Tavuklarda Gut Problemi adlı yazının PDF formatı için

TAVUKLARDA GUT PROBLEMİ (Avian Urolithiasis)
Modern kanatlı ırklarının yüksek büyüme ve verim kabiliyetlerini sürdürebilmeleri için
besleme ve bakım prensipleri sürekli yenilenmektedir. Buna rağmen sürülerde bu iki
faktörün her ikisinden veya birinden kaynaklanan metabolik bozukluklar ortaya
çıkabilmektedir.
Bu metabolik bozukluların en önemlilerinden biri iç organları (özellikle böbreği) ve
eklemleri olumsuz etkileyerek verim kayıplarına yol açan GUT hastalığıdır. Bilindiği
gibi böbrek çeşitli metabolik ve boşaltım fonksiyonları için çok önemli bir organdır.
Vücut sıvılarının kimyasal değerlerinin sürdürülmesi, metabolik atıkların ve zehirli
ürünlerin vücuttan atılması, kan basıncı, kan miktarı ve elektrolit dengesinin
korunması açısından hayati önem taşır.
Kanatlılarda ürik asit, azot metabolizmasının son ürünü olup protein yıkımı sonucu
ortaya çıkan azotlu atık bir üründür ve karaciğerde üretilerek böbrekler tarafından
vücuttan dışarı atılır. Memelilerde ürik asit, ürikeaz enzimi yardımıyla daha az zararlı
bir maddeye dönüştürülse de, kanatlılarda bu enzim olmadığı için ürik asit doğrudan
en son boşaltım ürünü olmaktadır. Ürik asit normalde zehirli değildir ama kandaki
yüksek ürik asit dokularda biriktiğinde böbrekler, kalp, akciğerler, bağırsak
dokularında ve ayrıca eklemlerde mekanik hasara neden olur ve vücut dokularının
olumsuz etkilenmesine yol açar.
GUT adı verilen bozukluk ise, kanda ve vücut
sıvılarında artan ürik asidin böbrek fonksiyonlarına
zarar vermesi sonucu ortaya çıkar. Kanatlılarda
GUT, yumuşak dokularda ve çeşitli organlarda ürik
asidin, beyaz kireç formunda aşırı şekilde birikmesi
durumudur. Kanatlılar urikotelik oldukları ve
ürikeaz enzimince yetersiz oldukları için doğal
olarak zaten gut oluşumuna yatkındır. Normal bir
kuşta kandaki ürik asit seviyesi 5-7mg / 100 ml
olurken, gut problemi söz konusu olduğunda ürik
asit miktarı 44mg / 100 ml seviyesine kadar
yükselmektedir.
Ürik asidin aşırı biriktiği dokulara göre yaygın olarak 2 ana gut formu söz konusudur
ve her iki halde TOPHİ adi verilen ve iğne şeklinde birikmiş kristaller görmek
mümkündür;
İç organlarda (visceral Gout): İç
organlarda görülen gut hastalığın akut
formu olarak kabul edilir ve sıklıkla
böbrek, karaciğer, perikardium, kalp ve
hava keselerinde olmak üzere seröz
yüzeyde ürat birikimi şeklinde görülür ve
çok ciddi ölümlere neden olur. Visceral gut
broiler civcivlerinde özellikle 2-3 günlük
erken
yaşlarda
oldukça
yaygındır.
Yumurtacı sürülerde ise 14 haftadan sonra
sıklıkla görülmektedir. Böbreklerin zarar
görmesiyle ürik asidin vücuttan atılması bozularak ürik asit kanda artmaya başlar ve
ardından dokularda birikir.
Eklemlerde (Articular) görülen Gut :
hastalığının kronik formu olarak kabul edilir
ve daha az yaygındır. Lezyonlar eklem, bağ
