Denizel Kaynaklı Bazı Fonksiyonel Gıdalar ve Gıda Bileşenleri

Denizel Kaynaklı Bazı Fonksiyonel Gıdalar ve Gıda Bileşenleri

www.yunus.sumae.gov.tr
ISSN 1303-4456
Yunus Araþtýrma Bülteni 2012 (1):1-7
Denizel Kaynaklý Bazý Fonksiyonel Gýdalar ve Gýda Bileþenleri
Gülsüm BALÇIK MISIR1*
1
Su Ürünleri Merkez Araþtýrma Enstitüsü, Vali Adil Yazar Cad. No:14 Kaþüstü Beldesi Yomra-Trabzon.
* Sorumlu yazar: Gülsüm BALÇIK MISIR Tel.:04623411053 ; Fax: 04623411152;
Geliþ Tarihi : 11.07.2011
Some Sources of Marine Functional Foods and Food Ingredients
Abstract
Beyond their nutritional effects, functional foods are known to provide health benefits and preventive effects on
human body. Nowadays, there is a huge and increasing interest among consumers and production industry on these
products. Marine products, containing a good amount of omega-3 fatty acids, proteins, vitamins, bioactive peptides, a
variety of minerals and enzymes, are one of the most important sources of functional foods/ food components. The
aim of this revive is to give information on the most common functional products of marine origin.
Keywords: Functional food, marine products, omega-3 fatty acids
Özet
Temel beslenme özelliklerinin yaný sýra insan saðlýðýný iyileþtirmede ve/veya hastalýklarýn oluþumunu önlemede etkili
olan fonksiyonel gýdalarýn tüm dünyada üretim ve tüketim düzeyleri hýzla artmaktadýr. Yapýlarýnda bulundurduklarý
omega-3 yað asitleri, proteinler, vitaminler, biyoaktif peptitler, çeþitli mineral madde ve enzimlerle deniz ürünleri
fonksiyonel gýda veya gýda bileþenlerinin en önemli kaynaklarýndandýr. Yapýlan bu çalýþmada denizel kaynaklý en
yaygýn fonksiyonel gýda ve gýda bileþenleri hakkýnda bilgiler derlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Fonksiyonel gýda, deniz ürünleri, omega-3 yað asitleri
Giriþ
Ýnsan saðlýðýnýn besinlerle yakýndan
iliþkili olduðu yüzyýllardýr bilinmektedir.
Hipokrat 'gýdalarýnýzý ilaç ilaçlarýnýzý gýda
olarak saðlayýn' sözü ile günümüzden
yaklaþýk 2500 yýl önce gýda-saðlýk iliþkisini
vurgulamýþtýr.
Günümüzde gýda ve beslenme
bilimindeki son geliþmelerle, yapýlan çok
çeþitli araþtýrmalar besinlerin ve/veya besin
bileþenlerinin çeþitli vücut fonksiyonlarýnýn
yerine getirilmesinde düzenleyici rolünü,
saðlýklý yaþamayý destek-lediðini, belirli
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
hastalýklarýn oluþum riskini düþürdüðünü
hatta yaþam kalitesini arttýrdýðýný ortaya
koymuþtur (Korhonen 2002). Fonksiyonel
gýdalar üzerindeki araþtýrmalar bu anlayýþ
doðrultusunda 1980'li yýllarda Japonya'da
baþlayýp tüm dünyaya hýzla yayýlmýþtýr (Arai
1996). Fonksiyonel gýdalarýn evrensel olarak
kabul edilmiþ bir tanýmlamasý olmamakla
birlikte Uluslararasý Gýda Enformasyon
Konseyi (IFIC-The International Food
Information Council) fonksiyonel gýdalarý
temel beslenmenin ötesinde saðlýða iliþkin
2
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
Uluslararasý Yaþam Bilimleri Enstitüsü'ne
(ILSI- International Life Science Institute) göre
ise fonksiyonel gýdalar temel beslenmenin yaný
sýra biyolojik aktif gýda bileþenleriyle saðlýðý
olumlu etkileyebilen gýdalardýr (ADA, 2004).
