O.R.S. – Fabrika Organizasyon Staj Defteri

Transkript

1. O.R.S. ‘NĠN KURULUġU , TARĠHÇESĠ VE FABRĠKA HAKKINDA
GENEL BĠLGĠLER.
Bilyalı rulmanın endüstriyel olarak imalatı dünyada ilk önce 1883 yılında Almanya „da
baĢlamıĢtır.
Ülkemizde ve Ortadoğuda tek rulman üreticisi ORTADOĞU RULMAN SANAYĠĠ ve
TĠCARET A.ġ. 1986 yılında STEYR , Avusturya lisansı ile üretime baĢlamıĢ , 1989 yılında
STEYR „in SKF tarafından satın alınması ile SKF Avusturya lisansı ile devam etmiĢ ve 1991
yılından itibaren de bağımsız olarak üretimini sürdürmektedir.
Ortadoğu Rulman Fabrikası Ankara-Polatlı karayolu üzerinde 65. Km. „sinde kurulmuĢ
olup , 170.000 m2 arazi üzerinde 36.000 m2 „si kapalı bir alanda üretim yapmaktadır.
O.R.S. tesisleri rulman üretimi için gerekli parçaların en önemli bölümünü kendisi
yapmakta , parça bazında hakim olduğu imalat toleransları ile en hassas rulmanları ISO P5 kalite
toleranslarında makine imalat sanayimizin hizmetine sunmaktadır. Çeliği milimetrenin binde biri
hatta bazı operasyonlarda onbinde biri mertebesinde hassasiyetle iĢlemek O.R.S. „nin iĢidir.
O.R.S. çok kısa bir zaman içinde yılda 5.000 ton çeliği bu hassasiyetlerde iĢleyip rulman
Ģekline sokan , geliĢen Türkiye‟de yarının makineleri için en hassas makine parçasını üreten bir
kuruluĢ olmuĢtur.
Türkiye „nin ilk ve tek rulman üreticisi olmanın verdiği gurur ve sorumlulukla O.R.S. ,
Uluslararası ISO , Alman DIN ve Türk TSE standartlarına uygun imalatlarıyla kalite konusunda
aĢırı bir titizlilikle çalıĢmakta olup bugün rulman sanayiindeki 100 yılı aĢkın mazisi olan dünya
devleri ile rekabet etmektedir.
O.R.S. tesisleri Ģu anda sahip olduğu hassas kalite ölçüm ve kontrol laboratuarları ile TSE
tarafından akredite edilmiĢ rulman ölçüm merkezi olmuĢtur. O.R.S. 1993 yılında TSE tarafından
ISO 9002 kalite sertifikasına layık bulunmuĢ olup tüm üretim halen ISO 9002 kalite standardına
uygun olarak yürütülmektedir.
O.R.S. „nin hedefi iki kademeli bir yatırımla , üç vardiyada yılda 25 milyon adet rulman
üretimi yapmak olmuĢtur. Ayrıca üretilen rulmanların hem yurt içinde pazarlaması hem de ihrac
edilmesi Ģirketin hedefleri arasında yer almıĢtır.
O.R.S. imal ettiği rulman tiplerinde Türkiye „nin ihtiyacının %75 „ini karĢılamaktadır.
Üretilen rulmanların %50 „sine yakını A.B.D. , Almanya , Ġtalya ve diğer batı Avrupa ülkeleri
baĢta olmak üzere sanayisi geliĢmiĢ diğer ülkelere ihraç etmektedir.
Fabrikanın kuruluĢ yeri olarak Ankara-Polatlı karayolunun üzerindeki arazinin
seçilmesinde yol , su , enerji gibi temel alt yapı unsurları ve iĢ gücünün sağlanmasına elveriĢli bir
yer olan Polatlı rol oynamıĢtır.
Ayrıca fabrikanın kuruluĢ yeri olarak bu arazinin seçilmesinde rol oynayan , diğer bir
unsur da daha önce fabrika yakınında kurulmuĢ olan MKEK ağır iĢ makineleri fabrikası ve
HEMA diĢli fabrikasıdır.
1
O.R.S. yabancı sermayeyi teĢvik mevzuatına göre kurulmuĢ olup Ģu anda yerli sermaye ile
hizmet vermektedir.
O.R.S. Türkiye „nin en çok talep edilen iki serisi , tek sıra bilyalı radyal rulman ve iki sıra
bilyalı oynak rulman serilerinde 80 „i aĢkın ana tip imal etmektedir. Türevleriyle birlikte takriben
850 çeĢittir. Bu rulman tipleri dıĢ çapı 25 mm. „den dıĢ çapı 250 mm. „ler arası imal edilmektedir.
Ayrıca otomotiv sanayi için pek çok özel tip rulman imal edilmektedir.
KuruluĢ yılı
: 1982
Fabrika Binası inĢaatı baĢlama tarihi : Nisan 1983
Fabrika Binası inĢaatı bitiĢ tarihi
: Nisan 1995
O.R.S. Deneme üretimi baĢlangıcı
O.R.S. seri üretime geçiĢ tarihi
Toplam arazi
Toplam kapalı alan
BaĢlangıç kapasitesi
Mevcut kurulu kapasite
Mamul çeĢidi
rulman ile çeĢitli makara ve burçlar
:
:
:
:
:
:
:
Mayıs 1986
Aralık 1986
170.000 m2
36.000 m2
4.500.000 adet rulman/yıl
20.000.000 adet rulman/yıl
200 Ana tip olmak üzere 4000 ayrı çeĢit bilyalı
2. O.R.S. ORGANĠZASYON ġEMASI
YÖNETĠM KURULU
GENEL MÜDÜR
AHMET ASLAN
KALĠTE PLANLAMA
YÖNETĠMĠ VE
GELĠġTĠRME
AHMET ASLAN
FERĠDUN ÖZHAN
MEHMET KARABATUR
YATIRIM PLANLAMA VE
TEKNOLOJĠ GELĠġTĠRME
FERĠDUN ÖZHAN
MEHMET KARABATUR
FARUK LÜLECĠ
HALĠL KAYMAL
GENEL MÜDÜR
YARDIMCISI
FABRĠKA MÜDÜRÜ
Dr. FERĠDUN ÖZHAN
KALĠTE GÜVENCE
MÜDÜRÜ
YUNUS ġENER
MÜHENDĠSLĠK
MÜDÜRÜ
TURHAN SAVAġ
Ü. PLANLAMA
MÜDÜRÜ
HALĠL KAYMAL
METALURJĠ LAB.
ġEFĠ
F.KARAASLAN
MAMUL VE
PROSES ġEFĠ
TAHĠR YILDIRIM
BĠLGĠ ĠġLEM
MERKEZĠ
TAKIM MÜH.
ġEFĠ
ZEKERĠYA SIR
PLANLAMA ġEFĠ
MUSTAFA AġIK
BAġKONSTRÜKÖR
ATĠLA ÖZBALAS
AMBAR ġEFĠ
M.DEMĠROCAK
ĠMALAT MD.
M.MUMCUOĞLU
GENEL MÜDÜR
YARDIMCISI
MEHMET KARABATUR
MONTAJ MD.
DIETER
TREUTLEIN
TESĠS BAKIM MD.
ĠBRAHĠM ÇELĠK
MONTAJ ġEFĠ
M.EMĠN AKIN
MEKANĠK BAKIM
ġEFĠ
H. KARADUMAN
SATINALMA MD.
RIFAT YAPICI
PERSONEL VE
ĠD..ĠġLER MD.
DOĞAN KAPTAN
MUHASEBE MD.
Ġ.HAKKI TURANLI
DIġ TĠCARET MD.
MUSTAFA ÖZGEN
ELK. ELKTRN
BAKIM ġEFĠ
HAKAN BĠNLER
TAKIM KALIP
ATELYE ġEFĠ
M. HORTAÇ
2
3. O.R.S. PERSONEL SAYISI
05.08.1999 tarihi itibarı ile O.R.S. „de çalıĢan personel sayısı ;
32 adet Mühendis
68 adet Memur
728 adet ĠĢçi „den ibarettir.
4. O.R.S. ‘DEKĠ BAġLICA BÖLÜMLER VE ATÖLYELER:
1. GiriĢ Ambarı
2. Torna Atölyesi
3. Isıl ĠĢlem Atölyesi
4. TaĢlama Bölümü
5. Pres Atölyesi
6. Yarı Mamul Ambarı
7. Montaj Bölümü
8. Paketleme Bölümü
9. Kalıp Takım Atölyesi
10. Kalite Kontrol
11. Resim Odası
12. Mekanik Bakım ve Elektrik Atölyesi
5. ĠĢletmenin imalat konusu
5.1Rulmanlar Hakkında Bilgiler
5.1.1. O.R.S. Rulmanlarının Tipleri Ve Üretim Programları
Rulmanlı yataklar aĢağıdaki özelliklere göre sınıflandırılır;
a. Yuvarlanma elemanlarının tiplerine göre,
b. Maruz kaldıkları yüklere göre ( Radyal veya eksenel),
c. Standart veya özel imalat durumlarına göre .
Standart üretim programında bilyalı ve makaralı rulmanlar , rulman gövdeleri ve bilye ve
makaralar yer alırlar. Bu ürünler üretimin en önemli kısmını teĢkil ederler ve kısa sürede
stoktan teslim edilebilirler.
Özel ihtiyaçları için gerçekleĢtirilen üretim programında bir veya birkaç ihtiyaç sahibinin
isteklerine cevap veren , standart rulmanların konstrüksiyon elemanlarının bazılarının
3
değiĢtirilmesi ile yapılan rulmanlar yer alır.
Özel üretim programları ise rulman tekniğinin son derece zor problemlerinin çözümü ile
uğraĢır. Bu grupta belli bir proje için çeĢitli araĢtırma geliĢtirme çalıĢmaları ve deneyler
yapılır. Bu tür sorunların çözümü için O.R.S. Mühendisleri tüm kuruluĢların hizmetindedir.
Eksenel
Bilyalı Rulmanlar
Radyal
O.R.S. Standart seri programı:
Bilyalı rulmanlar 161 , 160
60 , 60 Z , 60-2Z , 60 RS , 60-2RS , 60 N , 60 ZN , 60-2ZN
62 , 62 Z , 62-2Z , 62 RS , 62-2RS , 62 N , 62 ZN , 62-2ZN
63 , 63 Z , 63-2Z , 63 RS , 63-2RS , 63 N , 63 ZN , 63-2ZN
64 , 64 N
RLS , RMS
42
Omuzlu bilyalı rulmanlar (manyeto)
E , BO , L , M
Eğik bilyalı rulmanlar
(Tek sıralı)
72 B , 73 B
72 BG , 73 BG
Dört nokta temaslı rulmanlar
QJ2 , QJ3
Eğik bilyalı rulmanlar
(Ġki sıralı)
32 , 33
Oynak bilyalı rulmanlar
12 , 12 K , 13 , 13 K
112
22 , 22 K , 23 , 23 K
113
Bilyalı rulmanlar 511 , 512 , 532 , 532 U , 513 , 533 , 533 U , 514 , 534 , 534 U
(BÜTELER)
522 , 542 , 542 U , 523 , 543 , 543 U , 524 , 544 , 544 U
Radyal makaralı rulmanlar
Silindirik
makaralı
rulmanlar
N 10 , NU 10 , NJ 10 , NUP 10
N 2 , NU 2 , NJ 2 , NUP 2
NU 2E , NJ 2E , NUP 2E
NU 22 , NJ 22 , NUP 22
N3 , NU 3 ,NJ 3 ,NUP 3
NU 23 , NJ 23 , NUP 23
N 4 , NU 4 , NJ 4 , NUP 4
Ġç bileziksiz silindirik
makaralı rulmanlar
RNU 10 , RNU 2 , RNU 22 , RNU 3 , RNU 23 , RNU 4
RNU 2E , RNU 22E , RNU 3E , RNU 23E
DıĢ bileziksiz silindirik
Makaralı rulmanlar
RN 2 , RN 3 , RN 4
Faturalı halkalar
HJ 10 , HJ 2 , HJ 22 , HJ 3 , HJ 23 , HJ 4
HJ 2E , HJ 22E , HJ 3E , HJ 23E
Oynak makaralı 222 C , 223 CK
rulmanlar
223 C , 223 CK
Konik makaralı 320 X , 302 , 303 , 313
Rulmanlar
322 , 323
4
5.2. Rulman Parçalarının Ġsimlendirilmesi
Rulmanlar çeĢitli parçaların birleĢmesinden meydana gelen makine elemanlarıdır. ÇeĢitli
tasarımlara göre bu parçalar değiĢmekte ve sonuçta da çok çeĢitli rulman tipleri ortaya
çıkmaktadır.
5.2.1. Bilyalı Rulmanlar
5
5.2.2. Makaralı Rulmanlar
5.2.3. Rulman Sembolleri
Semboller rulmanı kesin olarak tarif eder ve belli bir özelliği hakkında bilgi verirler. Aynı
sembollü rulmanlar birbirleri ile değiĢtirilebildikleri halde parçalarının değiĢtirilmesi her zaman
garanti edilemez.
Semboller , değiĢik grupları birbirinden ayırt edecek Ģekilde düzenlenmiĢlerdir.
Ön ek sembol
Temel Sembol
{
Rulman seri sembolü
Rulman delik ölçü sembolü
Son ek sembol
6
Ön ek semboller : Genellikle rulmanın bir parçasını ifade ederler.
Temel semboller : Rulman seri sembolü ile delik sembolünün birleĢmesinden meydana gelirler.
Son ek semboller : Rulman dıĢ ölçüleri dıĢ forma , keçesi kapağı , kafesi toleransları , boĢluğu ,
ısıya mukavemeti gibi hususları açıklayıcı bilgi verirler.
