çocukların evle ilgili faaliyetlere harcadıkları zamanın incelenmesi

ÇOCUKLARIN EVLE İLGİLİ FAALİYETLERE HARCADIKLARI ZAMANIN
İNCELENMESİ
Prof. Dr. Şükran Şafak*, Doç. Dr. Zeynep Çopur*,
Uzm. Mukaddes Altınel Özkan**
ÖZET
Bu araştırmada çocukların evle ilgili sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyetlere harcadıkları
zaman çocukların cinsiyeti ve annenin çalışma durumu açısından incelenmiştir.
Araştırmanın
evrenini Ankara ili 5 merkez ilçede (Keçiören, Mamak, Çankaya, Altındağ ve Yenimahalle) farklı
sosyo-ekonomik düzeydeki semtlerde bulunan devlete ait ilköğretim okullarının ikinci kademesinde
(6,7 ve 8. sınıf) öğrenimine devam etmekte olan 330 kız ve 330 erkek öğrencinin anneleri
oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda, erkek çocukların “bahçe bakımı”, “taksit-fatura ödeme”,
“sinema-tiyatro bileti alma” faaliyetlerine kız çocuklardan daha çok zaman kız çocukların ise “aile içi
eğlence faaliyetleri düzenleme” faaliyetine erkek çocuklardan daha çok zaman harcadığı, çalışmayan
annelerin çocuklarının “taksit-fatura ödeme” faaliyetine çalışan annelerin çocuklarından daha fazla
zaman, çalışan annelerin çocuklarının ise “evcil hayvan bakımı” faaliyetine çalışmayan annelerin
çocuklarından daha fazla zaman harcadığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ailede sorumluluk dağılımı, evde işbölümü, çocukların sorumluluk
dağılımında yer alması
ABSTRACT
In this study, time that is spent by the children for social, economic and physical home
activities is studied according to their gender and whether their mothers are working or not. In this
study, 330 girls and 330 boys attending primary government school at second grade (6, 7 and 8th
grade) located in the districts of 5 central county in Ankara with different socio economic levels are
investigated. As a result of this study, it has been determined that, boys are spending much more time
to “gardening”, “paying of bills and installments” and “buying tickets for theatre and cinema” than girls,
while girls are spending more time to “organizing entertainment activities for the family”. It has also
determined that children whose mothers are not working are spending more time for the “paying of
bills and installments” then the ones whose mothers are working, while children with working mothers
are spending much more time to “pet care” then the children whose mothers are not working.
Key Words: distribution of responsibility in the family, division of labor in the home, children’s
take place in the distribution of responsibility
GİRİŞ
Bireylerin fizyolojik gereksinmelerinin karşılanması, sağlıklı bir ortamda büyümeleri,
çeşitli yetenek, alışkanlık ve davranışlar kazanmaları ve ailede iş bölümü ile yaşama
hazırlayıcı rolleri öğrenmeleri ailelerin bireyleri ile ilgili en temel görevleridir (Aktaş, Haktanır,
1997).
Ailenin refah ve mutluluğu için, yerine getirilmesi gereken sorumluluklar aile
bireylerinin üstlendikleri rollere bağlı olarak ortaya çıkar (Şafak,1996; Cuningham, 2001). Her
ailenin günlük yaşamının bir parçası olan evle ilgili faaliyetler, aile bireyleri tarafından
paylaşılması gereken sorumluluklardır. Bütün bu günlük sorumluluklar sayesinde aileler
düzenli bir hayat sürdürmeyi başarırlar. Bir evin düzeninin aksamaması için çocuklar da dahil
olmak üzere her birey sorumluluk taşımalıdır. Çünkü evle ilgili faaliyetlerde sorumluluk
_____________________________________________________________________________
*Hacettepe Üniversitesi Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü ** Ev Ekonomisti
[email protected], [email protected]
dağılımı aile bireyleri arasında duygu ve düşüncelerin paylaşılmasında, aile
kaynaklarının devamlılığı ve gelişmesinde, ailenin varlığının birlik ve beraberlik duygusu
içinde sürdürülmesinde odak noktasıdır (Şafak,1985; Canter, 1998).
Sorumluluk dağılımı, ailede tüm sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyet alanlarında söz
konusudur. Geleneksel olarak, işler ve sorumluluklar ailede cinsiyet gözetilerek
paylaşılmaktadır. Geleneksel aile çerçevesinde erkekler tamir, bahçe bakımı gibi işleri
yaparlarken, kadınlar geleneksel olarak kendilerine verilen yemek pişirme, bulaşık yıkama ve
ev temizliği gibi işleri yapmaktadırlar (Şafak, 1985; Hansen, Darling, 1985; Hilton,
Haldeman,1991).
Evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde tüm aile bireylerinin yaş ve yetenekleri
ölçüsünde yer almaları ideal olanıdır. İster kız, ister erkek çocuk olsun aile içinde evle ilgili
faaliyetlere yaş ve yetenekleri ölçüsünde katılmaları onların bu sorumlulukları öğrenmelerini
sağlar. Zaten çocukların evle ilgili sorumluluklarda yer almalarındaki temel amaç, ailelerin
elde ettiği yardım değil, onların sorumluluk duygusu kazanmalarıdır (Şafak,1996;
Cuningham, 2001).
Sorumluluk; çocukluğun ilk dönemlerinden itibaren çocuğun yaşına ve gelişim
düzeyine uygun görevler vermekle başlar. Yaşına ve gelişim düzeyine uygun konularda onun
yardımını beklemek, sorumluluk konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam
sağlar. Böyle bir ortam çocuğun kendi kendisine yetmesine ve yönetmesine fırsat
vereceğinden, onun kendine olan güvenini de artıracaktır. Tam tersine koruyucu yaklaşım;
çocuğun kendi kendine yeten, bağımsız bir birey olmasını engeller (Yavuzer,2001). Uygun
miktarda yüklenen sorumluluk çocuğun kendine güvenini artırmanın yanında, paylaşma ve
başarma duygularını tatmin eder, insiyatifi koyma, çevresini ve kendini organize ve koordine
etme becerilerini geliştirir (A.A.K, 1995). Böylece yetişkin yaşamlarında bu konuda tecrübe
sahibi olabilmektedirler. Çocukların ev işlerine katılımı evdeki işlerin bir kısmında bile olsa,
onlara direkt olarak yarar sağlamakta ve aile ilişkilerindeki kaliteyi artırmaktadır (Cogle,
Tasker, Morton, 1982; Cogle, Tasker, Babcock, 1983).
Çocukluğun ilk dönemlerinde, cinsiyet rollerinin öğrenilmesinde ana babaların etkisi
önemlidir ve bu etki daha sonraki yıllarda da devam etmektedir. Ana-babaların cinsiyet rol ve
davranışları çocukların evle ilgili faaliyetlere katılımlarını doğrudan etkileyebilir. Örneğin, aile
içerisinde geleneksel cinsiyet rol davranışları benimsenmişse; kız çocukları daha çok, ev içi
faaliyetleri yerine getirirken, erkek çocuklar ise ev dışı faaliyetleri yerine getirir. Bu anlamda
kız ve erkek çocukların yaptıkları işler anne ve babalarının yaptıkları işlere benzer
(Cuningham, 2001;Blair,1992; Spitze,1995).
Çocukların evle ilgili faaliyetlere ne kadar katıldıkları annenin bakış açısına bağlıdır
ve bu faaliyetlere katılma istekleri değerlendirilmesi gereken bir fırsattır. Çocuklara
sorumluluk verme durumunda, evle ilgili faaliyetler öncelikle onlara ilginç gelecek,
eğlendirecek şekilde düzenlenmelidir. Çocuklar evle ilgili faaliyetlere katılmak istedikleri
zaman, bu işlere cesaretlendirilmeli ve yapılacak iş konusunda gerekli bilgiler verilmelidir.
Çocuklar ev işlerine katılım istekleri olduğu zaman terslenmemeli, eğer sorumluluk almaları
istenmiyorsa bu durum çocuklara uygun bir dille ifade edilmelidir. Bu durum ev işlerinin
yerine getirilmesine karşılık olarak ceza ve ödül sisteminin kullanılmasını gerektirebilir.
Ebeveynin vereceği ödül veya ceza çocukların ev işlerini yapmalarını etkileyen olumlu veya
olumsuz etkenlerdir. Çocukların ev işlerine katılımı durumunda ebeveynler çocukların
başarısını gördüğü zaman onları takdir etmeli hatta karşılığını vermelidir (Canter, 1998;
Blair,1992; Robert, Blood,1969;Terzioğlu,1987; Spitze, 1999; Lott, Inter,2001).
Özellikle son yıllarda kadınların artan sayıda iş yaşamında yer alıyor olmaları, ailenin
yapısında olduğu kadar, üstlenilen rollerde de bir takım değişmeleri beraberinde getirmiştir
(Peters, Haldeman, 1987; Hilton, Haldeman, 1991; Aytaç, 2001). Kadınlar gelir getiren bir
işte çalışsın yada çalışmasın evle ilgili sorumluluklarını yerine getirmek durumundadırlar.
Çalışan kadınların evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde yeterli zaman ve enerjiye sahip
olamayışları ebeveyn ve çocuklar arasındaki cinsiyete dayalı rol ve sorumluluklarda
değişikliklerin oluşmasına yol açmıştır. Çocukların evle ilgili faaliyetlere katılım oranı,
annelerinin ücretli bir işgücüne katılımıyla ilgilidir (Peters, Haldeman, 1987; Hilton,
Haldeman, 1991; Blair,1992; Gill,1998;).
