Temel Röntgen Fiziği

Öğrenim hedefleri
• X ışın tüpü
• Yapısı
• X ışın oluşumu
• X ışın özellikleri
• X ışınının madde ile etkileşimi
• Tanıda kullanımı ile ilgili özellikleri
• Ranforsatörlerin yapısı
• Röntgen filminin yapısı ve film banyosu
Wilhelm Conrad Röntgen
(1895 X ışının keşfi, 1901 Nobel fizik ödülü)
20. yy mucizesi
X-Işınlarının Keşfi ve Röntgenogram
Temel Gereksinimler
X-Işın tüpü
• X-ışın tüpü
• Uygun intensite (akım=mAs) ve enerjide (kVp) akım ile
istenilen miktar ve kalitede (penetran) x ışını üretir
• Cam Tüp
• Anot /Katot
• Yağ tabakası
• Haube
• Kurşun koruyucu
• Metal kılıf
• Pencere (5 cm2)
Haube
• Radyasyon:
• Yayılan X ışınlarını izotropik olarak
absorbe eder
• Kaçak: 1 m de <100 mR/h (FDA)
• Yararlı ışınlar “pencereden” çıkar
• Elektrik:
• Yüksek voltaj kabloları izolasyonu
• Isı: (tüp tipine göre)
• Yağ dolu (hem izolatör hem ısı emici)
• Soğutma fanları
• Aktif ısı dağıtıcı (su veya yağ kullanabilir)
Cam kılıf
• Vakumu sağlar:
• Tüp içinde gereksiz elektron akımını engeller
• Gazın genleşmesi tüpü kırabilir
• Gaz oluşursa tüp yetersiz ışın üretir
• Pyrex Cam:
• Yüksek ısıya dayanıklı
• İnce pencere (~5 cm2 ) yararlı ışın çıkışını
sağlar
• Yüksek kapasiteli tüplerde metal kılıf olabilir
Katot
• Tüpün negatif ucu
• Filaman
• 2 mm çapta, 1-2 cm uzunlukta
• %98 W + %2 Th alaşımı tel
sargı (TE kalitesini arttırır)
• Foküsleyici başlık
• Elektronları ince bir demet
şeklinde anoda odaklayan Mo
fincan
• Termoiyonik emisyon
Anot
• Tüpün pozitif tarafı
• W-Re (9:1) plak
• Yüksek erime noktası ve
atom numarası
• Mamografi: Mo veya Rh
• Anot, ısı kapasitesini
arttırmak için döner
hale getirilerek hedef
alanı büyütülecek şekilde
disk haline getirilir ve
yüzeyi genişletilir
Anodun yapısı
Anodun başına gelenler
Isı kapasitesi
• Isı birimi (HU):
• Anotta depolanan enerjinin (ısı) birimi
• HU = kVp x mA x sn (tek-faz)
• HU = kVp x mA x sn x 1.35 (3-faz)
• HU enerji birimi = güç (I x V) x zaman
• HU tüpten geçen total elektrik enerjisini hesaplar ve
çoğu (>99%) ısı şeklinde sonlanır
• Hangisi iyi ?:
• Tek ekpojur tüplerde en yüksek olanı
• Seri ekspojur için total süre
• Anodun soğutulma kapasitesi (floroskopi)
Tüp akım şeması
Enerji dönüşümü
Enerji
• X ışın tüpleri doğru
•
akımla çalışır.
Şehir ceryahı
(alternatif akım)
yüksek voltaj
jeneratörleri (100
kVp-1000 mA) ile
• Doğru akıma çevrilir
(Rektifikasyon)
• Voltajı yükseltilir
Enerji
• X ışın tüpleri doğru
•
akımla çalışır.