Ön ek semboller :
K
Kafes ile yuvarlanma elemanı müĢterek (Bilye veya makara takımı)
Örnek : K512 08
= 512 08 numaralı eksenel bilyalı rulmanın bilye takımı
L
Parçalarına ayrılabilen bir rulmanın serbest iç veya dıĢ bileziği
Örnek : LNU 2 08
= NU 208 numaralı silindirik makaralı rulmanın iç bileziği
L 30307
= 30307 numaralı konik makaralı rulmanın dıĢ bileziği
R
Parçalarına ayrılabilen bir rulmanın makara takımını taĢıyan iç veya dıĢ bileziği
Örnek : RNU 208
= NU 208 numaralı silindirik makaralı rulmanın makara
takımı ile birlikte dıĢ bileziği
RN 208
= N 208 numaralı silindirik makaralı rulmanın makara
takımı ile birlikte dıĢ bileziği
R30307
= 30307 numaralı konik makaralı rulmanın makara takımı
ile birlikte dıĢ bileziği
BO
Bir silindirik makaralı rulmanda düz halka
Örnek : BO NUP208 = NUP 208 numaralı silindirik makaralı rulmanın düz
halkası
BO NU 208 = NP 208 numaralı silindirik makaralı rulmanın düz halkası
W
Tek yönlü bir eksenel rulmanın (büte) mil halkası
Örnek : W210
= 51210 veya 53210 numaralı eksenel rulmanın mil halkası
G
Tek veya çift yönlü eksenel rulmanın gövde halkası
Örnek : G210
=52210 veya 53210 numaralı eksenel rulmanın gövde halkası
M
Çift yönlü eksenel rulmanın ara halkası
Örnek : M210
=52210 veya 54210 numaralı eksenel rulmanın orta halkası
B
Tek veya çift yönlü eksenel rulmanın küresel gövde halkası
7
Örnek : B210
U
= 53210 veya 54210 numaralı eksenel rulmanın küresel
gövde halkası
Tek veya çift yönlü eksenel rulmanın oturma halkası
Örnek : U210
= 53210 U veya 54210 U numaralı eksenel oturma halkası
Temel Semboller
Temel sembol , rulman tipini karakterize eder. Temel sembolün birinci kısmı olan seri sembolü ,
dıĢ çapa göre yatak cinsini ve Ģifre olarak rulman geniĢliğini belirtir. Temel sembolün ikinci kısmı
ise rulman delik çapını ifade eder.
Çap iĢareti 00
Çap iĢareti 01
Çap iĢareti 02
Çap iĢareti 03
10 mm. delik çapını
17 mm. delik çapını gösterir.
04 „den itibaren çap iĢareti x5= delik çapı anlamına gelir.
Ġstisnalar:
E,BO,L,M serilerinde çap iĢareti = delik çapıdır. Radyal bilyalı rulmanlarda 10
mm. „nin altında delik çapları son rakam ile ifade edilir. (Son rakam =delik çapı)
RLS ve RMS serilerinin ana ölçüleri inç olarak tertiplenmiĢtir.
Son Ek Semboller
İç konstrüksiyon ile ilgili olanlar:
A,B,C bu harfler belirli değiĢiklik ve özellikler için kullanılır.
Örnek : 7206B
= Ġç konstrüksiyonu değiĢtirilmiĢ 7206 numaralı rulman
E
SağlamlaĢtırılmıĢ iç konstrüksiyonlu silindirik makaralı rulman
Örnek : NU 2305 E
G
72 ve 73B serisi eğik bilyalı rulmanların üniversal tipi.
Dış ölçüler ve dış form ile ilgili semboller:
X
Rulman ve aksesuar parçaların ölçüleri ISO „ya uyduruldu.
Bu iĢaret sadece geçiĢ zamanında kullanılır.
8
Örnek : 51206X
K
K30
N
D
P
ZW
2G
= 51206 numaralı eksenel bilyalı rulmanın dıĢ çap ölçüsü ISO „ya
uydurulmak için küçültüldü.
AHX2322 = AH2322 çektirme manĢonu delik çapı ISO „ya uydurulmak için
büyütüldü.
Konik delikli rulman. koniklik 1:12
Örnek : 12 07 K
Konik delikli rulman. koniklik 1:30
DıĢ bilezikte segman yuvası olan rulman
Örnek : 6207 NR
Ayrılabilir iç bilezikli veya iki parçalı sıkma manĢonlu rulman
Örnek : 33 10 D
Ayrılabilir dıĢ bilezikli oynak bilyalı rulman
Ġki mil halkalı eksenel bilyalı rulman
Örnek : 51212-2W
Ġki gövde halkalı eksenel bilyalı rulman
Keçe ile ilgili semboller:
Z
Tek tarafı kapaklı rulman (temassız sızdırmazlık)
Örnek : 6207 Z
ZZ
Her iki tarafı kapaklı rulman
Örnek : 6207-2Z
RS
Tek tarafı contalı rulman
Örnek : 62 07 RS
2RS Her iki tarafı contalı rulman
Örnek : 6207-2RS
ZN
Tek tarafı kapaklı , karĢı tarafta segman yuvası olan rulman
Örnek : 6207 ZN
ZNB Tek tarafı kapaklı , aynı tarafta segman yuvası olan rulman
(RSNB) Örnek : 6207 ZNB
ZNBR ZNB (RSNB) rulmanlarında olduğu gibi , ayrıca segmanlı
(RSNBR) Örnek : 6207 ZNBR
Kafes ile ilgili semboller:
Kafes sembolleri rulman tipi standart tipten farklılık gösterdiği zaman kullanılırlar.
Masif kafesler
9
F
FE
L
M
TN
T
Çelik kafes
Bonderize edilmiĢ çelik kafes
Hafif metal kafes
Pirinç kafes
Plastik kafes
Bezli plastik kafes
Kafes tip sembolleri:
Bu iĢaretler sadece masif kafes sembolleri ile birlikte kullanılır.
A
DıĢ bilezikten kılavuzlu kafes
Örnek : MA veya FA
B
Ġç bilezik dıĢından kılavuzlu kafes
P
Pencereli kafes (tek parça bir bilezik üzerine çökertme yaparak veya delik açarak yapılmıĢ
kafes)
S
Yağ kanalları kılavuzlama yüzeyi üzerinde
H
Büzmeli kafes
Sac kafesler:
J
JE
Y
H
Çelik sac kafes
Bonderize edilmiĢ çelik sac kafes
Pirinç sac kafes
SertleĢtirilmiĢ çelik sac kafes
Kafessiz rulman sembolleri:
V
Bilye ve makara ile tamamen doldurulmuĢ rulman
Örnek : NU 208 V = Yuvarlanma elemanı ile tamamen doldurulmuĢ NU 208 numaralı
rulman
VH
Kendi kendini tutan makara takımlı makara ile tamamen dolu rulman
Toleranslar
Normal tolerans sınıfına tolerans sembolü yazılmaz
P6 DaraltılmıĢ tolerans
10
Rulman boşlukları için kullanılan semboller
C1
C2
C0
C3
C4
C5
Radyal boĢluk C2 „den küçük
Radyal boĢluk normalden küçük
Normal radyal boĢluk (sembolsüz)
Radyal boĢluk normalden büyük
Radyal boĢluk C3 „den büyük
Radyal boĢluk C4„den büyük
Hem rulman boĢluğunun hem de toleransın belirtilmesi gereken tolerans ve boĢluk sembolleri
birleĢtirilir.
Örnek : P63 = P6 + C3 = Tolerans sınıfı P6 + radyal boĢluk C3
R10 15 Özel radyal boĢluk R=10.....15 m.
A2030 Özel eksenel boĢluk A=20.....30 m.
Rulmanlarda gürültü
Q6 çalıĢmada sesi en düĢük rulman
Isıya dayanıklılık
S1 2000C sınır sıcaklığa kadar
Örnek : 6315 S1 Ġç ve dıĢ bileziği 2000C „a kadar stabilize edilmiĢ 6315 numaralı rulman
Özel imalat
SV... MüĢteri isteğine uygun özelliğe sahip rulman
Örnek : 223 14 C/SV24 dıĢ bileziğinde yağ kanalı ve yağ delikleri bulunan 22314C numaralı
oynak makaralı rulman
Yağlama ile ilgili semboller
Özel gres basılarak contalanmıĢ veya kapak takılmıĢ yataklar:
LT... DüĢük sıcaklık sahaları
MT... Orta sıcaklık sahaları
11
HT... Yüksek sıcaklık sahaları
Örnek : 6306-2Z/LT2 LT2 sınıfı gresle doldurulmuĢ bakımı gerektirmeyen 6306-2Z numaralı
rulman
Gres miktarı ile ilgili semboller
Bu semboller gres kullanıldığı hallerde rulman sembolüne ilave edilirler.
X
Maksimum gres Ģarjı
P
Minimum gres Ģarjı
Örnek : 6205-2Z/MT2P
Gövde ile ilgili semboller
G
V
Gresörlüğü bulunan gövde
Gres miktarı ayarlayıcısı bulunan gövde
Komple rulman sembollerine ait örnekler
6205
6205-2rs/c3/sv6/mt15
NJ314MA/P63/51
62 seri numaralı , d=25 mm. delik çaplı bilyalı rulman
Her iki tarafı contalı
Rulman boĢluğu C3
Elektrik motorlarına özel
MT15 gresi ile doldurulmuĢ bilyalı rulman
NJ tipinde
DıĢ bilezikten kılavuzlu pirinç masif kafesli
Tolerans sınıfı P6
Radyal boĢluğu C3
Ve rulman bileziklerinin ısıya dayanıklılığı 200oC
(473oK) olan silindirik makaralı rulman
5.3. Rulman Tiplerinin Yapı Özellikleri
5.3.1. Bilyalı rulmanlar
Bilyalı rulmanlar yekpare yapılı , parçalara ayrılması mümkün olmayan radyal rulmanlardır. Bilye
kafesi , iç ve dıĢ bilezikte yer alan yuvarlanma yolları içinde yuvarlanır. Tek sıra bilyalı
rulmanlarda radyal ve eksenel yük taĢıma kaabiliyeti yaklaĢık aynı düzeydedir. Bu rulmanlar tüm
rulman tipleri içinde en yüksek devir sayısı sınırlarına eĢittir. Radyal boĢluğa bağlı olarak , normal
çalıĢma Ģartlarında eksen konumuna göre 8-16 dakika açı altında eğik takılmasına müsaade edilir.
12
O.R.S. standart seri imalat programında temassız kapaklı , tek sıra bilyalı rulmanlar olduğu gibi
(son ek sembolleri Z , 2Z ) , temaslı contalı rulmanlarda (son ek sembolleri RS , 2RS)
sunmaktadır. Her iki tarafında kapağı bulunan rulmanlar (2Z , 2RS ) bakım gerektirmez ve –20oC
(253 K) ila –120o (393 K) arası çevre çalıĢmaya uygundur.
Bilyalı rulmanların kolayca ve küçük hacim iĢgal edecek Ģekilde gövdeye eksenel olarak tespit
edilebilmeleri için , dıĢ bileziği segman yuvalı (son ek sembolü N ) veya segman yuvalı ve
segmanlı olanlar ( son ek sembolü NR ) teklif edilmektedir.
Çift sıra bilyalı rulmanların radyal yük taĢıma kapasitesi tek sıralı olanlara göre daha yüksektir ,
ancak doldurma kanalları nedeni ile eksenel olarak daha az yük taĢıyabilirler. Eğik konumlara da
müsaade edilmez.
5.3.2. Omuzlu Bilyalı Rulmanlar
Omuzlu bilyalı rulmanlar yapı olarak tek sıralı
bilyalı rulmanlara benzemektedir. Fark dıĢ
bilezikteki
tek
omuzdan
gelmektedir.
Yuvarlanma yolu profili bir tarafta kısa bir
silindirik yuvarlanma yolu haline dönüĢür. Bir
milin yataklanmasında kullanılan iki omuzlu
rulman az bir eksenel boĢlukla takılır ve böylece
milin ısıya bağlı olarak uzamasını iyi bir Ģekilde
dengeler. Eksenel yükler kısıtlı olarak
taĢınabilir. Bilye kafesli iç bilezik ve dıĢ bilezik
değiĢtirilebilir yapıdadır ve ayrı ayrı takılırlar.
Bu durum her iki rulman bileziği için sıkı
yataklanma imkanı verir ve seri montajda büyük
yarar sağlar.
5.3.3. Eğik Bilyalı Rulmanlar
Eğik bilyalı rulmanlar tek ve çift sıralı olarak imal edilmektedir.
Tek sıralı eğik bilyalı rulmanlar sadece bir yönden gelen eksenel yükleri taĢıyabilirler ve bu
nedenle de ikinci bir rulmanın yanında konulmaları gerekir. Tek sıralı eğik bilyalı rulmanlar
13
parçalarına ayrılmazlar. Yük açısı 40o dir. En uygun yük dağılımı kuvvet oranları Fa / Fr =1 olduğu
zaman sağlanır. Bu rulmanlar yüksek devirlerde çalıĢmaya uygundur. KarĢıt rulmana olan mesafe
kısa seçilmelidir. Çünkü milin ısıya bağlı uzunluk değiĢimleri rulmandaki çalıĢma boĢluğunu
etkiler.
Eksenel boĢluğu az olan sabit yataklamalar için eĢleĢmiĢ olarak takılan eğik bilyalı rulmanlar
vardır. Bu rulmanlar son ek sembolü G ile tanınmakta ve tek tek ambalajlanmıĢ olarak
verilmektedir. Ġhtiyaç sahibi tek rulman adedi üzerinden sipariĢini verir ve gerekli yataklamayı
istediği Ģekilde düzenler. ( Tandem , O veya X düzeni )
Eğik bilyalı rulmanların çift olarak kullanıldığı
Tandem – düzeni eksenel yükler bir yönde
taĢınabilir ve her iki rulmana eĢit miktarda yük
dağılır. Tandem düzenindeki eğik bilyalı
rulmanlar karĢı desteği sağlayan baĢka bir
rulmana dayandırılır.
14
O-düzeni , ( Endirekt veya sırt sırta ). Eksenel
yükler her iki yönde bir rulman tarafından
taĢınabilir. Rulman geniĢliği , dolayısıyla destek
geniĢliği arttığından bu tür yataklama çok
sağlamdır ve büyük momentlere karĢı koyar.
Birkaç yerden birden yataklama gerektiren
durumlarda , yataklama yerlerinin eksenleri
teorik eksene ne kadar yaklaĢırsa yükün
dağılımı ve taĢınması o kadar iyi olur.
x-düzeni ( direkt veya yüz yüze ). Eksenel
yükler o-düzeninde olduğu gibi her iki yönde ,
ancak her yönde bir rulman tarafından
taĢınabilir. Küçük destek geniĢliği nedeni ile ,
birkaç yerden birden yataklama gerektiren
durumlarda yüksek yataklama eksenleri
hassasiyeti aranılmaz. Ancak X-düzeni küçük
destek geniĢliği nedeniyle fazla moment yükü
taĢıyamaz.
Eğer O veya X düzeninde mil J5 ve gövde yatak yuvası J6 ölçülerinde imal edilirse , küçük bir
rulman boĢluğu söz konusudur.
Dört nokta temaslı rulmanlar , tek sıra eğik bilyalı rulmanların iç bilezikleri iki parçalı ve yük
açısı 35oC olanlarıdır. O.R.S. dört nokta temaslı rulmanları yüksek taĢıma gücüne sahiptir ve
eksenel yükleri her iki yönde karĢılayabilir. En iyi çalıĢma Ģartı , kuvvetlerin Fa / Fr = 1,27 olduğu
orandır. Dört nokta temaslı rulmanlar yüksek devirlerde çalıĢmaya uygundur. DıĢ bilezik ve bilye
takımı iki parçalı iç bilezikten ayrı olarak takılır. Sadece eksenel yükler söz konusu ise
yuvarlanma yolu boĢluklu iĢlenir. Büyük dört nokta temaslı rulmanları yerine tespitlemek için
segman kanalı olan dıĢ bilezikler kullanılır.