Avrupa Birliði Fonksiyonel Gýdalar Komisyonu'nun tanýmýna göre ise “Bir gýdanýn
fonksiyonel gýda sayýlabilmesi için, temel
beslenme özelliklerinin yaný sýra insan saðlýðýný
iyileþtirmede ve/veya hastalýklarýn oluþumunu
önlemede etkili olmasý gerekir (Alaþalvar ve
Pelvan 2009).
1991 yýlýnda Japonya'da onaylanan
Saðlýklý Gýda Tüzüðüne (Foods for Specified
Health FOSHU) göre bir ürünün fonksiyonel gýda
lisansý alabilmesi için belirli kriterlerin
saðlanmasý þartý getirilmiþtir. Buna göre
fonksiyonel gýdalar;
1.Ürün, beslenme kalitesinin iyileþtirilmesine,
saðlýðýn korunmasýna ve devamýna yardýmcý
olmalýdýr,
2.Ürün ve ilgili bileþenlerin saðlýk üzerindeki
olumlu etkisi týbbi ve/veya beslenme bilimi
açýsýndan saðlam temellere dayandýrýlmalýdýr,
3. Týp ve beslenme bilgilerine dayandýrýlarak,
ürün veya ilgili bileþenlerin günlük tüketim
miktarlarý belirlenmelidir,
4. Ürün ve ilgili bileþenlerin, bilimsel veriler ve
deneyimler doðrultusunda güvenle tüketilebileceði kanýtlanmýþ olmalýdýr,
5. Söz konusu bileþenin, fizikokimyasal
özellikleri ile kalitatif ve kantitatif analitik
belirleme metotlarý iyi tanýmlanmalýdýr,
6. Ürünün bileþimi, benzer tipteki gýdalarýn
normal koþullarda içerdiði besin madde
bileþenleri bakýmýndan farklýlýk göstermemelidir,
7. Ürün, günlük diyetlerde sýklýkla kullanýlan bir
gýda olmalýdýr,
8. Ürün doðal olarak tüketildiði gýda formunda
olmalýdýr,
9. Ürün veya ilgili bileþenler, týbbi ilaç veya etken
madde olarak kullanýlmýþ olmamalýdýr, (Farr,
1997; Kwak ve Jukes, 2001; Coþkun, 2005).
Fonksiyonel besin tüketimine günümüzde
ilgi artmakta olup, nedenleri ise yaþlanan nüfus,
artan saðlýk masraflarý, kiþisel saðlýðý arttýrma
isteði, gýda tüketimi ve saðlýk iliþkisi hakkýnda
toplumun bilinçlenmesi, tüketicilerin kalite ve
çeþide gösterdikleri taleptir (Betz, 1999).
Ýnsan gýdasý olarak tüketilen veya
tüketilmeyen deniz canlýlarý fonksiyonel deniz
ürünleri için kullanýlan kaynaklardýr. Özellikle
deniz ürünleri iþleme yan-ürünleri, ekonomik
önemde ve deðerlendirilmesi hem çevre hem de
verimlilik açýsýndan son derece önemli
kaynaklardýr. Deniz ürünleri kaynaklý fonksiyonel ürünler, direkt gýda maddesi, gýda
hammaddeleri, katký maddesi ve ekstrakt (sývý,
toz, kapsül gibi) formlarýnda üretilmektedir
(Yýlmaz vd. 2006).
Yapýlan bu çalýþmada denizel kaynaklý
bazý fonksiyonel gýda ve gýda bileþenleri
hakkýnda literatürden faydalanýlarak bilgiler
derlenmiþtir. Makalenin denizel fonksiyonel
ürünlere ilgisi olan çeþitli araþtýrmacý gruplara
faydalý olabileceði düþünülmektedir.
Denizel Yaðlar
Balýk ve diðer deniz ürünleri, insanlýk
tarihinin en eski besin kaynaklarýnýn baþýnda
gelmiþtir (Sikorski ve Kolakowska 2003). Balýk
ve diðer deniz organizmalarý kalsiyum (balýk
kemikleri ve kabuklardan gelen), antihipertansif
proteinler (peptit ve protein hidrolizatlarý),
antioksidanlar (balýk derisinden gelen),
selenyum, kitin (ve türevleri), omega-3 PUFA,
taurin ve diðer biyoaktif bileþenlerin kaynaðý
olarak bilinmektedir. Bunlarla birlikte denizel
kaynaklý fonksiyonel materyalin esas olarak
denizel yaðlar ve özellikle omega-3 çoklu
doymamýþ yað asitlerinden oluþtuðu yapýlan
bilimsel, epidemiyolojik ve klinik deneme
çalýþmalarýyla ortaya konmuþtur. Elde edilen bu
bilimsel kanýtlar ve tüketici bilincinin artmasý
balýk yaðlarýnýn diyetteki yerini artýrmýþtýr.