Yapılan çalışmalarda ailede çocukların evle ilgili faaliyetlere katılması ailenin değer
yapılarına bağlıdır ki; ebeveynlerin çocukların evde iş yapmalarını gerek onların deneyim
sahibi olmaları nedeniyle gerek disiplin, gerek kendilerini ailenin bir parçası olarak
hissetmelerinin tersine bazı ebeveynlerin çocukların yaptıkları işlerin önemli olmadığı,
ailelerine yardım etmeden çok, okul işleriyle meşgul olmasının daha önemli olduğu yönünde
davrandıkları görülmüştür. Bununla birlikte bazı çalışmalar tek ebeveyn olmanın getirdiği
yükleri araştırmış ve bu yükün çocuklara ne denli yansıdığı konusunda çok az şey bilindiği
belirtilmiştir. Birçok çalışma çocukların cinsiyetinin bu konudaki rolü üzerinde yoğunlaşmıştır.
Cinsiyet yalnızca ev işlerine harcanan zamanı değil, yapılan işlerin çeşidini de
belirlemektedir. İşin çeşidinin geleneksel kadın/erkek iş bölümüyle yakından ilişkili olduğu
tespit edilmiştir (Douthift, 1991; Thrall, 1978; Cogle ve Tasker’in ,1982; Cogle, Tasker ve
Mortan, 1982 Cogle, Tasker ve Babcock ,1983; Peters ve Haldeman, 1987).
Çocuğun cinsiyeti (sorumlu olduğu işler olarak) ev işlerini yapmada eğitim, deneyim
sahibi olabilme amacıyla ön plana çıkmış ve ebeveynin işlerini paylaşma olarak kendini
göstermiştir (Sanik, Stafford, 1986).
Çocukların ev işleri için harcadıkları zamanda, çocukların cinsiyeti dışında çocukların
yaşı, annenin çalışma durumu, ailenin yapısı gibi faktörlerin de etkili olduğu görülmüştür. Bu
araştırmada çocukların evle ilgili sosyal, ekonomik ve fiziksel faaliyetlere harcadıkları zaman
çocukların cinsiyeti ve annenin çalışma durumu açısından incelenmiştir.
YÖNTEM
Araştırmanın evrenini Ankara ili 5 merkez ilçede (Keçiören, Mamak, Çankaya,
Altındağ ve Yenimahalle) farklı sosyo-ekonomik düzeydeki semtlerde bulunan devlete ait
ilköğretim okullarının ikinci kademesinde (6,7 ve 8. sınıf) öğrenimine devam etmekte olan
330 kız ve 330 erkek öğrencinin anneleri oluşturmaktadır. Araştırmaya alınan toplam okul
sayısının belirlenmesinde her bir sosyo-ekonomik düzeye “Orantılı Dağıtım” yapılarak,
“Tabakalı Rasgele Örnekleme Yöntemi” kullanılmış ve düşük sosyoekonomik düzeyden 5,
orta sosyoekonomik düzeyden 3, yüksek sosyoekonomik düzeyden2 olmak üzere n:10
olarak örneklem genişliği hesaplanmıştır. Örnekleme alınan okullar belirlendikten sonra,
araştırmaya bu okulların 6,7 ve 8. sınıfları alınmıştır. Belirlenen her sınıfa ait öğrenci
listesinden ilk 11 kız ve 11 erkek öğrenci seçilerek her okuldan 66 öğrenci olmak üzere, 10
okuldan toplam 660 öğrencinin annesine anket uygulanmasına karar verilmiştir. Araştırma
verileri; araştırmacı tarafından geliştirilen anket formunun öğrenciler aracığıyla annelerine
ulaştırılarak uygulanması sağlanmış ve formların sınıf öğretmenleri tarafından geri
toplanmasıyla elde edilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen veriler “SPSS for Windows
10.0” yazılımı ile değerlendirilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
I. Genel Bilgiler
Araştırmaya katılanların yarısını kız (330), yarısını erkek (330) öğrenci anneleri
oluşturmaktadır. Annelerin %29.8’i 27-34, %51.1’i 35-41, %16.2’si 42-48, %2.9’u da 49 ve
daha fazla yaş grubundadır. Anneler öğrenim düzeylerine göre incelendiğinde, %48.3’ünün
ilköğrenim, %34.6’sının ortaöğrenim, %13.0’ünün yükseköğrenim gördüğü, %4.1’inin de
öğrenim görmediği belirlenmiştir. Annelerin %75.0’inin ev dışında gelir getiren bir işte
çalışmadığı, %25.0’inin çalıştığı saptanmıştır. Annelerin %49.2’sinin ailesi 4, %29.2’sinin
ailesi 5, %12.8’inin ailesi 6 ve daha fazla, %8.8’inin ailesi de 3 kişiden oluşmakta, %55,6’sı
2, %28.8’i 3, %8.8’i 1, %6.8’i de 4 ve daha fazla çocuğa sahiptir. Annelerin %90.2’sinin
çekirdek, %9.8’inin ise geniş ailede yaşadıkları belirlenmiştir.
II. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Katılma Durumlarına İlişkin Bilgiler
Evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde annelerin %68.0’inin çocuklara “bazen”,
%29.0’ının “her zaman” sorumluluk verdiği, %3.0’ünün ise “hiçbir zaman” sorumluluk
vermediği saptanmıştır. Annelerin %67.0’sinin erkek, %69.1’inin de kız çocuklarına,
çalışmayan annelerin %69.3’ünün, çalışan annelerin ise %64.3’ünün çocuklarına evle ilgili
faaliyetlerin yerine getirilmesinde “bazen” sorumluluk verdikleri saptanmıştır.
Çocukların evle ilgili faaliyetlerde en çok sorumluluk aldığı işlere baktığımızda,
%89.8’inin sofra hazırlama ve toplama, %82.1’inin alışveriş yapma, %76.6’sının da kitap
alma faaliyetini yaptığı saptanmıştır. Evle ilgili faaliyetlerde çocukların sorumluluk aldığı işler
cinsiyetlerine göre incelendiğinde, genel olarak erkek çocukların bahçe, evcil hayvan bakımı,
boya-badana işleri, bakım-onarım, alışveriş, bütçe, tasarruf yapma, taksit-fatura ödeme,
sinema-tiyatro bileti ve kitap alma, aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme gibi geleneksel
olarak erkekler için uygun faaliyetler olarak görülen faaliyetleri kız çocuklardan daha çok
yaptığı ve en fazla alışveriş (%84.8), sofra hazırlama ve toplama (%82.4), taksit-fatura
ödeme (%82.7) faaliyetlerinde sorumluluk aldığı, kız çocukların ise en fazla sofra hazırlama
ve toplama (%97.3), eve gelen misafire hizmet etme (%93.9) ve evin günlük temizliği (%89.7)
faaliyetlerinde sorumluluk aldığı saptanmıştır (Şekil 1). Şafak (1992), Aktaş, Haktanır (1997)
ve Blair (1992;1) (1992;2)’in yaptıkları araştırmalarda da çocukların evle ilgili faaliyetlere
geleneksel sorumluluk dağılım anlayışına göre katıldıkları belirlenmiştir.
Evle ilgili faaliyetlerde çocukların sorumluluk aldığı işler annenin çalışma durumuna
göre incelendiğinde, her iki grupta da çocukların en fazla sofra hazırlama ve toplama
(çalışmayan %90.1, çalışan %89.0) alışveriş yapma (%80.8, çalışan %86.0) faaliyetlerinde
sorumluluk aldığını bunu çalışmayan annelerde eve gelen misafire hizmet etme (%76.1)
çalışan annelerde ise kitap alma (%76.4) faaliyetinde sorumluluk aldığını belirten annelerin
izlediği saptanmıştır (Şekil 2).
III. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Harcadıkları Zaman
Çocukların evle ilgili faaliyetlere haftada ortalama harcadıkları zaman çocukların
cinsiyetine göre incelendiğinde, erkek çocukların bahçe bakımı (%11.5), evcil hayvan bakımı
(%18.5), taksit-fatura ödeme (%46.4), sinema, tiyatro bileti alma (%24.8) ve kardeşlerine
ders çalışırken yardımcı olma (%22.7) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere 1 saat ve
altında zaman harcadığını belirten annelerin, kız çocuklarda ise evcil hayvan bakımı (%12.1),
aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme (%31.2) ve kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma
(%29.0) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere ise 1 saat ve altında zaman harcadığını
belirten annelerin önde geldiği saptanmıştır (Şekil 1). Evin günlük temizliği, ara-sıra yapılan
(cam vb.) temizlik, sofra hazırlama ve toplama, evcil hayvan bakımı, bütçe yapma, taksitfatura ödeme, eve gelen misafire hizmet etme, aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme, küçük
kardeşe bakma, öğretmenle görüşme faaliyetlerine çocukların haftada ortalama harcadıkları
zaman ve cinsiyetleri arasındaki ilişki istatistiksel açıdan da anlamlı bulunmuştur (P<0.05)
(Tablo 1). Cogle, Tasker ve Mortan (1982) da; çocukların daha çok zamanlarını evin,
bahçenin, arabanın ve evcil hayvanların bakımına, en az zamanlarını yönetim, giyim
eşyalarının bakımı ve aile bireylerinin fiziksel ve fiziksel olmayan bakımına harcadıklarını,
Cogle, Tasker ve Babcock (1983) ise; çocukların günde ortalama 71 dakikalarını ev işlerine
harcadıklarını ve en çok zamanlarını alışveriş, bakım ve yemek hazırlama işlerine
harcadıklarını, kız çocukların yemek hazırlama, alışveriş, ev temizliği, bulaşık yıkama işlerine
erkek çocuklardan daha çok zaman harcadığını buna karşılık erkek çocukların ev, bahçe,
araba ve evcil hayvanların bakımına kız çocuklardan daha fazla zaman harcadıklarını
bulgulamışlardır.
