sirvani va digarlari miiasirlerindan nisbatan farqlanmi§lar. Umumilikda isa biitiin poeziya numayandalari XVIII asrin badii yaradiciligina 6z tohfalarini sanatkarliqla vera bilmi§l8r.
Buna gora da bar bir poetik
asarda badii dilimizin inkigaf
dovrunii malum edan yaradiciliq
niimunalari oldugu kimi, XVIII
Bsrin
Jg^
poeziya niimunalorini
ali
§uura malik bir xalqin manavi,
axlaqi, madani hayatmi aks etdiran sanat incilari, sonraki dovrlarin yaradiciliq va iislubi xiisusiyyatlah iiQun avazsiz omaklar
da hesab etmak olar. Hamin
niimunalar xalq dilinin zanginliyini ozunda eks etdirmi§dir.
XVII - XVIII asrda Sirvanda
poetik cahatdan kamil, yetkin poeziya niimunalarimiz dilin badii
giicunu, xalqin tafakkuriinu sanatkar diihasi ila tasvir etmisdir. Bu
poeziyada istifada edilan oronimlar ahalinin ya$adigi, gazdiyi,
gorduyii arazini farqlandirarak,
dilin leksik-semantik galarlanni
ferqiandiran adlardir.
Ni§at Sirvaninin qazallarinda
qeyd olunan poetik oronimlar
klassik soz ustadinin dz yaradiciliq taxayyulunun mahsulu kimi
dugunula bilar:
Sevda QASIMOVA,
Azarbaycan MEA Nasimiadma
nilc.ilik tn<:titnhinun difmeirtanti
Bandanin pandini dOr tak
sadafi -gu^ina al.
$akir Sirvani da d&r madani
poetik oronimini "Qilmi§am"
radifli muxammasinda i^latmakla
badii ta§beh yaratmaga Qali§mi§dir:
... Galmamis dovrana,
ey qiblam, gozun tak $uxu sar
Hovqeyi- aczm kimiyox
madani- dOnHgovhar
Mahcur Sirvani isa "Bu na
asal" radifli muxammasinda gQIsan va htisn sozlarindan poetik
oronim yaradaraq gficlii poetik
ifadaya nail olmaga Qahsmisdir:
... Meni bu Leyli yena eyiadi ...G3J$ani-hQsn3ne gurban
olayim bulsam rah,
Mecnun, Mecnun,
Menzilim oldu yene dameni -Edaram muxlisi- seyda kim
yUzcah-cahi-cah...
sahra, sahra.
Ni§at Sirvaninin "Degilam"
radifli qazalinda cannat bagi kimi anla§ilan "bagi-guliistan"
poetik oronimi da bag va gulustan
tarkiblari ila ifada olunmu^dur:
Arif Sirvani "Cokmaz" adli
qazalinda "hasret", "bag" va
"Irem" sozlarindan poetik oronim
yaradaraq guclu muqayisaya,
banzatmaya nail olmaga Qati$mi§dir.
Sevmisam ta sani,
eywugbega, xandan degilam,
Tutan kuyindd maskan
May Hi- sarvugulu
hesrati - bagi - tram - gakma
bagi- gOIOstan degilam. Goran birkas sani, omiiind
hargizdardU qamgakmaz
Klassik soz ustadi "Sikayatnama"sinda gulltizar, gulQstan oroZangin poetik imkanlara manimlarinin sinonimi kimi "gdzal- lik Sirvan §airlarinin poeziyasinlik Qamani" poetik oronimini da dan goturduyumuz bu poetik oroi^latmigdir:
nimlar klassik soz ustadlanmn
guclii deyim tarzina malik olduq.. .EygdzalJik gamaninda
lanndan xabar verir.
agiJan Jaleyi- al.