Uluslararasý anlamda balýk yaðý ve balýk yaðlarý
ile zenginleþtirilmiþ ürünlere olan ilginin artýþý
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
rapor edilmiþtir. Somon, sardalya, morina ringa
balýklarý ile bazý tür deniz algleri yüksek oranda
PUFA bulundurur. PUFA'lar arasýnda da EPA ve
DHA denizel kaynaklarda karasal kaynaklara
oranla oldukça fazla bir orana sahiptir. (Hurst,
2006)
Yapýlan çeþitli araþtýrmalarýn sonuçlarý
omega-3 (özellikle EPA ve DHA) yað asitlerinin
saðlýðýn sürdürülmesi, kalp damar hastalýklarýnýn
önlenmesi, romatoid artrit, Alzheimer gibi
hastalýklara karþý korunma, kan basýncýný düþürme,
diyabet, astým semptomlarýnýn azaltýlmasý gibi
durumlarda faydalý olduðunu, kronik obstrüktif
akciðer hastalýðýna karþý ve birçok kanser türüne
karþý korunmada etkili olduðunu, hamilelik ve
bebeklik döneminde beyin ve göz geliþiminin
desteklenmesinde katký saðladýðýný göstermiþtir
(Baysal, 2004; Cole vd., 2005; Oh, 2005; Scarmeas
vd., 2006; Kadam, and Prabhasankar, 2010).
Kanada, Ýsveç, Ýngiltere, Avustralya ve
Japonya gibi ülkeler ile WHO, NATO, AHA
(Amerikan Kalp Derneði) gibi uluslararasý
kuruluþlar omega-3 yað asitlerinin insan saðlýðýna
faydalarý sebebiyle resmi olarak yayýnlanmýþ
günlük alým miktarlarý belirlemiþlerdir.
Günlük alýnmasý gereken EPA+DHA
miktarlarý genel olarak 2000 kalorilik diyette;
alýnan enerjinin %0.6-1.2'si veya 1.3-2.7 g/gün
EPA+DHA olarak tahmin edilmektedir. Bu
miktarlar da AHA Dietary Guidelines'ýn haftada 2
kez balýk tüketimi önerisi ile uyum içerisindedir
(URL-2). Tablo 1'de bazý balýk yaðlarýnda bulunan
EPA ve DHA oranlarý verilmiþtir.
3
Su Yosunlarý
Su yosunlarý içerdikleri önemli ölçüdeki
çözünür polisakkarit potansiyel ile diyet lif özelliði
gösterir. Bu özelliði ile insan beslenmesinde diyet
lif kaynaðý olarak deðerlendirilebileceði
belirtilmiþtir (Lahaye ve Kaeffer, 1997). Diyet
liflerin tüketilmesi saðlýkla ilgili birçok alanda
olumlu etkilere sahiptir; kolon kanserine
yakalanma riskini düþürme, kabýzlýk, yüksek
kolesterol, obezite ve diyabet gibi. Bunlarla birlikte,
diyet liflerin birçok bileþeni antioksidan ve
baðýþýklýk sisteminin güçlendirme etkilerine de
sahiptir (Suzuki vd., 2004). Su yosunlarý ayrýca
yapýlarýnda karotenoidler, yað asitleri,
polisakkaritler, vitaminler, steroller, tokoferol,
fikosiyaninler gibi biyoaktif biyokimyasallarý
barýndýrýrlar. Bu biyoaktif özellikleri dolayýsýyla bu
bileþenlerin insan ve hayvan saðlýðýna faydalý
olduðu bilinmektedir. Potansiyel faydalarý arasýnda
hiperlipidemi, tromboz, obezite ve tümör
oluþumunu kontrol altýna almak sayýlabilir (Plaza
vd., 2008). Wakame (Þekil 1) .