Çift sıra eğik bilyalı rulmanlar , iĢlev olarak tek sıralı eğik bilyalı rulmanların çift olarak
kullanıldığı O-düzenine uymaktadır. Standart cinsi parçalarına ayrılmaz ve yük açısı da 32 oC „dir.
15
Rulmanlar , büyük eksenel yüklerin doldurma kanalı olmayan yuvarlanma yolu tarafından
karĢılanacak Ģekilde takılmalıdır.
Çift sıralı eğik bilyalı rulmanların iki parçalı iç bileziği olan ayrılabilir tipleri de mevcuttur (son
ek sembolü D ) ve yük açısı 45oC „dir. Bu rulmanların doldurma kanalları yoktur ve eksenel
yükleri her iki yönde ve aynı derecede taĢıyabilirler.
5.3.4. Oynak Bilyalı Rulmanlar
Oynak bilyalı rulmanlar çift sıralı , dıĢ bilezikteki yuvarlanma yolu iç bükey küre biçiminde olan
parçalarına ayrılmayan rulmanlardır. Bu nedenle rulmanların açıları ayarlanabilir. Yataklamada
eksen hatalarından ve eksene göre 4o „ye kadar olan mil esnemelerinden etkilenmezler. Oynak
bilyalı rulmanlar hem silindirik hem de 1:12 konik iç delikli rulmanlar olarak O.R.S. standart seri
imalat programında yer almaktadır. Konik delikli rulmanlar ya mil üzerindeki konik yatak yerine
yada sıkma manĢonları ile silindirik millere takılabilirler.
Ġç bileziği geniĢ oynak bilyalı rulmanlar ( 112 ve 113 serileri ) çekme olarak imal edilmiĢ millere
takılmaya uygundur. Ġç bileziklerin delik ölçüleri J7 tolerans alanındadır. Ġç bileziğin bir tarafında
bulunan tespitleme boĢluğuna takılan bir silindirik pim yardımıyla iç bileziğin mil üzerinde
dönmesi önlenir. Ġç bileziği geniĢ olan oynak bilyalı rulmanlardan iki tanesi bir yataklama için
kullanılacaksa tespitleme pimlerinin ya içe yada dıĢa gelecek Ģekilde takılması gereklidir.
5.3.5. Silindirik Makaralı Rulmanlar
Silindirik makaralı rulmanlar parçalarına ayrılabilen radyal rulmanlardır. Makaralar ve
yuvarlanma yolları arasındaki çizgisel temas uygun Ģekle getirilmiĢtir. Kenar gerilimleri bu yolla
giderilmiĢ oluyor. Radyal yük taĢıma gücü ve devir sayısı sınırı çok yüksektir. Eksene göre 2 ~ 4
dakika arasında bir eğikliğe müsaade edilmektedir. Silindirik makaralı rulmanların değiĢik tipleri ,
dudakların konumlarıyla belirlenir. N-Tipi rulmanın iç bileziğinde iki tip dudak bulunur ve dıĢ
16
bilezikte dudak yoktur. NU-tipi rulmanlarda ise dıĢ bilezikte iki dudak bulunmasına karĢın iç
bileziğin dudağı yoktur. N ve NU tipi silindirik makaralı rulmanlar milin uzunluk değiĢimlerini
kendi içlerinde dengelediklerinden en uygun serbest yatak özelliklerine sahiptirler. NJ tipi
silindirik makaralı rulmanların dıĢ bileziklerinde iki , iç bileziklerinde de bir dudak vardır.
Eksenel yükler bir yönde taĢınabilir. HJ tipi faturalı halka eklendiği takdirde NJ tipi silindirik
makaralı rulmanlardan her iki yönde eksenel yük taĢıyabilen sabit yataklar oluĢur. NU tipleri
sadece faturalı halka ile kullanılabilir. Her yönde değiĢen eksenel yükleri karĢılayabilme için ,
yani sabit yatak olarak silindirik makaralı rulmanların NUP tipleri kullanılır. Bunların dıĢ
bileziğinde iki sabit dudak , iç bileziğinde bir sabit dudak ve bir de serbest düz halkası vardır.
Kısıtlı hacim söz konusu olan yataklanmalarda RNU tipi rulmanlar , yani iç bileziği bulunmayan
NU tipi rulmanlar veya N tipi rulmanların dıĢ bileziği bulunmayan yani RN tipi silindirik makaralı
rulmanlar kullanılır. Her iki halde de rulman kalitesine eĢdeğer hassasiyette sertleĢtirilmiĢ ve
taĢlanmıĢ yuvarlanma yolunun mil üzerinde veya gövde içinde garanti edilmesi gerekmektedir.
RNU tipi rulmanlar için normal olarak mil g6 , rulman yuvası da K7 toleranslarında RN tipi
rulmanlarda iç bileziğin mil üzerine sıkı geçmesi nedeni ile genleĢme dikkate alınarak , gödenin
rulman yuvası iĢleme toleransı seçimi buna göre yapılmalıdır.
O.R.S. standart normal olarak tüm silindirik makaralı rulmanları “eĢleĢtirilmiĢ bilezikler” boĢluk
sınırları içersinde sunmaktadır. EĢleĢtirilmiĢ bileziklerin az olan rulman boĢluğu dağılımı ,
birbirine ait olan iç ve dıĢ bileziklerin birlikte kullanılmaları ile muhafaza edilebilir. Eğer
bilezikler karıĢtırılırsa daha büyük olan “karıĢmıĢ bilezikler” rulman boĢluğu dağılımı ortaya
çıkabilir.
Eğer rulmanlar “değiĢtirilmez” bileziklerle verilirse , son ek sembolü NA , az rulman boĢluğu
dağılımı söz konusudur. Bileziklerin karıĢtırılmaması veya değiĢtirilmemesi gerekir. Çok yüksek
radyal yükler için en uygun durumda , özel makara takımı olan silindirik makaralı rulmanlar imal
17
edilmektedir. Bu tiplere son ek sembol olarak E harfi verilmiĢtir.
5.3.6. Oynak Makaralı Rulmanlar
Oynak makaralı rulmanlar çift sıralı , dıĢ
bilezikteki yuvarlanma yolu iç bükey küre
biçiminde olan ayrılmaz rulmanlardır. Bu
nedenle rulmanların açıları ayarlanabilir.
Yataklanmalarda eksen hatalarından ve eksen
göre 0,5 oC „ye kadar olan mil esnemelerinden
etkilenmezler. Oynak makaralı rulmanlar hem
silindirik hem de 1:12 konik iç delikli rulmanlar
olarak O.R.S. standart seri imalat programında
yer almaktadır. Konik delikli rulmanlar ya mil
üzerindeki konik yatak yerine ya da sıkma
manĢonları ile silindirik millere takılabilirler.
Büyük rulmanlar mukavemet sınırları yakın yüklerde çalıĢtırıldıkları takdirde yağlama sorunları
ortaya çıkabilir. Genellikle dıĢ bilezikte yer alan yağlama kanalı veya yağlama deliği soruna
çözüm getirmektedir.
5.3.7. Konik Makaralı Rulmanlar
Konik
makaralı
rulmanlar
parçalarına
ayrılabilirler. Makaralar ve yuvarlanma yolları
arasındaki çizgisel temas uygun Ģekle
getirilmiĢtir. Kenar gerilimleri bu yolla
giderilmiĢ oluyor. Konik makaralı rulmanlar
eksenel yükleri bir yönde taĢıyabilir. KarĢı
destek olarak ikinci bir konik makaralı rulman
kullanılabilir. Konik makaralı rulmanların
yataklama yerlerinin eksenleri hatasız olmalıdır.
Eksene göre rulman eğikliği iki dakikalık açıyı
geçmemelidir. En uygun yük dağılımı 320 , 302
, 303 , 322 , 323 serileri için kuvvetlerin
Fa / Fr = 0,3 ve 313 serisi için de Fa / Fr = 0,7
olduğu orandır.
Isıya bağlı olarak milde meydana gelen uzunluk değiĢimleri rulmanın çalıĢması için gerekli olan
rulman boĢluğunu olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle karĢıt rulmana olan mesafenin küçük
tutulması gereklidir. Rulman boĢluğu montaj esnasında karĢıt rulmana göre ayarlanır.
18
5.3.8. Eksenel Bilyalı Rulmanlar
Eksenel bilyalı rulmanlar parçalarına ayrılabilirler. Bu rulmanlar hem tek , hem de çift yönde
görev yapabilen tiplerde imal edilmektedir. Tek yönlü eksenel rulmanlar mil bileziği , bilye takımı
ve gövde bileziğinden meydana gelmektedir. Çift yönlü eksenel rulmanların parçaları ise iki adet
gövde bileziği , iki adet bilye takımı ve ara bileziğidir. Her iki tip rulman da büyük eksenel
yükleri taĢıyabilirler.
Radyal yükler için ve yüksek devirlerde kullanılmaya uygun değildirler. Devir sayısına bağlı
asgari yükleme değerleri dikkate alınmalıdır. Açı hataları ( eğik konumlar ) küresel gövde bileziği
veya oturma bileziği kullanılarak kontrol altına alınabilir.
5.3.9. Yatak Gövdeleri
O.R.S. yatak gövdeleri rulman kullanım ve yataklanmasına uygun ve dayanıklı yapıda pik
dökümden imal edilmektedir. Özel kullanım amaçları için çelik döküm de uygulanmaktadır.
O.R.S. standart imalât programında yer alan yatak gövdeleri ve uygun rulmanlar ile ek parçalar
pek çok uygulamalarda baĢarı ile uygulanmaktadır.
19
Ġki parçalı dikey yatak gövdelerinden bilyalı rulmanlar , oynak bilyalı rulmanlar ve oynak
makaralı rulmanlar için silindirik delikli olanları , oynak bilyalı rulmanlar ve oynak makaralı
rulmanlar için de konik delikli olanları mevcuttur. Rulmanların dıĢ bilezikleri gövde içinde
eksenel yönde hareketlidir ( serbest yatak ) ve sabit bileziklerin takılmasıyla sıkı ( sabit ) yatak
halini alırlar.
Gres yağı ayarlayıcısı , conta kapakları ve yağlama teçhizatı da istendiğinde temin edilebilir.
GeniĢ iç bileziği bulunan oynak bilyalı rulmanlar için kullanılan tek parçalı radyal yatak gövdeleri
ayrıca güncel olarak taĢıt araçlarında kullanılan oynak bilyalı ve oynak makaralı rulmanlar için
tek parçalı yatak gövdeleri de stokta bulundurulmaktadır.
Bunun haricinde O.R.S. rulman , aktarma organları tekniğinde münferit ve özel uygulamalarda
kullanılan yataklama elemanları konusunda kendi tecrübelerini memnuniyetle sunmaktadır.
Ek Parçalar Yedek Parçalar
Ek parçalar adı altında Ģunlar kastedilmektedir. Parçalarına ayrılabilir rulmanların münferit
elemanları ( faturalı bilezik ) düz halka , oturma halkası rulmanların sabitleĢtirilmesine yarayan
parçalar (sıktırma manĢonu , çektirme manĢonu , somunlar , emniyet sacları , emniyet segmanları
, sabit bilezikler ) , normlandırılmıĢ keçe kanalları için contalar ( lambda contaları , keçeler ) ve
bilyeler ile makaralar.
Tüm O.R.S. ek parçaları kullanıma uygun kalitede ve en son teknik imkanlara göre imal
edilmektedir.
5.4. Rulman Tipinin Ve Ölçülerinin Tespiti
Rulmanların seçiminde hacim ölçülerinin yanı sıra yatak yükünün cinsi ve miktarı , öngörülen
çalıĢma ömrü ve yataklama emniyeti kıstas olarak dikkate alınır. Rulmanlı yataklarda iki türlü yük
vardır.
Dinamik yük: Eğer rulman yük altında dönüyorsa , rulman parçalarının yuvarlanma
yüzeylerindeki malzeme yorulması hesaplamada esas alınır. Malzemenin yorulması , yükün
cinsine ve yuvarlanma hareketinin sayısına bağlı olan , zamanla sınırlı doğal bir olaydır. Bir
rulmanın ömrünün sona erdiği yuvarlanma yüzeyinin pul halinde dökülmesi ( soyulması ) , yani
gözenek oluĢumu ile olur.
Statik yük: Eğer rulman yük altında hareketsiz duruyorsa veya sadece tam devir yapmadan
sallanıyorsa veya devir sayısı küçükse ( 33 devir/dakika „nın altındaysa ) yuvarlanma elemanı ile
yuvarlanma yolu arasındaki en çok zorlanan temas noktasındaki kalıcı deformasyon hesap için
esas alınır. Sözü edilen deformasyon , tecrübelere göre rulmanın çalıĢmasına etki edecek
büyüklükte değildir.
20
5.4.1. Rulman seçiminde etkin olan özellikler
Rulmanlar , bir konstrüksiyon düzeni içerisinde hesabı ilk önce yapılması gereken makine
elemanları değildir. Ancak , rulmanlar en önemli parçalardandır ve seçimlerinde büyük itina
gerekir. Pek çok rulman arasından en doğru rulmanı seçebilmek için çeĢitli dıĢ etkenleri etraflıca
düĢünmek gerekir. Tüm rulmanlar bir dizi farklı karakteristiğe , aynı zamanda da birçok benzer
özelliğe sahiptirler. Bu nedenle en uygun rulmanı seçebilmek kolay değildir. Bu konuda çok
tecrübe gerekir. AĢağıda rulman seçiminde etkin olan özellikler anlatılmaya çalıĢılmıĢtır.
Yükleme: Her Ģeyden önce , rulman yapısına göre yapılan seçimde yükün büyüklüğünden ziyade
yükün etkili olduğu yol önemlidir ; yani radyal mi eksenel mi yoksa her ikisi de mi ? Küçük ve
orta büyüklükteki yüklerde bilyalı yataklar daha elveriĢlidir , ancak aynı ölçülerdeki makaralı
rulmanlar daha büyük radyal yükler taĢıyabilirler. Büyük yüklerde makaralı rulman kullanmak
daha ekonomiktir.
Silindirik makaralı rulmanlar her Ģeyden önce radyal rulmanlardır. Buna karĢılık eksenel bilyalı
rulmanlar yalnızca eksenel yönde yük taĢıyan rulmanlardır. Diğer bütün rulmanlar temelde hem
radyal hem de eksenel yükleri taĢıyabilirler.