Şehir ceryahı
(alternatif akım)
yüksek voltaj
jeneratörleri (100
kVp-1000 mA) ile
• Doğru akıma çevrilir
(Rektifikasyon)
• Voltajı ve frekansı
yükseltilir
AEC
X ışın oluşumu
• Katot tarafı
• Termoiyonik emisyon
• Anot tarafı
• Karakteristik radyasyon
• Frenleme radyasyonu
• Efektif fokal spot
• Topuk etkisi
Termoiyonik emisyon
• Flaman akım verilerek
•
•
•
ısıtılır (2200ºC)
Filamandan ayrılan
elektronlar elektron
bulutu oluştururlar
Elektron bulutu
potansiyel farkı ile
hızlandırılır
Foküsleme başlığı ile
hedef anota (Fokal spot)
odaklanır
Termoiyonik emisyon
•
Filaman akımı (FA):
•
•
•
Flamana uygulanan 10 V, 4 A
akım flamandaki yüksek
direnç nedeniyle 2200 C
ısıya neden olur.
Uzay yükü ısısı üzerinde,
filaman akımındaki küçük
artışlar tüp akımında (mA)
büyük artışlara neden olur
10 V’da filaman akımında
yapılan %2,5’luk artış
(4,1’den 4,2 A), tüp akımında
%23’lük (325’den 410 mA)
artışa neden olur.
Tüp akımı (mA)
400
4.2 A
300
4.1 A
200
UY limiti
100
Tüp voltajı (kV)
0
20
40
60
80
100
120
Termoiyonik emisyon
•
Uzay yükü:
•
•
•
•
•
Filaman çevresindeki termoiyonik
emisyona bağlı elektron bulutu
Elektron bulutu daha fazla
termoiyonik emisyonu engeller
(elektrostatik itme)
>1000 mA tüp üretimini engeller
Yüksek FA ve düşük kVp uzay
yükünü sınırlar
Katot tarafındaki tüm mobil
elektronlar anoda
yönlendirilince satürasyon
oluşur.
Fokal Spot
• Radyografik kaliteyi
ve tüpün ısı
kapasitesini arttırmak
ve ömrünü uzatmak
için elektronlar anotta
belli bir alana
odaklanır (fokal spot)
Efektif fokal spot
• Anottaki belli bir alana
•
(fokal spot) çarpan
elektronlar yarattığı X
ışını demeti ise efektif
fokal spotu oluşturur
Çizgi-fokus prensibi ile
anota açı (7°-18°)
verilerek fokal spotun
izdüşümü olan efektif
fokal spot küçültülebilir
Topuk Etkisi (Heel effect)
• Anot açılanması
nedeniyle X-ışınlarının
şiddetinin katot
tarafında, anot
tarafına göre daha
fazla olmasıdır.
• Film-fokus mesafesinin
artması ile azalır.
• Aynı film-fokus
mesafesinde küçük
filmlerde büyüklere
göre daha azdır.
X-Işınlarının Oluşumu
• Elektronların anota
•
•
(Fokal spot) çarpması
sonucu:
Isı (%99,8)
X-Işınları (%0,2)
• Karakteristik radyasyon
• Frenleme radyasyonu
Karakteristik Radyasyon
Frenleme (Bremsstrahlung)
Radyasyonu
Frenleme
•
•
•
•
•
Foton enerjisi
başlangıçtaki elektron
enerjisi kadardır
Hedefin Z2 kadar oluşma
olasılığı var
>100 kVp’de ışın demetinin
%85’ni oluşturur
Enerji arttıkça
spektrumun açısı dikleşir
X ışın enerjisi
heterojendir
Karakteristik
•
•
•
•
•
Foton enerjisi iki yörünge
arasındaki bağlanma
enerjisi farkına eşittir
Hedefin Z2 kadar oluşma
olasılığı var
70 kVp altında oluşmaz
100 kVp’de ise X-ışın
demetinin %15’ni
oluşturur
Oluşan X ışını monoenerjetiktir
X-Işın Miktarı (Kantite)
• Işın demetindeki fotonların sayısı ile
•
•
enerjilerinin çarpımıdır.
Röntgen*/dk ile ölçülür.