Japonya'da popüler olarak yenilen bir su
yosunudur. Yapýsýnda %5-10 oranýnda fukoksantin
bulundurur. Fukoksantinin antikanserojen etkisi
vardýr. Neoksantin ve fukoksantinin birlikte
prostatlý kanser hücrelerinin geliþimini önemli
ölçüde azalttýðý ve antiobezite, antiflammatuar
aktivitelere sahip olduklarý rapor edilmiþtir
(Miyashita ve Hosokawa, 2008). Ikeda vd., 2003,
U. pinnatifida (wakame)'nýn (Þekil 1)hipertansiyon
ve yüksek kolesterole karþý olumlu etkilerinin
olduðunu belirtmiþlerdir.
4
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
Þekil 1. Wakame (U. Pinnatifida) (URL-3, 4).
Kitin ve Kitosan
Kitin omurgasýzlarýn, kabuklularýn,
böceklerin dýþ iskeleti ve küf ile mayanýn hücre
duvarýnýn temel maddesi olup, koruyucu ve
destekleyici bileþen olarak görev alýr. Kitinin en
iyi kaynaklarý arasýnda kabuklular (karides,
yengeç, ýstakoz), mürekkep balýðý ve istiridye yer
alýr (Kumar, 2000).
Kitosan, kitinin (â-(1-4)-poli-N-asetilDglukozamin) deasetilasyonu ile elde edilen bir
polimerdir. Herhangi bir toksisitesinin bulunmamasý, alerji ve iritasyon yapýcý olmamasýnýn yaný
sýra, biyo-parçalanabilir ve biyo-geçimlidir.
Kitosan ayný zamanda önemli biyo-aktif
özelliklere sahiptir. Bunlar arasýnda hemostatik,
bakteriyostatik, fungistatik, film oluþturucu,
spermisidal, antikanserojen, antikole-steremik,
antiasit, antiülser, yara ve kemik iyileþmesini
hýzlandýrýcý, baðýþýklýk sistemi destekleyici
özellikleri sayýlabilir (Duman ve Þenel, 2004).
Kitosan lipitlerin absorpsiyonunu düþürür. Diyet
lif gibi davranarak mide baðýrsak sisteminde
hidrolize edilmez. Vücuttaki birincil fonksiyonu
baðýrsakta lipit absorpsiyonunu düþürmektedir.
Bu yolla kolesterolün düþürülmesine, kilo kaybýna
destek olur (Ylitalo vd., 2002). Prebiyotik etki
gösterir. Ayrýca kitosan kalýn baðýrsaktaki
kokuþma bakterilerinin geliþimini önlediði için
baðýrsak tümörlerine karþý da koruyucudur.
Kitosan fonksiyonel özellikleri dolayýsýyla
yapýlarýnda barýndýrdýðý birçok teknolojik ve
fizyolojik özellikleri ile gýdalarda kullanýlmaktadýr (Shahidi vd., 1999). Birçok araþtýrmacý
kitosanýn bisküvi, et ürünleri, balýk eti, balýk sosisi
ve balýk köftesi gibi ürünlerde kullanýmý üzerine
çalýþmalar yapmýþtýr (Borderias vd., 2005).
Selenyum ve Ýyodin
Selenyum ve iyodin troid hormonunun
fonksiyonlarýnýn düzenlen-mesinde esansiyel
olan iki iz mineraldir (Rayman, 2000). Troid
hormonu hamileliðin ilk ve son dönemlerinde
fetüsün beyin geliþimi için kullanýlan bir
hormondur (URL-1). Selenyum, enzimlerin bir
parçasý olarak hücrelerarasý yapýlarýn oksidasyonla hasar görmesini önleyici antioksidan
özelliðe sahiptir. Bu özelliði ile selenyum,
organizmayý oksidatif strese baðlý kronik
hastalýklardan (kanser ve kalp hastalýklarý) korur.
Selenyumca yetersiz beslenen insanlarda
baðýþýklýk sisteminin zayýfladýðý ve AIDS
hastalýðýndan ölüm riskini arttýrdýðý da
bildirilmektedir (Rayman, 2000).
Birçok gýda maddesinde bulunmakla
birlikte deniz ürünleri özellikle selenyum ve
iyodin bakýmýndan oldukça zengin kaynaklardýr.