Bilyalı rulmanlar radyal ve eksenel yükleri her iki yönde de taĢıyabilirler.
Tek sıra eğik bilyalı rulmanlar ve konik makaralı rulmanlar için eksenel yük mutlaka gereklidir.
Bu rulmanlar radyal ve eksenel yönlerde aynı anda etkili olan yükler için ( karıĢık yükler ) çok
uygundur. Eksenel yükleri tek istikamette taĢıyabilirler. Ve diğer bilinen çift rulmanlı yataklama
uygulamalarında karĢıt rulmanın eksenel iç tepki kuvveti , yalnızca radyal yüklemede dahi ,
kusursuz çalıĢma için gerekli eksenel yükü temin edebilmektedir.
Dört nokta temaslı ve çift sıra eğik bilyalı rulmanlar eksenel yükleri her iki yönde taĢıyabilirler ve
oldukça büyük eğik konumlardan etkilenmezler.
Rulman yeri: Bir konstrüksiyonda genellikle rulman için öngörülen yer kısıtlıdır , belli bir mil
çapı için bütün rulman tiplerinde normlara göre dıĢ çap ve geniĢlik kademelendirmesi vardır. Bu
nedenle pek çok uygulama imkanı söz konusudur.
Eğik konum: Birbirini karĢılamayan rulman yuva eksenleri ve millerin yük altında esnemesi
nedeniyle ortaya çıkan eğik konumları oynak bilyalı ve oynak makaralı rulmanlar çok iyi Ģekilde ,
büyük rulman boĢluğu bulunan bilyalı rulmanlar da kısıtlı olarak dengeler.
21
Silindir makaralı rulmanlar ve konik makaralı rulmanlar yuvarlanma yolları ve makaralar
arasındaki uygun Ģekle getirilmiĢ çizgisel temas nedeniyle eğik konumlara karĢı hassas değildirler.
Eğik bilyalı rulmanlar ve eksenel bilyalı rulmanlar eğik konumları kendi içlerinde
dengeleyemezler.
Azami eğik konum açısı ;
Bilyalı rulmanlar
( k 5 / j 6 tolerans eĢleĢtirmesi )
Normal boĢluk...................................8‟
C3 boĢluğu .......................................12‟
C4 boĢluğu .......................................16‟
Oynak bilyalı rulmanlar .................................................................................................4o
Oynak makaralı rulmanlar .............................................................................................30‟
Silindirik makaralı rulmanlar ......................................................................................2~4‟
Konik makaralı rulmanlar ...............................................................................................2‟
Esnemezlik. ĠĢletme yükü altında rulman parçalarında meydana gelen esnemeler , diğer normal
imalat toleransları yanında dikkate alınması gereken boyutlarda değildir. Bu konuda , esnemelere
meydan vermeyecek Ģekilde yataklanması büyük önem taĢıyan takım tezgahlarına ait iĢ milleri
istisna oluĢturmaktadır. Çizgi teması olan silindirik makaralı ve konik makaralı rulmanlar nokta
teması olan bilyalı rulmanlardan daha sıkıdır. Ġkisi bir arada kullanılan tek sıra eğik bilyalı
rulmanların esnemezlikleri eksenel ön gerilimle yükseltilebilir.
Eksenel hareket kaabiliyeti ve montaj durumu. Genelde bir mil , iki veya daha fazla yerinden
yataklanmıĢsa , eksenel yükleri taĢıyan sadece bir sabit yatağı vardır. Diğer yatakların tümü
serbest yataklardır. Sorun yaratmayan serbest yataklar bir adet dudaksız iç bileziği olan N veya
NU tipi silindirik makaralı rulman kullanılan yataklardır. Eksenel hareket kabiliyeti rulmanın
kendindedir ve bu nedenle iç ve dıĢ bilezikler yuvalarına veya yatak yerlerine sıkı oturabilirler.
Bilyalı bir rulman serbest yatak olarak kullanacak olursa , iç veya dıĢ bilezikten biri yerinde
hareketli olmak zorundadır.
Ġç çapı konik olan rulmanlar sıkma manĢonlarının yardımıyla kolayca takılabilirler. Ancak
somunu sıkma esnasında çalıĢma boĢluğunu daraltmamak için çok dikkatli davranmak gerekir.
Hassasiyet. Her türlü rulmanın bir normal tipi vardır. Çok hassas yataklanan ( örneğin takım
tezgahları milleri ) ve yüksek devirlerde çalıĢan miller ağır Ģartlar yaratmaktadır. Bu nedenle
rulmanların çalıĢma ölçüleri daha dar toleranslarda imal edilmek zorundadır. Rulman parçalarının
hassasiyeti mil ve gövdedeki rulman yerlerinin mümkün olan iĢleme hassasiyetine bağlıdır.
22
Çok hassas rulmanlar için belli tip ve imalat dizisi kısıtlaması yoktur.
ÇalıĢma sesi. Normal rulman o kadar sessiz çalıĢır ki , genelde çevre gürültüsü daha baskındır.
Çevre Ģartlarının gerektirdiği bazı haller için ( örneğin asansörlerin elektrik motorlarında ve ev
aletlerinde kullanılmak üzere ) çok sessiz çalıĢan rulmanlar mevcuttur. Bunların
sınırlandırılmasında norm kullanmamakla birlikte , bütün rulman imalatçıları aynı standartlara
bağlı kalmaktadır.
Devir sayısı. Devir sayısı tam olarak rulmanın iç yapısına bağlıdır. Makaralı rulmanlar yüksek
devirlerde kullanıma uygundur. Aynı anda radyal ve eksenel yükler söz konusu olduğunda
(kombine yüklerde) eğik bilyalı rulmanlar ; ve sırasıyla konik makaralı , oynak makaralı ve
eksenel bilyalı rulmanlar kullanırlar. Eksenel yüklerde ve yüksek devirlerde radyal bilyalı
rulmanlar eksenel bilyalı rulmanlardan daha iyidir.
5.5. Rulman Üretimi
5.5.1. Rulman Malzemesi
Rulmanı malzeme cinsi yönünden ele alırsak , rulman , iç bilezik , dıĢ bilezik ,
bilya , kafes sacı , kapak sacı olarak 5 gruba ayırabiliriz.
Ġç bilezik , dıĢ bilezik ve bilya malzemesi SAE 52100 olarak bilinen 100Cr6
malzemesidir. Bu malzemenin kompozisyonu Ģu Ģekildedir:
%C
%Mn
%Si
%Ni
%Cr
0,98-1,10
0,25-0,45
0,15-0,30
-
1,30-1,60
100Cr6 malzemesinin ısıl iĢlem görmeden önceki tabii sertliği 100 HRB „dir.
Kafes sacı ise DIN 1624 normlu St4 soğuk haddelenmiĢ Ģerit çeliktir.
Kafes sacının kimyasal kompozisyonu Ģu Ģekildedir:
%C(max.)
%Mn
%S
%P
0,10
0,40
0,35
0,03
Kapak sacı ise kaplanmıĢ sacdır. Malzemeler Japonya „dan SANYO Ģirketinden
alınmaktadır. Her parti gelen malzemeden numune alınarak metalografik yönden
incelenir ve istenilen standartlarda olup olmadığı karĢılaĢtırılır.
23
5.5.2. Rulman Çelikleri
Kapsam
Rulman çelikleri , rulman türlerinin ( bilyalı yataklar , röleli yataklar , iğneli yataklar vb.) çeĢitli
kısımlarının (bilyeler , röleler , halkalar , tablalar vb. ) yapımında kullanılan çeliklerdir. Bu
çelikler , rulmanda , yer yer meydana gelen , çok yüksek çekme , basınç , devamlı titreĢim ve
aĢınma etkilerini karĢılamak durumundadır. Bu nedenle, özel kimyasal bileĢim yanında , tam
sertleĢtirme veya yüzey sertleĢtirme iĢlemleri de gerekir.
Bu çelikler asil çelik sınıfından alaĢımlı çeliklerdir. Bu nedenle , daha çok elektrik ocaklarında
üretilirler ve sönük olarak dökülürler. Haddeleme yoluyla sıcakta Ģekillendirilirler.
Bu çelik türleri , gerek kimyasal birleĢim , gerek sıcakta Ģekil verme , gerekse gördükleri ısıl iĢlem
bakımından büyük dikkat ve özellik isteyen türlerdir , diğer bütün çelikler bu kapsamın dıĢında
kalırlar.
Özellik
Bu çelikten sıcakta Ģekillendirilip yarı ürün haline getirildikten sonra , sıcakta haddelenmiĢ veya
soyulmuĢ çocuk ; haddelenmiĢ , preslenmiĢ , soğukta çekilmiĢ tel ve çubuk ; soğuk çekilmiĢ
dikiĢsiz boru ; dövülmüĢ veya haddelenmiĢ halka ve tabla halinde ve çeĢitli ısıl iĢlemlerden
geçmiĢ olarak teslim edilirler. Uygulanan ısıl iĢlemlerin en önemlileri , yapıdaki karbür ve
sementitleri küresel hale getirmek , dokuyu tüm parça boyunca tam anlamı ile homojenleĢtirmek ,
talaĢ alan tezgahlarda iĢleme olanağı sağlamak için yapılanlardır. Tavlama iĢleminde , yüzeyde
karbon yanması önlenmeli , yüzey durumu hatasız olmalıdır.
Bu çelikler genellikle bütün kesitte çok iyi sertleĢebilmeli ve çelik türlerine ve kullanıĢ yerine
göre 65 HRc dolayında sertlik göstermelidir.
24
Malzemeler Boru ve içi dolu malzeme olmak üzere iki Ģekilde ve değiĢik çaplarda
gelebilmektedir.
5.5.3. Seri Rulman Üretimi :
Rulman üretimi malzemeye göre iki Ģekilde gerçekleĢmektedir. ġöyle ki :
A ) Ġçi dolu malzeme (Bar material)
B ) Boru malzeme (Tube material)
5.5.3.1. Ġçi dolu malzeme ile rulman üretimi :
Bu da iki Ģekilde gerçekleĢmektedir:
1. Sakamura tezgahında ve daha sonra tornalanarak
2. Delik delinerek ve daha sonra tornalanarak
1. Sakamura Tezgahında ;
Sakamura tezgahı dünyada sayılı olmakla birlikte Türkiye „de tektir. Sakamura tezgahının iĢlevi ;
içi dolu 100 Cr 6 malzemeyi endüksiyonla 1000~1250 oC arasında ısıtıp istenilen boyutta kesip
döver , sonra içini boĢaltır ve iç bilezik ve dıĢ bilezik Ģeklinde ayırır. Sakamura tezgahının her
ünitesi tam otomatiktir. Malzeme yüklenmesi rulolar yardımı ile yapılmaktadır.sakamura
tezgahının avantajları ;
1 – Hurda kaybını min. indirmektir.
2 – Kesme tezgahı dakikada 15-20 adet bilezik keserken , sakamura „dan dakikada 110 – 115 adet
iç ve dıĢ bilezik alınabilmektedir.
3 – Küçük çaplı malzemeden dövme ve ilerde ovalama tezgahı sayesinde büyük çaplı rulman
bilezikleri yapılmaktadır.
Sakamura „da dövülerek elde edilen rulman tipleri Ģunlardır:
6004 Donut
6005 Donut
6006 DB+ĠB
6007 DB+ĠB
6009 DB+ĠB
6011 DB+ĠB
6203 DB+ĠB
6204 DB+ĠB
6205 DB+ĠB
6206 DB+ĠB
620507 DB+ĠB
6207 DB+ĠB
6208 DB+ĠB
6209 DB+ĠB
6210 DB+ĠB
6211 DB+ĠB
630106 DB+ĠB
6302 Donut
6302205 DB+ĠB
6303 Donut
630374 DB+ĠB
6304 Donut
6305 DB+ĠB
6306 DB+ĠB
6307 DB+ĠB
6308 DB+ĠB
6309 DB+ĠB
631305 DB+ĠB
25
Donut : Ġç ve dıĢ bilezik birlikte dövülerek çıkan
D.B. : DıĢ bilezik
Ġ.B. : Ġç bilezik
Sakamurada dövülerek elde edilen bilezikler veya donutlar NA-CE yükleme tezgahına getirilerek
küreselleĢtirme fırınına gitmek üzere fırına ait sepetlere doldurulur. Daha sonra küreselleĢtirme
fırınına gönderilir.
KüreselleĢtirmenin amacı , dövülerek elde edilen bilezikler sert olduklarından talaĢlı iĢlemeye
elveriĢli değildir. Dolayısıyla küreselleĢme iĢlemine tabi tutularak sementit (Fe3C) küreselleĢtirilir
ve bilezikler yumuĢatılarak talaĢlı iĢlemeye elveriĢli hale getirilmiĢ olur.
KüreselleĢtirme fırınında her bileziğe ve donutlara ait proses sayfaları vardır. Bu proses
sayfalarındaki değerler fırına girilerek küreselleĢme ısıl iĢlemi tam otomatik olarak yapılmıĢ olur.
Örneğin 6206 DB+ĠB tip rulmanın proses sayfası Ģu Ģekildedir:
*CHUGAI RO Küreselleştirme Fırını Proses Sayfası
TĠP : 6206 DB+ĠB
KÜRESELLEġTĠRME FIRINI BÖLGE SICAKLIKLARI (oC)
Bölgeler
1.Bölge
Sıcaklık (
750
2.Bölge
3.Bölge
4.Bölge
5.Bölge
6.Bölge
7.Bölge
8.Bölge
10oC )
790
790
790
725
720
710
700
Sepet GeçiĢ Süresi : 70 dk.
Kapasite ( Kg/Ģarj ) : 930
GEREKLĠ AZOT MĠKTARI :
1.Bölge : 5 m3/saat
2.Bölge : 5 m3/saat
Ġstenilen sertlik : 87 – 92 HRB
*Made in Japan
26
KüreselleĢtirme fırında çıkan her sepetten birer numune alınarak metalografi laboratuarında
sertliğin istenilen değerde olup olmadığı kontrol edilir. KüreselleĢtirilen bilezikler veya donutlar
SĠNTO kumlama tezgahına gönderilerek kumlama iĢlemine tabi tutulurlar. Kumlamanın amacı ,
bilezik üzerindeki pisliklerin ve talaĢ kaldırılrken oluĢabilecek pisliklerden dolayı hataları
minimum „a indirmek için yapılmaktadır. Ayrıca ovalama iĢleminde soğutucu olarak madeni yağ
kullanıldığında bu yağın kirlenmesini önlemek için kumlama iĢlemi yapılmaktadır.