Işın demetinin şiddetini belirleyen faktörler
• X-ışını tüpünün akım şiddeti (mAs)
• X-ışını tüpünün gerilimi (kVp)
• Hedef anot materyali
• Filtrasyon
• Tüp voltajının dalga şekli
• Mesafe (Ters ilişki)
**1 Röntgen, 1 santimetre küp havada 2.08x109 iyon çifti oluşmasına yol açabilen radyasyon şiddetidir.
X-Işın Kalitesi
• X ışınının maddeden geçebilme özelliği
• Yarılanma değeri: X ışınının sayısal değerini
•
•
yarıya indirecek emilimi sağlayan kalınlık
80 kVp için 1 mm Cu, 3-5 mm Al, 4-8 cm YD
X-ışın kalitesine etki eden faktörler:
• X-ışın tüpünün gerilimi (kVp)
• Filtrasyon
• Hedef anot materyali
• X-ışın sınırlandırıcıları
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
•
•
•
Spektrumun şekli ve
pozisyonu kVp, mAs,
filtrasyon, hedef materyali ve
voltaj dalga formuna göre
değişiklik gösterir
Spekturmun amplitüdü
arttıkça daha yüksek x-ışın
intensitesi ( ışın miktarı) elde
edilir.
Spekturm enerji aksı boyunca
sağa doğru kaydıkça daha
fazla nüfuz edilebilirlik (ışın
kalitesi) elde edilir.
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
• Tüp akım şiddeti (mA)
•
•
arttıkça spektrumun
amplitüdü artar.
Akım şiddeti ile
üretilen X-ışın miktarı
(kantite) doğru
orantlıdır.
Kantite : mA 2 kat
artınca, X ışın miktarı
da 2 kat artar.
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
• kVp arttıkça
•
•
spektrumun amplitüdü
artar, sağa kayar
Kantite : %15 artış,
kantiteyi 2 kat 
Kalite : Elektron
enerjisi  için
geçirgenlik 
(Yarılanma değeri )
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
• Filtrasyon arttıkça
•
•
amplitüd azalır, sağa
kayar.
Kantite : Düşük
enerjili ışınlar elimine
edilir.
Kalite : Yüksek
enerjili ışınlar geçer.
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
• Hedefin atom
•
•
•
numarası arttıkça
spektrumun amplitüdü
artar, sağa kayar,
karakterisitik yüksek
enerji çizgileri oluşur.
X ışınının λ , enerji ,
Kantite 
Kalite 
X-Işın spektrumunu etkileyen
faktörler
• Akım tek fazdan üç
faza dönünce,
spektrumun amplitüdü
artar, sağa kayar
• % 12 kazanç
• Kalite 
• Kantite 
Başımızın derdi:
Düşük enerjili X-ışınları
• Düşük enerjili < 15-20 keV
• Görüntü oluşumuna etkisi çok az çünkü hastadan
•
•
•
•
geçip filme ulaşacak gücü yok
Hastada fazladan enerji depolatır (radyasyon
dozunu arttırır)
İlk birkaç cm içinde tümü absorbe olur
Filtrasyon ile ana ışın demeti içindekiler
temizlenebilir (hasta dozu azalır)
Filtrasyon polikromatik X ışın demetinin
ortalama enerjisini yükseltir
Filtrasyon düzeyleri
• Yapısal ( ~1 mm):
• Hedef
• Cam tüp
• Yağ (varsa)
• Kurşun kılıf penceresi
• Kolimatör aynası
• Eklenmiş:
• Genelde Al
• Bazen Cu+Al
Filtrasyonun etkisi
18 cm kalınlığında fantom çalışması
60 kVp ışın
Al filtrasyon (mm) Deri dozu (mRem) Dozdaki azalma (%)
0
2380
--0,5
1850
22
1
1270
47
3
465
80
kVp değeri
50 altında
50-70 arası
70 üzeri
Gerekli filtrasyon (mm Al)
0.5 mm
1.5 mm
2.5 mm
Farklı X-ışın kullanımları
Kullanım
Hedef
Kaynak
~ FE
Cu
Mo
Tüp
8 keV
17 keV
Rh/Mo
Tüp
20 keV
W
Tüp
30 keV
Konvansiyonel 50-140 kV
W
Tüp
40 keV
BT
80-140 kV
W
Tüp
60 keV
Havaalanı
80-160 kV
W
Tüp
80 keV
Gümrük
450 kV
20 MV
W
Tüp
LA
150 keV
9MeV
Yapısal analiz
150-450 kV
W
Tüp
100 keV
Radyoterapi
10-25 MV
W/Diğer
LA
3-10 MeV
Kristalografi
Tanısal
Radyoloji
Güvenlik
Dedektörleri
Potansiyel
40 kV
60 kV
Mamografi
26-30 kV
Diş
60 kV
Radyoradyasyon
dalgaları
Elektromanyetik
Mikrodalgalar
Noniyonizan
10-7m
λ≥
FE < 12eV
Kızılötesi ışınlar
Görünür ışık
Morötesi ışık
