nazilli devlet hastanesi biyokimya laboratuvarı güvenlik rehberi tc

Transkript

NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ
BİYOKİMYA LABORATUVARI GÜVENLİK REHBERİ
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
AYDIN İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ
HAZIRLAYANLAR
Biyokimya Uzmanı
Biyokimya Uzmanı
Dr.Emin Savaş KILAVUZ
Dr.Nilüfer GENÇ ŞİMŞEK
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
1 / 31
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
2 / 31
İçindekiler Tablosu
1.1-Gi ri ş; ............................................................................................................................................................ 4
1.2 Laboratuvarda Çalışma Prensipleri ................................................................................................................. 4
2.
Laboratuvarlarda Kişisel Güvenlik Önlemler ................................................................................................ 7
2.2
Kişisel Koruyucu Önlemler ...................................................................................................................... 8
Koruyucu Gözlük ................................................................................................................................................ 9
Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım .................................................................................................................. 10

Solunum sistemi üzerinde iritan etkili gazlarla zehirlenmelerde ilk yardım .................................................. 10

Alkali ve asitlerin yutulması halinde ilk yardım .......................................................................................... 10

Alkali, asit, brom veya fosfor yanıklarında ilk yardım ................................................................................. 10

HCN, CO2 ve H2S ile zehirlenmelerde ilk yardım.................................................................................... 10

Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım ............................................................................................................... 10

Nitratlar için ilk yardım .............................................................................................................................. 10

Siyanür tuzları için ilk yardım .................................................................................................................... 11

Sülfatlar için ilk yardım.............................................................................................................................. 11

Elektrik şoku için ilk yardım ...................................................................................................................... 11
3.
Kimyasal Maddelere Karşı Güvenlik Önlemleri .......................................................................................... 11
3.2
Kimyasal Maddeleri Etiketleme ve Saklama (Stoklama) Etiketleme ....................................................... 11
Saklama (Stoklama)........................................................................................................................................... 11
3.3
Kimyasalların Tehlike Uyarı İşaretleri .................................................................................................... 12
Xi: Tahriş Edici Madde .......................................................................................................................... 12
3.4
4.
Kimyasalların Riskleri ........................................................................................................................... 13
Laboratuvarlarda Yangın Güvenliği ............................................................................................................ 16
Küçük Yangınlarda Uyulması Gereken Kurallar ................................................................................................ 17
Büyük Yangınlarda Uyulması Gereken Kurallar ................................................................................................ 17
5.
LABORATUVARLARDA ELEKTRİK GÜVENLİĞİ ............................................................................... 17
6.
LABORATUVARLARDA BİYOLOJİK GÜVENLİK ............................................................................... 17
Biyolojik etkenler: ............................................................................................................................................. 17
6.1
Biyolojik Güvenlik Kabinleri: ................................................................................................................ 19
6.2
Genel Önlemler: .................................................................................................................................... 19
Genel önlemlere ek olarak laboratuvarlarda alınacak önlemler: .......................................................................... 20
6.3
Hasta kanı ve/veya diğer vücut sıvılarıyla parenteral (iğne batması vb) veya mukoza yoluyla temas
eden sağlık personelinin alması gereken önlemler .............................................................................................. 20
7.
Laboratuvarlarda Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon ........................................................................ 21
7.1
Sterilizasyon Yöntemleri ........................................................................................................................ 21
7.1.1
Fiziksel Sterilizasyon Yöntemleri ....................................................................................................... 21
7.1.2
Kimyasal Sterilizasyon Yöntemleri..................................................................................................... 22
7.2
Laboratuvarlarda Kullanılan Dezenfektan Maddeler ............................................................................... 22
7.3
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
3 / 31
Laboratuvar malzemelerinin dekontaminasyon işleminde temizlik aşamasının önemi: ............................. 24
7.3.1
Laboratuvarlarda Çalışma Bankoları, Odalar, Cihaz ve Ekipmanların Dekontaminasyonu Nasıl
Yapılmalıdır? .................................................................................................................................................... 24
-
Dökülmeler İçin Acil Dekontaminasyon Kiti (spill kit) ............................................................................... 24
Sette bulunması gereken malzemeler: ................................................................................................................ 25
Bakıma Gidecek Cihazların Dekontaminasyonu ................................................................................................. 25
Laboratuvar Zemininin Dekontaminasyonu ........................................................................................................ 25
Biyolojik Güvenlik Kabinleri İçindeki Dökülmelerde Uygulanacak Dekontaminasyon Protokolü ....................... 25
Santrifüj İçindeki Dökülmelerde Uygulanacak Dekontaminasyon Protokolü....................................................... 26
8 . Laboratuvar Atıkları Yok Etme Teknikleri Temel Teknikler: ........................................................................ 26
9. Atık Yönetim Planı ....................................................................................................................................... 27
Kırmızı çöp poşetine atılacaklar ......................................................................................................................... 29
1.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
4 / 31
Laboratuvar Güvenliği
1.1-Gi ri ş;
Laboratuvar çalışanlarının, biyolojik tehlikelerden, kimyasal maddelerden, yangın olasılığından, elektrik arızaları vb.
oluşabilecek riskleri en aza indirmek, klinik numuneler ya da kültürlerde mevcut olan mikroorganizmaların içinde
bulundukları kaplarda kalmalarını sağlayarak her türlü hayati tehlikelerden korumak amacıyla bu rehber
hazırlanmıştır.

Doğru ve güvenilir analiz sonuçları elde etmek, her şeyden önce analizi yapan kişinin temiz, dikkatli ve düzenli
çalışmasıyla mümkündür. Amaç, yapılacak analizin tam bir güvenlik içinde, en az hata ile ve olabildiğince çabuk
gerçekleştirilmesidir. Bu da ancak çalışılan laboratuvarda çok dikkatli ve düzenli olmakla, uygulanacak yöntemlerin
çok iyi bilinmesiyle ve hata kaynaklarının minimuma indirilmesiyle başarılabilir.

Bu nedenle aşağıda belirtilen laboratuvar çalışma ilkelerine harfi harfine uymak hem analizi yapan kişi için, hem de
laboratuvardaki diğer çalışanlar için önemlidir. Ayrıca; insan sağlığına zararlı kimyasallar ve laboratuvar kazalarında
ilk yardım hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.
1.2 Laboratuvarda Çalışma Prensipleri

İdari bölüm, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyoloji analiz laboratuvar bölümleri ayrı birimler halinde planlanmalıdır.

Laboratuvarlar yapılan analizin özelliğine uygun bir şekilde planlanmalı ve çalışmalıdır

Personel için yeteri kadar soyunma dolabı bulundurulmalı, kadın ve erkek personel için soyunma odaları ve sosyal
alan düşünülmelidir. Laboratuvara çanta, palto, hırka, mont ve gereksiz malzeme getirilmemelidir.

Laboratuvarlar özel çevre koşulları gerektiren analizlerde bu koşulları kontrol etmeye yarayan alet ekipmanlarla
donatılmış olarak ayrı bölümler halinde planlanmalıdır.

Laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden
korunmalıdır.

Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak sağlayacak genişlikte planlanmalıdır.

Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları kolay temizlenecek biçimde
tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlar kolay temizlenir ve gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır.

Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı olarak etkilemeyecek
nitelikte olmalıdır.

Laboratuvar binasının çevresinde kirliliğe yol açacak çöp, atık yığınları, su birikintisi ve zararlı canlıların yerleşmesine
uygun ortamlar bulunmamalıdır.

Personelin iş güvenliği için uygun giysi ve donanım kullanması sağlanmalıdır. Laboratuvarda mutlaka laboratuvar
önlüğü ile çalışılmalıdır. Laboratuvar önlüğü tercihan yüksek ısıda yıkanabilen kumaştan, normal uzunlukta ve uygun
bedende olmalıdır.

Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır. Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya
uygun olmalı, burnu açık ayakkabı giyilmemelidir.

Tuvaletler laboratuvar bölümlerine açılmamalıdır.

Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemeli, çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağıza herhangi
bir şey
alınmamalıdır.

Laboratuvarın her bölümünde temizlik, sanitasyon dezenfeksiyon işlemleri yazılı talimatlara göre periyodik olarak
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
5 / 31
yapılmalı, kayıtları tutulmalıdır.

Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı, bulaşıcı bir hastalığı olan veya taşıyıcı olduğu belirlenen
personel çalıştırılmamalıdır.

Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde temizlenerek yerlerine
kaldırılmalıdır.

Laboratuvarların giriş çıkışı denetlenmeli ve analiz yapılan bölümlere çalışanlar dışında kişilerin girmeleri
engellenmelidir.

Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve
mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale getirilmelidir.

Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher, erlenmayer, tüp gibi temizlenecek
cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.

Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde kapatılmalıdır.

Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.

Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla şaka yapılmamalıdır.

Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvarı yönetenlere anında haber verilmelidir.

Laboratuvarı yönetenlerin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.

Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık temizlenmeden başka bir
madde içine sokulmamalıdır. Şişe kapakları hiçbir zaman alt tarafları ile masa üzerine konulmamalıdır. Aksi taktirde,
kapak yabancı maddelerle kirleneceği için tekrar şişeye yerleştirilince bu yabancı maddeler şişe içindeki saf madde
veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir.

Üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.

Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar
etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en
uygun şekildir.


Kimyasal maddeler gelişigüzel birbirine karıştırılmamalıdır, çok büyük tehlike yaratabilir.
Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli patlamalara yol açarlar ya da toksik
ürünler oluştururlar. Böyle maddelere geçimsiz kimyasal maddeler denir. Bunlar her zaman ayrı ayrı yerlerde
muhafaza edilmelidir. Bu maddeler 3.5 Kimyasal Maddelere Karşı Alınacak Tedbirler, bölümünde verilmiştir.


Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan verilmemesi için gereklidir.
Kağıt etiket kullanılıyorsa yazıların ıslanınca akmaması için çini mürekkep kullanılması iyi sonuç verir. Etiketlerin
arkası nemlendirilirken ağıza ve dile sürülmemelidir.

Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarına göre, havalandırma sistemli ayrı oda, dolap veya depolarda
bulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu yer kilitli olmalı, anahtarı depo sorumlusu ve bölüm
sorumlusunda olmalıdır.

Laboratuvarda zaman çok önemlidir. Yapılacak işler başlangıçta planlanırsa zamandan tasarruf edilebilir.

Organik çözücüler ve uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir.

Yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı bilinmelidir. Bu konuda eğitim yapılmalıdır.

Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak
bırakılır.

Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
6 / 31
Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz. Ayrıca boş kaba kimyasal bir madde koyunca hemen
etiketi yapıştırılmalıdır, bütün şişeler etiketli olmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler,
deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır.

Cam kesme ve mantara geçirme durumlarında ellerin kesilmemesi için özel eldiven veya bez kullanılmalıdır. Ucu
sivri, kırık cam tüplerine, borulara lastik tıpa geçirilmemelidir. Böyle uçlar; havagazı ocağı, zımpara veya eğe ile
düzgün hale getirilmelidir.

Lastik tıpalara geçirilecek cam boruların uçları su ile ıslatılmalı veya gliserin, vazelin ile yağlanmalıdır. Cam borular
lastik tıpaya direkt bastırılarak değil de döndürülerek sokulmalıdır.

Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aşağıya doğru yavaş yavaş ısıtılmalı ve tüp çok hafif
şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine
eğilip yukarıdan aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.

Zehirli ve yakıcı çözeltiler, pipetten ağız yolu ile çekilmemelidir. Bu işlem için vakum ya da puar kullanılmalıdır.

Genel olarak toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler bile, ağıza alınıp tadına bakılmamalıdır.

Benzin, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda
kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi
taşıyabilir.

Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür
gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır.

Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla tersi yapılmamalıdır.

Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır. Eğer
toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline getirilerek zararsız
hale sokulmalıdır.

Elektrikle uğraşırken eller ve basılan yer kuru olmalı, metal olmamalı, elektrik fişleri kordondan çekilerek
çıkarılmamalıdır. Gerektiğinde bazı işlemleri hemen yapabilmek için gerektiği kadar elektrik bilgisi edinilmeli, büyük
onarımlar mutlaka ehliyetli teknisyenlere yaptırılmalıdır.

Laboratuvarda, özellikle kilitlenmiş bir yerde yalnız çalışılmamalıdır. Her türlü olasılıklara karşı, tek başına çalışan kişi
yapacağı işleri bir başkasına önceden anlatmalı ve sürekli haber vermelidir.

Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranmalıdır.

Gözler, hassas terazide tartma gibi işlemler dışında daima korunmalıdır. Emniyet gözlükleri takmak yararlıdır.

Gazlardan dolayı gözlerin herhangi bir tahrişinde buna engel olmak için sık sık gözleri soğuk su ile yıkamak veya bol
su akıtmak gereklidir.

Asit, baz gibi aşındırıcı yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde derhal bol miktarda su ile
yıkanmalıdır.

İçinde kültür bulunan tüp, petri kutusu gibi malzeme açık olarak masa üzerine bırakılmamalı, tüpler önlük cebinde
taşınmamalı, masa üzerine gelişigüzel konulmamalıdır. Tüpler tüplükte tutulmalıdır.

Çalışırken laboratuvar kapı ve pencereleri kapalı tutulmalı, mikroorganizma veya sporlarını etrafa yayacak gereksiz
ve ani hareketlerden sakınılmalıdır.

Kültürlerin yere veya masaya dökülmesi veya kültür kaplarının kırılması halinde durum hemen laboratuvar
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
7 / 31
yöneticisine bildirilmeli ve dökülen kültürün üzeri anında uygun bir dezenfektan çözeltisi ile kaplanarak (10.000
ppm’lik klor tablet solüsyonu 10-15 dakika bekletilmeli ve daha sonra temizlenmelidir.

Öze uçları her kullanımdan önce ve sonra Bunzen beki alevinde usulüne uygun şekilde yakılarak sterilize edilmelidir.

Mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılacak pipetler, önce ağız kısımlarına pamuk yerleştirilerek sterilize edilmeli ve bu
şekilde kullanılmalıdır.

Kültürün yutulmaması için tüm önlemler alınmalı kültür yutulursa, anında laboratuvar yöneticisine haber
verilmelidir.
Mikrobiyolojik çalışmalarda steril olduğundan kuşku duyulan malzeme kullanılmamalıdır.
 Etil alkol gibi yanıcı, tutuşucu maddeler Bunzen beki alevi çevresinden uzak tutulmalıdır.


Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir bantla kapatıldıktan sonra
çalışılmalı, aksi takdirde çalışılmamalı ve son durum sorumluya iletilmelidir.

Mikroskobun objektif ve oküler kısmı her kullanımdan önce ve sonra ince mercek kağıdı ile veya bir tülbent
yardımıyla dikkatlice merceğe zarar vermeden temizlenmelidir.

Çalışma bittikten sonra kirli malzemeler kendilerine ait kaplara konulmalıdır. Örneğin; kullanılmış pipetler, lam ve
lamel hemen, içinde dezenfektan çözeltisi bulunan özel kaplara aktarılmalıdır.

Laboratuvardan çıkmadan önce mikroskop lambaları kapatılmalıdır. Gereksiz ışıklar söndürülmelidir.

Patoloji çalışmalarında, mikrotom ve kriyostat bıçaklarıyla olabilecek kesilere dikkat ediniz.

Patoloji çalışmalarında, parafin dispensardaki haşlanmalara dikkat ediniz.

Çalışma bittikten sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile yıkanmalıdır.

Kültür ve benzeri materyal laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.

Tüm deney sonuçları için gizlilik esasına uyulmalıdır.

Laboratuvarda tek başına çalışılmamalıdır.
2.
Laboratuvarlarda Kişisel Güvenlik Önlemler
2.1

Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety Data Sheet, MSDS)
Güvenlik Bilgi Formlarının amacı; laboratuvarda kullanılan kimyasal maddelerle ( kit/ reaktif solüsyon, cihaz
yıkama solüsyonları gibi) ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır.

Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır.

Güvenlik Bilgi Formları laboratuvar yönetiminden veya internetten temin edilmeli ve herhangi bir kimyasal madde
ile çalışmaya başlamadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir.

Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür.

Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde (örn; üre kiti, wash solüsyları gibi) için formları kullanıcıya
temin etmekle yükümlüdür.
Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için aşağıda verilen bilgileri içerir.

Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği

Üretici firma bilgileri

Zararlı madde içerikleri

Fiziksel ve kimyasal özellikleri

Yangın ve patlama bilgileri

Sağlığa zararlılık bilgileri

İlkyardım bilgileri

Depolama bilgileri
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
8 / 31
Reaktivite ve stabilite bilgileri


Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri

Ekolojik ve toksikolojik özellikler

Özel tedbirleri

Özel korunma bilgileri

Taşıma bilgileri

Uzaklaştırma bilgileri

Yönetmelikler ile ilgili bilgiler

Diğer bilgiler
Hastanemiz laboratuvarlarında cihazların kimyasal kit ve kimyasal solüsyonları ile ilgili tüm güvenlik bilgi formları
yazılı olarak doküman halinde laboratuvar çalışanlarına sunulmuştur (bkz. her laboratuvar için ayrı ayrı hazırlanmış;
güvenlik bilgi formları dosyası) ve bununla ilgili eğitim de verilmiştir.
Kişisel Koruyucu Önlemler
Laboratuvar ortamları kaza ve enfeksiyon risklerinin yüksek olduğu çalışma alanlarıdır. Laboratuvarlarda meydana
2.2
gelen kazaların büyük çoğunluğu insan hatalarından kaynaklanan kazalardır. Laboratuvar kazalarını laboratuvar
çalışma kurallarına uyarak önlemek mümkündür. Meydana gelen kazaların etkilerini asgariye indirmek veya tamamen
ortadan kaldırmak için standartlara ve yapılacak işlere uygun kişisel koruyucu malzemeleri kullanmakla önlenebilir
(ayrıntılı bilgi için bkz. kişisel koruyucu ekipman kullanma talimatı).
Tıbbi laboratuvarlarda kullanılan kişisel koruyucu malzemelere aşağıda yer verilmiştir.
1.
Çalışma Giysisi/Kıyafeti, kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkilerinden
korur ve enfeksiyon etkenlerinin cilde temasını önler, günlük kıyafetlerimizi laboratuvar risklerinden korur.
Çalışma önlüğü: Uzun kollu olmalı, yakası daima ilikli tutulmalı ve bulaşma olduğunda derhal çıkarılmalıdır, özellikle
kan bankası ve laboratuar çalışanlarının Önlükleri hastanede yıkanmalı, ütülenmeli, eve götürülmemelidir.
Kıyafet; tehlikeli maddeleri taşırken, eldiven, laboratuar kıyafeti ve emniyet gözlüklerini giyiniz. Kısa pantolon
laboratuvarda hiçbir zaman giyilmemelidir. Çalışma giysisi - laboratuvar önlüğü veya diğer çalışma risk niteliğine uygun
tipte olmalıdır.
2.
Eldivenler, laboratuvar çalışmalarında kimyasal maddelerin tahriş edici etkilerinden, enfeksiyon risklerinden
korunmak amacıyla kullanılan malzemedir.
Eldivenler; çalışma risk niteliğine uygun tipte olmalıdır. Eldiven kan ile temas olasılığı bulunan her durumda (kan alma,
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
9 / 31
parmak delme, mukoza muayenesi, her türlü cerrahi girişim, kan torbası ve tüplerini açma vs.) giyilmelidir. Delinme,
yırtılma ve kirlenmede hemen değiştirilmelidir. Eldiven takılı iken kesinlikle temiz yüzeylere dokunulmaz. Eldivenler tek
kullanımlıktır, yıkamaya veya dezenfekte etmeye kalkışılmaz. İşi bittiğinde tıbbi atık torbasına atılır ve mutlaka eller
yıkanır.
3.
Maskeler, havadaki enfeksiyon etkenlerinden, gaz ve buhar yayılan, (özellikle sağlık açısından yüksek riskler
taşıyan) asit, kostik buharları veya gazlarına karşı, yüze tam oturarak tamamen sızdırmazlık sağlayan,
solunum sistemini koruyan kişisel koruyucu malzemedir.
Tek Kullanımlık Maske
Maskeler; maruz kalma niteliğine uygun tipte olmalıdır. Maske çalışma ortamına ve işin özelliğine göre ve tek kullanımlık
olarak giyilir.
4.
Göz/ yüz koruyucular, laboratuvar çalışma ortamında cilt ve göze zarar verici kimyasallardan korunmak
amacıyla kullanılan kişisel koruyucu malzemedir. Kullanım amaçlarına göre kimyasal ve partiküllere karsı
koruyucu zararlı ışın –ultraviyoleye karşı koruyucu gözlükler bulunmaktadır.
Koruyucu Gözlük
5.
İşitme koruyucuları, 85 Dba’yı geçen gürültülerde kulak tıkaçları veya kulaklık kullanılmalıdır. Gürültü
şiddetine göre koruma derecesi seçilmelidir.
İşitme Koruyucu; disposable veya tekrar kullanılabilir tiplerde kulak tıkaçları ve kulak manşonları şeklinde
olabilir.
Yıkanabilir Kulak Tıkacı
6.
Özel giysi, laboratuvar risklerine göre özel olarak geliştirilmiş giysilerdir. Çalışma risk niteliğine uygun tipte
özel giysi, özel durum (örn; Risk Grubu 4 mikroorganizma ile çalışma) incelenerek temin edilir.
7.
Antimikrobiyel Sıvı Sabun ve El Dezenfektanları, Ortamdaki en önemli mikrobiyel kontaminasyon etkeni
personel elleridir. El ve deri dezenfeksiyonu teknik olarak farklı olmasına rağmen etkili ve başarılı bir
temizleme işlemi dezenfektan madde kullanımından geçmektedir.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
10 / 31
Laboratuvar Kazalarında İlkyardım:
Bölgesel Yıkama Üniteleri :
Kimyasal maddeler, cilt ile temas ettikleri durumlarda yanık oluşumuna sebep olabilirler. Bu gibi durumlarda, oluşacak
zararı en aza indirmek için kimyasal madde derhal bol su ile yıkanarak uzaklaştırılmalıdır. Kullanımı kolay duşlar ve
banyolar bu amaç doğrultusunda geliştirilmiştir.
Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım

Ağız yoluyla olan zehirlemelerde ilk yardım
Ağız yolu ile gerçekleşen zehirlenmelerde İlk yardım, kaza geçiren kişi/kişilerin hızlı bir şekilde ilk yardım merkezine
ulaşımı sağlanmalıdır.

Solunum sistemi üzerinde iritan etkili gazlarla zehirlenmelerde ilk yardım
Krom, brom, HCl gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda zehirlenmelere yol açar. Bu durumda
zehirlenen kişinin hemen acil servise başvurulmalıdır.

Alkali ve asitlerin yutulması halinde ilk yardım
Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asit yutan kişi baygınsa ağızdan hiç bir şey verilmemelidir. Eğer
ayıksa ağız bol çeşme suyu ile çalkalanmalıdır ve en yakın sağlık kuruluşuna nakli sağlanmalıdır. Hidroklorik asit
yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol su verilmelidir. Yaralı yüzükoyun uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir.
Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyum bikarbonat çözeltisi verilmeli, yara sıcak tutulmalı ve acil
servise başvurulmalıdır. Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu veya sirke karıştırılmış bolca su verilmeli
hemen acil servise başvurulmalıdır.