Kumlamadan sonra bilezikler göz kontrolü yapılarak radüslerine bakılır ve ovalama tezgahına
gönderilir. Ovalama tezgahının amacı küçük çaplı rulman bileziğini soğutucu olarak madeni yağ
kullanarak belirlenen ölçülerde ovalayarak büyütmektedir. Ovalanan bilezikler yıkama tezgahında
yağları yıkandıktan sonra tornalanması için Torna atölyesine gönderilir.
2. Delik Delinerek ;
Ġçi dolu 100 Cr6 rulman yapı malzemesi NC tezgahlarda verilen ölçülerde kesilerek delinir daha
sonra torna atölyesine gönderilir. SHINBAN markalı bir NC torna tezgahı dakikada 15-20 adet
bilezik kesip delebilmektedir.
5.5.3.2. Boru Malzeme ile rulman üretimi ;
Boru malzemeden genellikle büyük çaplı rulmanlar yapılmaktadır. Boru malzeme NC torna
tezgahlarda verilen ölçülerde kesilerek tornalamaya gönderilir.
Buraya kadar içi dolu malzeme ile rulman üretiminde olsun boru malzeme ile rulman üretiminde
olsun tornalamaya kadar anlattık.
5.5.4. TORNALAMA :
Küçük çaplı rulmanlar SHINBAN markalı NC torna tezgahında tornalanmaktadır. SHINBAN
tezgahında rulman bilezikleri birbiri peĢi sıra iĢlemleri takip eden bir sıra tezgahtan sırasıyla
geçerek tornalama iĢlemi yapılmıĢ olur. Burada hava soğutmalı sistem ( pnömatik )
kullanılmaktadır. Tezgahlar otomatik tezgahlar olup her biri bir sonraki iĢlemi yapmak üzere
ayarlanmıĢ durumdadır.
Örneğin ; önce bileziklerin dıĢ kısmı tornalanır daha sonra iç kısmı , varsa kapak yerleri veya
segman kanalları , daha sonra da yuvarlanma yolları tornalanır.
Daha sonra çeĢitli komparatörlerde bakılarak verilen toleranslara uygun olup olmadıkları kontrol
edilir.
Büyük çaplı rulmanlar MORI SEIKI , FUJI , OKUMA , PITTLER PETRA markalı CNC
tezgahlarda tam otomatik olarak tornalanır. Bu tezgahta soğutma sıvısı olarak Bor yağ
kullanılmaktadır.
Tornalanan rulman bilezikleri ısıl iĢlem görmek üzere ısıl iĢlem bölümüne gönderilir.
27
5.5.5. ISIL İŞLEM :
Rulman bir makine elemanı olduğu için , bu makine elemanı ; sürtünmeli , aĢındırıcı ortamlarda
çalıĢacağı için yüzey sertleĢtirme iĢlemine tabi tutulur.
Isıl iĢlem bölümünde 3 adet sertleĢtirme fırını mevcuttur. Bunlar 1-AICHELIN , 2-SAFED
3-CHUGAI RO markalı fırınlardır. SAFED ve CHUGAI RO yağda soğutma , AICHELIN tuzlu
suda soğutma yapmaktadır.
Bu fırınlardan en çok AICHELIN fırınını incelemeye fırsat buldum.
AICHELIN fırınının çalıĢma prensibi :
AICHELIN fırın bilgisayar destekli çalıĢan bir sertleĢtirme fırınıdır. Fırının ağzına iĢçiler
tarafından dizilen rulman bilezikler 7 dk. sonra fırına girerler. Fırın iki bölgeden oluĢmaktadır.
Rulmanlar rulo sistemiyle ilerlerler. Fırın içindeki sıcaklık maksimum 870 oC minimum 820 oC
„dir. Fırının içine belirli bir basınçta azot gazı verilir. Azot gazı yüksek sıcaklıkta rulman
bileziklerinin oksitlenmemesi içindir. 37 dk. da fırından geçen rulman bilezikleri 215 oC „deki tuz
banyosuna robot vasıtasıyla batırılarak 1 dk. 40 sn. banyoda bekletilir. Tuz banyosundan çıkarılan
rulman bilezikleri iki dakika süzülmeye bırakılır. Bundan sonra hava soğutma bölgesine gelen
rulman bilezikleri 1. ve 2. bölgelerde toplam 8 dakika soğutulur ve kurutulur. Kurutulan bilezikler
robot vasıtasıyla soğuk su tankına daldırılır ve 4 dakika beklenir. Fakat bilezikler birden suya
daldırılmaz . Soğuk su tankına parçaların ani daldırılması sonucunda ovallik ve çatlama gibi
sorunlar çıkabilir. Su tankında çıkarılan bilezikler 20 sn. süzülmesi için havada bekletilir. Daha
sonra bilezikler robot vasıtasıyla Temper fırına verilir. Temper fırının sıcaklığı minimum 177 oC
maksimum 193 oC „dir. Temper fırından geçiĢ süresi ise 90 dakika „dır.
Temper fırınından çıkan temperlenmiĢ bilezikler taĢlama bölümüne gitmek üzere kasalara
doldurulur.
Ayrıca her yarım saatte bir sertlik alınır.
Rulmanlardan istenilen sertlik değerleri :
Alıcı firmadan herhangi bir sertlikte olması istenmediyse ;
SertleĢtirme fırınından çıktıktan sonra
: 64-65 HRC
Temper fırınından çıktıktan sonra
: 61-62 HRC
Sertlik değerinde olması istenir.
SertleĢtirme fırınına girmeden önceki sertliğimiz ise 100-101 HRB arasındadır.
Benim III. Vardiyada bir dıĢ bileziğin yan yüzünden aldığım sertlik ise 61,2 HRC çıkmıĢtı.
28
AICHELIN fırınına ait sıcaklık değerleri :
BÖLGELER
1.BÖLGE (SertleĢtirme Fırını)
2.BÖLGE (SertleĢtirme Fırını)
Tuz Banyosu
Yıkama Makinesi
1.BÖLGE (Temper Fırını)
2.BÖLGE (Temper Fırını)
MĠN (oC)
820
835
210
16
177
178
MAX (oC)
870
870
229
36
193
193
AKTĠF (oC)
850
850
215
21
185
185
AICHELIN fırınına ait bileziklerin geçiĢ süreleri :
Fırın yükleme hazırlama süresi
Fırın geçiĢ süresi
Tuz banyosu süresi
1.Hava Soğutma Süresi
2.Hava Soğutma Süresi
Soğuk yıkama süresi
Temper geçiĢ süresi
7 dk.
37 dk.
1 dk. 40 sn.
4 dk.
4 dk.
2 dk.
90 dk.
Tuz banyosu süzülme süresi
Su süzülme süresi
Tuz banyosu üfleme süresi
2 dk.
20 sn.
2 dk.
Ruloların Hızı
Temper Hızı
1.880 mm/s
1.380 mm/s
AICHELIN FIRINI TEKNĠK DEĞERLERĠ ( SertleĢtime Fırını )
Ebatlar , Ağırlık
Kullanım Ebatları
- Fırın hacim boyu
- Fırın hacim geniĢliği
- Fırın hacim yüksekliği
- Yükleme kapasitesi
- ġarj boyu
- ġarj geniĢliği
- ġarj yüksekliği
- Yükleme katsayısı
5000 mm.
700 mm.
150 mm.
max 108 kg/m2
max 900 mm.
max 700 mm.
max 150 mm.
max 4 mm.
29
DıĢ Ebatları
BoĢ toplam ağırlık
Besleme Değerleri
Elektrik Beslemesi
- Boy
- GeniĢlik
- Yükseklik
- Yüklemenin yerden yüksekliği
12,125 mm. (12,125 metre )
2,750 mm.
3,240 mm.
980 mm.
15.000 kg.
- Gerilim
380 V. 50 Hz.
- Kumanda voltajı
- Toplam güç
- Motorların gücü
220 V. 50 Hz.
204 kVA.
17 kVA.
ÇalıĢma Ve ĠĢlem Değerleri
ÇalıĢma değerleri
- ÇalıĢma sıcaklığı
- Maximum sıcaklık
- 850 oC „ye brüt ısıtma gücü
- 850 oC „de rolanti gücü
- 850 oC „de ve brüt 400 kg/h
800-900 oC
950 oC
400 kg / h
77 kW.
148 kWh/h
Isıtma enerjisi sarfiyatı
- Parçaların giriĢten çıkıĢa gidiĢ süresi ayarlanabilir.
20 ~ 100 dakika
Isıtıcı
- Isıtma enerjisi
- Isıtıcıların sayısı
- Isıtıcı grupları
- Kontrol sistemi
Elektrik
18
2
Açık-Kapalı
Kapı tahrikleri
- Tahrik sistemi
- Silindirleri çapı
- ÇalıĢma yolu
- ÇalıĢma basıncı
Pnömatik silindir.
50 mm.
250 mm.
6 bar.
Koruyucu Gaz ĠĢletme Değerleri
Azotla yıkama
- Fırın hacmi
6,75 m3
- Fırın her yıkaması için gerekli azot hacmi ( min 54 m3 )
30
- Azot minimal debisi
- Minimal yıkama süresi
- Kullanım gazı
- Azot N2
SertleĢtirme Banyosunun Teknik Değerleri
Kullanma Ebatları - Banyo boyu
- Banyo eni
Besleme Değerleri
Elektrik
35 m3/h
100 dk.
N2
40 m3/h
900 mm.
700 mm.
- Banyo derinliği
- Boy
- En
- Yükseklik
- BoĢ ağırlık
890 mm.
4,400 mm.
1,650 mm.
2000 mm.
6000 kg.
- Gerilim
- Kullanma voltajı
- Toplam güç
380 V. 50Hz.
220 V. 50Hz.
92 kVA.
- Gerekli emme gücü
- Bağlantı boruları
- Basınç
- Debi
- Bağlantı noktası
12 kVA.
6000 m3/h
DN 315 mm.
6 Bar
0,1 m3/h
DN 15 mm.
ÇalıĢma ve ĠĢlem Değerleri
ÇalıĢma Değerleri
- Max. Sıcaklık
}
}
Egzost atık hava
Soğuk su
200 oC
250 oC
- Debi
400 kgh.
SertleĢtirme Ortamı - Medyum
- Banyo hacmi
Tuz
4,5 m3
Isıtma
Elektrik
80 kW.
16
3
- Isıtma enerjisi
- Isıtma gücü
- Isıtma grupları
}
Elektrik
31
Soğutma
- Soğutma medyumu
- EĢanjör
- Soğutma yüzeyi
- Soğutucu hava ihtiyacı
- Hava fanı
Güç 4 kW.
Debi 3 h.
Hava
Banyonun içinde
12,3 m3
5300 m3/h
- KarıĢtırıcıların sayısı
- ÇalıĢma Basamakları
- Alet baĢına güç
- Alet baĢına debi
- Hava ihtiyacı
- Basınç
- Banyo boĢaltıcı pompasını
1 (Pompasız olarak)
1
5,5 kW.
250 m3/h
40 m3/h
50 mbar.
2,2 kW.
KarıĢtırma Pompalar
TEMPER FIRINI TEKNĠK DEĞERLERĠ
Ebatlar , Ağırlık
Kullanım ebatları
DıĢ ebatlar
Besleme Değerleri
Elektrik
120 kg/m3
1000 mm.
150 mm.
- Konveyör bandın taĢıma kapasitesi
- Bandın eni
- Dökme yüksekliği (GiriĢte)
- Isıtılan fırın boyu
- Boy
- Yükseklik
- Yükleme yüksekliği
- Gerilim
- Kumanda voltajı
- Toplam güç
ÇalıĢma ve ĠĢleme Değerleri
ÇalıĢma değerleri
7000 mm.
11200 mm.
2550 mm.
12000 kg.
380 V. 50Hz.
220 V. 50Hz.
111 kVA.
9 kVA.
180~450 oC
32
- Max. Sıcaklığı
- 450 oC „ye brüt ısıtma gücü
500 oC
400 kg/h
- 610 kg 450 oC „ye ısıtılması için ısıtma enerjisi
- Ayarlanabilen geçiĢ süresi
Isıtma
- Isıtma enerjisi
- Isıtma gücü
- Isıtıcı gruplarının sayısı
Elektrik
102 kW.
15
2
- Kumanda
Açık-Kapalı
Konveyör bandı
- Bandın cinsi
- Tahriki
Eklemli tel örgü
Elektro motor
- Motor sayısı
- Motor gücü
1
0,37 kW
76 kW
40~240 min.
5.5.6. METALURJĠ LABORATUARI
Metalurji laboratuarı ısıl iĢlem bölümünde oluĢturulmuĢ bir ünitedir. Metalurji laboratuarında bir
Metalurji mühendisi , bir formen ve her vardiyada 1 iĢçi olmak üzere üç eleman çalıĢmaktadır.
Metalurji laboratuarında yapılan baĢlıca iĢlemler ise sertlik alma , numune inceleme ve rapor
tutma , çekme testi yapılmaktadır.
Metalurji laboratuarında , fırından çıkan bileziklerden her yarım saatte bir sertlik alınır ve
kaydedilir. Ayrıca fabrikaya malzeme alınırken her parti malzemeden bir numune alınarak bu
malzemenin mikro yapısının istenilen standartlarda olup olmadığı kontrol edilir. Belirli
periyotlarla sertleĢtirilmiĢ bileziklerden numune alınıp istenilen mikro yapıda olup olmadığı
kontrol edilir ve rapor tutulur.
Metalurji laboratuarındaki cihazlar ise Ģunlardır :
123456789-
Indentec sertlik ölçme cihazı
Wolpert sertlik ölçme cihazı
Emco Maeir sertlik ölçme cihazı
Shimadzu Vickers sertlik ölçme cihazı (HMV-2000)
Struers elektrolitik parlatma cihazı
Struers kesme cihazı (Distocom-2)
Struers prontpress-2 (Gömme cihazı)
Struers DapV (Zımparalama ve parlatma cihazı)
Portatif Sertlik Ölçme cihazı
10- Karl Deustch Manyetik çatlak kontrol cihazı
33
11- Vitometre ayıklama cihazı
12- Zwick çekme cihazı
13- Metal optik mikroskop (olympus) fotoğraf makineli
14- Ultrasonik çatlak kontrol cihazı
Metalurji laboratuarında yaptığım çalıĢmalarda 100 Cr6 rulman malzemesinin ısıl iĢlemden sonra
vs. değiĢik hallerdeki mikro yapısını inceleme fırsatı buldum. Bu numunelerin fotoğrafları Ģu
Ģekildedir:
34
5.5.7. PRES ATÖLYESĠ
Pres atölyesinde 2 adet 30 ton , 2 adet 80 ton ve 1 adet 10 ton „luk pres tezgahları vardır. Bu
tezgahlarda rulman kapağı ve rulman kafesleri imal edilmektedir. Tezgahlarda kapak ve kafes
yapımında St4 Ģerit sac malzemesi kullanılır. Bu sac hazır kesilmiĢ rulo biçimindedir. Tezgaha
takılır ve tutucu kollarla tutulur. Ġlk önce pres yoluna giren parçalarda dıĢ çap kesme iĢlemi
yapılır. Daha sonra diğer istasyonlarda iç çap kesme , ön form , son form verilir. En sonunda
kafesin perçin delikleri delinir.