Ultraviyole
EMR
X ışınları
Elektromanyetik
Gama ışınları
İyonizan
λ ≤ 10-7m
FE > 12eV
Alfa partikülleri
Partiküler
Elektron (β)
partiklülleri
Nötron, Proton, Mezon
ve Ağır İyonlar
EMR Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
Fotonlardan oluşan enerji dalgalarıdır
Kütleleri ve ağırlıkları yoktur
Hızları 300.000 km/sn (ışık hızı)
Boşlukta düz çizgi şeklinde yayılırlar
Enerjileri boşlukta mesafenin karesi
ile ters orantılı azalır
Geçtikleri ortama f ile doğru orantılı,
λ ile ters orantılı enerji aktarır
Dokuları geçer (Penetrasyon),
geçerken intensiteleri azalır
(Absorpsiyon+saçılma)
X-Işınlarının Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Elde edilişlerinden dolayı heterojen
yapıdadırlar
λ = 0.001-10 Å olup gözle görülmezler
Enerjileri 1.2 KeV-12.4 MeV
Yüksüz olup manyetik alanda sapmazlar
Çeşitli maddelerle kimyasal etkileşime
girerler
Biyolojik etkilere sahiptirler
İyonizan etkiye sahiptirler
Fotoğrafik özelliği vardır
Luminesans özellik taşır
X-Işınlarının obje ile etkileşimi
• Absorpsiyon
• X-ışınlarının şiddeti 
• Görüntü oluşumu için dokular
arasında absorbsiyon
farklılıkları olmalıdır
• X ışın enerjisi arttıkça
absorpsiyon 
• Transmisyon
• X-ışın enerjisi (KALİTE) ile
orantılıdır
• Saçılma
Absorbsiyonu etkileyen faktörler
• Görüntülemede hastanın değişik noktalarındaki
•
absorbsiyon farklılıkları hastaya ait kontrast
farkını oluşturur. Buradaki temel etkileşim
fotoelektrik etkidir.
X ışın faktörleri
• Enejisi
• Doku faktörleri
• Dansite (g/cm3)
• Atom numarası
• Elektron sayısı/gram
• A = h. Z3. λ3. K (Kalınlık). D (Yoğunluk)
Saçılma
•
•
•
Saçılan radyasyon hasta hakkında yararlı bilgi taşımayan
ve filmde bulanıklığa yol açan istenmeyen bir unsurdur.
Saçılan radyasyonu etkileyen başlıca 3 faktör:
•
•
•
kV ( saçılmayı azaltır ancak kV  mAs  hastanın aldığı radyasyon
dozu )
Kalınlık (Azaldıkça saçılan radyasyon azalır-Kompresyon bantları)
Alan (Alan küçüldükçe saçılan radyasyon azalır)
Saçılma değişik şekillerde oluşabilir:
•
•
•
•
Klasik (Koheran) saçılma
Kompton saçılması (%50-90)
Çift oluşumu
Fotodisintegrasyon (Foto ayrışma)
Doku etkileşim tipleri
• Fotodisintegrasyon:
• > 7-10 MeV ışın gerektirir
• Çift oluşumu:
• > 1.02 MeV ışın gerektirir
• Klasik saçılma: Nadir
• Fotoelektrik etki
• Compton saçılması
Fotodisintegrasyon
Çekirdek
parçası
Recoil
Çift oluşumu
0,51
MeV
Annihilasyon
0,51
MeV
Klasik saçılma
Klasik saçılma
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Düşük enerjili foton (<10 keV) ile yüksek atom (Z)
numaralı atom arasında olur
Koherent etkidir, EMR ile etkileşen e- enerjiyi absorbe
edip uyarılarak titreşir
Foton daha sonra bu enerjiyi yayar
Thomson saçılması: Tek e- ile
Rayleigh saçılması: Tüm e- ile
“Dalga benzeri” davranış
Doz depolanmaz (non-iyonizan)
Görüntüye etkisi yok
Gökyüzünün gündüz mavi akşam üstü kızıl görünmesinin
nedenidir
Fotoelektrik etki
İç (K-shell) elektron ile
etkileşim
• Son ürünler :
• Enerjetik fotoelektron
KE = Ex - BE
• Karakteristik radyasyon
• İyonize atom
Elektron ve karakteristik
fotonlar tüm enerjilerini
fotoelektrik etkide kaybeder
Fotoelektrik etki
• Dokuda:
• FE
~ 1/(x-ışın enerjisi, keV)3
• FE 30 keV  8 x FE 60 keV
• FE ~
(Atom Numarası, Z)3
• FE Kemik  8 x FE Yumuşak doku
• Zeff(Kemik)  14
• Zeff(Doku)  7
• Genelde: FE ~ 1/(EX-ışın – EBE)3
• EX-ışın > EBE %100 FE , EX-ışın < EBE %0 FE
• İyotun K-e-BE = 33 keV. Çok küçük miktar I çok
fazla fotoelektrik etkiye neden olur.
