Gebelik ve Doğum Sonrası Yenidoğan Bakımı Uygulama Rehberi

Transkript

Gebelik ve Doğumun Entegre Yönetimi
Gebelik, Doğum, Doğum Sonrası ve Yenidoğan
Bakımı Uygulama Rehberi
2006
SUNUM
Yakın zamanlarda bilgi ve teknolojinin gelişmesi, anne ve çocuk sağlığında
önemli ilerlemelere neden olmuştur. Fakat son 10 yılda maternal
mortalitedeki azalışta duraklama olduğu saptanmış aynı zamanda birçok
ülkede 1950’lerden beri saptanan çocukluk çağı mortalite hızındaki
azalmanın son zamanlarda durakladığı gözlenmiştir. Özellikle çocukluk çağı
mortalite azalışındaki yavaşlamanın neonatal mortalite oranının
azalmamasına bağlı olduğu düşünülmektedir.
Her yıl, henüz birinci ayını doldurmamış 4 milyondan fazla bebek ölmekte ve
bunların birçoğu yaşamın birinci haftada gerçekleşmektedir. Bu ölümlerin bir
çoğu annenin kötü sağlığı ve beslenmesi sonucu ile doğum öncesi, doğum
sırasında ve doğum sonrasındaki yetersiz bakımına bağlıdır. Ne yazık ki bu
sorunlar birçok toplumda hâlâ tanınmamakta da daha da kötüsü çok sık
karşılaştığı için kaçınılmaz bir sonuç olarak kabul görmektedir.
Maternal ve neonatal sağlığının bireyler ve toplumların gelişme kapasitesi
üzerindeki ağır yükünün anlaşılması dolayısıyla, dünya liderleri Milenyum
Deklerasyonu’nun bir parçası olarak, anne-çocuk sağlığının geliştirilmesi ve
mortalitenin azaltılması için hedefler belirlemiştir.
Yenidoğan sağlığının geliştirilmesi konusunda birçok kişinin ortak ve aynı
zamanda yanlış bir görüşü ise yenidoğan sağlığında çok gelişmiş teknoloji ve
özel olarak eğitilmiş personel gerektiğidir. Gerçek şu ki perinatal ölümle
sonuçlanan birçok durum gelişmiş, pahalı teknoloji kullanmadan
önlenebilmekte ya da tedavi edilebilmektedir. Sağlanılması gereken; gebelik
boyunca izlem, doğum sırasında ve erken postpartum döneminde ebe
bilgilerine sahip olan bir kişi tarafından ve yenidoğanın ilk birkaç gününde
kritik olan bazı müdahalelerin yapılmasıdır.
Bu bilgiler ışığında, Gebelik ve Doğum Yönetmenliği’nin yeni bir ilavesi olarak
“Gebelik, Doğum, Doğum Sonrası ve Yenidoğan Bakımı Uygulama Rehberi” başlıklı bu
rehberi sunmanın gururunu yaşıyoruz. Bu rehber anne ve bebeğin ihtiyaçlarını
gözönünde bulundurarak yenilenmiş; güncel, kanıta dayalı normlar ve standartları içeren
bilgiler sunulmuştur. Böylece sağlık ekibinin yenidoğan döneminde kaliteli bakım
sağlayabilmesi geliştirilecektir.
Ümidimiz bu rehberin primer karar vericilerine, program yöneticilerine ve tüm
sağlık personeline yenidoğan bebek sağlığındaki yaklaşımlarını oluşturmada
yardımcı olabilmektir. Konu ile ilgili bilgiye sahibiz, şimdiki hedefimiz ise bunu
harekete geçirmek ve bize en çok ihtiyacı olan anne ve bebeklere ulaştırmaktır.
Dr. Tomris Türmen
Genel Başkan
Aile ve Toplum Sağlığı
Dünya Sağlık Örgütü
ONAYLAR
Onaylar
ONAYLAR
Bu rehber WHO, Üreme Sağlığı ve Araştırma Departmanı (RHR)’ den oluşan
ve Jerker Liljestrand ve Jelka Zupan’ ın önderliğinde bir ekip tarafından
oluşturulmuştur.
Bu rehber WHO, UNFPA, UNĐCEF ve Temel Elementler Dünya Bankası’nın
maternal perinatal mortalite ve mortaliteyi azaltmaya yönelik bir ortaklığını ifade
etmektedir. Bu kuruluşlar, maternal ve perinatal morbidite ve mortaliteyi
azaltmak için birlikte çok büyük gayret göstermektedir. Her kuruluşun ilke ve
politikaları, kuruluşun bünyesindeki yönetim kurulu tarafından uygun kararlar
alınarak yürütülmektedir ve her kuruluş bu dokümanda tarif edilen müdahalelerini,
kendi ilke ve politikalarına, kendi kapsamlarına göre yerine getirmektedir.
Konsept ve ilk taslaklar ACT Đnternational’ den Sandra Gove ve Patricia Whitesell, Bu rehber ayrıca Uluslararası Ebeler Konfederasyonu, Uluslararası Jinekoloji ve
Jerder Liljestrand, Denise Roth, Betty Sweet, Anne Thompson ve Jelka Zupan Obstetri Federasyonu, Uluslararası Pediatri Topluluğu tarafından da değerlendirilmiş
ve onaylanmıştır.
tarafından hazırlandı.
Önemli girdiler WHO’nun bölgesel ofisleri ve departmanları tarafından sağlandı;
Üreme Sağlığı ve Araştırması
Çocuk/Adölesan Sağlığı ve Gelişimi
HIV/AIDS
Bulaşıcı Hastalıklar
Sağlık ve Gelişim Đçin Beslenme
Hayati Đlaçlar ve Sağlık Politikası
Aşılar ve Biyoaktif Maddeler
Akıl Sağlığı ve Madde Bağımlılığı
Cinsiyet ve Kadın Sağlığı
Körlük ve Sağırlık
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Düzeltmeler : Nina Mattock
Düzenlemeler : rsdesigns.com sarl
Kapak tasarımı : Maire Ni Mhearain
T
A
WHO bu dokümanın geliştirilmesinin çeşitli basamaklarında görev almış, anne ve
yenidoğan sağlığı alanında yüzü aşkın birey ve organizasyona teşekkürlerini
bildirmektedir.
Rehberin hazırlanmasındaki finansal destek UNFPA ile Avustralya, Japonya ve
ABD hükümetleri tarafından sağlanmıştır ve Dünya Bankası’ndan alınmıştır. Ayrıca
Hollanda, Đsveç, Norveç, Đngiltere ve Kuzey Đrlanda hükümetleri de WHO’nun
Gebeliği Daha Güvenli Hale Getirme Teşviki Programı’na katkıda bulunmuşlardır.
TABLO ĐÇERĐĞĐ
GĐRĐŞ
Giriş
Bu rehberi nasıl okumalı
Sözcüklerin baş harflerinden oluşan sözcük
Đçerik
Yapı ve Sunum
Rehbere Temel Teşkil Eden Öngörüler
A
İYİ BAKIM KURALLARI
A2 Đletişim
A3 Çalışma ortamı ve idari işler
A4 Genel önkoşullar ve temizlik
A5 Vizit organizasyonu
B
DOĞURGANLIK ÇAĞINDAKĐ KADINDA HIZLI
DEĞERLENDĐRME VE TEDAVĐ (HDT)
B2 Hızlı değerlendir
B3-B7 Hızlı değerlendirme ve tedavi (HDT)
B3 Hava yolu ve solunum
B3 Dolaşım ve şok
B4-B5 Vaginal kanama
B6 Konvülzyonlar
B6 Ciddi karın ağrısı
B6 Tehlikeli ateş
B7 Doğum
B7 Diğer tehlikeli belirti ve bulgular
B7 Acil olmayanlar
Tablo Đçeriği
B
KADIN HASTA ĐÇĐN ACĐL TEDAVĐ
B9 Hava yolu, solunum ve dolaşım
B9 Havayolunu açın ve solunumu sağlayın
B9 Damar yolu açın ve sıvı vermeye başlayın
B9 Eğer IV yol açılamıyorsa
B10-B12 Kanama
B10 Uterus masajı ve pıhtıların uzaklaştırılması
B10 Bimanuel uterin kompresyon
B10 Aortik kompresyon uygulayın
B10 Oksitosin verin
B10 Ergometrine ver
B11 Plasentayı ve parçalarını elle çıkartın
B11 Plasentanın elle çıkartılmasından sonra
B12 Yırtığı veya epizyoyu tamir edin
B12 Mesaneyi boşaltın
B13-B14 Eklampsi ve preeklampsi
B13 Magnezyum sülfat
B13 Preeklampsi ve eklampsi hastalarının bakımında dikkat edilmesi gereken
noktalar
B14 Diazepam
B14 Antihipertansif tedavi
B15 Enfeksiyon
B15 Uygun ĐV/ĐM antibiyotik ver
B16 Sıtma
B16 ĐM Arthemether veya Kinin verin
B16 ĐV glukoz verin
B17 Hastanın acil olarak hastaneye sevki
B17 Transport ve ev doğumları için gerekli olabilecek ilaç,tıbbi malzeme ve
diğer gereçler
GEBELİKTEKİ KANAMALAR VE ABORTUS
B ERKEN
SONRASI BAKIM
B19 Erken gebelik kaybı olan kadının muayenesi ve düşük sonrası bakım
B20 Koruyucu önlemler al
B21 Düşük sonrası bakım için öneriler
B21 Kendi sağlığı için öneriler
B21 Aile planlaması hakkında önerilerde bulunun
B21 Düşük sonrası koruyucu bilgiler ve destek
B21 Takip kontrolleri süresince öneriler ve danışmanlık
TABLO ĐÇERĐĞĐ
Tablo Đçeriği
C
DOĞUM ÖNCESİ BAKIM
C2 Gebenin değerlendirilmesi: Gebelik durumu, doğum ve acil durum planı
C3 Preeklampsi kontrolü
C4 Anemi kontrolü
C5 Sifiliz kontrolü
C6 HIV kontrolü
C7 Gebelikte karşılaşılan problemler
C7 Fetal hareketler hissedilmiyorsa
C7 Membran rüptürü olmasına rağmen doğum olmamışsa
C8 Ateş veya idrarda yanma varsa
C9 Vajinal akıntı varsa
C10 HIV ınfeksiyonunu düşündüren bulgular varsa
C10 Sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı veya şiddete maruziyet varsa
C11 Öksürük ve solunum sıkıntısı varsa
C11 Antitüberküloz ilaç alıyorsa
C12 Koruyucu önlemler
C13 Beslenme ve kendi bakımı için öneriler
C14-C15 Doğum ve acil durum planı hazırlayın
C14 Sağlık Merkezinde doğum
C14 Evde ebe yardımıyla doğum
C15Doğumun başlama belirtileri
C15 Tehlike belirtileri
C15 Gebelikte acil durum hazırlığı
C16 Aile planlaması danışmanlığı
C16 Aile planlamasının önemi konusunda danışmanlık
C16 Gebelik sırasında aile planlaması danışmanlığı
C17 Rutin antenatal bakım ve takip
C18 Evde sağlık personeli yardımı olmadan doğum
D
DOĞUM: TRAVAY, DOĞUM VE DOĞUM SONU BAKIM
D2 Membran rüptürlü veya doğum eyleminde olan kadını muayene edin
D3 Doğum eyleminin evresini tespit edin
D4-D5 Başvurudaki obstetrik problemlere yanıt verin
D6-D7 Doğum boyunca destekleyici tedavi verin
D6 Đletişim
D6 Temizlik
D6 Mobilizasyon
D6 Đşeme
D6 Yeme, içme
D6 Nefes teknikleri
D6 Ağrı ve rahatsızlık yardımı
D7 Doğum refakatçisi
D8-D9 Doğumun eyleminin birinci basamağı
D8 Aktif doğum eyleminde değilken
D9)Aktif doğum eyleminde
D10-D11 Doğumun eyleminin ikinci evresi: Bebeğin doğurtulması ve yenidoğan
bakımının verilmesi
D12-D13 Doğumun eyleminin üçüncü evresi: Plasentanın doğurtulması
D14-D18 Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt
D14 FKA <120 veya >160 ise
D15 Kordon sarkması olursa
D16 Makat geliş varsa
D17 Omuz takılması olursa (Omuz Distosisi)
D18 Çoğul gebelik varsa
D19 Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin ve yenidoğanın bakımı
D20 Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin bakımı
D21 Doğum sonrası annenin değerlendirilmesi
D22-D25 Acil doğum sonu problemlere yaklaşım
D22 Vajinal kanama
D22 Ateş (>38ºC)
D22 Perine yırtığı veya epizyotomi
D23 Diyastolik kan basıncının yükselmesi
D24 Taramada solukluk var ise anemiyi araştırın
D24 Anne ciddi şekilde hasta ise veya bebekten ayrılmışsa
D24 Bebek ölü doğmuş veya ölmüşse
D25 Koruyucu önerilerde bulunun
D
D26
D27
D28
D29
TABLO ĐÇERĐĞĐ
E
(DEVAM)
Doğum sonu bakımda öneriler
D26 Doğum sonu bakım ve hijyen önerileri
D26 Beslenme önerileri
Doğum sıklığının kararlaştırılması ve aile planlanması
D27 Aile planlamasının önemini anlat
D27 Emzirme metodu
Kontrol zamanı
D28 Doğum sonu rutin kontroller
D28 Problemler için muayene zamanları
D28 Tehlike işaretleri
D28 Doğum sonu acil bir durumda nasıl hareket edileceğini anlatın
Tecrübeli bir kişi ile evde doğum
D29 Evde doğuma hazırlık
D29 Doğum
D29 Annenin acil doğum sonu bakımı
D29)Yenidoğanın doğum sonu bakımı
DOĞUM SONRASI BAKIM
E2 Annenin doğum sonrası muayenesi (altıncı haftaya kadar)
E3-E10 Karşılaşılan problemlerde yaklaşım
E3 Diastolik kan basıncı yüksekse
E4 Solukluk varsa anemi kontrolü
E5 HIV değerlendirilmesi
E6 Ciddi vajinal kanama
E6 Ateş ve kötü kokulu loşi
E7 Đdrar kaçırma
E7 Đltahaplı veya ağrılı perine
E7 Mutsuzluk hissi ve kolay ağlama
E8 Doğumdan 4 hafta sonra vajinal akıntı
E8 Meme problemi
E9 Öksürük ve solunum sıkıntısı
E9 Antitüberküloz ilaç alıyorsa
E10 HIV enfeksiyonunu düşündüren bulgular
Tablo Đçeriği
F
KORUYUCU ÖNLEMLER VE EK TEDAVĐLER
F2-F4 Koruyucu önlemler
F2 Tetanus aşısı uygulaması
F2 Doğum sonrası A vitamini uygulaması
F3 Demir ve folik asit kullanımı
F3 Mebendazol kullanımı
F3 Demir tedavisinde hasta uyumunu sağlama
F4 Falsiparum sıtma için aralıklı, koruyucu tedavi
F4 Đnsektisit korumalı cibinlik kullanımı
F4 Uygun antimalaryal tedavi
F4 Parasetamol kullanımı
F5-F6 Ek tedaviler
F5 Uygun oral antibiyotik tedavisi
F6 ĐM benzatin penisilin tedavisi
F6 Allerji bulgularının izlenmesi
TABLO ĐÇERĐĞĐ
Tablo Đçeriği
G
HIV DANIŞMANLIĞI
H ÖZEL GEREKSİNİMLERİ OLAN KADINLAR
G2 HIV için temel bilgiler
G2 HIV (human immunodeficiency virus) nedir ve nasıl bulaşır?
G2 Gebelikte HIV durumunun bilinmesinin önemi
G2 Uygun ve düzenli kondom kullanımı
G3 Gönüllü danışmanlık ve tarama hizmetleri
G3 Gönüllü danışmanlık ve tarama hizmetleri
G3 Sonuçların gizli tutulması
G3 Testin yorumu
G3 Eşin test edilmesinin yararları
G4 HIV pozitif kadına aile planlaması danışmanlığı
G4 HIV pozitif kadına ek bakım
G4 HIV pozitif kadına aile planlaması danışmanlığı
G5 HIV pozitif kadına destek
G5 Duygusal destek sağlama
H2 Özel gereksinimleri olan kadınlar için duygusal destek
H2 Destek kaynakları
H2 Duygusal destek
H3 Adolesan gebelerin yönetimine özel durumlar
H3 Adolesanlarla ilişki kurarken
H3 Kendi durumunu göz önünde tutarak ona yardım edin ve ihtiyaçlarını en iyi
şekilde karşılayacak kararı verin
H4 Şiddete maruz kalan kadınlar
H4 Şiddete maruz kalan kadınlara destek olun
H4 Şiddete maruz kalan kadınlara yardımcı olan sağlık kuruluşlarını destekleyin
G5 Desteğin sağlanması
G6 HIV’in aileden çocuğa geçişini engelleme
G6 Antiretroviral ilaç kullanımı
G6 Anneden çocuğa HIV geçişini engellemek için kullanılan antiretroviral
ilaçlar
I2 Bağlantıları sağlayın
I2 Diğer sağlık birimleri ve halk gruplarının koordinasyonunu sağlayın
(I2 Geleneksel doğum evleri ve yerel sağlık hizmeti verenlerle ilişki kurun
I3 Servis kalitesine toplumu dahil edin
G7 Bebek beslenme danışmanlığı
G7 Emzirme ve emzirmeme durumlarında HIV geçiş risklerini açıklayın
G7 Kadının HIV durumu bilinmiyorsa
G7 Kadın HIV pozitif olduğunu biliyor ve kabulleniyor ise
G8 Mama tedavisi
G8 Anneye mama ile beslenmeyi öğretin
G8 Mama tedavisinin risklerini anlatın
G8 Mama ile beslenmede kontrol
G8 Emzirmeyi seçen HIV pozitif kadınlara danışmanlık verin
I
ANNE VE YENĐDOĞAN SAĞLIĞI ĐÇĐN TOPLUM DESTEĞĐ
J
YENĐDOĞAN BAKIMI
J2 Yenidoğanın muayenesi
J3 Prematüre, doğum ağırlığı <2500 gr veya ikiz eşi
J4 Emzirmenin değerlendirilmesi
J5 Özel tedavi gereksinimlerinin değerlendirilmesi
J6 Sarılık ve lokal enfeksiyon belirtilerinin araştırılması
J7 Tehlike işaretleri
J8 Şişlik, morarma veya malformasyon
J9 Meme başı veya meme yakınması olan annenin değerlendirilmesi
J10 Yenidoğanın bakımı
J11 Küçük bebek ve çoğul gebeliklerde ek bakım önerileri
TABLO ĐÇERĐĞĐ
K
EMZĐRME, BAKIM, KORUYUCU ÖNLEMLER VE TEDAVĐ
K2 Emzirme danışmanlığı
K2 Gebelik sırasında ve doğumdan sonra yalnız ve tek başına anne sütü
vermenin önemini anlatın
K2 Doğumdan sonraki ilk saat içinde, bebek hazır olduğunda anneye
emzirmeye başlaması konusunda yardımcı olun
K3 Yalnız ve tek başına emzirmeyi destekleyin
K3 Bebeğe doğru pozisyonu verme ve memeye yapıştırmayı öğretin
K4 Küçük bebeğin (preterm ve/veya düşük doğum ağırlıklı)
emzirilmesine özel destek verin
K4 Đkizlerin emzirilmesine özel destek verin
K5 Alternatif beslenme yöntemleri
K5 Anne sütünün sağılması
K5 Sağılmış anne sütünün doğrudan bebeğin ağzına verilmesi
K6 Sağılmış sütün fincanla verilmesi
K6 Fincanla beslenme miktarları
K6 Bebeğin yeterli beslendiğine dair işaretler
K7 Tartı ve tartı alımının denetlenmesi
K7 Yaşamın ilk ayında bebeğin tartılması
K7 Tartının değerlendirilmesi
K7 Terazinin idamesi
Tablo Đçeriği
K8 Emzirme konusunda diğer destek gerektiren durumlar
K8 Henüz emzirememiş anneye özel destek
K8 Bebeğin annesi yoksa
K8 Hiç emzirmeyen anneye meme dolgunluğunu gidermek için destek
K9 Bebeğin ısı kontrolünün sağlanması
K9 Bebeği sıcak tutun
K9 Küçük bebeği sıcak tutun
K9 Cilt cilde temasla ısıtma
K10 Bebek bakımı
K10 Göbek bakımı
K10 Uyku düzeni
K10 Temizlik (yıkama ve banyo)
K11 Yenidoğanın resusitasyonu
K11 Bebeği sıcak tutun
K11 Hava yolunu açın
K11 Hava solumuyorsa ventile edin
K11 Solunum sayısı < 30 veya göğüs duvarı çekilmeleri varsa
K11 20 dakika ventilasyona karşın solunum veya iç çekme yoksa
K12 Tedavi ve bağışıklama
K12 Tedavi
K12 Đkili ĐM antibiyotik (yaşamın ilk haftası)
K12 Sifiliz testi (+) bebekte benzatin penisilin (ĐM)
K12 Olası gonokoksik göz enfeksiyonu için tek doz ĐM antibiyotik
K13 Lokal enfeksiyonların tedavisi
K13 Yenidoğanın izoniazid (ĐNH) ile profilaksisi
K13 Yenidoğanın bağışıklanması
K14 Kontrol önerileri
K14 Rutin kontroller
K14 Hastalık tanısından sonraki ilk kontroller
K14 Anneye şu durumlarda başvurmasını söyleyin
K14 Transport sırasında
TABLO ĐÇERĐĞĐ
Tablo Đçeriği
L
DONANIM, MALZEME, İLAÇ VE LABORATUAR
TESTLERİ
L2 Rutin ve acil gebelik ve postpartum bakım için gerekli donanım, malzeme,
ilaç ve testler
L3 Doğum için gerekli donanım, malzeme, ilaç ve testler
L4 Laboratuar testleri
L4 Đdrarda protein taranması
L4 Hemoglobin kontrolü
L5 Sifilis için RPR (rapid plasmapreaginin) testi
L5 Testlerin yorumu
M BİLGİLENDİRME VE ÖNERİLER KILAVUZU
M2 Gebelik boyunca bakım
M3 Doğum ve acil durum planı
M4 Doğum sonrası anne bakımı
M5 Düşük sonrası bakım
M6 Doğum sonrası bebek bakımı
M7 Emzirme
M8-M9 Evde doğum
N
KAYIT VE FORMLAR
N2 Hasta sevk formu
N3 Geribildirim formu
N4 Doğum kayıt formu
N5 Partograf
N6 Postpartum kayıt formu
N7 Ölüm nedeni formu
GĐRĐŞ
Gebelik, doğum, doğum sonrası ve yenidoğan bakımı uygulama rehberinin amacı,
gebelik, doğum, postpartum dönem, düşük sonrası dönem ve yenidoğanlarla çalışan
sağlık çalışanlarına, kanıtlara dayalı öneriler sunmaktır. Tüm bu öneriler, bir sağlık
kuruluşunda veya toplum içinde çalışan birinci basamak sağlık çalışanları içindir.
Tüm gebelere, travaydakilere, doğum sonrası-düşük sonrası dönemdekilere, tüm
yenidoğanlara ve bunlarla ilgili tüm acil durumlara yöneliktir.
Bu rehber (PCPNC) klinik bir karar verme rehberidir. Toparlamayı, analizi,
sınıflamayı ve konu ile alakalı bilgilerin kullanımını; anahtar soruları, zorunlu
gözlemleri ve/veya muayeneleri akla getirerek kolaylaştırır ve gerekli araştırma
temelli müdahaleleri önerir. Erken teşhis ve tedavinin değerini uygular.
Bu rehberin doğru kullanımının, gelişmekte olan ülkelerde çok yüksek oranlarda
seyretmekte olan maternal ve perinatal mortalite ve morbiditeyi azaltması gerekir
ve gebelik ve doğumu daha güvenli hale getirmelidir.
Bu rehber hemen kullanım için uygun değildir. Đlk önce lokal kullanım ve
gereksinim ve kaynaklara göre uyarlanmalıdır.
Eğitimli çalışanların mutlaka tedavi etmeleri gereken en ciddi endemik sorunları
içermelidir. Ulusal tedavi rehberleri ve diğer politikalarla da sağlamlaştırılmalıdır.
Yanında, ülkelerin kendi rehberlerini, eğitim ve destek materyallerini
hazırlayabilmelerine yardımcı olmak için adaptasyon rehberi de olmalıdır.
GĐRĐŞ
Đlk kısım, bu rehberin nasıl kullanılması gerektiği, nasıl organize edildiği, genel
içeriği ve sunumunu tarif eder. Her bölüm, okuyana doğru yolu gösterebilmek için
kısa bir okuma ve kullanma açıklaması ile başlamaktadır.
Giriş
Rehber Üreme Sağlığı ve Araştırma Bölümü tarafından hazırlanmıştır ve WHO’nun aşağıdaki
programlarından da destek görmüştür.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Çocuk/Adölesan Sağlığı ve Gelişimi
HIV/AIDS
Sağlık ve Gelişim Đçin Beslenme
Hayati Đlaçlar ve Sağlık Politikası
Aşılar ve Biyoaktif Maddeler
Bulaşıcı Hastalıklar
Cinsiyet ve Kadın Sağlığı
Akıl Sağlığı ve Madde Bağımlılığı
Körlük ve Sağırlık
BU REHBERĐ NASIL OKUMALI
Bu rehberi nasıl okumalı
Đçerik
Bu rehber, gebelik, doğum öncesi ve sonrası dönem ve
düşük sonrası dönemde anne ve yenidoğan için rutin ve
acil bakımı, ayrıca maternal ve perinatal morbidite ve
mortaliteyi arttıran endemik ve bazı diğer hastalıkları
önlemeye yönelik bazı ölçüleri içermektedir.
Bu kitaptaki hizmetlerden faydalanan pek çok kadın ve
yenidoğanın bir hastalığı veya komplikasyonu mevcut
değildir. Randevulu bekleyebilecek durumdadırlar,
ancak bunların çok küçük bir kesiminin acil ilgi ve
bakımı gerektiren durumları mevcut olmaktadır.
Bu 6 bölümün her birinde bir dizi akış, tedavi ve bilgi
tabloları mevcuttur;
■ Rutin bakım rehberi; iyi durumdaki anne/bebeğin takibini
de içerir.
■ Komplikasyonları erken tespit ve değerlendirmesi.
■ Önleyici tedbirler.
■ Danışmanlık.
Yukarıda belirtilen klinik bakıma ek olarak, bu
rehberdeki diğer bölümler;
■ HIV için öneriler.
■ Özel ihtiyaçları olan kadının desteklenmesi.
■ Toplumla bağlantı.
■ Đlaç, destek, malzeme, evrensel önlemler ve laboratuvar
Klinik içerik 6 bölüme ayrılmıştır:
testleri.
■
Klinik kayıt örnekleri.
■ Triaj (hızlı kontrol) Acil değerlendirme-girişim ve
■
Kadın ve ailesi için danışmanlık ve önemli mesajlar.
yönelim. Kadınlarla ilgili acil tedavi bölümü ile
devam eder.
■ Düşük sonrası bakım.
■ Antenatal bakım.
■ Travay ve doğum.
■ Postpartum bakım.
■ Yenidoğan bakımı.
Rehberin başında iyi bakımın prensipleri adlı önemli
bir bölüm vardır (A1-A5). Bu kısım, özel ihtiyaçları
olan kadınları da içermektedir. Her bir viziti, bir
sağlık bakımı hizmetine dönüştürmeyi açıklar. Bu
prensipler her vizit için tekrarlanmaz.
Komplikasyonların 2. basamak sağlık merkezinde
değerlendirilmesiyle ilgili öneriler, ebeler ve
doktorlar için aşağıdaki rehberde bulunabilir:
■
■
Gebelik ve doğum komplikasyonlarının
değerlendirilmesi
Yenidoğan problemlerinin değerlendirilmesi.
Bu rehberde söz edilen bu ve diğer dökümanlar
Üreme Sağlığı ve Araştırma Departmanı, Aile
ve Toplum Sağlığı, WHO’den edinilebilir.
YAPI VE SUNUM
Bu rehber klinik bir karar vermek için
bir
araçtır.
Đçerik
bir
dizi
renklendirilmiş akış şeması ve bu
şemayı destekleyen, bakımla ilgili
daha ileri detay veren bilgi ve tedavi
şemalarından oluşmuştur.
Tasarım çalışması, sağlık çalışanının,
durumun
ciddiyetine
göre
sınıflandırma yapabileceği, sınırlı
sayıdaki anahtar bulgu ve semptomları
tanıyabileceği ve uygun tedavi
verebileceği sendromik yaklaşıma
dayalı
hazırlanmıştır.
Durumun
ciddiyeti renklerle belirtilmiştir; acil
için kırmızı, daha az acil durumlar
ancak yinede dikkat gerektiren
durumlar için sarı ve normal bakım
için yeşil.
Akış şemaları
Akış şemaları aşağıdaki bilgileri
içermektedir:
1. Sorulması gereken anahtar sorular.
2. Yapılması
gereken
önemli
gözlemler ve muayeneler.
3. Elde edilen verilere dayalı olası
bulgular.
4. Bulguların sınıflandırılması.
5. Bulgu ve sınıflandırmalara dayalı
tedavi ve öneriler.
“Tedavi, öneri” endike olan tedavinin
verilmesi (bir girişimin uygulanması,
reçete yazılması veya diğer tedavilerin
tarif edilmesi, olası yan etkilerle ilgili
bilgi vermek, nasıl aşılabileceğinin
öğretilmesi)
ve
diğer
önemli
uygulamalar üzerine önemli tavsiyeler
vermek anlamına gelir. Tedavi ve öneri
kolonu genellikle diğer tedavi ve/veya
bilgi şemaları ile çapraz refere
edilmektedir. Daha fazla bilgi için bu
şemalara gidilmelidir.
3
SOR VE
KAYITLARA BAK
1
BAK, DĐNLE,
HĐSSET
2
BELĐRTĐLER
6
7
8
Yapı ve sunum
4
SINIFLAMA
5
TEDAVĐ VE
ÖNERĐLER
■
Renklerin kullanımı
Renkler, akış şemalarında durumun ciddiyetini ■
belirtmek için kullanılmaktadır.
■
■
6. Yeşil genellikle hiçbir anormal durumun
olmadığı ve bu nedenle, rehberde belirtildiği
gibi normal dikkatin gösterildiği ve
beraberinde ev bakımı ve takipler için gerekli
önerilerin verildiğini gösterir.
7. Sarı, daha ileri bir merkeze sevk edilmeden
tedavi edilebilecek bir problemin varlığını
gösterir.
8. Kırmızı acil tedavinin gerektirdiği acil bir
durum ve pek çok durumda da daha ileri bir
merkeze sevk edilme durumu olduğunu
vurgular.
Tedaviler.
Danışmanlık.
Önleyici tedbirler.
Đlgili girişimler.
Danışma ve danışmanlık formları
Bu sayfalar kadına, eşine ve ailesine
sunulacak gerekli öneri ve
mesajları içermektedir. Ek olarak
rehberin arkasında sağlık çalışanını,
bu çabası için destekleyen bir kısımda
ilave edilmiştir. Bireysel formlar
gebeliğin, çocukluğun uygun
döneminde anneye, partnere, aileye,
gebelik bakımı (doğum ve acil eylem
planı hazırlama, evde temiz bir
doğum, doğum sonrası anne ve
bebek bakımı, emzirme ve düşük
Önemli sıralı adımlar
Normal ve anormal doğumlar için hazırlanmış sonrası bakım) ile ilgili gerekli
şemalar temiz ve güvenli bir doğuma yardımcı bilgileri basitleştirilmiş halde içerir.
olacak bir dizi sıralı adımı içeren yapıda
sunulmaktadır. Doğum için önemli sıralı adımlar Bu formlar genel bir format halinde
sayfanın sol tarafında bir kolonda bulunmaktadır, sunulmaktadır. Yerel şartlar ve diller
sağdaki kolon ise doğumda herhangi bir problem için ayarlama, anlaşılabilirlik, çekicilik
olursa yapılması gerekenler için araya giren ve kabul edilebilirlik için çeşitli çizimler
detayları içerir. Bu araya giren detaylar konu ile gerekmektedir. Değişik programlar için
ilgili tedavi ve/veya danışma sayfaları ile kitapçık yada sayfa çevirmeli pano tarzı
bağlantılı olabilir ve rehberin diğer kısımları ile değişik formatlar tercih edilebilir.
çapraz refere olmaktadır.
Tedavi ve danışma sayfaları
Akış şemaları, rehberin diğer kısımlarındaki
çeşitli tedavi ve danışma sayfaları ile
bağlantılıdır. Bu sayfalar akış şemalarında yer
alamayacak kadar detaylı bilgileri içermektedir;
Rehbere Temel Teşkil Eden Öngörüler
REHBERE TEMEL TEŞKĐL EDEN ÖNGÖRÜLER
Bu rehberdeki tavsiyeler geneldir, kişiye acil komplikasyonlar olduğunda bir destek
popülasyon sağlık karakteristiklerine, veren veya kadını kabul eden veya ona destek
sağlık sistemine (kuruluş, kapasite, olacak bazı sağlık çalışanları da mevcut olabilir.
servislerin, kaynakların, personelin, ■ Đnsan kaynakları, altyapı, malzeme, destek ve
organizasyonun) dayalı pek çok öngörü
ilaçların kısıtlı olması. Ancak hayati öneme
üzerine yapılmıştır.
sahip ilaçlar, damar içi sıvılar, eldivenler ve çok
önemli malzemeler her zaman hazır
bulunmaktadır.
Popülasyon ve endemik şartlar
■ Yüksek maternal ve perinatal
■ Eğer daha ileri eğitimli bir sağlık çalışanı (bir
mortalite
tesis veya sevk edilebilecek bir hastanede)
gebeliği, doğum ve çocuk bakımını sevk
■ Çok sayıda adölesan gebeliği
■ Bazı endemik sağlık sorunlarının
edilenler dışındaki kadınlara sağlıyorsa,
rehberde açıklanan tavsiyelere uyulması
yüksek prevelansı;
→ Anemi
gerekmektedir.
→ Falciparum sıtma bulaşı
■ Rutin vizitler ve takip vizitlerin planlamasının
→ Kancalı
kurtlar
(Necator
çalışma saatleri içinde yapılıyor olması.
americanus ve Ancylostoma ■ Travay, doğum, komplikasyonlar, ciddi hastalık
duadenale)
veya durumu kötüleşen vakalar için acil
hizmetin 7 gün 24 saat devam ediyor olması.
→ CYBH (HIV dahil)
→ Vitamin A, demir, fosfat ■ Beklenen veya akut komplikasyonları olan anne
eksiklikleri
ve bebeklerin 2. basamak sağlık merkezi veya
bir hastaneye sevk ediliyor olması.
■
Sevk ve ulaşım, mesafe ve bazı diğer şartlara
Sağlık bakım sistemi
Bu rehberde öngörülenler;
uygun olması. Anne ve bebeği için güvenli
■ Acil ve rutin gebelik, doğum ve
olması.
postpartum
bakımın
evin ■ Bazı doğumların; gebenin yanında bir ebe veya
yakınlarında bulunan bir 1.
tecrübeli bir yardımcısı olarak veya yalnız
basamak sağlık tesisinde yapılması.
başına olabileceği (eğitimli bir sağlık çalışanı
Bu tesis bir kışla, sağlık merkezi
olmaksızın evde doğum önerilmemektedir).
veya bir annelik kliniği olabilir. Bu ■ Çevredeki kişiler, yardım edebilecek insanlarla
merkez ayrıca bir hastanenin
iletişimin kurulmuş olması. Birinci basamak
doğum servisi olabilir veya
sağlık hizmeti veren merkezlerin ve toplumun
dışardan gelen hastalara rutin bakım
anne ve bebek bakımıyla ilgili sorunlarla
veren bir servis olabilir.
ilgileniyor olması.
■ Tek bir eğitimli sağlık çalışanının
hizmet veriyor olması. Bu kişi bir
sağlık merkezinde, bir hastanede
çalışıyor olabilir veya gebelere ev
ziyareti yapıyor olabilir. Ancak, bu
■
Çeşitli diğer programlar,
örnek olarak sıtma takip ve
tedavisi, tbc, diğer akciğer
hastalıkları, HIV için gönüllü
danışmanlık ve testler, bebek
beslenmesi danışmanlığı gibi
özel
eğitim
gerektiren
aktivitelerin aynı tesis veya
hastanede farklı çalışanlar
tarafından yerine getiriliyor
olması.
Yakalamak,
ilk
tedaviye başlamak ve gerekli
yerlere danışmak, sevk etmek
eğitimli bir kişi tarafından
yapılıyor olmalı.
Rehberin Uyarlanması
Bu rehber, hem mevcut sağlık öncelik ve
kaynakları çerçevesinde hem de
anne, yenidoğan ve içinde
bulundukları topluma da saygılı bir
biçimde ve hassas ulusal, yerel şartlara
uygun olarak ayarlanmalıdır.
Rehberin, ulusal ihtiyaçlar, farklı
demografik ve epidomiyolojik koşullar,
kaynaklar ve kurulumlar dikkate alınarak
uyarlanmasında görev alacak ulusal
uzmanlara yardımcı olacak bir uyarlama
rehberi de mevcuttur. Bu uyarlama rehberi
çeşitli alternatifler sunmaktadır. Bilgi ve
danışma malzemeleri geliştirirken gerekli
Sağlık çalışanlarının bilgi ve olacak bir klavuz içerir. Bu şekilde her bir
programın direktörü en rahat
becerileri
Bu rehber, onu kullanan sağlık şekilde kullanabileceği bir formatı
personelinin,
tarif
edilenleri geliştirme imkanına sahip olmaktadır.
uygulayabilecek
bilgi
ve
yetenekleri
olduğunu
farz
etmektedir.
Diğer
eğitim
materyalleri rehberde istenilen
seviyeye gelmek amacı ile
kullanılmalıdır.
ĐYĐ BAKIM KURALLARI
(A2) ĐLETĐŞĐM
(A3) ÇALIŞMA ORTAMI VE
ĐDARĐ ĐŞLER
Eğitimli katılımcılar, kadınlar ve bebekler arasındaki ilişkiler için iyi klinik uygulamanın bu kurallarını
kullanın: bunlar her bölümde tekrarlanmayacaktır. Bu nedenle bakım sağlayıcılar kılavuzu kullanmadan
önce sıralanan kurallar hakkında bilgi edinmek durumundadırlar. Bu kurallar:
■ Đletişim(A2).
■ Çalışma ortamı ve idari işler(A3).
■ Genel önkoşullar(A4).
■ Vizit organizasyonu(A5).
(A4) GENEL ÖNKOŞULLAR
VE TEMĐZLĐK
(A5) VĐZĐT
ORGANĐZASYONU
Đyi bakım kuralları
A1
A2
iletişim
ĐLETĐŞĐM
Kadınla (ve refakatçisi ile) iletişim Gizlilik ve mahremiyet
■
■
■
■
■
■
■
■
Kadını ( ve refakatçisini) hoş karşılayın.
Daima samimi, saygılı ve yargısız olun.
Basit ve anlaşılır bir dil kullanın.
Soru sorması yönünde onu
cesaretlendirin.
Đhtiyaçlarına yönelik soru sorun ve bilgi
isteyin.
Seçeneklerini anlama ve karar verme
yönünde onu destekleyin.
Tüm muayenede ve herhangi bir
girişimden önce;
Önemli bilgileri, laboratuvar sonuçları
ve tedaviyi de içerecek şekilde
özetleyin.
→ Đznini isteyin,
→ Yapacağınız işlemi anlatın,
Kadın ve eşi ile tüm karşılaşmalarda:
■ Muayene ve danışma için özel bir
yer sağlayın.
■ Hassas konuları tartışırken başkaları
tarafından duyulmadığınızdan emin
olun
■ Kadının eşi veya ailesi ile
konuşmadan önce, onayı
olduğundan emin olun.
■ Hastalarla ilgili mahrem bilgileri,
diğer sağlık hizmeti veren
kimselerle veya sağlık birimi
dışarısında asla tartışmayın.
■ Muayene alanını kadını muayene
sırasında kimsenin göremeyeceği
şekilde organize edin (perde,
paravan, duvar).
■ Tüm kayıtların mahremiyet ve kilit
altında tutulduğundan emin olun.
■ Kayıt defterlerine ulaşımı ve
kayıtlara yalnız sorumlu sağlık
personelinin ulaşabilmesi için
kısıtlama sağlayın.
Kadın ve/veya bebeği için tedavi
edici ve koruyucu yaklaşımlar
önerme ve reçete yazma
Klinikte bir tedavi verirken (ilaç, aşı,
kondom) veya evde uygulanmak üzere
önerilerde bulunurken:
■ Kadına tedavinin ne olduğunu ve neden
verilmesi gerektiğini açıklayın.
