antipsikotik ilaçlar ve diyabet ilişkisi

antipsikotik ilaçlar ve diyabet ilişkisi

ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR VE
DİYABET İLİŞKİSİ
Prof. Dr. Zeliha HEKİMSOY
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı
52. Ulusal Diyabet Kongresi
22 Nisan 1016
Antalya
SUNUM PLANI
•
Antipsikotik ilaçlar
•
Mental hastalıklar ve Diyabet ilişkisi
•
Mental hastalıklarda DM sıklığı
•
Antipsikotik ilaçlar ve DM
•
Neden antipsikotik ilaçlar DM riskini artırıyor? – olası mekanizmalar
•
Antipsikotik ilaç kullanan hastalar nasıl takip edilmeli?
•
Sonuç
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR
J Clin Psychiatry 2002;63:856–865
European Neuropsychopharmacology 2015; 25:1–16
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR
• Psikotik bozukluklar ►şizofreni
• Duygudurum bozuklukları ►depresyon, bipolar
bozukluk
• Diğer nöropsikiatrik hastalıklar ► delirium, demans,
amnezi…
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR
Tipik (1. Jenerasyon)
Antipsikotik
İlaç
Ticari
Adı*
Onaylandığı
yıl
Atipik (2. Jenerasyon)
Antipsikotik
İlaç
Ticari
Adı*
Onaylandığı
yıl
Clorpromazine
Thorazine
1950
Clozapine
Clozaril
1980
Haloperidol
Fluphenazine
Thioridazine
Loxapine
Perfenazine
Trifluoperazine
Thiothixene
Haldol
Prolixin
Trilafon
Stelazine
Navane
1960
Risperidone
Olanzapine
Quetiapine
Ziprasidone
Risperdal
Zyprexa
Seroquel
Geodon
1990
• Negatif semptomları ve kognitif
fonksiyonları etkilemememektedir
Aripiprazole
Abilify
2000
Perospirone
Blonanserin
Paliperidone
Iloperidone
• Pozitif + Negatif semptomları ve
Asenapine
kognitif fonksiyonları etkiler
Lurasidone
• Ekstrapiramidal yan etkileri
(parkinsonizm, tardif diskenezi) ►Var
• Ekstrapiramidal yan etkileri
(parkinsonizm, tardif diskenezi) ► Yok
•
• Pozitif semptomları etkiler 1970
Molindone
Pimozide
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE METABOLİK YAN ETKİLERİ
İlaç
Kilo alımı
DM riski
Lipid bozukl
Clozapine
+++
+
+
Olanzapine
Risperidone
+++
++
+
+
±
±
Quetiapine
++
±
±
Aripiprazole
+/-
-
-
Ziprasidone
+/-
-
Diabetes Care 2004;27:596-601
MENTAL HASTALIKLAR VE DM İLİŞKİSİ
«Glucose tolerance in
schizophrenia»
«Diabetes mellitus in
schizophrenia»
DM sıklığı - 2-3 kat 
MENTAL HASTALIKLAR VE DM İLİŞKİSİ
• N=95 şizofreni hastası
• Yaş ►45-74 y
• DM sıklığı? ↔ genel popülasyona kıyasla
• Sonuç ► %15.8 ↔ %3
tedaviden bağımsız
MENTAL HASTALIKLAR VE DM İLİŞKİSİ
• 607 şizofrenili hastada ► bilinen DM %4.9
• 194 DM olmayan şizofrenili hastaya ► AKŞ, insulin düzeyi, OGTT
çalışma öncesi ve sırasında atipik antipsikotik kullanımı yok
DM ► %16
BGT ► %30.9
MENTAL HASTALIKLAR VE DM İLİŞKİSİ
Şizoafektif
bozukluklar
Farklı psikiatrik
bozukluklarda
DM sıklığı
%50
Bipolar
bozukluklar
%26
Diğer
psikiatrik
bozukluklar
%18
J Clin Psychiatry 1996;57 Suppl 11:40-5
MENTAL HASTALIKLARDA NEDEN DM SIKLIĞI ARTMIŞ?
