çocuklar istenmeyen kelimeler kullandığında neler yapmalıyız?

REHBERLİK SERVİSİ BÜLTENİ
MART 2015
ÇOCUKLAR İSTENMEYEN KELİMELER KULLANDIĞINDA NELER
YAPMALIYIZ?
Okul öncesi dönem, çocuklarda alıcı dil ve ifade edici dil gelişiminin en hızlı olduğu
zamanlardan biridir. Bu dönemde çocuklar dışarıdan gelen sözel uyaranlara son derece açık ve
bunları taklit etme eğilimindedirler. Bu gelişim özellikleri göz önünde bulundurulduğunda kimi
zaman istenmeyen kelimeler (küfür vs.) kullanmaları da kaçınılmaz bir hal alır.
Çocuklar neden bu kelimeleri kullanırlar?
-Ailenin, arkadaşların ya da çevrenin dikkatini çekmek için,
-Etraftan gelen tepkiler hoşlarına gittiği için,
-Televizyondan, arkadaşlarından ya da etraflarındaki yaşça büyüklerden duyduklarını taklit ettikleri
için.
Çocuğumuzdan istenmeyen bir kelime duyduğumuzda nasıl davranmalıyız?
Çocuğunuzu tanıyamaz oldunuz, bugüne kadar hiç duymadığınız kaba kelimeler kullanıyor
ve sizde aşağıda sıralanan yöntemleri denemeye başladınız ancak hemen sonuç alamadığınız için
çaresiz hissetmeyin. Ona zaman tanıyın, çünkü bir anda bu kelimelerin hafızasından silinmesini
bekleyemeyiz.
Çocuğunuz kötü bir kelime kullandığında görmezden gelmek, bir başka
deyişle tepkisiz olmak en iyi yöntemlerden aynı zamanda da ilk başta kullanılacak
olan yöntemlerden birisidir. Bunu yaparken her ne kadar bazen zor olsa da
gülmemeye ya da ona kızmamaya özen gösterin. Ses tonunuzu normal düzeyde
ayarlayın, mimiklerinizle hatta bakışlarınızla bile olumlu/olumsuz herhangi, bir
tepki vermeyin. Özellikle de anneanne / babaanne, dedeler gibi aile büyükleri, bu
tip durumlarda “Ne ayıp, hiç sana yakışıyor mu ?”,“Bir daha duymayacağım vs.” gibi tepkilerde
bulunurlar. Ya da
“Aaa nereden duymuş” deyip, gülerler. Bu da çocuklar için, kullandıkları
kelimenin çekiciliğini arttırır. Çünkü onlar yetişkinleri kızdırmayı, şaşırtmayı ya da rahatsız etmeyi
keşfetmiş ve hatta kimileri de bundan zevk alır hale gelmiştir. Bu gibi durumlarda tepkisiz kalmayı
tercih etmeleri için gerekirse aile büyüklerini de bilgilendirin. Bir süre sonra çocuğunuz, böyle
davranarak dikkat çekemeyeceğini anlayacak ve vazgeçecektir. Yani amacına ulaşamamış
olduğundan bu davranış sönecektir.
Her çocuk yeni şeyler öğrenirken farklı yöntemler kullanır. Bu yöntemlerden bir tanesi de
taklit etmek yani model almaktır. Bu öğrenme şekli başta ailede olmak üzere, okulda da devam eder.
Öncelikle aynı evin içinde vakit geçirdiği kişiler yani anne, baba, varsa kardeşler ya da bakım veren
diğer kişiler birer örnek teşkil ederler. Ardından okul yaşamı başlayınca, bu zincire okul arkadaşları
ve öğretmenler de katılır. Dolayısı ile öncelikle ailede kötü söz kullanılmadığından, televizyondan
ve yaşına uygun olmayan programlardan bu tip kelimeleri duymadığından emin olunması önemlidir.
Ancak maalesef okul yaşantısında kimi zaman bunu engellemek mümkün olmayabilir. Siz evinizde
ne kadar dikkat ederseniz edin, öğretmenler sınıflarda ne kadar özen gösterirse göstersinler,
çocuğunuz okulda bir arkadaşından duyduğu kötü bir sözü, adeta bulaşıcı bir hastalık gibi kapabilir
ve bunu bir süre kullanabilir. Evde böyle bir durum fark ettiğinizde sınıf öğretmenlerine bilgi
vermenizde her zaman fayda vardır.
Eğer yaşça büyük bir kardeş yani abla ya da abi mevcut ise,
çocuklar genellikle onlardan duyduklarını taklit eder. Bunun sebeplerden
biri de kötü kelime kullanmanın büyüklük göstergesi olduğunu
sanmalarıdır. Yani kötü söz kullanmayı yetişkinlik sembolü olarak
görürler. Bu tip durumlarda, yine aynı şekilde basit ve net bir dille,
normal yüz ifadenizi koruyarak bu kelimeden hoşlanmadığınızı söyleyin.
Çocuk ısrarla kullanımını devam ediyor ya da arttırıyorsa, duymazdan gelin.
Güzel konuştuğunda onu sözel olarak ödüllendirin. Amaç, olumsuz davranışa odaklanmayıp,
olumlu davranışı pekiştirmek olmalıdır. Örneğin “Bana bunun için teşekkür etmen çok güzel bir
davranıştı” gibi.
Çocuklarınıza kitap okuyarak, onları güzel ve doğru cümle kullanmaya teşvik edebilirsiniz.
Unutmayalım olumlu ve güzel davranışları çocuklara kazandırmak için en önemli araç kitaptır.
Güzel bir ay geçirmenizi dilerim,
Uzm. Psk. Seren Cananoğlu
Neslin Değişen Sesi Anaokulu
Rehberlik Birimi