TNSA-2008 Sonuçları Trabzon - Hacettepe Üniversitesi Nüfus

Hacettepe Üniversitesi
Nüfus Etütleri Enstitüsü
TNSA-2008’in Sonuçları
Bölgesel Toplantı – 2
19 Kasım 2009, Trabzon
Hanehalkı Nüfusunun ve Kadınların Temel Özellikleri
Ar. Gör. Mehmet Ali Eryurt
T.C. Başbakanlık
T.C. Sağlık Bakanlığı
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması
Sosyal Sektörler ve Koordinasyon
Genel Müdürlüğü
Genel Müdürlüğü
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu
1
Sunuş Planı
§ Hanehalkı nüfusunun özellikleri
üYaş yapısı
üHanehalkı büyüklüğü
üEğitim durumu
üRefah Düzeyi
§ Çocukların nüfusa kayıtlı olma durumu
§ Kadınların temel özellikleri
2
HANEHALKI NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ
Türkiye
Kuzey
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
TNSA-2008'de
görüşme yapılan Hakkında bilgi toplanan
hanehalkı sayısı
hanehalkı üyesi sayısı
10525
44498
1355
5168
964
627
3672
2366
3
Nüfusun Yaş Yapısı
80-84
75-79
70-74
65-69
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-14
5-9
0-4
80-84
75-79
70-74
65-69
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-14
5-9
0-4
6.0
4.0
2.0 0.0 2.0
Erkek
Kadın
TÜRKİYE
4.0
6.0
6.0
4.0
2.0
Erkek
0.0
2.0
4.0
6.0
Kadın
KUZEY
4
Nüfusun Yaş Yapısı
Erkek
Kadın
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-14
5-9
0-4
6
4
2
0
2
4
6
5
Nüfusun Yaş Yapısı
4.3
5.7
6.8
60.7
64.5
65.8
35.0
29.8
27.4
GNS-1990
GNS-2000
TNSA-2008
0-14
15-64
65+
6
Nüfusun Yaş Yapısı
5.5
10.1
6.8
10.6
67.9
60.4
65.8
65.9
26.6
29.5
27.4
23.5
Kent
Kır
Türkiye
Kuzey
0-14
15-64
65+
7
Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü
5.3
4.8
1983
1988
4.5
1993
4.3
1998
4.1
2003
3.9
2008
8
Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü
4.2
3.9
3.8
Kent
3.8
Kır
Türkiye
Kuzey
9
Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü
Ortalama hanehalkı büyüklüğü Türkiye’de 3.9; Kuzey’de 3.8’dir.
3,7
3,7
3,6
3,1
3,9
5,1
3,8
5,8
3,6
3,5
3,9
5,7
10
Hanehalkı Kompozisyonu
26.6
27.3
36.7
18.7
29.1
30.7
25.1
21.9
23.1
15.6
21.2
19.5
16.8
6.0
20.8
17.8
20.8
7.6
6.4
6.7
Kent
Kır
Türkiye
Kuzey
1
2
3
4
5+
11
Hanehalkı Nüfusunun Eğitim Durumu
(6 ve üzeri yaşlar, Türkiye)
40
33.4
35
36.7 35.8
30
25
20
25.9
19.8
18.2
17.1
15
12.3
10
5
0
Eğitimi yok/ilkokulu
bitirmemiş
İlköğretim birinci
kademe
Erkek
İlköğretim ikinci
kademe
Lise ve üzeri
Kadın
12
Hanehalkı Nüfusunun Eğitim Durumu (6 ve üzeri yaşlar, Kuzey)
45.0
40.0
35.0
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
38.1
38.4
34.6
25.2
20.0
Eğitimi
yok/ilkokulu
bitirmemiş
15.9
11.4
İlköğretim birinci İlköğretim ikinci
kademe
kademe
Erkek
15.6
Lise ve üzeri
Kadın
13
Okullaşma Oranları - Türkiye
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
93.5
91.9
92.7
98.0
83.0
65.2
Erkek
Kadın Toplam Cinsiyet Erkek
Farklılığı
Endeksi
İlköğretim (6-13 yaş)
57.1
61.0
Kadın Toplam Cinsiyet
Farklılığı
Endeksi
Ortaöğretim (14-16 yaş)
14
Okullaşma Oranları - Kuzey
100
96.5
97.2
96.9
101.0
94.0
74.5
80
69.9
71.9
60
40
20
0
Erkek
Kadın
Toplam Cinsiyet
Farklılığı
Endeksi
İlköğretim
Erkek
Kadın
Toplam Cinsiyet
Farklılığı
Endeksi
Ortaöğretim
15
Hanehalkı Dayanıklı Tüketim Malları
Seçilmiş Dayanıklı Tüketim Malları
TNSA-2003 TNSA-2008
İnternet
6.3
26.8
Bilgisayar
11.6
Masaüstü
28.8
Laptop
11.4
Cep telefonu
67.2
91.8
Araba
25.8
32.3
Hanehalkı Refah Düzeyi
9.2
29.3
22.7
15.1
19.8
21.9
27.3
22.2
26.2
20.7
15.0
4.4
8.6
17.9
14.7
24.2
26.5
25.7
19.3
45.8
28.7
21.3
13.9
8.8
Batı
11.0
Güney
En düşük
Orta
Düşük
Orta
Kuzey
Yüksek
Doğu
En Yüksek
17
ÇOCUKLARIN NÜFUSA KAYITLI OLMA DURUMU
• TNSA-2008’de 1998 ve sonrasında doğan
çocukların annelerine;
– Çocuklarının nüfusa kayıtlı olup olmadıkları ve
– Eğer kayıtlı iseler, doğumdan en kadar süre sonra
kayıt edildikleri sorulmuştur.
• Analizlerde daha önceki araştırmalar ile
karşılaştırma yapabilmek amacıyla 5 yaş
altındaki çocukların bilgileri kullanılmıştır.
18
Nüfusa Kayıtlı Olmayan Çocuklar
30
25.8
25
22.3
20
15.7
15
10
6.3
5
0
1993
1998
2003
2008
19
Nüfusa Kayıtlı Olmayan Çocuklar
14
12
12.1
10
8.4
7.4
8
5.4
6
4.5
5.2
6.3
5.4
4
2
0
<1
1
2-4
Erkek Kadın
Kent
Kır
Türkiye
20
Nüfusa Kayıtlı Olmayan Çocuklar
Türkiye’de beş yaş altı çocukların yüzde 6,3’ü
nüfusa kayıtlı değildir.