ve tendon kılıflarının etrafında ürat birikimi
şeklindedir.
Gözlenen klinik bulgular eklemler sıcak, şiş
ve hassas, her iki bacakta topallık
görülebilir.
Eklemlerde
görülen
gut
problemi özellikle son 30 yıldır tavuklarda
fark edilmeye başlanmıştır
Kuluçkahanede civcivlerin uzun süre kalması, uzun süren yolculular veya kümeste ilk
24 saate yüksek ortam sıcaklığına bağlı olarak ortaya çıkan su kaybına bağlı olarak
civcivlerde iç organlarda görülen gut şekillenebilir
BELİRTİLER VE LEZYONLAR
GUT sıklıkla düşkünlük hali, su kaybı ve bazen yeşil renkte ishal ile karakterizedir.
Etkilenen civcivler donuk, tüyleri kabarmış ve gerileri ıslaktır. Civcivlerde ölüm
yüksektir. Her iki böbrek farklı büyüklüklerde ve şişmiştir. Otopside kalp, böbrek ve
karaciğer gibi iç organlarda beyaz ürat kristalleri görülebilir.
Böbrekler çok sıklıkla
Böbrekler
etkilenirler. Görünümleri
şişmiş, farklı büyüklükte
ve üzeri tebeşir tozuna
benzer beyaz kristallerle
kaplıdır.
Böbrekler normal görünümdedir. Yürüme
güçlüğüne bağlı olarak su tüketiminde
yetersizlik varsa böbrekler anormal
büyümüş ve yüzeyinde beyaz Kristal
oluşumları gözlenebilir
Myocardium, dalak veya
Yumuşak
dokular
pleura gibi serözal
Sinovium gibi yumuşak dokular, ibik, sakal
yüzeyler, pericardium,
ve soluk borusunun da etkilendiği
hava keseleri vs sıklıkla
görülmüştür
etkilenirler.
Eklemler çevresindeki
Eklemler
yumuşak dokuların
etkilenme ihtimali olabilir.
Kas yüzeyleri,bağ dokular
ve eklemler çok şiddetli
vaklarda etkilenilir.
Ayaklar başta olmak üzere, eklemlerin
etrafındaki yumuşak dokular daima
etkilenirler. Bacaklarda, kanatlarda, gaga
ve diz etrafındaki yumuşak dokular da
sıklıkla etkilenebilmektedir.
Genelde iç organların
yüzeyinde veya
Mikroskobik
sinoviumda herhangi bir
Sinovium ve diğer dokularda
lezyonlar
yangı yoktur. Böbrekte,
Granulomatous yangısı görülür
tophus çevresinde yangı
oluşabilir.
Pathogenesis
Genelde ürat boşaltımının
Genelde Metabolik bozukluk nedeniyle
bozulmasıyla ortaya çıkar
Böbrek kanallarının ürat atımını
(Renal bozukluk)
yapamamasından kaynaklanır.
Kanatlıların iç organlarında ve eklemlerinde görülen GUT tiplerinin
arasındaki farklar
İç Organlarda görülen gut
Eklemlerde görülen gut
(Visceral Gut)
Genelde akut formdadır
Gözlemler
ama bazen kronik de
Genelde kronik seyreder
olabilir.
Görülme
sıklığı
Çok sık
Seyrek veya bireyseldir.
4-5 ay ve üzeri. Bununla birlikte genetik
Yaş
1 gün ve üzeri
olarak hassas ırklar, yüksek protein
seviyesine bağlı olarak erken yaşta maruz
kalabilirler
Cinsiyet
Erkek ve dişilerin her ikisi
de duyarlıdır
Genelde erkekler duyarlıdır
Table Ref: H. L. Shivaprasad. University of California, Davis
SEBEPLERİ
Birçok faktör böbrek hasarına neden olabileceği için GUT probleminin çok sayıda
nedeni olabilir. Bunlar genel olarak aşağıdaki gibi kategorize edilebilir:
Beslenmeye bağlı metabolik bozukluklar