Alkali, asit, brom veya fosfor yanıklarında ilk yardım
Bromdan ileri gelen yanıklar benzol ile iyice yıkamalıdır. Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asidin
deri ile temasında hemen bol çeşme suyu ile yıkamalı, bulaşan giyecekler çıkarılmalıdır. Önce temas ettiği alanlar
iyice yıkanmalı, sonra soda, bikarbonat gibi yumuşak bir alkali çözeltisi uygulanmalıdır. Eğer gözler ile temas söz
konusu ise, hemen ılık su ile en az 15 dakika süre ile gözler yıkanmalıdır. Kromik asit ve dikromatların deri ile
temasında %5'lik sodyum tiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlık kuruluşuna
başvurulmalıdır. Alkalilerin deri ile temasında ise deri bol miktarda suyla yıkanmalı ve müteakiben nötralize sirke ile
yıkanmalıdır. Göze sıçraması halinde, derhal bol akar su ile gözleri gerekirse zorla açarak yıkamalı ve hemen acil
servise başvurulmalıdır.

HCN, CO2 ve H2S ile zehirlenmelerde ilk yardım
Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılır ve gerekirse oksijen kullanılır. Derhal acil servise
başvurulmalıdır.

Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım
Amonyum klorür, demir klorürün deri ile temasında iyice yıkanmalı, yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda
su verilmelidir. En yakın sağlık kuruluşunda sağlık yardımı alınmalıdır. Antimon klorür, nikel klorür, kalay klorür,
kadmiyum klorür'ün deri ile temasında iyice yıkanmalı ve lanolin merhem sürülmelidir. Yutulması halinde ise bol su
verilmeli ve acil servise başvurulmalıdır.

Nitratlar için ilk yardım
Potasyum nitrat, civa nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer kaşıntı, döküntü varsa sağlık kuruluşuna
başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla karıştırılmış sodyum bikarbonat verilmelidir. Gümüş nitratın
deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalı ve tahriş olan yerlere uygulanmalıdır. Yutulmasında ise, bir bardak suya üç
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
11 / 31
yemek kaşığı tuz ekleyip çözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve hemen acil servise başvurulmalıdır
Siyanür tuzları için ilk yardım

Deri ile temasta iyice yıkanmalı, eğer yara açıksa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda
kişi hemen kusturulur ve mutlaka acil servise gidilmelidir.
Sülfatlar için ilk yardım

Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel, potasyum, sodyum, çinko, kadmiyum ve sülfatın deri ile
temasında iyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bunların
yutulmasında ise bolca su verilmeli ve acil servise başvurulmalıdır.
Elektrik şoku için ilk yardım

Kazazede elektrikle yüklü olduğundan yaklaşmadan önce ana kaynaktan akım kesilmeli veya fiş prizden
çıkarılmalıdır. Bu yapılamıyorsa lastik çizme ya da eldivenle ya da kuru bir önlük üzerine basarak kazazedeye
yaklaşılmalıdır. Elektrik cereyanı ile temas kesildikten sonra temiz havada suni teneffüs yaptırılmalı ve acil servise
başvurulmalıdır.
3.
Kimyasal Maddelere Karşı Güvenlik Önlemleri
3.1
Kimyasal Maddeler
Doğal halde bulunan veya üretilen, herhangi bir işlem sırasında atık olarak ortaya çıkan ya da kazara oluşan her türlü
element, bileşik veya karışımlardır. Tıbbi laboratuvarlarda kullanılan kimyasal maddelerin birçoğu zehirli olup
solumakla, yutmakla ve deriye temas yoluyla insan sağlıgı üzerinde olumsuz etkiler gösteren maddelerdir.
3.2 Kimyasal Maddeleri Etiketleme ve Saklama (Stoklama)
Etiketleme

Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanış tarihi, saklama süresi,
numune sahibi, çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer almalıdır.

Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır.
Saklama (Stoklama)
 Laboratuvar yönetimi tarafından alınan her türlü kimyasal madde “kimyasal madde saklama odası”nda
stoklanmalıdır.

Cihazlarda kullanılan kimyasallar ve kitler üzerindeki ısıya uygun şekilde saklanmalıdır.

Araştırma/uygulama projelerine ait kimyasal maddelerin bu durumları üzerlerindeki etikette ve envanterde
belirtilmelidir.



Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmalıdır ve kullanıldıktan sonra yerlerine geri konulmalıdır.
Satın alınan kimyasal maddeler envantere kaydedilmeli ve Güvenlik Bilgi Formları dosyasına eklenmelidir.
Azalan kimyasal maddeler envanterde ayrılan açıklama bölümüne kaydedilmeli ve laboratuvar sorumlusuna
bildirilmelidir.
 Korozif maddeler çelik dolaplarda saklanmalıdır.
 Uçucu özelliğe sahip kimyasal maddeler +4°C’de saklanmalıdır.
 Kimyasal madde miktarı ihtiyaca göre belirlenmeli ve maddenin raf ömrü
alınmalıdır.
göz önünde bulundurularak satın
3.3 Kimyasalları n Tehlike
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
12 / 31
Uyarı İşaretleri
F: Şiddetli alev alıcı
Özelliği: Parlama noktası 210C’nin altında olan “kolay alev alan sıvılar ile kolay tutuşan katıları”
belirtir.
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır.
F+ : Çok şiddetli alev alıcı
Özelliği: Alevlenme noktası O0C’nin altında, kaynama noktası maksimum 350C olan sıvılardır.
Normal basınç ve oda sıcaklığında havada yanıcı olan gaz ve gaz karışımlarıdır.
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır.
Xn: Zararlı Madde
Özelliği : Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumda sağlığa zarar verebilir.
Önlem : İnsan vücuduyla temas önlenmelidir.
Xi: Tahriş Edici Madde
Özelliği: Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun süreli veya tekrarlı teması iltihaplara
yol açabilir.
O: Oksitleyici (Yükseltgen)
Özelliği: Organik peroksitler, herhangi bir yanıcı madde ile temas etmeseler bile patlayıcı özelliği
olan yükseltgen maddelerdir. Diğer yükseltgenler ise, kendileri yanıcı olmasalar bile, oksijen
varlığında alav alabilirler.
Önlem : Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdır.
E: Patlayıcı
Özelliği: Ekzotermik olarak reaksiyona giren kimyasallardır. Ateşle yaklaştırıldıklarında
patlayabilirler.
T : Zehirli
Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumlarda sağlığa zarar verebilir, hatta
öldürücü olabilir.
Önlem: İnsan vücuduyla temas engellenmeli, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır.
T+ : Çok Zehirli
Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumlarda sağlığa zarar verebilir, hatta
öldürücü olabilir.
Önlem: İnsan vücuduyla temas engellenmeli, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır.
N : Çevre için tehlikeli
Özelliği: Bu tür maddelerin ortamda bulunması, doğal dengenin değişmesi açısından ekolojik
sisteme hemen veya ileride zarar verebilir.
Önlem: Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin toprakla veya çevreyle teması
engellenmelidir.
C: Aşındırıcı (korozif)
Özelliği: Canlı dokulara zarar verir.
Önlem: Gözleri, deriyi ve kıyafetleri korumak için özel önlemler alınmalıdır. Buharları
solunmamalı, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
13 / 31
3.4 Kimyasalları n Riskleri

Kimyasallar gibi tehlikeli maddelerin etiketleri, muhakkak tehlike işaretlerine ilaveten ayrıca bu kimyasalların
getirdiği riskleri göstermeli ve alınacak tedbirler hakkında bilgi vermelidir.

Kimyasalların içerdiği riskler R (risk) cümleleri olarak verilmektedir.

Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinde tehlikeli madde ve müstahzarların etiketlerinde kullanılacak özel risk
durumlarının açık ifadeleri olan R Kodları ve bunların kombinasyonları aşağıda verilmistir.
RİSK DURUMLARI
Risk ibaresi
Risk ibaresinin açık ifadesi
R1 Kuru halde patlayıcıdır
R2 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski
R3 Sok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski
R4 Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur
R5 Isıtma patlamaya neden olabilir
R6 Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır
R7 Yangına neden olabilir
R8 Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir
R14/15
Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon
R15/29
Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır
R20/21
Solunduğunda ve cilt ile temasında sağlığa zararlıdır
R20/22
Solunduğunda ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır
R20/21/22
Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır
R21/22
Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır
R23/24
Solunduğunda ve cilt ile temasında toksiktir
R23/25
Solunduğunda ve yutulduğunda toksiktir
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
14 / 31
3.5 Kimyasal Maddelere Karşı Alınacak Tedbirler
Tehlikeli kimyasal maddelerin depolanması ve kullanılması sırasında alınacak tedbirler de S (safety) cümleleri olarak
aşağıda verilmiştir.
Güvenlik Tavsiyeleri
Güvenlik ibaresi Güvenlik ibaresinin açık ifadesi
S1 Kilit altında muhafaza edin
S2 Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun
S3 Serin yerde muhafaza edin
S4 Yerleşim alanlarından uzak tutun
S5 ....... içinde muhafaza edin (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)
S6 ....... içinde muhafaza edin (Uygun inert gaz üretici tarafından belirlenir)
S7 Sıkı kapatılmış kapta muhafaza edin
S8 Kabı kuru halde muhafaza edin
S1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin
S3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin
S3/9/14
S3/9/14/49
Serin, iyi havalandırılan bir yerde .................'den uzak tutarak muhafaza
edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir)
Sadece orijinal kabında serin ve iyi havalandırılan bir yerde .................'den uzak
tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir)
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
15 / 31
Geçimsiz Kimyasal Maddeler
Kimyasal
Karışmaması Gereken Kimyasallar
Aktif karbon
Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler
Alkali metaller (Na, K.vd.)
hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su
Amonyak
Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum
Amonyum nitrat
Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler
Anilin
Hidrojen peroksit, nitrik asit
Asetik asit
Kromik asit, nitrik asid, hidroksil içeren bileşikler, etilen glikol, perklorik
asit, peroksitler, permanganatlar
Asetilen
Flor, klor, brom, bakır, civa, gümüş
Aseton
Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit
Bakır
Asetilen, hidrojen peroksit
Brom
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları,
Civa
Asetilen, amonyak
Flor
Bütün maddeler
Gümüş
Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit
Hidroflorik asit
Amonyak
Hidrojen peroksit
Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan
Hidrojen sülfit
Nitrik asid, oksidan maddeler
Hidrokarbonlar
Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter)
Hidrosiyanik asit
İyot
Nitrik asit, alkaliler
Asetilen, amonyak
Kalsiyum oksit
Klor
Kloratlar
Su
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin
Amonyak, toz halindeki metaller
Kromik asit
Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin
Kükürtlü hidrojen
Nitrik asit, oksidan gazlar
Nitrik asit
Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar
ve gazlar
Oksijen
Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar
Okzalik asit
Gümüş, civa
Perklorik asit
Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit
Potasyum permanganat
Sodyum nitrat
Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit
Sülfürik asit
Yanıcı sıvılar
Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları
Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar
Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
16 / 31
Kimyasallara Maruziyette Acil Alınması Gereken Önlemler

Kontamine olmuş elbiseler çıkarılır.

Suyu (duş/lavabo/göz yıkama ünitesi) bolca akıtarak etkilenmiş vücut bölgeleri veya göz bol su ile 15–20
dakika yıkanır.

Eğer gerekli ise ilk yardım uygulanır.

Kapıları kapatarak/kilitleyerek ve uyarı yazısı asarak dökülme bölgesi izole edilir.

Dökülen kimyasalın yayıldığı bölge sınırlandırılır.

Tıbbi laboratuvar çalışanları konu hakkında uyarılır.

Dökülen kimyasal madde 5 litreden fazla ise veya dökülen madde çok tehlike ise alan boşaltılır.