Ýnsan gereksinimi karþýlayan en güvenilir
kaynaklarýn uskumru, ringa gibi balýklarla
karides, ýstakoz, midye gibi deniz kabuklularý
olduðu ortaya konulmuþtur. HMSO 1993'te
kabuklular ve çeþitli balýklara ait selenyum ve
iyodin düzeylerini araþtýrmýþtýr. Bu araþtýrmaya
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
göre en zengin iyodin kaynaðý olarak midye ve
uskumru(140 g /100 g) olarak belirlenmiþ
(yetiþkin bir bireyin günlük iyodin ihtiyacý 150
g/100g); karides ve ýstakozda ise 100 g/100 g
olarak hesaplanmýþtýr. Selenyum içeriklerinin ise
yine günlük ihtiyacý karþýladýðý; midyede 50
g/100g, balýklarda ise ortalama 25-30 g/100g
selenyum bulunduðu belirtilmiþtir.
Karotenoidler
Karotenoidler doðada bol miktarda
bulunan, suda çözünen bir grup pigmenttir
(Matsuno, 2001). Karotenoidler iki sýnýfa
ayrýlabilir; â-karoten ve ksantafiller gibi hidrokarbonlar ve astasin, astaksantin, kantaksantin,
kriptoksantin, ekionin, lutein, neoksantin,
violaksantin ve zeaksantin gibi karotenlerin
oksijenli türevleri. Akuatik ortamlarda yaþayan
salmon türü balýklar ve özellikle karides, ýstakoz
ve yengeç gibi kabuklular önemli karotenoid
kaynaklarýndandýr (Shahidi, Metusalach, ve
Brown, 1998). Karotenoidlerden astaksantik
salmon türü balýklar ve kabuklularda istenen
kýrmýzýmsý oranj rengi verir (Gentles ve Haard,
1991;Higuera-Ciapara, Felix-Valenzuela, ve
Goycoolea, 2006) (Þekil 2), ve gýda renklendirici
ajan olarak kullanýlmaktadýrlar (Miyashita ve
Hosokawa, 2008). Ýki temel karotenoid, astaksantin ve kantaksantin yengeç ve karideslerden
ekstrakte edilmektedir. Bu iki karotenoidin yüksek
seviyede antioksidatif özellikleri (astak-santinin
antioksidan aktivitesi zeaksantin, lutein,
kantaksantin, and â-karoten gibi diðer karote-
Þekil 2. Somon balýðý, Mavi yengeç ve karides (URL-5, 6, 7).
5
noidlerden on kat daha fazla olduðu rapor
edilmiþtir (Miki, 1991)) bu karotenoidlerin
fonksiyonel gýda bileþenleri olarak kullanýlmasýnda aday olduklarýný ortaya koymaktadýr.
Astaksantinin anti-aging ajan olarak
kullanýmý söz konusu iken, kantaksantinin
Alzheimer's ve Parkinson hastalýklarý, yüksek
kolesterol, ataklar ve bazý kanser türlerinin
tedavisinde katký saðlayabileceði bildirilmiþtir
(Miyashita ve Hosokawa, 2008). Çeþitli
araþtýrmacýlar tarafýndan yapýlan çalýþmalarda kar
yengecinin (Chionocetes opilio) kabuðunda
14mg/g (Shadidi ve Synowiecki (1991) ve mavi
yengeçte (Callinectes sapidus) 4.63mg/g
karotenoid (Felix-Valenzuela vd., 2001), Japonya
sularýnda yaþayan deniz yengecinin (Paralithodes
brevipes) et ve kabuðunda ise 33-39g/100g
aksaksantin (Matsuna ve Maoka, 1988)
bulunduðu rapor edilmiþtir.
Sonuç olarak, deniz ürünleri olaðanüstü
biyo-çeþitlilikleri ve bulundurduklarý yað ve yað
asitleri, proteinler ve pigmentler gibi biyoaktif
bileþenlerle birçok yeni, saðlýklý gýda bileþenlerinin deðerli kaynaklarýdýr. (Kadam ve
Prabhasankar, 2010). Tablo 2'de insan saðlýðýna
faydalý bazý deniz ürünleri ile bunlarýn fonksiyonel
bileþenleri ve faydalý olduðu alanlar verilmiþtir.