5,3
5,2
2,2
2,8
1,5
12,3
4,9
3,8
12,6
6,6
3,8
10,1
21
KADINLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Görüşme yapılan 15-49 yaşlarında ve en az bir
kez evlenmiş kadın sayısı:
Türkiye: 7,405
Kuzey: 868
Batı Karadeniz: 634
Doğu Karadeniz: 385
22
Kadınların Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
80
75.8
70
60
50
40
30
24.2
20
10
0
Kent
Kır
23
Okuryazarlık
Türkiye’de evlenmiş 15-49 yaş kadınların yüzde 89’u;
Kuzey’de ise yüzde 92’si okuryazardır.
94,3
92,3
96,0
94,6
89,5
71,4
91,1
58,6
98,4
94,3
89,7
62,3
24
Kadınların Eğitim Durumu
60
51.9 54.0
50
40
30
20
18.3
21.1 21.7
15.6
8.7 8.8
10
0
Eğitimi
yok/ilkokulu
bitirmemiş
İlköğretim birinci İlköğretim ikinci
kademe
kademe
Türkiye
Lise ve üzeri
Kuzey
25
Çalışma Durumu
100
90
85
80
73
65
70
60
49
50
51
40
40
30
53
25
33
31
15
20
11
10
3
8
0
Halen çalışıyor
Tarım
Kent
Kır
Sanayi
Türkiye
12
2
Hizmet
Kuzey
26
Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sigortası
100.0
90.0
80.0
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
TÜRKİYE
68.7
47.5
19.8
9.0
Yok
16.1
2.3
11.7
13.7
1.0
0.2
SSK Emekli Bağkur Diğer
Sandığı
Sosyal güvenlik
9.9
Yok
SSK Emekli Bağkur Yeşil
Sandığı
Kart
Diğer
Sağlık sigortası
27
Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sigortası
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
KUZEY
83
47.1
7.3
Yok
7.9
10
1.4
12.2
14.7
0.8
0.4
SSK Emekli Bağkur Diğer
Sandığı
Sosyal güvenlik
15
Yok
SSK Emekli Bağkur Yeşil
Sandığı
Kart
Diğer
Sağlık sigortası
28
Hacettepe Üniversitesi
Nüfus Etütleri Enstitüsü
TNSA-2008’in Sonuçları
Bölgesel Toplantı – 2
19 Kasım 2009, Trabzon
Doğurganlık ve Anne-Çocuk Sağlığı
Prof. Dr. İsmet Koç
T.C. Başbakanlık
T.C. Sağlık Bakanlığı
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması
Sosyal Sektörler ve Koordinasyon
Genel Müdürlüğü
Genel Müdürlüğü
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu
29
Sunuş Planı
§ Doğurganlık
§ Doğurganlık tercihleri
§ Doğurganlığın belirleyicileri
ü Gebeliği önleyici yöntem
kullanımı
ü Düşükler
ü Evlenme
§ Anne ve çocuk sağlığı
ü Doğum öncesi ve sonrası
bakım
ü Aşılanma
ü Erken yaş ölümleri
ü Emzirme ve ek gıda
ü İyotlu tuz kullanımı
ü Çocukların ve annelerin
beslenme durumu
§ Son ve en son sözler...
30
DOĞURGANLIK VE DOĞURGANLIK TERCİHLERİ
• Doğurganlığa ilişkin veriler “Doğum Tarihçesi”
bölümünden gelmektedir.
• Doğum tarihçesinde her kadının yaşamı boyunca
yaptığı canlı doğumlara ilişkin ayrıntılı bilgiler yer
almaktadır.
• TNSA-2008’de doğurganlık hızları araştırmadan
önceki 3 yıl için hesaplanmıştır.
• Doğurganlık hızlarının yaklaşık referans tarihi
Haziran 2007’dir.
• Toplam Doğurganlık Hızı : Kadın başına düşen
ortalama canlı doğum sayısı
31
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler
8
7
6
5
4
3
2
1
0
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
1950
1945
1940
Shorter-Macura
GNS-2000
TNSA 1978-2003
TNSA-2008
32
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler
5.0
4.33
4.0
3.0
4.04
3.02
2.65
2.61
2.23
2,16
2.0
1.0
0.0
33
Doğurganlıkta Yenilenme Seviyesi
ü Kadın başına 2.1 çocuğun düştüğü nüfus
ü Her kadın yerine ancak 1 kız çocuğu bırakır
ü Bu durumda bir sonraki neslin sayısal büyüklüğü
1 kız çocuğu bırakan annenin nesline eşit olur
ü Nüfus, doğurganlığı yüksek eski nesillerin etkisi
ile birkaç nesil daha artmaya devam eder
ü Daha sonra ise önce durağanlaşır, sonra da azalır
ü Türkiye’nin doğurganlık seviyesindeki azalma bu
şekilde devam ederse, nüfusumuz 2050’li yıllarda
96-98 milyon seviyesinde durağanlaşacak ve daha
sonra da azalmaya başlayacak
34
Dünyada Doğurganlık Seviyesi
35
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler
3.50
3.10
3.00
2.50
3.08
2.65
2.37
2,68
2.39
2.06
2.00
2.00
1.50
1.00
0.50
0.00
Kent
TNSA-1993
Kır
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
36
Toplam Doğurganlık Hızı
2.08
1.73
2.20
3.27
2.09
37
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler
3.50
3.00
3.20
2.68
2.65 2.61
2.50
2.23 2.16
1.94
2.00
2.08
1.50
1.00
0.50
0.00
Türkiye
TNSA-1993
TNSA-1998
Kuzey
TNSA-2003
TNSA-2008
38
Toplam Doğurganlık Hızı
Türkiye’de doğurganlık düzeyi 2,16 seviyesine yani nüfusun kendisini yenileyebileceği
düzeyin hemen üstüne kadar gerilemiştir. Ancak bölgesel farklılıklar devam etmektedir.
1.78
1.90
1.80
1.38
2.10
2.09
2.59
3.33
2.40
1.91
2.09
3.47
39
Yaşa Özel Doğurganlık Hızları
300
250
200
150
100
50
0
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
TDA-1978
TNSA-1988
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
40
Yaşa Özel Doğurganlık Hızları
160
140
120
100
80
60
40
20
0
15-19
20-24
25-29
Türkiye
30-34
35-39
40-44
45-49
Kuzey
41
Tahmini Doğum Sayıları
Türkiye’de tahmini doğum sayısı 1,292,698; Kuzey’de ise 95,063’tür. Tüm doğumların
yüzde 7’si Kuzey’de meydana gelmektedir.