Laboratuvarda bulunan tüm elektrik düğmeleri ve gaz vanaları kapatılır.

Kimyasal dökülmelerde kullanmak üzere; Kişisel koruyucu ekipmanlardan yararlanılır.

Asit, baz, solventler ve civa vb. dökülmeleri için ayrı ayrı hazırlanmış yazılı kullanma talimatına göre hareket
edilmelidir. Dökülen madde talimata uygun şekilde temizlenir.


4.
Kontamine malzeme uygun etiketli tıbbi atık kutusuna atılır.
Olay laboratuvar sorumlusuna bildirilir.
Laboratuvarlarda Yangın Güvenliği
Yangın üçgeninde belirtilen ISI, OKSİJEN ve YANICI MADDE den
herhangibirinin olmaması yanma olayının gerçekleşmemesi manasına
gelmektedir.
gerçekleşmemesi manasına gelmektedir.
YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI
A SINIFI
Kağıt, Odun, Plastik, Bez
B SINIFI
Alevlenebilen Sıvılar/ Gazlar ve Yanıcı Petrol Ürünler
C SINIFI
Çalışılan Elektrikli Aletler
D SINIFI
Yanıcı Reaktif Metaller (Mg, Na, K)
Laboratuvardaki yangın söndürme aletlerinin yeri planda belirtilmeli tüm laboratuvar çalışanları tarafından bilinmelidir.
Periyodik kontrolleri takip edilmelidir. Yangın durumunda yapılacak acil işler için personel eğitimi olmalıdır. Acil yangın
çıkışları, yangın söndürme tüplerinin kullanımı, alarmların nerede bulunduğu, tahliyede birincil ve ikincil öncelikli
olanların neler olduğu vb. yangın eğitiminde öncelikli konulardır.
Laboratuvar yangınlarını önlemek için:
-
Bunzen bekleri,
-
Kontrolsüz kimyasalların reaksiyonları, yerleri ve saklama koşulları
-
Elektrikli ısıtıcılar
-
Arızalı cihazlar
-
Elektriksel devrelere aşırı yüklenme vb. konularda tüm laboratuvar çalışanları dikkatli olmalıdır. Gerektiğinde yetkili
kişiler zaman geçirilmeksizin uyarılmalıdır.

Yangın güvenliğini sağlamaya yönelik koridor ve merdiven boşlukları güvenli bölgeler olarak düzenlenmelidir. Bu
bölgeler herhangi bir depolama için kullanılmamalıdır.

•
Acil yangın çıkışları,
Yangın söndürücüleri yerlerini, nasıl kullanılacağını,
•
Engelli kişilerin yerini ÖĞRENİN!!
•
Birincil ve ikincil öncelikli tahliye rotalarını,
•
Alarmların nerelerde bulunduğunu,
•
•
Acil malzeme kullanımını,
Engelli şahısları nasıl ortamdan tahliye edeceğinizi BİLİN!!
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
17 / 31
Küçük Yangınlarda Uyulması Gereken Kurallar
• İtfaiye aranmalı
• En yakın alarm aktive
• Tahliye alanına
edilmeli
gidilmeli
Yangın bölgesindeki kapılar kapatılmalıdır.

• Asansörler
yerine merdivenler kullanılmalı
• Olay yerine varan polis veya
itfaiyecilere yardım edilmeli
• Yangın söndürücüleri Kullanılmalı
Yangın anında patlayıcı madde, cihaz ve kimyasallar uzaklaştırılmalıdır.

Büyük Yangınlarda Uyulması Gereken Kurallar
•
Yangını müdahale etmeyin!
•
Alarmları aktive edin!
•
İtfaiyeyi arayın!
•
Güvenli bölgeye tahliye olun!
•
Yangın anında patlayıcı madde, cihaz ve kimyasallar uzaklaştırılmalıdır.
•
Kapıları kapatın ! (duman ve alevlerin yayılmasını önlemek için)
•
Merdivenleri kullanın, asla asansörü kullanmayın!
5.
LABORATUVARLARDA ELEKTRİK GÜVENLİĞİ
Elektrik kabloları ve bağlantılarının olduğu her yerde elektrik çarpması veya yangın tehlikesi vardır.
Elektrik kazalarına karşı alınabilecek önlemler şunlardır:

Elektrikli cihazların tümü topraklanmalı.

Elektrikli aletlerin çıplak kabloları derhal değiştirilmeli.

Üç kutuplu fiş yerine iki kutbu birleştirilmiş cihazlara izin verilmemeli

Uzatma kabloları mümkün olduğunca kullanılmamalıdır.

Elektrik kablolarındaki aşırı voltaj, yüksek direnci ölçebilen cihazlar bulundurulmalıdır.

Elektrikli cihazlar ve bağlantılar ıslak elle tutulmamalıdır.

Üzerine sıvı dökülmüş cihazlar kullanılmamalıdır.

Elektrikle ilgili arızlarda derhal elektrik teknisyenleri aranarak haberdar edilmeli zaman geçirilmeden sorun
çözümlenmelidir.
6.
LABORATUVARLARDA BİYOLOJİK GÜVENLİK
Biyogüvenlik en genel anlamıyla, modern biyoteknolojinin insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden
uygulanmasını sağlamak için alınması gereken politik ve işlevsel önlemlerin tümü olarak tanımlanabilir.
İnsanda büyük veya küçük şekillerde zarar oluşturabilecek veya olumsuz sağlık durumlarına yol açabilecek
Biyolojik etkenlerle karşılaşma durumu (biyolojik tehlike)
Biyolojik etkenler:
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
18 / 31
Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da
dahil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan parazitlerini KAPSAR.
Biyolojik Riskler: Hastanemiz mikroorganizmalarla çalışmada ve mikroorganizmanın patojenitesi (risk grubu) ile
laboratuvar teknikleri, güvenlik ekipmanı ve laboratuvar bina dizayn özelliklerine göre BGD2. (Temel biyogüvenlik
düzeyi 2 ) düzeyine girmektedir. Tanılarına veya öngörülen enfeksiyon durumuna bakılmaksızın mikroorganizmalarının
bulaşma riskini azaltmak için standart önlemler geliştirilmiştir.
RİSK GRUBU VE BİYO GÜVENLİK DÜZEYLERİNE GÖRE LABORATUVARLAR VE ÖZELLİKLERİ
Risk
Grub
u
1
2
3
4
Enfeksiyöz Ajanlar
Sağlıklı erişkinde ciddi
hastalık yapmadığı
bilinen ajanlar: Bacillus
subtilis, Naegleria
gruberi, Escherichia
coli
Perkütan yaralanma,
sindirim yolu ya da
müköz membran
bulaşında hastalık
yapabilen ajanlar:
Salmonella spp,
toxoplasma ve hepatit B
virüsü
Aerosol bulaş potansiyeli
olan ve ölümcül hastalığa
neden olabilen ajanlar:
Bacillus anthracis,
Coxiella burnetii,
Mycobacterium
tuberculosis, Francisella
tularensis, St.Louis
encephalitis virüsü
Aerosol ile bulaşabilen ya
da bulaş yolu bilinmeyen
çok ölümcül egzotik
ajanlar: Marburg-Ebola,
Dang, Hemorajik ateş
virüsleri
Laboratuva
r Türü ve
Biyogüvenli
k Düzeyi
(BGD)
Uygulama
Koruyuc
u
malzeme
(Birincil
Engeller
Laboratuv
ar Yapısı
(İkincil
Engeller)
Temel
Laboratuvar
BGD -1
Temel Mikrobiyolojik
Uygulamalar
Gerekli değil
Kolay
temizlenebilen
açık çalışma
alanları ve lavabo
yeterlidir.
Temel
Laboratuvar
BGD -2
BGD-1 artı:
• Giris-çıkıs sınırlaması
• Biyolojik Tehlike uyarı
işareti
• Kesici-Delici alet
önlemi
• Biyogüvenlik el kitabı
olmalı
• Atıklar laboratuvar
içinde dekontamine
edilmeli
Sınıf I ya da II
BGK ve
gözlük, eldiven,
maske
gibi kişisel
koruyucu
malzemeler
kullanılmalı
BGD-1 artı:
• Otoklav
Korunmalı
Laboratuvar
BGD -3
BGD-2 artı:
• Giriş-çıkışlar kontrollü
• Tüm atıklar
laboratuvar
içinde dekontamine
edilmeli
•Laboratuvar
malzemeleri dışarı
çıkarılmadan önce
dekontamine edilmeli
• Serum örnekleri
toplanmalı
Tüm işlemler için
sınıf I ya da II
BGK
kullanılmalı,
koruyucu
giysi giyilmeli ve
solunum
korunması
yapılmalı
BGD-2 artı:
• Otomatik açılıp
kapanan iki ayrı
kapı
• Çıkan hava oda
içinde sirküle
olmamalı
• Laboratuvar
negatif basınçlı
olmalı
Maksimum
Korunmalı
Laboratuvar
BGD -4
BGD-3 artı:
• Giriş-çıkışta tüm
kıyafetler değiştirilmeli
• Çıkışta duş alınmalı
• Dışarı çıkarılacak tüm
malzemeler dekontamine
edilmeli
Tüm işlemler için
sınıf III
BGK kullanılmalı,
ya da pozitif
basınçlı
solunum cihazlı
koruyucu elbise
ile sınıf I veya II
BGK kullanılmalı
BGD-3 artı:
•Ayrı bir binada
olmalı
•Ayrı bir
havalandırma
sistemine sahip
olmalı
6.1
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
19 / 31
Biyolojik Güvenlik Kabinleri:
Mikrobiyolojik güvenlik kabini içinde çalışma: Mikrobiyolojik güvenlik kabini kullanımı ile aerosollerin ya da
manüplasyonlar sırasında yanlışlıkla ya da bir kaza sonucu çıkabilecek diğer infekte solunum yolu partiküllerinin
inhalasyonundan çalışanların korunması amaçlanır. Ayrıca çalışmayı da oda havasındaki kirletici etkenlerden korur.
Klas II mikrobiyolojik emniyet kabini kullanılmalıdır. Ayrıca çalışma esnasında hepafiltreli yüz veya ağız-burun maskesi
kullanılır.
Mikrobiyolojik güvenlik kabini içinde infekte materyal ile yapılacak manipülasyonlar için öneriler önlemler ve teknik
prosedürler aşağıda verilmiştir.

Fanı açtıktan sonra, çalışanlar güvenli bir hava akımı saptanana kadar çalışmaya başlamamalıdırlar. Güvenli
bir hava akımı oluştuğu sayaç veya duyulabilir ikaz sinyali ile anlaşılabilir.

Çalışmaya başlamadan önce bütün gerekli ekipmanlar kabine yerleştirilmelidir. Eğer ekipmanların ve
materyallerin yerini değiştirmek ve kaldırmak gerekliyse, sayaç uyardığında yeterli hava akımı sağlanana
kadar çalışmaya tekrar başlanmamalıdır. Kabine el ve kolların sıkça sokulup, çıkarılması havayı karıştırarak,
laminar hava akımının güvenliğini tehlikeye sokabilir.

Bütün çalışma kabinde yürütülmelidir.

Klasik alevli bekler kabinde kullanılmamalıdır. Çünkü bunlar hava akımını tehlikeye uğratır ve filtrelere
zarar verebilir. Tek kullanımlık plastik inokülasyon özelerinin kullanılması önerilir.
6.2

 Kullanılan pipetler dezenfektan içeren kaplara konulmalıdır.
Genel Önlemler:
Öykü ve fizik muayene ile HIV, HBV ve diğer kanla bulaşan diğer patojenlerle infekte hastaları saptama olanağı
bulunmadığından tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak infekte kabul edilerek gerekli
önlemler alınmalıdır.

