Ekzemalar

EKZEMA (DERMATİT)
Ekzema (ek=dış, zeein= kaynamak) veya dermatit derinin çeşitli iç ve dış etkenlere karşı bir
tür enflamasyonudur. Deride minik, su dolu kabarcıklar oluştuğu için bu ad verilmiştir.
Ekzema ne kadar sıklıkta görülür?
Dermatolojik yakınma ile başvuran hastaların %10-20’ini ekzemalar oluşturur.
Ekzema hangi yaşlarda görülür?
Çocukluk döneminde görülen ekzemaların çoğunu atopik ekzemalar oluşturur. Atopik ekzema
vakaların %85’inde hayatın ilk 1 yılında (2 aylıktan sonra) başlar. Çocukların %7-17’sinde
atopik ekzema bulunur. Ekzemaların yaklaşık yarısını oluşturan kontakt dermatitler genellikle
erişkin dönemde görülür. Tüm ekzemaların %5-20’sini oluşturan dishidrotik erzemalar ise 476 yaşları arasında herhangi bir dönemde görülür.
Ekzema bulaşıcı mıdır?
Ekzema bir alerjik hastalık olduğundan bulaşmaz.
Ekzemanın nedeni nedir?
Ekzemaya neden olan uyaranlar çeşitlidir ve ekzema tipine göre değişiklik gösterir. Bunlar
dıştan veya içten kaynaklanabilir.
Deterjanlar, sabunlar, boyalar, giysiler, parfümler, kolonya, makyaj ürünleri, krem ve
losyonlar, lastik maddeler, metaller gibi günlük hayatımızda karşılaştığımız pek çok madde
deriye temas ederek ekzemaya (kontakt dermatite) neden olabilir. Ekzemaya en sık neden
olan ajanlarda ekzema bölgesine göre farklılık gösterir. Elde deterjan ve sabunlar; yüzde
sabun, makyaj malzemeleri; ağız ve dudaklarda diş macunu ve gargaralar; saçta boya ve
şampuanlar; ayakta ayakkabı ve terlikler sık ekzema nedenidir. Bu maddeler irritan (irritan
kontakt dermatit) veya alerjik (alerjik kontakt dermatit) mekanizmalar ile ekzemaya
neden olurlar. İrritan etki ile ekzema yapan maddeler temastan hemen sonra ekzemaya
neden olabilirken, alerjik mekanizma ile ekzema yapan maddelerin ekzema oluşturması için
belli bir duyarlanma dönemi gerekir. İrritan kontakt dermatitler kontakt dermatitin en sık
sebebidir.
Bazı bitkilerin (incir gibi) cilde teması sonrası güneşe maruz kalınması ekzemaya neden
olabilir (fitofotokontakt dermatit). Ayrıca Çukurova bölgesi gibi sıcak gölgelerde bazı
böceklerin ezilmesi sonucu açığa çıkan bir madde (pederin) de deride ekzema tablosuna
neden olabilir (paederus dermatiti).
İncire bağlı fitofotokontakt dermatit
Paederus dermatiti
Cilt kuruluğu da kış aylarında ekzema (kserotik ekzema) nedeni olabilir.
Kserotik ekzema
Dıştan sürülen kremler ve losyonlar deride ekzemaya neden olabildiği gibi ağızdan kullanılan
ilaçlarda (jeneralize dermatit) yaygın ekzema nedeni olabilir.
Bazı ilaçlar güneşe duyarlılığı arttırarak güneş gören bölgelerde ekzemaya yol açabilir
(fotosensitif dermatit).
Ekzemalar alerjik bünyesi olan (atopik) kişilerde daha sık gözlenir. Bu hastalarda vücutta
tekrarlayan ekzema ataklarının gelişir (atopik dermatit). Atopik dermatitli hastalarda tozlar,
polenler, yiyecekler ve stres hastalığı arttırabilir. Bu hastalarda deride üreyen bazı
bakterilerde hastalığın alevlenmesine neden olabilir.
Atopik ekzema
Özellikle alerjik bünyesi olan kişilerde yılının belli dönemlerinde el ayakta tekrarlayan minik su
toplamaları görülebilir (dishidrotik ekzema). Bu tür ekzemalar bazı mesleklerde daha sık
görülür (nikel ve kobalt alerjisi).
Ekzemanın belirtileri nedir?
Ekzemanın dönemine göre farklı döküntüler oluşabilir. Akut dönemde kızarıklık, şişlik, minik
su toplayan kabarıklıklar ve sulantı ön plandadır. Hastalar şiddetli kaşıntı ve yanmadan
yakınırlar. Bazı hastalarda kızarıklık ve kepeklenme olmaksızın sadece kaşıntı ve yanma
yakınması olabilir. Subakut dönemde minik yakacık şeklinde kepeklenmeler ve kabuklanmalar
görülürken kronik dönemde deri kuruyup kalınlaşır ve renk değişikliği oluşur. Deride
çatlamalar meydana gelir.
Akut ekzema
Subakut ekzema
Kronik ekzema
Ekzemalarda en sık hangi bölgeler tutulur?
Ekzemalarda tutulum ekzemanın tipine göre değişir.
İrritan kontakt dermatit: el ve yüzü
Alerjik kontakt dermatit: el, ayak, yüzü
Dishidrotik ekzema: parmak laterallerini
Fotosensitif ekzelamar güneş gören bölgeleri
Fitofotokontakt dermatitler vücudun açıkta kalan bölümleri
Atopik dermatit: bebeklik döneminde yüzü, büyük çocuklarda kıvrım bölgelerini ve
erişkinlerde yaygın tutulum gösterir.
Ekzema tanısı nasıl konulur?
Ekzema tanısı genellikle klinik muayene ile konulabilir. Klinik olarak diğer hastalıklarla karıştığı
durumlarda deriden küçük bir parça alınarak patolojik inceleme yapılabilir.
Hastalarda ekzemaya neden olan ajanların tespiti için ayrıntılı öykü alınması gerekir. Alerjik
kontakt dermatite neden olan maddelerin tespiti için yama testi yapılabilir. Alerjik bünyenin
gösterilmesi için kanda alerjenlere özgü antikorlar (spesifik IgE) bakılabilir.
Yama testi
Ekzemanın tedavisi nasıl yapılır?
Ekzemada asıl tedavi hastalığa neden olan ajanlardan uzaklaşmaktır. Bunun için hastaların
ayrıntılı öyküsü alınmalı ve alerji testleri yapılmalıdır. Hastalar bu testlerde tespit edilen
alerjen maddelerden kaçınmalıdır. Buna karşın tüm hastalarda sorumlu alerjen maddelerin
tespiti mümkün olmayabilir.
Ekzemanın tedavisi dönemine göre değişir. Sulantılı dönemde kurutucu boyalar ve ıslak
pansuman yapılırken subakut dönemde kremler, kronik dönemde ise bazı merhemler
kullanılır. Kuruluk için nemlendiriciler kullanılmalı, kaşıntı için kaşıntı giderici bazı haplar
alınmalıdır.
Şiddetli olgularda haftada birkaç gün güneş ışını tedavisi (UVB, PUVA) uygulanabilir.