211,813
32,566
64,518
106,116
30,545
63,900
161,639
125,065
46,872
94,588
195,792
159,284
42
Doğum Aralıkları
60+ Ay
%32
48-59 Ay
%12
7-17 Ay
%11
36-47 Ay
%14
18-23 Ay
%10
24-35 Ay
%21
43
Doğum Aralıklarının Değişimi
50
44.4
45
40
35.5 36.4
35
29.7
30
24.1
25
20
15
14.9
13.5 13.1
10
14.7
10.9
12.5
22,0
23.6
20.8
16.616.5
13.7
13.2
14.4
9.5
5
0
7-17
18-23
1993
24-35
1998
2003
36-47
48+
2008
44
Kısa Doğum Aralıkları (< 24 ay)
35
31.8
30
25
20
15
20.4
18.5
13.3
15.8
18.5
17.1
17.4
10
5
0
45
Ortanca İlk Doğum Yaşı
22.5
22.3
22.0
21.5
21.3
21.1
21.0
20.8
20.5
20.0
1993
1998
2003
2008
46
Ortanca İlk Doğum Yaşı
25-49 yaşlarındaki kadınlar için ortanca ilk doğum yaşı
Türkiye’de 22,3; Kuzey’de ise 22.9’dur.
22,9
22,0
23,1
22,5
22,8
21,5
21,0
21,8
22,2
22,0
22,7
21,4
47
Adölesan Annelik
12
10
10.2
9.3
8
7.5
5.9
6
4
2
0
1993
1998
2003
2008
48
Adölesan Annelik
15-19 yaşlarında çocuk doğurmaya başlayan kadınların yüzdesi
Türkiye’de 5.9; Kuzey’de ise 4.6’dır.
5.0
8.3
3.9
5.9
3.1
5.2
7.9
10.4
7.6
9.3
5.1
4.5
49
Doğurganlık Tercihleri
2 yıldan
sonra
2 yıl içinde çocuk
istiyor
çocuk
13.6%
istiyor
9.9%
İstiyor,
zamanı
için
kararsız
0,9%
Doğum
yapması
mümkün
değil
3,2%
Kararsız
3.1%
Başka
çocuk
istemiyor
69.3%
TNSA-2003
2 yıl
içinde
istiyor
11.5%
2 yıldan
sonra
istiyor
14.3%
Doğum
yapması
mümkün
değil
3.5%
İstiyor,
zamanı
için
kararsız
%0,6
Kararsız
2.8%
Başka
çocuk
istemiyor
67,0%
TNSA-2008
50
Doğurganlığa Son Verme İsteği
Çocuk Sayısına Göre
100
90
80
70
60
Türkiye’de
kadınların yüzde
67’si; Kuzey’de ise
yüzde 70’i başka
çocuk istemiyor.
84
78
88 91
92 90
3
4+
50
40
32
28
30
20
10
5
1
0
0
1
2
Türkiye
Kuzey
51
Aile Planmasına Olan Talep
100.0
80.0
79.4
73.0
59.1
55.0
60.0
40.0
20.0
0.0
20.2
18.0
2.1
4.1
6.2
Ara
Son Toplam
açmak vermek
için
için
Karşılanmamış
Ara
Son Toplam
açmak vermek
için
için
Karşılanmış
Ara
Son Toplam
açmak vermek
için
için
Toplam
52
Karşılanmamış Aile Planlaması İhtiyacı
Türkiye’de 15-49 yaşlarındaki halen evli kadınların yüzde 6’sının;
Kuzey’de ise yüzde 5’inin aile planlaması ihtiyacı karşılanmamıştır.
4.3
4.5
3.7
3.0
5.5
10.3
7.8
13.7
6.0
4.0
5.9
15.2
53
İstenen ve Toplam Doğurganlık
3.5
3.3
3.0
2.7
2.5
2.0
2.0
1.6
2.1
1.8
1.7 1.7
1.4
1.5
2.2
1.7
2.1 2.0
1.6
2.2
1.6
1.0
0.5
0.0
Kent
Kır
Batı
Güney
İstenen doğurganlık hızı
Orta
Kuzey
Doğu
Total
Toplam doğurganlık hızı
54
DOĞURGANLIĞIN BELİRLEYİCİLERİ
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEMLER
• Yöntem bilgisi, yöntem kullanımı (geçmişte kullanmış,
araştırma tarihinde kullanma), yöntemin temin
edildiği kaynak, kullanmama nedeni, gelecekte
kullanma eğilimi...
• Modern Yöntemler
– Tüplerin bağlanması, Hap, RİA, Kondom, Enjeksiyon,
İmplant, Diyafram/Köpük/Jel, Kadın Kondomu,
Erkeğin Kanallarının Bağlanması, Acil Korunma Hapı
• Geleneksel Yöntemler
– Geri çekme, Takvim, Emzirme, folklorik (yerel)
yöntemler
55
Yöntem Duyma ve Kullanma
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
99.8 99.6
93.6
91.3
77.6
73.0
63.8
46.0
27.0
Yöntem Biliyor
Herhangi Bir Yöntem
Yöntem Kullanmış
Yöntem Kullanıyor
Modern Yöntem
Geleneksel Yöntem
56
Yöntem Kullanan Kadınların Yüzde Dağılımı
Halen evli
%100.0
Herhangi bir
yöntem kullanıyor
%73.0
Modern yöntem
%46.0
Yöntem
kullanmıyor
%27.0
Geleneksel yöntem
%27.0
RİA
%16.9
Kondom
%14.3
Tüplerin
Bağlanması
%8.3
Hap
%5.3
Geri Çekme
%26.2
Takvim
%0.6
Diğer Geleneksel
%0.2
Diğer Modern
%1.1
57
Temel Özelliklere Göre Yöntem Kullanımı
100
90
26,5
28.6
28.1
24.6
26.7
45.8
48.8
34.2
23.6
27,0
80
70
60
47.8
40,4
48.2
37.9
41.4
46.0
50
40
30
20
25,7
31.1
10
38.5
23,7
29.6
24.5
27,0
24.4
0
Kent
Kır
Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Yöntem Kullanmıyor
Modern Yöntem
Türkiye
Geleneksel Yöntem
58
Gebeliğin Önleyici Yöntem Kullanımı
Türkiye’de evli kadınların yüzde 73’ü; Kuzey’de ise yüzde 76’sı gebeliği önleyici
yöntem kullanmaktadır.
