SB 108 –Sosyolojiye Giriş

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
Pazartesi: 09.00 - 10.20 (Kırmızı Amfi)
Perşembe: 13.30 - 15.20 (Kırmızı Amfi)
http://www.ovuncongur.com/dersler/sosyoloji
SB 108 –Sosyolojiye Giriş
2013-2014 Bahar Dönemi
Yrd. Doç. Dr. Hakan Övünç Ongur
Dersin Amacı:
Bu dersin hedefi, toplumu ve onu meydana getiren tüm öğeleri araştırmasının merkezinde
konuşlandırarak, toplumsal bilimlerde ontolojik, epistemolojik ve metodolojik tartışmalara
yön veren sosyoloji disiplinine akademik bir giriş yapabilmektedir. Öğrencilerin yalnızca
eğitim hayatlarının geri kalanında değil, aynı zamanda bundan sonraki gündelik hayatlarında
da karşılaşabilecekleri kavramsal bulmacaların çözümüne giden yollara, akıllarında yeni soru
işaretleri ile birlikte koyulabilmelerini sağlayabilmek, dersin birincil amacı olacaktır. Bu
doğrultuda, dersin ilk yarısında klasik sosyolojinin öncü isimlerinin toplumsal çözümlemeleri
tartışılarak bir temel oturtulmaya çalışılacak, ikinci yarıda ise ‘kültür’, ‘kitle iletişimi’,
‘şehirleşme’, ‘toplumsal cinsiyet’, ‘din’, ‘aile’, ‘sağlık’, ‘eğitim’, ‘tüketim’ ve ‘küreselleşme’
gibi başat kavramların, (post-)modern hayattaki önemi üzerinde durulacaktır.
Değerlendirme
1.
2.
3.
4.
Derse katılım (%15)
Dönem Ödevi (%20)
Ara sınav (%20)
Final (%35)
Öğrencilerin Yükümlülükleri
Sınavlara ve derslere katılamayacak öğrencilerin, söz konusu mazeretlerini öğretim elemanına
bildirmeleri gerekmektedir.
Bu derste, öğretim elemanının özel izni olmadan ses/görüntü kaydı almak kesinlikle yasaktır.
Aksi durumda, hukuki işlem başlatılacak ve bu eylemi gerçekleştirdiği saptanan öğrencilerin
hiçbir sınavı/ödevi değerlendirmeye alınmayacaktır.
Ders planında sunulmuş olan okumaların bir kısmı zorunlu nitelikte diğer bir kısmı ise tavsiye
niteliğindedir. Ders planında zorunlu nitelikteki okumaların yanında (+) işareti bulunmakta ve
öğrencilerden, sınavlardan ve derse gelmeden önce bu okumaları yapmaları ve
değişikliklerden haberdar olmak amacıyla dersin internet sayfasına üye olmaları
beklenmektedir.
1
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
1.
Hafta – Neden Sosyoloji?




2.
İhsan Sezal, “Neden Sosyoloji?”, Sosyolojiye Giriş içinde, İ. Sezal (der.),
İstanbul: Beta, 2002/2010, ss. 5-10. (+)
Charles Wright-Mills, Toplumbilimsel Düşün, Ü. Oskay (çev.), İstanbul: Der,
1959/2007, s. 11-48.
John Scott, Social Theory: Central Issues in Sociology, London: Sage, 2006,
ss. 7-34.
Gary Wickham, “The Core Object ‘Society’ and Sociology’s Public
Relevance”, Journal of Sociology, 48(4), 2012, s. 427-442.
o Sosyoloji nedir?
o Sosyal bilimlerde sosyolojinin önemi nedir?
o Neden sosyoloji?
o Sosyal bilimler ile doğa bilimleri arasındaki farklar, sosyolojinin
araştırma konularına nasıl yansımaktadır?
 Film: Spellbound (Yön. Jeffrey Blitz, 2002)
Hafta – Modern Toplum, İşbölümü ve Émile Durkheim