Çocukların evle ilgili faaliyetlere haftada ortalama harcadıkları zaman annelerin
çalışma durumuna göre incelendiğinde, çalışmayan annelerin çocuklarında taksit-fatura
ödeme (%29.5), kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma (%28.0) faaliyetlerine 2-4 saat,
diğer faaliyetlere 1 saat ve altında zaman harcayanların önde geldiği, çalışan annelerin
çocuklarında ise, evcil hayvan bakımı (%17.6) ve kardeşlerine ders çalışırken yardımcı olma
(%19.4) faaliyetlerine 2-4 saat, diğer faaliyetlere ise 1 saat ve altında zaman harcayanların ilk
sırada yer aldığı belirlenmiştir (Şekil 2). Ara-sıra yapılan (cam vb.) temizlik, bütçe yapma,
eve gelen misafire hizmet etme, kardeşini okula götürme faaliyetlerine çocukların haftada
ortalama harcadıkları zaman ve annenin çalışma durumu arasındaki ilişki istatistiksel açıdan
da anlamlı bulunmuştur (P<0.05) (Tablo 2). Peters ve Haldeman (1987) çalışan anneye
sahip çocukların yemek hazırlama, bulaşık yıkama ve giyim eşyaları ve dokumaların bakımı
işlerine göreli zaman olarak annesi çalışmayan çocuklardan daha fazla zaman harcadığını,
Cogle, Tasker ve Mortan (1982) ise; annesi tamgün bir işte çalışan adölesan çocukların
günde 84 dk, anneleri tamgün evde olan adölesan çocukların 56 dk, anneleri part-time
çalışan adölesan çocukların ise günde 35 dk ortalamayla ev işlerine katıldıklarını
saptamışlardır.
70
66,4
60,3
60
57,6
55,7
55,1
51,5
48,2
45,1
Erkek 8-10 saat
Kız 1saat ve altı
e
m
rü
ş
r.o
Kız 8-10 saat
8,8
3,6
0,6
gö
le
en
etm
rs
de
K
Kız 5-7 saat
Şekil 1. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları
Zamana ve Cinsiyetlerine Göre Dağılımı
7,6
l.
rm
e
ya
ış
ır.
ça
l
ku
l
io
şi
n
e
ar
de
şl
e
rin
Ö
ğr
a
km
a
şe
rd
e
ka
ar
de
K
D
üz
gö
tü
ba
p
ita
K
fa
a.
e
en
c
ğl
ie
iç
il e
A
Kız 2-4 saat
6
2,7
2,1
0,60,60,3
e
a
a
alm
lm
et
bil
ro
hi
ir e
af
ge
Erkek 5-7 saat
7,97,9 7
5,45,7
3,3 3 3
0,3
ia
et
zm
ra
tu
si
t-f
a
le
n
m
is
Ta
k
E
Erkek 2-4 saat
a
e
et
m
öd
em
m
e
a
a
m
ya
p
ya
p
ar
ru
f
Ta
s
üt
çe
ya
A
lış
ve
ri ş
ak
ım
B
B
le
-o
n
iş
na
da
pm
a
ar
ım
ri
a
m
ı
ya
p
Ü
tü
B
oy
aba
ı
ba
vc
il
B
ha
yv
an
ah
çe
ba
kı
m
kı
m
e
a
şt
i rm
ye
rl e
yı
ka
m
a/
ş ık
ula
B
6
2,11,2 2,1 1,21,2
0,9
17,3
14,2
15,1
14,2
10
ve
of
S
A
Erkek 1saat ve altı
23,3 22,7
22,1
20,9
22,1
15,1
alm
10,6
Ç
am
aş
ır
m
a
ve
to
pl
yı
k
am
am
a
m
a
.
iz
rl a
ha
zı
em
ek
ra
ha
zı
Y
rl a
i
li ğ
iz
em
)t
m
vb
.