■ Tedavinin kendisine veya bebeğine bir
zarar vermeyeceğini, tedaviyi
uygulamamanın daha tehlikeli olacağını
açıklayın.
■ Đlacın düzenli kullanımı hakkında
açıklayıcı ve yardım edici tavsiyelerde
bulunun:
■ Örneğin: günde 3 kez 2’şer tablet yani 8
saatte bir, sabah, öğleden sonra ve akşam
biraz suyla ve yemekten sonra, 5 gün
boyunca kullanın, gibi.
■ Đşlemi gösterin.
■ Tedavinin bebeğe nasıl verildiğini
açıklayın. Đlk tedaviyi klinikte
uygularken izleyin.
■ Yan etkiler hakkında bilgi verin.
Bunların ciddi olmadığını ve nasıl başa
çıkılacağını anlatın.
■ Eğer ilaçların kullanımı ile ilgili
herhangi bir problemi veya sorusu olursa
tekrar başvurmasını önerin.
■
Kadın veya ailesinin tedaviyi
kullanırken karşılaşabileceği veya
başkalarından duyabileceği engeller
konusunda;
→ O veya bildiği bir kimse tedaviyi
daha önce kullanmış mı?
■
→ Sorunla karşılaşılmış mı?
Sahip olduğu doğru bilgiyi
destekleyip yanlış bilgiler
konusunda aydınlatmaya
çalışın.
Reçete edilen miktarı kullanma
ve satın almanın önemi
hakkında onunla tartışın. Nasıl
satın alacağı konusunda
düşünmesine yardımcı olun.
ÇALIŞMA ORTAMI VE ĐDARĐ ĐŞLEMLER
Çalışma ortamı
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Malzeme, ilaç, demirbaş ve aşıların
kayıtlarını düzenli tutun.
Gerekli malzeme ve ilaçların stok
durumunu kontrol edin.
Personel çalışma listesi ve
programını yapın.
Periyodik doğum, ölüm raporları ve
diğer gerekli raporları doldurun.
(Yönetmeliklere uygun olarak).
Kayıt saklama
■
■
■
Kayıtların klinik veya ev kaynaklı
olduğunu belirtin. Başvuru nedeni, tedavi
ve takip önerilerini kaydedin.
Ev kaynaklı verilerde gizlilik içeren
bilgileri kadının istememesi durumunda
kaydetmeyin.
Tüm klinik kayıtlarını ve diğer belgeleri
dosyalayın.
Uluslararası kurallar
Sağlık merkezinde, ücretsiz veya
düşük ücretli mama dağıtımına izin
verilmemelidir. Sigara
kullanılmamalı ve sigarasız bir
ortam özendirilmelidir.
■
Çalışma saatlerini açık bir şekilde ilan
edin.
Randevulara uyun, gecikme olursa
durumu hastaya bildirin.
Çalışmaya başlamadan önce ortamı
temizlik, gerekli malzeme ve ilaçlar
açısından kontrol edin.
Merkezi temiz tutun ve düzenli
temizliğini sağlayın.
Đş bitiminde:
→ Çöp ve atıkları uygun şekilde yok
edin.
→ Dezenfeksiyon için hazırlık yapın;
Malzeme ve ekipmanları yıkayıp
dezenfekte edin.
→ Muayene örtüsünü değiştirin,
yıkayıp kullanıma hazırlayın.
→ Malzeme ve ilaçları eksildikçe
tamamlayın.
→ Tüm merkezin düzen ve temizliğini
sağlayın.
Görevi devralacak görevliye önemli
bilgileri devredin.
Günlük idari işler
Çalışma ortamı ve idari işlemler
A3
KURA
LLARI
A4
Genel önkoşullar ve temizlik
GENEL ÖNKOŞUL VE TEMĐZLĐK
Önkoşullar
AR
I
Bakteriyel ve HIV’inde dahil olduğu viral
enfeksiyonlardan kadını, bebeğini ve bir
sağlıkçı olarak kendinizi korumak için bu
ön koşulları yerine getirin. Ellerinizi
Doğum sırasında kan ve diğer
vücut sıvılarından kendinizi
koruyun
→ Eldiven giyin, herhangi bir
kesik, abrazyon veya yarayı su
geçirmeyen bandajlarla kapayın
ve keskin aletlere dokunurken
(iyi ışık kullanın) dikkatli olun
ve keskin araçları tek sefer
kullanın.
→ Plastik veya sıvı geçirmeyen
maddeden yapılmış uzun bir
önlük ve ayakkabı giyin.
→ Mümkünse gözlerinizi kan
sıçramasına karşı koruyun.
Normal gözlükler yeterli göz
koruması sağlarlar.
yıkayın
■
■
Elleri sabun ve su ile yıkayın.
→ Kadın veya yenidoğanın
incelemesinden önce ve sonra ve
herhangi bir tedavi işlemi
sonrasında.
→ Eller (veya cildin herhangi bir yeri)
kan veya diğer vücut sıvıları ile
kontamine olduğunda.
→ Eldivenleri çıkardıktan sonra,
çünkü delik olabilirler
→ Kirli yatak takımlarını veya
kıyafetleri değiştirdikten sonra.
Tırnakları kısa tutun.
Eldiven giyin
■
■
■
Vajinal muayene, doğum, kord kesimi,
epizyotomi veya yırtık tamiri, kan alımı
sırasında steril veya yüksek düzeyde
dezenfekte edilmiş eldiven kullanın.
Plasentanın elle çıkartılması sırasında
uzun steril veya yüksek düzeyde
dezenfekte edilmiş eldiven giyin.
Aşağıdaki durumlarda temiz eldivenler
giyin:
→ Enstrümanları tutarken ve
temizlerken
→ Kontamine atıklara dokunurken
→ Dökülmüş kan ve vücut sıvılarını
temizlerken
VĐZĐT ORGANĐZASYONU
Kesici aletlerin güvenli şekilde
atılmasını sağlayın
■
■
■
■
■
Delinmeye dayanıklı bir kabı
hazırda bulundurun.
Her iğne ve şırıngayı bir kez
kullanın.
Enjeksiyondan sonra iğneleri tekrar
kapamayın, eğmeyin veya kırmayın.
Tüm kullanılmış (tek kullanımlık)
iğne, plastik şırınga ve bistürileri
kapamadan ve bir başkasına
vermeden direk olarak bu kabın
içine atın.
Kabın dörtte üçü dolduğunda
boşaltın veya yakılarak yok edilmek
üzere gönderin
Atık maddelerin güvenli bir şekilde Eldivenleri temizleyin veya
atılmasını sağlayın
dezenfekte edin.
■
■
■
■
Plasenta, kan veya vücut sıvıları ile
kontamine parçaları sızıntı geçirmeyen
kaplarda atın.
Kontamine katı artıkları gömün veya
yakın.
Sıvı artıkları bir gider veya tuvalete
süzdürün.
Enfekte atıkların atılmasından sonra
elleri yıkayın.
Kontamine çamaşırlar
■
■
Eldiven giyip plastik torba kullanarak,
kanla veya vücut sıvısı ile boyalı giysi ya
da çarşafları toplayıp diğer çamaşırlardan
ayırın, direk olarak dokunmayın.
Sabunla yıkamadan önce kan veya vücut
sıvılarını yıkayarak akıtın.
Kontamine ekipmanın
temizlenmesi ve sterilizasyonu
■
■
■
Deriyi penetre eden ( örneğin iğneler)
enstrümanların yeterince sterilize
olmasını veya tek kullanımlık
enstrümanların bir kullanımdan sonra
atılmasını sağlayın.
Đntakt cilt ile temas eden enstrümanları
(talimatlar uyarınca) baştan sona
temizleyin veya dezenfekte edin.
Temizlik kapları ve kovaları için ve kan
veya vücut sıvısı lekeleri için çamaşır
suyu kullanın.
■
■
■
■
■
Eldivenleri su ve sabun ile
yıkayın.
Zarar görüp görmediğini
kontrol edin; eldiveni hava ile
doldurup ağzını döndürerek
kapatın ve temiz suyun altına
tutun ve hava kaçağı olup
olmadığına bakın. Eğer hasarlı
ise atın.
% 0.5 klor içeren solüsyonda
bir gece bekletin (90 ml suya
10 ml %5 klor içeren çamaşır
suyu katılarak elde edilmiş
solüsyon)
Direk güneş ışığından
kaçınarak kurutun.
Đçlerini talk pudrası veya
nişasta ile pudralayın.
Bu işlem eldivenleri dezenfekte
eder. Eldivenler steril değillerdir.
Đyi kalite latex eldivenler 5 veya
daha fazla kez dezenfekte
edilebilirler.
Eldivenlerin sterilizasyonu
■
Otoklav ile sterilize edin veya
buhar ya da kaynatma ile
yüksek düzeyde dezenfekte
edin.
Hızlı bir şekilde karşıla ve
değerlendir.
Tedavi için gelmiş tüm kadın ve bebekleri
hızlı bir şekilde karşılayın (veya bu iş için
bir personel görevlendirin).
■ Bekleme odasında bekleyen tüm kadın
ve bebekleri özellikle de kimse
tarafından karşılanmamış olanları
hızlıca değerlendirin(B2).
■ Hızlı kontroldeki ilk acil bulguda kadın
için acil değerlendirme (B1-B7)ve
tedavi başlayın veya yenidoğanı
inceleyin (J1-J11).
■ Eğer doğum eyleminde ise uygun bir
yere alınana kadar eşlik edip bebek
doğumundaki basamakları izleyin.
(doğum ağrıları, doğum ve postpartum
bakım gibi) (D1-D29).
■ Eğer tehlike işaretleri mevcutsa doğum
öncesi, doğum sonrası veya düşük
sonrası bakım kartlarını kullanarak
hemen muayene edin(C1-C18) (E1E10) (B18-B22).
■ Acil değerlendirme ve tedavide acil
veya öncelik gerektiren bir bulgu yoksa
ve doğum eyleminde değilse, bekleme
salonunda beklemeye alın.
■ Eğer bebek yeni doğmuş, küçük
görünümlü ise hemen muayene edin.
Anneyi sırada bekletmeyin.
Her acil müdahaleye başlarken
■
■
■
Kendinizi tanıtın.
Hastanın ismini sorun.
Eşlik eden kimsenin yanında kalmasını
destekleyin.
Vizit organizasyonu
■
■
■
Tüm işlemleri açıklayın, izin isteyin
ve ne yaptığınız hakkında mümkün
olduğunca bilgi verin, eğer bilinci
açık değilse beraberindeki kimseyi
bilgilendirin.
Muayene ve tartışma sırasında
mahremiyeti sağlayıp saygı
gösterin.
Eğer bebekle birlikte geldiyse ve
bebek iyi ise annenin muayenesi ve
tedavisi sırasında eşlik eden
kimsenin bebeğe bakmasını rica
edin.
Rutin bir vizite başlarken
■
■
■
■
■
→ Sizinle ya da bebeğinizle
ilgili spesifik yakınmalar için
mi?
→ Đlk ya da takip viziti mi?
→ Size eşlik eden kimsenin
ya da diğer aile üyesinin
(adölesan ise ebeveynin)
muayene ve tartışmaya
eşlik etmesini ister
misiniz?
merkeze sevk edilmiş anne veya
bebeğin bakımı
Eğer bir kadın veya bebek spesifik
bir sorun veya komplikasyon
nedeniyle ikinci basamak bir
merkeze sevk edildi ise, bu rehber
sevk aşamasında kadın/bebeğin
muayene edilmesi, tedavi verilmesi,
danışmanlık verilmesi ve o
durum/komplikasyon için kontrol
edilmesinin tavsiye edilmesini
sağlayacaktır.
■ Bu spesifik durum için takip:
→ Sevk edilen merkezce organize
edilir veya
→ Kadın/ bebeği sevk eden birinci
basamak kuruluşundaki eğitimli
katılımcı tarafından kadın/
bebeğe yazılı talimatlar verilir
→ Durumun ciddiyetine göre
kadın/bebeğe iki hafta içersinde
kontrole gelmesi önerilir.
Rutin izlemler başlatıldığı birinci
basamak merkezde devam ettirilir.
Kadını karşılayıp bir yer gösterin.
Kendinizi tanıtın.
Đsmini (ve bebeğin ismini) sorun.
Sorun:
→ Kendiniz için mi bebeğiniz
için mi geldiniz?
→ Tarih verilmiş (rutin) bir
vizit mi?
Özel tedavi için ikinci basamak bir
■
■
■
■
■
■
Kadın yeni geldi ise bebeği
değerlendirin veya anne ile
birlikte değilse bebeği de görmeyi
isteyin.
Eğer antenatal bakım ise kartı
tamamladıktan sonra vizitin
sonunda doğum planını gözden
geçirin.
Postpartum bir vizit ise , bebekle
beraber geldi ise bebeği de
inceleyin;
→ Gebelik durumu/bebeğin yaşı
ve vizitin amacına göre
uygun kartları izleyin.
→ Karttaki ve ilgili kutulardaki
tüm basamakları izleyin.
Eğer kadının veya bebeğin
durumu hastaneye acil sevk
edilmeyi gerektirmiyorsa kadında
özel tedavi gerektiren “sarı” bir
durumu olsa bile önleyici
önerilerde bulunun.
Eğer takip viziti bir hafta sonraysa ve
eğer bir sikayet yoksa:
→ Yalnız takibi gereken spesifik
durum için değerlendirme yapın.
→ Önceki değerlendirme ile
karşılaştırıp yeniden
sınıflandırma yapın.
Eğer takip viziti ilk değerlendirmeden
bir haftadan daha uzun bir süre sonra
ise: (ancak planlanmış bir sonraki
vizit değilse)
→ Antenatal, post abort, postpartum
veya yenidoğan bakımı takvime
göre neyi öngörüyorsa tüm
incelemeyi yineleyin.
→ Eğer antenatal vizit ise doğum
planını gözden geçirin.
Vizit boyunca
■
■
■
■
Tüm işlemleri açıklayın.
Bir muayene veya test uygulaması
öncesi izin isteyin.
Kadını sürekli
bilgilendiriniz.Bulguları onunla (ve
partneri ile) tartışın.
Muayene ve tartışma sırasında
mahremiyeti sağlayın.
Vizitin bitiminde
■
■
■
■
■
Kadına herhangi bir sorusu olup
olmadığını sorun.
En önemli mesajları özetleyin.
Rutin vizit için (ne zaman olduğunu
belirtiniz) ve herhangi bir sorunu
olduğunda geri gelmesi için
cesaretlendirin.
Eve dayalı maternal ev kaydı
doldurup uygun bilgilendirme
sayfasını ona verin.
Tartışılması gereken ve desteğe
ihtiyaç duyduğu herhangi bir nokta
olup olmadığını sorun.
A5
DOĞURGANLIK ÇAĞINDAKĐ KADINDA HIZLI DEĞERLENDĐRME VE TEDAVĐ (HDT)
(B2) HIZLI DEĞERLENDĐR
■
■
(B3) HIZLI DEĞERLENDĐRME
VE TEDAVĐ (HDT) (1)
Hava yolu ve solunum
Dolaşım ve şok
Doğurganlık çağındaki bir bayan geldiği zaman hızlıca bu kılavuzu kullanın (B2).
Tehlikeli herhangi bir belirti olduğu zaman yardım edin ve hızlıca acil odasına alın.
Klinik viziti her zaman “hızlı değerlendir ve tedavi et” ile başlayın (B3-B7):
→ Acil belirtileri kontrol edin (B3-B6).
Eğer varsa acil tedavisine başlayın ve hastaneye sevk edin.
Sevk formunu tamamlayın(N2).
→ Öncelikli bulguları kontrol edin. Eğer mevcutsa kılavuza göre tedavi edin (B7).
→ Eğer acil bir durum veya öncelikli bir durum yoksa gebeliğin evresine göre rutin kontrolünü yapın.
Vajinal kanama
Doğum sonu kanama
Konvülzyonlar
Ciddi karın ağrısı
Tehlikeli ateş
Öncelikli bulgular
Doğum
Diğer tehlikeli belirti ve bulgular
Acil olmayanlar
Doğurganlık çağındaki kadında hızlı değerlendirme ve tedavi
B1
B2
Hızlı değerlendir
HIZLI DEĞERLENDĐR
Doğurganlık çağındaki bir kadının sağlık kontrolünden sorumlu olan kişi öncelikle sağlık kuruluşuna ilk başvuruda, kadının genel durumunu hızlı bir şekilde
değerlendirmeli ve eğer gözlem uzun sürecek ise periodik olarak bunu kontrol etmelidir.
Eğer kadın çok hasta ise eşiyle veya yakınlarıyla konuşulmalıdır
SORGULA, KAYITLARA BAK
BAK, DĐNLE, PALPE ET
BULGULAR
Neden başvurdunuz?
→ Kendiniz için mi?
→ Çocuğunuz için mi?
■ Çocuğunuz kaç yaşındadır?
■ Yakınmanız nedir?
Eğer kadın sedyede ya da
tekerlekli sandalyede
taşınıyorsa;
■ Vajinal kanama var mı?
■ Konvülzyon geçiriyor mu?
■ Çok hasta görünüyor mu?
■ Bilinci kapalı mı?
■ Şiddetli ağrısı var mı?
■ Travayda mı?
■ Doğum hemen yakın mı?
Eğer kadının
■ Bilinci kapalı ise
(Sorulanlara cevap
veremiyorsa)
■ Konvülzyon geçiriyorsa
■ Kanaması varsa
■ Şiddetli karın ağrısı varsa
veya çok hasta görünüyorsa
■ Baş ağrısı ve görme
bozukluğu varsa
■ Nefes darlığı varsa
■ Ateşi varsa
■ Şiddetli kusması varsa
■ Doğum hemen yakınsa
■ Travayda ise
■
Bebeği değerlendirin:
Çok küçük mü?
Konvülzyonu var mı?
Solunum sıkıntısı var mı?
■
■
■
Bebek:
■ Çok küçükse
■ Konvülzyonu varsa
■ Solunum sıkıntısı varsa
■ Henüz doğmuşsa
■ Herhangibir maternal
problem varsa
■ Annenin herhangi bir
endişesi varsa
■ Gebe kadında ya da
doğumdan sonra lohusada
yukarıdaki tehlike belirtileri
yoksa
■ Tehlike işareti olmayan
yenidoğan varsa
EĞER kadın, bebek için acil bir durumsa veya doğum ise (B3)’e geçin.
EĞER acil bir durum değilse ilgili bölüme geçin.
TANI
TEDAVĐ VE ÖNERĐLER
■
Hızlı değerlendirme ve tedavi için
kadını tedavi olabileceği, tedaviye
başlanabileceği bir yere gönderin
(B3-B7).
Gerekirse yardım çağırın.
Bakımın ve sağlık yardımının
hemen. başlayacağı konusunda
kadına güven verin.
Eşine kalmasını söyleyin.
■
■
Kadını doğumhaneye nakledin.
Hızlı değerlendirme yapın.
■
Bebeği acil yenidoğan bakımı için
tedavi odasına alın (J1-J11).
Anneye kalmasını söyleyin.
■
KADIN ĐÇĐN ACĐL
DURUM
■
■
DOĞUM
BEBEK ĐÇĐN ACĐL
DURUM
■
■
RUTĐN BAKIM
Kadını ve bebeği rutin bakım için
bekleme odasına alın.
HIZLI DEĞERLENDĐRME VE TEDAVĐ (HDT)
Bu tabloyu doğurganlık çağındaki ve doğum eylemindeki tüm kadınların ilk başvurusunda ve tüm doğum eylemi ve postpartum dönemde hızlı değerlendirme ve
tedavi (HDT) için kullanın. Bütün acil ve öncelikli belirtileri değerlendirin, uygun tedavi yapın ve daha sonra hastaneye sevk edin.
ĐLK DEĞERLENDĐRME.
ACĐL DURUM BELĐRTĐLERĐ
ÖLÇÜMLER
TEDAVĐ
Sevk öncesinde tüm acil basamakları uygulayın.
HAVA YOLU VE SOLUNUM
■
■
Çok güçlükle nefes alıyorsa
Santral siyanozu varsa
■
■
Hava yolunu açın ve solunumu düzenleyin (B9).
Acil olarak hastaneye sevkedin*(B17).
Bu durum pnomoni,kalp
yetmezliği ile beraber olan
ciddi anemi veya astım
olabilir.
DOLAŞIM (ŞOK)
■
■
Deri soğuk ve nemli ise
Nabız hızlı ve zayıf ise
■
■
Kan Basıncını ölçün
Nabzı sayın
Sistolik basınç < 90 mmHg ve Nabız > 110 vuru/dk ise;
■ Kadını sol yana yatırın ve ayakları göğüs hizasının
üzerinde olsun.
■ Damar yolunu açın (B9).
■ Hızla IV sıvı verin (B9).
■ Periferik damar yolu açılamıyor ise alternatiflerini
deneyin (B9).
■ Hastayı sıcak tutun ve gerekirse sarın.
■ Acil olarak hastaneye sevkedin*(B17).
Bu durum hemorajik şok veya
septik şok olabilir.
* Doğum yakınsa (kontraksiyon sonrasında perine
taçlanıyorsa, fetal baş görünüyorsa) hastayı doğum odasına
alın ve uygun yaklaşıma geçin (D1-D28).
▼SONRAKĐ: Vajinal kanama.
Hızlı değerlendirme ve tedavi (HDT): Hava yolu ve solunum, dolaşım (şok)
B3
Hızlı değerlendir ve tedavi (HDT): Vajinal kanama
B4
VAJĐNAL KANAMA
■
■
Gebelik durumunu değerlendir.
Kanama miktarını değerlendir.
GEBELĐK DURUMU
KANAMA
TEDAVĐ
ERKEN GEBELĐK
Gebe olduğunu bilmiyor veya gebe değil
(uterus göbek deliğinin üstünde değil)
ŞĐDDETLĐ KANAMA
Ped 5 dakikadan daha kısa
zamanda kana bulanıyorsa
■
■
■
■
■
HAFĐF KANAMA
GEÇ GEBELĐK
(uterus göbeğin üstünde)
HER KANAMA
TEHLĐKELĐDĐR
DOĞUM SIRASINDA
(Bebeğin doğumundan önce)
EYLEM BAŞLADIKTAN
SONRA 100 ML’DEN
FAZLA KANAMA
▼SONRAKĐ: Postpartum vajinal kanama.
■
■
■
IV sıvı tak (B9).
Acil sıvı tedavisine başla (B9).
0,2 mg ergometrin IM yap (B10).
Kanama devam ederse 0,2 mg ergometrin IM/IV tekrarla
Komplike olmuş düşükten şüpheleniyorsan IM/IV uygun
antibiyotik ver (B15).
Hastayı acilen hastaneye sevkedin (B17).
Hastayı muayene et (B19).
Gebelik görülmüyorsa diğer klinik rehbere geç
Vajinal muayene yapmayın, ancak:
■ IV sıvı tak (B9).
■ Şiddetli kanama veya şok varsa acil sıvı ver (B3).
■ Hastayı acilen hastaneye sevkedin* (B17).
Vajinal muayene yapmayın, ancak:
■ IV sıvı tak (B9).
■ Şiddetli kanama veya şok varsa acil sıvı ver (B3).
Bu durum düşük, menoraji,
ektopik gebelikten
kaynaklanabilir
Bu durum plasenta previa,
plasenta dekolmanı veya
uterus rüptüründen
kaynaklanabilir
Bu durum plasenta previa,
plasenta dekolmanı veya
uterus rüptüründen
kaynaklanabilir
GEBELĐK DURUMU
KANAMA
TEDAVĐ
DOĞUM SONU
(Bebek doğmuş)
ŞĐDDETLĐ KANAMA
■ Ped 5 dakikadan daha kısa
zamanda kirleniyorsa
■ Kanama akarak ve seri
damlalarla devam ediyorsa
■ Kanama sağlık merkezinin
dışında olmuş veya 250
ml’den fazla ise ve hasta
hala kanıyorsa
PLASENTA
DOĞURTULMAMIŞ ĐSE
■
■
►Plasentanın doğduğunu sorun ve kontrol
edin
PLASENTA
DOĞURTULMUŞ ĐSE
►Plasentayı kontrol edin
(B11).
►Perine ve alt vajen yırtıklarını kontrol
edin
VARSA
►Kanama devam ediyorsa
ŞĐDDETLĐ KANAMA
KONTROLLÜ
KANAMA
Bu durum uterus atonisi,
Ek sağlık personeli desteği temin edin.
plasenta retansiyonu, uterus
Uterus masajına başlayın ve 10 ĐÜ oksitosin ĐM yapın
rüptürü, vajinal veya servikal
(B10).
yırtıktan kaynaklanabilir
■ Damar yolu açın (B9) ve 20 ĐÜ oksitosin/1000 ml dengeli
elektrolit solüsyonundan dakikada 60 damla vermeye
başlayın.
■ Mesaneyi boşaltın. Gerekirse sonda takın (B12).
■ Kan basıncı ve nabız dakika sayısını 15 dakika aralarla
kontrol edin ve (B3)’ü uygulayın.
■ Uterus sertse plasentayı hafif kordon traksiyonu ile doğurtun (D12).
■ Başarısız olunursa ya da kanama devam ediyorsa elle çıkarın ve ardından plasentayı
kontrol edin (B11).
■ Uygun ĐM/ĐV antibiotik uygulayın (B15).
■ Eğer plasentayı çıkartamazsanız, hastayı acil olarak hastaneye sevkedin (B17) Transfer
sırasında 20 ĐÜ oksitosin/1000 ml dengeli elektrolit solüsyonundan dakikada 30 damla
verin.
Plasenta ve zarlar tamsa
■ Đçerideki pıhtıları atmak için uterus masajı yapın (B10).
■ Uterus yumuşaksa 0,2 mg ergometrin ĐV uygulayın. Bilinen hipertansiyonda,
preeklampsi ve eklampside bu uygulamadan kaçının. 20 ĐÜ oksitosin/1000 ml dengeli
elektrolit solüsyonundan dakikada 30 damla verin
■ Uterus sertleşene kadar uterus masajına devam edin.
Plasenta ve zarlar tam değilse, ya da kontrol edilememişse
■ Plasenta parçalarını dışarı çıkartın (B11).
■ Uygun ĐM/ĐV antibiyotik uygulayın (B15).
■ Eğer plasenta parçalarını çıkartamıyorsanız hastayı acil olarak hastaneye sevkedin (B17).
■ Yırtığın boyutunu ve derecesini saptayın. Rektum ve/veya anüsü içine alan üçüncü
derece perine yırtığı varsa hastayı acil olarak hastaneye yollayın (B17).
■ Daha ufak yırtıklarda önce steril ped ya da gazlı bezle yırtık üzerine kompresyon
uygulayın, bacakları birarada tutun.Bacakları çapraz yaptırmayın.
■ Beş dakikada kanama durmazsa yırtığı sütüre edin (B12).
■ 20 ĐÜ oksitosin/1000 ml dengeli elektrolit solüsyonundan dakikada 30 damla vermeye
devam edin. Đkinci damar yolunu açın.
■ Bimanuel uterus kompresyonu ya da aort kompresyonu uygulayın (B10).
■ Uygun ĐM/ĐV antibiyotik uygulayın (B15).
■ Hastayı acil olarak hastaneye sevkedin (B17).
■ Kanama durduktan sonra 20 ĐÜ/ oksitosin 1000 ml dengeli elektrolit solüsyonuna
ekleyip, dakikada 20 damla hızla bir saat süreyle vermeye devam edin (B10).
■ Dört saat süreyle her 30 dakikada bir kontrol edin. 24 saat süreyle gözlem altında tutun,
ciddi solukluk varsa sağlık merkezine yollayın.
■ Hastayı (D12)’ye göre muayene edin.
▼SONRAKĐ: Konvülzyonlar veya şuur kaybı.
Hızlı değerlendir ve tedavi (HDT): Postpartum vajinal kanama
B5
B6
Hızlı değerlendir ve tedavi (HDT): Acil belirtiler
ACĐL DURUM BELĐRTĐLERĐ
ÖLÇÜMLER
TEDAVĐ
KONVÜLZYON VE ŞUUR KAYBI
Gebede konvülzyon var ya da yakın
zaman önce geçirmiş
■ Bilinci kapalı.(Bilinci kapalı ise yakın
zamanda konvulsiyon geçirip
geçirmediğini yanındakilere sorun.)
■
■
■
■
Kan basıncını ölçün.
Ateşini ölçün
Gebelik durumunu
değerlendirin.
Gebeyi düşmekten ve yaralanmaktan koruyun ve yardım
edin.
■ Hava yolunu açın ve solunumu düzenleyin (B9).
■ Konvülzyon sona erdiğinde gebeyi sol yanına yatırın.
■ Damar yolunu açın ve 30 damla/dk hızında yavaş olarak
IV sıvı verin (B9).
■ Magnezyum Sulfat verin (B13).
■ Gebelik küçükse IV diazepam verin (B14).
■ Diastolik basınç > 110 mmHg ise antihipertansif verin
(B14).
■ Eğer ateş > 38°C ise ya da ateş öyküsü varsa ciddi ateş
tedavisi uygulayın (Aşağıya bkz.).
Kan basıncı ve ateşi ölçün
■ Diastolik basınç > 110 mmHg ise antihipertansif verin
(B14).
■ Eğer ateş > 38°C ise ya da ateş öyküsü varsa ciddi ateş
tedavisi uygulayın (Aşağıya bkz.).
■
Bu durum eklampsi olabilir.
CĐDDĐ KARIN AĞRISI
■
Şiddetli karın ağrısı (Normal travay ağrısı
değil).
■
■
Kan basıncını ölçün
Ateşini ölçün.
■
■
■
■
Damar yolunu açın ve sıvı verin (B9).
Eğer ateş >38°C ise uygun antibiyotiğin ilk dozunu IM/IV
verin (B15).
Acil olarak hastaneye sevkedin* (B17).
Sistolik basınç < 90 mmHg (B3) rehberine geçin.
Bu durum uterus rüptürü,
dystosi, abruptio plasenta,
puerperal sepsis, ektopik
gebelikten kaynaklanabilir
TEHLĐKELĐ ATEŞ
Ateşin > 38 °C olması ve aşağıdakilerden
herhangi biri:
■ Hızlı soluk alıp verme
■ Ense sertliği
■ Letarji
■ Ayakta duramayacak derecede güçsüzlük.
▼SONRAKĐ: Öncelikli bulgular.
Ateşini ölçün.
Damar yolunu açın (B9).
Yavaş hızda sıvı verin (B9).
Uygun antibiyotiğin ilk dozunu IM/IV verin (B15).
Malaria düşünülüyorsa Quinine IM olarak uygulanır, IV
glukoz verilir.
■ Acil olarak hastaneye sevkedin* (B17).
■
■
■
■
Bu durum sıtma, pnomoni,
menenjit ve septisemiden
kaynaklanabilir
ÖNCELĐKLĐ BULGULAR
ÖLÇÜMLER
TEDAVĐ
DOĞUM
■
■
Doğum ağrısı varsa veya
Membran rüptüre olmuşsa
■
Doğum yardımı maddelerini uygulayın (D1-D28).
■
Gebelik var ve henüz travay başlamamışsa antenatal bakım kurallarını uygulayın(C1C18).
Eğer hasta yeni doğum yapmışsa postpartum bakım kurallarını uygulayı (D21) ve (E1E10).
Eğer hasta yeni abortus yapmışsa; Abortus sonrası bakım kurallarını uygulayın(B20B21).
Eğer gebelik varsa veya hasta bunu bilmiyorsa ektopik gebelik yönünden kontrol
edin(B19).
DĐĞER TEHLĐKELĐ BULGULAR VEYA BELĐRTĐLER
Aşağıdaki bulgulardan birinin olması:
■ Şiddetli solukluk
■ Epigastrik ve abdominal ağrı
■ Şiddetli başağrısı
■ Görme bozukluğu
■ Ateş > 38°C
■ Solunum güçlüğü
■
■
Ateşini ölçün.
■
■
■
ACĐL BULGULAR VEYA ÖNCELĐKLĐ BULGULAR YOKSA
■
■
Acil bulgular yok
Öncelik bulguları yok
■
■
Hızlı değerlendir ve tedavi (HDT): Öncelikli bulgular
Gebelik var ve henüz travay başlamamışsa Antenatal bakım kurallarını uygulayın(C1C18).
Eğer hasta yeni doğum yapmışsa postpartum bakım kurallarını uygulayın (E1-E10).
B7
B8
Kadın hasta için acil tedavi
(B14) EKLAMPSĐ VE
PREEKLAMPSĐ (2)
Diazepam ver
Uygun antihipertansif ver.
(B9) HAVAYOLU,
SOLUNUM, DOLAŞIM
Havayolunu aç ve solunumu
sağla.
Damar yolu aç ve IV sıvı ver.
(B15) ĐNFEKSĐYON
Uygun IV/IM antibiyotik ver.
(B10) KANAMA (1)
Uterusa masaj yap, pıhtıları
çıkar.
Bimanuel uterus kompresyonu
yap
Aort kompresyonu yap.
Oksitosin ver
Ergometrin ver
(B11) KANAMA (2)
Plasenta ve parçalarını elle
çıkar.
(B16) SITMA
IM kinin ver.
IV glukoz ver.
(B12) KANAMA (3)
Yırtıkları onar.
Mesaneyi boşalt
(B13) EKLAMPSĐ VE
PREEKLAMPSĐ (1)
Eklampsi ve preeklampsi olan
hastanın bakımına özel önem
göster.
Magnezyum sulfat ver.
(B17) HASTAYI ACĐLEN
HASTANEYE SEVKEDĐN
Hastayı acilen sevket
Transport ve ev doğumu için
gerekli acil ilaç ve destek
malzemeleri sağla.
■
■
■
Bu bölümde hızlı değerlendirme ve tedavi
aşamasında sevkten önceki acil tedavi aşamalarının
detayları verilmiştir .(B3-B6).
Tedaviyi verip acilen hastaneye sevkedin (B17).
Đlaç tedavisi yapılacaksa ilk dozu uygulayın. Acil
olmayan tedavilerle uğraşarak sevki geciktirmeyin
HAVAYOLU, SOLUNUM VE DOLAŞIM
Havayolunu açın ve solunumu sağlayın
Damar yolu açın ve sıvı vermeye başlayın
Eğer hasta soluk alıp vermede zorlanıyorsa ve;
■ Havayolunda tıkanmadan kuşkulanıyorsanız:
→ Havayolunu temizleyin ve tıkanmayı giderin.
→ En iyi soluk alıp verebileceği pozisyonu bulmasına yardım edin.
→ Acil olarak hastaneye sevkedin.
■
Eğer hastanın bilinci kapalı ise
→ Hastayı sırtüstü yatırın ve ellerini yana doğru uzatın.
→ Travmadan kuşkulanmıyorsanız, başını arkaya doğru ekstansiyon
pozisyonuna getirin.
→ Çenesini kaldırın ve hava yolunu açın.
→ Ağızda yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin. Varsa alın.
→ Boğazındaki salgıları temizleyin.
■
Eğer hasta soluk alıp vermiyorsa;
→ Spontan solunumu başlayıncaya kadar maske ile solutun.
Eğer hala solunum güçlüğü varsa hemen hastaneye gönderin.
■
■
■
■
■
Ellerinizi sabun ve su ile yıkayın ve eldiven giyin.
IV damar yolunun açılacağı bölgeyi temizleyin.
16-18 G iğne ile damar yolunu açın.
Ringer laktat ya da serum fizyolojik bağlayın. Sıvının gittiğini kontrol edin.
(Yüksek hızda sıvı) Şok varsa ve sistolik basınç< 90 mmHg ve nabız >110 vuru/dk
ise, ya da aşırı vajinal kanama varsa;
■ 15-20 dakika içerisinde 1000 ml infüzyon yapın (mümkün olduğunca hızlı olarak)
■ 30 dakika içerisinde 30 ml/dk hızla 1 litre infüzyon yapın. Gerekirse tekrarlayın.
■ 15 dakikada bir nabız ve kan basıncını ölçün ve nefes darlığı olup olmadığına
bakın.
■ Nabız < 100 vuru/dk ve sistolik basınç >100 mmHg olunca infüzyon hızını
3ml/dk.ya düşürün (1 litre 6-8 saat içerisinde gidecektir).
■ Solunum güçlüğü ve ödem gelişirse infüzyon hızını 0.5 ml/dk ya düşürün.
■ Đdrar çıkışını kontrol edin.
■ Verilen sıvıların miktarını ve veriliş saatlarını kaydedin.
(Orta hızda sıvı) Eğer şiddetli abdominal ağrı, travayın durması, ektopik gebelik,
tehikeli ateş ya da dehidratasyon varsa;
■ 1 litre sıvıyı 2-3 saat içerisinde verin
(Düşük hızda sıvı) ciddi anemi, preeklampsi ve eklampsi varsa;
1 litre sıvıyı yavaş olarak 6-8 saat içerisinde verin.
■
EĞER IV YOL AÇILAMIYORSA:
■ Oral rehidrasyon sıvıları içilebiliyorsa ağızdan ya da nasogastrik tüp aracılığı ile 1
saatte 300-500 ml miktarında verilir.
Bilinci kapalı olanlara verilmez
Havayolu solunum ve dolaşım
B9
B10
Kanama (1)
KANAMA
Uterus masajı ve pıhtıların uzaklaştırılması
Oksitosin verin
Plasenta doğurtulduktan sonra yoğun bir postpartum kanama olursa veya uterus iyi
kontrakte olmamışsa (yumuşaksa):
■ Uterin fundus üzerine avucunuzu koyup kontraksiyonları hissedin.
■ Uterus iyi kontrakte olana kadar avucunuzla dairesel haraketlerle fundusa masaj
yapın.
■ Uterus iyi kontrakte olunca parmaklarınızı uterusun arkasına doğru yerleştirerek
hızlı bir haraketle pıhtıları çıkartın. (aşağı iterek)
■ Kanı bir kapta toplayın. Kaybedilen tahmini kan miktarını hesaplamaya çalışın.
Ağır postpartum kanamada
Başlangıç dozu
ĐM/ĐV: 10 IU
ĐV infüzyon:
1 lt içinde 20 IU
60 damla/dk
Đdame dozu
ĐM/ĐV: Kanama devam
ediyorsa 20 dakika sonra
tekrar 10 IU
ĐV infüzyon:
1 lt içinde 10 IU
30 damla/dk
Maksimum doz
Oksitosin içeren ĐV
mayi 3 lt fazla
olmamalı
Bimanuel uterin kompresyon
Plasenta çıkarıldıktan sonra oksitosin, ergotamin tedavisi ve uterin masaja rağmen
kanama durmuyorsa:
■ Steril eldivenler giyin.
■ Sağ elinizi yumruk yaparak vajen içine sokun, elin arka kısmı posterior ön kısmı
da anterior fornikste olacak şekilde tutun.
■ Diğer elinizi karında uterin fundus üstüne koyup iki eliniz arasında uterusu
hissedin.
■ Kanama durana kadar iki eliniz ile kompresyon uygulayın (serbest bırakıldığında
kanama olmayana kadar).
■ Eğer kanama devam ediyorsa aortik kompresyona geçin ve acil olarak hastaneye
sevk edin.
Aortik kompresyon uygulayın
Plasenta çıkarıldıktan sonra oksitosin, ergotamin tedavisi ve uterin masaja rağmen
kanama durmuyorsa:
■ Femoral nabızı hissedin.
■ Kanama durana kadar göbek üzerinden basınç uygulayın. Femoral nabız kaybolana
kadara basıncı arttırın.
■ Eğer gerekirse bu işlemi yardımcınıza yaptırın.
■ Kanama durana kadar kompresyona devam edin. Eğer kanama devam ediyorsa
hastaneye sevk sırasında basınç uygulamaya devam edin.
Ergometrine ver
Erken gebelik ve postpartum (oksitosin sonrasında) kanamalarda fakat
Eklampsi, preeklampsi veya hipertansiyonda VERMEYĐN.
Başlangıç dozu
ĐM/ĐV: 0,2 mg yavaş
Đdame dozu
ĐM: 0,2 mg
ĐM: ağır kanama devam
ediyorsa 15 dakika sonra
Maksimum doz
5 dozdan fazlasını
yapmayın
(toplam 1,0 mg)
Plasentayı ve parçalarını elle çıkartın
■
■
Eğer plasenta bebeğin doğumundan 1 saat sonrasına kadar çıkmamış ise VEYA
Uterin masaj ve oksitosine rağmen vajinal kanam devam ediyorsa veya plasenta
kontrollü kordon traksiyonu ile doğurtulamıyorsa veya plasenta inkomplet olarak
çıkmış ve kanama devam ediyorsa.