Fotoelektrik etki
Hava
Kemik
Fotoelektrik etki
•
•
•
•
•
•
< 30-35 keV’de dokudaki baskın etkileşim şekli
Dokuda olasılık (keV)3 ile azalır, (Z)3 ile artar
Görüntü kalitesi için iyi: Doku kontrastını arttırır ve
saçılmayı azaltır
Doz için kötü: Etkileşim yerinde tüm enerji depolanır,
hasta dozu artar
Değişik kVp’larda sınırlı FE etki tanısal olarak kullanılır
•
Düşük kVp değerlerinde yetersiz penerasyon olsa da hasta dozu
açısından bu kabul edilebilir sınırlardadır
Düşük enerjili x ve γ ışınlarını absorbe etmek için Pb gibi
yüksek atom numaralı metallerin kullanımını açıklar
Compton saçılması
• EX-ışın > BE
• Son ürünler
• Saçılmış X ışını
• Atık elektron
• İyonize atom
Compton saçılması
•
•
•
•
•
•
Tanısal X ışın enerjilerinin (> 35 kV) ve RT
uygulamalarının çoğunda baskın etkileşim şekli
Olasılık keV azaldıkça azalır
Z’den bağımsızdır, doku ne olursa olsun absorbsiyon
miktarı eşittir.
Çarpışma “bilardo topu” ekisi: saçılma olasılığı en çok
elektron derişimine (elektron dansitesi, e/cm3) bağlıdır
Görüntü kalitesi için kötü: Düşük yumuşak doku kontrastı
ve daha fazla saçılmaya neden olur
Hasta dozu için iyi: Enerjinin büyük bölümü dokudan
uzaklaşır
Sonuç olarak
•
Tanısal X-ışınları ile olan etkileşimlerin çoğu Compton
saçılmasıdır
•
•
•
•
•
Elektron dansitesine bağlıdır
Elektron dansitesindeki farklılık dokunun fiziksel özelliklerinden
kaynaklanır
Düşük enerjide Fotoelektrik, yüksek enerjide ise
Compton etki belirgindir
Kontrast maddelerde yüksek atomik numara nedeniyle
esas etkileşim olarak fotoelektrik etki gözlenir
Doku dansitesindeki farklılık radyogramlarda oluşan
görüntünün temel nedenidir. Dansite e/cm3 ile ifade
edilir ve dokunun içinden geçen X ışınını durdurma
gücünü belirler.
Radyogramlardaki Beş Ana Yoğunluk
• Çok Radyolüsent
• Radyolüsent
• Ara Yoğunluk
• Radyoopak
• Çok Radyoopak
Hava-Gaz
Yağ
Su-Yumuşak dokular
Kals.-Kemik-Taş
Metal-Kontrast mad.