74.3
77.5
76.8
76.2
68.2
72.2
70.4
62.3
75.7
80.0
70.4
57.8
59
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler
100
90
80
70
50
27,0
28.5
63,9
62,6
63,3
60
26.1
28.1
32.3
31.0
34.5
37.8
36.7
37.4
36.1
TNSA-1988
TNSA-1993
TNSA-1998
73,0
71,0
42.5
46.0
29.0
27,0
TNSA-2003
TNSA-2008
40
30
20
10
0
Yöntem kullanmıyor
Modern yöntem
Geleneksel yöntem
60
25.8
TNSA-2003
25.8
Batı
Güney
Yöntem Kullanmıyor
48.8
32.5
24.5
24.4
Modern Yöntem
23.6
31.4
37.9
42.1
38.5
41.4
28.1
Orta
26.5
Kuzey
TNSA-2008
29.6
46.6
39.4
34.2
TNSA-2003
23.6
29.2
TNSA-2008
45.7
26.7
TNSA-2008
48.2
44.8
45.8
27.6
TNSA-2003
24.6
28.1
TNSA-2008
26
TNSA-2003
28.6
TNSA-2003
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
TNSA-2008
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler
Doğu
Geleneksel Yöntem
61
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler
Kuzey’de en yaygın modern yöntemler tüp ligasyonu
(%13), kondom (%12) ve RİA (%10); en yaygın
geleneksel yöntem ise geri çekmedir (%34).
30
25
20
19
20
24
26 26
20
17
14
15
11
10
5
26
8
3
4
6
5 4 5 5
7
8
0
Tüplerin
Hap
RİA
Kondom
Geri çekme
bağlanması
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
62
Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynak
Sağlık
ocağı/evi
28.2%
Diğer
Kamu
7.4%
Özel
hastane/
poliklinik
5,2%
Özel
doktor
9.4%
Sağlık
ocağı/evi
32,9%
Özel
hastane/
poliklinik
6,9%
Diğer
Kamu
4,2%
Özel
doktor
4,3%
Market/
dükkan
1,5%
AÇSAP
5.0%
Doğumevi
5.9%
Eczane
24.8%
Devlet
Diğer özel
hastanesi
1.4%
11.2%
TNSA-2003
AÇSAP
3,0%
Doğumevi
6,5%
Devlet
hastanesi
14,5%
Eczane
23,6%
Market/
dükkan
3,9%
Diğer özel
0,2%
TNSA-2008
63
Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynak
100%
0.2
90%
18.6
0.6
21.9
12.6
80%
4.1
35.0
70%
62.9
48.1
60%
50%
40%
81.3
78.0
61.1
30%
20%
39.2
36.6
10%
0%
Tüplerin
bağlanması
Hap
Kamu sektörü
RİA
Özel sektör
Kondom
Tüm modern
yöntemler
Diğer
64
Bilinçli Seçim
60
50
50.2
46.5
44.3
40
42.9
46.0
35.6
30
20
10
0
Yan etkiler ortaya
Kullanılan yöntemin yan
etkileri konusunda
çıktığında ne yapması
bilgilendirilmiş
gerektiği konusunda
bilgilendirilmiş
Türkiye
Diğer yöntemler
konusunda
bilgilendirilmiş
Kuzey
65
Yöntem Bırakma Hızları
60
50
50
3738 35
40
30
20
10
17
11
4
2
5
7
1110
10
8
10
8
12
15
Yöntem
başarısızlığı
Hap
10
3
1
0
13
5 4 5
Gebe kalmayı
Diğer bir
Diğer nedenler Tüm nedenler
isteme
yönteme geçme
RİA
Kondom
Geri çekme
Tüm yöntemler
66
DOĞURGANLIĞIN BELİRLEYİCİLERİ
DÜŞÜKLER
• Düşüklere ilişkin bilgi kadın sorukağıdının iki
farklı bölümünden gelmektedir:
– “Gebelik ve Doğurganlık” bölümündeki yaşam
boyu düşük sayısına ilişkin sorular.
– “Takvim” bölümündeki son beş yıldaki
düşüğün/düşüklerin zamanlamasına ilişkin
sorular.
67
Düşükler ve Ölü Doğumlar (Yaşam Boyu)
30
25
20
28,0
23.7
26.7
23.9
21.4 20.8
20.4
22.1
15
10
5.7 5,0
5
4.0 4.0
0
Kendiliğinden
TNSA-1993
İsteyerek
TNSA-1998
TNSA-2003
Ölü Doğum
TNSA-2008
68
İsteyerek Düşükler (Yaşam Boyu)
Türkiye genelinde ve Kuzey’de kadınların yüzde 22’si yaşamları boyunca en az
bir isteyerek düşük yapmıştır.
30.9
24.2
19.5
22.0
20.3
17.6
19.2
15.5
20.7
24.7
12.3
17.8
69
Düşükler ve Ölü Doğumlar (100 Gebelikte)
20
18,0
18
16
14.5
14
12
10
8.9 8.7
11.3
10.0 10.5
10.0
8
6
4
1.9 1.5
1.3 1.1
2
0
Kendiliğinden
TNSA-1993
İsteyerek
TNSA-1998
TNSA-2003
Ölü Doğum
TNSA-2008
70
İsteyerek Düşükler (100 Gebelikte)
Türkiye’de her yüz gebelikten 10’u; Kuzey’de ise 12’si
isteyerek düşükle sonuçlanmaktadır.
17.9
13.9
7.0
11.5
13.6
6.7
5.5
5.1
6.2
13.6
4.1
9.9
71
Toplam Düşük Hızları (Kadın Başına İsteyerek Düşük Sayısı)
0.9
0.76
0.8
0.7
0.6
0.69
0.82
0.84
0.64
Kuzey’de
kadın başına
isteyerek
düşük sayısı
0,29’dur.
0.5
0.4
0.3
0.38
0.29
0.2
0.1
0
72
Düşük ve Ölü Doğum Sayıları
(Bin)
Gebelik
sayısı
1,649
Canlı
doğum
sayısı
1,293
İsteyerek
düşük
sayısı
163
Kendiliğinden
düşük
sayısı
171
Ölü
doğum
sayısı
18
İsteyerek Düşükten Önce/Sonra Kullanılan Yöntem
Yöntem
kullanmamış; 33,7
Hap; 4.8
RİA; 5.0
Kondom;
10.8
Hap; 14.0
Yöntem
kullanma
mış; 32.3
RİA; 11.6
Diğer
geleneksel; 3,5
Diğer
geleneksel; 5,7
Kondom;
14.9
Diğer
modern;
1.0
Önce
Geri
çekme;
39.0
Diğer
modern;
2.0
Sonra
Geri
çekme;
21.7
74
İsteyerek Düşüğün Zamanlaması
80
68.2
70
73.4
67.4
60
50
43.6
40
31.2
30
23.1 21.9 21.7
20
25.2
8.7
10
10.8
4.7
0
1. ay
TNSA-1993
2. ay
TNSA-1998
TNSA-2003
3. ve sonraki aylar
TNSA-2008
75
DOĞURGANLIĞIN BELİRLEYİCİLERİ
EVLENME
• Kadınların kendilerini evli olarak beyan
etmeleri esas alınmıştır.