Hazırlık
■ Kadına plasentanın elle çıkartılması gerektiğini anlatın ve iznini alın.
■ ĐV damar yolu açın. Kanama varsa hızlıca sıvı verin. Eğer kanama yoksa normal
hızda sıvı verin (B9).
■ Kadına sırt üstü yatmasını söyleyin.
■ Diazepam verin (10 mg ĐM/ĐV).
■ Vulva ve perineal alanı temizleyin.
■ Mesanenin boş olduğuna emin olun. Gerekiyorsa sonda takın (B12).
■ Ellerinizi dirseklerinize kadar yıkayın ve steril eldiven (ve mümkünse önlük) giyin.
Plasentanın elle çıkartılmasından sonra
■
■
■
■
■
■
■
■
10 IU ĐM/ĐV oksitosin tekrarlayın.
Uterin kontraksiyon sağlanana kadar uterus masajı yapın.
2 g ĐV/ĐM ampisilin yapın (B15).
Eğer 38ºC üzerinde ateş, kötü kokulu loşi, 18 saatten uzun süren membran rüpürü
hikayesi varsa ĐM 80 mg gentamisin de verin (B15).
Eğer kanama durduysa:
→ Plasentanın çıkartılmasını takiben 1 saat yavaş ĐV mayi verin.
Eğer ağır kanama devam ediyorsa:
→ 0,2 mg ĐM ergometrin verin
→ Her 1000 cc’ye 20 IU oksitosin koyup hızlıca verin.
→ Acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Transfer sırasında uterusun kontrakte olduğunu sürekli kontrol edin. Eğer değilse
uterin masaj yapın ve 10 IU ĐM/ĐV oksitosin tekrarlayın
Transport sırasında veya öncesinde ciddi kanama olursa bimanuel veya aort
kompresyonu yapın (B10).
Teknik
■ Sol elinizle klemple birlikte umblikal kordonu tutun. Daha sonra horizontal olacak
şekilde kordonu nazikçe çekin.
■ Sağ elinizi önce vajene sonra da uterus içine sokun.
■ Kordonu bırakıp sol elinizle tespit etmek için uterin fundusu tutun ve plasentayı
çıkartırken ters yönde fundusu çekin.
■ Sağ elinizin parmakları ile plasentanın yapıştığı yeri tespit etmeye çalışın.
■ Elinizi parmaklar kapalı olarak uterin duvar ile plasenta arasına sokarak elin kenarı
ile plasentayı yapıştığı yerden ayırmaya çalışın.
■ Plasentanın tümünün uterin duvardan ayrılmasını sağlayın.
■ Sağ elinizi yavaşça uterustan plasenta ile birlikte çıkartın.
■ Sağ elinizi tekrar uterus içine sokarak plasenta parçası kalmadığından emin olun.
■ Sağ elizi çekerken sol elinizle uterusu ters istikamatte iterek uterus inversiyonunu
engellemeye çalışın.
■ Plasentanın maternal yüzünü kontrol ederek eksik parça veya zar olup olmadığını
kontrol edin. Eğer eksik parça varsa tekrar uterus kavitesi içine girip onu
çıkartmaya çalışın.
Doğumdan saatler hatta günler geçmiş ise veya uterus kontraksiyonları ve
serviksin kapanması nedeni ile plasenta içeride kalmışsa, uterus içine girmek
mümkün olmayabilir. ZORLAMAYIN. Acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Ufak parmak hareketleri ile plasenta yapıştığı yüzeyden ayrılamıyorsa parmaklar
klivaja giremiyorsa plasenta akreatadan kuşkulanın, plasentayı çıkarmak için
ZORLAMAYIN. Acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Kanama (2)
B11
B12
Kanama (3)
YIRTIĞI TAMĐR EDĐN VE MESANEYĐ BOŞALTIN
Yırtığı veya epizyoyu tamir edin
■
■
Mesaneyi boşaltın
Yırtığı muayene edin ve derecesini belirleyin:
Eğer mesane dolmuş ve anne idrarını yapamıyor ise:
→ Yırtık küçük, mukoza ve submukozal yumuşak dokuyu ve altındaki kas
■ Kadını işemeye teşvik edin.
tabakasını içeriyor (Birinci veya ikinci derece). Eğer kanama yoksa yarayı açık ■ Eğer yapamıyorsa sonda takın:
bırakın.
→ Ellerinizi yıkayın.
→ Yırtık büyük ve derin, perineye doğru uzuyor, anal sifinkter ve rektal
→ Antiseptik ile üretral alanı temizleyin.
mukozaya kadar uzanıyor (üçüncü veya dördüncü derece). Temiz bir ped ile
→ Temiz eldivenler giyin.
kapatın ve acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
→ Labiaları aralayın. Tekrar temizleyin.
Birinci veya ikinci derece yırtıkta kanama varsa ve yara yerine bası sonrasında
→ Sondayı yaklaşık 4 cm kadar sokun.
kanama devam ediyorsa:
→ Đdrar miktarını kaydedin.
→ Yırtığı suture edin veya bu deneyime sahip kimse yok ise suture
→ Sondayı çıkartın.
edilmesi için sevk edin.
→ Yırtığı suture ederken genel asepsi antisepsi kurallarına uyun ve steril
malzeme kullanın.
→ 21 G, 4 cm eğri iğne kullanın.
→ Absorbe olabilen sutur materyali kullanın.
→ Suture etmeden önce yırtığın tepesine ulaştığınızdan emin olun.
→ Yırtık kenarlarının karşılıklı geldiğinden emin olun.
Doğumdan 12 saat geçmiş ise yırtığı suture etmeyin. Acil olarak hastaneye sevk
edin.
EKLAMPSĐ VE PREEKLAMPSĐ (1)
Magnezyum sülfat
Preeklampsi ve eklampsi hastalarının bakımında
dikkat edilmesi gereken noktalar
Şiddetli preeklampside ve eklampside kullanılır.
■
IM/IV Uygulama (Yükleme dozu)
Damar yolu açılır ve yavaş olarak (serum fizyolojik veya ringer laktat)
1 litre sıvı 6-8 saatte verilir (3 ml/dk) (B9).
4 gram magnezyum sulfat (%20’lik solüsyondan 20 ml) 20 dakikayı aşan süre
içerisinde yavaş olarak ĐV verilir. (enjeksiyon sırasında hastada sıcaklık hissi
olabilir)
VE:
■ 10 gram magneziyum sulfat ĐM verilir: Her bir kalçaya 5 gr (%50’lik solüsyondan
10 ml) aynı enjektöre %2’lik lidokainden 1 ml çekilerek uygulanır.
■
■
■
ĐV Uygulama yapılamıyorsa sadece ĐM uygulama yapılır (Yükleme dozu)
■ 10 gram magneziyum sulfat ĐM verilir: Her bir kalçaya 5 gr (%50’lik solüsyondan
10 ml) aynı enjektöre %2’lik lidokainden 1 ml çekilerek uygulanır.
Konvülzyon tekrarlarsa
■ 15 dakika sonra ilave 2 gr magneziyum sulfat (%20’lik solüsyondan 10 ml) ĐV
yoldan 20 dakikayı aşan süre içerisinde verilir. Konvülzyon hala devam ederse
diazepam verilir (B14).
Hastayı asla yalnız bırakmayın.
→ Gebeyi sol yan tarafına yatırın ve düşmekten ve yaralanmaktan koruyun ve
yardım edin.
→ Dişlerinin arasına bir beze sarılmış dil basacağı yerleştirerek dilin ısırılmasını
önleyin ve aspirasyona fırsat vermeyin. (Bu işlemi konvülziyon esnasında
yapmayın.)
■ Magneziyum sulfat’ı (%20) yavaş olarak 20 dk içerisinde verin. Hızlı enjeksiyonlar
solunum yetmezliğine ve ölüme yol açabilir.
→ Eğer magneziyum sulfat sonrasında solunum sayısı < 16/dk olursa, başka
magnezyum sülfat dozu vermeyin. Antidot olarak ĐV 1 gr Kalsiyum Glukonat
(10 ml %10 Solüsyon) 10 dakika içerisinde verilir.
■ IV sıvıları hızlı olarak VERMEYĐN.
■ %50 magnezyum sülfatı %20’ye dilüe etmeden ĐV vermeyin.
■ Doğum hemen yakın zamanda olmayacaksa hemen hastaneye sevk edin.
→ Doğum yakın zamanda olacak ise doğum kurallarına göre yardımcı olun (D1D29) ve transport sırasında hastaya eşlik edin.
→ Sol yanına yatar pozisyonda izleyin.
→ Eğer seyahat sırasında konvulsiyonlar olursa magnezyum sülfat verin ve
hastayı düşme, yaralanmalardan koruyun.
Magnezyum sülfat formülasyonu
Sevk gecikirse veya eylem ilerlemişse tedaviye devam edilir
Her dört saatte bir, %50’lik magneziyum sülfattan 5 gr, %2’lik lidokainden 1 ml
ile birlikte her defasında değişik kalçaya uygulanır. Tedaviye doğumdan veya son
konvülzyondan 24 saat geçene kadar devam edilir.
■ Đdrar çıkışı takip edilir. Đdrar toplanıp miktarı ölçülür.
■ Bir sonraki magneziyum sulfat dozunu vermeden önce patella refleksinin varlığı,
idrar çıkışının 4 saatte 100 ml üzerinde olduğu, solunum hızının 16/dk’nın üzerinde
olduğundan emin olunmalıdır.
■ Bir sonraki doz, şu bulgular varsa verilmez:
→ Patella refleksi yoksa
→ Đdrar çıkışı 4 saatte 100 ml altında ise
→ Solunum sayısı 16/dk altında ise
■ Bulguları ve verilen ilaçları kaydedin
■
Preeklampsi ve eklampsi (1)
%50 solüsyon:
%20 solüsyon: 10ml %20’lik solüsyon
10 ml’de 5gr içerir (1gr/2ml)
elde etmek için, 4ml %50 solüsyon
içine 6 ml serum fizyolojik eklenir
ĐM
5 gr
10 ml ve 1 ml %2 lidokain ile
Kullanılmaz
ĐV
4 gr
8 ml
20 ml
2 gr
4 ml
10 ml
Not: Magnezyum sülfat verilmesini takiben gebede kızarma, susuzluk, sıcaklık
basması, başağrısı, bulantı ve kusma olabilir.
B13
B14
Preeklampsi ve eklampsi (2)
EKLAMPSĐ VE PREEKLAMPSĐ (2)
Diazepam
Antihipertansif tedavi
Gebeliğin erken dönemlerinde konvülzyonlar gelişirse veya
Magnezyum sulfat toksisitesi oluşursa ya da magnezyum sulfat yoksa
Eğer diastolik basınç > 110 mmHg ise;
■ Hydralazin 5 mg IV yavaş olarak 3-4 dk içerisinde verilir. IV verilemez ise IM
uygulanır.
■ Diastolik basınç >90 mmHg düzeyinde kalacak olursa 30 dk aralar ile doz
tekrarlanır.
■ Toplam 20 mg’ın üzerinde verilmez.
IV YÜKLEME DOZU:
■ 2 dakikada 10 mg Diazepam IV yavaş olarak verilir.
■ Konvülzyonlar tekrarlarsa 10 mg tekrar verilir.
ĐDAME DOZU:
500 ml %0.9 Serum Fizyolojik ya da Ringer Laktat içerisine 40 mg Diazepam
konur ve 6-8 saat içerisinde IV verilir. Hasta sedatize fakat uyarılara cevap verir
durumda tutulur.
■ Eğer solunum sayısı < 16/dk olursa devam dozu kesilir.
■ Gerekirse maske ve ambu ile solunum desteği yapılır.
■ 24 saat içerisinde 100 mg Diazepam’dan fazlası verilmez.
■ Konvülzyon sırasında ĐV yol kullanılamıyorsa, diazepam rektal yolla verilebilir.
■
REKTAL YÜKLEME DOZU:
10 ml enjektör içerisinde (ya da idrar sondası aracılığı ile) 20 mg diazepam (4 ml)
uygulanır.
→ Uygulama sırasında enjektörün iğnesi çıkarılır ve etrafı vazelin ile sıvanarak
yarı uzunluğuna kadar rektum içerisine konur.
→ Đçerisindeki muhteva rektuma enjekte edilir ve kalçalar yaklaştırılarak 10 dk
süre ile enjektör yerinde bırakılır.
■ Konvülzyonlar tekrarlarsa 10 mg daha uygulanır.
■
DEVAM DOZU:
Transport sırasında saat başı 10 mg (2 ml) ek olarak uygulanır.
■
Başlangıç dozu
Đkinci doz
Diazepam: 10 mg/2 ml
ĐV
10 mg = 2 ml
10 mg = 2 ml
Rektal
20 mg = 4 ml
10 mg = 2 ml
ENFEKSĐYON
Uygun ĐV/ĐM antibiyotik ver
■
■
Antibiyotiklerin ilk dozunu hastayı sevk etmeden önce yapın. Eğer sevk işlemi
gecikecek olursa ya da mümkün olmazsa, ateş düştükten 48 saat sonrasına kadar
antibiyotiklere ĐM/ĐV olarak devam edin. Ardından oral Amoksisilin 500 mg
tb’den günde 3 kez verip tedaviyi 7 güne tamamlayın.
Eğer bulgular tekrar ortaya çıkarsa, hastanın durumu kötüleşirse veya postpartum
abdominal ağrı olursa hızlı bir şekilde hastaneye sevk edin (B17).
TANI (DURUM)
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
ANTĐBĐYOTĐK
Şiddetli abdominal ağrı
Tehlikeli ateş ya da şiddetli febril
hastalık
Komplike abortus
Uterin ve fetal infeksiyon
Postpartum Kanama (>24 saat
süren yada doğumdan >24 saat
sonra ortaya çıkan)
Üst idrar yollarında infeksiyon
Pnömoni
Plasenta ve eklerinin elle alınması
Uterin ve fetal infeksiyon riski
Travayın 24 saatten uzun sürmesi
ANTĐBĐYOTĐK
Ampisilin
Gentamisin
Metronidazol
PREPARAT
500 mg toz + 2.5
ml steril su
40 mg ampul (2
ml)
500 mg 100 ml
(IM VERMEYĐN)
Eritromisin
(ampicilline alerji
varsa)
Enfeksiyon
500 mg toz
3 Antibiyotik
■ Ampisilin
■ Gentamisin
■ Metronidazol
2 Antibiyotik
■ Ampisilin
■ Gentamisin
1 Antibiyotik
■ Ampisilin
DOZ
Đlk 2 gr IV/IM, sonra
1 gr
80 mg IM
500 mg/100 ml IV
infüzyon
500 mg IV/IM
VERĐLME
SIKLIĞI
6 saatte bir
8 saatte bir
8 saatte bir
6 saatte bir
B15
B16
Sıtma
SITMA
ĐM Arthemether veya Kinin verin
ĐV glukoz verin
Ciddi ateşli hastalık varsa veya tehlikeli ateş varsa;
Kinin tedavisi ile birlikte ciddi ateşli hastalık varsa
50-60 kg’lık kişi için
başlangıç dozu
Arthemether
Kinin*
%50 glukoz solüsyonu*
%50 glukoz solüsyonu
80 mg/ml içeren 1ml ampül
3,2 mg/kg
300 mg/ml içeren 2ml ampül
20 mg/kg
25-50ml
50-100ml
■
■
■
(5ml/kg)
125-250ml
ĐV yolun doğru çalıştığından emin olun. Yavaş infüzyon ile glukoz verin.
Eğer glukoz solüsyonunuz yoksa şekerli suyu ya içirin yada nazogastrik yoldan
verin.
Şekerli su hazırlamak için, 20 gr şekeri (4 çay kaşığı) 200 ml su ile karıştırın.
* %50 glukoz solüsyonu %50 dekstran olarak da adlandırılır (D50). Bu solüsyon ĐV
yoldan verildiğinde damarda yanma yapar. Bu nedenle aynı hacimde steril serum
fizyolojik ile seyreltin.
Sevk edilemiyor ise idame
tedavi
■
■
■
■
2 ml
1,6 mg/kg
Günlük 1ml 3 gün **
4 ml
10 mg/kg
Toplam 7 gün 2ml/8st **
Ulusal politikalara göre en etkili olan ilaç ile yükleme dozuna başlayın.
Eğer kinin ise:
→ Gerekli dozu iki enjeksiyona bölün. (Her enjeksiyonu bir uyluğa yapın.)
→ Her zaman glukoz ile birlikte verin.
Acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Eğer doğum yakınsa tedaviye devam edin ve doğumdan sonra hastaneye sevk edin.
* bu dozlar dihidroksikinin içindir. Eğer kinin baz ise 8,2 mg/kg her 8 saatte verin.
** kadının bilinci yerine gelince yutmasıda normalse parenteral tedaviyi kesin ve
ulusal kılavuzların belirlediği dozlarda oral tedaviye geçin.
HASTANIN ACĐL OLARAK HASTANEYE SEVKĐ
Hastanın acil olarak hastaneye sevki
■
■
■
■
■
Acil ilk yardımdan sonra verdiğiniz kararı kadın ve yakınları ile konuşun.
Transportu hızla organize edin. Finans sorunları için önlemleri düşünün ve
aileye aktarın.
Mümkünse hastayı göndereceğiniz kliniğe ön bilgi verin.
Mümkünse hastanın gönderilmesi sırasında yanında olun.
→ Mümkün değilse obstetrik deneyimi olan bir sağlık personelini refakatçi
olarak verin.
→ Kan verebilecek bir hasta yakınını birlikte gönderin.
→ Mümkünse bebeği annenin yanından ayırmayın.
→ Acil ilaç ve tıbbi malzemeleri tedarik edin (B17).
→ Hastanın durumunu tanımlayan bilgileri yazılı olarak hazırlayın (N2).
Transport süresince;
→ Damar yolunun açık olduğunu kontrol edin.
→ Yolculuk uzunsa yolda gerekli tedaviyi düzenleyin.
→ Yolculuk süresince uygulanan tedavi ve yaklaşımları kayıt edin.
Hastanın durumunu not edin
Transport ve ev doğumları için gerekli olabilecek ilaç, tıbbi
malzeme ve diğer gereçler
Đlaçlar
Oksitosin
Ergometrin
Magnezyum sülfat
Diazepam
Kalsiyum glukonat
Ampisilin
Gentamisin
Metronidazol
Laktatlı Ringer
Form
10IU ampül
0,2 mg ampül
5g ampül (20g)
10 mg ampül
1 gr ampül
500 mg ampül
80 mg ampül
500 mg ampül
1 lt
Adet
6
2
4
3
1
4
3
4
4
Malzemeler ve
gereçler
ĐV kateter
Eldiven (steril)
Steril enjektörler ve iğneler
Steril idrar sondası
Antiseptik solüsyon
Kesici alet kutusu
Tıbbi atık torbası
Fener ve yedek pil
2 set
2 çift
5 set
1 adet
1 şişe
1 adet
1 adet
1 adet
YOLDA DOĞUM OLASILIĞI VARSA;
Sabun, havlular
Tek kullanımlık doğum takımı
Bebeği tutmak, kurulamak ve sarmak için temiz bezler
Bebek giysisi
Plasenta için plastik torba
Bebek için resüstasyon takımı
2 set
2 set
1 set
1 set
1 set
1 set
B17
ERKEN GEBELĐKTEKĐ KANAMALAR VE ABORTUS SONRASI BAKIM
Erken gebelikteki kanamalar ve abortus sonrası bakım
■
■
■
■
(B19) ERKEN GEBELĐK
KANAMASI OLAN
KADININ MUAYENESĐ VE
DÜŞÜK SONRASI BAKIM
(B20) KORUYUCU
ÖNLEMLER AL
(B21) DÜŞÜK SONRASI
BAKIM ĐÇĐN TAVSĐYELER
Kendi sağlığı için tavsiyeler
Aile planlaması danışmanlığı
için tavsiyeler
Düşük sonrası bilgilendirmeleri
hazırla
Takipler süresince danışmanlık
ve tavsiyeler
■
■
B18
Her zaman hızlı değerlendirme ve tedavi ile başla (HDT) (B3-B7).
Düzensiz siklusları olan kadınlarda ve minimal vajinal kanaması olan kadınların değerlendirmesinde, ‘erken
gebelik kanaması olan kadının muayenesi ve düşük sonrası bakım’ı (B19) kullan
Tüm kadınlar için ‘koruyucu önlemleri al’ı (B20) kullan
Aile planlaması, takip vizitleri, tehlikeli işaretler ve kendi sağlığı için ‘düşük sonrası bakım için tavsiyeler’i
(B21) kullan
Tüm tedavileri, pozitif bulguları kaydet ve ev ve klinik formlarında gelecek viziti belirle
Eğer kadın HIV pozitifse, adelosansa veya özellik içeriyorsa (G1-G8) (H1-H4)’i kullan
ERKEN GEBELĐK KAYBI OLAN KADININ MUAYENESĐ VE DÜŞÜK SONRASI BAKIM
Kayıpları olan kadınlarda ve minimal vajinal kanaması olan kadınların değerlendirmesinde bu formu kullanın
SORGULA, KAYITLARA
BAK
BULGULAR
Vajinal kanama ile beraber
aşağıdakilerden birisinin
olması;
→ Kötü kokulu vajinal
akıntı
→ Uterus manuplasyonu
sonrası düşük
→ Abdominal ağrı ve
gerginlik
→ Ateş > 38°C olması
■ Hafif vajinal kanama
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Kanama ne zaman başladı?
Ne kadar kan kaybettiniz?
Halen kanamanız sürüyor
mu?
Kanamanızda artma mı yoksa
azalma mı var?
Gebelik kuşkunuz var mı?
Son adetiniz ne zamandı?
Daha önce düşük yaptınız
mı?
Düşük yapmak amacı ile bir
girişimde bulundunuz mu?
Bayılma hissi oldu mu?
Karın ağrısı var mı?
Başka endişeleriniz,
sorularınız var mı?
Kanamanın miktarına bakın.
Kötü kokulu vajinal akıntı var
mı?
■ Alt abdominal ağrı ya da kasık
ağrısı var mı?
■ Ateşi var mı?
■ Soluk görünüyor mu?
■
■
TANI
KOMPLĐKE DÜŞÜK
■
■
■
■
DÜŞÜK DĐ
■
■
■
Ağır kanama öyküsü var,fakat
→ Şu anda kanama yok
veya
→ Kanama azalıyor.
KOMPLET DÜŞÜK
■
■
■
■
■
Aşağıdaki bulgulardan 2 yada
daha fazlası varsa;
→ Abdominal ağrı
→ Bayılma
→ Solukluk
→ Halsizlik
EKTOPĐK GEBELĐK
■
■
Damar yolunu açın ve IV sıvı
verin (B9).
Ağrı için parasetamol verin
(F4).
Uygun antibiyotik tedavisine
başlayın (B15).
Acil olarak hastaneye
gönderin.
(B17).
Kanamayı 4-6 saat süre ile
gözleyin
→
Azalma olmazsa
hastaneye gönderin.
→
Azalırsa gebeyi evine
gönderin
→
Kanama artarsa acil
olarak geri gelmesini
öğütleyin.
2 gün sonra durumunu
bildirmesini söyleyin (B21).
Koruyucu önlemleri kontrol
edin (B20).
Hangi durumlarda tekrar
gelmesi gerektiğini söyleyin
(B21).
Aile planlaması konusunda
danışmanlık verin (B21).
2 gün içerisinde kanaması
kesilmez ise tekrar gelmesini
söyleyin
Damar yolunu açın ve IV sıvı
verin (B9).
Acil olarak hastaneye sevk
edin (B17).
▼SONRAKĐ: Koruyucu önlemler al
Erken gebelikteki kanamalar ve düşük sonrası bakım
B19
B20
KI
M
Koruyucu önlemler al
KORUYUCU ÖNLEMLER AL
Değerlendir ve kayıtlara bak
Tedavi ve öneriler
■
Tetanoz Toxoid (TT) Aşısı yapılıp yapılmadığını kontrol edin.
■
Uygun ise tetanoz toxoid aşısı yapın (F2).
■
Gebe kadına önerilen demir ve folat dozlarını kontrol edin.
■
3 ay süre ile demir desteği verin ve gebenin uyumunu ve ilacın yan etkilerini
kontrol edin (F3).
■
HIV durumunu kontrol edin (C6).
■
■
Kayıtlardan RPR durumunu kontrol edin (C5).
RPR sonucu yok ise RPR testi yapın (L5).
■
DÜŞÜK SONRASI BAKIM ĐÇĐN ÖNERĐLER
Eğer durum bilinmiyorsa Gönüllü Danışmanlık Tarama (GDT) testi önerin
(G3).
■ HIV pozitif olduğu biliniyorsa;
→ Destek verin (G6).
→ Fırsatçı enfeksiyonlardan korunma ve tedavi yolları araması için
önerilerde bulunun (C10).
→ Kondomu doğru ve düzenli kullanım gerekliliği hakkında
bilgilendirin(G4).
■ HIV negatif ise kondom kullanma gerekliliği hakkında bilgilendirin(G4).
Eğer RPR pozitif ise;
■ Benzatil penisilin ile hastaya sifiliz tedavisi verin (F6).
■ Eş tedavisini önerin
■ GDT önerin(G3).
■ Kondom kullanımı önerin(G4).
Kendi sağlığı için öneriler
Özellikle yorgun hissediyorsa, birkaç gün istirahat
Hijyen için öneriler;
→ 4-6 saat ara ile ped değiştirilmesi
→ Günlük perine temizliği
→ Kanama kesilene kadar cinsel ilişkiden uzak durma
■ Aşağıdaki tehlikeli işaretlerden herhangi biri olması durumunda derhal geri
gelmesi;
→
Kanamanın artması
→
2 günden fazla süren kanama
→
Kötü kokulu vajinal akıntı
→
Karın ağrısı
→
Ateş, güçsüzlük, kendini kötü hissetmesi
→
Baygınlık
■ Adet gecikmesi (6 hafta veya daha fazla) olması halinde tekrar gelmesi
■
■
Düşük sonrası koruyucu bilgiler ve destek
■
■
■
■
■
■
■
Aile planlaması hakkında önerilerde bulunun
■
Eğer kontraseptif bir yöntem kullanmaz ise düşük sonrası hastanın gebe
kalabileceğini anlatın.
→ Komplike olmamış ilk trimester düşükleri sonrası herhangi bir
kontraseptif yöntem kullanılabilir.
→ Eğer kadında bir enfeksiyon varsa RĐA uygulamasını hasta iyileşene kadar
erteleyin. Değişik seçenekler ile ilgili bilgiler emzirmeyen kadınlar için
kullanılan metodlarda görülebilir (D27).
■ Aile planlaması seçeneklerini değerlendirebilecekleri bir danışmana yönlendirin
veya direkt olarak bilgilendirin.
■ Eğer kendisi veya eşi cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından risk altında ise,
doğru bir şekilde kondom kullanımını tavsiye edin (G2).
Kadınlar, düşük sonrası çok değişik duygular içerisine girebilir ve destekten gerçek
anlamda fayda görebilirler.
Kadına endişeleri, hissettikleri, sağlığı ve kişisel durumu ile ilgili konuşmasına izin
verin. Herhangi bir sorunu veya endişesi olup olmadığını sorgulayın
Eğer isterse, aile ve çevre desteğini kolaylaştırın (kendi durumuna bağlı olarak
bunu istemeyebilir).
→
Đş yükünü paylaşarak ve basitçe sıkıntılarını dinleyerek, ona nasıl yardımcı
olabilecekleri hakkında yakınları ile konuşun.
→
Onlara düşük sonrası oluşabilecek komplikasyonların kadının sağlığını
etkileyecek sonuçlar oluşturabileceğini anlatın. Tehlikeli bulgular hakkında
bilgilendirin ve bunlardan herhangi birinin fark edilmesi durumunda hızlı bir
şekilde sağlık merkezine dönmelerini anlatın.
→
Eğer başka bir gebelik istenmiyorsa aile planlamasının önemini anlatın.
Eğer kadın ilgilenirse, kendi problemlerine benzer sorunlar yaşayan diğer kişilerin
katılacakları grup tedavileri organize edin.
Eğer kadın herhangi bir şiddet uygulamasından bahsediyorsa veya sizi
şüphelendiren ve açıklanamayan çürükler ve morluklar görüyorsanız (H4)’e bakın
Eğer kendisi veya eşi cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından risk altında ise,
doğru bir şekilde kondom kullanımını tavsiye edin (G2).
Takip kontrolleri süresince öneriler ve danışmanlık
Düşük tehdidi ve kanama durduysa:
■ Kadının güvenle gebeliğine devam edebileceğine emin olun.
■ Doğum öncesi bakım sağlayın (C1-C1).
■
Eğer kanama devam ediyorsa:
Erken gebelikte görülen kanamalar ve düşük sonrası bakımda anlatıldığı üzere
hastayı değerlendirin(B18-B22).
→
Ateş, kötü kokulu akıntı veya karın ağrısı var ise uygun ĐV/ĐM antibiyotiğin
ilk dozunu yapın (B15).
→
Hastaneye yönlendirin.
B21
DOĞUM ÖNCESĐ BAKIM
Doğum Öncesi bakım
■
Daima hızlı değerlendirme ve tedavi (HDT) ile başlayın (B3-B7). Eğer
hastanın aciliyeti yoksa veya öncelikli bulgular saptanmamışsa ve doğum öncesi
bakım için gelmişse bu bölümü kullanın.
■
Daha sonra gebelik durumu ve doğum planı (C2) çizelgesini kullanarak
hastanın mevcut gebelik durumunu, önceki gebelik hikayesini ve genel tehlike
belirtilerini kontrol edin. Bu çizelgeyi kullanarak uygun doğum yerine karar
verin, doğum planı ve acil durum planı hazırlayın. Doğum planı her vizitte
yeniden gözden geçirilmelidir.
■
Bütün kadınları preeklampsi, anemi, sifilis ve HIV için değerlendirin (C3-C6).
■
Anormal belirtiler saptandığında gebelikte karşılaşılan problemler (C7-C11)
şablonunu kullanarak durumu değerlendirin ve uygun tedaviyi planlayın.
■
Koruyucu önlemler uygulayın (C12).
■
Doğum ve acil planı geliştirin (C14-C15).
■
Beslenme için tavsiye ve danışmanlık yapın .(C13) (aile planlaması (C16),
doğum belirtileri, tehlike belirtileri (C15), rutin kontroller (C17) ) Bunun için
bilgilendirme ve danışma şablonunu kullanın (M1-M9).
■
Bütün pozitif bulguları, doğum planını, verilen tedavileri ve planlanan kontrol
tarihini anne takip formlarına ve klinik kayıtlara işleyin.
■
Eğer kadın HIV pozitif ise, adolesan ise veya özel bakım gereksiniminde ise (G1G8) ve (H1-H4) çizelgelerini kullanın.
(C2)GEBE KADINI
DEĞERLENDĐRĐN:
GEBELĐK DURUMU
DOĞUM VE ACĐL
DURUM PLANI
(C8)GEBELĐKTE KARŞILAŞILAN
PROBLEMLER (2):
Ateş veya idrar yanması varsa
(C3)PREEKLAMPSĐ
KONTROLÜ
(C9)GEBELĐKTE KARŞILAŞILAN
PROBLEMLER (3):
Vajinal akıntı varsa
(C4)ANEMĐ KONTROLÜ
(C10)GEBELĐKTE
KARŞILAŞILAN PROBLEMLER
(4):
HIV enfeksiyonu belirtileri varsa
Sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı
veya şiddete maruz kalınmışsa
(C16)AĐLE
PLANLAMASI
DANIŞMANLIĞI
Aile planlaması önemi
Aile planlaması için
özel durumlar
(C5)SĐFĐLĐS KONTROLU
(C11)GEBELĐKTE
KARŞILAŞILAN PROBLEMLER
(5):
Öksürük veya solunum zorluğu varsa
Antitüberküloz ilaç kullanımı varsa
(C17)RUTĐN
KONTROL
TAVSĐYELERĐ
(C6)HIV DURUMU
KONTROLU
(C12)KORUYUCU ÖNLEMLER
(C18)YETKĐLĐ KĐŞĐ
OLMADAN EVDE
DOĞUM
Aileyi temiz ve emin bir
ev doğumu için
bilgilendirme
Zararlı haraketlerden
kaçınma önerileri
Tehlike belirtileri
önerileri
(C7)GEBELĐKTE
KARŞILAŞILAN
PROBLEMLER (1):
Fetal haraket yoksa
Membran rüptürü var eylem
yoksa
(C13)BESLENME VE KENDĐ
BAKIMI ĐÇĐN ÖNERĐLER
Beslenme danışmanlığı
Gebelikte kendi bakımı için öneriler
Doğum Öncesi bakım
(C14)DOĞUM VE
ACĐL DURUM
PLANI
OLUŞTURMA
Merkezde doğum
imkanı
Yetkili kişi ile evde
doğum
(C15)Doğum belirtileri
hakkında tavsiyeler
Tehlike belirtileri
halinde tavsiyeler
Gebelikte acil durum
hazırlıkları.
C1
C2
“DOĞUM ÖNCESĐ BAKIM
Gebenin değerlendirilmesi: Gebelik durumu, doğum ve acil durum planı
GEBENĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ: GEBELĐK DURUMU, DOĞUM VE ACĐL DURUM PLANI
Gebelik süresince yapılması önerilen her dört Doğumöncesi Muayenede aşağıdaki rehber uygulanır. Doğumöncesi ilk muayenede bu rehbere göre bir Doğum Planı ve
Acil Plan hazırlanır. Daha sonraki muayenelerde bu plan gözden geçirilir ve herhangi bir komplikasyon gelişirse bu plan değiştirilir
BELĐRTĐLER/ENDĐKASYONLAR
TÜM MUAYENELERDE:
■ Gebelik süresini hesaplayın
■ Doğumun nerede planlandığını sorun
■ Son görüşmeden sonra vajinal
kanama oldu mu?
■ Bebek hareketlerini hissediyor mu?
(4 aydan sonra)
■ Önceki komplikasyonlara ait
kayıtları kontrol edin.
■ Bu gebelik süresince alınan ilaçları
kontrol edin.
■ Merak edilen birşey var mı?
ĐLK MUAYENEDE
■ Kaç aylık hamilesiniz?
■ Son Adet Tarihiniz (SAT) ne
zamandı?
■ Beklenen Doğum Tarihi ne zaman?
■ Kaç yaşındasınız?
■ Daha önce gebe kaldınız mı?
→
Kaldıysanız; önceki gebelik
ve doğum kayıtlarınız
→
Gebelik ve doğumlarınızın
sayısı
→
Önceki C/S, vakum ya da
forceps uygulamaları
→
Üçüncü derece perine yırtığı
oldu mu?
→
Doğumda yada doğum sonu
aşırı kanama oldu mu?
→
Konvulsiyon geçirdiniz mi?
→
Ölü doğum ya da ilk gün
içinde bebek ölümü var mı?
→
Sigara, alkol ya da sürekli
ilaç kullanıyor musunuz?
■ Gebelik haftasını tespit edin
■ Daha önce C/S ile doğum yapmak
■ 14 yaşından küçük olmak
■ Doğuma 1 ay kala situs transversus ya da
ÜÇÜNCÜ ÜÇ AY
Aile planlaması konusunda danışmanlık
aldınız mı? RĐA kullanmak ya da tüp
ligasyonu ister misiniz? (A15)
■ Çoğul gebelik olup
▼SONRAKĐ: Preeklampsi kontrolü.
hatalı prezentasyon olması
■ Çoğul gebelik
■ Doğumdan hemen sonra tüp ligasyonu ya
DOĞUM YERĐ
REFERE
MERKEZ
ÖNERĐLER
■ Doğumun neden refere
■
merkezde olması gerektiğini
açıklayın C14).
Doğum Planı ve Acil Durum
Planı hazırlayın (C14).
da RĐA isteği
■ Üçüncü derece perine yırtığı olması
■ Bu gebelikte kanama ya da diğer
komplikasyonların olması
■ Sezeryan kesisine bakın
■ Đlk doğum
■ Son bebeğin ölü doğması ya da ilk 24 saat
■
■
■
■
■
olmadığını kontrol edin.
■ Doğumun neden birinci
GEBENĐN TERCĐHĐNE
GÖRE
■ Doğumun neden deneyimli
içerisinde ölmesi
16 yaşından küçük olmak
Daha önce 6’dan fazla doğum yapmak
Önceki doğumda aşırı kanama olması
Önceki doğumda konvulsiyonların olması
Önceki doğumda forseps ya da vakum
uygulanması
■ Yukarıdakilerin HĐÇBĐRĐ
■ Transvers duruşu kontrol edin
■ Fetal kalp seslerini dinleyin
BĐRĐNCĐ BASAMAK
MERKEZ
basamak
sağlık merkezinde yapılması
gerektiğini açıklayın (C14).
■ Doğum Planı ve Acil Durum
ebe
eşliğinde,
tercihen
birinci
basamak
sağlık
ocağında olması gerektiğini
açıklayın.
■ Doğum Planı ve Acil Durum
PREEKLAMPSĐ KONTROLÜ
Gebelik taramaları her muayenede yapılmalıdır.
■
Son muayenedeki kan basıncı
nedir?
■
■
■
■
■
■
■
Oturur pozisyonda kan
basıncını ölçün.
Eğer diastolik kan basıncı
≥90 mmHg ise 1 saatlik
istirahat sonrasında kan
basıncı ölçümünü
tekrarlayın.
Eğer diastolik kan basıncı
hala ≥90 mmHg ise
gebeye aşağıdaki soruları
sorun:
Şiddetli baş ağrısı var mı?
Bulanık görme var mı?
Epigastrik ağrı var mı?
Đdrarında PROTEĐN
kontrolü yapın.
BULGULAR/BELĐRTĐLER
SINIFLAMA
Diastolik kan basıncı ≥110 mmHg ve
3+ PROTEĐNÜRĐ ya da
■ Đki ölçümde de diastolik basınç ≥90
mmHg ve 2+ PROTEĐNÜRĐ varsa ve
aşağıdaki bulgulardan biri varsa
-Şiddetli başağrısı
-Bulanık görme
-Epigastrik ağrı
ŞĐDDETLĐ
PREEKLAMPSĐ
■
Đki ölçümde diastolik basınç 90-110
mmHg ve 2+ proteinüri varsa
PREEKLAMPSĐ
■
■
■
■
■
■
Đki ölçümde de diastolik basınç ≥90
mmHg.
■
HİPERTANSİYON
■
■
■
Yukarıdakilerin hiçbiri yok.
HĐPERTANSĐYON YOK
■
Magnesyum sulfat
tedavisine başlayın (B13).
Uygun antihipertansif
tedaviye başlayın (B14).
Doğum planını gözden
geçirin (C2).
sevk edin (B17).
Doğum planını gözden
geçirin (C2).
Hastaneye sevk edin.
Đşyükünü azaltmasını ve
istirahat etmesini önerin.
Tehlike bulguları
konusunda bilgilendirin
(C15).
Gebelik > 32 Hf ise 1
hafta sonra veya bir
sonraki kontrolde tekrar
değerlendirin.
Eğer hipertansiyon 1 Hf
sonra da devam ederse
mümkünse ilgili doktor
ya da ebe ile görüşerek
hastaneye sevk edin.
Tedavi gerekmez.
▼SONRAKĐ: Anemi kontrolü.
Gebenin değerlendirilmesi: Preeklampsi kontrolü
C3
C4
Gebenin değerlendirilmesi: Anemi kontrolü
ANEMĐ KONTROLÜ
Tüm gebeler her muayenede taranmalıdır.
■
■
Kolaylıkla yoruluyor musunuz?
Normal ev işleri yaparken nefes
darlığı oluyor mu?
ĐLK MUAYENEDE:
■ Hemoglobin ölçülür.
■
VE/VEYA
DAHA SONRAKĐ
MUAYENELERDE:
■ Konjuntivalarda solukluk
var mı?
■ El ayalarında solukluk var
mı? Eğer varsa;
→ Solukluk şiddetli mi?
→ Solukluk az mı?
→ 1 dakikadaki
solunum sayısına
bakın.
SINIFLAMA
Hemoglobin < 7 g/dl
Şiddetli avuç içi ya da konjunktiva
solukluğu
■ Solukluk yanı sıra aşağıdakilerden
biri
varsa
→ Dakikadaki solunum sayısı
>30 solunum ise
→ Kolayca yoruluyor ise
→ Đstirahatte solunum sıkıntısı
varsa
■
■
ŞİDDETLİ ANEMİ
■
■
■
■
■
■
■
Hemoglobin 7-11 g/dl.
ORTA DERECEDE
ANEMĐ
VEYA
El ayalarında ve
konjunktivalarda
solukluk
■
■
■
■
■
■
Hemoglobin > 11 g/dl ise
Solukluk yoksa
KLĐNĐK OLARAK
ANEMĐ YOK
■
■
▼SONRAKĐ: Sifiliz kontrolü.