Tony Bilton vd., Sosyoloji, K. İnal vd. (çev.), Ankara: Siyasal, 2003/2009, s.
65-92. (+)
Ferdinand Tönnies, “Gemeinschaft ve Gesellschaft”, Şehir ve Cemiyet içinde,
A. Aydoğan (çev.), İstanbul: İz, 1887/2005, s. 185-217.
Ken Thompson, Émile Durkheim, Londra: Routledge, 2002, ss. 33-52.
Peter Thijssen, “From Mechanical to Organic Solidarity, and Back: With
Honneth Beyond Durkheim”, European Journal of Social Theory, 15(4), 2012,
s. 454-470.
o Modern toplum içinde ‘toplumsal tabakalaşma’ ve işbölümü arasındaki
ilişkinin niteliği nedir?
o Durkheim’ın ‘mekanik dayanışma’ ve ‘organik dayanışma’ kavramları
ile Tönnies’in ‘Gemeinschaft’ ve ‘Gesellscahft’ kavramları arasında
hangi benzerlikler ve farklılıklar vardır?
o ‘Anomi’ nedir?
o Modern toplumdaki işbölümü ile kentleşme arasındaki ilişkinin niteliği
nedir?
o Türkiye’nin doğu illerinden batı illerine doğru yaşanan göçler ile
günlük hayatın gelişimi arasında ne tür yakınlaşmalar meydana
gelmektedir?
 Film: The Shawshank Redemption (Yön. Frank Darabont, 1994)
2
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
3.
Hafta – Modern Toplum, Rasyonalizm ve Max Weber




4.
George Ritzer, Modern Sosyoloji Kuramları, H. Hülür (çev.), Ankara: De Ki,
2000/2012, ss. 29-35. (+)
George Ritzer, Toplumun McDonaldlaştırılması: Çağdaş Toplum Yaşamının
Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme, Ş. S. Kaya (çev.), İstanbul: Ayrıntı,
1993/2011, ss. 47-52. (+)
John Breuilly, “Max Weber, Charisma and Nationalist Leadership”, Nations
and Nationalism, 17(3), 2011, ss. 477-499.
Aaron Ahuvia ve Elif İzberk-Bilgin, “Limits of the McDonaldization Thesis:
eBayization and Ascendant Trends in Post-Industrial Consumer Culture”,
Consumption Markets & Culture, 14(4), 2011, ss. 361-384.
o Rasyonalizm nedir? Modern toplumları nasıl etkiler?
o Batı Avrupa’da Orta Çağ’ın dönüşümünü tetikleyen Rönesans, Reform
ve Aydınlanma hareketleri ile ‘akıl’ kavramı arasında ne tür bir ilişki
mevcuttur?
o Bürokrasi nedir?
o Weber’e göre ‘demir kafes’ nedir? Karizma olgusunun demir kafesi
kırabilme konusundaki avantajı ne olabilir?
o Toplumun McDonaldlaştırılması kavramı neyi ifade eder? Siz de
toplumun McDonaldlaştırılan bireylerinden olduğunuzu düşünüyor
musunuz?
 Film: Brazil (Yön. Terry Gilliam, 1985)
Hafta – Modern Toplum, Kapitalizm ve Karl Marx




Fernand Braudel, Kapitalizmin Kısa Tarihi, İ. Yerguz (çev.), İstanbul: Say,
1985/2013, ss. 42-61. (+)
Karl Marx ve Friedrich Engels, Komünist Parti Manifestosu, E. Özalp (çev.),
İstanbul: NK Yayınları, 1848/2005, ss. 9-30.
Antonio Gramsci, Seçme Yazılar 1916-1935, D. Forgacs (der.), İ. Yıldız (çev.),
Ankara: Dipnot, 2000/2010, ss. 229-270.
Önder Kulak, “Karl Marx’ta Yabancılaşma, Meta Fetişizmi ve Şeyleşme
Kavramları”, Doğu-Batı, 14(55), 2011, ss. 33-61.
o Toplumsal sınıf nedir? Bugünkü toplumsal sınıfların ortaya çıkışında
modern sanayinin ve sanayi ekonomisinin önemi nedir?
o Kapitalizm nedir? Marx’ın ‘artı-değer’ tartışması ile nasıl açıklanabilir?
o Marx’a göre bireyde yabancılaşma nasıl meydana gelir?
o Bir toplumda bir sınıftan diğerine geçiş hangi şartlarda mümkün
olabilir?
 Film: Modern Times (Yön. Charles Chaplin, 1936)
3
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
5.
Hafta –Birey, Yapı, Sistem