te
k
lü
ca
m
gü
n
ıl a
n(
vi
n
ya
p
12,113
30,6
29
27,9
30,3
27
17,9
15,4
e
9,4
19,4
6,4
6 6
4,8
4,8
3,33,9
3,33,6
3,3
3,3
3
2,1 1,2 2,4
1,8 0,9
1,8
1,5
1,5
1,5
0,9
0,6 0,6
0,3 0,3 0,3
0,3 0,90,9 0,3 1,2
0,3 0,3
0
E
12,1
11,5
9,7
9,4
8,5
6,7 7,3
24,8
23,9
23,3
21,5
iy
10 9,1
ra
18,5
16,6
12,7
20,3
H
ed
16,6
14,5
ra
-s
ı
22,4
ati y
at
20
24,8
21,2
em
22,7
31,2
29,4
28,5
29,1
em
31,8
29,7
37,9
34,2
in
31,8
29
33,9
44,8
44,2
40,3
39,4
38,5
36,436
E
30
42,7
41,5
en
l
42,1
40
50
47
46,4
üç
ük
47,3
K
48,8
S
50
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
37
51,9
41,8
0,4
0 0,6
0
0,8
0 0,6
0
29,2
25,8
74,8
69,4
1,2 1,2
0 0
26
76,6
42,9
30,3
34,7
28
7,6
rl
zı
ha
ır
aş
am
Ç
ÇALIŞMAYAN 8-10 saat
Ev
ÇALIŞAN 1saat ve altı
ÇALIŞAN 2-4 saat
ÇALIŞAN 5-7 saat
ÇALIŞAN 8-10 saat
35,4
00 00
6 6,6
30,3
28,9
48,8
0,2 0
4,2
19,4
16,4 15,516,4
10,9
7,3
6,3
4,2
1,4 2,4
1,2
0,2
0 0
12,1
15,7
19,6
19,4
64,7
36,4
31,1
29,7
0 0
5,8 4,8
26 25,6
2,8 3,6
0,2 0
29,9
48,3
46,7
43,8
6
0 0
4,2
22,4 22,8
20,219,4
18,8
44,2
50,3 49,9
2
0 00
20,6
30,3
43,8
56,6
24,2
1,8 1,2
0 0
29,529
26
53,5
44,2
39,4
0,4
0 00
13,1
10,9
31,531
3
0,4
0 00
7
22,4
82,1
43,243,6
38,8
3,6
2,2
0 0
35,3
30,3
6
3
0,2
0 00
22,4 21,8
4
1,2
0,6
0 00
18,818,2
37,3
27,3
23,8
9
10 00
17,6
14,5
12,7
12,7
9
7,3
76,4
6 6
5,4
3
0,6
0,2 0
0 00
40,1
33,3
28,9
49,4
36,4
2 1,2
0 0
10,3 9,3 9,7
15,3
32,5
89,8
64,8
62,8
0,2 0
3,4 2,4
23,6
21,8
50,4
41,8
2 2,4
0 0,6
9,7 10,7
7,9
17,8
33,7
65,3
47,9
42,4
20,6
14,5
3,6
2
0 0
fra
So
ÇALIŞMAYAN 2-4 saat
ÇALIŞMAYAN 5-7 saat
Genel Toplam
i
.
.
i
ı
.
ı
l
e
r
a
a
a
a
a
a
a
a
a
e
e
e
e
a
a
n
te
m
m
ım
liğ
.o
le
m
m
m
lm
tm
rm
ze
kı
kı
şm
.)
am
pm
pm
pm
pm
km
am
am
iz
em
iş
ar
ar
al
tir
al
a
ü
ü
n
t
ş
pl
ık
ır l
rü
m
a
.E
.y
ti
ba
vb
ya
ya
ya
ya
ba
e
p
ba
öd
o
ö
D
y
o
r
z
z
y
t
ı
f
i
te
g
.
i
rle
n
e
ü
e
ta
e
gö
a
il e
an
iş
k
ş
t
h
m
ı
ç
ha
ş
b
d
l
ı
t
am
la
Ki
rru
şı
ur
aa
Ü
ye
ed
ve
er
va
hç
e
le
ük
e
a
f
a
v
y
a
(c
l
H
ç
ak
ba
at
ro
a/
a
ek
nl
ku
sa
Bü
rd
fir
ş
f
e
t
n
en
B
ı
B
o
l
s
a
a
a
c
ha
m
a
at
Bu
la
i
gü
k
s
m
T
A
am
em
i
il
si
er
tiy
en
ka
oy
in
pı
k
c
et
k
l
Y
ı
in
m
ş
v
ü
B
a
ğ
y
a.D
ğr
e
ya
ç
n
E
T
m
ie
Ö
le
rd
eş
Kü
iç
ne
rd
ge
Ka
le
Si
e
Ka
Ai
Ev
ıra
s
aAr
ÇALIŞMAYAN 1saat ve altı
Şekil 2. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve
Annenin Çalışma Durumuna Göre Dağılımı
Tablo 1. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Cinsiyetlerine
Göre Dağılımı Ki-Kare Analiz Sonuçları
ANALİZ
FAALİYETLER
FİZİKSEL
EKONOMİK
SOSYAL
Evin günlük temizliği
Ara-sıra yapılan(cam vb.) temiz.
Yemek hazırlama
Sofra hazırlama ve toplama
Bulaşık yıkama
Çamaşır yıkama/yerleştirme
Bahçe bakımı
Evcil hayvan bakımı
Ütü yapma
Boya-badana işleri
Bakım-onarım
Alışveriş yapma
Bütçe yapma
Tasarruf yapma
Taksit-fatura ödeme
Eve gelen misafire hizmet etme
Hediye alma
Sinema-tiyatro bileti alma
Kitap alma
Aile içi eğlence faa. Düzenleme
Küçük kardeşe bakma
Kardeşini okula götürme
Kardeşlerine ders çalışır.yar.ol.