• Resmi evlilikler yanında sadece dini nikah ile
yapılan evlilikler de kapsanmıştır.
• Medeni durumda “Ayrı yaşıyor” kategorisi
boşanmak üzere ayrı yaşayanları
kapsamaktadır.
76
Medeni Durum
Kuzey dahil tüm
bölgelerde 15-49
yaş grubundaki
kadınlar arasında
“halen evli”
kadınların oranı
azalmaktadır.
80
69.1
70
65.2
60
50
40
30
27.7
31.0
20
10
1.7
0
Hiç evlenmemiş
Evli
1.5
Dul
1998
2008
1.5
2.3
Boşanmış/Ayrı
yaşıyor
77
Evlilik Kararı
Aileler karar verdikadının onayı alındı
44.4
Aileler karar verdikadının onayı alınmadı
6.8
Eşi ile birlikte
42.3
Kaçtı/kaçırıldı
Kuzey’de ailelerin
karar verdiği
kadının onayının
alınmadığı
evliliklerin
seviyesi yüzde
8’dir.
6.5
0
50
78
Yaşlara Göre Evlenmeyenler
Türkiye’de neredeyse tüm
kadınlar “nihai” olarak
evlenmektedir.
100
90
80
45-49 yaş grubundaki kadınların
sadece yüzde 1’i hiç
evlenmemiştir.
70
60
50
40
30
20
10
0
15-19
20-24
TDA 1978
25-29
TNSA 1988
30-34
35-39
TNSA 1998
40-44
45-49
TNSA 2008
79
İlk Evlenme ve Doğum Yaşı
23.0
22.3
21.8
22.0
21.3
20.8
21.0
20.0
20.0
19.0
20.8
19.5
19.0
18.0
17.0
1993
1998
ilk evlenme yaşı
2003
2008
İlk doğum yaşı
80
İlk Evlenme ve İlk Doğum Yaşı
21.3/22.9
20.0/21.4
19.6/21.6
21.3/22.8
21.1/22.7
81
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
DOĞUM ÖNCESİ VE SONRASI BAKIM
•
Doğum Öncesi Bakım
– TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen son doğumlar temel
alınarak hesaplanmıştır.
•
Doğum Sırasında Yardım
– TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen tüm doğumlar temel
alınarak hesaplanmıştır.
•
Doğumun Yapıldığı Yer
– TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen tüm doğumlar temel
alınarak hesaplanmıştır.
•
Doğum Sonrası Bakım
– TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen son doğumlar temel
alınmıştır. Doğumdan sonraki iki ay içinde bakım alınıp alınmadığı
sorulmuştur.
82
Doğum Öncesi Bakım
100
90
80
70
60
50
62,3
67,5
7.3
15.5
89.5
40
75.4
30
20
80,9
5.5
92,0
2.5
46.8
60.2
10
0
TNSA-1993
TNSA-1998
Doktor
TNSA-2003
TNSA-2008
Ebe/Hemşire
83
Doğum Öncesi Bakım
100.0
1.7
1.0
2.1
4.7
3.6
4.3
2.3
2.5
90.0
80.0
70.0
60.0
50.0
93.0
79.4
76.8
94.7
93.6
90.8
91.4
89.5
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
5.0
Kent
15.7
Kır
Almamış
20.5
3.1
5.1
5.2
4.2
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doktor
Ebe/Hemşire
Doğu
7.8
Türkiye
Diğer
84
Doğum Öncesi Bakım
Türkiye’de kadınların yüzde 92’si; Kuzey’de ise yüzde 96’sı
sağlık personelinden doğum öncesi bakım almaktadır.
95,7
98,7
97,6
98,3
92,2
72,9
93,3
76,0
93,7
96,9
82,2
94,6
85
Doğum Öncesi Bakım Sayısı
100.0
90.0
80.0
54.8
70.0
60.0
73.7
80.4
50.0
40.0
21.4
30.0
20.0
10.0
0.0
11.1
3.1
5.0
7.7
13.8
15.7
4.3
7.8
Kent
Kır
Türkiye
DÖB Almamış
1
2-3
4+
86
“Yeterli Sayıda” DÖB Alan Kadınlar
80
73.7
70
60
53.9
50
40
42.0
35.9
30
20
10
0
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
87
Doğum Öncesi Bakımın Zamanlaması
100.0
90.0
2.5
5.7
0.8
3.4
11.7
1.2
4.0
12.5
15.1
80.0
70.0
60.0
50.0
40.0
60.8
78.9
74.2
30.0
20.0
10.0
0.0
15.7
5.0
Kent
DÖB Almamış
7.8
Kır
<4 Ay
4-5 Ay
Türkiye
6-7 Ay
8+ Ay
88
İlk DÖB’ını İlk Üç Ayda Alanlar
80
74.2
70
57.5
60
50
40
42.1
32.9
30
20
10
0
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
89
Doğumun Yapıldığı Yer
100
90
80
40.2
26.7
21.2
9.7
70
60
50
40
30
59.6
72.5
78.2
89.7
20
10
0
TNSA-1993
TNSA-1998
Sağlık kurumu
TNSA-2003
TNSA-2008
Ev
90
Doğumun Yapıldığı Yer
100.0
90.0
3.3
5.4
20.4
1.2
7.2
3.9
9.7
27.2
80.0
70.0
60.0
50.0
40.0
96.0
94.0
79.0
92.2
98.3
95.6
89.7
72.2
30.0
20.0
10.0
0.0
Kent
Kır
Batı
Güney Orta
Sağlık kuruluşu
Kuzey
Doğu
Türkiye
Ev
91
Doğumun Yapıldığı Yer
Türkiye’de doğumların yüzde 90 ‘ı ; Kuzey’de ise yüzde 96’sı
sağlık kurumlarında yapılmaktadır.
95,2
96,3
98,4
100,0
97,2
97,2
95,8
75,5
65,3
98,3
74,7
92,2
92
Doğum Sırasında Yardım
100
90
19.4
24.1
17.0
80
27.2
70
60
50
8.7
40.5
42.2
36.3
40
64.1
30
20
10
40.1
33.7
46.7
0
TNSA-1993
TNSA-1998
Doktor
Ebe/Hemşire
TNSA-2003
TNSA-2008
Ara Ebesi/Diğer
93
Doğum Sırasında Yardım
100.0
90.0
80.0
2.0
4.3
24.5
19.9
15.5
5.9
1.5
22.5
25.6
41.9
50.0
30.0
27.2
34.0
60.0
40.0
8.7
32.0
33.7
70.0
4.0
82.5
71.2
76.0
60.4
64.0
46.1
20.0
64.1
32.5
10.0
0.0
Kent
Kır
Doktor
Batı
Güney Orta
Ebe/Hemşire
Kuzey
Doğu
Türkiye
Ara Ebesi/Diğer
94
Doğum Sırasında Yardım
Türkiye’de doğumların yüzde 91‘inde; Kuzey’de ise yüzde
96’sında eğitimli bir sağlık personeli yardımcı olmuştur.