6.
David Swartz, Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu'nün Sosyolojisi, E. Gen
(çev.), İstanbul: İletişim, 1997/2011, ss. 167-199. (+)
George Ritzer, Modern Sosyoloji Kuramları, H. Hülür (çev.), Ankara: De Ki,
2000/2012, ss. 97-112 ve 194-208.
Victor Lidz, “Talcott Parsons”, The Blackwell Companion to Major Classical
Social Theorists içinde, G. Ritzer (der.), Oxford: Blackwell, 2003, ss. 376-420.
Kemal H. Karpat, Türkiye'de Siyasal Sistemin Evrimi, 1876-1980, E.
Soğancılar (çev.), Ankara: İmge, 2007, ss. 7-46.
o Yapılaştırma nedir? Yapan ve yapı arasındaki ilişkinin niteliği nasıl
açıklanabilir?
o Talcott Parsons’a göre ‘eylem sistemi’ nedir? Kültür, kişilik, davranış
ve toplum arasında ne tür bir ilişki vardır?
o Autopoiesis nedir? Niklas Luhmann’ın sistem kuramında nasıl bir işlevi
vardır?
o İnsan davranışını kısıtlayan bir yapı içerisinde, bireyin kendine özel
düşüncesinden, inancından, hareketlerinden veya öznelliğinden söz
edilebilir mi? Nasıl?
 Film: Psycho (Yön. Alfred Hitchcock, 1960)
Hafta – Kültür: Pop ve Kitle İletişimi




Theodor W. Adorno ve Max Horkheimer, Aydınlanmanın Diyalektiği, N. Ülner
ve E. Ö. Karadoğan (çev.), İstanbul: Kabalcı, 1944/2010, ss. 162-222. (+)
Tony Bilton vd., Sosyoloji, K. İnal vd. (çev.), Ankara: Siyasal, 2003/2009, ss.
326-351.
Sanna Inthorn, John Street ve Martin Scott, “Popular Culture As A Resource
For Political Engagement”, Cultural Sociology, 7(3), 2013, ss. 336-351.
Stephen White ve Ian McAllister, “Did Russia (Nearly) Have A Facebook
Revolution in 2011? Social Media's Challenge to Authoritarianism”, Politics,
33(4), 2013, ss. 1-13.
o Toplumlar mı kültürleri, kültürler mi toplumları inşa eder?
o Kitle kültürü ile kitle iletişim araçları arasında ‘yayılma süreçleri’
dışında ne tür geçişlilikler mevcuttur?
o Adorno ve Horkheimer’a göre ‘kültür endüstrisi’ nedir?
o Sanat eserleri ile eğlence ürünlerini birbirlerinden ne ayırır?
o Kültür ile emperyalizm kavramları nasıl bir araya gelebilir?
o Jürgen Habermas’a göre iletişimin, toplumsal ve siyasi yapıyı
düzenlemedeki önemi nedir?
 Film: Network (Yön. Sidney Lumet, 1976)
4
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
7.
Hafta – Toplumsal Cinsiyet




8.
Jane Pilcher, “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Eşitsizlikleri Üzerine
Açıklamalar”, Sosyoloji: Başlangıç Okumaları içinde, A. Giddens (der.), G.
Altaylar (çev.), İstanbul: Say, 2001/2009, ss. 109-119. (+)
Tony Bilton vd., Sosyoloji, K. İnal vd. (çev.), Ankara: Siyasal, 2003/2009, ss.
126-157.
Michel Foucault, Cinselliğin Tarihi, H. U. Tanrıöver (çev.), İstanbul: Ayrıntı,
1976/2010, ss. 99-118.
Kelly Kollman ve Matthew Waites, “The Global Politics of Lesbian, Gay,
Bisexual and Transgender Human Rights: An Introduction”, Contemporary
Politics, 15(1), 2009, ss. 1-17.
o Toplumsal ve biyolojik cinsiyetler arasındaki fark nedir?
o Cinsiyet farklılıklarına dayalı toplumsal eşitsizlikler, yapılaştırma
teorisi ile nasıl incelenebilir?
o Michel Foucault’ya cinsellik ne zaman modern devletin disiplin-kontrol
alanına giriş yapmıştır?
o 2012 ABD Başkanlık seçimlerinde toplumsal cinsiyet söylemleri ne
düzeyde etkili olmuştur? Nasıl?
 Film: Thelma & Louis (Yön. Ridley Scott, 1991)
Hafta – Din, Devlet ve Sekülerleşme




Ahmet Arslan, İbni Haldun, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009, ss.73138. (+)
Tony Bilton vd., Sosyoloji, K. İnal vd. (çev.), Ankara: Siyasal, 2003/2009, ss.
410-436.
Jonathan Fox, “Separation of Religion and State and Secularism in Theory and
in Practice”, Religion, State and Society, 39(4), 2011, ss. 384-401.
Raf Vanderstraeten, “Talcott Parsons and the Enigma of Secularization”,
European Journal of Social Theory, 16(1), 2013, ss. 69-84.
o Dinin toplumsal bir araya gelişlerdeki rolü nasıl tanımlanabilir?
o Charles Taylor’a göre sekülerleşme nedir? Laiklik kavramı ile arasında
hangi farklılıklar bulunmaktadır?
o Toplumsal cinsiyetler, bu cinsiyetlere atfedilen roller ve başat din
arasında ne tür bir ilişkinin varlığından söz edilebilir?
o Dinsel/mezhepsel azınlıkların modern ulus-devlet içerisinde dışlanma
pratiklerine maruz kalmaları, toplumsal bir ‘anomi’ midir?
 Film: Se7en (Yön. David Fincher, 1995)
5
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
9.
Hafta – Aile, Sağlık, Eğitim