Ailede DM
Fiziksel inaktivite
Sağlıksız beslenme
Diabetes Obes Metab 2006;8(2):125-35
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR VE DM
Olgu
sunumları
Antipsikotik
ilaçlar
ve
DM
İlaç güvenlik çalışmaları
Prevalans çalışmaları
Farmakoepidemiyolojik çalışmalar
Prospektif çalışmalar
38 632 şizofrenili hasta
p=0.003
p=0.002
p<0.07
NEDEN ATİPİK ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR DM
RİSKİNİ ARTIRIYOR?
Sağlıksız Yaşam
Biçimi
Kilodan
Bağımsız
Etki
Atipik
Antipsikotikler
Şizofreni
Şizoafektif Bozukluk
Kilo
alımı
İnsulin
Rezistansı
Kilo
alımı
İnsulin
Sekresyon
Bozukluğu
Metabolik
sendrom
Kilodan
Bağımsız
Etki
Ketoasidoz
BAG/BGT
DM
Diabetes Metab 2007;33(3):169-175
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE KİLO ALIMI
European Psychiatry 2009;24 :164-170
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE KİLO ALIMI
H1 R ► gıda alımını baskılayan R
H1 R afinitesi
KİLO ALIMI
Klozapin > Olanzapin > Risperidon > Quetiapine > Aripiprazol > Ziprasidone
10 Haftalık tedavi sonucunda ortalama kilo artışı
Am J Psychiatry 1999;156(11):1686-96
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE PANKREAS
European Psychiatry 2009;24 :164-170
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE PANKREAS
Muskarinik (M) 3 R ► pankreas beta hücrelerinde
uygun insulin salınımını devam ettirmede
anahtar role sahip
M3 R afinitesi
İnsulin sekresyonu
Klozapin > Olanzapin >>>>M3 R afinitesi en yüksek
Risperidon
Quetiapine
Aripiprazol ► düşük
Ziprasidone - 
ATİPİK ANTİPSİKOTİKLER VE KARACİĞER/KAS
European Psychiatry 2009;24: 164-170
NEDEN ATİPİK ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR DM
RİSKİNİ ARTIRIYOR?
Diyabetojenik etkileri sınıf etkisinden çok farklı reseptörlere farklı
afiniteleri ile ilişkilidir
Ziprasidone
ANTİPSİKOTİK İLAÇ KULLANAN HASTALAR NASIL
TAKİP EDİLMELİDİR?
Antipsikotik İlaç Kullanan Hastalar Nasıl Takip Edilmelidir?
ADA/APA*
Bazal
Öykü a
X
Kilo (VKİ)
X
Bel (cm)
X
KB
X
AKŞ
Açlık
Lipidler
4. ve 8.
hafta
12.
hafta
3 ayda
Yıllık
X
X
X
x
Belçika
konsensusu**
B,yıllık
Her ay c
X
Her ay c
X
x
3 ayda
x
x
x
6.,12.hafta,
3 ayda bir d
x
X b
x
1.Yıl►3 ayda bir
Sonra ►yıllık
a- Obezite, HT, DM ve KVH öyküsü
b- normalse 5 yılda bir
c- hospitalize hastalarda haftalık
d- DM riski var ise aylık
*Diabetes Care 2004;27:596-601
**Int J Psychiatry Clin Pract 2005;9:130-7
Diabetes Metab 2007;33(3):169-175
SONUÇ
• Antipsikotik ilaç kullanımı artmış diyabet riski ile ilişkilidir
• Tipik antipsikotik kullananlara kıyasla atipik antipsikotik
kullanan hastalarda diyabet riski daha yüksektir
• Atipik antipsikotiklerin diyabetojenik etkileri sınıf
etkisinden çok farklı reseptörlere farklı afiniteleri ile
ilişkilidir
• Atipik antipsikotik ilaç tedavisi başlanacak her hasta ►
tedaviye başlamadan önce iyi değerlendirilmeli ve tedavi
alırken metabolik yan etkiler yönünden takip edilmelidir
ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR VE
DİYABET İLİŞKİSİ
Prof. Dr. Zeliha HEKİMSOY
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı
52. Ulusal Diyabet Kongresi
22 Nisan 1016
Antalya