Kapak imalatında preslerin basım sayısı ; (1) tip kapaklar için 60-82 adet/dakika , yarıklı (japon)
tip kapaklar ve kafesle için 45-60 adet/dakika „dır. Kapakların 40~50 bin basımdan sonra
kesicileri ve perçin zımbaları taĢlanmaktadır. Kalıpların kesici parçaları 1-2080 ve 1-2601
malzemelerdir. Ve 60-62 HRC sertliğindedir. Delik zımbaları 1-3343 olup 64-67 HRC
sertliğindedir.
Kafes imalatında preslerin basım sayısı : 35-45 adet/dakika arasındadır. 35-40 bin basımdan sonra
kesiciler ve perçin delik zımbaları taĢlanmaktadır.
Perçin Dizme Tezgahı :
Bu tezgahta rulman kafeslerine perçin takılmaktadır. Bu perçinler kafeslerin büyüklük ve
küçüklüğüne göre değiĢmektedir. Tezgahın çalıĢma sistemi elektronik olup pnömatik ( hava ) ile
çalıĢmaktadır. Ġlk önce kafes otomatik olarak tezgaha takılmaktadır. Arkasından 2. ĠĢlem olarak
kafesin çubuğa takılıp takılmadığı kontrol etmektedir. 3. ĠĢlem perçinle bir kutunun içinde hava
yardımı ile sırasıyla bir boru yardımı ile deliklere girerler. 4. iĢlemde takılmıĢ olan bu perçinlerin
kontrolü yapılır. Eğer perçinlerden birisi takılmamıĢ olursa tezgah otomatik olarak durur. 5. ĠĢlem
olarak deliklere giren perçinlerin çakılması yapılır. Sonra otomatik olarak kafesler borulara
dizilerek kutulara doldurulur. Perçin dizme tezgahında 1. Vardiyada 8000 adet kafes
perçinlenmektedir.
5.5.8. TAŞLAMA :
Diğer taraftan ısıl iĢlemleri tamamlanan bilezikler taĢlama atölyesine gelmiĢ olduklarından
bunların taĢlama iĢlemleri yapılacaktır.
35
ġekil
Ġç bileziğin taĢlama sırası
1- Yanak taĢlama
2- DıĢ çap taĢlama (Puntasız)
3- Yuvarlanma yolu taĢlama
4- Delik taĢlama
ġekil
DıĢ bileziğin taĢlanma sırası
1- Yanak taĢlama
2- DıĢ çap taĢlama (Puntasız)
3- Yuvarlanma yolu taĢlama
4- Yuvarlanma yolu honlama
5- Yuvarlanma yolu honlama (Süper Finish)
TaĢlama iĢlemleri yukarıda belirtildiği gibi birbirini takip eden bir sıra dahilinde yapılır. Yanak
taĢlamada , ters yönde dönen iki taĢ arasından bileziklerin sürtünerek geçmesi ile oluĢur. YaklaĢık
4~5 saniyede bir parça iĢlenebilmektedir. Kullanılan taĢın çapı 750 mm. , eni 50 mm. „dir.
Yükleme konveyörlerinden parçalar boĢaltılır. ġerit ve yolluklar vasıtası ile tezgaha giren
parçaların her iki yanağı da iĢlenerek çıkar. Ve komparatörlerde kontrolü yapılır. Tezgahta bor
yağı kullanılmaktadır. ĠĢlemi biten parçalar korozyona karĢı diğer iĢlemler yapılana kadar
konzervasyon yağı ile yağlanır.
DıĢ çap taĢlama iĢleminde de puntasız taĢlama iĢlemi yapılmaktadır. Yükleme konveyörlerinden
boĢaltılan bilezikler , iki silindir üzerinden hareket ederek taĢların arasına girer. Bu taĢlardan birisi
taĢlama taĢı diğeri sevk taĢıdır. Sevk taĢı parçanın taĢlar arasındaki ilerleme hareketini sağlar.
Ġlerleme hareketi kaydırılarak sağlanır. Kaydırma hareketi yapan silindirler aynı eksende değildir.
Altta iki silindir , üstte ise iki taĢ bulunur. Bu silindir ve sevk taĢı bileziklerin rahat hareketini
sağlarlar.
Yuvarlanma yolu taĢlamada ise ; parça yolluğundan gönderilen parçalar tezgah içindeki tutucu
kollara ulaĢır. Kollar parçayı sıkar ve yavaĢ yavaĢ çevirmeye baĢlar. TaĢ dönmekte ve taĢlama
iĢlemi gerçekleĢtirilmektedir. TaĢlanan parça bırakma yolluğundan dıĢarı atılır. Çıkan parça çapı ,
radyüs ve salgı kontrolü yapılır.
36
Ġç bilezikte iç çap yani delik taĢlaması Ģöyledir :
Yuvarlanma yolu iĢlenmiĢ olarak gelen iç bilezik taĢlanır. TaĢın hızı 60m./sn. , devir sayısı 2250
d/dak. „dır. ĠĢ parçasının 1500 dev/dak civarındadır. Buralarda kaldırılan talaĢ miktarı 300~400
arasındadır. Buralarda 250 kaba taĢlamayla 35 toz talaĢla ve 15 kıvılcımlandırma yolu ile
olmaktadır.
Yuvarlanma yolu honlama da yapıldıktan sonra taĢlama atölyesinde iĢi biten bilezikler yıkamaya
gönderilir. Yıkama iĢlemi sonucunda montaj atölyesine gönderilen malzemeler , burada iç bilezik
ve dıĢ bilezik eĢleĢmesi yapılır.
EĢleĢtirilen bileziklere bilye doldurma iĢlemine geçilir. Bu ve bundan sonraki iĢlemler bir
makineden diğerine otomatik olarak yapıldığı gibi , iĢçiler tarafından da yapılmaktadır.
Bunun nedeni ise bazı özel olarak üretilen rulmanların iĢ akıĢını bozmaması için , yani devamlı
olarak üretilen rulmanlar daha seri olması açısından otomatik makinelerde üretilmektedir.
Az önce bahsettiğimiz bilye doldurma iĢleminden sonra kafes montaj iĢlemine geçilir. Kafesleri
takılan rulmanlar , gürültü testine tabi tutulurlar. Bu arada gürültüden geçemeyen rulmanlar ikinci
bir teste tabi tutulmak üzere ayrılırlar. Gürültü testine yaklaĢık olarak 1800 dev/dak ile çalıĢtırılır.
Daha sonra konzervasyon iĢlemine tabi tutulur. Bu iĢlemde yapılan yağlama sonucu bu rulman
yaklaĢık olarak 5 yıl paslanmaya karĢı korunmuĢ olur. Daha sonra markalama iĢlemi yapılır.
130 oC de kurutma iĢlemi yapılır. Gres basılır ve çalıĢma durumu ve yerine göre kapak montajı
yapılır. Göz kontrolü yapılarak rulmanlarda çizik , leke , herhangi bir hasar olup olmadığı kontrol
edilir. Tüm bu iĢlemlerden okey alan rulman paketlemeye gönderilir. Paketleme sonucu sevkıyat
ambarına gönderilir ve sevkıyatı yapılmak üzere hazır durumda bekler.
5.5.9. MONTAJ BÖLÜMÜ
Ġç ve dıĢ bilezik
kontrolü
BoĢluk farkına göre
misket yerleĢimi
(EĢleĢtirme)
Kafes
Göz Kontrolü
Gürültü Testi
Yıkama
Markalama
Manyetik alma
Konzervasyon
yağlama
Gresleme
Kapakların
Basılması
Paketleme
6. MEKANĠK BAKIM ATÖLYESĠ
Amacı :
Fabrikada mevcut tezgahlar ile yardımcı tesislerin arızasız çalıĢması için gerekli bakım sistemini
belirleyerek , bakım faaliyetlerinin bu sisteme göre yürütülmesini sağlamaktır.
37
Arıza bakımı :
Fabrikada mevcut bütün tezgahların acil arızalarının giderilmesine yönelik faaliyetlerdir. Arıza
bakım faaliyetlerinin baĢlatılması için arıza yapan tezgahın bulunduğu ilgili üretim biriminin
yazılı talebi gereklidir. Yazılı bakım talepleri “Arıza bildirim formu” kullanılarak yapılır.
Bakım talebi bakım ünitesine ulaĢır ulaĢmaz bakım ekibi arıza mahalline derhal giderek arızayı
giderir. Bakım ekibi Ģayet baĢka bir tezgahta bakım yapıyorsa , bu faaliyet bitene kadar beklenir.
Birden fazla arızanın aynı anda bildirilmesi durumunda , fabrika müdürlüğüne herhangi bir
öncelik belirtilmemiĢse , bakım yetkilileri insiyatif kullanarak öncelik belirlerler.
Periyodik Bakım :
Periyodik Yağlama :
Fabrikada mevcut bütün tezgahların yağları tezgahların üzerinde bulunan yağlama planı
doğrultusunda günlük olarak yağlama iĢçisi tarafından sırayla seviye kontrolünden geçirilir.
Eksilen yağlar tamamlanır. Ġçersine su karıĢan veya bozulan yağlar komple yenilenir. Yapılan
iĢlemler , yağlama planı arkasındaki çizelgeye iĢlenir.
Günlük kontrol haricinde tezgah yağlarının yenileme iĢlemi yıllık periyodik bakımda yapılır.
Genellikle Temmuz ayı içersinde uygulanan yıllık bakımdan bir ay kadar evvel tezgahlardan yağ
numunesi alınarak yağ üretici firmanın laboratuarında teste tabi tutulur. Gelen test raporuna göre
bozulduğu anlaĢılan yağlar komple yenilenir. Kullanılabileceği belirtilen yağlar ise mevcut seyyar
hidrolik yağ filtresi vasıtasıyla filtre edilir ve yine tezgah yağ tankına doldurulur.
Periyodik Koruyucu Bakım :
Periyodik koruyucu bakım imalatta kullanılan tezgahlarda meydana gelebilecek arızaların henüz
baĢlangıç safhasında iken teĢhis edilerek büyümesinin önlenmesine yönelik olarak uygulanan bir
planlı bakım sistemidir.
Periyodik Koruyucu Bakım Planının Hazırlanması :
Periyodik koruyucu bakım planı bir yıllık olarak Aralık ayı içerisinde Bakım Tesis , Üretim
planlama ve imalat müdürlüğünün müĢterek çalıĢması sonucu hazırlanır. Bakım planları
hazırlanırken çalıĢma içinde üretimi aksatmadan durdurulabilecek tezgahların bakımı yıl içinde
yapılırken , durdurulması mahzurlu görülen tezgah veya sistemlerin bakımı ise yıllık periyodik
bakım kapsamına alınır.
Periyodik Koruyucu Bakımın Uygulanması :
Daha önce hazırlanan bakım planında sırası gelen tezgah , imalat müdürlüğüne haber verilerek
periyodik bakım ekibince bakıma alınır. Daha çok Check-up niteliğinde olan bu bakımın süresi
genellikle 2~4 saat civarındadır. Periyodik koruyucu bakımda her tezgah için daha önceden
38
hazırlanmıĢ Periyodik Bakım Kartı uygulanır. Ayrıca kullanıcı operatörlerin Ģikayetleri ve imalat
müdürlüğünce tespit edilen arızalar bu bakım esnasında giderilir.
Uyarıcı Bakım :
Bu bakım sistemi bilgisayarlı titreĢim ölçme ve değerlendirme cihazının kullanımını kapsar. Bu
sisteme göre seçilmiĢ kritik tezgahların döner elemanlarından belli periyotlarla titreĢim ölçümleri
alınarak bilgisayarda veri tabanı oluĢturulur. Toplanan bilgiler bilgisayar paket programı yardımı
ile değerlendirmeye tabi tutularak arıza yapma eğilimi gösteren tezgahlar belirlenir. Arızanın
büyümemesi için Ġmalat Müdürlüğü ile görüĢülerek vakit geçirmeden ilgili tezgah bakıma alınır.
ġayet titreĢim kaynağı tezgah döner elemanlarında mevcut balanssızlık ise , bu cihaz yardımıyla
balans iĢlemi uygulanır ve titreĢim kabul edilebilir seviyeye düĢürülür.
Tezgah Revizyonu :
Ġmalatta kullanılan tezgahlar ; arıza durumlarının çoğalması , verimin düĢmesi ve tolerans dıĢı
üretimin artması gibi sebeplerden dolayı revizyon bakım alınırlar.
Tezgah Revizyon Bakımının Uygulanması :
Ġmalat devam ederken revizyona alınması gerekli görülen tezgah arıza ve Ģikayet listesi
hazırlanarak Bakım Tesis Müdürlüğüne bildirilmektedir. Bakım Tesis Müdürlüğü mümkün olan
en erken tarihte tezgahı revizyona alır. Revizyon yapılırken ilgili tezgaha ait revizyon talimatı
uygulanır. Bakım esnasında Ġmalat Müdürlüğünden gelen arıza listesi de dikkate alınarak tezgahın
bakımı tamamlanır.
Revizyonu Yapılan Tezgahın Test Edilmesi :
Tezgahın revizyon bakım iĢleri tamamlandıktan sonra tezgah iĢlenecek rulman tipine göre
ayarlanmak üzere tezgah ayarcısına teslim edilir. Ayarı yapılan tezgahın ürettiği ilk parça tezgah
operatörünce ölçü kontrolü için ölçme odasına verilir. Tezgaha dairesellik , form , pürüzlülük
veya diğer parametrelerin kontrolü yapılır. ġayet ölçüler tolerans limitlerinin içinde ise start
verilerek tezgah deneme üretimine geçer.
Kaynak Atölyesi :
Mekanik Bakım Tesis Müdürlüğü bünyesinde çalıĢan kaynak atölyesinde fabrika için gerekli olan
demir doğrama iĢleri yapılmaktadır. Kaynak atölyesi içerisinde kullanılan alet ve makineler
Ģunlardır :
Daire Testere
( 1 Adet )
Kaynak Makinesi
( 4 Adet )
El Breyzi
( 3 Adet )
Dekopaj ( Sac kesme makinası )
( 2 Adet )
39
Kollu Sac Makası
( 2 Adet )
Gazaltı Kaynak Makinesi
( MIG ) ( Oerlikon GKG 350 )
( 1 Adet )
Sütunlu Matkap Tezgahı
( 1 Adet )
Spiral TaĢı
( 4 Adet )
Zımpara TaĢı
( 1 Adet )
Kaynakçı maskesi , eldiven , elektrotlar , kaynakçı çekici vs.