10.
İhsan Sezal, “Toplum ve Aile”, Sosyolojiye Giriş içinde, İ. Sezal (der.),
İstanbul: Beta, 2002/2010, ss. 134-165. (+)
Joanna Latimer, “Rewriting Bodies, Portraiting Persons? The New Genetics,
the Clinic and the Figure of the Human”, Body & Society, 19(4), 2013, ss. 331.
H. Burcu Baba, “The Construction of Heteropartiarchal Family and Dissident
Sexualities in Turkey”, Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 3(1), 2011, ss. 56-64.
Tony Walter, “Friendship's Freedom and Gendered Limits”, European Journal
of Social Theory, 16(4), 2013, ss. 435-456.
o ‘Aile’ kurumunun modern toplumdaki yeri hakkında ne söylenebilir?
Bugün aile kurumunun öneminin aynı şekilde korunduğundan söz
edilebilir mi?
o İlkokula başlama yaşının yükseltilmesi/düşürülmesi hangi toplumsal
bağlı olarak düzenlenebilir?
o İlaç endüstrisinin dünya ekonomisindeki yeri ile devlet kontrolünden
çıkartılan (özelleştirilen) sağlık hizmetleri arasında ne tür bağlantılar
kurulabilir?
o Kitle iletişim araçları ile sunulan sağlık ve eğitime dayalı
bilinçlendirme hizmetleri neden gereklidir?
 Film: American Beauty (Yön. Sam Mendes, 1999)
Tüketim Toplumu




Robert Bocock, Tüketim, İ. Kutluk (çev.), Ankara: Dost, 1993/2009, ss. 20-41.
(+)
Jean Baudrillard, Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları, H. Dileçaylı ve F.
Keskin (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1970/2008, ss. 51-101.
Illona Mikkonen, Handan Vicdan ve Annu Markkula, “What Not to Wear?
Oppositional Ideology, Fashion, and Governmentality in Wardrobe Self-Help”,
Consumption Markets & Culture, 2013, ss. 1-20.
Nicky Falkof, “Heroes With A Half Life: Teenage Mutant Ninja Turtles and
American Repression of Radiophobia After Chernobyl”, The Journal of
Popular Culture, 46(5), 2013, ss. 931-949.
o Sanayi Devrimi’nin birer ‘üretici’ haline getirdiği toplumsal benlikler
nasıl birer ‘tüketici’ haline gelmiştir?
o Tüketim nedir? Modern anlamda tüketim ne zaman ve nasıl ortaya
çıkmıştır?
o Baudrillard’a göre kitle iletişiminin günümüz toplumunu tüketim
kavramı etrafında inşa etme yolları nelerdir?
o Bir ‘ünlünün ölümü’ nasıl tüketilir?
 Film: Fight Club (Yön. David Fincher, 1999)
6
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
11. ve 12. Haftalar – Küreselleşme, Modernite / Post-Modernite