Aşağıdaki işlemler sırasında kesinlikle eldiven giyilmeli, işlem bittikten veya hasta ile temastan sonra eldiven
değiştirilmeli ve eldivenler çıkartıldıktan hemen sonra eller yıkanmalıdır:
-

Her hastanın kan ya da diğer vücut sıvıları veya bunlarla kontamine yüzeylerle temas riski olduğunda,
Her hastanın mukoza veya sağlam olmayan derisiyle temas riski olduğunda,
Kan alma, damara girme veya benzeri bir intravasküler işlem sırasında.
Eğer eller veya diğer deri yüzeyleri hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve
sabunla yıkanmalıdır.

İğne batmasını önlemek için tek kullanımlık iğneler kullanıldıktan sonra plastik kılıfları tekrar takılmamalı,
iğneler enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir.

Kullanılmış iğne, enjektör, bistüri ucu ve diğer kesici aletler imha edilmek üzere sağlam kutulara konulmalıdır.
Bu kutular servis içinde kullanıma uygun ve kolay ulaşılabilir yerlerde bulundurulmalıdır.

Yapılan tıbbi bir işlem sırasında kan veya diğer vücut sıvılarının sıçrama olasılığı söz konusuysa (örneğin kemik
iliği aspirasyonu, lomber ponksiyon yapılması gibi) ağız, burun ve gözleri korumak amacıyla maske ve gözlük
takılmalı, diğer vücut yüzeylerine bulaşmayı önlemek için koruyucu önlük giyilmelidir.

Eksüdatif deri lezyonları olan sağlık personeli, bu lezyonlar iyileşinceye kadar hastalarla direkt temastan ve
hastalarla ilişkili aletlere dokunmaktan kaçınmalıdır.

Acil koşullarda ağız ağıza resüsitasyon olasılığını azaltmak amacıyla ağızlık, ambu v.b. ventilasyon aletleri hazır
bulundurulmalıdır.

Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
20 / 31
Beden fonksiyonlarını kontrol edebilen HIV ve /veya HBV infeksiyonlu hastaların rutin bakımı sırasında eldiven
ya da koruyucu önlük giyilmesine gerek yoktur.

Gebe sağlık personeline HIV ve/veya HBV bulaşma riski, gebe olmayanlardan daha fazla değildir, ancak her iki
virusun da perinatal dönemde bebeğe de geçme riski olduğundan, gebe personelin önerilen önlemlere özel bir
dikkatle uyması sağlanmalıdır.

Infeksiyöz ishal, akciğer tüberkülozu tanısı veya şüphesi olması gibi özel izolasyon önlemleri gerektiren haller
dışında HIV/HBV infeksiyonlu hastaların ayrı özel odalarda bulundurulmalarına gerek yoktur, ancak bu hastalar
immunsupresif hastalarla aynı odada tutulmamalıdır.
Genel önlemlere ek olarak laboratuvarlarda alınacak önlemler:
Tüm hastalara ait kan ve vücut sıvıları infekte kabul edilerek,

Bütün kan ve diğer vücut sıvıları örnekleri taşınma sırasında akma ve sızmayı engelleyecek sağlam, kapaklı
kutulara konulmalıdır. Materyalin yerleştirilmesi sırasında kutunun dışına ve laboratuvar kağıdına bulaşma
olmamasına dikkat edilmeli,

Laboratuvarda hastadan alınan materyalle çalışan tüm personel mutlaka eldiven giymeli ve işlem bittikten sonra
eldivenler çıkartılarak eller yıkanmalıdır. Çalışma sırasında mukozalara sıvıların temas etme riski varsa gözlük ve
maske takılmalı,

Sıvılarla çalışırken ağız pipeti yerine mutlaka mekanik pipetler tercih edilmelidir.

