indir

ERGONOMİ:
Araç-gereç, makine, sistem, iş, çalışma akış ve düzeninin;
insanlar tarafından rahat, etkili, verimli ve güvenli olarak
kullanılmasını sağlamak için;
insanların davranışı, yetenekleri, kısıtlılıkları ve diğer
karakteristikleri ile ilgili bilgileri araştıran ve uygulayan bir
bilimdir.
ERGONOMİNİN AMACI:
mobilya,
el araçları
ekipmanlar
işin gereklilikleri
işyeri çevresi
UYUMLULUK
insan ölçüleri,
yetenekleri
kısıtlılıkları
beklentileri
Ergonomi biliminin amaçları:
1. İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve
düzeneklerin kullanım etkinliğinin artırılması
2. Günlük hayatta karşılaşılan insan kullanımına ve
etkileşimine açık olan her şeyin insana uygun
tasarımıyla:
a.
İnsan performansının artması
b.
İnsan güvenliğinin sağlanması
c.
İnsan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi
d.
İnsan mutluluğunun ve doyumunun
sağlanması amaçlanır.
Ergonomi Dalları
1. Cognitive Ergonomi (Algısal-Bilişsel Ergonomi):
Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.
Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir.
Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri, sinyaller, joystickler,
direksiyon ve araç-uçak göstergeleri
2. Antropometri:
İnsan vücut ölçülerinin istatistiksel karakteristikleri ile
ilgilenir.
Antropometrik veriler elbise mobilya, makine, el aletleri ve
tezgah dizaynı için çok önemli bilgiler sağlar.
3. İş Fizyolojisi:
İşin gerekliliklerine kas iskelet sisteminin,
solunum sisteminin ve Kalp-damar sisteminin yanıtı
ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.
4. Biyomekanik:
İnsan dokularının özellikleri ve mekanik streslere
dokuların yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.
Makinede çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için
kask, eldiven maske vb. koruyucu ekipman üretimi
biyomekanik desteğiyle başarılabilir
Kronik ya da kümulatif bozuklukların oluşmaması için
önlem almayı sağlar.
Diğer katkıda bulunan bilimler:
Fizyoloji, biyoloji
Fizik
Psikoloji
Enformasyon bilimleri
Adli tıp
İstatistik
İşletme yöntemleri
Tasarım
Yönetim
İş psikolojisi
Sosyoloji
Mühendislik sistemleri;
de Ergonomi ile iç içe olan sistemlerdir.
ABD’nde ergonomistlerin değişik mesleklere dağılımı:
Akademik Uzmanlık Alanı
%
Psikoloji
Mühendislik
Ergonomi
Tıp, fizyoloji
Eğitim
Endüstriyel tasarım
İş yönetimi
Bilgisayar
Öğrenci
Diğer
45
19
8
3
3
3
2
1
8
8
ANTROPOMETRİ
Kullanıcıların fiziksel ölçülerine uygun hale getirmek için:
eldiven, maske, kask vb. kişisel koruyucular ve
el araçlarının/ ekipmanlarının düzenlenmesinde
gerekli olan verileri sağlar.
14
16
17
ÇALIŞMA ORTAMI BOYUTLARI
(Oates, Evans and Hedge, Computers in Schools, 14,55-63,
1998
BOYUTLAR
ÖNERİLEN
GÖZLENEN
KLAVYE YÜKSEKLİĞİ
21.5-24”
25.6-39.4”
MONİTÖR YÜKSEKLİĞİ
31.5-38”
37.4-51.2”
ARKALIK YÜKSEKLİĞİ
26-30”
23.6-31.5”
MİNDER GENİŞLİĞİ
13-15”
11.8-17.7”
ARKALIĞIN AÇISI
90º-120º
90º-108º
YORGUNLUK VE DİNLENME
Yorgunluk, bir çok durumun tanımlanması için kullanılmaktadır:
1. Dikkatte azalma
2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması
3. Güdülenmede azalma
4. Fiziksel ve mental performans hızında azalma
5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda enerji
harcanması
Günlük yaşamda yorgunluk değişik kaynakların birikimine bağlı
olarak meydana gelmektedir.
25
İş etkinliği bir çok değişkene bağlıdır:
• kişinin yetenekleri,
• fiziksel iş kapasitesi,
• araçların tasarımı,
• araçlar,
• makineler,
• çalışma yeri düzenlenmesi,
• iş tasarımı ve
• eğitim.