Düşük düzeyde yararlanılabilir fosfora rağmen, yemde yüksek kalsiyum seviyesi
ürat kristalleri olumunu tetiklemektedir. Bu durum özellikle çok erken dönemde
yumurta öncesi yemin kullanılmasıyla şekillenebilir (örneğin 15-16.haftadan önce).

Yüksek vitamin D3 seviyesi, bağırsaktan kalsiyum emilimini artırarak ürat kristalleri
oluşumunu teşvik edebilmektedir.

Kalsiyumun aksine yemdeki kullanılabilir fosfor, ürik asitliğini artırarak böbrek taşı
oluşumu azaltır ve GUT oluşumunu kısmi olarak engeller. Dolayısıyla düşük
yararlanılabilir fosfor seviyesi gut oluşumu teşvik eder.

Yumurtacılarda sıcak stresini önleyerek kabuk kalitesini artırmak amacıyla
kullanılan yüksek sodyum bikarbonat seviyesi kandaki alkalin seviyesini artırır. Bu
durum böbrek taşı oluşma ihtimalini artırır.

Uzun süreli Vitamin A eksikliği, tübüler epitelin yıkımına ve neticesinde oluşan
blokaj böbreklerde ürat birikimine neden olmaktadır. Bununla birlikte vitamin A
yetersizliğine bağlı GUT oluşumunun görülmesi, saha koşullarında çok düşük bir
ihtimaldir.

Sodyum düzeyleri suda % 0.4 ve yem 0.8 % seviyesini aştığında sodyum
zehirlenmesine bağlı oluşan GUT problemleri erken yaşta sıklıkla görülür. Balık
ununun tuz içeriği yüksek olduğu için, yemde yüksek miktarda kullanılması
problemi tetikleyebilir. Yemdeki toplam sodyum Klorid seviyesi % 0,3 fazla
olmamalıdır.

Yemdeki protein seviyesinin % 30'dan fazla olması böbrekler üzerinde aşırı yük
oluşturacağı için ürik asit birikimine neden olabilir. Aynı zamanda sülfat varlığı,
kalsiyumun emilimini azaltır ve idrar yoluyla aşırı kalsiyum atılmasına neden olur.
Bu durum gut oluşumunu kolaylaştırır.

Suyun yetersizliği kanda ve ardından böbrekteki ürik asit ve diğer minerallerin
yoğunluğunu artırır. Özellikle yaz aylarında, su yetersizliği çok tehlikelidir. Bu
durum genelde uzun süreli nakliyelerde, nipellerin tıkanması durumunda, eksik
suluk yüzeyi halinde, yüksek hayvan yoğunluğunda ve aşılama süresince uzun
süreli su kısıtlamalarında görülebilir.