Kan transfüzyonu yapılabilecek
bir merkezde doğumun
gerçekleşmesi için Doğum
Planını gözden geçirin (C2).
Üç ay süre ile demir dozunu iki
kat arttırın (günde 2x1 tablet)
(F3).
Demir tedavisi ile ilgili
danışmanlık bilgisi verin (F3).
Uygun oral antimalaryal ajan
verin (F4).
2 hafta sonra test sonuçlarını
kontrol ederek yarar olup
olmadığını ve hasta uyumunu
kontrol edin.
Acil olarak hastaneye sevk edin
(B17).
Üç ay süre ile demir dozunu iki
kat arttırın (Günde 2x1 tablet)
(F3).
Önceki ay uygun antimalaryal
ajan verilmemişse tedaviye
başlayın(F4).
4-6 hafta sonraki kontrolde
anemi devam ediyorsa
Üç ay süre ile günde 1 tablet
demir verin (F3).
SĐFĐLĐZ KONTROLÜ
Tüm gebelere ilk muayenede sifiliz testi uygulayın. Her kontrolde durumu kontrol edin.
Bu gebelikte sifiliz testi
yaptırdınız mı?
→ Yapılmadıysa Rapid Plasma
Reagin (RPR) Testi yapılır
(L5).
■ Test pozitif ise siz ve eşiniz sifiliz
tedavisi aldınız mı?
→ Almadılar ise ve test pozitif
ise ;
→ Penisillin allerjiniz var mı?
■
■
ÖNERĐLER
SĐFĐLĐZ ŞÜPHESĐ
■
■
■
■
■
▼SONRAKĐ: HIV
RPR Testi POZĐTĐF
SINIFLAMA
RPR Testi NEGATĐF
SĐFĐLĐZ YOK
■
Benzatin benzilpenisillin
ĐM uygulanır. Penisillin
allerjisi varsa Eritromisin
verilir (F6).
Yenidoğanın tedavisi
planlanır (K12).
Eş tedavisi için ikna
edilmelidir.
Sürekli ve doğru kondom
kullanımı konusunda bilgi
verilir (G2).
Đnfeksiyondan korunmak
için sürekli ve doğru
kondom kullanımı
konusunda bilgi verilir
(G2).
kontrolü.
Gebenin değerlendirilmesi: Sifilis kontrolü
C5
C6
Gebenin değerlendirilmesi: HIV kontrolü
HIV KONTROLÜ
Tüm gebelere ilk kontrolde HIV testi yapılmalıdır.
Daha önce HIV testi yaptırdınız
mı? Cevap evet ise, sonucu
biliyor musunuz? (Hasta sonucu
açıklamama hakkına sahiptir.)
■ Partner test yaptırmış mı?
■
■
Bilinen HIV pozitif
SINIFLAMA
HIV-POZĐTĐF
■
■
■
■
■
■
■
■
HIV sonucu yok veya açıklama
düşüncesi yok
BĐLĐNMEYEN HIV
DURUMU
■
■
■
■
■
Bilinen HIV negatif
HIV-NEGATĐF
■
■
■
▼SONRAKĐ: Gebelikte karşılaşılan problemler.
Problem yoksa (C12)’ye git
Hastanın yeterli düzeyde bilgili
personelin kontrolünden
geçtiğinden ve hastalığın anneçocuk geçişi hakkında bilgi,
tedavi ve tavsiye aldığından
emin olun (G6).
ARV (antiretroviral ilaç)
tedavisi hakkında bilgi sahibi
olup olmadığını araştırın (G6).
Đlaçları nasıl temin edeceğini
araştırın
Çocuk beslenme seçenekleri
üzerinde durun (G7).
Gebelik, doğum ve doğum
sonu dönemde ekstra bakım
önerilerinde bulunun (G2).
Doğru ve düzenli kondom
kullanımını önerin (G2).
Eşin test edilmesinin önemi
hakkında danışmanlık verin
(G3).
HIV konusunda bilgi verin
(G2).
HIV durumunu değerlendirme
testi hakkında bilgi verin (G3).
hakkında danışmanlık verin
(G3).
HIV konusunda bilgi verin
(G2).
hakkında danışmanlık verin (G3).
GEBELĐKTE KARŞILAŞILAN PROBLEMLER
FETAL HAREKETLER HĐSSEDĐLMĐYORSA
■ Fetal hareketleri
■ Bebeğin hareketini en son ne
hissetmeye çalışın.
zaman hissettiniz?
■
Hiç fetal hareket yoksa; bir süre
gebeden dolaşması ve hareketleri
yeniden değerlendirmesi istenir.
BELĐRTĐ/BULGULAR
■
■
Fetal hareket YOK.
Fetal Kalp Atımları YOK.
SINIFLAMA
ÖLÜ BEBEK KUŞKUSU
■
Gebeliğin 6. ayından
itibaren fetal kalp
atımlarını dinleyin (D2).
■ Kalp atımları
duyulamıyorsa 1 saat sonra
tekrarlayın.
■
■
■
Fetal hareket YOK fakat Fetal Kalp
Atımları VAR
Anne ve babaya
muhtemel bir ölü
bebek konusunda
bilgi verin.
Hastaneye sevk edin.
■
Gebeye bebeğinin iyi
olduğu ve muhtemelen
bir problem olmadığı
söyleyin. Problem devam
ederse tekrar gelmesi
öğütleyin.
■
IM/IV uygun
antibiyotikler verin
(B15).
sevk edin (B17).
IM/IV uygun
(B15).
sevk edin (B17).
Doğum yapacak kadın
olarak değerlendirin (D1D28).
BEBEK İYİ
DURUMDA
MEMBRAN RÜPTÜRÜ OLMASINA RAĞMEN DOĞUM OLMAMIŞSA
■
■
Membran ne zaman rüptüre oldu?
Bebeğinizin tahmini doğum tarihi
ne zaman?
Çamaşırını ya da pedini
kontrol edin:
→ Amnion sıvısı mı?
akıntı mı?
■ Eğer bulgu yok ise gebeye
ped verin ve 1 saat sonra
kontrol edin.
■ Vücut ısısını ölçün.
■
■
■
Ateş 38°C
Kötü kokulu vajinal akıntı var.
UTERĐN ve FETAL
ĐNFEKSĐYON
■
■
<32. Hf da membran rüptüre oldu.
UTERĐN ve FETAL
ĐNFEKSĐYON RĐSKĐ
■
■
■
Membran > 32 Hf.da rüptüre oldu ise;
MEMBRAN RÜPTÜRÜ
■
▼SONRAKĐ: Ateş veya idrarda yanma
Gebelikte karşılaşılan problemler (1)
C7
C8
BELĐRTĐ/BULGULAR
SINIFLAMA
Ateş > 38°C ve aşağıdaki bulgulardan
biri varsa;
→ Taşipne (Solunum sayısında
artma)
→ Ense sertliği
→ Letarji
→ Halsizlik, ayakta duracak gücün
olmaması
ÇĐDDĐ FEBRĐL
(ATEŞLĐ) HASTALIK
■
Ateş > 38°C ve aşağıdaki bulgulardan
biri varsa;
→ Yan ağrıları
→ Đdrar yaparken yanma
ÜST ÜRĐNER SĐSTEM
ĐNFEKSĐYONU
ATEŞ VEYA ĐDRARDA YANMA VARSA
■
■
Ateşiniz var mı?
Đdrar yaparken yanma var mı?
Eğer ateşi varsa veya gebe
kendi ateşini yükselmiş
hissediyorsa;
→ Koltukaltı ateş ölçün
→ Ense sertliği var mı?
→ Letarji var mı?
■ Kostovertebral açı
hassasiyeti var mı?
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Ateş > 38°C ya da son 48 saat
içerisinde ateş öyküsü varsa.
MALARYA
■
■
■
Đdrar yaparken yanma ve sızlama
öyküsü varsa.
ALT ĐDRAR YOLU
ĐNFEKSĐYONU
■
■
■
▼SONRAKĐ: Vajinal akıntı varsa.
Damar yolu açın ve yavaş
olarak IV sıvı verin (B9).
Uygun antibiyotikler
IV/IM yoldan
verin.(B15).
Artemether /Kinin IM
verin (B16).
Glukoz verin.
sevk edin (B17).
IM/IV uygun
(B15).
Oral yoldan uygun
antimalarial ilaç verin
(F4).
sevk edin (B17)
Oral yoldan uygun
antimalarial ilaçlar verin
(F4).
Đki gün içerisinde
düzelme olmaz ise yada
durum kötüleşirse
Oral yoldan uygun
antibiyotik verin (F5).
Bol sıvı almasını önerin.
Đki gün içerisinde
düzelme olmaz ise ya da
durum kötüleşirse
BELĐRTĐ/BULGULAR
SINIFLAMA
GONORE yada
KLAMĐDĐYA
ĐNFEKSĐYONU
■
VAJĐNAL AKINTI VARSA
Vajinal akıntınızda bir değişiklik
oldu mu?
■ Vulva bölgesinde kaşıntı var mı?
■ Eşinizde idrar problemi, idrar
yaparken yanma var mı?
■
Hastanın eşi sağlık ocağında ise
benzer soruları eşine sorduğunuzda
gebenin rahatsız olup olmayacağını
sorun. Rahatsız olmayacak ise
hastanın eşine;
■ Uretral akıntı veya pü gelip
gelmediğini,
■ Đdrar yaparken yanma olup
olmadığını sorun.
■
■
Labiaları aralayarak
anormal vajinal akıntı
olup olmadığına bakılır;
→ Miktar,
→ Renk,
→ Koku.
Eğer akıntı görülemez ise
eldivenli el ile muayene
edin ve eldivende akıntı
kontrolü yapın.
Eşi yok ise; reinfeksiyonları önleme
açısından eşinin değerlendirilmesi
ve tedavisinin gerektiği
anlatılmalıdır.
■
■
Anormal vajinal akıntı var
Eşinde üretral akıntı ve idrar
yaparken yanma var
■
■
KANDĐDA
ĐNFEKSĐYONU
■
Kesik süt ya da lor parçaları gibi
akıntı var.
Vulvada yoğun kaşıntı var.
■
Anormal vajinal akıntı
BAKTERĐEL
VAJĐNOSĐS YA DA
TRĐKOMONAS
ĐNFEKSĐYONU
■
■
■
■
■
Gebeye ugun oral
antibiyotikler verin (F5).
Eşine oral yoldan uygun
antibiyotikler verin(F5).
kullanımı konusunda
dikkat etmesini söyleyin
(G2).
Antimikotik ilaçlar
(Klotrimazol) verin(F5).
dikkatini çekin (G2).
Gebeye Metronidazol
verin (F5).
kullanımı önerin (G2).
▼SONRAKĐ: HIV infeksiyonunu düşündüren bulgular.
C9
C10
BELĐRTĐ/BULGULAR
SINIFLAMA
YÜKSEK OLASILIKLA
HIV ĐNFEKSĐYONU
■
HIV INFEKSĐYONUNU DÜŞÜNDÜREN BULGULAR VARSA
■
■
■
■
■
■
■
Kilo kaybı var mı?
Ateş var mı?
Ne zamandır? (1 aydan fazla)
Đshal var mı? (Sürekli veya
arasıra)
Öksürük var mı?
■
■
■
■
■
Görünen kilo kaybı var
mı?
Ağızda ülser veya beyaz
lekeler (pamukçuk) var
mı?
Ciltte:
Kızarıklık var mı?
Kaburgalar boyunca veya
vücudun bir yarısında
kabarcıklar var mı?
■
■
Şunlardan ikisi varsa:
→ Kilo kaybı,
→ 1 aydan fazla ateş,
→ 1 aydan fazla ishal.
VEYA
Yukardakilerden birisi ve
→ Bir veya fazla bulgu veya
→ Risk grubunda olma
■
■
■
■
Hastayı HIV durumunu
kesinleştirmek için
zorlayın ve nereye
başvuracağını söyleyin
(G2-G3).
Eşinin tetkik edilmesinin
önemini anlatın (G3).
dikkat etmesini söyleyin
(G2).
Đleri tetkik ve tedavi için
HIV merkezine sevk edin.
Öksürük varsa tüberküloz
merkezine sevk edin
Yüksek risk grubu değerlendirmesi:
■ Mesleki maruziyet?
■ Hayat kadını?
■ Intravenöz uyuşturucu kullanımı?
■ Kan transfüzyonu öyküsü?
■ Seksüel eşin AIDS hastası olması
veya buna bağlı ölümü?
SĐGARA, ALKOL, UYUŞTURUCU KULLANIMI VEYA ŞĐDDETE MARUZĐYET VARSA
■
■
■
▼SONRAKĐ: Öksürük veya solunum sıkıntısı.
Sigarayı bırakma
danışmanlığı verin.
Alkol ve uyuşturucu
kullanıyorsa uygun
merkeze sevk edin.
Şiddete maruziyet varsa
uygun çizelgeyi kullanın
(H4).
BELĐRTĐ/BULGULAR
SINIFLAMA
Şu bulgulardan en az 2’si varsa;
■ Ateş > 38°C
■ Nefes darlığı
■ Göğüs ağrısı
PNÖMONĐ KUŞKUSU
■
Şu bulgulardan en az 1’i varsa;
■ Üç haftadan uzun süren öksürük ve
nefes almada zorluk
■ Balgamda kan görülmesi
■ Hırıltılı solunum.
MUHTEMEL KRONĐK
AKCĐĞER HASTALIĞI
ÖKSÜRÜK VE SOLUNUM SIKINTISI VARSA
■
■
■
■
■
Ne zamandır öksürük var?
Ne zamandır solunum sıkıntınız
var?
Göğüs ağrısı var mı?
Balgamda kan var mı?
Sigara içiyor musunuz?
Solunum sıkıntısını
gözleyin, akciğerleri
dinleyin.
■ Raller ya da ronkuslar var
mı?
■ Ateşi ölçün.
■
■
■
■
■
■
■
Ateş < 38°C ve
3 haftadan kısa süren öksürük
ÜST SOLUNUM YOLU
ENFEKSĐYONU
■
■
Uygun antibiyotiklerin ilk
dozunu IV/IM yoldan
verin (B15).
Acilen hastaneye sevk
edin (B17).
Değerlendirme için
Hırıltılı solunum şiddetli
ise acilen hastaneye sevk
edin.
Akciğer hastalıklarının
tedavi rehberine göre
tedavi yapın.
Güvenilir yatıştırıcı
ilaçlar önerin
Sigara içenler sigarayı
bırakmalıdırlar.
ANTĐTÜBERKÜLOZ ĐLAÇ ALIYORSA
Antitüberküloz ilaç kullanıyor
musunuz? Ne kadar zamandır?
■ Tedavide enjeksiyon var mı?
(Streptomisin)
■
■
■
Antitüberküloz ilaç kullanımı
Parenteral antitüberküloz ilaç
kullanımı
TUBERKÜLOZ
■
■
■
■
■
■
Eğer antitüberküloz tedavide
Streptomisin varsa; fetusa olan
ototoksik etkileri nedeni ile
Eğer tedavide streptomisin yoksa
kullanılan ilaçların gebeye ve
fetusa zararlı etkilerinin olmadığı
konusunda bilgilendirin.
Doğumdan sonraki 2 ay içerisinde
balgamda TBC (+) ise yenidoğana
INH proflaksisi planlayın (K13).
Sigara bırakılmalıdır.
Aile bireylerini TBC açısından
tarayın.
Gönüllü danışmanlık hizmeti
almasının önemini vurgulayın.
▼SONRAKĐ: Koruyucu önlemler.
C11
C12
Koruyucu önlemler
KORUYUCU ÖNLEMLER
Tüm gebe kadınlara her muayenede danışmanlık verin ve tavsiyelerde bulunun
DEĞERLENDĐR VE KAYITLARA BAK
■
Tetanus Toxoid (TT) Aşısı yapılıp yapılmadığını kontrol edin.
Uygun ise Tetanoz Toxoid aşısı yapın (F2).
Eğer 1.aşı yapılmışsa, bir sonraki kontrolde ikinci aşıyı uygulayın.
Üç ay süre ile demir desteği verin ve gebenin uyumunu ve ilacın yan etkileri
üzerine danışmanlık yapın (F3).
■ Mebendazolu ikinci veya üçüncü trimestrde 1 kere verin (F3).
■ Aralıklı koruyucu tedaviyi ikinci ve üçüncü trimesterde verin (F4).
■ Cibinlik takılı yataklar önerin.
ĐLK MUAYENEDE:
■ Doğum ve Acil Durum Planı yapın (C14).
■ Beslenme konusunda danışmanlık verin (C13).
■ Emzirme danışmanlığı yapın ve anne sütünün değerinden bahsedin (K2).
■ Sigara, alkol ve bağımlılık yapıcı ilaçların kesilmesini önerin.
■ Güvenli cinsel ilişki ve sürekli ve doğru kondom kullanımı konusunda
bilgilendirin.
■
■
■
Gebe kadına önerilen demir ve folat dozlarını kontrol edin.
■
En son mebendazol verildiği zamanı kontrol edin.
En son antimalarial ilaç verilme zamanını kontrol edin.
Kendisinin ve çocuklarının cibinlik takılı yatakta yatıp yatmadığını sorun.
■
■
TÜM MUAYENELERDE:
■ Yeni durumlara göre doğum ve acil durum planını güncel hale getirin (C14C15).
■ Muayeneye ne zaman geleceği konusunda bilgi verin (C17).
→ Rutin muayeneler
→ Takip muayeneleri
→ Tehlike belirtileri
ÜÇÜNCÜ ÜÇ AY
Aile planlaması konusunda bilgilendirin (C16).
■
■
Tüm kontrolleri ve verilen tedavileri kaydedin.
BESLENME VE KENDĐ BAKIMI ĐÇĐN ÖNERĐLER
Bilgilendirme ve danışmanlık formlarını kullanarak hasta, eşi ve ailesi ile olan iletişiminizi destekleyin.
Beslenme danışmanlığı
■
■
■
■
Gebeye daha çok miktar ve çeşitlilikte sağlıklı gıda almasını tavsiye edin (Örneğin;
balık, yağ, ceviz, tahıl, sebze, meyve, peynir, süt alarak beslenmesini önerin). Ne
kadar yemesi gerektiğini örneklerle anlatın.
Gebe zayıf veya adolesan ise beslenme danışmanlığı için daha çok zaman ayırın.
Beslenme için önemli besinlerin yenmesindeki yanlış inançları düzeltin.
Eşiyle veya kayınvalidesiyle konuşarak gebenin iyi beslenmesine ve ağır işlerden
kaçınmasına yardımcı olmalarını sağlayın.
Kendi bakımı için öneriler
Gebe kadına şunları önerin:
■ Demir preparatları alması (p.T3).
■ Dinlenmesi ve ağır şeyleri kaldırmaması.
■ Đnsektisid ile korumalı yatakta yatması.
■ Uygun ve düzenli kondom kullanması (G2). (CYBH veya HIV riski varsa)
■ Gebelikte alkol ve sigaradan uzak kalması.
■ Sağlık ocağı veya hastanede reçete edilenlerden başka ilaç kullanmaması.
Beslenme ve kendi bakımı için öneriler
C13
C14
Doğum ve acil durum planı hazırlayın (1)
DOĞUM VE ACĐL DURUM PLANI HAZIRLAYIN
Bilgilendirme ve danışmanlık formlarını kullanarak hasta, eşi ve ailesi ile iletişiminizi destekleyin.
Sağlık Merkezinde doğum
Evde ebe yardımıyla doğum
Neden bir sağlık merkezinde doğum yapılacağını açıklayın.
■ Doğum sırasında önceden kestirilemeyen her hangi bir komplikasyon gelişebilir.
■ Sağlık merkezinde sağlık hizmetini en iyi şekilde verebilmek üzere ilaç, donanım
ve
sağlık personeli bulunmaktadır. Ayrıca gerektiğinde başvurulabilecek bir sevk
sistemi bulunmaktadır.
Nasıl hazırlanılacağı konusunda önerilerde bulunun.
■ Doğum ve travaya kim (hangi sağlık personeli) katılacak?
■ Doğumdan sonraki en az 24 saat içerisinde kim refakat edecek?
■ Ev ve evdeki diğer çocuklar ile kim ilgilenecek?
■ Doğumun ilk belirtileri başladığında deneyimli ebeye haber verilmesi
söylenmelidir.
■ Evde gebelikle ilgili kayıtlar hazır tutulmalıdır (I2).
■ Gerektiğinde yardım isteyebileceği yerler belirtilmelidir.
Evde Doğum için Gereken Malzemeler:
■ Doğum için temiz örtüler ile örtülmüş sıcak ve sıcak bir yer
■ Değişik boyutlarda, bebeği temizlemek, kurulamak ve örtmek için örtüler; ebenin
ellerini temizleyebileceği havlu ve pet olarak kullanılabilecek bezler.
■ Battaniyeler
■ Su kapları (yıkama için 2 adet, plasenta için 1 adet)
■ Sabun
■ Plasenta için plastik torba
■ Bol su ve su ısıtıcısı
Nasıl hazırlanılacağı konusunda önerilerde bulunun.
Doğum için yapılan düzenlemeleri gözden geçirin.
■ Doğum yapılacak yere nasıl ulaşılacak? Ulaşım için hasta ödeme yapacak mıdır?
■ Bu merkezdeki doğum kaça malolacaktır? Ödeme nasıl yapılacaktır?
■ Doğum için para biriktirebilecek midir?
■ Travay odasına ya da doğum salonuna destek olmak amacı ile kim gelecek?
■ Doğum için sağlık merkezine geldiğinde evindeki diğer ihtiyaçlar ya da evdeki
çocukların bakımı için kim kalacaktır?
Ne zaman Sağlık Merkezine Başvurulacaktır?
■ Gebe doğum yapacağı merkeze yakın oturuyorsa, doğumun ilk belirtileri ile birlikte
merkeze başvurmalıdır.
■ Eğer merkezden uzak bir yerde yaşıyorsa, beklenen doğum tarihinden 2-3 hafta önce
merkezde ya da merkeze yakın akrabalarının yanında kalması gerekir.
■ Gerektiğinde yardım isteneceği yerler bildirilmelidir (I2).
Yanında Getireceği Eşyalar Nelerdir
■ Evde bulunan kişisel ve gebelik ile ilgili kayıtlar
■ Bebeği yıkamak, kurulamak ve giydirmek için gerekli bebek malzemeleri
■ Doğumdan sonra sanitasyon pedi olarak kullanılacak temiz bezler.
■ Anne ve bebek giysileri
■ Gebenin kullanabileceği su ve yiyecekler.
Doğumun başlama belirtileri
Gebelikte acil durum hazırlığı
Aşağıdaki bulgulardan biri varsa doğumun yapılacağı merkeze başvurulmalı ya da
doğuma katılacak ebe ile iletişime geçilmelidir.
■ Kanlı mukus akıntısı gelirse (Nişan).
■ 20 dakikada bir ya da daha sık ağrılı kasılmalar başlamışsa.
■ Suyu gelmişse.(Amnion zarı rüptüre olmuşsa)
Acil bir durum ile karşılaşıldığında;
■ Nereye başvurulacaktır?
■ Nasıl ulaşılacaktır?
■ Ulaşım için ne ücret ödenecektir?
■ Travay odasına ya da doğum salonuna destek olmak amacı ile birisi gelecek midir?
■ Doğum için sağlık merkezine geldiğinde evindeki diğer ihtiyaçlar ya da evdeki
çocukların bakımı için kim kalacaktır?
■ Gerektiğinde çevresinden yardım isteyebileceği söylenmelidir (I1-I3).
■ Evdeki gebelikle ilgili kayıtları acil durumda bile yanında götürmesi söylenmelidir.
Tehlike belirtileri
Aşağıdaki durumlarda gece ya da gündüz olduğuna bakmaksızın, gecikmeden
hemen sağlık merkezi veya hastaneye başvurulmalıdır.
■ Vajinal kanama.
■ Konvülzyon.
■ Şiddetli başağrısı ve bulanık görme.
■ Yüksek ateş ve yataktan çıkamayacak durumda halsizlik olması.
■ Şiddetli karın ağrısı.
■ Hızlı ve zor nefes alma.
Aşağıdaki belirtilerde mümkün olduğunca çabuk sağlık merkezine
başvurulmalıdır;
■ Yüksek ateş.
■ Karın ağrısı.
■ Kendini kötü hissetme.
■ Parmaklarda, el ve yüzde şişlikler.
Doğum ve acil durum planı hazırlayın (2)
C15
C16
Aile planlaması danışmanlığı
AĐLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI
Aile planlamasının önemi konusunda danışmanlık
■
■
■
■
■
Danışmanlık oturumunda eşinin veya diğer aile fertlerinden birinin bulunmasını
isteyip istemediği sorulur.
Doğum sonu dönemde, düzenli sıklıkla emzirmeyen kadınlara, korunmaksızın
ilişkide bulunmaları halinde, 4 hafta gibi erken sürede hamile kalabilecekleri
anlatılmalıdır. Bu nedenle uygulanacak aile planlamasının amacını bilerek hangi
yöntemi kullanacaklarını erkenden düşünmelidirler.
→ Başka çocuk isteyip istememeleri konusunda karar vermelidirler. Eğer
istiyorlarsa; Gebelikler arasında en az 2-3 yıl ara olmalıdır.
→ Gebe emzirme durumuna göre korunma metoduna ne zaman başlayacağı
konusunda bilgilendirilmelidir.
→ Bu danışmanlık için aile planlaması uzmanlarından yararlanılabilir.
Cinsel temasla bulaşan hastalıklar, HIV ve gebelikten korunmasında etkin olan
sürekli ve doğru kondom kullanılması önerilmelidir (G4).
HIV-pozitif kadında aile planlaması kararı için (G5)’e bakın.
Herhangi bir anda eşi vazektomi yaptırmaya karar verebilir.
Emzirmeyen Kadınlarda Korunma Yöntemleri
Kondomlar
Postpartum erken dönemde
Tek başına progesteron
Parenteral progesteron
Đmplantlar
Spermisidler
Dişi sterilizasyonu (tüp ligasyonu) (7 gün
içinde veya 6 hafta sonra)
RĐA (48 saat içinde veya 4 hafta sonra)
Kombine oral kontraseptifler
3 hafta sonra
Kombine parenteral kontraseptifler
Diyafram
Takvim yöntemi
Gebelik sırasında aile planlaması danışmanlığı
Gebeliğin 3. trimesterinde danışmanlık verilmelidir.
Eğer kadın sterilizasyon yöntemini seçerse;
■ Đnfeksiyon bulgusu olmaması koşulu ile doğumdan hemen sonra uygulanabilir
(Doğumdan sonraki 7 gün içinde ya da 6 hafta sonra)
■ Đşlem nerede yapılacaksa, doğumun da aynı merkezde yapılması yararlı olabilir.
■ Danışmanlık sonrasında, doğum öncesi bilgilendirilmiş onam alınmalıdır.
Eğer kadın Rahim Đçi Araç (RIA) uygulamasını seçerse;
■ Đnfeksiyon bulgusu olmaması koşulu ile doğumdan hemen sonra (48 saat içinde
yada 4
hafta sonra)
■ RĐA nerede yerleştirilecekse doğumun da aynı merkezde olması yararlı olabilir.
Emziren Kadınlarda Seçilecek Korunma Yöntemleri
Laktasyon amenoresi yöntemi
Doğumdan Hemen Sonra
Kondom
Spermisidler
Dişi sterilizasyonu (7 gün içinde
veya 6 hafta sonra)
RĐA (48 saat içinde veya 4 hafta
sonra)
6 hafta sonra
6 Ay sonra
Sadece progesteron içeren
kontraseptifler
Sadece progesteron içeren IM
preparatlar
Đmplantlar
Diyafram
Kombine IM preparatlar
Takvim yöntemi
RUTĐN ANTENATAL BAKIM VE TAKĐP
Bu muayenelerden en az birine gebenin eşi veya aile fertlerinden birinin de gelmesi sağlanmalıdır.
Rutin antenatal bakım ve takip
1. muayene
2. muayene
3. muayene
4. muayene
■
■
■
■
4. aydan önce
6. ayda
8. ayda
9. ayda
Tüm gebe kadınlar en az 4 adet antenatal muayeneye gelmelidir.
Đlk antenatal muayene mümkün olduğunca gebeliğin erken dönemlerinde
yapılmalıdır.
En son muayenede gebeye, beklenen doğum tarihinden sonra bir hafta
içerisinde doğum ağrıları başlamazsa mutlaka tekrar başvurması
söylenmelidir.
Özel durumlarda daha sık ve değişik program uygulanabilir.
Problem varlığında takip
Kontrol sıklığı:
8 aydan büyükse haftada bir
2 haftada bir
Problem:
Hipertansiyon
Ciddi anemi
Rutin antenatal bakım ve takip
C17
C18
Antenatal bakım
EVDE SAĞLIK PERSONELĐ YARDIMI OLMADAN DOĞUM
Sağlık personeli ile doğumun önemini vurgulayın
Gebeyi ve aileyi temiz ve sağlıklı bir doğum için aydınlatın
Zararlı davranışlardan kaçınılmasını önerin
Eğer sağlık personeli yardımı olmadan evde doğum isteniyorsa aşağıdaki önerileri
gebeye ve yakınlarına iyice anlatın.
■ Tek kullanımlık doğum kiti verin ve nasıl kullanılacağını öğretin.
Örneğin:
Doğumu hızlandırmak için kocakarı ilaçları KULLANMA
Doğumda veya sonrasında vajene birşeyler KOYMA
Çocuğu çıkarmak için anne karnına baskı YAPMA
Plasentayı çıkarmak için göbek bağını ÇEKME
Bebeğin göbeğine kül, toprak vs. SÜRME
Suyun gelmesinin bitmesini BEKLEME (Sağlık merkezine başvuru için)
Şunları söyleyin:
Doğum için temiz bir ortam hazırlanmasını,
Doğumda yardım edecek kişinin ellerini anne ve çocuğa her dokunuştan önce ve
sonra su ve sabunla yıkamasını, tırnak temizliğine dikkat edilmesini,
■ Doğumdan sonra bebeğin annenin göğsüne yatırılarak cilt teması sağlanması ve
gözlerinin bu sırada temiz bezlerle silinmesini, (ayrı bezlerle).
■ Anne ve bebeğin örtülmesini,
■ Göbek bağının kesilmesi ve bağlanması için doğum kitindeki bıçak ve bağlamanın
kullanılması ve göbek bağındaki nabazanın kaybolmasından sonra göbeğin
kesilmesini,
■ Plasentanın kendiliğinden doğmasına kadar beklenmesi gerektiğini,
■ Bebeğin doğumdan sonraki ilk 1 saat içinde emzirilmeye başlanmasını,
■ Doğumdan sonraki ilk 24 saat anneyi yalnız bırakmamak gerektiğini,
■ Anne ve bebeğin sıcak tutulmasını, bebeğin başı dahil iyice örtülmesini,
■ Plasentanın doğru şekilde imha edilmesini (gömme veya yakma).
■
■
Faydalı yerel uygulamaları destekle:
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Tehlike işaretlerini öğretin
Aşağıdaki durumlarda gece ya da gündüz olduğuna bakmaksızın gecikmeden
hemen sağlık merkezi veya hastaneye başvurulmalıdır.
Anne
■ Su gelmesinden sonra 6 saat geçmesine rağmen doğum olmamışsa,
■ Doğum sancıları 12 saatten fazla sürmüşse,
■ Doğumdan sonra şiddetli kanama oluyorsa (ped 5 dakikadan kısa sürede
kirleniyorsa)
■ Kanama artarsa,
■ Bebeğin doğumundan sonraki 1 saat içinde plasenta çıkmamışsa.
Bebek
■ Çok küçükse,
■ Solunum zorluğu varsa,
■ Ateşi varsa,
■ Soğuksa,
■ Kanaması varsa,
■ Emmiyorsa.
Doğum: Travay, doğum ve doğum sonu bakım
DOĞUM: DOĞUM VE DOĞUM SONU BAKIM
(D2) MEMBRAN RÜPTÜRLÜ
VEYA DOĞUM EYLEMĐNDE
OLAN KADINI MUAYENE
EDĐN
(D8) DOĞUM
EYLEMĐNĐN BĐRĐNCĐ
EVRESĐ (1): AKTĐF
DOĞUM EYLEMĐNDE
DEĞĐLKEN
(D14)EYLEM VE
DOĞUM
SIRASINDAKĐ
PROBLEMLERE
YANIT (1)
Eğer kalp atımı <120
veya >160/dk ise
(D15)EYLEM VE
DOĞUM
SIRASINDAKĐ
PROBLEMLERE
YANIT (2)
Kordon sarkması olursa
(D3) DOĞUM EYLEMĐ
EVRESĐNĐ TESPĐT EDĐN
(D9) DOĞUM
EYLEMĐNĐN BĐRĐNCĐ
EVRESĐ (2): AKTĐF
DOĞUM EYLEMĐNDE
(D4) BAŞVURUDAKĐ
OBSTETRĐK
PROBLEMLERE YANIT
VERĐN (1)
(D10) DOĞUM
EYLEMĐNĐN ĐKĐNCĐ
EVRESĐ: BEBEĞĐN
DOĞURTULMASI VE
YENĐDOĞAN BAKIMI
VERĐLMESĐ (1)
(D16)EYLEM VE
DOĞUM
SIRASINDAKĐ
PROBLEMLERE
YANIT (3)
Makat geliş varsa
(D5) BAŞVURUDAKĐ
OBSTETRĐK
PROBLEMLERE YANIT
VERĐN (2)
(D11)DOĞUM
EYLEMĐNĐN ĐKĐNCĐ
EVRESĐ: BEBEĞĐN
DOĞURTULMASI VE
YENĐDOĞAN BAKIMI
VERĐLMESĐ (2)
(D17)EYLEM VE
DOĞUM
SIRASINDAKĐ
PROBLEMLERE
YANIT (4)
Omuz takılması olursa
(D6) DOĞUM BOYUNCA
DESTEKLEYĐCĐ TEDAVĐ
VERĐN
(D12)DOĞUM
EYLEMĐNĐN ÜÇÜNCÜ
EVRESĐ:
PLASENTANIN
DOĞURTULMASI (1)
(D18)EYLEM VE
DOĞUM
SIRASINDAKĐ
PROBLEMLERE
YANIT (5)
Çoğul gebelik varsa
(D7) DOĞUM REFAKATÇĐSĐ
(D13)DOĞUM
EYLEMĐNĐN ÜÇÜNCÜ
EVRESĐ:
PLASENTANIN
DOĞURTULMASI (2)
(D20) DOĞUM SONU
BĐRĐNCĐ SAATTEN
SONRAKĐ ANNE BAKIMI
(D26)DOĞUM SONU
BAKIMDA ÖNERĐLER
(D21)DOĞUM SONRASI
ANNE
DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
(D27)DOĞUM
SIKLIĞININ
KARARLAŞTIRILMASI
VE AĐLE
PLANLAMASI
Aile planlamasının önemi
Emzirme metodu yöntemi
(D22)ACĐL DOĞUM
SONRASI PROBLEMLERE
YAKLAŞIM (1)
Vajinal kanama olursa
Ateş olursa
Perine yırtıkları olmuşsa veya
epizyotomi yapılmışsa
(D23) ACĐL DOĞUM
SONRASI PROBLEMLERE
YAKLAŞIM (2)
Diastolik kan basıncı yükselirse
(D28)KONTROL
ZAMANI
Rutin doğum sonrası
kontrol
Tehlike işaretleri
Doğum sonrası acil
durumlarda nasıl hareket
edileceği
(D29)TECRÜBELĐ BĐR
KĐŞĐ ĐLE EVDE
DOĞUM
Ev doğumu için hazırlık
Doğum
Acil doğum sonrası anne
bakımı
Yenidoğanın doğum
sonrası bakımı
(D19)PLASENTANIN
DOĞUMUNDAN
SONRAKĐ ĐLK
SAATTE ANNENĐN
VE YENĐDOĞANIN
BAKIMI
■
Her zaman hızlı değerlendirme ve tedavi
(HDT) ile başlayın (B3-B7)
■
Klinik durumu, obstetrik anamnezi ve doğum
evresini belirlemek için daha sonra, “membran
rüptürlü veya doğum eyleminde olan kadını
muayene edin” şablonunu (D2-D3) kullanın.
Anormal bir durum tespit edildiğinde, “obstetrik
problemlere yanıt verin” şablonunu (D4-D5)
kullanın.
■
Doğumun evresine göre kişiye yaklaşın (D8-D13)
travay ve doğum süresince gelişebilecek
problemlere yanıt verin (D14-D18).
■
Doğum ve travay süresince kişiye destek olmak
amacı ile “doğum boyunca destekleyici bakım
verin” şablonunu (D6-D7) kullanın.
■
Bulguları sürekli olarak doğum kayıtlarına ve
partografa kaydedin (N4-N6).
■
Anne ve bebeği doğum sonrası ilk saatte gözlem
altında tutun ve “plasentanın doğumundan
sonraki ilk saatte annenin ve yeni doğanın
bakımı” şablonunu (D19) kullanın
■
Daha sonra hastayı taburcu olana kadar izlemek
için “plasentanın doğumundan sonraki ilk
saatte anne bakımı” şablonunu (D20) kullanın..
“Koruyucu öneriler” geliştirmek için (D25)’i
kullanın ve tehlikeli işaretler, rutin ve acil bakımın
ne zaman gerekeceği ve aile planlaması için
“doğum sonu bakım ile ilgili öneriler”i (D26-
SONU
BAKIM
(D24) ACĐL DOĞUM
SONRASI PROBLEMLERE
YAKLAŞIM (3)
Eğer solukluk varsa anemi?
Anne ciddi şekilde hasta ise
veya bebekten ayrılmışsa,
Ölü doğum oldu veya bebek
öldü ise,
(D25)KORUYUCU
ÖNERĐLERDE BULUNMA
D28) kullanın
■
Hastayı taburcu etmek için (D21) çizelgesini
kullanın. 12 saat dolmadan önce hastayı taburcu
etmeyin.
■
Eğer anne HIV pozitif ise, adolesan ise veya bir
özelliği bulunuyor ise (G1-G8) (H1-H4)’e bakın.
■
Evde doğum için hazırlanılıyorsa (D29)’a bakın.
Doğum: Doğum ve doğum sonu bakım
D1
Membran rüptürlü veya doğum eyleminde olan kadını muayene edin
D2
MEMBRAN RÜPTÜRLÜ VEYA DOĞUM EYLEMĐNDE OLAN KADINI MUAYENE EDĐN
Đlk önce anneyi hızla değerlendirin ve gereken tedaviyi uygulayın (B3-B7). Daha sonra annenin ve bebeğin durumunu değerlendirmek ve doğumun evresini
belirlemek için bu şablonu kullanın
DOĞUM SONU
BAKIM
Doğum eylemindeki hastanın anamnezi:
■ Kontraksiyonlar ne zaman başladı?
■ Kontraksiyonların sıklığı ve kuvveti
nedir?
■ Suyu geldi mi? Geldiyse ne zaman?
Berrak mıydı?
■ Herhangi bir kanaması oldu mu? Olduysa
ne zaman ve ne kadar?
■ Bebek haraket ediyor mu?
■ Herhangi bir endişesi var mı? Sorun.
Kayıtları kontrol edin, eğer kayıt yok ise:
■ Beklenen doğum tarihini sorun.
■ Erken doğum şüphesi var ise tespit edin.
(8 aydan daha küçük ise)
■ Doğum planını düzenleyin.
Daha önce doğum yapmış mı var ise:
■ Daha önceki doğum sayısı ve şekillerini,
■ Daha önce sezeryan, forseps, vakum ile
veya başka bir komplikasyonlu doğumu
olmuş mu?,
■ Daha önce 3. derece perine yırtığı olmuş
mu? sorun,
Bu gebeliğinde:
■ RPR durumu(C5).
■ Hb sonucu(C4).
■ Tetanoz immunizasyon durumu(F2).
■ HIV durumu(C6) inceleyin.
■ Yenidoğan beslenme planı (G7-G8)
anlatın.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Kadının kontraksiyonlara karşı cevabını
gözleyin.
→ Stres altında veya rahat görünüyor mu?
→ Ikınıyor mu yoksa homurdanıyor mu?
Karnını kontrol edin:
→ Sezeryan kesi izi var mı?
→ Alt abdomende horizontal bir boğum var
mı? (eğer var ise mesanesini boşalttıktan
(B12) sonra tekrar gözleyin)
Karnını muayene edin:
→ Kontraksiyon sıklığı ve süresi nasıl?
Herhangi bir sürekli kontraksiyon var mı?
→ Fetal situs, longitudinal veya transvers
mi?