Öğretmenle görüşme
X
13,975
28,010
6,234
25,076
2,125
3,041
3,331
10,121
5,471
0,755
1,126
1,382
3,667
2,364
16,108
12,128
0,364
5,713
0,990
11,140
12,910
1,943
1,634
Fisher
SD
2
2
3
3
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
2
3
2
3
P
P<0.05
P<0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P<0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
Tablo 2. Çocukların Evle İlgili Faaliyetlere Haftada Ortalama Harcadıkları Zamana ve Annenin
Çalışma Durumuna Göre Dağılımı Ki-Kare Analiz Sonuçları
ANALİZ
FAALİYETLER
FİZİKSEL
EKONOMİK
SOSYAL
Evin günlük temizliği
Ara-sıra yapılan(cam vb.) temiz.
Yemek hazırlama
Sofra hazırlama ve toplama
Bulaşık yıkama
Çamaşır yıkama/yerleştirme
Bahçe bakımı
Evcil hayvan bakımı
Ütü yapma
Boya-badana işleri
Bakım-onarım
Alışveriş yapma
Bütçe yapma
Tasarruf yapma
Taksit-fatura ödeme
Eve gelen misafire hizmet etme
Hediye alma
Sinema-tiyatro bileti alma
Kitap alma
Aile içi eğlence faa. Düzenleme
Küçük kardeşe bakma
Kardeşini okula götürme
Kardeşlerine ders çalışır.yar.ol.
Öğretmenle görüşme
X
4,501
7,484
4,490
0,978
3,193
0,225
2,940
1,245
3,654
3,422
1,299
0,924
6,801
1,720
1,778
8,495
1,598
0,957
1,453
0,682
6,893
14,823
3,429
Fisher
SD
2
2
3
3
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
2
3
2
3
P
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P>0.05
P<0.05
P>0.05
P>0.05
SONUÇ VE ÖNERİLER
Çocukların evle ilgili faaliyetlere harcadıkları zaman üzerinde cinsiyetlerinin ve
annenin çalışma durumunun etkisini saptamak amacıyla yapılan bu araştırmadan elde edilen
sonuçlar şu şekilde özetlenebilir:
 ·
Çocuklarına evle ilgili faaliyetlerin yerine getirilmesinde “bazen”
sorumluluk verdiğini belirten anneler çoğunluktadır.
 · Çocukların evle ilgili faaliyetlerde en çok sorumluluk aldığı işlerin
sırasıyla “sofra hazırlama ve toplama”, “alışveriş yapma”, “kitap alma”
faaliyetleri olduğu belirlenmiştir. Erkek çocuklar en fazla “alışveriş”,
“sofra hazırlama ve toplama”, “taksit-fatura ödeme”, kız çocuklar ise en
fazla “sofra hazırlama ve toplama”, eve gelen misafire hizmet etme” ve
“evin günlük temizliği” faaliyetlerinde sorumluluk almaktadır.
 · Erkek çocuklar “bahçe bakımı”, “taksit-fatura ödeme”, “sinematiyatro bileti alma” faaliyetlerine kız çocuklardan daha çok zaman
harcarken, kız çocuklar da “aile içi eğlence faaliyetleri düzenleme”
faaliyetine erkek çocuklardan daha çok zaman harcamaktadır.
 · Çalışmayan annelerin çocukları “taksit-fatura ödeme” faaliyetine
çalışan annelerin çocuklarından daha fazla zaman harcarken, çalışan
annelerin çocukları “evcil hayvan bakımı” faaliyetine çalışmayan
annelerin çocuklarından daha fazla zaman harcamaktadır.
Bu sonuçlar doğrultusunda;
Çocukların aile içi sorumluluklara katılımı konusunda anne-babanın davranışlarının
önemli olduğu, çocukların anne-babalarını model alarak gelecekteki yaşantılarında onlardan
öğrendiklerini sergileyecekleri, çocuklara erken yaşta sorumluluk verilmesinin önemi ve
gereği konusunda, çocukların sorumluluklarının farkında olmalarını ve sorumluluklarını etkin
bir şekilde yapmalarını sağlayacak yetişkin eğitimi programları hazırlanarak anne-babaların
yaygın eğitim kapsamında, çocukların aile yaşamı ile ilgili konularda örgün eğitim
kapsamında bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi önerilebilir.
KAYNAKLAR
A.A.K (1995;a) Ailede Çocuk Eğitimi. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu
Yayınları, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
A.A.K (1995;b) Aile ve Çocuk. Aralık 1992-1993 Araştırması. T.C. Başbakanlık Aile
Araştırma Kurumu Yayınları. Ankara.
Aktaş,Y., Haktanır, G. (1997) 7-14 Yaşlarındaki Çocukların Ev İşlerine Katılımları. I.