Ergin olmayan genç yarkaların yüksek kalsiyum seviyeli yemlerle beslenmesi,
böbrekler üzerinde aşırı yük oluşturacağı için GUT oluşumuna neden olabilir.
Büyük taneli CaCO3’ kullanıldığı büyütme yemlerinde (ortalama 1-2 mm çaptan
fazla) tanelerin hayvanlar tarafından seçilerek yenmesine neden olur ve bu durum
aşırı kalsiyum tüketimine neden olur. Büyütme yemlerinde uygun kalsiyumun
tüketildiğinden emin olmak için kullanılan CaCO3 kaynağının ince toz formunda
(ortalama 1 mm çaptan küçük) olmasına özen gösterilmelidir. Daha büyük taneli
CaCO3 kullanımına 15-16. Haftalarda geçilen yumurta öncesi yeminde başlanabilir.
Enfeksiyonlar: Bronşit (IB) ve avian nephritis virus (ANV) böbreklerde ve üreme
sisteminde de etkili oldukları için böbreklerin hasar görmesine ve GUT oluşumuna
neden olabilirler.
Toksinler: Toksinler böbreklerde hasara yol açarlar ve özellikle citrinin, ochratoxin ve
oosporin çok etkilidir. Ayrıca okratoksin ve aflatoksin kombinasyonu son derece
zararlıdır. Böbreklerin hasara uğraması ile ürik asitin atılması zorlanmakta ve neticede
vücut dokularında birikimine neden olmaktadır.
Antibiyotikler: Gentamisin, sülfanomidler ve nitrofuranlar özellikle genç civcivlerde
renal hasara yol açtığı bilinmektedir. Böbrekler tarafından atılan ilaçlar, renal
metabolizma ve Ph üzerinde dengesizliğe neden olmaktadır.
Dezenfektanlar: Yanlışlıkla kullanılan
zehirlenmelere neden olmaktadır.
phenol
ve
cresol
gibi
dezenfektanlar
Kimyasallar: Suda bakır sülfat kullanımı suyun hayvanlar tarafında ret edilmesine
neden olacak ve su kaybına bağlı GUT şekillenebilecektir.
Hastalığın Kontrolü
Sahada Gout problemi görüldüğünde, sebebi genelde birçok faktöre bağlı olabileceği
için, kaynağına ilişkin çalışmalar titizlikle yürütülse de kısa sürede gerçek nedenini
bulmak son derece zordur. Bir diğer problem ise akut olmayan böbrek problemleri
genelde yetiştirme döneminde herhangi bir klinik bulgu vermedikleri için yumurta
döneminde kullanılmaya başlanan yüksek kalsiyumlu yemlerle beslenene kadar tespit
edilmesi son derece güçtür.
ÖNLENMESİ
GUT probleminin önlenmesi için aşağıdaki tedbirlere uyulmalıdır:
 Yemde besin maddelerinin dengesi
 Yem tipine bağlı olarak kalsiyum ve fosfor dengesi
 Vitamin A, D3 ve diğer gerekli vitaminler.
 Gerekli seviyede sodyum, klor ve diğer iyonlar.
 Protein miktarı ve kaynağının kontrolü.
 Yemde düzenli toksin analizi. Tehlikeli seviyelerde ise güvenilir ve etkili bir
toksin bağlayıcının teknik olarak yeterli seviyede kullanımı.
 Muhtemel böbrek hasarından sakınmak için sulfa grubu antibiyotiklerin ve
antikoksidiallerin tedbirli kullanımı.
 Sürekli temiz, dengeli ve kolay ulaşılabilir bol miktarda su temini
 Tedavi edici olarak bakır sülfat kullanılmasından kaçınılmalıdır. Eğer kullanılmak
zorunda ise yetkin bir veteriner hekimin tavsiyesine danışılmalıdır.
.
TEDAVİSİ
Bireysel ortaya çıkan GUT problemi göz ardı edilebilir. GUT kaynaklı yüksek ölümlerde
ise aşağıdaki uygulamalar faydalı olabilir.
 Bol miktarda iyi kaliteli su sağlayın
 Damızlık ırkına ve yaşına bağlı olarak tavsiye edilen protein seviyesinin
üzerinde protein içeren yemlerden sakının. Oluşan GUT’un ciddiyetine bağlı
olarak 3-5 gün boyunca düşük protein seviyeli yem vermeye özen gösterin. Bu
uygulama böbrekler üzerindeki yükü azaltacaktır.
 IB aşılama programını gözden geçirin. IB probleminin yaygın olduğu
bölgelerde, mevcut durumu da dikkate alarak uygun bir aşılama programı ve
yöntemi tercih edilmeli.
 Ürin asitlendiricisi kullanın: Aşağıda verilen asitlendiricilerden herhangi biri
yemle veya suyla verilebilir.
1.
Sirke: 24 saatlik içme suyuna 1-2 ml / litre su
2.
Potasyum Klorit: 24 saate kadar 1gram/1 litre su.
3.
Amonyum Klorit: 7 gün boyunca 2,5 kg/ ton yem.
4.
Amonyum Sülfat: 7 gün boyunca 2,5 kg/ ton yem.
 Yeterli seviyede A, D3, K ve B kombine vitaminlerinin verilmesi
 Sodyum bikarbonatın aşırı kullanımından (2 kg/ton yemden fazla) kaçınılması.
 Suda elektrolit kullanımı ölümlerin kontrol altına alınmasında yardımcı olabilir.
YAZAN: Barbaros Gökçeyrek
[email protected]
Kaynaklar:


Avian Gout: Causes Treatment And Prevention Dr. M.T.Banday, Dr. Mukesh Bhakt and Dr.
Sheikh Adil Hamid - Srinagar, Kashmir, India
http://www.provimi.in/poultry/avian%20gout.pdf

http://www.hyline.com/aspx/redbook/redbook.aspx?s=5&p=36