Laboratuvarda yeme ve içmeye izin verilmemeli,

İğne ve enjektörler ancak başka alternatif olmadığında kullanılmalı, mutlaka kullanılmaları gerekiyorsa iğne
batmasını önlemek için önerilen kurallara uyulmalıdır.
6.3
Hasta kanı ve/veya diğer vücut sıvılarıyla parenteral (iğne batması vb) veya mukoza yoluyla temas eden
sağlık personelinin alması gereken önlemler
*
Yaralanma sonrası temas bölgesi su ve sabunla veya uygun bir antiseptikle yıkanmalıdır.
*
Mukoza temaslarında temas bölgesinin bol su ile yıkanması yeterlidir.
*
Temas bölgesi sıkma, emme, kanatmaya çalışma vb. yöntemlerle kesinlikle travmatize edilmemelidir. Normal yara
bakımı dışında ek bir önleme gerek yoktur.
- HBV taşıyan (HBsAg pozitif) bir hastanın kan veya diğer vücut sıvılarıyla iğne batması, mukoz membranlara sıçrama
veya sağlam olmayan deriye bulaşma yoluyla temas eden anti-HBs veya anti-HBc antikoru negatif sağlık personeline:
•
İlk 48 saat içinde 0,06 mL/kg Hepatit B Hiperimmunglobulin (HBİG) intramusküler yolla yapılmalı,
•
Eş zamanlı olarak hepatit B aşısı deltoid adale içine yapılmalı ve 1 ay ve 6 ay sonra aynı dozda tekrarlanarak HBV'ye
karşı aktif bağışıklık sağlanması amaçlanmalıdır.
*****Aşı ve HBİG bir arada yapıldıklarında farklı vücut bölgelerine uygulanmalıdır.
b-Kan
veya vücut sıvısıyla temas edilen hastanın ve/veya temas eden sağlık personelinin serolojik durumları
bilinmiyorsa:
• Hemen yukarıda belirlenen şekilde aktif immünizasyon şemasına (aşı uygulaması) başlanmalı,
•
Serolojik durum belirlendiğinde (a) şıkkında belirtilen koşullar sağlanıyorsa HBIG uygulanabilir.
c-Anti HBs
ve/veya anti-HBc antikoru pozitif olan ya da HBs antijeni pozitif sağlık personeline temas sonrası aşı ya da
HBIG uygulamasına gerek yoktur.
d-Aşılanmayı takiben anti-HBs antikoru pozitif hale gelen sağlık personele rapel aşı yapılmasına
gerek yoktur.
Hepatit C virüs (HCV) infeksiyonun perkutanöz temas sonrası bulaş riski %1.8’dir, ancak bu oran moleküler
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
21 / 31
çalışmalarda %10’a kadar çıkmaktadır. Temas sonrası immünglobulin veya interferon tedavisi faydalı değildir. Henüz
etkin bir aşısı da yoktur. Temas sonrası sağlık personelinin temel serolojisi ve ALT düzeyine bakılmalıdır. Daha sonra
en az altı ay süreyle takip edilmelidir.
İmmün yetmezlik virüs (HIV) infeksiyonun perkutanöz yaralanma ile bulaşma oranı %0.3, mukozal temas ile
%0.09’dur. Bulaşma riski yaralamadan önce alet üzerinde gözle görünür kan olması, hastanın arter veya venine direk
yerleştirilen iğnelerle yaralanmalar ve derin yaralanmalarda artmaktadır. Yaralanmadan sonra en kısa süre içinde
tercihen dört saat içinde ikili veya üçlü antiretroviral tedavi başlanmalıdır. Tedavi mutlaka infeksiyon hastalıkları
uzmanı görüşü alınarak uygulanmalıdır. Profilaksi dört hafta verilir.
Serokonversiyon için altı ay (altıncı ve 12. hafta ve altıncı ay) hasta takip edilmelidir. Altıncı ayın sonunda anti-HIV
testi negatif ise testin tekrarlanmasına gerek yoktur, ancak kaynak hem HCV hem de HIV pozitif ise takip 12 ay
sürdürülmelidir.
Laboratuvarlarda Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon
7.
Sterilizasyon: Endosporlar da dahil olmak üzere mikroorganizmaların tamamen öldürülmesi ya da ortadan kaldırılması
işlemidir. Diğer bir deyişle sterilizasyon bir ortamın ya da maddenin canlı mikroorganizmaların tüm formlarından
arındırılması amacıyla uygulanan bir işlemdir.
Dezenfeksiyon: Sporlar dışında mikroorganizmaların tamamen olmasa bile büyük kısmının ortadan kaldırılması
işlemidir. Dezenfeksiyon işlemi genellikle çalışma alanları, ekipmanlar gibi cansız yüzeylere ya da objelere uygulanır.
Temizlik: genel olarak kir, organik madde ve boyaların giderilmesi işlemidir.
7.1
Sterilizasyon Yöntemleri
Sterilizasyon işlemi fiziksel ve kimyasal yöntemlerle yapılabilir (Şekil 1).
7.1.1
a.
Fiziksel Sterilizasyon Yöntemleri
Yakma (insinerasyon): Yakma yöntemi mikrobiyoloji laboratuvarlarında kültür sırasında kullanılan iğne, öze gibi
gereçlerin sterilizasyonu için rutin olarak kullanılan bir yöntemdir (kızıl dereceye kadar ısıtma). Bu amaçla
laboratuvarlarda uzun yıllardır Bunsen beki kullanılmakla birlikte öze ve iğnelerin yakılması sırasında çalışma alanlarına
infeksiyöz
damlacıkların
sıçrayabilmesi
nedeniyle
son
yıllarda
Bunsen
beki
yerine
elektrikle
çalışan
mikroinsineratörlerin kullanılması önerilmektedir.
b.
Basınç altındaki doymuş buhar ile sterilizasyon: Laboratuvar materyallerinin (besiyerleri, solüsyonlar,
laboratuvar atıkları, kontamine materyaller gibi) sterilizasyonunda en etkili yöntemdir. Bu amaç için kullanılan cihaz
otoklavdır. Otoklavda doymuş buhar içindeki nemli ısı, enzim ve yapısal proteinlerin geriye dönüşemeyecek bir
biçimde denatüre olmasına neden olur. Normal şartlar altında buharın sıcaklığı 100°C iken, havası tamamen alınmış ve
1 atmosfer basınç altındaki doymuş su buharının sıcaklığı 121°C’dir.
c.
Tindalizasyon: Yüksek sıcaklığa dayanıklı olmayan çeşitli besiyeri ve çözeltiler
su banyosunda (Benmari) düşük sıcaklıkta (80°C’de) 30 dakika (orijinal olarak 60 dakika) 3 gün üst üste ısıtılarak
sterilize edilir. Tindalizasyon, ilk uygulamada canlı kalan sporların bir sonraki uygulamadan önce germinasyonla
vejetatif hale geçerek sonraki ısıtmada ölecekleri prensibine dayanır.
d.
Kaynatma işlemi, tüm mikroorganizmaları ve/veya patojenleri öldüren bir işlem olmadığından sterilizasyon
yöntemi olarak kabul edilmemektedir. Ancak diğer yöntemlerin uygulanamadığı durumlarda dezenfeksiyon amacıyla
uygulanabilir.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
22 / 31
Kimyasal Sterilizasyon Yöntemleri
Çeşitli gazlar germisidal özelliktedir. En sık kullanılanlar etilen oksit ve formaldehid gazıdır. Bu gazlarla kontrol
7.1.2
altındaki şartlarda (orn. nem) kapalı sistemler içinde sterilizasyon sağlanmaktadır.
a.
Etilen oksit (EtO), gazı ısıya duyarlı objelerin kimyasal sterilizasyonunda en yaygın olarak kullanılan gazdır.
Kontrollü şartlar altındaki gaz sterilizatorleri içinde kullanılır. İnsan için karsinojen özellikte olan bu gazın
kullanımı sırasında takibi önemlidir. Etilen oksit sterilizatorleri genellikle laboratuvarlarda kullanılmaz.
b.
Formaldehid gazı ve gaz fazındaki hidrojen peroksit (oksidan ajan) laboratuvarlarda daha çok biyogüvenlik
kabinlerindeki HEPA filtreleri sterilize etmek için kullanılır. Riskli durumlarda laboratuvarda belli bir bolumun
sterilizasyonu için de kullanılır.
7.2
Laboratuvarlarda Kullanılan Dezenfektan Maddeler
Halojenler: Özellikle klorin ve iyodin dezenfektan olarak sık kullanılır. Klorlu bileşikler geniş etki spektrumuna
sahiptir. Klorin daha çok ev tipi çamaşır suyu (household bleach) olarak da bilinen sodyum hipoklorit (NaOCl)
formunda kullanılır.
TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYON REHBER TABLOSU
KULLANIM YERİ/ŞEKLİ
GEREKLİ KLOR GÜCÜ (ppm)
Vücut sıvıları ile bulaşmış
alet ve ekipmanlarda
(Kan,idrar,kusmuk)
10.000
Kritik yüzey ve sahalarda
1.000
Kritik olmayan yüzey ve
sahalarda
Oksijen kavanozu, buhar
kavanozu, tenefüs maskeleri
Ördek, sürgü vb.
malzemelerde
Bebek mama kapları,
biberonlar, göğüs pompaları
Paslanmaz çelik, porselen,
plastik cam vb. mutfak
gereçleri
Dök.Kodu:
Yayın Tar:
Rev.Tar/No:
Sayfa No:
ENF.RH.03
28.04.2010
14.05.2014/03
1/1
KLOR TABLET KULLANIM MİKTARI
2,5 GR
5 GR
17,4 GR
1 lt su / 7
tablet
1 lt su / 3,5
tablet
5 lt su / 4
tablet
5 lt su / 1
tablet
4 lt su / 3
tablet
7 lt su / 1
tablet
1.000
5 lt su / 4
tablet
4 lt su /
3tablet
5 lt su / 1 tablet
200
5 lt su / 1
tablet
7 lt su / 1
tablet
20 lt su / 1
tablet
200
5 lt su / 1
tablet
7 lt su / 1
tablet
20 lt su / 1
tablet
200
1 lt su / 1 tablet
5 lt su / 1 tablet
20 lt su / 1
tablet
KULLANIM BÖLGELERİ
KRİTİK OLMAYAN
YÜZEY VE SAHALAR
Servisler
Poliklinikler
İdari Biimler
Ofisler
Röntgen
Sterilizasyon
Su ve deterjan veya 200 ppm klor çözeltisi
ile
KRİTİK OLAN YÜZEY VE
SAHALAR
Ameliyathane
Yoğun Bakım
Diyaliz
Kan Bankası
Laboratuvar
İzole Hasta Odası
1.000 ppm klor çözeltisi ile
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
23 / 31
Nötropenik Hasta Odası
Mutfak (günde 1 kez olmak üzere)
Morg
Atık Depoları
Tuvaletler (günde 1 kez olmak üzere)
KAN VE VÜCUT
SIVILARININ BULAŞ
OLDUĞU YERLERDE
Bütün birim ve bölgeler için
MALZEME / YÜZEY
TEMİZLEME SIKLIĞI
Kapı ve Kapı Kolları, Hasta
Yatağı, Hasta Etejeri,
Sandalye, Tekerlekli Sandalye, Günde En Az 1 Kez ve Kirlendikçe
Acil Arabası, Çamaşır Arabası,
Serum Askıları
Mobilyalar
Günde 1 Kez
Camlar
Haftada 1 Kez
Perdeler
Haftada 1 Kez
Kirlendikçe
Duvarlar
Gerekli görüldükçe
Tavanlar
Ayda 2 Kez
Haftada 1 Kez
Ayda 1 Kez
Günde 1 Kez
Haftada 1 Kez
Tavan Lambaları
Radyatörler
Zemin
Kirlendikçe
Halı
Kirlendikçe
10.000 ppm klor çözeltisi
NASIL TEMİZLENECEK?
Su ve deterjanla veya 200ppm klor çözeltisi
ile
ile
ile
Yıkama
ile
Kuru Vakum
Toz Alma
Nemli Bezle
Toz Alma
Fırçalama
ile
ile
1/100 = 1 lt suya 10 cc
çamaşır suyu
1/10 = 1 lt suya 100 cc
çamaşır suyu
NOT:
1: Klor solüsyonu temizlenen bölgeye uygun konsantrasyonda hazırlanmalıdır.
2: Klor solüsyonunun etki edeceği süre iyi bilinmelidir.
3:Klor solüsyonu işlemden hemen önce hazırlanmalıdır.
4:Kullanılan klor solüsyonu başka bir solüsyonla karıştırılmamalıdır.
5: Temizlik sonunda paspas ve temizlik bezleri 200 ppm lik klor solusyonunda hazırlanan suda 20 dk
bekletip kurumaya bırakılmalıdır.
Fenoller ve fenol türevleri: Geniş bir grup olup ilk kullanılan germisidler arasındadır.
Karbolik asit (fenol) türevleridir. Mycebacterium tuberculosis dahil bakterilere, mantarlara ve lipid içeren virüslere
etkilidir. Lipid içermeyen virüslere değişken aktivite gösterir ve sporlara etkisizdir. Fenol bazlı dezenfektanlar daha çok
%5-%10 konsantrasyonlarda hazırlanır.
Formaldehid (HCHO), 20°C’nin üzerindeki sıcaklıkta tüm mikroorganizmaları ve sporları öldüren bir gazdır. Ancak
prionlara etkisi yoktur. Formaldehid göreceli olarak yavaş etkilidir ve %70 kadar bir bağıl nem duzeyine gereksinimi
vardır.
Katı polimeri olan paraformaldehid halinde ya da formaldehidin sudaki %37’lik solüsyonu olan formalin şeklinde satılır.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
24 / 31
Her iki şekli de gaz oluşumu için ısıtılır. Formaldehid gazı odalar ya da biyogüvenlik kabinleri gibi kapalı ortamların
dekontaminasyonu için kullanılır.
Formalinin %5 sulandırılması ile etkili bir dezenfektan elde edilir ancak genellikle irritan özelliği nedeniyle yüzey
dezenfektanı olarak kullanılmaz.
Dök. Kodu: BIY.RH.02
Yayin Tar: 01.07.2011
Revizyon Tarihi:10.02.2015/01
Sayfa 19/ 25
Alkoller: Etil alkol (etanol, C2H5OH) ve isopropil alkol [2-propanol, (CH3)2 CHOH] benzer dezenfektan özelliklerine
sahiptir. Çok uçucudur. Bu nedenle daha çok deride antiseptik olarak veya termometre ve enjeksiyon şişelerindeki
lastik kısımların dezenfeksiyonunda kullanılır. En sık %70’lik (en etkili konsantrasyon) etil ve isopropil alkol kullanılır.
%70’lik etanol deri antisepsisi dışında gerektiğinde calışma bankoları, biyogüvenlik kabinleri ve küçük cerrahi
aletlerinin dezenfeksiyonunda kullanılabilir.
Alkolün en büyük avantajı uygulandığı bolgede herhangi bir kalıntı bırakmamasıdır. Alkol bazlı el ovucular da
kullanılabilir.
%70 alkol ve 100 g/L formaldehid karışımı ya da 2 g/L klorin içeren alkol solüsyonları tek başına alkole göre daha
etkilidir.
Hidrojen peroksit ve perasitler: Hidrojen peroksit (H2O2) ve perasitler klorin gibi kuvvetli oksidan özelliktedir.
Geniş spektrumlu germisidlerden kabul edilir. Ayrıca, insan ve çevre acısından klorine göre daha güvenlidir. Hidrojen
peroksit çalışma bankoları, biyogüvenlik kabinleri gibi çalışma alanlarının dekontaminasyonunda kullanılabilir.
Laboratuvar malzemelerinin dekontaminasyon işleminde temizlik aşamasının önemi:
7.3
Temizlik fırçalama, vakumlama, kuru toz alma, yıkama veya su ve deterjanlı suyla ıslatarak silme işlemlerini kapsar.
Laboratuvar malzemeleri üzerinde bulunabilecek kir, yağ ve organik maddeler mikroorganizmaları kaplayarak
dekontaminanların öldürücü etkisine engel olur. Bu nedenle dezenfeksiyon ve sterilizasyonda ön temizleme işlemi
esastır.
7.3.1
Laboratuvarlarda Çalışma Bankoları, Odalar, Cihaz ve Ekipmanların Dekontaminasyonu Nasıl
Yapılmalıdır?
Çalışma Bankolarının ve Yüzeylerin Dekontaminasyonu
a.
Çalışma bankoları temiz görünse bile çalışma sırasında olabilecek sıçramalar nedeniyle çalışma bitiminde ve her
sabah calışmaya başlarken mutlaka uygun bir dezenfektanla silinmelidir.
b.
Çalışma bankolarının dekontaminasyonu için sodyum hipoklorit solüsyonu (çamaşır suyu) kullanılabilir.
Solüsyon en az 10 dakika temas ettirilip kurumaya bırakılır.
c.
1 g/L klorin içeren solüsyonun genel kullanım amacı için uygun olduğu, daha riskli durumlar için daha yoğun
klorin iceren solüsyonların (5 g/L) kullanılması gerektiği yukarıda belirtilmişti.
d.
Bu amaçla çamaşır suyu yerine %3 hidrojen peroksit içeren solusyonlar veya bilinen bir kontaminasyonun
olmadığı calışma alanları icin %70 alkol de kullanılabilir.
e.
Kaza ile infeksiyoz bir madde döküldüğünde ise aşağıda anlatılan yöntemler uygulanmalıdır.
Kazayla infeksiyöz materyalin dökülmesi durumlarında genel olarak ilk tercih edilecek dezenfektan 1:10
sulandırılmış çamaşır suyudur.
-
Dökülmeler İçin Acil Dekontaminasyon Kiti (spill kit)
Kontamine materyalin dökülmesi durumunda acilen kullanılmak üzere her laboratuvarda hazır bulundurulması gerekli
bir settir.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
25 / 31
Sette bulunması gereken malzemeler:
•
Dezenfektan (örn. çamaşır suyu gibi konsantre bir germisid kullanılacağında 1:10 konsantrasyonu taze olarak
hazırlanır),
•
Emici (absorban) özellikli materyal (örn. kağıt havlu, absorban pudra),
•
Atık konteynırı (örn. otoklavlanabilir atık torbası, delici-kesici kutuları),
•
Kişisel koruyucu ekipman (örn. eldiven, gözlük, maske),
•
Mekanik aletler (örn. otoklavlanabilir maşa, pens, süpürge, faraş),
•
Uygulanacak yöntemin yazılı dokümanı.
Acil dekontaminasyon kitleri her kullanımdan sonra yeniden hazırlanmalıdır.
Eksik olup olmadığı, dezenfektanın kullanım süresinin geçip geçmediği, koruyucu gözlük saplarının bozulup
bozulmadığı her yıl kontrol edilmeli, eldiven vb. değiştirilmelidir.
Bakıma Gidecek Cihazların Dekontaminasyonu
Kan veya diğer riskli vücut sıvıları ile, patolojik örneklerle kontaminasyon olasılığı bulunan çeşitli laboratuvar cihazları
ve ekipmanlarının arıza yapması durumunda servise gitmeden önce dekontaminasyon işleminden geçirilmesi gerekir.
Kullanılacak dekontaminasyon yöntemi cihaza veya cihazın parçalarına zarar vermemeli ve kullanılacak kimyasal
dezenfektanlarla cihazın parçalarının materyal uyumu olmalıdır. Bu amaçla dezenfektan içinde bekletilemeyecek
elektrikli cihazlar için en basit olarak cihazın yüzeyi alkolle silinip en az 1 dakika ıslak kalması sağlanır. Bakteri veya
zarflı virüslerle kontamine ise fenolik bileşiklerle de silinebilir.
Yöntem seçiminde cihazın ya da ekipmanın kullanma kılavuzunda üretici firma tarafından önerilen dekontaminasyon
yöntemleri varsa bunlar öncelikle dikkate alınmalıdır. Kimi cihazların dekontaminasyonu kolaylaştırıcı özellikleri vardır.
Örneğin; gerektiğinde sıcak hava sterilizasyonu sağlayan inkübatörler mevcuttur. Laboratuvar cihazlarının alımında
cihazların bu tür özelliklerinin bulunup bulunmadığı dikkate alınmalıdır.
Laboratuvar Zemininin Dekontaminasyonu
Laboratuvar zemininin temizliği ve dekontaminasyonu bilinçli bir şekilde yapılmalıdır.
Deterjanla temizlik yapıldıktan sonra çamaşır suyu uygulanabilir. 1 g/L çamaşır suyu genel temizlik için uygundur.
Ancak deterjanla karıştırılmadan uygulanmalıdır. Bu amaç için çamaşır suyu yerine deterjanlarla uyumlu fenol bileşikleri
de kullanılabilir.
Laboratuvarlarda temizlik için kullanılan paspas, mop ve temizlik bezleri uygun şekilde dezenfekte edilmezse mikropları
kolaylıkla çevreye yayar. Bu nedenle paspas vb. malzemeler temizlik sonrası taze hazırlanmış çamaşır suyunda
bekletilmeli veya otoklavlanmalı ve mutlaka kurutulmalıdır. Laboratuvar temizliğinde kullanılan paspas, mop ve temizlik
bezleri başka alanlar için kullanılmamalıdır.
Biyolojik Güvenlik Kabinleri İçindeki Dökülmelerde Uygulanacak Dekontaminasyon Protokolü
İşlemlere başlamadan önce acil dekontaminasyon kiti hazır bulundurulmalıdır.
1.
Laboratuvar önlüğü, koruyucu gözlük ve eldivenler giyilmiş olmalıdır.
2.
Temizlik esnasında kabin çalışır vaziyette tutulmalıdır.
3.
Dökülmüş materyal kağıt havlu yardımıyla toplanır.
4.
Dezenfektan uygulanır ve 20 dakika kadar beklenir (kullanılan dezenfektana göre üretici firmanın konsantrasyon ve
süre açısından önerileri dikkate alınır).
5.
Kalmış olabilecek döküntü ve dezenfektan kağıt havlu ile silinerek temizlenir.
6.
Kabinin duvarları, çalışma alanı ve kabin içindeki tüm ekipmanlar dezenfektan (örn. fenol veya iyodofor bileşikleri)
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
26 / 31
emdirilmiş kağıt havlu ile silinir. Alkol gibi yanıcı organik çözücüler kullanılmamalıdır.
7.
Tüm kontamine materyal atık torbasına atılır ve otoklavlanır.
8.
Otoklavlama işleminden sonra tekrar kullanılabilir özellikteki malzemeler ya da ısıya dayanıklı pens veya maşa gibi
aletler daha sonra tekrar temizlenir.
9.
Kabin içinde otoklava dayanıklı olmayan materyaller mevcutsa kabinden çıkarılmadan önce 10 dakika süre ile
dezenfektanda bırakılır.
10.
Dekontaminasyon aşamasında kullanılan koruyucu giysiler çıkarılır ve sonraki işlemler için atık torbasına konulur.
11.
Kabin temizlik işleminden sonra işe başlanmadan önce 10 dakika çalıştırılmalıdır.
12.
HEPA filtreler ve kabinin diğer parçaları laboratuvar personeli tarafından dezenfekte edilmemelidir. Her dökülme
sonrasında HEPA filtre temizliği gerekli olmayabilir; gerekiyorsa üretici firmanın eğitimli personeli tarafından
yapılmalıdır.
13.
Kabini kullanan diğer laboratuvar çalışanları ve laboratuvar sorumlusu meydana gelen dökülme ve kabinin
temizliği konusunda bilgilendirilmelidir.
14.
Çok riskli durumlarda kabinin formaldehidle dekontaminasyonu gerekebilir.
Santrifüj İçindeki Dökülmelerde Uygulanacak Dekontaminasyon Protokolü
İşlemlere başlamadan önce acil dekontaminasyon kiti hazır bulundurulmalıdır.
1.
İnfeksiyöz materyalin döküldüğü alandan tüm personel uzaklaştırılır. Herhangi bir aerosolizasyonu önlemek için
santrifüjün kapağı açılmadan 30 dakika beklenir.
2.
Temizlik sırasında laboratuvar önlüğü, koruyucu gözlük ve eldiven giyilmiş olmalıdır.
3.
Santrifujun rotoru (döner kısmı) ve hazneleri çıkarılır. Rotor otoklavlanamıyorsa koroziv olmayan bir dezenfektanla
4.
(orn. fenolik dezenfektan, %70 alkol) silinir. On-yirmi dakika beklenir.
5.
Kırılmış tüp parçaları varsa pens yardımıyla alınır, hazneler otoklavlanır.
6.
Kırılmamış kapaklı tüpler de ayrı bir yerde dezenfektan içinde 10-20 dakika bekletilir.
7.
Santrifujun ic kısmı dezenfektanla silinir. Kurumaya bırakılıp birkaç kez daha dezenfektan ile silinir. En son suyla
silinip kurutulur.
8.
Dezenfeksiyondan sonra kontamine atıklar çıkarılıp atık torbasına alınır.
Diğer cihazların dekontaminasyonunda da benzer yöntemler uygulanabilir. Kimi otomatik laboratuvar cihazları için
üretici firmadan destek alınması gerekli olabilir.
8 . Laboratuvar Atıkları Yok Etme
Teknikleri Temel Teknikler:

Kanalizasyon

Yakma

Gömme

Yeniden işleme
Kanalizasyon: Az miktarlarda (100 cc) kimyasal atık kanalizasyona dökülebilir. Sonra en az 100 kat su akıtmalıdır.
Dökülmemesi Grekenler: Kaynama Noktası < 50ºC organikler, azotlu bileşikler, hidrokarbonlar, halojenlenmiş
hidrokarbonlar, en oksitlenmiş bileşikler, derişik asit ve bazlar, azidler, peroksidler, ileri derecede toksik, kötü kokulu
ve göz yaşartıcı bileşikler, Kuvvetli asitler ve bazlar önce nötralize edilmelidir.
HCLO4, en az 100 hacim soğuk suya karıştırıldıktan sonra, bol su ile beraber dökülür.
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
27 / 31
Azidlerin Yok Edilmesi: Borunun daha alt kısmı kapatılır. % 10 NaOH eriyiği en az 16 saat bırakılır. Sonra en az 15
dakika bol su ile yıkanır. Karsinojenik de olduklarından kullanımları en aza indirilmelidir.
Civa 'nın Yok Edilmesi: Civalı termometrelerin kullanıldığı yerlerde civa (Hg) döküntüsü temizleme kitleri
bulunmalıdır. Hg atığı geniş plastik kaplarda toplanmalıdır. Asetik asitle hafifçe asitlendirilmelidir. Gerekirse,
Tioasetamid (10 g/L) eklenir. İyi havalandırılmış bir yere konur, civa sülfid çöker. Süpernatant kanalizasyona dökülür.
Civa sülfid, gömerek uzaklaştırılır.
Diğer Sıvı Atıkları: Parlayıcılar dahil, diğer sıvı atıklar, sınıflandırılarak uygun kaplarda toplanmalıdır. Ksilen ve
aseton gibi sıvılar süzülmeli veya tekrar kullanım için yeniden distile edilmelidir. Bu yapılanmazsa, özel eğitimli
personel tarafından yok edilmelidir.
9. Atık Yönetim Planı
Çevre ve Orman Bakanlığı’nın 27.07.2005 tarihli, 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği gereğince "Tıbbi atık üreticileri;
a)
Atıkları kaynağında en aza indirecek sistemi kurmakla,
b)
Atıkların ayrı toplanması, taşınması ve geçici depolanması ile bir kaza anında alınacak tedbirleri içeren ünite içi atık
yönetim planını hazırlamak ve uygulamakla,
Tıbbi, tehlikeli ve evsel nitelikli atıklar ile ambalaj atıklarını birbirleri ile karışmadan kaynağında ayrı
c)
olarak toplamakla,
d)
Tıbbi atıklar ile kesici-delici atıkları toplarken teknik özellikleri bu Yönetmelikte belirtilen torbaları ve
kapları kullanmakla,
e)
Ayrı toplanan tıbbi ve evsel nitelikli atıkları sadece bu iş için tahsis edilmiş araçlar ile ayrı ayrı taşımakla,
f)
Atıkları geçici depolamak amacıyla geçici atık deposu inşa etmek veya konteyner bulundurmakla, yataksız ünite
olması durumunda ise atıklarını en yakındaki geçici atık deposuna/konteynerine götürmek veya bu atıkları toplama
aracına vermekle,
g)
Tıbbi atıkların yönetimiyle görevli personelini periyodik olarak eğitmekle/eğitimini sağlamakla,
h)
Tıbbi atıkların yönetimiyle görevli personelinin özel giysilerini sağlamakla,
i)
Tıbbi atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı için gereken harcamaları atık bertarafçısına ödemekle,
j)
Oluşan tıbbi atık miktarı ile ilgili bilgileri düzenli olarak kayıt altına almak, yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek, bu
bilgileri en az üç yıl süre ile muhafaza etmek ve talep edilmesi halinde Bakanlığın incelemesine açık tutmakla,
yükümlüdürler" şeklinde Madde 8’de belirtilen görevlerin yerine getirilebilmesi için ünite içi Atık Yönetim Planı
düzenlenmiştir.
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde geçen EK-2 tablosu aşağıda kullanılmıştır.
*
EK-2’de A grubu altında yer alan evsel nitelikli atıklar, tıbbi, tehlikeli ve ambalaj atıklarından ayrı olarak siyah
renkli plastik torbalarda toplanacaktır. Ayrı toplanan evsel nitelikli atıklar, ünite içinde sadece bu iş için ayrılmış
taşıma araçları ile taşınarak geçici atık deposuna götürülecek ve ayrı olarak geçici depolanacaktır. Evsel nitelikli atıklar
toplanmaları sırasında tıbbi atıklar ile karıştırılmazlar. Karıştırılmaları durumunda tıbbi atık olarak kabul edileceklerdir.
*
EK-2’de B grubu altında yer alan kağıt, karton, plastik ve metal ambalaj atıkları, kontamine olmamaları şartıyla
diğer atıklardan ayrı olarak mavi renkli plastik torbalarda toplanacaktır. Serum ve ilaç şişeleri gibi cam ambalaj
atıkları ise yine kontamine olmamaları şartıyla cam ambalaj kumbaralarında, kumbara olmaması halinde ise diğer
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
28 / 31
ambalaj atıkları ile birlikte mavi renkli plastik torbalarda toplanacaktır. Kullanılmış serum şişeleri ayrı toplanmadan
önce, uçlarındaki lastik, hortum, iğne gibi hasta ile temas eden kontamine olmuş materyallerden ayrılacaktır.
Kontamine materyaller tıbbi atık olarak kabul edilecektir.
*
EK-2’de C, D ve E grupları altında yer alan tıbbi atıklar, başta doktor, hemşire, ebe, veteriner, diş hekimi,
laboratuvar teknik elemanı olmak üzere ilgili sağlık personeli tarafından oluşumları sırasında kaynağında diğer atıklar
ile karıştırılmadan ayrı olarak biriktirilecektir.
*Tıbbi, tehlikeli ve evsel nitelikli atıklar ile ambalaj atıklarını birbirleri ile karışmadan kaynağında ayrı olarak
toplanacaktır. Hem çalışan personelin hem de hasta ve hasta yakınlarının görebileceği şekilde atıkların hangi renk çöp
torbaları bulunan kutulara atılacağı tablolarla görülebilecek yerlere asılacaktır.
*Tıbbi (enfeksiyöz, patolojik, kesici-delici) atıklar görevlendirilecek bir personel tarafından toplanacaktır.
*Bu personelin eğitimi, sağlık kontrolü ve özel giysileri (eldiven, koruyucu gözlük, maske, çizme ve özel koruyucu
turuncu renkli elbise) sağlanacaktır.
*Atıkların toplanması yemek saatleri dışında, hergün akşam 16:00’da ve sabah 09:00’da yapılacak ve hangi servisten
kaç torba atık alındığı kayıt altına alınacaktır.
*Tıbbi atıkların toplanmasında; yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu
polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en
az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde “Uluslararası Biyotehlike”
amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar kullanılacaktır.
*Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya
dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike”
amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip
lamine kartondan yapılmış kutu veya konteynerler içinde toplanacaktır. Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra
kesinlikle sıkıştırılmayacak, açılmayacak, boşaltılmayacak ve geri kazanılmayacaktır.
*Sıvı tıbbi atıklar da uygun emici maddeler ile yoğunlaştırılarak yukarıda belirtilen torbalara konulacaktır.
*Tıbbi atık torbaları ve kesici-delici atık kapları ¾ oranında dolduklarında derhal yenileri ile değiştirilecektir. Yeni torba
ve kaplar kullanıma hazır olarak atığın kaynağında veya en yakınında bulundurulacaktır.
*Tıbbi atık torbaları ünite içinde bu iş için eğitilmiş personel tarafından, tekerlekli, kapaklı, paslanmaz metal, plastik
veya benzeri malzemeden yapılmış, yükleme-boşaltma esnasında torbaların hasarlanmasına veya delinmesine yol
açabilecek keskin kenarları olmayan, yüklenmesi, boşaltılması, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay ve sadece bu iş
için ayrılmış araçlar ile toplanacak ve taşınacaktır. Tıbbi atıkların ünite içinde taşınmasında kullanılan araçlar turuncu
renkli olacak, üzerlerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “Dikkat! Tıbbi Atık” ibaresi bulunacaktır.
*
Tıbbi atık torbaları ağızları sıkıca bağlanmış olarak ve sıkıştırılmadan atık taşıma araçlarına yüklenecek, toplama ve
taşıma işlemi sırasında el veya vücut ile temastan kaçınılacaktır. Atık torbaları asla elde taşınmayacak, taşıma işlemi
sırasında atık bacaları ve yürüyen şeritler kullanılmayacaktır.
*
Tıbbi atıklar ile evsel nitelikli atıklar aynı araca yüklenmeyecek ve beraber taşınmayacaktır. Atık taşıma araçları her
gün düzenli olarak temizlenip ve dezenfekte edilecektir.
*Araçların içinde herhangi bir torbanın patlaması veya dökülmesi durumunda atıklar güvenli olarak boşaltılacak ve
taşıma aracı ivedilikle dezenfekte edilecektir.
*Ünite içinde toplanan ve ayrılan atıklar geçici atık deposunda biriktirilecektir. Biriken atıkların geçici atık deposundaki
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
29 / 31
bekletilme süresi 48 saati geçmeyecektir. Bekleme süresi, geçici atık deposu içindeki sıcaklığın 4 °C nin altında olması
koşuluyla bir haftaya kadar uzatılabilir.
*Geçici atık deposu kilitli olacak, belediye görevlileri geldiğinde atıklar görevli personel tarafından teslim edilecektir.
*EK-2’de F grubu altında yer alan genotoksik atıklar, farmasötik atıklar, ağır metal içeren atıklar, kimyasal atıklar ve
basınçlı kaplar diğer atıklardan ayrı olarak toplanacak ve bu atıkların bertarafı Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliğine göre yapılacaktır. Bu grupta yer alan kimyasal atıklar, toksik, korozif (pH<2 ve pH>12), yanıcı ve
reaktif (su ile reaksiyon verebilen, şoklara hassas) özelliklerden en az birine sahip olmaları durumunda tehlikeli atık
olarak kabul edilirler. Bu özelliklerden hiçbirine sahip olmayan tehlikesiz kimyasal atıklardan katı olanlar evsel atıklar
ile birlikte toplanıp, sıvı olanlar ise kanalizasyon sistemi ile uzaklaştırılacaktır.
*Röntgen banyo suları, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda geri kazanılacak veya
bertaraf edilecektir.
*Tehlikeli atıklar kesinlikle kanalizasyon sistemine boşaltılmayacak, doğrudan havaya verilmeyecek, düşük
sıcaklıklarda yakılmayacak, evsel atıklarla karıştırılmayacak ve depolanarak bertaraf edilmeyecektir.*
*Radyoaktif atıklar hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz. Bu atıkların bertarafı Türkiye Atom Enerjisi
Kurumu mevzuatı doğrultusunda yapılır.
Kırmızı çöp poşetine atılacaklar

