DEPREMLER ve PARAMETRELERİ

12.09.2013
DEPREMLER ve
PARAMETRELERİ
Doç.Dr. Eşref YALÇINKAYA
(6. Ders)
Bir depremi tanımlayan parametrler;
1.
2.
3.
4.
5.
Deprem dış merkezinin (episantr) enlem
ve boylamı
Deprem odağının (hiposantr) derinliği
Depremin oluş zamanı (orijin zamanı)
Depremin büyüklüğü (magnitüd)
Faylanma türü (odak-fay mekanizması)
E. YALÇINKAYA
2
1
12.09.2013
Episantr
(37.3K, 28.2D)
Episantr uzaklığı
(Δ=160 km)
BND istasyonu
Varış zamanı
(17:04:02)
Odak derinliği
(h=12km)
Hiposantr uzaklığı
(D=180 km)
Hiposantr (odak)
Orijin zamanı
(17:03:32)
E. YALÇINKAYA
3
E. YALÇINKAYA
4
2
12.09.2013
Episantrların duyarlığı

Çok kısa zamanda, az veriyle yapılan ön
tahminlerdeki hata oranı büyük olabilir. Verilerin
toplanabilmesi ve irdelenebilmesi için yeterli
zamanın geçmesi beklenmelidir.

Episantr tayinindeki duyarlık episantrın
çevresinde yeterli sayıda ve özellikte sismograf
istasyonlarının bulunmasına bağlıdır. Eğer tüm
istasyonlar bir tarafa yığılmışsa tayin edilen
episantrın duyarlığı küçük olacaktır.
E. YALÇINKAYA
5
Episantrların duyarlığı

Depremin büyüklüğü, episantrın belirlenme
duyarlığını etkileyen önemli bir parametredir.

Kabuk yapısının ve sismik dalga hızlarının iyi
bilinmesi, episantr tayinlerinin duyarlığını artırır.

Tüm olumlu durumlar göz önüne alındığında
deprem episantrları 5 km hata ile bulunabilir.
E. YALÇINKAYA
6
3
12.09.2013
E. YALÇINKAYA
7
E. YALÇINKAYA
8
4
12.09.2013
E. YALÇINKAYA
9
Episantr tayini
Tek İstasyon Yöntemi :
Bu yöntemde tek istasyon üç bileşen deprem kaydına ihtiyaç
vardır. Her üç bileşenden okunan P dalgası ilk varış yönü ve
genlikleri, vektör diyagramına aktarılarak deprem kaynağının
azimutu belirlenir.
E. YALÇINKAYA
10
5
12.09.2013
P dalgaları sadece düşey ve radyal yönde polarize
oldukları için vektörel P dalgası hareketi episantrın
azimutunun belirlenmesinde kullanılabilir.
P dalgası ilk
hareketi
Yukarı (düşey)
ileri (radyal)
Aşağı (düşey)
geri (radyal)
Işın yönü
E. YALÇINKAYA
11
Üç bileşen kaydın P dalgası penceresi:
Yukarı
Düşey bileşen
Aşağı
Kuzey
KG bileşen
Güney
Doğu
DB bileşen
Batı
E. YALÇINKAYA
12
6
12.09.2013
K
KB
Up
20cm
B
28.3cm
D
20cm
KB
GD
28.3cm
25cm
G
GD
Down
D=(tS-tP) x 8
D= 6sn x 8 =48 km
ERG
E. YALÇINKAYA
13
Daire yöntemi
1.
2.
3.
4.
5.
Olası episantrı çevreleyen 3 kayıt istasyonu
belirle
Her bir istasyon kayıdından P ve S dalgası varış
zamanları arasındaki farkı oku
Okunan tS- tP farklarını kullanarak zaman-uzaklık
grafiklerinden her bir istasyon için uzaklık belirle
Her bir istasyon merkez olmak üzere belirlenen
uzaklıkları yarıçap olan daireleri çiz.
Üç dairenin kesişim yeri (veya kirişlerin kesişim
yeri) episantrın yerini gösterir.
E. YALÇINKAYA
14
7
12.09.2013
1. Olası episantrı çevreleyen 3 kayıt istasyonu belirle
İstanbul (IST)
Bolu (BOL)
Afyon(AFY)
E. YALÇINKAYA
1400
15
2. Her bir istasyon kayıdından P
ve S dalgası varış zamanları
arasındaki farkı oku
1000
600
200
-200
-600
-1000
0
5
10
15
Üç bileşen
ISK istasyon kaydı
20
25
30
35
40
1400
S
1000
600
tS-tP=2.3sn
200
-200
P
-600
-1000
4
5
6
E. YALÇINKAYA
7
8
9
10
16
8
12.09.2013
3. Okunan tS- tP farklarını kullanarak zaman-uzaklık grafiklerinden her bir
istasyon için uzaklık belirle
E. YALÇINKAYA
17
E. YALÇINKAYA
18
9
12.09.2013
4. Her bir istasyon merkez olmak üzere belirlenen uzaklıkları
yarıçap olan daireleri çiz.
İstanbul (IST)
Bolu (BOL)
Afyon(AFY)
D=(tS-tP) x 8
E. YALÇINKAYA
19
E. YALÇINKAYA
20
10
12.09.2013
Hiposantr derinliği

P-pP zaman farkının kullanılması
pP
P

Pg-Pn zaman farkının kullanılması
E. YALÇINKAYA
21
E. YALÇINKAYA
22
11
12.09.2013
E. YALÇINKAYA
23
Orijin zamanı
Wadati diyagramı
tS-tP
4
3
2
E. YALÇINKAYA
13:02:34
13:02:32
13:02:30
13:02:28
0
t0
13:02:26
1
13:02:26.8

tP
24
12
12.09.2013
Forward modeling ile episantr çözümü :
9
1
10
8
E0
2
E
7
3
5
9
E-E0
6
4
8
1
2
3
10
dE
7
dE
1
6
5
Az
4
E. YALÇINKAYA
25
E. YALÇINKAYA
26
Gelecek ders
Büyüklük
 Şiddet
 Enerji

13