Kaynak Atölyesinin ÇalıĢma Prensibi ġu ġekildedir :
Fabrikanın herhangi bir yerine yapılacak olan kapı , pencere , kaynak iĢi vs. önce kaynak
atölyesinden sorumlu mekanik bakım formenine bildirilir. Daha sonra , örneğin ; bir kapı
yapılacak ise teknik ressam ile gidilir ve ölçü alınır. Teknik ressam resmi çizer ve formene teslim
eder. Formen de “Atölye ĠĢ Emri” formunu doldurarak kaynak atölyesine gönderir.
Kaynak atölyesinde çalıĢan iĢçiler gelen yapım resimlerini inceleyerek yapılan iĢin ölçü
hassasiyetine uyarak , kullanılacak malzemenin seçimi ve kullanımına dikkat ederek gayet iyi bir
çalıĢma yapmaktadırlar. Ben de gelen yapım resimlerini inceleyerek ve bazı iĢlere iĢtirak ederek
stajımın büyük bir bölümünü burada tamamladım. ġu an halen 5 kadrolu iĢçi ve 2 geçici iĢçi ile
çalıĢmalarına devam etmektedirler.
Lehim Atölyesi :
Kalıp Takım bölümü içerisinde bulunan lehim atölyesinde fabrikadaki alet ve makinelerin
çatlayan veya kırılan parçalarının lehim gerektiren yerlerinin onarımı yapılmaktadır.
7. O.R.S. Ġmalat Kapasitesi
1 – 1999 yılı için iĢlenmesi hedeflenen boru ve çubuk malzeme miktarı
Boru malzeme
1000 ton / yıl
Dövme çubuğu malzemesi 3600 ton / yıl
Kesme çubuğu malzemesi 500 ton / yıl
TOPLAM
5100 ton / yıl
2- 1999 yılı için imali hedeflenen rulman miktarı
22.000.000 Adet / Yıl
%3 Makara ve Burç.
%97 Rulman olarak imal ediliyor.
3- 1999 yılı için iĢlenmesi hedeflenen kapak sacı ve kafes sacı miktarı
Kafes sacı
550 ton / yıl
Kapak sacı 150 ton / yıl
40
4- 1998 yılında imal edilen kafes ve kapak sayısı
Kafes 36.000.000 Adet
Kapak 25.000.000 Adet
5- Rulmanda en çok üretilen tipler
6201 , 6202 , 6203 , 6204 , 6205
6- O.R.S. „nin pazarları
Yurtiçi : Arçelik , Renault , TEE , TofaĢ , Türk Traktör Fabrikası , Uzel Mak. San. , Mako vs.
YurtdıĢı : Çoğunlukla ABD , Almanya , Ġtalya , Fransa
Ayrıca Ġngiltere , Ġran , Ġspanya , Portekiz vs.
7- O.R.S. 1999 yılında imalatının %23 „ünü ihraç etti.
8. ENERJĠ SARFĠYATI
O.R.S. „un kurulu gücü :
Fabrika 1 olarak adlandırılan binada 4 x 1600 Kw/h ve 1 x 630 Kw/h güçlerinde 6 trafo
bulunmaktadır.
Dövme tesisi olarak adlandırılan binada ise 3 x 1600 Kw/h ve 1 x 1500 Kw/h güçlerinde 4 trafo
bulunmaktadır. Bağlı elektrik gücü 6 MWh „tır. Fabrikanın çektiği aktif güç fabrika
1- 2500 kWh
2- 2000 kWh
+______________
Toplam Güç = 4,5 MW „dır.
O.R.S. „nin 1 aylık ortalama elektrik enerjisi tüketimi 2.430.000 kw/h „tir. O.R.S. „de elektrik
enerji ihtiyacını kendi bünyesinde oluĢturduğu kojenerasyon tesisinden karĢılanmaktadır.
Kojenerasyon tesisinde 18 silindirli V motorun döndürdüğü 15 kVA „lık jeneratör bulunmaktadır.
9. ISITMA SĠSTEMĠ
100 / 70 oC sıcak su ısı nakil akıĢkanı ısı santralinden dağılan ana dağıtım Ģebekesi tek hat olup
her kısım için yardımcı ( BOOSTER ) pompa grubu konmuĢtur. Kazan dairesine konan pompalar
kazan ve dıĢ Ģebeke sirkülasyonunu sağlamaktadır. Isıtma sistemi kapalı devredir , bu nedenle
genleĢme tankı kullanılarak azot yastıklı olarak yapılmıĢtır.
Kazanlar fuel oil „lidir. Ġklimlendirilen kısımlar hava ile , diğer kısımlar radyatörle ısıtılmıĢtır.
Isı İletim Katsayıları
Fabrika kısım çatısı : 0,50 Kcal/m2HoC
41
DıĢ duvarlar
Delikli tuğla 29 cm. : 1,11 Kcal/m2HoC
19 cm : 1,48 Kcal/m2HoC
Betonarme kolonlar 29 cm. : 0,90 Kcal/m2HoC
Ġç duvar , delikli tuğla 9 cm. : 1,81 Kcal/m2HoC
Ġç duvar , delikli tuğla 19cm. : 1,30 Kcal/m2HoC
Camekan Bölge
Pencere dıĢ : 3,1 Kcal/m2HoC
Kapı dıĢ
: 5,0 Kcal/m2HoC
DöĢeme
: 2,24 Kcal/m2HoC
Cihaz Seçimleri
Isı Yükleri
Fabrika Binası Radyatörler
:
Fabrika Binası Sıcak Hava Cihazları :
Fabrika Binası Klima Cihazları
:
Sıcak Su Hazırlama
:
Yağ Isıtma
:
Ġdare Binası (Tahminen )
:
Yol Kayıpları ( %15 )
TOPLAM
139,900 Kcal / H
662,775 Kcal / H
687,000 Kcal / H
425,000 Kcal / H
38,000 Kcal / H
549,000 Kcal / H
2,471,675
370,000
2,841,675 Kcal / H
Kazanlar
Yaz kıĢ yük oranı 2,496,675 takriben %20 „dir. Toplam kapasitesi 3,0 x 10 Kcal / H olacak
Ģekilde 2 adet %40 ; 1 adet %20 kapasiteli kazan seçilmiĢtir.
Seçilen Kazan 2 Adet
1.300.000 Kcal / H (2x125 m2)
1 Adet
650.000 Kcal / H (1x65 m2 )
Genleşme Deposu
Gerekli alt basınç + Kol farkı + BuharlaĢma Basıncı + Emniyet
20,0 + 0,0 + 0,5 = 2,5
Seçilen alt basınç
: 3,0 Kg / cm2 eft.
Seçilen üst basınç
: 4,0 Kg / cm2 eft.
Tesis su hacmi
: Kazanlar + Boru ġebekesi + Cihazlar
: (2x125+1x65) + 20,0 + 7.0 = 60.0 m3
Tesis büyük olduğundan genleĢme deposu hacmi 10 oC „lik sıcaklık farkı için seçilmiĢtir.
42
Yakıt Tankları
Kullanılacak yakıt
Isıl değeri
Kazan verimi
20 gün ( 3 vardiya )
Vtank
: Fuel – Oil
: 10.000 Kcal / Kg
: 0,80
: 480 saat %50 veya 240 saat %100
3.000 .000 240
0,80 10 .000
90 ,0
10.HAVALANDIRMA VE ĠKLĠMLENDĠRME
Sistem tanımı
Sistemde laboratuar hariç , kombine tip , ısıtma , soğutma ve egzost cihazı ile havalandırılmıĢtır.
Hacimlerde bir miktar pozitif basınç sağlamak için hacimlerden emilen hava miktarı üflemeden
%5 kadar az tutulmuĢtur. Laboratuar havalandırma cihazında ayrıca bir yıkayıcı bulunmaktadır.
Sistem alçak basınç , ĢartlandırılmıĢ havalı ve iklimlendirilen kısımlarda nem oranı %35-55
arasındadır.
Optimum ekonomi sağlamak için ; dıĢ hava Ģartlarına göre , dıĢ hava ve emiĢ havası karıĢımı
yapılmıĢtır. Otomatik kontrol buna göre seçilmiĢtir.
Isıtma serpantinleri 100/70 oC sıcak su ile ve 3 yollu motorlu vana ile kumanda edilmiĢ ve
soğutma grubu su soğutmalı kondanserli ve F22 pistonlu kompresörlüdür.
Soğutma kuleleri , bina dıĢına monte edilerek 21 oC hava termometre sıcaklığı , 32 / 27 oC su
giriĢ-çıkıĢ sıcaklığına göre seçilmiĢtir.
Havalandırma hesapları “Carrier hand book of air conditioning” „e göre yapılmıĢtır. Sistem ,
fabrika konfor iklimlendirme , Alçak hız , Alçak basınç Fon sistemidir.
Ġklimlendirilen kısımlarda kalan kanallar da normal Ģartlarda yoğunlaĢma olmayacak Ģekildedir.
Ancak tezgahlar soğutucu akıĢkanından dolayı aĢırı bir buharlaĢma olması ihtimalinden dolayı ,
bu kısımlarda da kanalların cam yönü + alüminyum folye ile tecrit „e uygundur.
Fabrikada bulunan ısıtma ve havalandırma cihazları
Puntasız TaĢlama Atölyesi
Cihaz adedi
:1
Isıtma yükü (serpantin )
: 90.000 Kcal
Soğutma yükü (serpantin ) : 95.000 Kcal
By-Pass faktörü
: %15
Vantilatör
: 22.000 m3/H
Aspiratör
: 22.000 m3/H
43
TaĢlama Atölyesi
Cihaz adedi
Soğutma yükü (serpantin )
By-Pass faktörü
Vantilatör
Aspiratör
:3
: 80.000 Kcal
: 65.000 Kcal
: %15
: 15.300 m3/H
: 15.300 m3/H
Parça Deposu
Cihaz adedi
Isıtma yükü
Soğutma yükü
By-Pass faktörü
Üfleme sıcaklık farkı
Vantilatör
Aspiratör
Montaj Bölümü
Cihaz adedi
:2
: 80.000 Kcal
: 55.000 Kcal
: %15
: 12,7 – 15,7 oC
: 15.300 m3/H
: 15.300 m3/H
By-Pass faktörü
Üfleme sıcaklık farkı
Vantilatör
Aspiratör
: 125.000 Kcal
: %15
: 12,8 – 14,0 oC
: 35.000 m3/H
: 35.000 m3/H
Laboratuar
Cihaz adedi
:2
: 32.000 Kcal
: 20.000 Kcal
By-Pass faktörü
Vantilatör
Aspiratör
: %15
: 6.000 m3/H
: 6.000 m3/H
Soğutma Grubu
Sistem soğutma ihtiyacı
Puntasız TaĢlama Cihaz1
TaĢlama 2,3,4
Ara mamül 5,6
: 95.000 x 1
: 65.000 x 3
: 55.000 x 2
:1
: 165.000 Kcal
= 95.000
= 195.000
= 110.000
44
Montaj 7
Ölçme Laboratuarı 8
Kompresör
Soğutma kuleleri
Kule pompaları
: 125.000 x 1 = 125.000
: 20.000 x 1 = 20.000
545.000 Kcal / H
: Pistonlu tip
: 2 Adet
: 65.0 m3/H 20mss.
11.BASINÇLI HAVA SĠSTEMĠ
Fabrika binasında gerekli olan basınçlı hava iki ayrı sistemden oluĢmuĢtur. Daha sonradan
kompresör üniteleri 4 üniteye çıkarılmıĢtır. Bu amaçla , basınçlı hava boru sistemi gerçek ihtiyaca
göre projelendirilmiĢtir. Boru sistemi projelendirilmiĢ , boru hattının montajında gösterilen
detaylara ve eğimlere özen gösterilmiĢtir. Sistemdeki basınçlı hava özellikleri :
Basınç : 5,5 ~ 7,5 Bar , Sıcaklık : 20 oC , Filtreleme : 25 mg hava kuru ve yağsız
Sistemde birinci aĢamada yaklaĢık 1350 Nm3/H hava gereksinimi vardır. Bu amaçla iki adet 950
m3 kapasiteli kompresör birinci aĢamada monte edilmiĢtir. Kompresörler ihtiyaca göre otomatik
devreye girmektedirler.
Her kompresör odasında birer adet silindirik 5 m2 hava tankı vardır.
Tanklarda ; otomatik basınç kontrolü , otomatik basınç emniyet valfi , elle kumanda kondens
tahliye , manometre-termometre bulunmaktadır.
12.KAZALARDAN KORUNMA VE Ġġ EMNĠYETĠ
Her yerde olduğu gibi O.R.S. „da da iĢ kazalarında ilk müdahaleyi yapmak üzere revir
oluĢturulmuĢtur. Revirde 1 doktor ve sağlık ekibi görev yapmaktadır. Ayrıca hemen en yakın
hastaneye hastayı yetiĢtirmek için 3 adet tam teĢekküllü Ambulans bulunmaktadır.
O.R.S. „da kazalardan korunma ve iĢ emniyetini sağlama hususunda gerekli özen
gösterilmektedir. ĠĢçi sağlığını korumayı da kendilerine prensip edinmiĢlerdir. Uygun görülen her
yerde uyarıcı levhalar bulunmaktadır. Tehlike arz eden alanlar çitle çevrilmiĢ , gerekli
müdahaleler yapılmıĢtır. Her bölümün içinde ufak yaralanmalara müdahale etmek üzere ilkyardım
üniteleri oluĢturulmuĢtur. Yangın veya buna benzer tehlikelere karĢı belirli yerlerde yangın
söndürme cihazları bulunmaktadır. Ayrıca fabrikanın çeĢitli yerlerinde portatif sedyeler
bulunmaktadır.
Fabrika içindeki ve dıĢındaki atölyelerde iĢçi sağlığı için gerekli ( kulaklık , gözlük , eldiven ,
çelik burunlu ayakkabı , vb. gereçler temin edilmiĢtir.
Ayrıca iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği hakkında çeĢitli seminerler verilerek yöneticiler ve iĢçiler
bilgilendirilmekte herhangi bir kazaya meydan vermeme açısından eğitilmektedirler.
45
O.R.S. „da teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık Ģartlarının sağlanması ; kullanılan
makinelerle alet ve edevattan herhangi bir Ģekilde tehlike gösterenleri veya hammaddelerden
zehirli veya zararlı olanları , yapılan iĢin özelliğine ve teknolojinin gerçeklerine göre bu tehlike ve
zararları azaltan alet ve edevatları değiĢtirmesi iĢ kazalarını önlemek üzere iĢyerinde alınması ve
bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iĢ güvenliği tedbirlerini devamlı surette
izlemektedirler.