→ Fetal prezentasyon, baş veya diğer?
→ Birden fazla fetus var mı?
→ Fetal haraketler nasıl?
Fetal kalp atımlarını dinleyin:
→ 1 dakika sayın.
→ Eğer kalp atımı <120 veya >160/dk ise
kadını sol yan yatar duruma getirin
Vücut ısısını ölçün.
Solukluk var mı kontrol edin.
Çökük gözler ve ağız kuruluğu var mı kontrol
edin.
Önkol derisini sıkın geri düzelişini izleyin.
SONRAKĐ: Vajinal muayene yapın ve doğum eyleminin evresini belirleyin.
DOĞUM EYLEMĐNĐN EVRESĐNĐ TESPĐT EDĐN
SORGULA, KAYITLARA
BAK
■
Hastaya vajinal muayene
yapılacağını bildirin ve izin
alın.
■
Vulvaya bakın:
→ Perine taçlanıyor mu?
→ Fetal kısımlar geliyor mu?
→ Kanama var mı?
BULGULAR
■
Perine taçlanıyorsa,
baş görülüyorsa
dilatasyon tamsa
TANI
TEDAVĐ VE
ÖNERĐLER
■
ACĐL DOĞUM
■
Doğumun 2. evresine
bakın. (D10-D11)
Partograf
kullanın(N5).
SONU
BAKIM
→ Amniotik sıvı geliyor mu? Eğer geliyorsa
mekonyumlu mu, kötü kokulu mu?
→ Perinede doğumu etkileyebilecek siğil,
keloid veya skar gibi bir lezyon var mı?
Vajinal muayene yapın.
■ Perine bölgesini traş etmeyin.
■ Temiz eldivenler, pamuklu çubuk, ped
hazırlayın.
■ Ellerinizi her muayeneden önce ve sonra
sabunla yıkayın.
■ Perineal bölgeyi temizleyin.
■ Eldiven giyin.
■ Hastanın bacaklarını fleksiyona getirmesini ve
iyice açmasını isteyin.
■
Servikal dilatasyon:
→ Multipar > 5cm
→ Primipar > 6cm
■
GEÇ AKTĐF EYLEM
■
■
■
Servikal dilatasyon
> 4cm
ERKEN AKTĐF
EYLEM
Servikal dilatasyon:
0-3 cm veya
kontraksiyon zayıf ve
seyrek (10 dakikada
2’den az)
■
■
AKTĐF EYLEM YOK
■
Doğumun 1. evresi aktif eyleme
bakın(D9).
Partograf
kullanın(N5).
Doğum eylemini
kaydedin(N5).
Doğumun 1.evresi –
aktif eylem yoka
bakın(D8).
Doğum eylemini
kaydedin(N4).
7. aydan sonra vajinal kanaması olan
hastaya vajinal muayene
YAPMAYIN.
■
▼SONRAKĐ:
Vajinal muayeneyi nazikçe yapın
(Kontraksiyon varsa başlamayın).
→ Dilatasyonu cm olarak değerlendirin.
→ Önde gelen kısmı değerlendirin.
→ Membranları değerlendirin.
→ Kordonu değerlendirin, pulsatil ve ele
geliyorsa acil durum olarak
yaklaşın(D15).
Başvurudaki obstetrik problemlere yanıt verin.
Doğum eyleminin evresini tespit edin
D3
Başvurudaki obstetrik problemlere yanıt verin
D4
BAŞVURUDAKĐ OBSTETRĐK PROBLEMLERE YANIT VERĐN
Eğer gebe ve fetusun durum değerlendirmesinde anormal bulgulara rastlanırsa bu şablonu kullanın. (D2-D3).
BULGULAR
SINIFLA
■
■
■
■
■
■
Transvers geliş
Sürekli kontraksiyon
Kontraksiyonlar arası ağrı
Ani ve ciddi karın ağrısı
Alt karında yatay uzanan
çöküklük
> 24 saat süren eylem
Distress varsa IV sıvı
uygulayın (B9).
■ 24 saatten fazla süren
eylemde IM/IV antibiyotik
uygulayın (B15).
■ Acil olarak hastaneye sevk
edin (B17).
■
ENGELLENMĐŞ
DOĞUM
AŞAĞIDAKĐ DURUMLAR ERKEN DÖNEMDE ĐSE HIZLICA HASTANEYE SEVK EDĐN, SADECE GEÇ DÖNEMDE ĐSE MÜDAHALE EDĐN
■
Membran rüptürüne eşlik
eden
→ 38 C0 üstü ateş
→ Kötü kokulu akıntı
■
UTERĐN VE FETAL
ĐNFEKSĐYON
■
■
■
8. aydan önce membran
rüptürü
■
UTERĐN VE
FETAL ĐNFEKSĐYON
RĐSKĐ
■
■
■
■
■
■
D
O
■
■
■
BULGULAR
Diastolik kan basıncı >90
mmHg
Ciddi avuç içi ve
konjuktiva solukluğu
ve/veya Hemoglobin <7g/dl
Makat veya diğer
malpresentasyon (D16).
Çoğul gebelik (D18).
Fetal distres (D14).
Kordon sarkması (D15).
TANI
PREEKLAMPSĐ
■
■
Uygun IM/IV antibiyotik
uygulayın (B15).
Son evredeyse doğurtun ve
doğum sonrası hastaneye
sevk edin (B17).
Yenidoğan tedavisini
planlayın (J5).
Uygun IM/IV antibiyotik
uygulayın (B15).
Son evredeyse doğurtun
(D10-D28).
Doğum sonrası infeksiyon
belirtisi yoksa antibiyotiği
kesin.
Yenidoğan tedavisini
planlayın (J5).
Ciddiyeti değerlendirin ve
ona göre tedavi edin (D23).
Tedavi edin (D24).
CĐDDĐ ANEMĐ
■
OBSTETRĐK
KOMPLĐKASYON
Spesifik bilgiyi takip edin
(bakınız sol sütundaki sayfa
numaraları)
I
M
■
■
■
■
■
■
Siğil, doğumu etkileyebilecek yara
veya keloid
3. derece perine yırtığı öyküsü
Son trimestirde kanama
Önceki doğum şekli
→ Sezaryan
→ Forseps veya vakum
14 yaşından küçük olma
8. aydan önce eylem (beklenen
doğum tarihinden en az bir ay önce
eylem).
■
Geniş epizyotomi yapın ve başı kontrollü
doğurtun (D10-D11).
■
■
Geç dönemde ise doğurtun (D10-D28).
Eylem boyunca ulaşılabilir destek
sağlayın.
Presentasyonu tekrar değerlendirin (makat
geliş sıktır).
Sol yan pozisyonda yatmayı sağlayın.
Doğum için yardımcı eleman alın.
Hızlı doğumu engelleyin. Başı kontrollü
doğurtun (B15).
Yenidoğan resusitasyonu için hazırlık
yapın (K11).
(D14)’deki gibi uygun tedaviye geçin.
OBSTETRĐK
KOMPLĐKASYON
RĐSKĐ
■
PRETERM
EYLEM
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Fetal kalp atım hızı (<120/dakika
veya >160/dakika)
Termde ancak eylem öncesi
membran rüptürü
Aşağıdakilerden iki veya fazlası
varsa
→ Susuzluk
→ Çökük gözler
→ Ağız kuruluğu
→ Ciltte turgor tonus azalması
HIV testi pozitif.
ARV tedavisi ve bebek beslenmesi
önerilmiş.
Fetal hareket yoksa
Tekrarlayan muayenelerde fetal
kalp sesi duyulmamışsa
■
MUHTEMEL
FETAL DĐSTRESS
■
MEMBRAN
RÜPTÜRÜ
■
DEHĐDRATASYON
■
■
■
HIV POZĐTĐF
■
■
MUHTEMEL FETAL
ÖLÜM
18 saatten fazla su kesesi açıksa uygun
antibiyotik verin.
Yenidoğan tedavisini planlayın (J5).
Oral sıvı verin.
Oral alamıyorsa 3 saate 1000cc sıvı verin
(B9).
Eylem başladığında ARV ilaçlarının
alındığından emin olun (G6).
Đnfant beslenme seçenekleri ile ilgili
destek verin (G7-G8).
Hastaya bebeğinin kötü durumda
olduğunu bildirin.
▼SONRAKĐ: Doğum boyunca destekleyici tedavi verin.
Başvurudaki obstetrik problemlere yanıt verin
D5
Doğum boyunca destekleyici tedavi verin
D6
DOĞUM BOYUNCA DETEKLEYĐCĐ TEDAVĐ VERĐN
Kadının isteklerine saygı göstermek ve doğum için cesaret vermek, desteklemek için bu şablonu kullanın.
Đletişim
■
■
■
■
■
Tüm işlemleri anlatın, yapmak için izin isteyin ve sonuçlarını kadınla tartışın.
Doğumun seyri hakkında sürekli bilgilendirin.
Cesaretlendirin, övün ve işlerin iyi gittiğini söyleyin.
Muayeneler ve tartışmalar sırasında mahremiyetine saygı gösterin ve mahremiyetini
sağlayın.
HIV pozitif olduğu biliniyorsa refakatçisine ne anlattığını öğrenin ve isteklerine saygı
gösterin.
Temizlik
■
■
■
■
■
■
Eylemin başında genital bölgesi de dahil olmak üzere duş almasını ve yıkanmasını
sağlayın.
Her muayene öncesinde vulva ve perine temizliği yapın.
Her muayene öncesi ve sonrası ellerinizi yıkayın. Muayene için temiz eldivenler kullanın.
Eylem ve doğum alanının temiz olmasını sağlayın.
Kazara dökülen sıvıları hızlıca temizleyin.
Lavman yapmayın.
Mobilizasyon
■
■
Doğumun birinci evresinde kadının serbestçe yürüyebilmesini sağlayın.
Eylemin her basamağı için kadının seçtiği pozisyonu destekleyin (sol yan, çömelmek, diz
çökmek, ayakta durmak).
Yeme, içme
■
■
■
Nefes teknikleri
■
■
■
■
■
Sıklıkla mesanesini boşaltmasını sağlayın. Her iki saatte bir hatırlatın.
Normal nefes alıp vermesi gerektiğini anlatın.
Hafifçe inleyerek daha yavaş soluk vermesini ve soluk verirken
rahatlamasını sağlayın.
Eğer kendisini kötü, yorgun hissediyorsa, el ve ayaklarda
karıncalanmalar oluyorsa, daha yavaş nefes alıp vermesini sağlayın.
Eylemin birinci evresinin sonunda bebeğini itmesini sağlamak için, uzun
bir soluk vermeyi takiben iki kısa nefes almasını öğretin.
Başın doğumu sırasında ıkınmamasını ve derin nefes alıp vermesi
gerektini anlatın.
Ağrı ve rahatsızlık yardımı
■
■
■
Đşeme
■
Eylem boyunca kadının istediği gibi yeme ve içmesini sağlayın.
Özelikle geciken doğumlarda besleyici sıvı içilmesi önemlidir.
Eğer kadın eylem süresince harap ve yorgun görünüyorsa, yiyip
içtiğinden emin olun.
■
■
■
■
Pozisyon değişmesini destekleyin.
Eğer rahatlıyor ise mobilizasyonunu önerin.
Refakatçisine :
→ eğer faydalı oluyorsa masaj yapmasını,
→ kadının elini tutmasını, kontraksiyonları arasında yüz teması
sağlamasını önerin.
Nefes tekniklerini uygulamasını önerin.
Eğer mümkün ise ılık bir duş almasını önerin.
Eğer kadın streste ve anksiyete içinde ise, nedenini araştırın (D2D3).
Eğer ağrı hafiflemiyorsa (kontraksiyonlar arasında da devam
ediyorsa), çok şiddetli ise veya aniden ortaya çıktı ise (D4).
Doğum refakatçisi
■
■
Doğum refakatçisinin desteğini sağlayın.
Doğum refakatçisine:
→ Sürekli kadının yanında olması,
→ Onu cesaretlendirmesi,
→ Nefes almasına ve rahatlamasına yardımcı olması,
→ Sırtını ovmasını, alnını ıslak bez ile silmesini ve diğer destekleyici eylemleri yapması,
→ Doğuma ve eyleme zararı olmayan yerel adetleri kullanarak destek olmasını,
→ Kadının rahatlıkla gezmesine destek olmasını ve onun haraketlerine uyum göstermesi,
→ Đstediği gibi yiyip içmesini sağlaması,
→ Tuvalete giderken yardımcı olması gerektiğini anlatın.
■
Doğum refakatçisinin aşağıdaki durumlarda:
→ Kadın kontraksiyonlarla kötü bir hal alırsa,
→ Vajinal kanama olursa,
→ Aniden şiddetli bir ağrı olursa,
→ Bilinç kaybı olursa,
→ Endişelendiren herhangi başka bir şey olursa yardım çağırması gerektiğini anlatın.
■
Doğum refakatçisinin ne yapmaması gerektiğini ve nedenlerini anlatın:
→ Kadını ıkındırma.
→ Bu tavsiyeler dışında bir uygulama yapma.
→ Eğer kadın ayağa kalmak istiyor ise onu yatmaya zorlama.
Doğum refakatçisi
D7
Doğumun eyleminin birinci basamağı (1): Aktif doğum eyleminde değilken
D8
DOĞUMUN BĐRĐNCĐ BASAMAĞI: AKTĐF DOĞUM EYLEMĐNDE DEĞĐLKEN
Servikal dilatasyon 0-3 cm, kontraksiyonlar zayıf ve düzensiz veya 10 dakikada 2’den az ise bu şablonu kullanın.
SAAT BAŞI ĐZLEYĐN
■
■
■
■
Acil durumlar için hızlı değerlendirme ve tedavi (B3-B7).
Kontraksiyon sıklığı, şiddeti ve süresi.
Kalp atım hızı (D14).
Gebenin durumu ve davranışı (sakin, sıkıntılı, rahatsız) (D6).
■
■
■
■
Bulguları partografa ve dosyaya kaydet (N4-N6).
Su kesesinin açıldığı zamanı, ve amniotik sıvı görünümünü kaydet.
Anlayışlı ve destekleyici ol (D6-D7)..
Gebeyi asla yalnız bırakma.
EYLEMĐN SEYRĐNĐ ĐZLE
4 SAATTE BĐR ĐZLEYĐN
■
■
■
■
Servikal dilatasyon (D3-D15).
Vücut ısısı.
Nabız (B3).
Kan basıncı (D23).
■
8 saat geçmesine rağmen:
→ Kontraksiyonlar kuvvetli ve sık ama,
→ Servikal dilatasyon ilerlemiyor veya su kesesi spontan açılmadıysa.
■
■
8 saat geçmesine rağmen:
→ Kontraksiyonlar kuvvetlenmiyorsa,
→ Servikal dilatasyon ilerlemiyorsa,
→ Su kesesi spontan açılmadıysa,
■
Evine yollayın, tekrar gelmesini öğütleyin:
→ Ağrı artışı,
→ Kanama.,
→ Su kesesi açılırsa,
■
Servikal dilatasyon 4cm veya daha fazla,
■
Partograf kullanmaya başlayın (N5) ve aktif eylem tedavisine başlayın
(D9).
DOĞUMUN BĐRĐNCĐ BASAMAĞI: AKTĐF DOĞUM EYLEMĐNDE
Servikal dilatasyon 4 cm’den büyük, AKTĐF DOĞUM EYLEMĐNDE ĐSE ise bu çizelgeyi kullanın.
SAAT BAŞI ĐZLEYĐN
■
■
■
■
■
■
■
■
Bulguları partografa ve dosyaya kaydedin (N4-N6).
Su kesesinin açıldığı zamanı, ve amniotik sıvı görünümünü kaydedin.
Anlayışlı ve destekleyici olun (D6-D7)..
Gebeyi asla yalnız bırakmayın.
EYLEMĐN SEYRĐNĐ ĐZLEYĐN
■
Partograf, ALARM ÇĐZGĐSĐnin sağına geçerse
4 SAATTE BĐR ĐZLEYĐN
■
■
■
■
■
Kadını tekrar değerlendir ve hastaneye sevk etmek için kriterleri gözden
geçirin.
Mümkünse deneyimli bir kişi çağırın. Acil transport servislerini uyanık
tutun.
Kadından mesanesini boşaltmasını isteyin.
Yeterli hidrasyonu sağlayın, fakat katı gıdalardan kaçının.
Eğer kadın isterse ayakta durmasını ve yürümesini önerin.
Sık monitorize edin. 2 saatte bir değerlendirin, eğer ilerleme yok ise
sevk edin. Sevk uzun sürecek ise ambulans ile sevk edin. (eylem
zamanını beklemeyin).
Doğum yakın olmadıkça acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
■
Doğum eyleminin ikinci basamağı gibi yönetin (D10-D11).
■
■
■
■
■
■
■
■
Partograf, EYLEM ÇĐZGĐSĐnin sağına geçerse
Servikal dilatasyon 10 cm veya taçlanma oluyorsa
Servikal dilatasyon (D3-D15).
Vücut ısısı.
Nabız (B3).
Kan basıncı (D23).
Doğumun eyleminin birinci basamağı (2): Aktif doğum eyleminde
D9
Doğumun eyleminin ikinci evresi: Bebeğin doğurtulması ve yenidoğan bakımının verilmesi (1)
D10
DOĞUMUN ĐKĐNCĐ EVRESĐ: BEBEĞĐN DOĞURTULMASI VE YENĐDOĞAN BAKIMININ VERĐLMESĐ
Servikal dilatasyon 10 cm veya taçlanma oluyor ve fetal baş izleniyor.
HER 5 DAKĐKADA BĐR ĐZLEYĐN
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Perinenin incelmesi ve taçlanması.
Kontraksiyon sırasında fetal başın inmesi.
Bulguları partografa ve dosyaya kaydedin (N4-N6).
Anlayışlı ve destekleyici olun (D6-D7).
Gebeyi asla yalnız bırakmayın
BEBEĞĐ DOĞURT
GEREKĐRSE ÖNER VE TEDAVĐ ET
■
Yenidoğan resusitasyon aletleri dahil olmak üzere tüm doğum ekipmanının hazır
olduğundan, doğum yapılacak yerin temiz ve 25ºC olduğundan emin olun (L3).
■
■
■
Mesanenin boş olduğundan emin olun.
Hastanın rahat bir pozisyonda yatmasını sağlayın.
Yanında kalın ve psikolojik destek verin (D10-D11).
■
■
■
■
Sancı ile beraber dilediği gibi ıkınmasına izin verin.
Ikındırtmayın.
■ Eğer 30 dakikalık spontan ıkınma sonrası, kontraksiyonlar ile perine
incelmeye ve gerilmeye başlamadı ise, pelvik muayene yaparak tam
servikal dilatasyonu doğrulayın.
■ Eğer serviks tam dilate olmamış ise, ikinci basamağı bekleyin. Kadını
sol yana yatırıp, ıkınmasına engel olun. Nefes tekniklerini yapmasını
sağlayın (D6).
■
■
■
Fetal baş görünene kadar bekleyin.
Su ve sabun ile ellerinizi yıkayın ve doğumdan hemen önce eldivenlerinizi giyin.
Eylem ve doğum sırasındaki önlemlere bakın (A4).
■
■
■
Gerekirse mesane sondası kullanın (B12).
Tam sırt üstü (horizantal) yatışa izin vermeyin.
Hasta stres içinde ise rahatlamasını sağlayın (D6).
Đkinci evre iki saatten fazla süredir devam ediyorsa veya başın inişi
kesintiye uğramış ise vakum uygulaması için deneyimli bir kişi çağırın
veya acilen hastaneye sevk edin (B17).
Đlerlemeyi engelleyecek bir engel varsa(siğil, skar, keloid, önceki
üçüncü derece perine yırtığı) geniş bir epizyotomi uygulayın.
Makat geliş veya başka bir malprezentasyon var ise (D16)’daki gibi
yaklaşın.
BEBEĞĐ DOĞURT
GEREKĐRSE ÖNER VE TEDAVĐ ET
■
Başın kontrollü doğumunu sağlayın:
→ Bir elinizi başın üzerine koyarak kontraksiyonlarla çıkışı kontrol edin.
→ Diğer el baş ve işaret parmaklarınızı açarak ve bir kompres yardımı ile perinenin aşırı
gerilmesini önleyin.
→ Perineyi gözlemeye devam edin.
→ Baş çıkarken ıkınmayı engelleyin.
→ Açık ağızla derin nefes almasını söyleyin.
■
■
Perine aşırı gerilirse, perineye daha çok basınç uygulayın.
Enfeksiyondan korunmak için kirlenen kompresi atın.
■
■
Bebeğin boynunda kordon varsa nazikçe gevşetin.
Bebeğin ağız ve burnundaki mukus ve kanı temizleyin.
■
■
■
Kordon varsa gevşetin, mümkünse boyundan kurtarın.
Çok sıkıysa orada klempe edin ve kesin.
Bebeğin yüzünü, burnunu ve ağzını gazlı bez ile temizleyin.
■
■
■
■
■
Omuzların spontan rotasyonu için 1-2 dakika bekleyin ve doğurtun.
Üstteki omuzu doğurtmak için başı hafifçe aşağı doğru çekin.
Alttaki omuzu doğurtmak için başı hafifçe yukarı doğru çekin.
Bebeği annenin karnına, kolları arasına yatırın.
Doğum saatini öğrenin ve not ettirin.
■
Omuzların doğumu gecikirse
→ Paniğe kapılmayın, yardım isteyin.
→ Omuz takılması tedavisini yapın (D17).
Bebeği annenin karnına yatıramıyorsanız veya anne tutamayacaksa,
temiz, sıcak ve güvenli bir yere yatırın.
■
■
■
Bebeği hemen kurulayın, gözlerini silin, ıslak bezleri uzaklaştırın
Kurularken bebeğin solunumunu gözleyin.
Bebek ağlamıyorsa
→ Solunumu iyi mi? (göğüs hareketleri var mı? Đyi mi?)
→ Solunumu yok mu?
Bebeği ıslak bırakmayın, aksi taktirde üşür.
■ Bebeğin solunumu yoksa:
→ Kordonu hızlıca klempleyin, sağlam ve sıcak bir yere götürün ve
yenidoğan resüsitasyonuna başlayın (K11).
■ YARDIM ÇAĞIRIN: Bir kişi annenin yanında kalmalıdır.
■
■
■
■
Đkiz gebeliği ekarte edin.
Annenin karnını palpe edin.
Anneye 10 IU oksitosin ĐM verin.
Vajinal kanamayı kontrol edin
■
■
■
Eldivenleri değiştirin. Eğer mümkün değilse eldivenli ellerinizi yıkayın.
Kordonu klempledikten sonra kesin.
→ Kordonu bebekten 2-5 cm uzaklıkta bağlayın.
→ Klemplerin arasını steril bir makas ile kesin.
→ Sızan kanı izleyin.
■ Eğer sızıntı varsa cilt ile klemp arasına bir klemp daha koyun.
Kordon ucuna herhangi bir girişim yapmayın.
Kordon ucunu bağlamayın bandaja almayın .
■
■
Deri teması sağlayacak şekilde bebeği annenin kucağına verin. Kimlik etiketini yapıştırın.
Bebeği giydirin, şapkasını takın.
■
■
Hemen emzirmeye teşvik edin (K1).
■
■
■
■
■
Eğer ikinci bebek varsa oksitosin dozunu henüz yapmayın ve yardım
çağırın.
Đkinci bebeği doğurtun. Multiple gebelikler gibi yaklaşın (D18).
Kanama şiddetliyse ĐM 10 IU oksitosini tekrarlayın
Eğer oda soğuk ise (<25ºC) , anne ve bebek için ikinci bir battaniye
daha kullanın.
Kadın HIV pozitif ise ve emzirmek isterse, buna uygun şekilde
beslenmesini ayarlayın.
ARV tedavisinin gerekliliğini kontrol edin (G6).
Doğumun eyleminin ikinci evresi: Bebeğin doğurtulması ve yenidoğan bakımının verilmesi (2)
D11
D12
Doğumun eyleminin üçüncü evresi: Plasentanın doğurtulması
DOĞUMUN ÜÇÜNCÜ EVRESĐ: PLASENTANIN DOĞURTULMASI
Bebeğin doğumu ile plasentanın doğumu arasındaki bakım için bu şablonu kullanın.
ANNEYĐ 5 DAKĐKA ARA ĐLE ĐZLEYĐN:
■
■
■
■
Acil durumlar için hızlı değerlendirin ve tedaviyi (HDT) kullanın (B3-B7).
Uterusun iyice kontrakte olduğunu kontrol edin.
Anlayışlı ve destekleyici olun (D6).
Üçüncü basamağın başladığı zamanı kontrol edin.
■
■
■
Doğumla ilgili bilgileri, tedavileri ve prosedürleri kaydedin (N4-N6).
Destekleyici tedavi verin (D6-D7).
Anneyi asla yalnız bırakmayın.
PLASENTAYI DOĞURT
■
■
10 IU oksitosin ĐM verildiğinden emin olun (D11).
2-3 dakika uterus kontraksiyonu için bekledikten sonra, kontrollü kordon traksiyonu ile
plasentayı doğurtun.
→ Bir eli (sıklıkla sol) simfiz pubisin üstüne, avuç içi annenin başına bakacak şekilde ve
uterusu sabitleyecek şekilde yerleştirin. Bu işlem kordonun kontrollü çekilmesi
sırasında uterusun traksiyonunu sağlar. Aynı zamanda kordon traksiyonu sırasında
stabilizasyonu sağlar.
→ 30-40 saniye sürede plasenta inişi olmaz ise, işleme ara verin ve bir sonraki uterus
kontraksiyonunu bekleyin. Daha sonra kontrollü çekme işlemini tekrarlayın.
→ Plasenta dışarı çıkınca iki elle avuçlayın ve membranların aşırı gerilip yırtılmasına
engel olun.
→ Membranlar spontan olarak gelmiyorsa bir pens veya gazlı bez ile membranları tutup,
yukarı ve aşağı nazik hareketlerle çıkartın.
BEBEĞĐ 15 DAKĐKA ARA ĐLE ĐZLEYĐN:
■
■
Solunum: Đnlemelerini dinleyin, göğüs haraketlerine ve solunumuna
bakın (J2).
Isı: Dokunarak vücut ısısına bakın (J2).
Oksitosin uygulamasından 30 dakika sonra plasenta doğmamışsa ve
kanama yoksa;
→ Mesaneyi boşaltın (B12).
→ Bebeğin emzirilmesini sağlayın.
→ Kontrollü çekme işlemini tekrarlayın.
■ Kanama varsa (B5)’deki gibi haraket edin.
■ Doğumdan 1 saat sonra hala plasenta doğmamışsa:
→ Plasentayı elle çıkartın (B11).
→ Uygun IM/IV antibiyotiği yapın (B15).
■ Eğer 1 saat içinde plasenta çıkartılamadı ise:
→ Gerekirse hastaneye sevk edin (B17).
→ Sevk sırasında IV sıvı içine 20 IU oksitosin koyun ve dakikada 30
damla gidecek şekilde ayarlayın (B17).
Kordon üzerine aşırı bir traksiyon uygulamayın.
Plasentanın doğumu sırasında uterus üzerine baskı uygulamayın.
■
PLASENTAYI DOĞURT
■
Plasenta ve membranların tam olduğunu kontrol edin.
■
■
■
Uterusun iyice kontrakte olduğunu ve şiddetli kanama olmadığını kontrol edin.
Bu kontrolü her 5 dakikada bir tekrarlayın.
■
■
■
Perineyi, vajinayı ve vulvayı kontrol edin.
■
■
■
■
Üçüncü evredeki kanama miktarını hesaplayın ve kaydedin.
■
■
Kadının temizliğini sağlayın. Temiz ped verin veya biriken kanın temizlenmesini
sağlayın. Eğer gerekiyorsa elbiselerini değiştirmesine yardım edin.
Anne ve bebeği plasenta doğduktan 1 saat sonraya kadar doğum odasında tutun .
■
Plasentayı doğru, güvenli ve yerel adetlere uygun bir şekilde atın.
Tam olmadığı görülürse
→ Kalan parçaları elle çıkartın (B11).
→ Uygun IM/IV antibiyotiği yapın (B15).
Şiddetli kanama varsa:
→ Uterusa sertleşinceye kadar masaj yapın (B10).
→ 10 ĐU ĐM oksitosin yapın (B10).
→ Yardım isteyin.
→ IV sıvı takıp (B9) sıvı içine 20 IU oksitosin koyun ve dakikada 60 damla
gidecek şekilde ayarlayın.
→ Mesaneyi boşaltın (B12).
Uterus gevşemiş ve kanama devam ediyorsa:
→ Uterus sertleşene kadar masaja devam edin.
→ Bimanuel veya aortik baskı uygulayın (B10).
→ IV sıvı içinde dakikada 30 damla gidecek şekilde 20 IU oksitosin vermeye
devam edin.
→ Acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Rektum ve anüsü de kapsayan üçüncü derece yırtık varsa acil olarak
hastaneye sevk edin (B17).
Diğer yırtıklar için: yırtık üzerine steril bir ped ile tampon yapın ve hastanın
ayaklarını birleştirin.
5 dakika sonra kontrol edin: eğer kanama devam ediyorsa yırtığı onarın (B12).
■
Kanama miktarı yaklaşık 250 ml ve kanama durmuşsa:
→ 24 saat gözlemde tutun.
→ Đlk 4 saat boyunca her 30 dakikada bir monitorize edin:
→ TA, nabız
→ Vajinal kanama
→ Uterus: iyi kontrakte olduğundan emin olun.
→ Hastanın ilk ayağı kalkışında ona yardım edin.
→ Eğer observe etmeniz yeterli olmuyorsa hastaneye sevk edin (B17).
■
Plasenta atılacak ise:
→ Plasentayı tutarken eldiven kullanın.
→ Plasentayı bir poşet içine koyup su sızdırmayan bir kap içine yerleştirin.
→ Plasentayı her zaman sızdırmaz bir kapta bulundurun.
→ Plasentayı yakın veya su kaynaklarından en az 10 m uzağa ve 2 m derine
gömün.
Doğumun eyleminin üçüncü evresi: Plasentanın doğurtulması
D13
D14
Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt (1): FKA <120 veya >160 ise
EYLEM VE DOĞUM SIRASINDAKĐ PROBLEMLERE YANIT
EĞER FETAL KALP ATIMI (FKA) <120 VEYA >160 /dk ĐSE
■
■
■
■
Hastayı sol yan tarafına yatırın.
Su kesesi açıksa vulvaya bakıp
kordon sarkması olup olmadığına
bakın.
Amniyon sıvısının mekonyum ile
boyalı olup olmadığını kontrol edin.
15 dakika sonra FKA’ı tekrar
dinleyin.
BULGULAR
TANI
■
Vulvada kordon varsa KORD SARKMASI
■
Acil tedavi (D15).
■
30 dakika izlemde
FKA hala <120/dk
veya >160/dk.
■
Erken eylemde;
→ Hastayı acil olarak
hastaneye sevk edin
(B17).
→ Sol yan pozisyonda yatırın.
Đlerlemiş eylemde;
→ Yardım isteyin
→ Her kontraksiyondan sonra
monitorize edin. 15
dakikada düzelme olmazsa
bebeğin durumunun iyi
olmadığını hastaya (ve
refakatçisine) bildirin
→ Yenidoğan resüsitasyonu
için hazır olun (K11).
BEBEK KÖTÜ
DURUMDA
■
■
FKA normale
dönerse
BEBEK ĐYĐ
DURUMDA
■
Her 15 dakikada bir izleyin .
KORDON SARKMASI OLURSA
Kordon vajina dışında görülebilir veya vajende önde gelen kısmın yanında hissedilebilir.
■
■
■
Kordonu nazikçe palpe
ederek nabız alınıp
alınmadığına bakın.
Transvers (yan) geliş mi
bakın.
Vajinal tuşe yaparak eylemin
evresini değerlendirin.
BULGULAR
■
Transvers geliş
■
Kordonda pulsasyon var
TANI
ENGELLENMĐŞ
DOĞUM
BEBEK CANLI
■
Acil hastaneye sevk et (B17).
Erken eylemde:
■ Vajinal tuşe yap ve önde
gelen kısmın kordonu
sıkıştırmasını engelleyerek
sezaryan yapılana kadar
bekleyin.
■ Yardım isteyin ve hastanın
kalçasını omuzlarından daha
yukarı seviyeye kaldırın.
■ Acil olarak hastaneye sevk
edin (B17).
■ Sevk edilemiyorsa doğumu
sağlamaya çalışın.
■ Mümkünse (anne ve bebek
için) ek yardım isteyin.
■ Yenidoğan resüsitasyonu için
hazır olun (K11).
■ Đlerlemeye faydası olması için
annneye dik veya çömelir
pozisyona geçmesini
söyleyin.
■ Doğumu çabuklaştırmak için
annenin kontraksiyonlarla
ıkınmasını isteyin.
■
Kordonda pulsasyon yok
BEBEK
MUHTEMELEN ÖLÜ
■
Doğumu çabuklaştırmak için
annenin kontraksiyonlarla
ıkınmasını isteyin.
▼SONRAKĐ: Makat prezentasyon.
Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt (2): Kordon sarkması varsa
D15
Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt (3): Makat geliş varsa
MAKAT GELĐŞ VARSA
■
■
■
Abdominal muayenede baş fundusta
Vajinal muayenede önde gelen kısım
yumuşak
Makat veya ayak perinede görülüyor
BULGULAR
■
Erken eylem ise
■
■
Đlerlemiş eylem ise
■
■
■
■
■
Yardım isteyin.
Vajinal muayene ile tam açıklık olup olmadığına bakın (D3).
Mesaneyi boşaltın. Eğer mesaneyi boşaltmak mümkün olmuyorsa (B12)’ye bakın.
Yenidoğan resüsitasyonu için hazır olun (K11).
Bebeği doğurtun
→ Hastayı doğum boyunca bebeğin inişine imkan verecek uygun pozisyonda
yatırın (kalça doğum masasına veya yatağın kenarına gelecek şekilde)
→ Epizyotomi yapın.
→ Kontraksiyonlarla birlikte makat, gövde ve omuzların spontan doğumuna
imkan tanıyın.
→ Omuzların doğumundan sonra bebeği tutarak bir sonraki kontraksiyona kadar
bekleyin.
■
Şiddetli kontraksiyonlara rağmen
baş doğmuyorsa
■
■
Kollar ve bacaklar iki yanda olacak şekilde bebeği sağ önkol üzerine yerleştirin.
Sağ elinin işaret parmağını bebeğin ağzına sokup aşağı çekerek başın fleksiyonuna
yardım edin.
Diğer taraf elin işaret ve orta parmakları ile bebeğin boynunu iki taraflı tutup
omuzlarına yerleştirin. Bu şekilde aşağı doğru başı çekerken ağızdaki parmakla
başın fleksiyonuna yardımcı olun. Saçlı deri (ense saçı) görülene kadar aşağı doğru
çekin.
Saçlı deri görülünce ağız ve burnu serbestleşinceye kadar bebeği yukarı doğru
kaldırın. Bu işlem sırasında bir kişiden suprapubik bası uygulamasını isteyin.
■
■
▼SONRAKĐ: Omuz takılması olursa
D16
■
Kollar veya omuz takılırsa
■
Baş takılırsa (ve bebek ölüyse)
Bebeğin göğüs tarafına parmağınızı sokun ve kolların yerini belirleyin.
Belirleyemezseniz:
■ Bebeğin bir omzu yukarı gelecek şekilde yan çevirin ve o taraf kolunu yakalayarak
dairesel hareketle aşağı doğru çekerek doğurtun.
■ Sonra bebeği öbür omuz yukarı gelecek şekilde çevirin ve aynı şekilde diğer kolu
kurtarın.
■ Kollar doğduktan sonra başı tanımlandığı gibi doğurtun.
■ Bebeğin ayağına 1kg ağırlık bağlayın ve tam dilatasyon olana kadar bekleyin.
■ Daha sonra yukarıda anlatıldığı gibi doğumu yaptırın.
Asla bebeği makattan çekmeyin.
Servikal açıklık tam olana kadar annenin ıkınmasını engelleyin. Erkenden ıkınma
kafanın kopmasına neden olabilir.
■
OMUZ TAKILMASI OLURSA (OMUZ DĐSTOSĐSĐ)
BULGULAR
■
Baş doğmuş, omuzlar takılmış ve
doğurtulamıyorsa
■
■
■
■
■
■
■
Omuzlar tüm müdahalelere rağmen
doğurtulamıyor ve cerrahi yardım hemen
yapılamıyorsa
■
■
■
■
■
■
Ek yardım isteyin
Yenidoğan resüsitasyonu için hazır olun (K11).
Hastaya ve refakatçiye durumu açıklayın.
Hastaya dizlerini, bacaklarını mümkün olduğu kadar açmasını ve
göğsüne kadar hiper fleksiyona getirmesini söyleyin. Bu pozisyonu
devam ettirmek için birinden yardım alın.
Yeterli epizyotomi açın.
Birinin iki elini üst üste koyarak dirsekler gergin şekilde suprapubik
bölgeye avuçlarıyla sürekli ve aşağı doğru baskı uygulamasını isteyin.
Sakin olun ve değişik pozisyon deneyebilmek için onun yardımına
ihtiyacınızın olduğunu anlatın.
Hastaya diz çökerek “dört ayak” üstünde durmasını, refakatçisinin de bu
pozisyonda sabit tutmasını isteyin: Bazı durumlarda bu pozisyon
omuzların kurtarılması için faydalı olabilmektedir.
Sağ elinizi vajinanın arkasına sakrumun eğimine uygun şekilde
yerleştirin.
Đşaret parmağını kullanarak arkadan koltuk altına girerek omuzu
kurtarmaya çalışın.
Geri kalan doğum basamaklarını normal bir şekilde gerçekleştirin.
Başarılı olunamıyorsa acil olarak hastaneye sevk edin (B17).
Başı haddinden fazla bir kuvvetle çekmeyin.
▼SONRAKĐ: Çoğul gebelikler
Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt (4): Omuz takılması olursa
D17
Eylem ve doğum sırasındaki problemlere yanıt (5): Çoğul gebelikler
D18
ÇOĞUL GEBELĐK VARSA
BULGULAR
■
Doğuma hazırlanın
■
Doğum eyleminin ikinci basamağı
■
Doğum eyleminin üçüncü basamağı
■
Acil postpartum bakım
TEDAVĐ
Doğum odasını iki bebeğin doğumu için gerekli malzemelerle hazırlayın.
→ Daha fazla sıcak kıyafet.
→ Kordon bağlanması ve kesilmesi için iki set.
→ Đki bebek için resusitasyon seti.
■ Doğum ve bebek bakımı için yardımcı birini yanınıza çağırın.
■ Đlk bebeği uygun şekilde doğurtun. Canlandırma gerekiyorsa yapın ve koluna bileklik takarak 1.Bebek yazın.
■ Yardımcı kişinin birinci bebekle ilgilenmesini sağlayın.
■ Gebeye abdominal muayene yaparak ikinci bebeğin yatış şeklini anlayın. Transvers ise abdominal olarak baş veya makata
çevirmeye çalışın.
■ Vajinal muayene yapıp prezente olan kısmı tekrar kontrol edin. FKA’ını dinleyin.
■ Kuvvetli kontraksiyonların tekrar başlamısını ve membranların spontan açılmasını bekleyin. Bu süre yaklaşık olarak birinci
bebeğin doğumundan sonra 1 saat içinde olur fakat bazen daha da uzun sürebilir.
■ Kadının yanından ayrılmayın ve FKA’ını sık aralıklarla dinleyin.
■ Hastanın altındaki ıslak malzemeyi uzaklaştırın. Üşümesini engelleyin.
■ Su kesesi açılınca kordon sarkmasını kontrol etmek için vajinal muayene yapın (D3). Kordon sarkması varsa (D15)’deki
şekilde davranın.
■ Kuvvetli kontraksiyonlar tekrar başladığında kadına hazır olduğunda ıkınması gerektiğini söyleyin.
■ Đkinci bebeği uygun şekilde doğurtun. Canlandırma gerekiyorsa yapın ve koluna bileklik takarak 2.Bebek yazın.
■ Kordonu kestikten sonra yardımcı olan kişiden ikinci bebekle ilgilenmesini isteyin.
■ Üçüncü bebek için uterusu palpe edin. Başka bebek varsa aynı şekilde davranarak onu da doğurtun. Eğer yoksa doğum
eyleminin üçüncü evresine geçin.
Tüm bebekler doğana kadar plasentaları çıkarmaya çalışmayın.
Tüm bebekler doğmadan önce anneye oksitosin vermeyin.
■ Başka bebek olmadığından emin olduktan sonra 10 IU oksitosin ĐM verin.