Ancak yeni fonksiyonel deniz ürünleri
üretiminde kullanýlacak kaynaklarýn denizel
ortamlardaki potansiyel tehlikeli patojenlerden ari
olduklarý araþtýrýlmalý, bilimsel verilerle
deðerlendirilmeli, diyetteki diðer bileþenlerle olan
etkileþimleri araþtýrýlmalý güvenli olduklarý
saptanmalýdýr.
6
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
Ayrýca üretilecek yeni ürünler hakkýnda
tüketici ve market araþtýrmalarý yapýlarak yeni
deniz ürünlerine, yeni ürün fikrine olan ilgi
belirlenmeli ve elde edilecek faydalar konusunda
bilgi verilmeli ve tüketiciler bilinçlendirilmelidir.
Günümüzde denetim ve yasal düzenlemeler
ülkeden ülkeye deðiþmekle birlikte yapýlacak hýzlý
test etme yöntemlerinin kullanýmý, klinik
denemeler, markalama, gýda güvenliði ve kalite
konularýndaki araþtýrmalarla denizel kaynaklar
fonksiyonel gýda ve gýda bileþenleri olarak güvenli
ve etkili bir þekilde kullanýma sunulmalýdýr.
Kaynaklar
ADA REPORTS, 2004. Position of the Amarican Dietetic
Association: Funtional foods.
Alaþalvar, C. ve Pelvan, E. 2009. Günümüzün ve Geleceðin
Gýdalarý: Fonksiyonel Gýdalar, Bilim ve Teknik,
Aðustos, 2009.
Arai, S. 1996. Studies on functional foods in Japanstate of
the art. Biosci. Biotechnol. Biochem. 60: 915.
Baysal, A. 2004. Beslenme, Hatipoðlu Yayýnevi, Ankara,
444.
Belda, M.C.R. ve Pourchet-Campos, M.A. 1991. Ácidos
graxos essenciais em nutrição: uma visão atualizada.
Ciência e Tecnologia de Alimentos, 11:5-35.
Betz, J.M. 1999. Government Perspective on Nutraceuticals
and Functional Foods, Texas AXM University,
Texas.
Borderý´as, A.J., Sa´nchez- Alonso, I. ve Pe´rez-Mateos, M.
2005. New applications of fibres in foods: Addition
to fishery productsTrends in Food Science &
Technology 16:458465.
Cole, G.M., Lim, G.P., Yang, F., Teter, B., Begum, A., Ma,
Q., Haris-White, M.E. and Frautschy, S.A. 2005.
Prevention of Alzheimer's Disease: Omega-3 Fatty
acid and Phenolic anti- oxidant Interventions,
Neurobiology of Aging, 26:133-136.
Coþkun, T. 2005. Fonksiyonel Besinlerin Saðlýðýmýz
Üzerine Etkileri, Hacettepe Üniversitesi, Çocuk
Saðlýðý ve Hastalýklarý Dergisi, 48:69-84.
Duman, S.S. ve Þenel, S. 2004. Kitosan ve veteriner alandaki
uygulamalarý, Veteriner Cerrahi Dergisi, 10(3-4):
62-72.
Farr, D.R. 1997. Fuctional foods. Cancer Letters. 114: 59-63.
Felix-Valenzuela, L., Higuera-Ciapara, I., GoycooleaValencia, F., ve Arguelles-Monal, W. 2001.
Supercritical CO2/ethanol extraction of astaxanthin
from blue crab (Callinectes sapidus) shell waste.
Journal of Food Processing and Engineering, 24,
101112.
Gentles, A, ve Haard, N.F. 1991. Pigmentation of rainbow
trout with enzyme-treated and spray-dried Phaffia
rhodozyma. The Progressive Fish-Culturist,
53(1):16.
Higuera Ciapara, I., Felix Valenzuela, L., ve Goycoolea, F.
M. 2006. Astaxanthin: a review of its chemistry and
applications. Critical Reviews in Food Science and
Nutrition, 46(2):185-196.
Mýsýr, G.B. / Yunus Arþ. Bül. 2012 (1): 1-7
Negishi, H. and Hiraoka, J. 2003. Effect of Undaria
pinnatifida (Wakame) on the development of
cerebrovascular diseases in stroke-prone
spontaneously hypertensive rats. Clinical and
Experimental Pharmacology & Physiology, 30:
44- 48.