David Held vd., “Küreselleşme”, Sosyoloji: Başlangıç Okumaları içinde, A.
Giddens (der.), G. Altaylar (çev.), İstanbul: Say, 2001/2009, ss. 71-75. (+)
David Harvey, Asi Şehirler: Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru, A. D.
Temiz (çev.), 2012/2013, İstanbul: Metis, ss. 217-226. (+)
George Ritzer, Modern Sosyoloji Kuramları, H. Hülür (çev.), Ankara: De Ki,
2000/2012, ss. 441-447 ve 469-485.
Zygmunt Bauman, Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, A. Yılmaz (çev.),
İstanbul: Ayrıntı, 1998/2006, ss. 13-34.
Jean Baudrillard, Simülakrlar ve Simülasyon, O. Adanır (çev.), Ankara: Doğu
Batı, 2008, ss. 13-69.
Jennifer S. Maguire ve Dan Hu, “Not A Simple Coffee Shop: Local, Global
and Glocal Dimensions of the Consumption of Starbucks in China”, Social
Identities: Journal For the Study of Race, Nation and Culture, 2013, ss. 1-15.
o Küreselleşme nedir? Ne zaman başlamıştır? Sonu var mıdır?
o Modern ile post-modern arasındaki temel farklar nelerdir?
o Yapısalcılık ile post-yapısalcılık arasındaki temel farklar nelerdir?
o Tüketim, kültür, iletişim, finans, Internet, sosyal medya gibi olguların
küreselleştiği bugünün dünyası modernliğe mi post-modernliğe mi
daha yakındır?
o Bauman’ın ‘parçalanmış hayatlar’ kavramı ne ifade etmektedir?
o Hakikatin tanımlanamıyor oluşu, hakikatin olmadığı anlamına mı gelir?
Hakikat nedir? Toplum, hakikatlerden nasıl etkilenir, onları nasıl
üretir?
 Film: The Science of Sleep / La science des rêves (Yön. Michel
Gondry, 2006)
7
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Siyaset Bilimi
DÖNEM ÖDEVLERİ HAKKINDA
Dersin içeriği dahilinde tüm öğrencilerden ikili bir grup oluşturarak, derste tartışılan herhangi
bir konu üzerine yazılmış veya bu konu ile ilişkilendirilebilecek Türkçe veya İngilizce bir
şarkı sözü bulmaları ve bu eşleştirme özelinde aşağıdaki soruları yanıtlandırmaları
beklenmektedir.
-
Seçilen şarkının sözleri ne hakkındadır ve bu derste tartışılan hangi kavram
çerçevesinde değerlendirilebilir? Nasıl? (puan: 25)
Şarkının ortaya çıktığı zaman dilimi, hangi toplumsal olayların etkisi altındadır ve bu
olaylar, şarkının ortaya çıkışında nasıl bir rol oynamış olabilir? (puan: 25)
Seçilen şarkı, Adorno ve Horkheimer'ın sözünü ettiği "kültür endüstrisi"ni hangi
yönlerden besler ve/ya hangi yönlerden eleştirir/yıkmaya çalışır? (puan: 25)
Sanat eserleri ile toplumsal hayat veya kültür arasında neden yol gösterici bir bağ
aranabilir? Veya bu görüş nasıl eleştirilebilir? (puan: 25)
Tüm ödevler için uyulacak kurallar şu şekildedir:
-
-
-
-
Şarkı seçiminizi en geç dördüncü (4.) haftanın sonuna kadar bildirmiş olmanız
gerekmektedir.
Bir şarkıyı yalnızca bir grup alabilir.
Ödevleriniz, toplamda 1000-1250 kelime arasında olmalıdır.
Yanıt dosyanızı, Microsoft@Word formatında, Times New Roman, 12 punto, çift satır
aralıklı ve her iki yana dayalı şekilde hazırlayınız. Word dosyanızın başlığı (İsim 1,
İsim 2, SB 108, Şarkı Adı) biçiminde yazılmış olmalıdır.
Okuma listesinden veya farklı kaynaklardan referans vermek isterseniz, aşağıdaki
formatı kullanabilirsiniz:
o Kitap için: Yazarın Adı, Kitap Adı, Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s.
sayfa numarası.
o Editörlü Kitap için: Yazarın Adı, "Kitaptaki Bölümün Adı", Kitap Adı içinde,
Editörün Adı (der.), Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s. sayfa numarası.
o Dergi için: Yazarın Adı, "Makalenin Adı", Derginin Adı, cilt(sayı), Yayım
Yılı, s. sayfa numarası.
o Gazete için: Yazarın Adı, "Gazete Haberinin/Makalesinin Adı", Gazete
Adı'nda yayımlanan makale, Yayım Tarihi.
o Internet Kaynakları için: Yazarın Adı, "Haberin/Makalenin/Yazının Adı",
http://www...
Ödevleriniz değerlendirilirken, verdiğiniz yanıtların doğruluğundan çok, çalışmanıza
getirdiğiniz yorum/eleştiri/fikir dikkate alınacaktır.
Gruptaki öğrenciler, bu ödevden ortak bir not alacaktır; bu nedenle, grup
arkadaşınızdan ödevin her aşamasında sorumlu olmanız, herhangi bir sorun çıktığında,
ödev tesliminin en az iki hafta öncesinde öğretim elemanına bu sorunu bildirmeniz
gerekmektedir.
Ödevlerin teslim tarihi, dersin final günü ve saati olarak belirlenmiştir.
Ödevlerinizin her aşamasında, üniversite düzeyindeki bir öğrencinin sorumluluklarına
uymanız beklenmektedir. Doğrudan internetten veya başka kaynaklardan kopyalayapıştır şeklinde verilen ödevleriniz, diğer arkadaşlarınıza haksızlık olmaması adına,
değerlendirmeye alınmayacaktır.
8