Saçılan Radyasyonun Kontrolü
• Yararlı bilgi taşımayan, filmde bulanıklığa yol
•
açarak film kontrastını azaltan olumsuzluk
Saçılan radyasyonu azaltmak için:
• Işın sınırlayıcılar
• Apertura (açıklık) diyaframı
• Kon ve silindirler
• Kolimatörler
• Gridler (Saçılan radyasyonun filme ulaşmasını engeller)
• Hareketsiz
• Hareketli
• Hava aralığı (Air gap) tekniği
Gridler
•
•
•
•
•
•
•
1913 yılında Gustav Bucky
İnce kurşun şeritler (50-80 )
ve arasına yerleştirilmiş Xışınını geçirgen (Al veya plastik)
maddeden oluşur
Saçılan radyasyonun filme
ulaşmasını (%80-90) engeller
Emilim yüzdesi (%): T/T+D
Grid oranı (R): h/D=8:1-12:1
Oran arttıkça saçılan
radyasyonu önleme artar
Grid frekansı: Kurşun şeritlerin
sıklığı (24-60 çubuk/cm)
h
T
D
kVp
Grid oranı
Doz
70-80
6:1
x2
70-100
8:1
x3
80-120
12:1
x4
100-150
16:1
x5
Grid Çeşitleri
• Hareketsiz
• Lineer
• Foküslü
• Çapraz
• Hareketli (Potter-Bucky)
• Tek darbeli
• İleri-geri
• Osilasyonlu
• Frekansı 40’ın üzerinde
DR’de kullanılan gridler
• Pb/Bi alaşımlı grid çubukları + plastik/karbon
•
aralık dolgusu
Al gridlere göre
• Geçirgenlik oranı %10 
• Ek radyasyon %25 
• Görüntü keskinliği %12 
• High transmission cellular (HTC) grid
Paralel grid
Foküslü ve çapraz gridler
Grid kazancı
Grid yok
8:1
12:1
Off-focus
Off-level
Off-center
Ters grid
Hava Aralığı (Air Gap) Tekniği
• Obje ile film mesafesinin
•
•
10-15 cm kadar açılması
şeklinde gerçekleştirilir.
Saçılan radyasyonun filme
ulaşma ihtimali 7:1 gride
yakın oranda azaltılır.
Magnifikasyon
radyografisi ve toraks
çekimlerinde kullanılabilir.
Görüntü Kaydedici (İmaj Reseptörü)
• Röntgen fimi
• (Kaset-Film-Ranforsatör)
• Floroskopi ekranı
• Görüntü plağı (CR)
• Detektörler (DR, DF)
Ranforsatör (Intensifying Screen)
• Filme ulaşan remnant radyasyonun etkisini
•
•
•
•
arttırmak için kullanılır.
X-ışını enerjisini görünür ışığa çevirerek etki
gösterir.
Baryum platinosiyanid – W. Roentgen
Kalsiyum Tungstat – Edison1972
Rare-earth (eser element)
• Gd, La, Yt, Eu- günümüzde tümü
Ranforsatör (Intensifying Screen)
Baz ( 1000 )
• Fosfora destek oluşturur
• Polyester yapısındadır
• Sağlam, neme dayanıklı, kimyasal olarak inaktif,esnek,
Fosfor (150-300 )
X-ışınını görünür ışığa çeviren kristaller
Koruyucu katman (10-20 )
Film
Film Emülsiyonu
Film Emülsiyonu
Ranforsatör (Intensifying Screen)
Ranforsatör (Intensifying Screen)
Lüminesans
• Herhangi bir enerji verildiğinde görünür ışık
•
üreten maddelere lüminesan maddeler, bu olaya
da lüminesans adı verilir.