■ Uterus iyice kontrakte olunca her iki kordonu birden tutarak kontrollü çekme ile plasenta ve membranları doğurtun (D12D23).
■ Plasenta ve membranların doğumundan önce ve sonra doğum sonu kanama riski yüksek olduğu için kanama açısından
yakın takip yapın (B5).
■ Plasenta ve membranların tam olup olmadığını kontrol edin. Tek büyük plasenta ve kord veya iki ayrı plasenta bulunabilir.
■ Kanama riskine karşı yakın takip yapın.
■ Doğum sonu bakım klavuzunu kullanın (D19-D20).
■ Ek olarak:
→ Annenin doğum sonrası sağlık merkezindeki izlemini daha uzun yapın.
→ Mümkünse doğum sonu tam kan sayımı yaptırın.
→ Bebeklerin bakımı ve beslenmesi için özel bakım sağlayın (J11) ve (K4).
■
▼SONRAKĐ: Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin ve yenidoğanın bakımı
PLASENTANIN DOĞUMUNDAN SONRAKĐ ĐLK SAATTE ANNENĐN VE YENĐDOĞANIN BAKIMI
Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin ve yenidoğanın bakımı için bu şablonu kullanın.
ANNEYĐ 15 DAKĐKA ARA ĐLE ĐZLEYĐN:
■
■
Acil durumlar için klavuz kullanın (HDT) (B3-B7).
Uterusun sert olup olmadığını kontrol edin.
BEBEĞĐ 15 DAKĐKA ARA ĐLE ĐZLEYĐN:
■
■
■
■
■
Solunum: Đnlemeleri dinleyin, göğüs haraketlerini ve solunumu izleyin
(J2).
Vücut ısısı: Ayakları soğuk mu kontrol edin (J2).
Bulguları, tedavileri ve prosedürleri doğum kayıtlarına ve partografa kaydedin (N4-N6).
Anne ve bebeği aynı odada birlikte tutun. Birbirinden ayırmayın.
Anne ve bebeği asla yalnız bırakmayın.
ANNE VE BEBEK BAKIMI
GEREKEBĐLECEK MÜDAHALELER
ANNE
■ Kanama miktarını değerlendirin.
■ Yiyip içmesini sağlayın.
■ Refakatçisinin yanında olmasına izin verin.
■ Đdrar yapmasını sağlayın.
■
BEBEK
■ Gözlerini temizleyin.
■ Doğumu izleyen ilk saat içinde antibiyotik uygulayın,
→ %1 gümüş nitrat veya %2.5 povidon iyodin veya %1 tetrasiklin.
■ Göz damlasını TEMĐZLEMEYĐN.
■ Kan, mekonyum varsa ıslak bir bez ile silin.
■ Bebeği yıkamayın, vernixi KALDIRMAYIN.
■ Bebeği sıcak tutun ve anneyle cilt temasını sağlayın.
■ Bebek istemiyor gibi davransa da anneyi ısrarlı bir şekilde emzirme konusunda destekleyin,
yardım edin.
■ Yenidoğana yapay besinler VERMEYĐN: Su, şekerli su veya yerel besinler vermeyin.
■
■
Plasenta doğduktan 1 saat sonra anne ve bebeği tekrar muayene edin.
Doğum sonrası anne değerlendirilmesi (D21) ve yenidoğanın muayenesi’ni kullanın (J2-
■
■
■
■
■
■
■
■
Aşırı kanama varsa ve pet 5 dakika içinde kirleniyorsa uygun tedaviyi
uygulayın(D22).
Uterus gevşekse uygun tedaviyi uygulayın (B10).
Kanama yırtığa bağlı ise uygun şekilde onarın (B12)veya hastaneye
sevk edin (B17).
Solunum sıkıntısı varsa ; inleme, göğüs solunumu veya hızlı solunum,
klavuza uygun değerlendirin (J2-J8).
Ayakları soğuksa veya anne ve bebek ayrılmış ise;
Oda ısısının uygun olduğundan emin olun. Anne ve bebeğin ısınması
için battaniye kullanın.
1 saat sonra yapılan değerlendirmede, eğer hala soğuksa ısısını ölçün.
36,5ºC’dan az ise (K9)’deki gibi yaklaşın.
Yeterli emzirme mümkün olmuyorsa (anneye ait bir komplikasyon
nedeni ile):
→ Alternatif beslenme metodu planlayın (K5-K6).
→ Anne HIV (+) ise ek beslenmeyi seçin ve (G8)’e göre besleyin.
Eğer bebek ölü doğdu veya öldü ise anne ve ailesine destek olun (D24).
Eylem veya başvuru sırasında herhangi bir ciddi problem sırasında
hastayı hastaneye sevk edin.
J8).
Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin bakımı
D19
D20
Plasentanın doğumundan sonraki ilk saatte annenin bakımı
PLASENTANIN DOĞUMUNDAN SONRAKĐ ĐLK SAATTE ANNENĐN BAKIMI
Annenin taburcu olana kadar olan süredeki bakımı için bu şablonu kullanın. Bebeğin bakımı için (J2)’e bakın.
ANNEYĐ MONĐTORĐZE ET
2. 3. VE 4. SAATTE VE SONRAKĐ HER 4 SAATTE
■
■
■
■
■
■
Acil durumlar için kılavuz kullanın (HDT).
Uterusun sert olup olmadığını kontrol edin.
Bulguları, tedavileri ve prosedürleri “doğum kayıtlarına ve partografa” kaydedin (N4N6).
Anne ve bebeği aynı odada birlikte tutun.
Birbirinden ayırmayın.
12 saatten önce taburcu etmeyin.
ANNE BAKIMI
GEREKEBĐLECEK MÜDAHALELER
Anne ve bebeğe eşlik edin.
Doğum sonu bakım ve hijyen ile ilgili önerilerde bulunun.
Annenin sağlığa uygun bebek bezleri ve vajinal kanama için temiz ped kullandığından
emin olun.
Yiyip içmesini sağlayın.
Oda ısısını ayarlayın (25ºC).
Kadının yanında biri olduğundan ve yardım için arayabileceklerinden emin
olun.
■
Refakatçisine annenin kanaması ve ağrısının artması, kendini halsiz hissetmesi, baş ağrısı
olması, görme bozuklukları ve epigastrik ağrı olması durumunda yardım çağırmasını
öğütleyin.
■
Şiddetli vajinal kanama olursa, uterusu palpe edin:
→ Eğer uterus sert ise, uterin masaj yapın ve pıhtıları uzaklaştırın (B6).
→ Ped 5 dakika geçmeden kan ile doluyorsa (B5)’deki gibi hareket
edin.
→ Kanama yırtığa bağlı ise uygun şekilde onarın veya hastaneye sevk
edin (B17).
■
Annenin mesanesini boşaltmasını sağlayın ve idrarını yapabildiğinden emin olun.
■
Eğer anne idrar yapamıyorsa veya mesane dolu ise (karından belli
olacak kadar) ve vulva üzerine nazikçe su dökmesine yardımcı olun.
Zorunlu olmadıkça sonda takmayın.
■
■
■
■
■
Kayıtları kontrol edin ve gerekli tedavi veya proflaksiyi verin.
Anneye doğum sonu bakım ve beslenme önerilerinde bulunun (D26).
Ne zaman bakım gerekeceği ve sonraki rutin kontrolünü önerin. (D28).
Doğum kontolü ve diğer aile planlaması yöntemlerini anlatın (D27).
Taburcu etmeden önce “doğum sonrası annenin değerlendirilmesi” (D21)’e göre
hastanın muayenesini tekrarlayın. Bebek için (J2-J8)’e bakın.
■
■
Tüp ligasyonu veya RĐA isteği varsa taburcu etmeden önce planlayın.
18 saatten uzun süren membran rüptürü nedeni ile antibiyotik başlanmış
ise ve enfeksiyon bulguları bulunmuyorsa antibiyotiklerine devam
etmeyin.
■
■
■
■
■
DOĞUM SONRASI ANNENĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
Annenin doğum sonrası taburcu olana kadar yapılan muayenelerinde bu çizelgeyi kullanın.
Yenidoğanın muayenesi için (J2)’e bakın.
■
■
■
■
■
■
Kayıtları kontrol edin:
→ Kanama 250 ml den fazla mı?
→ Plasenta ve membranlar tam
mı?
→ Doğumda veya doğum sonrası
dönemde komplikasyon oldu
mu?
→ Özel bir tedavi gerekiyor mu?
→ Tüp ligasyonu veya RĐA
gerekiyor mu?
Anne kendini nasıl hissediyor?
Ağrısı var mı?
Herhangi bir endişesi var mı?
Bebeği nasıl?
Emzirebiliyor mu?
■
■
■
■
■
■
Ateşini ölçün.
Uterusu kontrol edin, sert mi?
Vajinal kanamayı kontrol edin.
Perineye bakın:
→ Yırtık var mı?
→ Şişlik, hematom var mı?
Konjunktiva soluk mu?
Avuçlar soluk mu?
BULGULAR
■
■
■
■
■
■
■
Uterus sert
Kanama az
Perine problemi yok
Solukluk yok
Ateş yok
Tansiyon normal
Nabız normal
TANI
TEDAVĐ VE
ÖNERĐLER
ANNE SAĞLIKLI
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Doğumdan sonra 12
saat anneyi taburcu
etmeyin.
Koruyucu önlemleri
alın (D25).
Postpartum bakım ve
hijyeni anlatın. (D26).
Beslenmeyi anlatın
(D26).
Aile planlaması
hakkında bilgi verin
(D27).
Ne zaman bakım
gerekeceği ve sonraki
rutin kontrolünü
önerin (D28).
Taburcu öncesi tekrar
değerlendirin (D21).
Önceden başlanmış
herhangi bir tedaviyi
devam ettirin.
Tüp ligasyonu
isteniyorsa doğumdan
sonra 7 gün içinde
RĐA isteniyorsa 48
saat içinde uygun
servise yönlendirin.
▼SONRAKĐ: Acil doğum sonu problemlere yaklaşım
Eğer problem yoksa (D25)’e gidin.
Doğum sonrası annenin değerlendirilmesi
D21
D22
Acil doğum sonu problemlere yaklaşım (1)
BULGULAR
TANI
VAJĐNAL KANAMA
■
5 dakikadan daha kısa sürede ped
kanla doluyor.
■
■
5 dakikadan önce 1’den
fazla ped kirleniyor.
Uterus gevşekse
ŞĐDDETLĐ KANAMA ■
Ateş hala 38ºC üzerinde
→ Üşüme
akıntı
→ Alt karın hassasiyeti
→ 30 dakikadan uzun
süredir FKA
>160/dakika
→ 18 saatten fazla su
kesesi açık
UTERĐN VE FETAL
ĐNFEKSĐYON
■
Tedavi için (B5)’e bakın.
sevk edin (B17).
ATEŞ (>38ºC)
■
■
■
Su kesesi açılma zamanı
Karın ağrısı
Üşüme, titreme
■
■
2 saat sonra tekrar ölçün.
Ateş hala 38 C üzerindeyse
→ Anormal vajinal akıntı var
mı, bakın
→ FKA dinleyin
→ Alt karında hassasiyet var mı,
bakın
■
■
■
■
■
■
■
IV sıvı tedavisi (B9).
Uygun ĐV/ĐM antibiyotik
verin (B15).
Bebek ve plasenta
doğmuşsa:
→ Oksitosin 10 IU ĐM
verin (B10).
Acilen hastaneye sevk
edin (B17).
Yenidoğanı değerlendirin
(J2-J8).
Herhangi bir enfeksiyon
bulgusunda tedavi edin.
Oral sıvı alımını artırın.
Ateşi 4 saatte bir ölçün.
12 saaten fazladır
düşmüyor, çok yüksek veya
hızla yükseliyor ise, uygun
antibiyotik verin ve
■
Ateş hala 38ºC üzerinde
UTERĐN VE FETAL
ĐNFEKSĐYON RĐSKĐ
■
■
■
■
Anus veya rektumda
yırtık
3. DERECE YIRTIK
■
sevk edin (B17).
■
■
Perinede yırtık
Epizyotomide kanama
1. veya 2. DERECE
YIRTIK
■
Kanama devam ediyorsa
yırtığı veya epizyotomiyi
tamir edin (B12).
PERĐNE YIRTIĞI VEYA EPĐZYOTOMĐ
■
■
Epiyotomi yeri kanıyor mu?
bakın
Anus ve rektum sağlam mı? bakın
▼SONRAKĐ: Diyastolik kan basıncının yükselmesi.
DĐYASTOLĐK KAN BASINCININ YÜKSELMESĐ
■
■
Diastolik kan basıncı ≥90mmHg
1 saat istirahatten sonra tekrar
ölçün.
Hala yüksekse
- Baş ağrısı var mı?
- Görme bozukluğu var mı?
- Epigastrik ağrı var mı?
- Đdrarda protein var mı?
BULGULAR
■
■
Diastolik kan basıncı
≥110mmHg veya,
≥90 mmHg ve +2
proteinüri varsa veya
herhangi biri varsa:
→ Baş ağrısı
→ Görme
bozukluğu
→ Epigastrik ağrı
TANI
CĐDDĐ
PREEKLAMPSĐ
■
■
■
■
■
■
90 - 110mmHg veya
daha yüksekse veya,
+2 proteinüri varsa
PREEKLAMPSĐ
■
■
■
■
90 - 110mmHg veya
daha yüksekse
HĐPERTANSĐYON
■
■
■
Magnezyum sülfat verin
(B13).
Eylemin erken döneminde
veya doğum sonrası ise acil
olarak hastaneye sevk edin
(B17).
→ Magnezyum sulfat
tedavisine devam edin
(B13).
→ Kan basıncını her saat
başı monitorize edin.
→ Doğum sonrası
ergometrin vermeyin.
Doğum sonrasında acil
olarak hastaneye sevk edin
(B17).
Eylemin erken döneminde ise
acil olarak hastaneye sevk
edin (B17).
→ Kan basıncını her saat
başı monitorize edin.
→ Doğum sonrası
ergometrin vermeyin.
Doğum sonrasında tansiyon
yüksekliği hala devam
ediyorsa hastaneye sevk edin
(B17).
Saatlık TA takibi yapın
Doğum sonrası ergometrin
vermeyin.
Doğum sonrasında tansiyon
yüksekliği hala devam
ediyorsa hastaneye sevk edin
(B17).
▼SONRAKĐ: taramada solukluk varsa anemi açısından kontrol edin.
D23
D24
SORGULA, KAYITLARA BAK, DĐNLE, PALPE
BAK
ET
BULGULAR
TARAMADA SOLUKLUK VAR ĐSE ANEMĐYĐ ARAŞTIRIN
■
Eylem, doğum veya doğum
sonu dönemde kanama.
■
■
■
Mümkünse hemoglobin
düzeyini ölçün.
Konjunktival solukluğuna
bakın.
Avuç içi solukluğuna
bakın. Eğer soluksa:
→ Ciddi bir solukluk
mu?
→ Orta derecede
solukluk?
→ Dakikadaki solunum
sayısını sayın.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Hemoglobin <7g/dl.
ve / veya
Ciddi avuç içi veya
konjuktiva solukluğu.
Dakikada 30’dan fazla
solunum ile olan herhangi
bir derecedeki solukluk.
Herhangi bir kanama .
Hemoglobin 7-11 g/dl
Avuç içi ve konjuktiva
solukluğu
Hemoglobin >11g/dl
Solukluk yok.
TANI
CĐDDĐ ANEMĐ
■
■
ORTA DERECE
ANEMĐ
ANEMĐ YOK
■
■
■
■
■
Eylemin erken döneminde ise acil olarak
→ Sık monitorize edin
→ Kan kaybını minimize edin.
→ Doğum sonrasında acil olarak
24 saatten önce taburcu etmeyin.
3 gün sonra hemoglobin bakısını tekrarlayın.
Demiri 3 hafta süre ile 2x1 verin (F3).
4 hafta sonra kontrol edin.
Doğum sonrası 3 ay demir ve folat verin (F3).
ANNE CĐDDĐ ŞEKĐLDE HASTA ĐSE VEYA BEBEKTEN AYRILMIŞSA
■
■
■
Anneye her 3 saatte bir sütünü boşaltması
gerektiğini anlatın (K5).
Eğer gerekirse sütünü boşaltmasına yardım
edin. Bebeğin anne sütü aldığından emin olun
(K8).
Mümkün olduğunca anne sütünü
benimsetmeye çalışın(K2-K3).
BEBEK ÖLÜ DOĞMUŞ VEYA ÖLMÜŞSE
■
■
■
■
▼SONRAKĐ: Koruyucu önerilerde bulunun.
Destek tedavisi sağlayın:
→ Bebeğin ölümünden hemen sonra hasta ve
yakınlarına bildirin.
→ Yerel geleneklere bağlı kalınarak, bebeği
anneye gösterin, anneye verin.
→ Anne ve ailenin dilediği kadar bebekle
yalnız kalabilmesini sağlayın.
→ Ölümden önce ve sonra meydana gelen
olaylarla ve bunun muhtemel nedenleri ile
ilgili aile ile konuşun.
Anneye meme bakımı için önerilerde bulunun
(K8).
Aile planlaması ile ilgili hastayı bilgilendirin
(D27).
Ölüm belgesini oluşturun ve gerekiyorsa
yetkililere bildirin (N7).
KORUYUCU ÖNERĐLERDE BULUNUN
Taburculuk öncesinde tüm önerilerde bulunulduğundan emin olun.
■
■
Sifiliz durumunu kontrol edin.
Bu gebeliği süresince yapılmamışsa sifiliz testi yapın.
■
Test pozitif ise:
→ Kadını ve kocasını benzatil penisilin ile tedavi edin.
→ Yenidoğanı tedavi edin.
■
■
Tetanus immünizasyonunu kontrol edin.
Verilen son mebendazol dozunu kontrol edin.
■
■
Gerekiyorsa tetanoz aşısı yapın.
6 ay içinde bir kere mebendazol verin.
■
■
Verilen demir ve folat dozunu kontrol edin.
Verilen vitamin A’yı kontrol edin.
■
■
3 ay demir desteği verin.
Gerekiyorsa vitamin A verin.
■
■
Annenin ve bebeğin insektisit ile yıkanmış cibinlik içinde uyuyup uyumadığını kontrol
edin.
Tüm kadınlara önerin.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Đnsektisit ile yıkanmış cibinlik içinde uyumasını sağlayın.
Doğum sonu bakım önerilerinde bulunun.
Beslenmesini düzenleyin.
Doğum kontrolü ve aile planlaması hakkında önerilerde bulunun.
Emzirme durumunu düzenleyin.
Uygun ve doğru kondom kullanımını önerin.
Rutin doğum sonu kontrolleri önerin.
Tehlike işaretlerini anlatın.
Doğum sonu acil bir durumda ne yapması gerektiğini anlatın.
■
Verilen tüm tedavileri kaydedin.
Koruyucu önerilerde bulunun
D25
D26
Doğum sonu bakımda öneriler
DOĞUM SONU BAKIMDA ÖNERĐLER
Doğum sonu bakım ve hijyen önerileri:
Beslenme önerileri:
Kadına açıklayıp önerin:
■ Đlk 24 saat boyunca lohusanın durumunu gözleyebilecek birileriyle birlikte bulunması
önerilmelidir.
■ Vajinal yoldan hiçbir uygulama yapılmamalıdır.
■ Yeterli uyku ve istirahat sağlanmalıdır.
■ Anne ve bebeğin enfeksiyonlardan korunması için yıkamanın önemi:
→ Bebeği ellemeden önce eller yıkanmalıdır.
→ Perine her gün ve her dışkılamadan sonra yıkanmalıdır.
→ Perine pedleri 4-6 saatte bir değiştirilmelidir.
→ Her gün vücut temizliği yapılmalı, yıkanılmalıdır.
■ Perinedeki yaralar iyileşene kadar cinsel ilişki yapılmamalıdır.
■
■
■
■
■
Et, balık, yağ, fındık, tahıl, fasülye, sebze, peynir, süt gibi sağlıklı
besinlerle bolca beslenmesini önerin (besinlerle ve nasıl yiyecekleri ile
ilgili örnekler verin).
Herhangi bir gıdayı yiyebileceği konusunda kendisine güven verin –
bunun emzirmeye olumsuz bir etkisi olmayacağını anlatın.
Zayıf kadınlar ve adelosanlarla bilgilendirme sırasında daha fazla zaman
geçirin.
Sağlıklı beslenme ile ilgili önemli yasaklar var ise bunları saptayın.
Kadını bu yasaklara karşı bilgilendirin.
Eş, kaynana gibi ailenin diğer üyeleri ile kadının beslenmesi konusunda
yardımcı olmaları için görüşün.
DOĞUM SIKLIĞININ KARARLAŞTIRILMASI VE AĐLE PLANLANMASI
Aile planlamasının önemini anlat
■
■
■
■
■
Eğer uygun ise kadına bu bilgilendirme sırasında eşinin veya başka bir aile üyesinin de
bulunup, bulunamayacağını sorun.
Doğum sonrasında düzenli şekilde emzirmiyor ise cinsel ilişkide bulunması durumunda
doğumdan yaklaşık 4 hafta sonra gebe kalabileceğini anlatın.
→ Başka çocuk planlarını öğrenin. Eğer daha fazla çocuk istemleri varsa anne ve
çocukların sağlığı açısından gebelikler arası en uygun sürenin 2-3 yıl olduğunu anlatın.
→ Annenin emzirme ve emzirmeme durumuna göre kullanacağı kontraseptif yöntemin ne
zaman başlayacağı hakkında bilgilendirin.
→ Kadının aile planlaması danışmanı ile görüşmesini sağlayın veya kendiniz direk
bilgilendirin.
Gebelikten ve HIV gibi cinsel yol ile bulaşan hastalıklardan korunmak için doğru ve uygun
kondom kullanımını önerin. HIV veya diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar için risk altında
ise özellikle kondom kullanımını önerin(G2).
HIV pozitif kadına yönelik aile planlaması için (G4)’e bakın.
Eşi vazektomi yaptırmak için karar verebilir, bilgilendirin.
Emzirmeyen kadınlarda kullanılan metodlar
Kondom
Doğum sonrası hemen
Tek başına progesteron içeren oral kontraseptif
kullanılabilen
Tek başına progesteron içeren enjeksiyonlar
Đmplant
Spermisid
Tüp ligasyonu (7 gün içinde veya 6 hafta sonra)
RĐA (48 saat içinde veya 4 hafta sonra)
3 hafta sonra
Kombine enjeksiyonlar
Diyafram
Takvim metodu
Emzirme metodu
■
■
Emziren kadın gebelikten korunur. Ancak:
→ Doğum sonu 6 aydan kısa dönemde ise,
→ Düzenli bir şekilde emziriyorsa (biri gece olmak üzere günde 8 veya
daha fazla sayıda, gündüz 4 saaatten gece de 6 saatten fazla ara
vermemek koşulu ile ve ek gıda, mama kullanmadan)
→ Adet kanamaları başlamadıysa
Emziren kadın emzirmeye ek olarak bazı aile planlaması yöntemlerini
kullanabilir.
Emziren kadınlarda kullanılan metodlar
Emzirme metodu
Doğum sonrası hemen kullanılabilen
Kondom
Spermisid
Tüp ligasyonu (7 gün içinde
veya 6 hafta sonra)
RĐA (48 saat içinde veya 4
hafta sonra)
Tek başına progesteron içeren
6 hafta sonra
oral kontraseptif
Tek başına progesteron içeren
enjeksiyonlar
Đmplant
Diyafram
6 ay sonra
Doğum sıklığının kararlaştırılması ve aile planlaması
Kombine enjeksiyonlar
Takvim metodu
D27
D28
Kontrol zamanını
KONTROL ZAMANI
(D21) ve (E2)’deki doğum sonu öneriler için bu şablonu kullanın. Yenidoğanlar için (K14)’ü kullanın.
Eşini veya bir aile üyesini en az bir kontrole beraber getirmesini önerin.
Doğum sonu rutin kontroller
ĐLK MUAYENE (D19)
ĐKĐNCĐ MUAYENE (E2)
Tehlike işaretleri
Đlk hafta içinde, mümkünse 2-3 gün içinde.
4-6 hafta
Problemler için muayene zamanları
Problem:
Ateş
Alt üriner sistem enfeksiyonu
Perineal enfeksiyon veya ağrı
Hipertansiyon
Üriner inkontinans
Ciddi anemi
Postpartum depresyon
HIV pozitif
Orta derece anemi
Ne kadar sürede geleceği
2 gün
2 gün
2 gün
1 hafta
1 hafta
2 hafta
2 hafta
2 hafta
4 hafta
Herhangi bir nedenle hastanede
tedavi görmesi
Hastane talimatına göre veya ulusal kılavuzlara göre, ama
2 haftadan daha geç değil.
Aşağıdakilerden herhangi biri olur ise gece veya gündüz,
BEKLEMEDEN, acil olarak bir hastaneye veya sağlık merkezine gidin.
■ Vajinal kanama:
→ Doğum sonrası 20-30 dakikada 2 veya 3 pedden fazla kanama
VEYA
→ Doğum sonrası azalan kanamanın tekrar artması
■ Konvülziyon
■ Hızlı veya zor solunum.
■ Ateş ve yataktan kalkınca çok güçsüz düşme
■ Ciddi karın ağrısı
■ Ateş
■ Karın ağrısı
■ Halsizlik
■ Şişmiş, hassas, duyarlı ve ağrılı meme başı
■ Dizüri, ağrılı işeme
■ Perinede ağrı veya irin akması
■ Kötü kokulu löşi
Doğum sonu acil bir durumda nasıl hareket edileceğini
anlatın
■
■
■
■
Doğumdan sonraki 24 saatte kadının yanında, durumdaki herhangi bir
değişikliği bildirebilecek birinin bulunmasını sağlayın.
Kadınla, eşi ile veya aile ile acil konuları tartışın.
Gerektiği durumda toplumdan nasıl yardım isteyebileceğini anlatın (I1I3).
Acil nedenle sağlık merkezine başvurduğunda evdeki kayıtlarını
getirmesi gerektiğini bildirin.
TECRÜBELĐ BĐR KĐŞĐ ĐLE EVDE DOĞUM
Evde doğuma katılmak durumunda kalınırsa bu şablonu kullanın.
Evde doğuma hazırlık
■
■
■
■
Acil hazırlıkları kontrol edin.
Acil transport hazırlıklarını güncel tutun.
Gerekli ilaçları (B17), kayıtları ve doğum setini sürekli yanınızda bulundurun.
Ailenin C18’deki gibi hazır olduğundan emin olun (C18).
Annenin acil doğum sonu bakımı
■
■
■
■
Doğum
■
■
■
■
■
■
Eylem ve doğum prosedürlerini uygulayın (D2-D28) (K11).
Genel önlemleri alın(A4).
Destekleyici bakım verin. Refakatçisini de buna dahil edin (D6-D7).
Partograf ve eylem kaydı temin edin (N4-N6).
Yenidoğan bakımı verin (J2-J8).
Anne veya bebekte anormal bir durum geliştiğinde vakit kaybetmeden hastaneye sevk edin
(B17) (K14).
Plasentanın doğumundan en az 2 saat sonraya kadar anneyi yalnız
bırakmayın (C2) (C13-C14).
Kadını gitmeden son defa muayene edin (D21).
Doğum sonu bakım, beslenme ve aile planlaması hakkında önerilerde
bulunun (D26-D27).
Đlk 24 saat içinde annenin yanında birinin olacağından emin olun.
Yenidoğanın doğum sonu bakımı
■
■
■
■
■
■
■
■
Đlk emzirmesine kadar bebeğin yanında durun ve anneye uygun
pozisyonu öğretin (B2).
Emzirme ve meme bakımını sağlayın (B3).
Ayrılmadan önce bebeği muayene edin (N2-N8).
Mümkünse bebeği aşılayın (B13).
Yenidoğan bakımı sağlayın (B9-B10).
Tehlike işaretleri ve ne zaman başvuracakları konusunda bilgilendirin
(B14).
Mümkünse bir gün içinde anne ve bebeği tekrar değerlendirmek için
geri gidin.
Bir hafta içinde anne ve bebek için doğum sonu muayene planlayın
(B14).
Tecrübeli bir kişi ile evde doğum
D29
KI
M
DOĞUM SONRASI BAKIM
(E2) ANNENĐN DOĞUM SONU
MUAYENESĐ (6 HAFTAYA
KADAR)
(E8) KARŞILAŞILAN
PROBLEMLERDE YAKLAŞIM (6)
Doğumdan 4 hafta sonra vajinal akıntı
Meme problemi (J9)
(E3) KARŞILAŞILAN
PROBLEMLERDE YAKLAŞIM
(1)
Diyastolik kan basıncın yüksekse
(E10) KARŞILAŞILAN
Öksürük ve solunum sıkıntısı
Antitüberküloz ilaçlar alıyorsa
(E4) KARŞILAŞILAN
(2)
Solukluk varsa anemi kontrolü
(E10) KARŞILAŞILAN
HIV infeksiyonunu düşündüren bulgular
(E5) KARŞILAŞILAN
(3)
HIV değerlendirmesi
■
■
■
■
■
Daima hızlı değerlendirme ve tedavi (HDT) rehberi ile başlayın (B2-B7)
Daha sonra doğum sonu bakım rehberini kullanın(E2).
Anormal durum varsa gebelikte karşılaşılan problemlerde yaklaşım rehberini kullanın (E3-E10).
Doğum sonrası ilk hafta içindeki ilk veya ikinci kontrolde Doğum Sonu Muayene kartını (D21)
kullanın, danışmanlık ve öneriler (D26) rehberine göre muayene yapın.
HIV-pozitif durumda, adolesanda ve özel bakım gerektiren durumlarda (G1-G8) (H1-H4) rehberlerini
kullanın.
(E6) KARŞILAŞILAN
(4)
Ciddi vajinal kanama
Ateş ve kötü kokulu loşi
(E7) KARŞILAŞILAN
(5)
Đdrar kaçırma
Đltihaplı veya ağrılı perine
Mutsuzluk hissi ve kolay ağlama
Doğum sonu bakım
E1
Bebeği muayene etmek için
J2 (-J8)
Meme problemi varsa (J9)
DOĞUM SONU BAKIM
Doğum sonu bakım
E2
ANNENĐN DOĞUM SONRASI MUAYENESĐ (ALTINCI HAFTAYA KADAR)
Bu şablonu annenin merkezde veya evde doğumundan sonra kullanın
Eğer evde sağlık personeli yardımı almadan doğum yapmışsa, (D21)’e göre değerlendirin.
Sorgula, kayıtlara bak
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Ne zaman doğum yaptınız?
Nerede doğum yaptınız?
Kendinizi nasıl
hissediyorsunuz?
Doğumdan bugüne kadar ağrı
ateş ya da kanama şikayetiniz
oldu mu?
Đdrar yapma ile ilgili
şikayetleriniz var mı?
Kullanacağınız doğum kontrol
yöntemi ile ilgili seçiminizi
yaptınız mı?
Memelerinizle ilgili
şikayetiniz var mı?
Başka sorun ya da şikayetiniz
var mı?
Doğum sırasında herhangi bir
komplikasyon gelişti mi?
Herhangi bir tedavi uygulandı
mı?
HIV durumu nedir?
Bak, dinle, palpe et
■
■
■
■
■
Kan basıncını, nabız dakika sayısını
ve vücüt ısısını ölçün.
Uterusu palpe edin. Sert ve
yuvarlak mı? bakın.
Vulva ve perineye bakın. Yırtık,
ödem ve iltihap olup olmadığını
kontrol edin.
Lohusanın pedini kanama ve loşinin
miktar ve kokusu için kontrol edin.
Lohusanın soluk renkli olup
olmadığına bakın.
Bulgular
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Anne kendini iyi hissediyorsa,
250 ml den fazla kanamamışsa,
Uterusu sert ve ağrısız ise,
Perinede ödem, yırtık yoksa,
Kan basıncı, nabız dakika sayısı
ve vücüt ısısı normalse,
Soluk değilse,
Memeleri ile ilgili sorun yoksa
ve emzirebiliyorsa,
Đdrar yapma ile ilgili şikayeti
yoksa,
Ağrısı ya da başka bir şikayeti
yoksa
Tanı
Tedavi ve öneriler
NORMAL
LOHUSALIK
■
■
■
■
■
■
■
▼SONRAKĐ: Karşılaşılan problemlerde yaklaşım
Lohusa ve ailesinin neleri
gözleyeceklerini ve ne
zaman yardım
isteyeceklerini bilip
bilmediklerini kontrol
edin. (D28)
Lohusalık bakımı, hijyeni
ve beslenme ile ilgili
önerilerde bulunun. (D26)
Doğum aralıkları ve aile
planlamasının önemi ile
ilgili danışmanlık verin.
(D27). Aile planlaması
danışmanına gönderin.
Üç ay süreli demir
desteği verin. (F3)
Aşılama programı
önceden
tamamlanmamışsa
tetanus proflaksisi
uygulayın (F3).
Anne ile ilgili kayıtları
yapın.
4-6 hafta sonra sağlık
merkezine çağırın.
KARŞILAŞILAN PROBLEMLERDE YAKLAŞIM
Bulgular
Tanı
Tedavi ve
öneriler
DĐASTOLĐK KAN BASINCI YÜKSEKSE
■
Gebelikte, doğumda ve
doğumdan sonra preeklampsi
ya da eklampsi öyküsü var mı?
■
Diyastolik kan basıncı ≥90 mmHg
ise, 1 saat istirahat sonrası tekrar
ölçün.
Diyastolik kan basıncı ≥ 110 mmHg ise,
ŞĐDDETLĐ
HĐPERTANSĐYON
■
■
Diyastolik kan basıncı iki ölçümde 90-110
mmHg ise,
ORTA DERECEDE
HĐPERTANSĐYON
■
■
DOĞUM SONU BAKIM
Diyastolik kan basıncı iki ölçümde < 90
mmHg ise,
NORMAL KAN
BASINCI
■
Uygun
antihipertansif
verin. (B14)
Acil olarak
hastaneye
gönderin. (B17)
Bir hafta sonra
değerlendirin.
Hipertansiyon
devam ediyorsa
hastaneye sevk
edin.
Tedaviye gerek
yok
▼SONRAKĐ: Solukluk varsa, anemi kontrolü
Karşılaşılan problemlere yaklaşım (1): Diyastolik basınç yüksek ise
E3
E4
DOĞUM SONU BAKIM
Karşılaşılan problemlere yaklaşım (2): Solukluk varsa anemi kontrolü
SOLUKLUK VARSA ANEMĐ KONTROLÜ
■
■
■
■
Gebelikte, doğumda ve
lohusalıkta kanama öyküsünü
kayıtlarda arayın.
Doğumdan beri ciddi
kanamanız oldu mu?
Çabuk yoruluyor musunuz?
Ev yaşamınızda nefes
darlığınız var mı?
■
■
■
■
Hemoglobin düzeyini ölçün.
Konjunktivada solukluk arayın.
Avuç içinde solukluk arayın.
→ Ciddi solukluk
→ Kısmi solukluk
Dakikadaki solunum sayısını
belirleyin.
Bulgular
■
■
■
■
■
Hemoglobin < 7 gr/dl ise
VE/VEYA
Şiddetli konjunktiva ya da avuç içi
solukluğu varsa,
Hafif ya da orta derecede
solukluğun yanısıra,
→ Solunum sayısı > 30/dk.,
→ Çabuk yorulma
→ Đstirahatte nefes darlığı varsa.
Hemoglobin 7-11 gr/dl ise
VEYA
Konjunktiva ya da avuç içi
solukluğu varsa.
Tanı
Tedavi ve öneriler
■
ŞĐDDET
LĐ
ANEMĐ
ORTA DERECEDE
ANEMĐ
■
■
■
■
■
■
▼SONRAKĐ: HIV durumunun değerlendirilmesi
Hemoglobin >11 gr/dl ise,
Solukluk yoksa.
ANEMĐ
YOK
■
Çift doz demir
verin. (100-120
mg/gün, 3 ay
süreyle) (F3).
Acil olarak
hastaneye sevk edin
(B17)
Klinik cevabı ve
tedaviye uyumu
değerlendirmek için
iki hafta sonra
kontrol edin.
Çift doz demir
verin. (100-120
mg/gün, 3 ay
süreyle) (F3).
Üç ay sonraki
değerlendirmede
anemi devam
ediyorsa hastaneye
sevk edin.
Standard dozda
demir desteği verin.
(50-60 mg/gün, 3
ay süreyle) (F3).
HIV DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
HIV durumuna daha önce bakılmamışsa
■
■
■
■
HIV için daha önce test
yapıldı mı?
Evet ise, sonuç nedir?
(Sonucu gizleyemeceğini
söyleyin)
Eşine test yapıldı mı?
Bulgular
■
Tanı
Bilinen HIV-pozitif
Tedavi ve öneriler
■
HIV-POZİTİF
■
■
■
■
■
■
Test yapılmamış, bilinen
HIV sonucu yok
■
BĐLĐNMEYEN
HIV DURUMU
■
■
■
DOĞUM SONU BAKIM
■
Bilinen HIV-negatif
■
HIV-NEGATİF
■
■
■
HIV hakkında ne biliyor?
Temel bilgiyi edinmesini
sağlayın (G2).
Doğum sonu dönemde ekstra
bakım verin (G4).
Eşinin test edilmesinin
Uygun ve düzenli kondom
HIV-pozitif kadına aile
planlaması danışmanlığı verin
(G4).
Đki hafta içinde tekrar kontrol
edin.
sağlayın (G2).
bakım verin (G4).
sağlayın (G2-G3).
bakım verin (G4).
▼SONRAKĐ: Şiddetli vajinal kanama
Karşılaşılan problemlere yaklaşım (3): HIV değerlendirmesi
E5
DOĞUM SONU BAKIM
Karşılaşılan problemlere yaklaşım (4)
Sorgula, kayıtlara bak Bak, dinle, palpe et
E6
Bulgular
Tanı
Tedavi ve öneriler
Beş dakikada bir ped kanama
DOĞUM SONU
KANAMA
■
■
■
CĐDDĐ VAJĐNAL KANAMA
■
0.2 mg ĐM ergometrin verin (B10).
Uygun ĐM/ĐV antibiyotik verin(B15).
“Hızlı değerlendirme yapın ve tedavi
rehberini” kullanın(B3-B7).
Acil olarak hastaneye sevk edin(B17).
ATEŞ VE KÖTÜ KOKULU LOŞĐ
■
■
■
Aşırı kanamanız var
mı?
Kötü kokulu akıntınız
var mı?
Đdrar yaparken
yanmanız var mı?
■
■
■
■
■
Alt batın ve böğürlerde
hassasiyeti kontrol
edin.
Anormal loşiyi
araştırın.
Vücut ısısını ölçün.
Ense sertliğini kontrol
edin.
Letarji varlığını
değerlendirin.
Vücut ısısı >38○C ise ve bunun
yanısıra aşağıdakilerden herhangi
biri varsa;
→ Bitkinlik
→ Batın hassasiyeti
→ Kötü kokulu loşi
→ Bol loşi
→ Uterusun yeterince kontrakte
olmaması
→ Alt batın ağrısı
→ Aşırı kanama öyküsü
Vücut ısısı >38○C ise ve bunun
yanısıra aşağıdakilerden herhangi
biri varsa
→ Đdrar yaparken yanma
→ Böğür ağrısı.
Đdrar yaparken yanma
UTERĐN
ENFEKSĐYON
■
■
■
Damar yolu açın ve hızlı sıvı verin(B9).
Uygun antibiotik IM/IV verin(B15).
ÜST ÜRĐNER SĐSTEM
ENFEKSĐYONU
■
■
Uygun ĐM/ĐV antibiotik verin(B15).
ALT ÜRĐNER SĐSTEM
ENFEKSĐYONU
■
■
■
■
Vücut ısısı >38○C ise
→ Ense sertliği
→ Letarji varsa
ÇOK CĐDDĐ FEBRĐL
HASTALIK
■
Vücut ısısı >38○C ise
■
■
■
■
■
■
Uygun oral antibiyotik verin (F5).
Bol su içmeyi önerin
Đki gün sonra kontrolda düzelme yoksa
Damar yolu açın ve hızlı sıvı verin(B9).
Uygun ĐM/ĐV antibiyotik verin(B15).
Antipiretik ve glukoz verin(B16).
Acil hastaneye sevk edin(B17).
Oral antimalariyal tedavi verin (F4).
Đki günde cevap alınmazsa, hastaneye
sevk edin.
■
■
■
SITMA
▼SONRAKĐ: Đdrar kaçırma.
Bulgular
Tanı
Tedavi ve öneriler
ĐDRAR KAÇIRMA
■
Đdrarın istemsiz damlaması
veya akması
URĐNER
ĐNKONTĐNANS
■
■
■
Perine travmasını kontrol edin.