97,9
96,5
98,4
98,5
97,6
97,6
75,5
66,0
98,4
98,2
78,1
94,0
95
Doğum Sonrası Bakım
100.0
90.0
91.1
84.6
80.0
95.4
88.6
92.7
88.2 88.4
80.1
79.2
73.3
95.1
88.0
81.7
84.3
69.3
63.9
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
Kent
Kır
Batı
Güney
Anne
Orta
Kuzey Doğu
Türkiye
Bebek
96
Doğum Sonrası Bakım (Anne)
Türkiye’de annelerin yüzde 82’si; Kuzey’de ise yüzde 84’ü
doğumdan sonraki 40 gün içinde bakım almıştır.
87,1
88,7
82,0
83,1
91,4
86,4
59,6
56,0
87,9
94,2
69,0
80,1
97
Doğum Sonrası Bakım (Bebek)
Türkiye’de bebeklerin ise 87’si; Kuzey’de ise yüzde 95’i doğumdan
sonraki 40 gün içinde bakım almıştır.
96,3
95,2
94,2
92,8
92,2
65,5
95,1
69,1
90,5
95,6
70,4
88,2
98
Doğum Sonrası Bakımın Zamanlaması
66.6
63.4
4 saaten az
7.6
4-23 saat
12.2
5.2
4.6
2 gün
Anne
7.6
3-40 gün
Bebek
2.8
1.9
1.6
Bilmiyor/cevapsız
11.1
15.5
Sağlık personelinden
bakım almamış
0
20
40
60
80
99
Sezaryen Doğumlar
40
35
30
25
Sağlık kurumlarında yapılan
doğumlar esas alındığında
doğumların yüzde 42’sinin sezaryen
ile yapılan doğumlar olduğu
görülmektedir.
36.7
21.2
20
14.0
15
10
6.9
5
0
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
100
Sezaryen Doğumlar
Türkiye’de doğumların yüzde 37’si; Kuzey’de ise yüzde 45’i sezaryen ile
yapılmaktadır.
49,1
44,3
41,0
54,4
50,6
36,2
21,9
16,8
42,3
45,1
39,8
14,4
101
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
ÇOCUKLARIN AŞILANMASI
•
•
•
•
•
TNSA-2008’de aşılanma bilgisi 2005-2008 yıllarında doğan tüm çocuklar için
toplanmıştır.
Aşılanma bilgisine ilişkin bilgi iki kaynaktan toplanmıştır: Aşı Kartı ya da Annenin
Beyanı.
Aşılanma hızları, daha önceki araştırmalarda olduğu gibi 12-23 aylık olan çocuklar
için değil, araştırma tarihinde 15-26 aylık olan çocuklar için hesaplanmıştır.
– Aşı takvimi, Temmuz 2006’da değiştirilerek kızamık aşısı 9. ay yerine 12. ayda
kabakulak ve kızamıkçık aşıları ile birlikte KKK adıyla tek bir dozda yapılmaya
başlanmıştır.
– Çocukların “tam aşılı” olmaları için gereken yaş 12. ay yerine 15. aya
yükselmiştir.
BCG, Kızamık, 3 doz DBT ve 3 doz Polio aşısı olan çocuklar “Tam Aşılı” olarak
kabul edilmişlerdir.
TNSA-2008’de Genişletilmiş Aşı Programı’na 1998 yılında dahil edilen Hepatit B
aşısına ilişkin de bilgi toplanmıştır.
102
Aşılanma Oranları (15-26 Aylık Bebekler)
100
90
80
95.9
89.3
97.2
91.8 89.3
96.8
92.3
88.8
80.5
70
60
50
40
30
20
10
0
1.6
103
Aşılanma Oranları (15-26 Aylık Bebekler)
100 95.9
90
80
89.3
97.2
91.8 89.3
96.8
92.3
88.8
96.5
90.7
85.9
76.8
70
60
50
40
30
20
10
0
1.6
104
Tam Aşılı Çocukların Yüzdesi (15-26)
100.0
90.0
80.0
70.0
84.6 81.8
84.2
71.0
90.0
83.6
80.5
80.4
64.3
66.7
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
105
Aşılanma Oranlarındaki Değişmeler
100
90
97.2
95.9
89.3 86.9
88.5
88.8
80.5
78.5
80
94.0 96.8 92.3
89.3
87.2
91.8
74.3
70
64.4
60
58.7
50
45.7
40
30
20
10
TNSA-1998
Tam Aşılı
Polio-3
Polio-2
Polio-1
DBT-3
DBT-2
DBT-1
Kızamık
BCG
0
Hiç Aşısı
Yok
3.6 1.6
TNSA-2008
106
Aşılanma Oranlarındaki Değişmeler
100
90
90.0
84.6
80
70
60
50
83.6
81.8
57.3
50.2
80.5
64.3
58.9
51.8
45.7
40
30
22.9
20
10
0
Batı
Güney
Orta
TNSA-1998
Kuzey
Doğu
Türkiye
TNSA-2008
107
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
ERKEN YAŞ ÖLÜM HIZLARI
• TNSA-2008’de Türkiye toplamı için hesaplanan ölüm hızları
araştırmadan önceki beş yıl için; alt gruplar için hesaplanan ölüm
hızları ise, araştırmadan önceki on yıl için hesaplanmıştır.
– Son beş yılda erken dönem ölüm hızları çok hızlı bir şekilde düşmüş ve bu
nedenle de alt gruplarda gözlenen ölümler nadir bir olay haline
dönüşmüştür.
• 5 yıllık ölüm hızlarının yaklaşık referans tarihi Haziran 2006’dır.