Ulusal Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi (Uluslar arası Katılımlı) 28-30 Mayıs, Ankara.
Aytaç, S. (2001) Değişen Aile Yapısı, Çift Kariyerli Eşler ve Çalışma Yaşamındaki
Yeri. 22. Ezgi Kitapevi, Bursa.
Blair, S .L. (1992;a) The Sex-Typing of Children’s Household Labor. Youth and
Society. 24(2):178.
Blair, S.L. (1992;b) Children’s Participation in Household Labor, Children
Socialization Versus the Need for Household Labor. Journal of Youth and Adolescence,
21(2):241-259.
Canter, L. (1998) Evle İlgili Sorumlulukları Yerine Getirme; Çocuğunuza Verdiğiniz
İşlerin Yapılmasını Nasıl Sağlayabilirsiniz? Çocuk Eğitimi Dizisi, HYB Yayıncılık, Ankara.
Cogle, F.L., Tasker, G.E.(1982) Children and Housework. Family Relations. 31:395398.
Cogle, L.F., Tasker, G.E., Morton, D.G (1982) Adolescent Time Use in Household
Work. Adolescence 17(66):451-455.
Cogle, L. F., Tasker, G.E., Babcock,D.K. (1983) Time Spent in Housework By Urban
Adolescents. Home Economics Research Journal. 12( ):119-205.
Cuningham, M. (2001)The Influencef Parental Attitudes and Behaviors on Children’s
Attitudes Toward Gender and Household Labor in Early Adulthood. Journal of Marriage and
Family, 63, February
Douthift, R.A. (1991) Children’s Time Use in Single and Two-Parent Families: Does
Household Organization Matter? Home Economics Research Journal. 20(11):40-51.
DPT (1989) VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyon Raporu. Ankara.
Gill, G. K. (1998) The Strategic Involvement of Children in Housework: An Australian
Case of Two-Income Families, Department of Sociology Faculty of Arts, University of New
England, Armidale, NSW 2351, 301-314.
Greif, G.L. (1985) Children and Housework in the Single Father Family. Family
Relations. July: 353-357.
Hansen,S.L., Darling,C.A.(1985) Attitudes of Adolescents Toward Division of Labor in
the Home. Adolescence. 20(77):61-71.
Hilton, J.M., Haldeman, V.A. (1991) Gender Differences in the Performance of
Household Tasks by Adults and Children in Single-parent and Two Parent, Two Earner
Families. Journal of Family Issues. 12(1):114-130
Lott, L., Inter, R. (2001) “Ev İşlerini Savaşa Dönüştürmeyin” Hayat Yayınları, s:113136, İstanbul.
Lovett, S.B., Ghany, M.A. (1988) Children’s Contributions to Household Activities in
Single Parent and Two-Parent Families. Journal of Consumer Studies and Home Economics.
12:199-204.
Manke,B., Serry, B.L. (1994) The Three Corners of Domestic Labor. Mother’s,
Father’s and Children’s weekday and Weekend. Journal of Marriage and the Family.
56(3):657.
Peters,J.M., Haldeman, V.A. (1987) Time Used for Household Work. Journal of
Family Issues. 8(2):212-225.
Robert, O., Blood, Jr. (1969) Parental Roles in Socializing Children. Marriage. Second
Edition, The Free Pres, New York.
Sanik,M.M., Stafford,K. (1986) Boy/ Girls Differences in Household Work. Journal of
Consumer Studies and Home Economics, 10:209-219.
Spitze,G., Russell, W. (1995) Household Labor in Intergenerational Households.
Journal of Marriage and Family, 57(2):355.
Spitze, G. (1999) Getting Help with Housework. Journal of Family Issues. 20(6):724.
Şafak, Ş. (1985) Ailede Sorumluluk Dağılımı ve Bunu Etkileyen Faktörler. Hacettepe
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ev İdaresi ve Aile Ekonomisi Programı. Doktora Tezi,
Ankara.
Şafak, Ş.(1992) Ev İşlerinin Yürütülmesinde Kız ve Erkek Çocukların Katılımlarıyla
İlgili Olarak Ailelerin Görüşleri. Ev Ekonomisi Dergisi. 5:43-51.
Şafak, Ş. (1996) Ailede Sorumluluk Dağılımda Çocukların Yer Almasının Önemi.
Eğitim ve Bilim Dergisi, 20:95, 45-47.
Terzioğlu, R.G. (1987) Ev İdaresi İlkeleri. Doğuş Matbaacılık ve Tic. Ltd. Şti., Ankara.
Thrall, C.A. (1978) Who Does What: Role Stereotypy, Children’s Work and Continuity
Between Generations in the Household Division of Labor. Human Relations. 31(3):249-265.
Yavuzer, H. (2001) Çocuk Eğitimi El Kitabı. 13. Baskı. Remzi Kitabevi, s:11-107,
İstanbul.