ÇALIŞIRKEN ARA VERME
Herhangi bir iş belirli bir süre devam edecek olursa,
kişilerin büyük çoğunluğu bir molaya gereksinim duyarlar.
Kişinin performansında bir bozulma meydana gelir.
Kişinin konsantrasyonunu en üstte tutabildiği süre sınırlıdır.
Optimum konsantrasyonunun uzunluğu kişiye ve
sürdürülmekte olan görevin tipine bağlıdır.
Sürekli görevlerde performansta düşmeler olabilir
İşte farkına varılmayan ya da yanlış anlaşılan aralar
olabilir.
Dinlenme, ya da kendini toplama uyku, dinlenme araları ve
eğlenme zamanları ile sağlanır.
Yorgunluk belirtileri istirahat gereksinimini bildiren koruyucu bir
mekanizmadır.
Yorgunluk yorgunluğa yol açan etmenlerin yorgunluğu tolere
etme kapasitemizi aşması durumunda meydana gelir.
Yorgunluğun oluşması için çok iş olması gerekmez. Bu can
sıkıntısı veya monotonluk ta yorgunluğu doğuran özel etmenleri
oluşturmaktadır.
Can sıkıntısı veya monotonluk iş ya da iş ortamının her hangi
bir stümülasyonu söz konusu olmadığında meydana gelir. En
çok aşağıdaki durumlarla meydana gelir:
1. İşin ilginçliği kalmazsa
2. İşle ilgili çok az motivasyon varsa
3. İş operatörün becerisine bağlı değilse
4. Çalışma hızı çok yavaşsa
5. İş ortamı donuksa
İş etkinliği görev üzerinde dikkat ve konsantrasyonunun
optimum olduğu dönemin ötesine geçerse, performans düşer
bu da kendisini çıktı ya da üretim hızında düşme, hata
sayısında ve kazalarda artma ile gösterir.
Eğer uygun aralar veya dinlenme dönemleri konduğunda
tazelenmiş optimum etkinlik dönemlerine başlanabilmektedir.
Dört tip iş arası vardır:
1. Spontan:
2. Maskelenmiş
3. İş-koşullu
4. Önceden programlanmış
Spontan aralar aşırı zorlayıcı işlerde çalışanın kendisince
verilir.
Maskelenmiş ara ise halen yapılan işle ilgili olmayan ikincil bir
işin yapılmasıdır.
Bir makinenin temizlenmesi, çalışma masasının düzenlenmesi
çalışma arkadaşlarına danışmak üzere çalışma alanından
ayrılma vb. iş koşullu aralar.
Önceden programlanmış aralar:
Wyatt ve Fraser (1928) elle sigara sarma işinde çalışanlarda
yaptıkları bir araştırmada bu durumu değerlendirdiler. Bu iş iki
aşamalıdır. Birincisi sigaranın sarılması diğeri ise makasla
uçlarının kesilmesidir. Beş farklı durum test edildi:
1. Sigara sarma sonra kesme, isteğe göre.
2. Bir saat sarma bir saat kesme
3. 1, 5 saat sarma, 1, 5 saat kesme
4. 3 saat sarma ve 3 saat kesme
5. Bütün gün kesmeksizin sigara sarma.
En yüksek verimin 2 ve 3 uygulamasında olduğu 4 ve 5 32
uygulamalarında verimin düştüğü gözlenmiştir.
Hutchinson un 1954 yılında yaptığı çalışmada kahve ve
sandviç molası veren kişilerin konsantrasyonlarının daha
yüksek olduğu görülmüştür.
Endüstri işlerinde çalışanlarda aşağıdaki çalışma-dinlenme
programları önerilmektedir:
1. Çalışma sürecinin dinlenme araları sağladığı orta şiddetteki
işlerde, sabah bir ara, öğleden sonra bir ara (10-15 dakika).
Yiyecek içecekle birlikte.
2. Yüksek çalışma hızıyla bekleme arası olmaksızın sürdürülen
işlerde, sabah ve öğleden sonra yiyecek-içecekle birlikte ara,
ayrıca günün her iki çalışma yarısında bir veya iki kısa 5 er
dakikalık aralar.
! İşçilerin yerlerinden ayrılmalıdır...