– Neonatal Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir ay içinde ölme olasılığı
– Postneonatal Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir aydan sonra ancak yıldan
önce ölme olasılığı
– Bebek Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir yıl içinde ölme olasılığı
– Çocuk Ölüm Hızı, birinci ve beşinci doğum günleri arasında ölme olasılığı
– Beş-Yaş Altı Ölüm Hızı, doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme olasılığı
108
Erken Yaş Ölüm Hızları
70
61
60
53
50
52
43
37
40
30
20
29
29
26
24
23
17
13
17
17
12
10
9 10 9
4
6
0
Neonatal
Postneonatal
TNSA-1993
TNSA-1998
Bebek
TNSA-2003
Çocuk
Beş-Yaş Altı
TNSA-2008
109
Bebek Ölüm Hızındaki Değişmeler
325
300
275
250
225
200
175
150
125
100
75
50
25
0
1930
1940
1950
Shorter-Macura & GNS
TNSA-1998
1960
1970
TNSA-1988
TNSA-2003
1980
1990
2000
2010
TNSA-1993
TNSA-2008
110
Dünyada Bebek Ölümleri Seviyesi
111
Bebek Ölümlerinde Göreli Riskler
1.6
1.5
1.4
1.3
1.3
1.2
1.2
1.0
0.8
0.8
1.0
0.9
0.8
0.6
0.4
0.6
0.3
0.2
0.0
112
Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı
Doğum yaşı < 18 yaş
Doğum yaşı > 34 yaş
Doğum sırası > 3 çocuk
Doğum aralığı < 24 ay
4
Risk oranı
3
3.6
35.0
0
40
33.2
31.8
30
26.0
2.3
1.8
2
1
50
1.4
9.0
20
1.0
Hiç bir risk
Kaçınılmaz
Herhangi bir Çoklu yüksek Tek yüksek
kategorisinde
risk
risk
risk
yüksek risk
kategorisinde kategorisinde kategorisinde kategorisinde değil
Risk oranı
10
Doğumların yüzdesi
5
0
Doğumların yüzdesi
113
Beş Yaş Altı Ölümlerde Sayısal Büyüklükler
Neonatal ölümler bebek
ölümlerinin yüzde 76’sını ;
erken neonatal ölümler ise
neonatal ölümlerin yüzde
87’sini oluşturmaktadır.
Canlı Doğum Sayısı
1,292,698
Beş Yaş Altı Ölüm
Sayısı
31,025
Bebek Ölüm Sayısı
21,976
Beş Yaşına Kadar
Hayatta Kalacaklar
261,673
Çocuk Ölüm Sayısı
9,049
Post-neonatal
Ölümler
5,171
Neonatal Ölümler
16,805
Erken Neonatal
Ölümler
Geç Neonatal
Ölümler
14,613
2,192
114
Perinatal Ölüm Hızı
50
45
43
39
40
35
30
24
25
19
20
15
10
5
0
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003
TNSA-2008
115
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
EMZİRME VE EK GIDA
• TNSA-2008 kapsamında beş yaş altındaki çocuklar için
annelerinden;
– Emzirmeye başlamanın zamanlaması
– Emzirme süresi ve sıklığı ve
– Ek gıdaya başlama ve zamanlamasına ilişkin bilgiler
toplanmıştır.
• Analizlerde üç yaşın altındaki çocuklar ve özellikle de 6
aylıktan küçük çocuklar temel alınmıştır.
116
Emzirmeye Başlama
Bir süre emzirilen çocuklar
96.7
Doğumdan sonraki 1 saat içinde emzirilen
çocuklar
39.0
Doğumdan sonraki 1 gün içinde emzirilen
çocuklar
73.4
Anne sütünden önce başka gıda alan
çocuklar
23.2
0
20
40
60
80
100
117
Yaşa Göre Emzirme Durumu
100.0 98.5
97.7
90.0
76.4
68.9
68.9
56.7
60.0
42.0
30.0
23.6
21.6
20.0
9.4
Emzirilen
16-19
12-15
1.6
10-11
4-5
2-3
<2
0.0
6-7
1.6
8-9
10.0
8.0
3.4
32-35
40.0
41.5
28-31
50.0
24-27
70.0
83.8
20-23
80.0
92.5
Sadece anne sütü
118
Emzirme ve Ek Gıda
4.1
Emzirilmeyen
Sadece anne sütü
3.8
Anne sütü ve diğer süt
<6 Ay
41.6
1.6
Anne sütü ve su
Anne sütü ve diğer sıvılar
19.6
6-9 Ay
18.4
25.3
6.8
2.6
0.6
8.0
Anne sütü ve ek gıdalar
67.5
41.0
Biberon kullanan
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
55.1
60.0
70.0
80.0
119
Emzirme ve Ek Gıda
70
60
50
18,4
40
30
24.9
20
10
41,6
20.8
0
TNSA-2003
TNSA-2008
<6 Aylık
Sadece anne sütü
2.6
1.7
3.8
1.6
TNSA-2003
TNSA-2008
6-9 Aylık
Sadece anne sütü ve su
120
Ortanca Emzirme Süresi (Ay)
20
18
15.9
15.1
16
14
12
10
8
6
4
2.0
1.3
2
0
17.7
Emzirme süresi
1.2
2.0
1.9
15.7
15.5
15.2 14.7 14.7 15.2
1.6
17.6
2.0
2.1
2.2
1.8
Sadece anne sütü ile emzirme süresi
121
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
İYOTLU TUZ
• TNSA-2008’in örnekleminde bulunan hanelerin
yarısında, hanehalkının yemek pişirmekte kullandığı
tuzun iyotlu olup olmadığı test edilmiştir.
• Test işlemi sırasında öncelikle tuzun iyodat içerip
içermediği test edilmiştir.
• Tuz iyodat içermiyorsa, iyodür içerip içermediğine ilişkin
test işlemi gerçekleştirilmiştir.
• TNSA-2008’de iyodat ya da iyodür içeren tuzlar “iyotlu”
olarak kabul edilmişlerdir.
122
İyotlu Tuz Kullanımı
100
90
93.5
89.9
85.1
89.5
85.3
78.6
80
71.5
70
61.4
60
50
40
30
20
10
0
Kent
Kır
Batı
Güney Orta
Kuzey Doğu
Türkiye
123
İyotlu Tuz Kullanımı
Türkiye’de hanelerin yüzde 85’inde; Kuzey’de ise yüzde 90’ında iyotlu tuz
kullanılmaktadır.
97,4
86,4
84,7
92,7
88,2
80,2
74,7
57,9
92,5
88,0
57,9
78,6
124
İyotlu Tuz Kullanımındaki Değişmeler
100.0
90.0
80.0
70.0
93.5
89,9
80.8
78.8
89,5
85,1 85.6
85,3
78.6
71.5
70.2
61.1
60.0
50.0
97.4
90.5
64.0
49.1
61.4
47.2
57,9
46.1
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
TNSA-2003
TNSA-2008
125
ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
ÇOCUKLARIN BESLENME DURUMU
•
•
•
TNSA-2008’den önceki beş yıl içinde doğan ve halen annesi ile birlikte yaşayan
tüm çocukların boy ve kilo ölçümleri yapılmıştır.