13.KALĠTE POLĠTĠKASI
O.R.S. rulmanlarının kalitesi , müĢteriye zamanında teslimat yapma ve satıĢ sonrası müĢteri
hizmetleri ile müĢteri gözünde Ģüphe götürmez bir isim yapmayı ve bu durumu gelecekte sürekli
olarak daha iyiye götürmeyi prensip edinmiĢtir.
O.R.S. , kalitenin tesadüfen oluĢmadığını ve sadece o anda sevk edilen malın niteliklerine bağlı
olmadığını kabul etmektedir. Kalite ; pazarlama , araĢtırma – geliĢtirme , dizayn , satın alma ve
imalatta çalıĢan tüm elemanların ekip halinde görevlerini yrine getirmesiyle oluĢur.
Bunun için O.R.S. ;
1- Ürün kalitesinin ve verdiği hizmetlerin tek değerlendiricisinin müĢteriler olduğunu ,
2- MüĢteri taleplerini en yeni teknolojiler ve kalifiye eleman kullanarak ilgili standartlardaki ve
müĢterilerin istediği kalitede veya daha iyisini , zamanında ve ucuza müĢteriye sağlamayı ,
3- Fabrika içindeki tüm bölümlerin modern teknikler kullanarak kaliteyi daha iyiye götürmek
için gerekli tedbirleri almayı ,
4- Kalite hedeflerinden sapmaları gözlemeyi , anında düzeltmeyi ve tekrarını önlemeyi ,
5- Hatalı ürünlerin bir sonraki operasyona nakledilmesini önlemeyi ,
6- Bütün faaliyetlerde hatalı parçaların ayrılması yerine hatasız parça imalatı için ön hazırlık
yapmaya yönelmeyi politika olarak kabul etmektedir.
14.O.R.S. ÖNERĠ VE ġĠKAYET SĠSTEMĠ
O.R.S. „de her elemanın en verimli Ģekilde ve en yüksek gayretle çalıĢmak zorundadır. Her türlü
iĢ ve insan iliĢkilerinde ilk emre baĢvurulması , istek , Ģikayet ve önerilerini ilgili amirine iletmesi
gerekir.
Öneri Sistemi
Fabrikanın verimli çalıĢması , sağlıklı geliĢebilmesi , her bir fabrikanın üzerine düĢen görevi
yapması ve yöneticilerin doru kararları zamanında uygulayabilmesiyle mümkündür. Her yerde
olduğu gibi O.R.S. „de de üretimle doğrudan ilgili veya üretimle dolaylı olarak olumsuz etkileyen
çeĢitli problem ve aksaklıklar olabilir. Bunlardan yöneticilerin tespit edip çözemediklerinin
yanında her eleman bilgi , tecrübe ve gözlemlerine bilhassa kendi iĢyeri çevresinde ;
- Kaliteyi olumsuz etkileyen ,
46
-
Ġmalat süresini uzatan ,
Ġmalatı aksatan ,
Hurda ve kurtarma operasyonuna sebep olan , problemler ve kendi düĢüncesine ait iĢleri
kolaylaĢtırma , daha güvenli ve verimli hale getirme konularında çözüm önerilerini üst
yönetime bir “öneri sistemi” dahilinde duyurabilir. Bu sistemi teĢvik etmek üzere her bir öneri
sahibine motive edici küçük bir hediye , belli süreler sonunda ise aynı ve yılın önerisi seçilen
en iyi önerinin sahibine de büyük bir hediye verilmektedir.
Şikayet Sistemi
Bir eleman normal organizasyonu takip ederek ilettiği halde çözüm arandığında inanmadığı
Ģikayetlerini Ģikayet sistemi ile bildirme imkanı vardır. Bunun için her eleman Ģikayetini yazılı
olarak ifade edip fabrika giriĢinde bulunan Ģikayet kutusuna atabilir. Yazılı Ģikayetler personel ve
Ġdari ĠĢler Müdürlüğünce takip edilir. Fabrika Müdürlüğüne her safhada bilgi verilir.
15. ÇEVRE POLĠTĠKASI
Kalite yalnızca ürünü ve üretim sistemini belirleyen bir özellik değil , baĢlı baĢına bir yaĢam
tarzıdır. O.R.S. bu prensibe ve ana imalatına uygun olarak yaĢam Ģartlarına ve çevresine azami
önemi gösterir.
170 dönümlük fabrika arazisi daha ilk inĢaat döneminden itibaren ağaçlandırılmıĢ ve Orta
Anadolu „nun bu kıraç yöresinde bir vaha olmuĢtur. YaklaĢık 7500 adet her cinsten meyve ağacı
bahçe iĢçilerince budanıp , sulanmakta ve yetiĢtirilen meyveler elemanlara ücretsiz olarak
dağıtılmaktadır. Bahçede ayrıca 1000 adet çam ağacı , 500 adet gül fidanı ve yüzlerce değiĢik
cinste bitki yetiĢtirilmektedir.
O.R.S. imalatında oluĢan her türlü evsel ve endüstriyel atıklar son derece modern bir tesiste
arıtılıp , bahçe sulamasında kullanılmaktadır.
Henüz yasal zorunluluk ortaya çıkmadan , O.R.S. , kimyevi yıkama maddelerinin yerine su ve
deterjan kullanımına geçmiĢ ve kendi içinde ultra filtrasyon yapabilen uygun bir yıkama tesisini
devreye almıĢtır.
Ġmalat tezgahlarından çıkan yağlı buharlar doğrudan aspiratörlü baca sistemleri ile emilip filtre
edildikten sonra temiz hava olarak çatıdan uzaklaĢtırılmaktadır.
O.R.S. „nin tüm iĢletmesi Çevre Bakanlığı , Sağlık Bakanlığı uzmanlarınca periyodik
denetlemelere tabi tutulmaktadır. O.R.S. , yasal zorunlu olan emisyon ve deĢarj izinlerine sahiptir.
Çevre Bakanlığı tarafından ayrıca ödüllendirilmiĢtir.
47
16. ÇALIġMA DÜZENĠ
O.R.S. „de 1475 sayılı ĠĢ Kanunu ve iĢçilerimizin bağlı olduğu Türk Metal Sendikası ile
iĢyerimizin bağlı olduğu MESS Metal ĠĢverenleri Sendikası arasında kabul edilen Toplu ĠĢ
SözleĢmesinin (TĠS) hükümleri uygulanır. Ayrıca tamimle belirtilmiĢ esaslara uyulur.
O.R.S. „de çalıĢma haftada kiĢi baĢına toplam 45 saat tezgah bazında ise 24 saat 7 gün esasına
göre üç vardiya ve normal olarak düzenlenmiĢtir.
I. Vardiya
: 22:30 – 06:30
II. Vardiya
: 06:30 – 14:30
III. Vardiya
: 14:30 – 22:30 saatleri arasında çalıĢır.
7 gün çalıĢan elemanlar hafta sonu tatilini Pazar günü yerine haftanın diğer bir günü kullanırlar.
Normal Günler:
Normal çalıĢma 08.30 – 17.50 ( Ankara „dan gelenler 09.00 – 17.50 ) saatleri arasında ve 6 gün
esasına yapılmaktadır.
Her vardiya her elemana fabrika yemekhanesinde bir öğün sıcak yemek verilir. Yemek saatleri
tamimle düzenlenir ve duyurulur.
Normal çalıĢma yapan personel iki haftada bir ve yılın çift sayılı haftasına rastlayan cumartesileri
tam gün tatil yapar.
Cumartesi:
08:30 – 11:30 ( Ankara‟dan gelenler 09.00 – 11.30 ) arası mesai yapılır.
17. ULAġIM
O.R.S. fabrikası 3 vardiya ve 7 gün çalıĢtığından prensip olarak her elemanın en yakın yerleĢim
merkezi olan Polatlı „da ikamet etmesi istenir.
ĠĢ kanunu ve TĠS gereği elemanların Polatlı „dan fabrikaya gidiĢ geliĢ organizasyon ve masrafları
O.R.S. „ye aittir.
Polatlı „da yaĢayan vardiyalı ve normal çalıĢan personelin ulaĢımı taĢeron bir firmanın servis
otobüsleri ile yapılır. Bu otobüslerin güzergahları , saatleri ve elemanların otobüste oturacakları
koltuklar Personel ve Ġdari ĠĢler Müdürlüğünce belirlenir.
Ankara „da yaĢayan ve sayısı 1 otobüs yolcu sayısını geçmeyen müdür , mühendis ve memur
elemanların fabrikaya ulaĢımı yine bir taĢeron firmaya ait servis otobüsü ile yapılır.
Mevsim Ģartları , saat ayarlamaları ve Ramazan aylarında Ģehir içi ara servisler ve otobüs hareket
saatleri tamimlerle ayarlanır.
Tüm otobüs servislerinde sigara içilmez.
48
18.EĞĠTĠM
BeĢikten mezara kadar ilim prensibine uygun olarak O.R.S. „de eğitime büyük önem verilir ve
vasıfsız , eğitimsiz kiĢiler iĢe alınmaz. Her elemanın kendi tahsiline ilave olarak O.R.S. „de
verilen çeĢitli eğitimlerin yanı sıra her elemanın özel yaĢamında da kendi bilgi ve becerisini
artırıcı eğitimleri almıĢ olması beklenir. Bilhassa Mühendislerin en az bir yabancı dil (Ġngilizce)
bilmeleri Ģart olarak aranır. ġirketimize yeni katılacak olan elemanlara iĢyerini , çalıĢma sistemini
fabrika içerisindeki tüm üniteleri tanıtmak amacıyla bir oryantasyon eğitimi verilir. Bu eğitim
programı ilgili bölüme hazırlanır.
O.R.S. „de eğitimler yıllık periyotlarla planlanır ve ilgili prosedürle yürütülür.
1) Firma içi eğitim :
O.R.S. „de çalıĢan personel , teknik bilgi ve becerisini geliĢtirmek maksadı ile , zaman zaman
meslekleri ile ilgili O.R.S. haricinde düzenlenen , kongre , konferans , seminer veya kurslara
ayrıca makine tezgah alınan firmalara eğitimlere gönderilir veya gerektiğinde bu firmalardan
uzmanlar çağırılarak fabrika içinde kurs , seminer veya iĢbaĢında eğitim yaptırılır. ĠĢe yeni alınan
personelin deneme eğitiminden ilgili bölüm müdürleri sorumludur. O.R.S. „de Kalite Güvence
Müdürlüğü Ģirket mamullerinin kalitesini yükseltmek hedefi ile Ģirkette çalıĢan tüm personelin
mesleki bilgi ve becerilerini ileri seviyelere ulaĢtırmak için gerekli eğitim programının
koordinatörüdür.
2) Mesleki Ve Teknik Öğretim Kurumları Öğrencilerinin Meslek Beceri Eğitimleri :
3308 Sayılı çıraklık ve meslek eğitimi kanunu gereği firmamızda mesleki ve teknik ortaöğretim
kurumu öğrencilerine her eğitim yılı toplam 9 ay beceri eğitimi verilmektedir. Bu öğrenciler
okullarında gördükleri teorik eğitimlerini firmamızda bizzat iĢbaĢı yapmak suretiyle daha da
kuvvetlendirmektedir.
O.R.S. „de beceri eğitimi gören bu öğrencilerin miktarı her eğitim yılı baĢında bölüm
müdürlüklerince belirlenir ve Personel Müdürlüğünce ilgili Mesleki ve Teknik öğretim
kurumlarından temin edilir.
Öğrencilen her türlü idari ve sosyal iĢlerinden Personel ve Ġdari ĠĢler Müdürlüğü sorumludur.
ĠĢbaĢı pratik eğitimin yanında , atölyelerdeki makine teçhizatı kullanmalarını temin için iĢletme
ile ilgili teorik bilgiler de verilir.
19. O.R.S. ‘NĠN TEKNĠK VERĠMLĠLĠĞĠ
Verimliliği etkileyen faktörler :
1) Tezgah teknik özelliğinden ve / veya zaman aĢımıyla tezgah yıpranmasından ( amortisman )
kaynaklanan problemler.
49
2) Yönetim uygulamasından ( motivasyon ) , iĢçi ve / veya iĢçi eğitiminden (kalifiye eleman
yetiĢtirme ) kaynaklanan problemler
3) Ġmalat esnasında karĢılaĢılan olumsuzluklardan kaynaklanan problemler ( ayar zamanının
uzaması , kalite problemlerinin çıkması , arıza , taĢ veya torna ucu değiĢtirme esnasında
karĢılaĢılan problemler , kullanılan taĢ veya torna kateri veya ucuna ait malzemeden
kaynaklanan problemler , elektrik kesintisi vb.
4) Proses ( iĢlem ) sayfaları hazırlarken yeterince ön araĢtırma yapmadan metot belirlenmesi
Yukarıda belirlenen verimliliği düĢürücü problemlere ait öneriler değiĢik müdürlüklerce ( Ġmalat ,
Mühendislik , Üretim Planlama , Bakım Tesis, Kalite Güvence ) düzeltici ve önleyici faaliyet
formları halinde veya iç ve dıĢ audit ( denetleme ) „ler esnasında sunulmaktadır. Ġlgili
müdürlüklerce önerilen durum incelenmekte ve çözüm alternatifleri geliĢtirilerek en faydalı
çözüm veya çözümler uygulamaya konulmaktadır. Bu , yeni bir tezgah veya tesis yatırımı
olabildiği gibi problemli tezgahın bakıma alınmasını gerekli kılabilmektedir.
Ayrıca ;
Üretim Planlama Müdürlüğünce her ay ve yıl sonunda verimlilik analiz tabloları çıkartılarak
verimsizlik nedenleri tespit edilerek rapor halinde ( tedbir alınması için ) ilgili bölümlere ve
fabrika yönetim kuruluna verilir.
20. FABRĠKANIN YERLEġĠM PLANI
Fabrikanın yerleĢim planı arka sayfadaki gibidir...
50

O.R.S. – Fabrika Organizasyon Staj Defteri

Transkript

Benzer belgeler

Güç aktarım ürünleri

Kataloğumuz İçin Tıklayınız

PDF, 7.02 MB

Endüstrinizde dönüş - NTN

Standart dışı özel sabit bilyalı rulmanlar

Kurulum, Çalıştırma ve Bakım Kılavuzu

SKF Çelik ürünler SKF Zincirleri SKF V Kayışlar

Dışişleri Bakanlığı Bütçesi Üzerinde

Dökümanı indirmek için tıklayınız.