En dış orbital elektronları yüksek enerjili
duruma geçerler, eski konumlarına dönerken ışık
fotonu üretirler (Elektron dönüşü 10-8 sn )
• Floresans: yalnızca stimülasyon sırasında ışıma
• Fosforesans: enerji aktarımı kesildikten sonra da
devam eden ışıma
Screen Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
•
X-ışını absorpsiyon etkinliği –
Conversion (Dönüştürme) etkinliği - %15-20
İntensifikasyon faktörü:
•
IF=Screensiz ekspojur dozu / screenli ekspojur dozu
Hız: İmaj reseptörünün radyasyon duyarlılığı (100, 200,
400, 800, 1000)
Rezolüsyon: iki çizgiyi birbirinden ayırdedebilme özelliği
(lp/mm)
Hız 1/ Rezolüsyon
Kalın fosfor, büyük kristal- yüksek hız
Noise: görüntüde istenmeyen ancak engellenemeyen
bozulma
Film
%20 absorpsiyon
Film
x
Film
2x
Dönüştürme etkinliği
Screen-film avantajları
• Hasta dozu
• Mesleki doz
• Tüp ısı oluşumu
• Tüp ekspojur zamanı
• Tüp mA
• kVp genişliği
• Radyografik kontrast
• Tüp ömrü
Röntgen filminin pozlandırılması
Latent görüntü oluşumu





Işık fotonu Br elektronu
tarafından emilir
Elektron “sensitivity
speck”de hapsolur
Neg. elektron serbest
Ag+ iyonunu çeker
Ag+ ve e- birleşerek
doğal (siyah) Ag olur
Eğer speck üzerinde
>6-10 Ag0 birikirse
latent görüntü oluşur
Latent görüntü oluşumu
• Direkt ekspojur:
• 100 x-ışını x 0.05 absorbsiyon = 5 x-ışını
• 5 x-şını x 1 LIC/x-ışını = 5 LIC
• Screen: (0.4 Abs. Kat., 0.15 Dön. Fak.)
• 100 x-ışını x 0.4 absorption = 40 x-ışını
• 40 x-ışını x 50 keV/x-ışını = 2000 keV absorbe olan
• 2000 keV x 0.15 Dön. Fak = 300 keV
• 300 keV = 120,000 ışık photons (2.5 eV/photon)
• 120,000 ışık hf x 0.4 screen etkeni= 50,000 ışık hf
• 50,000 ışık hf x 1 LIC/100 ışık hf = 500 LICs
İşleme
• Islak (Film Banyosu)
• El Banyosu
• Otomatik Banyo
• Day-ışık Banyo
• Kuru (Dry) Sistem printerler
İndirgeme
İçerik
Kimyasal madde
Görevi
Fenidon-Hidrokinon
İndirgeme
Aktivatör
Na karbonat
Ortamı alkali yapar
Sınırlayıcı (Tutucu)
Na-K bromid
Antifog
Na sülfid
Oksidasyonun kontrolü
Su
Kimyasalların çözünmesi
Glutaraldehit
Solüsyonun şişmesini önler
Geliştirici ajan
Koruyucu
Çözücü
Sertleştirici
İçerik
Sabitleyici ajan
(Temizleyici)
Kimyasal madde
Na-Amonyum
tiosülfat (Hipo)
Görevi
Non-ekspoze gümüş halidi
ortamdan uzaklaştırmak
Aktivatör
Asetik Asit
Ortamı asidik yapar
Setleştirici
Potasyum alum
Jelatinin sertleştirir
Koruyucu
Sodyum sülfid
Kimyasal dengeyi sağlamak
Çözücü
Su
Kimyasalların çözünmesi
Film Baskısı (Kuru Sistem=Dry)
Soru 1
• Aşağıdakilerden hangisindeki artış X
ışınının enerji spektrumunda sağa doğru
kaymaya neden olmaz?
a) kVp
b)mAs
c) Filtrasyon
d)Hedefin atom numarası
e) Akım faz sayısı
Soru 2
• X ışını doku ile etkileştiğinde
aşağıdakilerden hangisi olmaz?
a) Çift oluşumu:
b)Klasik saçılma
c) Fotoelektrik etki
d)Karakteristik radyasyon
e) Compton saçılması
Soru 3
• Radyografik
kontrastı oluşturan temel
etkileşim aşağıdakilerden hangisidir ?
a) Çift oluşumu
b)Fotodisintegrasyon
c) Klasik saçılma
d)Fotoelektrik etki
e) Compton saçılması
Soru 4
• Birinci banyoda ekspoze olmuş gümüş
iyonunu indirgemeye neden olan madde
hangisidir?
a) Na hipo süfit
b)Fenidon-Hidrokinon
c) Potasyum alum
d)Sodyum sülfit
e) Asetik asit
Soru 5
• Screen-film kombinasyonu
kullanıldığında aşağıdakilerden hangisi
azalmaz?
a) Hasta dozu
b)Mesleki doz
c) Tüp ısı oluşumu
d)Tüp ekspojur zamanı
e) Tüp kVp