Enjektörler, bistüri, lam, lamel, kırılmış diğer cam malzeme gibi batma, delme sıyrık ve yaralanmalara
neden olabilecek delici – kesici atıklar (koruyucu bir kapta toplandıktan sonra çöp poşetine atılmalıdır)

İnravenöz kataterler

Disposibl diğer malzemeler

Foley sonda

Nazogastrik sonda

Trakeostomi kanülü

İdrar torbası ve bağlantıları (idrar torbaları içi özel kanalizasyon sistemine boşaltıldıktan sonra kırmızı çöp
poşetine atılmalıdır)

İzolasyon atıkları

Kullanılmış ameliyat malzemeleri

Kullanılmış eldiven, gaita kapları, idrar kapları, balgam kapları

Cerrahi pansuman malzemeleri

Bildirimi zorunlu hastaların atıkları

Karantina atıkları

Kemoterapi ilaçları

Kontamine araç ve gereçler

İnsan patolojik atıkları

Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler

Kan ve kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler

Sekresyon ve çıkartılar

Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri

Diyaliz atıkları

Laboratuar atıkları

Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
30 / 31
Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tıp gibi yerlerden kaynaklanan vücut parçaları, organik parçalar,
plasenta, kesik uzuvlar v.b (insani patolojik atıklar)

Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri
Mavi çöp poşetine atılacaklar

Geri kazanılabilen atıklar (serum, ilaç şişeleri vs.)

Tıbbi malzeme ambalajlamasında kullanılan kağıtlar

Tüm idari birimler, mutfak, ambar, atölye v.s den kaynaklanan tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir
atıklar (kağıt karton mukavva plastik cam metal)
Siyah çöp poşetine atılacaklar

İdare binası atıkları

Enfekte olmayan hasta, doktor, hemşire odası atıkları

Enfekte olmayan tıbbi atıklar

Mutfak atıkları
“AZ MİKTARDAKİ İNFEKSİYOZ ATIK ÇOK MİKTARDAKİ İNFEKSİYÖZ OLMAYAN ATIK İLE
KARIŞTIRILDIĞINDA ÇOK MİKTARDA İNFEKSİYOZ ATIK OLUŞUR”
Dök.kod
Yayın tar.
Rev. Tar/no
Sayfa
BİY.RH.02
01.07.2011
26.01.2015/01
31 / 31
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde geçen EK-2’deki tablo
SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
TIBBİ ATIKLAR
EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR
KIRMIZI POŞET
A: Genel Atıklar
SİYAH POŞET
Sağlıklı insanların
bulunduğu
kısımlar, hasta
olmayanların
muayene edildiği
bölümler, ilk
yardım alanları,
idari birimler,
temizlik
hizmetleri,
mutfaklar, ambar
ve atölyelerden
gelen atıklar:
B, C, D, E, F ve G
gruplarında
anılanlar hariç,
tıbbi
merkezlerden
kaynaklanan tüm
atıklar
B:Ambalaj
Atıkları
MAVİ POŞET
Tüm idari
birimler, mutfak,
ambar, atölye
v.s den
kaynaklanan
tekrar
kullanılabilir, geri
kazanılabilir
atıklar:
-
Kağıt
Karton
Mukavva
Plastik
Cam
Meta
l v.b.
TEHLİKELİ
ATIKLAR
RADYOAKTİF
ATIKLAR
C: Enfeksiyöz Atıklar
D: Patolojik
Atıklar
E: Kesici
Delici Atıklar
F:Tehlikeli
Atıklar
G: Radyoaktif
Atıklar
Enfeksiyöz ajanların
yayılımını önlemek için
taşınması ve imhası
özel uygulama
gerektiren atıklar:
Başlıca kaynakları;
Mikrobiyolojik
laboratuvar atıkları
-Kültür ve stoklar
-İnfeksiyöz vücut
sıvıları
-Serolojik atıklar
-Diğer kontamine
laboratuvar atıkları
(lam-lamel, pipet, petri
v.b)
Kan kan ürünleri ve
bunlarla kontamine
olmuş nesneler
Kullanılmış ameliyat
giysileri (kumaş, önlük
ve eldiven vb.) Diyaliz
atıkları (atık su ve
ekipmanlar)
Karantina atıkları
Bakteri ve virus içeren
hava filtreleri
Enfekte deney hayvanı le
şleri, organ
Anatomik atık
dokular, organ ve
vücut parçaları ile
ameliyat, otopsi
v.b. tıbbi müdahale
esnasında ortaya
çıkan vücut sıvıları:
Batma, delme
sıyrık ve
yaralanmalara
neden olabilecek
atıklar:
Fiziksel veya
kimyasal
özelliklerinden
dolayı ya da
yasal nedenler
dolayısı ile özel
işleme tabi
olacak atıklar
Türkiye Atom
Enerjisi
Kurumu
mevzuatı
hükümlerine
göre toplanıp
uzaklaştırılır.
Enjektör
iğnesi,
*Ameliyathan İğne içeren
e ler, morg, otopsi, diğer k esiciler
Bistüri
adli tıp gibi
yerlerden
Lam-lamel
kaynaklanan vücut
Cam pastör
parçaları, organik
pipeti
parçalar, plasenta,
Kırılmış diğer
kesik uzuvlar v.b
cam v.b
(insani patolojik
atıklar)
*Biyolojik
deneylerde
kullanılan kobay
leşleri
Tehlikeli
kimyasallar
Sitotoksik ve
sitostatik ilaçlar
Amalgam
atıkları
Genotok sik ve
sitotoksik atıklar
Farmasötik
atıklar
Ağır metal içeren
atıklar
Basınçlı kaplar
ULUSLARARASI BİYOTEHLİKE AMBLEMİ
LABORATUVAR PERSONELİ HARİCİ GİRMEK YASAKTIR!!!
Kalite Bölüm Sorumlusu
Dr.Ferah ARSLAN
Kalite Yönetim Direktörü
Sena ERCAN
ONAY
Op.Dr.Şafak ÇALIŞKAN

nazilli devlet hastanesi biyokimya laboratuvarı güvenlik rehberi tc

Transkript

Benzer belgeler

“LABORATUVARLARDA UYULACAK GENEL KURALLAR”

tarımsal biyoteknoloji bölümü laboratuvar kuralları

Kimyasal Fiziksel Arıtma Ağır Metal Giderimi

türk biyokimya derneği preanalitik evre çalışma grubu çalışmaları

tc. manisa halk sağlığı laboratuvarı güvenlik rehberi

Nurzen Sezgin - Türk Biyokimya Derneği

H.Ü. Mühendislik Fakültesi LABORATUVAR İŞ GÜVENLİĞİ klavuzu

Sayfa 1 / 12 TEHLİKELİ ATIK KABUL ve AMBALAJ KOŞULLARI

Slayt 1 - Düzen Laboratuvarlar Grubu

Ali Öner