TNSA-2008’de toplanan antropometrik veriler, ABD Sağlık İstatistikleri Merkezi
(NCHS) tarafından tanımlanan ve ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) ve Dünya
Sağlık Örgütü (WHO) tarafından onaylanan uluslararası referans grubu ile
karşılaştırılmıştır.
Referans grubun ortanca değerinden -2 ya da -3 standart sapma (SD) gösteren
çocuklar temel alınarak 3 endeks hesaplanmıştır:
– Yaşa Göre Boy Endeksi, yetersiz beslenmenin kronik etkilerini gösterir. Yaşına
göre kısa (-2 SD) ya da çok kısa (-3 SD)
– Boya Göre Ağırlık Endeksi, yetersiz beslenmenin akut etkilerini gösterir.
Boyuna göre zayıf (-2 SD) ya da çok zayıf (-3 SD)
– Yaşa Göre Ağırlık Endeksi, yetersiz beslenmenin kronik ve akut etkilerini
birlikte gösterir. Yaşına göre düşük kilolu (-2 SD) ya da çok düşük kilolu (-3 SD)
126
Çocukların Beslenme Durumu
12
10
10.3
8
6
4
3.2
2
2.8
0.9
0
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Yaşa Göre Boy
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
0.3
0.0
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Boya Göre Ağırlık
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Yaşa Göre Ağırlık
127
Çocukların Beslenme Durumunda Değişmeler
20.0
18.0
16.0
14.0
12.0
10.0
8.0
6.0
4.0
2.0
0.0
18.9
16.0
12.2
10.3
9.5
8.3
5.9 6.1
3.6 3.2 3.0
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Yaşa Göre Boy
TNSA-1993
3.9
1.9
2.8
0.7 0.9 0.4 0.4 0.3
0.0
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Boya Göre Ağırlık
TNSA-1998
TNSA-2003
-2 SD'nin
altındaki
yüzde
1.8 1.4
0.6 0.3
-3 SD'nin
altındaki
yüzde
Yaşa Göre Ağırlık
TNSA-2008
128
Yaşa Göre Boy – Bodurluk (-2 SD)
21.0
17.4
10.3
7.6
7.6
7.6
7.0
4.5
Kent
Kır
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Türkiye
129
Yaşa Göre Boy –Bodurluk (-2 SD)
Türkiye’de çocukların yüzde 10’u; Kuzey’de ise yüzde 7’si bodurdur.
7,5
4,1
7,2
(11,0)
22,2
4,6
9,4
18,0
3,3
6,4
22,1
7,6
130
Annelerin Beslenme Durumu
(Beden Kitle Endeksine Göre)
45
40
41.2 39.9
34.2 34.5
35
30
22.7 23.9
25
20
15
10
5
1.8
1.6
0
Normal
Zayıf
TNSA-2003
Kilolu
Şişman
TNSA-2008
131
Kilolu/Şişman Anneler
59.7
Kent
64.1
54.9
Kır
58.1
57.4
58.8
58.4
Doğu
Türkiye
52.1
Batı
Güney
Orta
Kuzey
132
Kilolu/Şişman Anneler
Türkiye’de 15-49 yaşlarındaki annelerin yüzde 58’i; Kuzey’de ise yüzde 52’si
şişmandır.
57,9
55,1
54,3
53,7
46,3
52,3
50,3
59,6
61,3
60,5
61,9
64,1
133
Son Sözler...
• Doğurganlık
– Doğurganlık dönüşümü kesintisiz olarak devam ediyor
– Doğurganlığın yaş yapısı değişiyor
– Kadınların üçte ikisi başka çocuk istemiyor
• Yöntem kullanımı
– Modern yöntem kullanımı artıyor, geleneksel yöntem
kullanımı azalıyor
– Geri çekme yönteminin kullanımındaki yaygınlık
sürüyor
– Modern yöntem kullanımındaki artış daha çok
yöntem kullanmayan kadınlardan kaynaklanıyor
134
Son Sözler...
•
•
Doğum öncesi ve sonrası bakım
– Sağlık personelinden doğum öncesi bakım alan annelerin ve sağlık
personelinin yardımcı olduğu doğumların oranı yüzde 90’ların da
üzerinde
– Evde yapılan doğumlar yarı yarıya azalmış durumda
– Doğum sonrasında bakım alan anne ve bebeklerin oranı yüzde 8590 seviyesinde
Bebek ölümleri
– Bebek ölüm hızı son beş yılda yüzde 41 azalmış ve binde 17
seviyesine gerilemiş durumda
– Bebek ölümlerinin yüzde 76’sı neonatal ölümler
– Neonatal ölümlerin yüzde 87’si ise erken-neonatal ölümler
– Çocuk ölümleri binde 9-10 seviyesinin altına düşerek binde 6’ya
gerilemiş durumda
135
Son Sözler...
• Anne sütü
– Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı artıyor
– Ek gıdaya başlama yaşı halen çok küçük
– Biberonla beslenme çok yaygın
• Beslenme
– Beş yaşından küçük çocukların yüzde 10’unun boyu
yaşına göre kısa
– Boyuna/yaşına göre zayıf olan çocukların oranları önemli
derecede azalmış durumda
– Beslenme sorunu akut değil kronik
– Anneler arasında obezite yaygın
136
Son Sözler...
• Aşı
– Tüm aşıların yaygınlığında önemli iyileşmeler var
– Dozlar arasındaki geçiş sorunu azalmış, ancak halen
önemli bir sorun
– 15-26 aylık çocukların ise beşte dördü tam aşılı
• İyotlu Tuz
– İyotlu tuz kullanımı yüzde 85 seviyesinde
– İyotlu tuz kullananların yüzde 90’ı iyodatlı tuz
kullanıyor
137
En Son Sözler...
üTüm sosyo-demografik gruplarda olumlu gelişmeler
var ancak üç temel farklılığın azalarak da olsa
sürdüğü görülüyor
ü Yerleşim yerleri arasında (kent-kır)
ü Bölgeler arasında (Doğu ve diğer bölgeler)
ü Doğu bölgesinin kendi içerisinde
üKaradeniz bölgesi Türkiye geneline göre birçok
gösterge için daha “iyi” durumda
üBatı Karadeniz, Doğu Karadeniz bölgesine göre daha
olumlu üreme sağlığı göstergelerine sahip
138
Hacettepe Üniversitesi
Nüfus Etütleri Enstitüsü
TNSA-2008’in Sonuçları
Bölgesel Toplantı – 2
19 Kasım 2009, Trabzon
Prof. Dr. İsmet Koç - Ar. Gör. Mehmet Ali Eryurt
T.C. Başbakanlık
T.C. Sağlık Bakanlığı
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması
Sosyal Sektörler ve Koordinasyon
Genel Müdürlüğü
Genel Müdürlüğü
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu
139