Kadam, S.U.and Prabhasankar, P. 2010. Marine foods as
functional ingredients in bakery and pasta products.
Food Research International, 43:19751980.
Korhonen, H. 2002. Technology options for new nutritional
concept. International Journal of Dairy Tecnology,
55(2): 79-87.
Kumar, R., 2000. M.N.V.:A review of chitin and chitosan
applications, Reactive and Functional Polymers
46:127.
Kwak, N.S. and D.J. Jukes, 2001. Functional foods. Part1:
The development of regulatory concept. Food
Control, 12: 99-107.
Lahaye, M. and Kaeffer, B. 1997. Seaweed dietary fibers:
structure, physicochemical, and biological
properties relevant to intestinal physiology. Science
Aliments, 17: 563.
Matsuno, T. 2001. Aquatic animal carotenoids. Fisheries
Science, 67:771783.
Matsuno, T., and Maoka, T. 1988. The carotenoid of crab
Paralithodes brevipes. Bulletin Japanese Society of
Scientific Fisheries, 54:14371442.
Miki, W. 1991. Biological functions and activities of animal
carotenoids. Pure and Applied Chemistry, 63(1):
141-146.
Miyashita, K., and Hosokawa, M. 2008. Beneficial health
effects of seaweed carotenoid, fucoxanthin in
marine nutraceuticals and functional foods. In C.
Barrow, & F. Shahidi (Eds.), Boca Raton, USA:
CRC Press, 297-320.
Oh, R. 2005. Practical Applications of Fish Oil (OMEGA-3
Fatty Acids) in Primary Care, The Journal of the
American Board of Family Practice, 18: 28-36.
Park, Y. K., Koo, M. H. and Carvalho, P. O. 1997. Recentes
progressos dos alimentos funcionais. Boletim
SBCTA, 31, 200-206.
7
Plaza, M., Cifuentes, A. and Ibanez, E. 2008. In the search of
new functional food ingredients from algae. Trends
Food Science and Technology, 19: 31.
Rayman, M.P. 2000. The importance of selenium to human
health. The Lancet, 356 (9225):233 241.
Scarmeas, N., Stern, Y., Mayeux, R. and Lunchsinger, J.A.
2006. Mediterranean Diet, Alzheimer Disease, and
Vascular Mediation, Archives of Neurolog,
63:1709-1717.
Shahidi, F., Arachchi, J.K.V. and Jeon, Y.J. 1999. Food
applications of chitin and chitosans. Trends in Food
Science and Technology, 10(2): 3751.
Shahidi, F. And Synowiecki, J., 1991. Isolation and
characterization of nutrients and value added
products from snow crab (Chinoecetes opilio) and
shrimp (Pandalus borealis) processing discards. J.
Agric. Food Chem. 39: 15271532.
Shahidi, F., Metusalach, A. and Brown, J.A. 1998.
Carotenoid pigments in seafoods and aquaculture.
CRC Crit. Rev. Food Sci. 38:167.
Sikorski, Z. E. and Kolakowska, A. 2003. Chemical and
Functional Proporties of Food Lipids, CRS Press, 160.
Suzuki, N., Fujimura, A., Nagai, T., Mizumoto, I., Itami, T.
and Hatate, H. 2004. Antioxidative activity of
animal and vegetable dietary fibers. Biofactors, 21:
329- 333.
URL-1, www.fishhall.org.uk, 07/09/2009.
URL-2,www.ahajournals.org.cgi.content, 25.05.2008.
URL-3, www.photobucket.com/albums,04.04.2012.
URL-4, www.takigawaresto.com,04.04.2012.
URL-5, www.sodahead.com, 04.04.2012.
URL-6, www.vims.edu/research, 04.04.2012.
URL-7, www.varbak.com/resmi, 04.04.2012.
Yýlmaz, E., Tekinay, A.A. ve Çevik, N. 2006. Deniz ürünleri
kaynaklý fonksiyonel gýda maddeleri. Ege Üni. Su
Ür. Dergisi, 23(1/1):523-527.
Ylitalo, R., Lehtinen, S., Wuolijoki, E., Yliato, P. and
Lehtimaki, T. 2002. Cholesterol-lowering properties
and safety of chitosan. Arzneimittel Forschung Drug
Research, 52(1):1-7.