Alt üriner sistem enfeksiyonu için
uygun oral antibyiotik verin(F5).
Eğer sorun bir haftadan uzun sürerse
ĐLTAHAPLI VEYA AĞRILI PERĐNE
■
■
■
Vulva ya da perinede aşırı
şişme
Perinede pü
Pernede ağrı
■
Hastayı hastaneye sevk edin.
■
■
Varsa sütürleri alın.
Yara temizliği yapın. Yara bakımı ve
hijyeni konusunda bilgi verin(D26).
Ağrı için parasetamol verin(F4).
Đki gün izleyin. Düzelme olmazsa
PERĐNE TRAVMASI
PERĐNE
ENFEKSĐYONU VEYA
AĞRISI
■
■
MUTSUZLUK HĐSSĐ VE KOLAY AĞLAMA
■
■
■
■
DOĞUM SONU BAKIM
■
■
Son zamanlarda kendinizi
nasıl hissediyorsunuz?
Kendinizi mutsuz
hissediyor musunuz?
Genelde hoşlandığınız
şeylerden hoşlanmaya
devam ediyor musunuz?
Kendinizi öncesine göre
daha yorgun mu
hissediyorsunuz?
Uyku düzeniniz nasıl?
Đlgilendiğiniz konulara
yoğunlaşabiliyor musunuz?
Đki haftalık süre içinde aşağıdaki
semptomlardan iki ya da daha
fazlasının varlığı;
■ Gereksiz suçluluk duygusu,
kendine karşı olumsuz duygular
taşıma
■ Kolay ağlamak
■ ilgi ve zevk alma duygularında
azalma
■ Kendini sürekli yorgun
hissetme ve ajite olma
■ Uyku bozuklukları
■ Düşünme ve zihinsel
yoğunlaşmada sorunlar
■ Đştah kaybı
■ Yukarıdakilerden herhangi
birinin iki haftadan kısa süreli
olarak varlığı
DOĞUM SONU
DEPRESYON
(GENELLĐKLE
BĐRĐNCĐ HAFTADAN
SONRA)
DOĞUM SONU
HÜZÜN
(GENELLĐKLE ĐLK
HAFTADA)
■
■
Duygusal destek sağlayın.
Acil olarak hastaneye sevk edin. (B17).
■
Lohusaya bu durumun çok sık
görüldüğünü açıklayın.
Lohusanın kaygı ve sorunlarını dinleyip
destek olun.
Lohusanın eşi ve yakınları ile konuşup,
destek sağlayın.
Đki hafta süreyle izleyin ve düzelme
olmazsa hastaneye sevk edin.
■
■
■
▼SONRAKĐ: Doğumdan 4 hafta sonra vajinal akıntı
E7
E8
DOĞUM SONU BAKIM
Bulgular
Tanı
Tedavi ve öneriler
DOĞUMDAN 4 HAFTA SONRA VAJĐNAL AKINTI
■
■
Vulvada kaşıntı var mı?
Eşinizin idrar problemi var
mı?
Eğer eşi klinikte ise eşine de sorun
■ Üretral akıntı veya iltihap
■ Đdrar yaparken yanma
■
■
Labiumu aralayın ve anormal akıntı
var mı? Gözleyin:
→ Miktar
→ Koku
→ Renk
Akıntı izlenmezse eldiven ile
muayene edip eldivende akıntı var
mı, bakın.
Eğer eşi yoksa eş değerlendirmesi
ve tedavisinin reenfeksiyondan
kaçınma açısından önemini
vurgulayın.
■
Anormal vajinal akıntı ve
eşinde üretral akıntı veya idrar
yaparken yanma
■
GONORE VEYA
KLAMĐDĐYAL
ENFEKSĐYON ŞÜPHESĐ
■
■
■
■
Süt kesiği gibi vajinal akıntı
ve/veya
Yoğun vulvar kaşıntı
■
KANDĐDA ENFEKSĐYONU
■
ŞÜPHESĐ
■
■
Anormal vajinal akıntı
■
BAKTERĐYEL VEYA
TRĐKOMONAS
ENFEKSĐYONU ŞÜPHESĐ
MEME PROBLEMĐ
Bakınız(J9)..
▼SONRAKĐ: Öksürük ve solunum sıkıntısı varsa
■
Uygun oral
antibiyotik
verin(F5).
Eşi uygun oral
antibiyotik ile
tedavi edin(F5).
Doğru ve uygun
kondom kullanımı
önerin(G2).
Klotrimatozol
verin(F5).
Doğru ve uygun
kondom kullanımı
önerin(G2).
Đyileşme olmazsa
hastaneye sevk
edin
Metranidazol
verin(F5).
Doğru ve uygun
kondom kullanımı
önerin(G2).
Bulgular
Tanı
Tedavi ve öneriler
Şu bulgulardan en az 2’si
varsa;
■ Ateş > 38°C
■ Nefes darlığı
■ Göğüs ağrısı
PNÖMONĐ KUŞKUSU
■
Şu bulgulardan en az 1’i
varsa;
■ Üç haftadan uzun süren
öksürük ve nefes almada
zorluk
■ Balgamda kan görülmesi
■ Hırıltılı solunum.
KRONĐK AKCĐĞER
HASTALIĞI
ÖKSÜRÜK VE SOLUNUM SIKINTISI
■
■
■
■
■
Ne zamandır öksürük var?
Solunum sıkıntısı oluyor mu?
Göğüs ağrısı var mı?
Balgamda kan var mı?
Sigara içiyor mu?
Solunum sıkıntısını izleyin,
akciğerleri dinleyin.
■ Raller ya da ronkuslar var
mı?
■ Ateşi ölçün.
■
■
■
■
■
■
■
Ateş < 38°C ve
3 haftadan uzun süren
öksürük
ÜST SOLUNUM YOLU
ENFEKSĐYONU
Antitüberküloz Đlaç kullanımı
TÜBERKÜLOZ
■
■
Uygun antibiyotiklerin ilk
dozunu IV/IM yoldan verin
(B15).
Acilen hastaneye sevk edin
(B17).
Değerlendirme için
Hırıltılı solunum şiddetli
ise acilen hastaneye sevk
edin.
Akciğer hastalıklarının
tedavi rehberine göre
tedavi yapın.
Güvenilir yatıştırıcı ilaçlar
önerin
Sigara içenler sigarayı
bırakmalıdırlar.
ANTĐTÜBERKÜLOZ ĐLAÇ ALIYORSA
■
Antitüberküloz ilaç kullanıyor
mu? Ne kadar zamandır?
■
■
DOĞUM SONU BAKIM
■
■
■
Tedavide kullanılan
ilaçların gebeye ve fetusa
zararlı etkilerinin olmadığı
konusunda bilgilendirin.
Doğumdan sonraki 2 ay
içerisinde balgamda TBC
(+) ise yenidoğana INH
proflaksisi planlayın
(K13).
Sigara bırakmayı
destekleyin.
Aile bireylerini TBC
açısından tarayın.
▼SONRAKĐ: HIV bulguları
Karşılaşılan problemlere yaklaşım 7)
E9
E10
DOĞUM SONU BAKIM
Karşılaşılan problemlere yaklaşım (8): HIV enfeksiyonunu düşündüren bulgular
Bilinmeyen HIV durumu veya bilinen HIV-pozitif
■
■
■
■
■
■
■
Kilo kaybı var mı?
Ateş var mı?
Đshal var mı? (Sürekli veya
arasıra)
Öksürük var mı?
■
■
■
■
■
Görünen kilo kaybı var mı?
Ağızda ülser veya beyaz lekeler
(pamukçuk) var mı?
Ciltte:
Kızarıklık var mı?
Kaburgalar boyunca veya vücudun
bir yarısında kabarcıklar var mı?
Bulgular
■
Şunlardan ikisi varsa:
→ Kilo kaybı,
→ 1 aydan fazla ateş,
→ 1 aydan fazla ishal.
Tanı
Tedavi ve öneriler
■
YÜKSEK OLASILIKLA
HIV ĐNFEKSĐYONU
VEYA
■
Yukarıdakilerden birisi ve
→ Bir veya fazla bulgu veya
→ Risk grubu
■
■
■
■
Yüksek risk grubu
değerlendirmesi:
■ Mesleki maruziyet?
■ Hayat kadını?
■ Intravenöz uyuşturucu
kullanımı?
■ Kan transfüzyonu öyküsü?
■ Seksüel eşin AIDS hastası
olması veya buna bağlı
ölümü?
Hastayı HIV
durumunu
kesinleştirmek için
zorlayın ve nereye
başvuracağını
söyleyin (G3).
Eşinin tetkikinin
Sürekli ve doğru
kondom kullanımı
konusunda dikkat
etmesini söyleyin
(G2).
Đleri tetkik ve tedavi
için HIV merkezine
sevk edin.
Öksürük varsa
tüberküloz merkezine
sevk edin.
(F2) KORUYUCU ÖNLEMLER(1)
Tetanus aşısı uygulaması
Doğum sonu vitamin A uygulaması
(F4) EK TEDAVĐLER (1)
Falsiparum sıtma için aralıklı koruyucu tedavi
Đnsektisit korumalı cibinlik kullanımı
Parasetamol kullanımı
Uygun oral antibiyotik tedavisi
ĐM benzatin penisilin tedavisi
Allerji bulgularının izlenmesi
■
Bu bölüm gebelik ve postpartum
koruyucu önlemler ve tedavilerin
detayıdır.
■
Genel prensipler (A2) bölümündedir.
■
Acil tedavi için (B8-B17)’ye bakınız.
■
Yenidoğan tedavisi için (K9-K13)’e
bakınız.
E
R
Koruyucu önlemler ve ek tedaviler
F1
Koruyucu önlemler (1)
F2
KORUYUCU ÖNLEMLER
Tetanus aşısı uygulaması
■ Tüm kadınları immunizasyon programına alın.
■ Geçmişteki tetanoz toksoid (TT) profaksisi uygulamasını kontrol edin ve sorgulayın. Son TT
uygulamasının ne zaman yapıldığını ve dozunu kontrol edin.
■ Đmmunizasyon durumu biliniyorsa rapel zamanı geldiğinde uygulayın.
■ Đmmunizasyon durumu bilinmiyorsa TT1 i uygulayın.
■ Dört hafta sonra TT2 yi uygulamayı planlayın.
Eğer TT yapılacaksa;
Gebeye aşının gebelikte kullanımının güvenli olduğunu ve bebeğe zarar vermeyeceğini
açıklayın.
■ Enjeksiyon yerindeki hafif kızarıklık ve ağrının birkaç gün içinde kaybolacağını açıklayın.
■ Aşının kontraseptif amaçla yapıldığını duymuş ise, bunun yanlış olduğunu ve sadece
hastalıktan koruduğunu açıklayın.
■ 0.5 ml TT’yi ĐM olarak kolun üst kısmına yapın.
■ Sonraki dozun zamanını söyleyin.
■ Kadının aşı kartına kayıt yapın.
Doğum sonrası A vitamini uygulaması
■ 200,000 IU vitamin A içeren kapsülleri doğumdan sonra veya altı
hafta içinde verin.
■ Vitamin A kapsüllerinin hastayı çabuk iyileştireceğini ve bebeğin süt
ile vitamin almasını sağlayacağını anlatın.
→ Đlacı sizin yanınızda almasını sağlayın.
→ Bulantı veya baş ağrısı hissederse bunun birkaç gün içinde
geçeceğini anlatın.
■ Gebelikte yüksek doz A vitamini vermekten KAÇININ!
■
TT uygulama şeması
Doğurganlık çağındaki bir kadında gebelik öncesi
değerlendirmeden ya da ilk antenatal kontrolden hemen sonra
TT1 den dört hafta sonra
TT2 den altı ay sonra
TT3 den bir yıl sonra
TT4 den bir yıl sonra
TT1
TT2
TT3
TT4
TT5
Vitamin A
.
1 kapsül
hafta içinde
200,000 IU
Doğumdan hemen sonra veya 6
Demir ve folik asit kullanımı
Demir tedavisinde hasta uyumunu sağlama
Tüm gebelerde, lohusalarda ve düşük sonrası uygulanmalıdır.
→ Rutin olarak günde bir tablet, doğum veya düşük sonrası 3 ay boyunca verilmelidir.
→ Anemi varlığında doz iki katına çıkarılmalıdır.
o Her kontrolda demir ve folik asit alınımına devam edip edilmediği kontrol edilmeli ve 3 ay
devam edilmesi sağlanmalıdır.
o Demir tabletlerinin kuru bir ortamda ve çocukların erişemeyeceği şekilde saklanması
gerektiği vurgulanmalıdır.
Demir tedavisi ile ilgili yöresel inanışları araştırın (iri çocuğa neden
olmak, kanamayı arttırmak)
■ Anneye ve aileye demirin yararlarını ve gebelik sonrasında
kullanımının önemini anlatın.
■ Yanlış inanışları düzeltin.
■ Annenin ilaç kullanımı ile ilgili kaygılarını sorun.
■ Đlacı nasıl alacağını anlatın,
→ Yemeklerle beraber, günde 1 tane, gece gibi
→ Dışkı renginin koyulaşmasının önemli olmadığını söyleyin.
→ Yorgunluğu azaltıcı etkisi olduğunu söyleyin.
■ Yan etkilerden nasıl korunacağını anlatın.
■ Demirden zengin besin almasını sağlayın. (C16) (D26)
■
Demir ve folik asit
Bir tablette 50-60 mg demir, 400 µg folik asit
Tüm kadınlar
1 tablet
Gebeliğin 4. ayından
Gebelikte
itibaren
3 ay
Doğum-düşük sonrası
Anemik kadınlar
2 tablet
3 ay sonra kontrol
3 ay
Mebendazol kullanımı
■ Her kadına 6 ayda bir 500 mg verilir.
■ Birinci trimesterde KULLANMAYIN.
Mebendazol
500 mg tablet
1 tablet
.
100 mg tablet
5 tablet
.
Koruyucu önlemler (2): Demir ve mebendazol
F3
F4
Ek tedaviler (1): Sıtma tedavisi ve parasetamol
SITMA TEDAVĐSĐ VE PARASETAMOL
Falsiparum sıtma için aralıklı, koruyucu tedavi
■ Sülfadoksin-pirimetamin tedavisini ulusal politikaya göre ikinci trimesterin başından itibaren
uygulayın.
■ Son doz sülfadoksin-pirimetamin tedavisini ne zaman aldığını kontrol edin. Eğer geçen ay
almamışsa klinikte 3 tablet verin.
■ Bir sonraki dozu ne zaman alacağını söyleyin.
■ Đlacı doğumdan hemen önce almışsa bebeği sarılık açısından takip edin.
■ Kayıt tutun.
Sulfadoksin-pirimetamin
1 tablet=500 mg + 25 mg pirimetamin sülfadoksin
Đkinci trimester
Üçüncü trimester
3 tablet
3 tablet
Đnsektisit korumalı cibinlik kullanımı
■ Anne ve yenidoğan cibinlik altında mı uyumaktadır?
■ Evet ise
→ Đnsektisite batırılmış mıdır?
→ Ne zaman?
→ Her altı ayda bir batırma işlemi tekrarlanır.
■ Hayır ise insektisit korumalı cibinlik kullanımını önerin ve bunu teminine yardımcı olun.
Uygun antimalaryal tedavi
Gebelikte etkin antimalaryal tedavi (ikinci kuşak bile) uygulanabilir.
Klorokin
Sulafadoksin +
Pirimetamin
3 gün boyunca verin
Tablet
Tablet
Tablet
(150 mg)
(100 mg)
500mg sulfadoksin +
25 mg pirimetamin
Gebe kadın
1.
2.
3.
1.
2.
3.
(Yaklaşık 50
Gün Gün Gün Gün Gün Gün
kg)
3
4
4
2
6
6
3
Parasetamol kullanımı
Ciddi ağrı varsa
Parasetamol
1 tablet=500 mg
saatte bir
Doz
1-2 tablet
Sıklık
4-6
UYGUN ORAL ANTĐBĐYOTĐK TEDAVĐSĐ
ENDĐKASYON
Mastit
ANTĐBĐYOTĐK
Kloksasilin
(1 kapsül = 500 mg)
DOZ
500 mg
SIKLIK
6 saat ara ile
SÜRE
10 gün
Alt üriner sistem enfeksiyonu
Amoksisilin
(1 tablet = 500 mg)
veya
Trimetoprim + sulfamethoksazol
(1 tablet = 80mg + 400mg)
500 mg
8 saat ara ile
3 gün
80mg trimetoprim + 400mg
sulfamethoksazol
12 saat ara ile ikişer
tablet
3 gün
Seftriakson
(flakon = 250mg)
250 mg
IM enjeksiyon
Tek seferde
Tek seferde
Siprofloksazin
(1 tablet = 250mg)
500 mg
(2 tablet)
Tek seferde
Tek seferde
Eritromisin
(1 tablet = 250mg)
500 mg
(2 tablet)
6 saat ara ile
7 gün
Tetrasiklin
(1 tablet = 250mg)
veya
Doksisiklin
(1 tablet = 100mg)
500 mg
(2 tablet)
6 saat ara ile
7 gün
100 mg
12 saat ara ile
7 gün
Trikomonas veya bakteriyel vajinal
enfeksiyon
Metranidazol
(1 tablet = 500mg)
2g
veya 500 mg
Tek seferde
12 saat ara ile
Tek seferde
7 gün
Đlk üç ayda
kullanılmaz
Vajinal kandidiyazis
Klotrimazol
1 fitil 200 mg
veya
500 mg
200 mg
Her gece
3 gün
Nasıl kullanılacağını
tarif edin.
500 mg
Tek seferde
Tek seferde
Gonore
Kadında
Sadece partnerde ise
Klamidya
Kadında
YORUM
Geç gebelikte ve
lohusalığın ilk iki
haftasında verilmez.
Gebede ve süt veren
lohusada kullanılmaz
Sadece partnerde ise
Ek tedaviler (2): Uygun oral antibiyotik tedavisi
lohusada kullanılmaz
F5
F6
Ek tedaviler (3): ĐM benzatin penisilin tedavisi
ĐM BENZATĐN PENĐSĐLĐN TEDAVĐSĐ
Eşi tedavi edin. Antibiyotik allerjisi hikayesine dikkat edin.
ENDĐKASYON
Sifiliz RPR testi pozitif
ANTĐBĐYOTĐK
Benzatin penisillin ĐM
(2.4 milyon Ü/5 ml)
DOZ
2.4 milyon Ü
IM injeksiyon
SIKLIK
Tek seferde
SÜRE
Tek seferde
Penisillin allerjisi varsa
Eritromisin
(1 tablet = 250mg)
Tetrasiklin
(1 tablet = 250mg)
veya
Doksisiklin
(1 tablet = 100mg)
500 mg
(2 tablet)
500 mg
(2 tablet)
6 saat ara ile
15 gün
6 saat ara ile
15 gün
100 mg
12 saat ara ile
15 gün
Partnerde penisillin allerjisi varsa
YORUM
Đki farklı bölgeden
IM enjeksiyon yapın.
Yenidoğanın
tedavisini planlayın
(K12).
Düzenli ve uygun
kondom kullanımını
önerin (G2).
lohusada
kullanılmaz.
ALLERJĐ BULGULARININ ĐZLENMESĐ
Penisilin enjeksiyonundan sonra hastayı birkaç dakika allerji açısından izleyin.
■
■
■
Kendisini nasıl hissediyor?
Göğüste ve boğazda daralma var
mı?
Kendini rahatsız hissediyor mu?
■
■
■
■
■
Yüz, ense ve dilde şişlik var
mı?
Ciltte kızarıklık ve döküntü
var mı?
Enjeksiyon yerinde şişlik ve
kızarıklık var mı?
Solunum zorluğu var mı?
Sesli solunum var mı?
BULGULAR
TANI
Aşağıdakilerden herhangi biri
■ Göğüs ve boğazda darlık
hissi,
■ Şaşkın görünüm,
■ Yüzde, ensede ve elde
şişlik,
■ Enjeksiyon yerinde şişlik
ve kızarıklık,
■ Döküntü,
■ Zor solunum,
PENĐSĐLĐN
ALLERJĐSĐ
■
■
■
■
■
Solunum yolunu açın (B9).
Damar yolu açın, sıvı verin (B9).
0,5 ml 1/1000 adrenalini 10 ml
serum fizyolojik içinde ĐV yavaş
verin. Gerekirse 5-15 dakikada
tekrarlayın.
Kadını yalnız bırakmayın.
Acil olarak hastaneye sevk edin
(B17).
HIV DANIŞMANLIĞI
(G2) HIV ĐÇĐN TEMEL
BĐLGĐLER
HIV nedir, nasıl bulaşır?
Gebelikte HIV durumunun
bilinmesinin önemi
kullanımı
(G3) GÖNÜLLÜ
DANIŞMANLIK VE
TARAMA HĐZMETLERĐ
Gönüllü danışmanlık ve test
hizmetleri
Sonuçların gizliliği
Sonuçların yorumu
(G4) AĐLE PLANLAMASI
DANIŞMANLIĞI
HIV pozitif kadına ek bakım
HIV pozitif kadına aile
planlaması danışmanlığı
(G5) HIV-POZĐTĐF KADINA
DESTEK
Duygusal destek
Destek sağlama yolları
(G8) MAMA TEDAVĐSĐ
Mama tedavisinin öğretilmesi
Mama tedavilerinin risklerinin
anlatılması
Mama tedavisinde takip
HIV pozitif olup emziren
kadında danışmanlık
■
■
■
■
■
■
HIV DANIŞMANLIĞI
(G6) HIV’IN ANNEDEN
ÇOCUĞA GEÇĐŞĐNĐ
ENGELLEME
Anneden çocuğa geçişi önlemede
antiretroviral ilaç kullanımı
Antiretroviral ilaçlar
■
Bu bölümü kadına ve ailesine
HIV bilgilendirmesi için
kullanın.
Gebelikte HIV durumunun
bilinmesinin önemini ilk
antenatal vizitte vurgulayın
(G2).
Gönüllü test edilmenin
yararlarını, sonuçların
gizliliğini ve yorumunu ve
eşin test edilmesinin önemini
açıklayın (G3).
Eğer kadın HIV pozitif ise
(sonucu açıklamak istiyorsa)
→ Gebelikte, doğumda ve
postpartum ek bakım
sağlayın(G4).
→ Gereken özel desteği
verin(G5).
→ Profilaktik antiretroviral
tedavi verilecekse uygun
rejime göre tedavi
edin(G6).
Bebek beslenmesi konusunda
eğitilmiş danışman yoksa,
kadına seçenekleri sunun(G7).
Kadın HIV pozitif ise
emzirme veya mama tedavisi
için gerekli desteği
sağlayın(G8).
Gebelik ve gebelik sonrasında
uygun ve düzenli kondom
kullanımını önerin(G2).
(G7) BEBEK BESLENME
DANIŞMANLIĞI
Emzirme ve emzirmeme
durumlarında HIV geçiş risklerini
açıklanması
Bilinmeyen veya HIV negatif
durum
Bilinen HIV pozitif durum
HIV danışmanlığı
G
1
G2
HIV DANIŞMANLIĞI
HIV için temel bilgiler
HIV ĐÇĐN TEMEL BĐLGĐLER
HIV (human immunodeficiency virus) nedir ve nasıl bulaşır?
■
■
■
■
HIV immün sistemi yıkan bir virüstür. HIV ile enfekte olan bir kişi başlangıçta
hastalığı hissetmez, fakat hastalık yavaş yavaş immün sistemi yıkar. Kişi hasta olur
ve enfeksiyonlarla mücadele gücünü kaybeder. HIV ile enfekte olan bir kişi
hastalığı diğerlerine bulaştırabilir.
HIV bulaşma yolları:
→ Meni, vajinal sıvı veya kan gibi vücut sıvıları ile korunmasız cinsel ilişki ile,
→ HIV ile enfekte kan transüzyonu veya kirli iğnelerle,
→ Uyuşturucu kullanımı veya dövmede kullanılan iğnelerle kontaminasyon,
→ Enfekte anneden çocuğa geçiş ile ,
→ Gebelikte
→ doğumda
→ emzirme döneminde
HIV sarılma veya sivrisinek ısırması ile bulaşmaz.
Bir kişinin HIV ile enfekte olup olmadığını anlamak için özel kan testi
yapılmalıdır.
Gebelikte HIV durumunun bilinmesinin önemi
Uygun ve düzenli kondom kullanımı
GÜVENLĐ CĐNSEL ĐLĐŞKĐLERDE HIV VE SEKS YOLU ĐLE BULAŞAN
HASTALIKLARIN YAYILMASI ÖNLENEBĐLĐR.
EN ĐYĐ KORUNMA ŞU ŞEKĐLDE SAĞLANIR:
■ Her cinsel ilişkide uygun ve düzenli kondom kullanımı gereklidir.
■ Meni, vajinal sıvı veya kanın ağza, anüse veya vajinaya bulaşmayacağı veya açık
yaralara temas etmeyeceği türden cinsel ilişkiler tercih edilmelidir.
KADIN HIV POZĐTĐF ĐSE:
■ Kadına hastalığı eşine bulaştırabileceğini anlatın ve her ilişkide kondom
kullanmasını önerin.
■ Reenfeksiyon riskinin bebeği daha büyük risk altında bırakacağını anlatın.
■ Eşinin durumu bilinmiyorsa test edilmesinin önemini vurgulayın.
KADIN HIV NEGATĐF ĐSE VEYA BĐLĐNMĐYORSA:
■ Kadına gebelik ve emzirme döneminde HIV negatif kalmasının önemini anlatın.
NLI
ĞI
Gebelikte HIV durumun bilinmesi önemlidir. Böylece kadın:
■ Gerekli tıbbi bakım ve tedaviyi alma şansına kavuşur.
■ Bebeğine hastalığın geçme riskini azaltır:
→ Gebelikte AZT veya niverapine gibi antiretroviral ilaç kullanımı ile (G7).
→ Bebek beslemesi konusunda aydınlatılarak (G9).
→ Doğum planı yapılarak (G4).
■ Eşini enfeksiyondan korur.
■ Gelecek gebelikler için plan yapma şansına sahip olur.
■
■
Yeni enfeksiyonda bebeğin enfekte olma olasılığının yüksek olduğunu anlatın.
Eşinin durumu bilinmiyorsa test edilmesinin önemini vurgulayın.
Kondom kullanımı konusunda uyarın, nereden temin edilebileceğini söyleyin.
GÖNÜLLÜ DANIŞMANLIK VE TARAMA
Gönüllü danışmanlık ve tarama hizmetleri
Testin yorumu
Bu hizmetleri açıklayın:
■ Bu danışmanlıkla bireyin HIV durumu ortaya koyulur.
■ Test isteğe bağlıdır. Kadının testi reddetme hakkı vardır.
■ Bu danışmanlıkla kişinin HIV durumunu öğrenme ve saklama hakkı sağlanır.
■ Bu danışmanlık test öncesi kan alma ve test sonrası evreleri içerir.
■
Bulunduğunuz kuruluşta danışmanlık hizmeti varsa veya siz bu konuda
eğitilmişseniz aşağıdakileri uygulayın:
■ Test öncesi danışmanlık.
■ Test sonrası danışmanlık.
■ Bebek beslenme danışmanlığı.
■
Bulunduğunuz kuruluşta danışmanlık hizmeti yoksa, hastaya:
■ Nereye gitmesi gerektiğini söyleyin.
■ Testin nasıl yapılacağını söyleyin.
■ Bütün bu işlemlerin gizli tutulacağını anlatın.
■ Sonuçları ne zaman ve nasıl alacağını bildirin.
■ Fiyat ve ödeme konularını aydınlatın.
■ Bölgenizdeki danışmanlık hizmeti veren yerlerin adresini bildirin.
Sonuçların gizli tutulması
■
■
■
Ona sonuçların gizli tutulacağı güvencesini verin.
Sonuçların sadece kendisi ve kendi seçeceği kişi ile paylaşılacağını anlatın.
Sonuçları saklama veya açıklama hakkının olduğunu bildirin.
■
Danışmanlık hizmeti almış olsa da daha ileri danışmanlık ve destek için
gereksinim duyulabilir.
Sonuçları açıklamak isteyip istemediğini sorun. Bunların gizli kalacağı
güvencesini verin.
TEST SONUCU POZĐTĐF ĐSE:
Pozitif test sonucunun %40 olasılıkla ana karnında ki çocuğunu hasta edeceğini
bildirin.
TEST SONUCU NEGATĐF ĐSE:
Negatif test sonucunun hastalık olmadığını göstermediğini açıklayın. Virüsü
almasına rağmen henüz antikor oluşmaması durumunda böyle bir test sonucunun
olabileceğini bildirin ve 3 ay sonra testi tekrarlayın.
■ Negatif kalmanın önemini vurgulayın ve uygun ve düzenli kondom kullanımını
önerin.
■
TEST YAPILAMAMIŞSA:
Kadının testi yaptırmasını önerin ve sonucun gizli kalacağının güvencesini verin.
HIV durumunu bilmenin yararlarını tekrar anlatın (G2).
■
■
Eşin test edilmesinin yararları
Erkekler genellikle ailelerde karar verici konumdadırlar.
■ Düzenli kondom kullanımı ile istenmeyen gebeliklerden ve enfeksiyonlardan
korunma konusunda ikna edin.
■ Eşin şüphe ve varsa şiddetini azaltın.
■ Eşine desteğini arttırması için yardımcı olun.
■ Kadını eşinin test edilmesi için uyarın, cesaretlendirin, motive edin.
Gönüllü danışmanlık ve tarama hizmetleri
G3
HIV pozitif kadına aile planlaması danışmanlığı
G4
HIV DANIŞMANLIĞI
Ğ
I
HIV POZĐTĐF KADINA AĐLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI VE BAKIM
HIV pozitif kadına ek bakım
■
■
■
■
■
Kadının HIV-pozitif olması durumunu eşi, arkadaşları ve ailesiyle ne ölçüde
paylaştığını belirleyin ve hasta gizliliğine saygı duyun.
Hastanın özel kaygı ve korkuları konusunda duyarlı olun. Psikososyal destek verin
(G6).
Đyi beslenmenin önemi konusunda tavsiyelerde bulunun (C16) (D26).
Bütün kadınlar için söz konusu evrensel tedbirleri uygulayın (A4).
Kadının enfeksiyonlara yatkın olduğunu kendisine bildirin ve şu durumlarda
mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almasını önerin.
→ Ateş
→ Đyileşmeyen ishal
→ Soğuk algınlığı ve öksürük - solunum yolu enfeksiyonu
→ Đdrarda yanma
→ Vajinal kaşıntı / kötü kokulu akıntı
→ Ciddi kilo kaybı
→ Kötü kokulu loşi
HAMĐLELĐK DÖNEMĐNDE:
Doğum planını gözden geçirin (C2-C13).
→ Sağlık merkezinde doğum yapmasını öğütleyin.
→ Doğum ağrıları başlar başlamaz veya su kesesi açılır açılmaz en kısa sürede
sağlık merkezine gitmesini söyleyin.
■ Kadına profilaktik antiretroviral tedavi konusunda tavsiyelerde bulunun (G7).
■ Bebeğin beslenmesini konuşun (G8-G9).
■ Sıtmanın önleyici tedavisini ulusal stratejiye göre değiştirin (F4).
■ Bütün kadınlar için geçerli söz konusu evrensel önlemleri uygulayın(A4).
■
POSTPARTUM DÖNEM:
■ Loşinin diğer insanları enfekte edebileceğini söyleyin. Kirli hijyenik pedleri
güvenli bir şekilde imha etmesini önerin (Yerel seçenekleri sıralayın).
■ Düzenli emzirme yoksa aile planlaması yöntemlerini hemen uygulamasını önerin
(D27).
■ Emzirmiyorsa meme bakımı önerin (K8).
HIV POZĐTĐF KADINA DESTEK
HIV pozitif kadına aile planlaması danışmanlığı
■
■
■
Antenatal bakım (C15)ve postpartum muayeneler (D27) sırasında, danışmanlık
verin. Aşağıdaki öneriler üzerinde durun:
→ Gelecekteki gebeliklerinin kendisi ve bebeği için önemli risk taşıdığını
açıklayın. Bunlar, bebeğe HIV bulaşması (gebelikte, doğumda, emzirirken),
düşük, erken eylem, ölü doğum, düşük doğum ağırlığı, ektopik gebelik ve
diğer komplikasyonlar olabilir.
→ Eğer daha fazla çocuk istiyorsa gebelikler arasında 2-3 yıl beklemenin
kendisi ve bebeği için daha sağlıklı olduğunu söyleyin.
→ Hamilelikten, kendine ve eşine zührevi hastalık bulaşmasından, kadına HIV
ile tekrar bulaşan ve partnere zührevi hastalık ve HIV aktarımından
korunmak için bir aile planlaması metodu seçilmesi gereklidir. HIV’li
kadınlar için prezervatif en iyi seçenektir.
Kadına uygun ve düzenli kondom kullanımını önerin (G4).
Prezervatifle birlikte hamileliğe karşı ilave bir önlem olarak bir başka aile
planlaması yöntemi kullanılabilir. Bununla birlikte tüm metodlar HIV-pozitif
kadınlar için uygun değildir.
→ Kadının HIV durumu göz önüne alındığında, kadın emzirmeyi tercih
etmeyebilir ve laktasyonel amenore yöntemi uygun olmayabilir.
→ Rahim içi araç (RĐA) kullanımı ancak diğer yöntemlerin uygulanamadığı ya
da kabul edilmediği durumlarda tavsiye edilebilir.
→ Takvim yönteminin kullanımı, kadın AIDS’li ise veya HIV tedavisi altında
ise menstrüel siklus değişiklikleri ve yükselmiş vücut sıcaklığı nedeniyle zor
olabilir.
→ Eğer hasta antitüberküloz ilaç (rifampin) alıyorsa, genellikle oral
kontraseptif, aylık parenteral ilaç veya implant kullanamaz.
Aile planlaması danışmanı daha fazla bilgi verecektir.
HIV pozitif gebe, test sonucunun açıklanmasından sonra aşağıdaki desteklerden büyük fayda görür. HIV pozitif kadının danışmanlığında özel eğitim gereklidir. Bu
kılavuz özel eğitimin yerini alamaz. Ancak eğitimli bir danışman yoksa veya kadın özel eğitimli bir danışmana başvurma arzusunda değilse aşağıdaki öneriler
uygulanabilir.
Duygusal destek sağlama
■
■
■
■
■
■
■
■
Kaygı ve korkuları konusunda empati kurun.
Đyi danışmanlık becerileri kullanın.
Kendi durumunu tayin etmesinde ve kendisi, doğmuş/doğmamış çocuğu ve eşi için
en iyi seçeneğe karar vermesinde yardımcı olun. Seçimini destekleyin.
Mali, dini ve sosyal destek gruplarıyla iletişim kurun.
Eşinin ve/veya aile üyelerinin sorumlulukları paylaşmasını sağlayın veya
toplumdan kendisi için destek ve koruma sağlayacak bir bireyin belirlenmesi için
yardımcı olun.
Diğer çocuklara nasıl bakacağını konuşun, aileden veya çevreden çocuklara
bakacak birini bulması konusunda yardım edin.
Danışmanlık döneminde anne-çocuk bulaşı, antiretroviral tedavi, güvenli seks,
bebek beslenmesi, aile planlaması konularında verdiğiniz bilgileri kontrol edin ve
eksikleri tamamlayın.
Eğer kadında AIDS ve/veya son dönem hastalık belirtileri varsa uygun merkezlere
yönlendirin.
HIV pozitif kadına destek
Desteğin sağlanması
■
■
■
HIV pozitif kadınlar veya HIV ile enfekte çiftler için destek grupları ile irtibata
geçin.
→ Bir sosyal hizmet uzmanı ve/veya HIV pozitif olma durumunu kabullenmiş
bir kadının yardımını alın.
→ Katılan kadınların HIV durumunun gizli kalması için desteği sağlık merkezi
dışında verin.
Diğer sivil toplum örgütleri ile sağlam bağlantılar kurun ve sürdürün.
→ Girişimlerin koordinasyonunda bilgi alışverişi sağlayın.
→ Katılan her aileye bir plan oluşturun.
Konuyla ilgili danışmanlardan öneriler almaları konusunda bireyleri ve çiftleri
yönlendirin.
G5
(F5)’e de
bakın
HIV DANIŞMANLIĞI
HIV’in aileden çocuğa geçişini engelleme
G6
HIV’ĐN AĐLEDEN ÇOCUĞA GEÇĐŞĐNĐ ENGELLEME
Antiretroviral ilaç kullanımı
■
■
■
■
■
Đlaç kullanımının çocuğun enfekte olma riskini önemli ölçüde düşürdüğünü
açıklayın.
Kadının proflaktik antiretroviral tedavi alabilmesi için aşağıda belirtilenleri
yapması gerektiğini açıklayın:
→ Antenatal bakıma düzenli devam edecek.
→ HIV durumu hakkında bilgi sahibi olacak.
→ Bebek beslenmesi konusunda danışma alacak.
→ Doğumu yetkili kişilerle tercihen hastanede yapacak.
→ Yazılan ilaçları kullanmada istekli ve bilinçli olacak.
Eğer tedavinin zidovudin ile (ZDV, AZT) yapılması planlanmışsa;
→ Erken dönemde Hb tayini yapın. 8 gr/dl’in altında ise hemen anemiyi tedavi
edin, tedavi için uygun düzeye geldiğinden emin olmak için testi tekrarlayın.
→ Kadının ne zaman 36 haftalık gebe olacağını belirleyin ve tedaviye ne zaman
başlanacağını açıklayın.
Doğumun başlangıcı için yeterli miktarda tableti temin ederek, hastane veya
kliniğe ulaşmadaki gecikmeyi önleyin.
Hastaya eylem başlar başlamaz doğum dozunda ilacı hemen alması gerektiğini
anlatın ve nasıl alacağını gösterin.
Anneden çocuğa HIV geçişini engellemek için kullanılan antiretroviral ilaçlar
Zidovudin
1 tablet=300 mg
VEYA
Nevirapine
1 tb=200mg (Kadına)
Oral solüsyon 50mg/5 ml
(Bebeğe)
Verilme zamanı
36. haftadan doğum eyleminin başına kadar
Eylemin başından doğuma kadar
Doz
300 mg (1 tablet)
300 mg (1 tablet)
Sıklık
12 saatte bir
3 saatte bir
Öneriler
Kadına: Eylem başlar başlamaz
200 mg (1 tablet)
1 kez
Yenidoğana: Doğumun ilk 72 saatinde
2 mg/kg
(2 kg bebek: 0.4 ml)
(3 kg bebek: 0.6 ml)
1 kez
1 saat içinde kusarsa doz
tekrarı
Anne nevirapini doğuma 1
saatten az kala almışsa,
yenidoğana doğumla
birlikte tedavi
başlanmalıdır.
Bebek tedavisi yok
BEBEK BESLENME DANIŞMANLIĞI
HIV pozitif anneye bebeğini besleme seçenekleri konusunda danışmanlık yapma ve seçtiği yöntemi destekleme özel eğitim gerektirmektedir. Bu rehber özel eğitimin
yerini tutamaz. HIV pozitif kadınlar bebek beslenmesi danışmanlığı almış bir sağlık çalışanına yönlendirilmelidir. Ancak böyle bir çalışanın olmadığı veya kadının
özel eğitimli bir çalışanın yardımını istemediği durumlarda kendisine aşağıdaki önerilerde bulunulabilir.
Emzirme ve emzirmeme durumlarında HIV geçiş risklerini
açıklayın
■
■
■
■
■
HIV pozitif olduğu bilinen anneden doğan her 20 bebekten 5’i gebelikte ve
antiretroviral tedavi yapılmayan doğum sırasında enfekte olacaktır. Emzirme ile bu
çocuklardan 3 tanesi daha enfekte olabilir.
Eğer bebek doğru teknikle emzirilirse bu risk azaltılabilir. Böylece meme de
sağlıklı kalır.
Mastit ve meme başı çatlakları bebeğin enfekte olma riskini artırır.
Emzirmemenin riski, mama ile beslenmenin taşıdığı riskler nedeni ile çok daha
fazla olabilir.
→ Sütün bekletilmesi veya temiz olmayan su ve kaplardan bulaş nedeniyle olan
ishal.
→ sütün çok sulandırılması veya malnutrisyon nedeniyle oluşan tekrarlayan ishal.
Karışık besleme de yine HIV bulaşı ve diare riskini artırır.
Kadının HIV durumu bilinmiyorsa
■
■
■
■
Hastayı besleme seçenekleri, avantajları ve riskleri hakkında bilgilendirin.
→
Eğer kabul edilebilir, uygulanabilir, güvenilir, sürdürülebilir
(ekonomik olarak) ise kadın evde hazırlanan veya ticari, hazır mama
ile beslemeyi tercih edebilir.
Mama beslemesi mümkün olur olmaz yoğun emzirme bırakılır. Eğer
mamaya erken başlanmışsa kadın emzirmeyi bırakmalıdır.
→
6 ay yoğun emzirme, sonraki 6 ay emzirme ve ek gıda HIV durumu
bilinmeyen kadınlara önerildiği gibi uygulanır.
Bazı durumlarda ilave olasılıklar şunlardır;
-Süt sağma.
-HIV negatif bir başka kadının süt annelik yapması.
Kendi durumunu belirlemesi ve hangi seçeneğin kendisi için uygun olduğu
konusunda yardımcı olun. Kararını destekleyin.
Eğer anne emzirme yolunu seçiyorsa özel önerilerde bulunun.
Anne eğer mama vermeyi tercih ederse, bunun 2 yaşa kadar zenginleştirilmiş
beslenmeyi de içerdiğini anladığından emin olun.
→ Bu sağlanamazsa, mamaya başlayınca yoğun emzirme sonlandırılır.
→ Mama ile beslenen tüm bebeklerin düzenli kontrolleri ve annelerinin de
doğru mama beslenmesini sağlamalarının desteklenmesi gereklidir.
→
■
■
■
■
HIV DANIŞMANLIĞI
■
■
■
■
Yoğun emzirmenin önemi konusunda tavsiyelerde bulunun (K2).
Yoğun emzirme konusunda destekleyin.
HIV durumunun bilmesi ve danışmanlık için nereye başvurması gerektiği
konusunda bilgilendirin (G3).
HIV bulaşının taşıdığı riskleri anlatın.
Çok sayıda kadının HIV’lı olduğu yerlerde bile kadınların çoğu HIV negatiftir.
Eğer anne yeni enfekte olmuşsa , bebeğin enfekte olma olasılığı daha fazladır.
Gebelik ve emzirme döneminde enfeksiyondan korunmanın çok daha önemli
olduğunu açıklayın.
Kadın HIV pozitif olduğunu biliyor ve kabulleniyor ise
Bebek beslenme danışmanlığı
G7
G8
HIV DANIŞMANLIĞI
Mama tedavisi
MAMA TEDAVĐSĐ
Anneye mama ile beslenmeyi öğretin
■
■
■
■
■
■
Anneye hangi mamayı seçtiğini sorun.
Doğumdan sonraki ilk birkaç beslenme için anneye formülü hazırlayın. Sonra
formülün nasıl hazırlanacağını ve bebeğin bardaktan nasıl besleneceğini öğretin.
→ Elinizi su ve sabunla yıkayın.
→ Suyu birkaç dakika kaynatın.
→ Bardağı su ve sabunla iyice yıkayın. Mümkünse kaynatın veya içine kaynar su
dökün.
→ Talimatlara göre bebeğin ne kadar süte ihtiyacı olduğunu belirleyin.
→ Süt ve suyu ölçün ve karıştırın.
→ Bebeği bardaktan nasıl besleyeceğini anneye öğretin (K9).
→ Annenin bebeği günde 8 kez beslemesine sağlayın (ilk ayda) . Anneye esnek
olmasını ve bebeğin isteğine yanıt vermesini öğretin.
→ Eğer bebek yiyeceğini hazırlanmasından itibaren 1 saat içinde bitirmezse,
bunu daha büyük bir çocuğa verin veya yemeğe katın. Bu sütü bebeğin bir
sonraki beslenmesinde vermeyin.
→ Bebeğin beslenmesinden sonra kapları su ve sabunla yıkayın.
→ Her seferinde yeni mama hazırlayın.
Anneye mamanın güvenli hazırlanmasına ilişkin yazılı talimatlar verin.
Mama ile beslenmenin risklerini ve nasıl engellenebileceğini anlatın.
Yardıma ihtiyacı olduğunda yardımcı olun.
Takip ziyaretleri hakkında öğütlerde bulunun.
Mama tedavisinin risklerini anlatın
■
■
Şu dururmlarda bebek ishal olabilir:
→ Eller, su veya kaplar temiz değilse,
→ Süt uzun süre bekletilmişse.
Şu durumlarda bebek iyi gelişmeyebilir:
→ Bebek her seferde çok az miktarda mama alıyor veya çok seyrek besleniyorsa,
→ Süte katılan su gereğinden çok fazla ise,
→ Đshali varsa
Mama ile beslenmede kontrol
■
■
■
Gelişim takibi için düzenli ziyaretleri sağlayın.
Güvenli mama beslemesinin sağlanması için destek verin.
Şu durumlarda annenin tekrar başvurmasını önerin:
→ Eğer bebek günde 6 defadan daha seyrek besleniyorsa veya az miktarlarla
besleniyorsa,
→ Bebeğin ishali olursa,
→ Başka tehlike belirtileri olursa,
Emzirmeyi seçen HIV pozitif kadınlara danışmanlık verin
■
■
■
■
■
■
Anneyi emzirme yönünde destekleyin.
Mastit ve meme ucu hasarını engellemek için bebeğin memeye iyi yapışıp iyi
emmesini sağlayın (K3).
Şu durumlarda annenin acilen size başvurmasını söyleyin:
→ Annede herhangi bir meme semptomu veya bulgusu olursa,
→ Bebeğin herhangi bir beslenme güçlüğü olursa,
Bebeğin memeye ne kadar yapışabildiğini, pozisyonlanmasını ve memesinin
durumunu emzirmenin ilk haftasında kontrol edin.
Emzirmeyi erken kesme olasılığında annenin daha ileri danışmanlık almasını
sağlayın.
Psikososyal destek verin (G6).
ÖZEL GEREKSĐNĐMLERĐ OLAN KADINLAR
(H2) ÖZEL
GEREKSĐNĐMLERĐ OLAN
KADINLAR ĐÇĐN DUYGUSAL
DESTEK
Destek kaynakları
Duygusal destek
ÖZEL GEREKSĐNĐMLERĐ OLAN KADINLAR
(H3) ADOLESAN GEBELERĐN
YÖNETĐMĐNDE ÖZEL
DURUMLAR
Adolesan ile karşılaşıldığında
kişinin kendi durumunu göz
önünde tutarak ona yardım edin ve
ihtiyaçlarını en iyi şekilde
karşılayacak kararı verin
(H4) ŞĐDDETE MARUZ
KALAN KADINLAR ĐÇĐN
SAĞLANAN DESTEKTE
ÖZEL DURUMLAR
Şiddete maruz kalan kadınlara
destek olun
Şiddete maruz kalan kadınlara
yardımcı olan sağlık kuruluşlarını
destekleyin
■
Eğer kadın adolesan dönemde ise veya
şiddette maruz kalıyorsa, özel önlemlere
ihtiyaç gösterir. Bu tip kadınlarla
iletişimde onlara destek olmak için bu
klavuzu kullanın.
KADINLA
R
Özel gereksinimleri olan kadınlar
H1
Özel gereksinimleri olan kadınlar için duygusal destek
H2
SERVĐS KALĐTESĐNE TOPLUMU DAHĐL EDĐN
Birçok kadını değişik düzeylerde bakım veya destek grubuna sevk edebilirsiniz. Ancak, böyle bir destek mümkün değilse veya kadın yardım için çaba
göstermeyecekse, ona aşağıdakileri önerin. Desteğiniz ve sorunlarını dinleme isteğiniz onun iyileşmesine yardımcı olacaktır.
Destek kaynakları
Duygusal destek
OLAN
KADINLAR
Sağlık çalışanlarının anahtar rolü, sağlık servisleri ile toplum ve diğer mevcut
destek sistemleriyle bağlantı kurmayı içerir. Bağlantıların sağlanması ve
mümkün olduğunda ihtiyaçların gözden geçirilmesi ve alternatif destek yolları:
■ Toplum grupları, kadın grupları, liderler
■ Eş destek grupları
■ Diğer sağlık örgütleri
■ Sivil toplum örgütleri
■ Geleneksel gruplar
Kadın ve ailesi ile iletişim üzerine olan destekleri de içeren iyi bakım prensiplerini
(A2) kılavuzu sağlamaktadır. Özel gereksinimleri olan kadınlara psikolojik destek
verilirken aşağıdakilere dikkat etmek önemlidir.
■ Konforlu bir çevre yaratmak:
→ Kendi davranışınızın farkında olun
→ Açık ve yakın olun
→ Kibar ve güven verici bir ses tonu kullanın.
■ Gizlilik ve mahremiyet garantisi:
→ Gizlilik konusunda açık konuşun. Kadına vizit, tartışma ve plan ile ilgili
kimseye bir şey anlatmayacağınızı söyleyin
→ Eğer eşi veya diğer aile üyeleri tarafından getirildiyse, yalnız konuşmak
için zaman yaratın. Muayene ve tartışma sırasında yakınlarının
yakınlarının dahil edilip edilmeyeceğini sorun. Đlk olarak onun rızasının
alınacağı konusunda emin olmasını sağlayın
→ Mahremiyete olanak veren bir çevre oluşturun.
■ Saygıyı ifade edin
→ Yargılayıcı olmayın
→ Anlayışlı olun.
→ Keyifsizliğinin üstesinden gelin.
■ Anlaşılır bir dilde basit, direkt cevaplar verin:
→ En önemli noktaları anladığından emin olun.
■ Karar vermesi için önemli konuları anladığından emin olun.
■ Đyi bir dinleyici olun:
→ Sabırlı olun. Özel gereksinimleri olan kadınların kendi problemlerini
anlatması veya karar vermesi zaman alabilir.
→ Konuşabilmesine dikkat edin
■ Takip eden vizitler gerekli olabilir.
ADOLESAN GEBELERĐN YÖNETĐMĐNE ÖZEL DURUMLAR
Adolesanlarla çalışmak özel eğitim gerektirir ve bu rehber bu eğitimin yerini tutamaz. Ancak evli veya bekar bir adolesanla çalışırken aşağıdakileri hatırlamak
özellikle önemlidir.
Adolesanlarla ilişki kurarken
Kendi durumunu göz önünde tutarak ona yardım edin ve
ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayacak kararı verin
A
R
■
■
■
■
■
Yargılayıcı olmayın. Adolesan cinselliğinin sizde yarattığı rahatsızlık
davranışlarınızı etkilemesin ve bu konuda dikkatli olun.
Onu soru sorma konusunda cesaretlendirin ve ona her şeyin tartışılabileceğinizi
söyleyin.
Basit ve anlaşılabilir bir dil kullanın.
Gizlilik garantisini tekrarlayın(A2) (G3).
Cinsellik ile ilgili konulardaki iletişim zorluklarına anlayış gösterin (Durumu
ailesinin fark etmesinin verdiği korku, yetişkinlerin onaylamaması, namus lekesi
gibi)
Kendi durumunu tartışırken ona destek olun ve özel kaygılarının olup olmadığını
sorun:
■ Ailesi ile mi yaşıyor, onlara durumu açıklayabiliyor mu? Bir çift gibi yaşayabiliyor
mu? Uzun süreli bir ilişkisi var mı? Şiddet veya baskı altında kalıyor mu?
■ Bu gebeliği kimin bildiğini belirleyin. Açıkça ortaya koymayabilir.
■ Puberte, sosyal adaptasyon, eş baskısı, ilişki kurma, namus lekesi ve şiddet ile ilgili
kaygılarına destek olun.
■
■
■
Doğum planı: Doğumun hastane veya bir sağlık merkezinde olmasını önerin.
Bunun neden önemli olduğunu anlaması gerekir. Bunu yapmaya karar
verdiğinde nasıl ulaşabileceğini bilmesi gerekir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan veya AIDS’ten korunma kendisi ve bebeği
için önemlidir. Kendisi veya eşi cinsel yolla bulaşan hastalıklar veya AIDS
yönünden risk altındaysa tüm cinsel ilişkilerinde kondom kullanmaları
gerekmektedir. Eşi ile nasıl kondom kullanacağını konuşması konusunda
önerilere ihtiyacı olabilir.
Diğer gebelikler arasındaki sürenin, hem bebek hem anne sağlığı için, en az 23 yıl olması tavsiye edilir. Đkinci gebelik istediğinde planlarını buna göre
yapmaları gerekmektedir. Sağlıklı adolesanlar herhangi bir kontrasepsiyon
yöntemini güvenle kullanabilirler. Kendisi için en uygun metodu seçme
konusunda desteğe ihtiyacı vardır. Aile planlaması danışmanlığında aktif rol
alın.
Adolesan gebelerin yönetiminde özel durumlar
H3
Şiddete maruz kalan kadınlar
H4
ŞĐDDETE MARUZ KALAN KADINLAR ĐÇĐN SAĞLANAN DESTEKTE ÖZEL DURUMLAR
E
ĞĐ
Eşi tarafından yapılan şiddet, kadınların reproduktif sağlığı ile birlikte fiziksel, mental sağlığını da etkiler. Bu problemi çözmek için eğitim almış olmasanız da,
kadın bu şiddeti size açıklayabilir veya açıklanamayan bazı morluk ve çürüklerle böyle bir durumdan kuşkulanabilirsiniz. Aşağıdaki bilgiler bu durumlara nasıl
yanıt verileceği ve bu kişilerin nasıl destekleneceği üzerine bazı öneriler içermektedir.
Şiddete maruz kalan kadınlara destek olun
■
■
■
■
■
■
■
■
Ona, rahatlıkla konuşabileceğiniz, başkalarının olmadığı özel bir görüşme alanı
sağlayın. Gizliliğini sağlayabilmek için elinizden geleni yapın ve onunda
endişelerini giderin.
Neler olduğunu size anlatması için onu yumuşak bir ifadeyle cesaretlendirin. Onun
konuşmasını sağlamak için yargısız sorular sorabilirsiniz.
Onu sempatik bir tavırla dinleyin. Bu şekilde dinlemek genellikte çok büyük bir
destek olabilir.
Bu konuyla ilgili bir suçlama veya bir şaka yapmamalısınız. Eşinin hareketini
savunabilir, onu bu şiddeti hak etmediği konusunda ikna edin.
Şu an içinde bulunduğu durumu değerlendirmesine yardımcı olun. Eğer kendisinin
veya çocuklarının tehlikede olduğunu düşünüyorsa, güvenliği sağlayabilmek için
mümkün olabilecek yolları araştırın. (Örneğin; ailesi veya arkadaşlarında
kalabiliyor mu? Borç para bulabilir mi?)
Bu yolları onunla beraber saptayın. Yakın çevresinde, yerel kamu örgütlerinde,
sığınma evlerinde, belki de aile içinde destek bulması konusunda yardımcı olun.
Ona yasal başvuru hakkı olduğunu hatırlatın.
Ona sizi yeniden görebileceğini söyleyin. Eşlerin uyguladığı şiddet karmaşık
olabilir ve bu durumu kendi kendine yeterince çabuk halledemeyebilir.
Dosyalamak isteyebileceğiniz, cinsel tacizle ilgili kanıtlar veya sizi ilgilendiren her
tür bilgiyi belgeleyin.
Şiddete maruz kalan kadınlara yardımcı olan sağlık kuruluşlarını
destekleyin
■
■
■
Tüm sağlık kurumlarını kadınlara uygulanan şiddetten, kurumun hizmet
verdiği toplumdaki prevalansından ve kadın sağlığına olan etkilerinden
haberdar edin.
Şiddetin olduğu bölgede çalışan organizasyonlar arasında iletişim kurun ve
şiddet gören kadınlar için gerekli desteği belirleyin. Mümkün olan bu yerel
olanakları listeleyin. Bu bilgi açık şekilde ortaya konabilir fakat eğer gerekli
ise kadın bunu gizli tutabilir.
Çeşitli poster, afiş, broşür ve diğer yollarla toplumdaki şiddetin engellenmesini
sağlayın.
(I2) BAĞLANTILARI
SAĞLAYIN
Diğer sağlık birimleri ve sivil
toplum örgütlerinin
koordinasyonunu sağlayın
Geleneksel doğum evleri ve yerel
sağlık hizmeti veren kişilerle
ilişkiler kurun
(I3) SERVĐS KALĐTESĐNE
TOPLUMU DAHĐL EDĐN
■
■
■
Anne ve yenidoğan sağlığı için toplum desteği
Toplumdaki herkesi bilgilendirin ve sunulan sağlık hizmetinin geliştirilmesi sürecine dahil edin. Bu
klavuz anne ve yenidoğan sağlık hizmetinin geliştirilmesinde toplumun nasıl katkıda bulunacağını
göstermektedir.
Sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi için toplumun öneri ve geri bildirimlerini destekleyin.
Gebelik, doğum, düşük sonrası ve postpartum dönemde anne ve yenidoğan bakımının sağlanması
açısından toplumla beraber çalışmak için sıralanan önerileri kullanın.
I1
I2
Bağlantıları sağlayın
BAĞLANTILARI SAĞLAYIN
Geleneksel doğum evleri ve yerel sağlık hizmeti verenlerle ilişki
Diğer sağlık birimleri ve halk gruplarının koordinasyonunu sağlayın kurun
■
■
■
Annenin ve yenidoğanın gebelik, doğum, doğum veya düşük sonrası bakım ile
ilgili ortak noktaları kararlaştırmak ve tartışmak için toplumdaki diğer kişiler ile
konuşun.
Sık izlenen sağlık problemlerini tartışmak ve çözüm bulmak için halk grupları
liderleri ile beraber çalışın. Temas kurulacak ve ilişkiye girilecek gruplar:
→ Diğer sağlık kuruluşları
→ Doğum evleri
→ Gebelik evleri
→ Adolesan sağlık evleri
→ Okullar
→ Hükümet dışı organizasyonlar
→ Anne sütünü destekleyen gruplar
→ Bölgesel sağlık komiteleri
→ Kadın grupları
→ Tarımsal kuruluşlar
→ Semt komiteleri
→ Gençlik kuruluşları
→ Dini gruplar
Eş destek grupları ile şiddet gören kadınlar, adolesanlar ve HIV(+) gibi özel
gereksinimleri olan kadınlar için başvuru merkezleri arasında bağlantıları sağlayın.
Bu gruplar ve başvuru merkezleri için bağlantı bilgilerini ve isimlerini edinin ve
kadınları destek aramaları için cesaretlendirin.
■
■
■
■
■
■
■
■
Ebeler ve sahada çalışan yerel sağlık personelleri ile bağlantı kurun. Onlarla
nasıl karşılıklı destek verileceğini tartışın
Toplum üzerindeki bilgi, deneyim ve etkilerine saygı gösterin.
Bilgilerinizi onlarla paylaşın ve fikirlerini alın. Sağlık eğitimi ile ilgili
yararlanabilecekleri doküman kopyalarını sağlayın ve içeriklerini tartışın.
Topluma bilgilerinizi aktarmalarını sağlayın. Beraber bölgesel önemi olan yeni
birimler oluşturun.
Anne ile yenidoğan sağlığı için gerekli desteği kadınlar, aileler ve toplumla
beraberce gözden geçirin.
Tüm doğumların deneyimli kişilerce yaptırılması önerisini tartışın. Mümkünse
anne veya aile tarafından kabul edildiği durumlarda evde güvenli doğum, doğum
sonrası bakım ve acil durumlar için gerekli bilgileri tartışın.
Kadınların da istemesi durumunda gebelik boyunca ebenin doğum salonlarında
olmasını sağlayın.
Başvuru merkezleri arasında ebelerin de bulunduğundan emin olun.
Hastanın ne zaman ve nasıl sevk edileceğini ve sevk edildikleri zaman ebelerin
geri bildirim sağlaması gerektiğini açıklayın.
SERVĐS KALĐTESĐNE TOPLUMU DAHĐL EDĐN
Toplumdaki herkes dahil oldukları sağlık sisteminin geliştirme sürecine dahil
edilmeli ve bilgilendirilmeli. Toplumdaki değişik gruplardan sağlık sisteminin
geliştirilmesi için geri bildirimler ve öneriler edinmeye çalışın.
■ Kendi çevrelerinde maternal ve yenidoğan mortalite ve morbiditesi hakkında
neler bildiğini belirleyin. Sahip olduğunuz veriler ile neden bu hastalıklar ve
ölümler ortaya çıkıyor beraberce değerlendirin. Onlarla bu ölüm ve
hastalıklardan toplumun nasıl korunabileceğini tartışın. Birlikte bir hareket
planı hazırlayın. Sorumlulukları tanımlayın.
■ Sunduğunuz değişik sağlık önerilerini tartışın. Toplum üyelerinin bu önerilerle
ilgili olarak kendi bilgileri üzerine konuşmasını sağlayın. Beraberce ailelerin ve
toplumun maternal ve yenidoğan sağlığını desteklemek için neler
yapabileceğini belirleyin.
■ Toplumun ve ailelerin, gebelik, düşük sonrası, doğum ve doğum sonrası
dönemdeki kadına verebileceği destekle ilgili pratik yolları tartışın:
→ Gebelik, doğum ve doğum sonrası süreçte tehlikeli durumlar ve acil destek
gerektirecek durumları belirleyin.
→ Kadının doğum eylemi süresince ve istirahat etmesi gerektiği durumda
çocuklar ve diğer aile üyelerinin beslenmeleri ve bakımları için gerekenleri
belirleyin.
→ Doğum sonrası kadına refakatini sağlayın.
→ Ücret ve malzeme ödemesinde destek bulun.
→ Kocasını yapılacak işlerde yardıma, klinikte kadına refakat etmesine,
istirahat etmesine ve uygun beslenmesini sağlamaya motive edin.
→ Erkekler ve partnerleri arasında postpartum aile planlaması gereğinin
tartışmasını içeren iletişim kurmaya motive edin.
■ Acil durumlar için bir hareket planı hazırlığı konusunda toplumu destekleyin.
Onlarla şunları tartışın:
→ Acil/tehlikeli bulgular - ne zaman yardım gerektiğini öğretin.
→ Anne ve yenidoğan ölümü, sakatlığı ve hastalığını azaltmak için acillere
hızlı yaklaşımın önemini vurgulayın.
→ Transfer seçenekleri, transferin nasıl organize edileceği hakkında örnekler
verin.
→ Hasta bakımındaki olası gecikmelerin nedenleri ve ağır hava şartlarını da
içeren olası zorlukları belirleyin.
→ Ulaşılabilir servisler ve yerlerini belirleyin.
→ Mevcut olanakları saptayın.
→ Acil yaklaşım için, rolleri ve sorumlulukları içeren hareket planını
oluşturun.
Servis kalitesine toplumu dahil edin
I3
Yenidoğan Bakımı
■
■
■
■
■
■
Tüm yenidoğanları doğum sonrası ilk saat içinde,
taburcu etmeden önce, doğum sonrası izlem
muayenelerinde ve anne veya bakım veren kişi tehlike
işaretleri gözlediğinde muayene edin.
Eğer annenin meme başı veya meme yakınmaları varsa,
J9 Değerlendirme Tablosunu kullanın.
Sağlık Kurumunda bulunuşu sırasında J10 “Yenidoğan
bakımı” tablosunu kullanın.Sevki gerekmeyen küçük
bebekler için ek olarak J11 tablosunu da kullanın.
Yenidoğan bakımının ayrıntıları, resusitasyon ve
tedaviler için K11-K13 bölümlerini kullanın.
Anneye rutin veya izlem amaçlı kontrol muayenesi
önerdiyseniz veya bebekte tehlike işaretleri olduğunda
anneye sağlık kurumuna başvurması söylendiyse K14
önerilerine ve M5-M6 bilgilendirme ve danışma
sayfalarına başvurun.
Doğum ve yaşamın ilk saatlerinde bakım için D19
“Doğum Eylemi ve Doğum” bölümünü kullanın.
AYRICA :
Bebek beslenmesi seçenekleri ve HIV geçişi konusunda
danışmanlık için G7-G8.
■ Araç-gereç, tıbbi malzeme ve ilaçlar için L1-L5.
■ Kayıtlar için N1-N7.
■ Bebek ölmüşse D24 bölümlerine başvurun.
YENĐDOĞAN BAKIMI
■
Yenidoğan Bakımı
J1
YENĐDOĞAN BAKIMI
Yenidoğanın Muayenesi
J2
YENĐDOĞANIN MUAYENESĐ
Bu tabloyu doğumdan sonraki ilk saat içinde, 12 saatten önce olmamak koşuluyla taburcu olmadan önce, ilk hafta içindeki muayenelerde ve hasta yenidoğanı
değerlendirmek, sınıflandırmak ve tedavi etmek için kullanın. Bulgularınızı N6 postpartum kayıtlarına geçirin.
SOR VE KAYITLARA BAK
Anne ve yenidoğanın
kayıtlarına bak veya anneye sor
:
■
■
■
■
■
■
Bebek, kaç günlük/saatlik?
Prematüre mi? (<37 hafta veya daha
küçük)
Makat doğum mu?
Zor doğum mu?
Doğumda resusitasyon yapıldı mı?
Havale geçirdi mi?
BAK, DİNLE,
HİSSET
■
■
■
Anneye sor :
■
■
Kaygılı mısınız?
Bebek iyi besleniyor mu?
Anne hasta mı? Hastaneye
gönderilmiş mi?
■
■
■
■
■
Solunumu değerlendir
(bebek sakin olmalı) :
→ Đnleme var mı?
→ Solunumu say :
30-60/dak arası değil
ise sayımı yinele
→ Göğüs kafesinde
çekilmeler var mı?
Hareketleri denetle :
Normal ve simetrik mi?
Doğumdaki geliş şekline
göre baş ve kalçaları
kontrol et : Şişlik ve
morarma var mı?
Solukluk için karına bak.
Malformasyon ara.
Tonusu hisset : Normal
mi?
Vücuda dokun. Soğuk
veya çok sıcaksa vücut
ısısını ölç.
Bebeği tart.
BELĐRTĐLER
■
■
■
■
■
■
Vücut ağırlığı normal
(≥2500 gr).
Đyi emiyor (gece ve
gündüz, günde 8 kez).
Tehlike işareti yok.
Tedavi gereksinimi yok
veya tedavisi
tamamlanmış.
Đyi beslenen, yeterli kilo
alan küçük bebek.
SINIFLAMA
SAĞLIKLI BEBEK
Đlk muayene ise :
■
■
Taburcu öncesi muayene
ise :
■
■
■
■
■
■
Vücut ısısı : 35-36.4 °C
HAFĐF
HĐPOTERMĐ
■
Anne bebeği
besleyemiyor.
Anne sevk edilmiş.
BEBEĞE BAKIM
VEREMEYEN
ANNE
■
Yenidoğan bakımı ver J10.
Taburcu olmadan önce yeniden
muayene et.
Zamanı uygunsa aşıla K13.
Bebek bakım önerileri ver K2
K9-K10.
Tehlike işaretleri gözlenirse
başvurulmasını söyle K14.
Kayıtları doldur.
Kontrol başvurusu ise önerileri
yinele.
■
■
Bebeği ısıt K19.
2 saat içinde vücut ısısı
normale dönmezse yeniden
değerlendir.
■
Süt sağması için anneye
yardım et K5.
Anne düzelene dek alternatif
beslenme yöntemlerini
değerlendir K5-K6.
■
, DOĞUM AĞIRLIĞI <2500 GR VEYA ĐKĐZ EŞĐ
■
■
■
■
Bebek yeni mi doğmuş?
Doğum ağırlığı (DA)
→ <1500 gr
→ 1500-2500 gr.
Prematüre
→ <32 hafta
→ 33-36 hafta.
Đkiz.
BAK, DĐNLE, HĐSSET
■
Kontrol muayenesi ise; kilo
artışını değerlendir.
BELĐRTĐLER
SINIFLAMA
■
■
DA <1500 gr.
Küçük prematüre
<32 haftalık veya
>2 ay erken
doğmuş.
ÇOK KÜÇÜK
BEBEK
■
■
Acilen hastaneye sevk et K14.
Transport sırasında ek ısı sağla.
■
■
DA 1500-2500 gr.
Prematüre : 33-36
haftalık veya 1-2 ay
önce doğmuş.
KÜÇÜK BEBEK
■
■
Emzirme için özel destek ver K4.
Küçük bebek için ek bakım
koşullarını sağla J11.
Günlük olarak yeniden değerlendir
J11.
Đyi beslenmeye, ağırlık kazanmaya,
vücut ısısını koruyabilmeye
başlamadan taburcu etme.
Başka bakımlardan iyi olmasına
karşın beslenme sorunları >3 gün
sürdüyse, emzirme danışmanlığı
ver.
■
YENĐDOĞAN BAKIMI
■
■
■
Đkiz
ĐKĐZ
■
■
Đkiz bebeklere emzirme desteği ver
K4.
Her bir bebek evde bakılabilme
koşullarını yerine getirene dek
taburcu etme.
YENĐDOĞAN BAKIMI
Prematüre, Doğum Ağırlığı <2500 gr veya Đkiz Eşi
J3
Emzirmenin Değerlendirilmesi
J4
EMZĐRMENĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
Emzirmeyi her zaman muayenenin bir parçası olarak değerlendir.
Eğer anne meme başı veya memelerinden yakınıyorsa, annenin memelerini de değerlendir J9.
BELĐRTĐLER
Anneye sor :
Emzirmeyi gözle :
■
■
■
■
■
Emzirme nasıl gidiyor?
Son bir saat içinde bebek emdi mi?
Emzirmede güçlük var mı?
■
Eğer bebek son 1 saat
içinde emmemişse, anneye
emzirt ve 5 dakika gözle.
■
Etkin emiyor.
Gece ve gündüz 24
saatte 8 kez emiyor.
Bir günden büyük
bebek günde ≥6 kez
idrar yapıyor.
SINIFLAMA
ĐYĐ BESLENEN BEBEK
■
Bebek istedikçe emzirmesi için
anneyi destekle K3.
■
■
■
■
Bebek emmekten mutlu mu?
Bebeğe başka bir gıda verildi mi?
Memeleriniz rahat mı?
Herhangi bir kaygınız var mı?
■
Bebek 1 günlükten büyükse :
■
Bak :
24 saatte kaç kez emdi?
■
■
■
Bebek memeyi iyi tutuyor
mu?
Pozisyonu doğru mu?
Etkin emiyor mu?
Eğer bebek son 1 saat
içinde emmişse, anneye
bebeğin tekrar ne zaman
acıktığını size belirtmesini
söyleyin.
■
■
■
■
■
■
Henüz emmemiş
(Yaşamın ilk saatleri)
Đyi yapışmıyor.
Etkin emmiyor.
<8/24 saat emiyor.
Ek gıda alıyor.
Çok günlük ve
yetersiz kilo almış.
BESLENME
GÜÇLÜĞÜ
Emzirmeyi destekle K2-K3.
Anneye emzirmeye başlamak
için yardım et K3.
Doğru pozisyon verme ve
bebeği memeye yapıştırmayı
öğret K3.
Gece ve gündüz daha sık
emzirmeyi öğütle.
Anneyi yeterli sütü olduğuna
ikna et.
Anneye ek gıdaları kesmesini
öğütle.
Bir sonraki beslenmede veya
izlem muayenesinde yeniden
değerlendir.
■
■
■
■
■
■
■
■
Emmiyor (doğduktan
6 saat sonra).
Emmeyi bırakmış.
BESLENEMEYEN
BEBEK
■
YENĐDOĞAN BAKIMI
ÖZEL TEDAVĐ GEREKSĐNĐMLERĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
Doğumdan önceki 2 gün içinde :
BELĐRTĐLER
■
■
■
■
■
Annenin ateşi >38 ºC olmuş mu?
Annede antibiyotik tedavisi
gerektiren enfeksiyon olmuş mu?
> 18 saat erken membran rüptürü
■
<1 günlük bebekte >18
saatlik EMR, veya
Anneye enfeksiyon için
antibiyotik veriliyor,
veya
Annenin ateşi >38ºC.
SINIFLAMA
TEDAVĐ VE
ÖNERĐLER
BAKTERĐYEL
ENFEKSĐYON
RĐSKĐ
■
■
Bebeğe 5 gün süreyle ikili ĐM
antibiyotik ver K12.
Bebeği günlük olarak
değerlendir J2-J7.
YENĐDOĞAN
BAKIMI
■
■
■
(EMR)?
Sifiliz testi (+)?
Anneye son 2 aydan daha kısa süre
içinde antitüberküloz (anti-Tb)
tedavi verilmiş mi?
HIV testi (+) ?
■
Annede sifiliz testi (+)
■
KONJENĐTAL
SĐFĐLĐZ RĐSKĐ
■
■
■
Doğumdan önceki < 2 ay
içinde anneye Tb tedavisi
başlanmış.
■
TÜBERKÜLOZ
RĐSKĐ
■
■
Bebeğe tek doz benzatin
penisilin yap K12.
Anne ve eşinin tedavi
edilmesini sağla.
2 hafta sonra yeniden gör.
Bebeğe 6 ay süreyle
izoniyazid ver K13.
Bu tedavi bitiminde BCG
aşısı yap.
2 hafta sonra yeniden gör.
Özel Tedavi Gereksinimlerinin Değerlendirilmesi
J5
Sarılık ve Lokal Enfeksiyon Belirtilerinin Araştırılması
J6
SARILIK VE LOKAL ENFEKSĐYON BELĐRTĐLERĐNĐN ARAŞTIRILMASI
■
Göbeğe doğumda ne sürülmüş?
■
Ciltte sarılık var mı?
→ Bebek < 24 saatlikse
yüze bak.
→ Bebek > 24 saatlikse
BELĐRTĐLER
■
■
≤ 24 saatte yüzde
sarılık.
> 24 saatte avuç içi
ve tabanlarda sarılık.
SINIFLAMA
SARILIK
■
■
■
Acilen hastaneye gönder K14.
Yolda emzirmeyi tavsiye et.
Bebek ememiyorsa sağılmış süt
ver K14.
ĞAN
BAKIMI
■
■
■
avuç içi ve tabanlara
bak.
Gözlerde şişlik, pürülan
akıntı var mı?
Boyun, kol altı ve
kasıklarda :
→ Püstüller var mı?
→ Tek veya birkaç büyük
şiş, sert, büllöz püstül
var mı?
Göbekte :
→ Kızarıklık,
→ Pürülan akıntı var mı?
→ Kızarıklık cilde taşıyor
mu?
■
Gözlerde şişlik ve
pürülan akıntı.
GONOKOKSĐK
KONJUNKTĐVĐT
■
■
■
■
■
■
Göbek kökü ve çevre
cildinde kızarıklık.
OMFALĐT
■
■
■
Ciltte < 10 püstül.
LOKAL CĐLT
ENFEKSĐYONU
▼Tehlike Đşaretler
■
■
■
Tek doz sistemik antibiyotik ve
K12.
Anneye göz bakımı öğret K13.
2 gün sonra kontrol et. Gerileme
yok veya daha kötü ise acilen
hastaneye gönder.
Anne ve babayı olası gonore için
değerlendir ve tedavi et.
Anneye göbek enfeksiyonu
tedavisini öğret K13.
2 günde düzelme olmaz,
kötüleşirse acilen hastaneye
gönder.
Anneye cilt enfeksiyonu
tedavisini öğret K13.
2 gün sonra kontrol et.
Düzelme yoksa acilen hastaneye
gönder.
TEHLĐKE ĐŞARETLERĐ
BELĐRTĐLER
SINIFLAMA
KI
MI
Aşağıda
belirtilenlerden
herhangi biri varsa:
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
AĞIR (CĐDDĐ)
HASTALIK
Sık soluma (>60/dk).
Yavaş soluma (<30/dk).
Ciddi göğüs duvarı
çekilmeleri.
Đnleme.
Havale geçirme.
Hipotoni veya hipertoni.
Ateş (>38 ˚C).
Vücut ısısı <35˚C ve
ısıtılamıyor.
Göbekten iltihap geliyor,
kökteki kızarıklık cilde
taşmış.
Ciltte >10 püstül veya
şiş, kızarık, büllöz
lezyonlar.
Göbek ve kesi yerinden
kanama.
Solukluk
■
■
Đkili ĐM antibiyotik tedavisinin ilk
dozlarını ver K12.
Ek olarak :
■
■
■
■
Isıt ve transport sırasında ısısını
koru K9.
Transport öncesi göbek
enfeksiyonuna lokal bakım ver
K13.
Transport öncesi cilt
enfeksiyonunu tedavi et K13.
Kanamayı durdur.
▼Şişlik, Morarma veya
Malformasyon
Tehlike Đşaretleri
J7
Şişlik, Morarma veya Malformasyon
J8
ŞĐŞLĐK, MORARMA VEYA MALFORMASYON
ĞAN
BAKIMI
BELĐRTĐLER
■
■
■
■
■
■
SINIFLAMA
Kalçalarda şişlik ve
morarma.
Kafada şişlik-tek veya çift
taraflı kabarıklık.
Bacaklarda anormal
pozisyon (makat doğum
sonrası)
Asimetrik kol hareketleri kol
(lar) hareket etmiyor.
DOĞUM TRAVMASI
■
Pes ekinovarus.
Yarık damak-yarık dudak.
MALFORMASYON
■
■
■
■
■
■
■
▼ Meme Başı Veya Meme
Yakınması Olan Annenin
Değerlendirilmesi
■
Ayırdedici özellikler, tuhaf
görünüm.
Kafa, karın veya sırtta açık,
ciltle örtülü olmayan doku.
Ek anomaliler.
■
■
AĞIR
MALFORMASYON
■
Anne ve babaya bu durumların
bebeğe zarar vermeyeceğini, 12 haftada kendiliğinden
düzeleceğini anlat.
Bacakları değişik pozisyona
getirmeye ZORLAMA.
Hareketsiz ekstremiteyi nazikçe
tut, çekme.
Hastaneye sevk et.
Anneye emzirme için yardım et,
olmuyorsa alternatif beslenme
yöntemlerini öğret K5-K6.
Birkaç aylık olduğunda cerrahi
düzeltmeye yönlendir.
Đlgili alanda özelleşmiş kuruma
yönlendir.
Sevk etmeden önce açık
dokuları serum fizyolojik
emdirilmiş steril pansumanla
ört.
Hastaneye sevk et.
MEME BAŞI VEYA MEME YAKINMASI OLAN ANNENĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
BELĐRTĐLER
SINIFLAMA
KI
MI
■
■
Memeleriniz ile ilgili bir şikayetiniz
var mı?
■
■
■
■
■
Meme başında çatlak var
mı?
Memelerde :
→ şişlik
→ parlaklık
→ kızarıklık var mı?
Memenin ağrılı kısmını
nazikçe hisset.
Ateş ölç.
Son 1 saatte emzirmemişse,
emzirmeyi gözle J4.
■
■
■
■
■
Şişlik, kızarıklık,
ağrı yok.
Ateş normal.
Meme başında çatlak
veya yara yok.
Bebek memeye iyi
yapışıyor.
Meme başında çatlak
veya yara var.
Bebek memeye iyi
yapışmıyor.
SAĞLIKLI
EMZĐRME
MEME BAŞI
SORUNU
■
Anneye güven ver.
■
Anneyi emzirmeyi sürdürmesi için
destekle.
Bebeği tutuş ve memeye iyi
yapışmayı öğret K3.
Daha sık emzirmeyi öğütle.
2 öğün (veya 1 gün) sonra yeniden
değerlendir. Düzelme yoksa anneye
emzirme öncesi memeleri
gevşetmek için sağmayı öğret.
Emzirmeye devam konusunda
anneyi destekle.
Bebeği tutuş ve memeye
yapıştırmayı öğret K3.
2 öğün (veya 1 gün) sonra yeniden
değerlendir. Düzelme yoksa anneye
sorunlu memeden nasıl süt
sağılacağını ve bebeğin bu sütle
nasıl besleneceğini ve sağlam
tarafla emzirmeye devam etmeyi
öğret K3.
Emzirmeye devam konusunda
anneyi destekle.
Bebeği tutuş ve memeye
yapıştırmayı öğret K3.
Anneye Sefuroksim ver F5.
2 gün sonra değerlendir.Düzelme
yoksa hastaneye gönder K5.
Çok ağrılıysa anneye Parasetamol
ver F4.
■
■
■
■
■
■
■
■
Her iki meme de şiş,
parlak ve kızarıklık
var.
Annenin ateşi >38
˚C.
Bebek memeye iyi
yapışmıyor.
Henüz emmemiş.
MEME
DOLGUNLUĞU
■
■
■
■
■
■
▼ Yenidoğanın Bakımı
Memenin bir bölümü
ağrılı.
Annenin ateşi
>38 ˚C.
Anne hasta
hissediyor.
MASTĐT
■
■
■
■
Meme Başı veya Meme Yakınması Olan Annenin Değerlendirmesi
J9
J10
Yenidoğanın Bakımı
YENĐDOĞANIN BAKIMI
YENĐDOĞAN
BAKIMI
Bu tabloyu bütün bebekler için taburcu olana dek kullanın.
ANORMAL BULGULAR SAPTANDIĞINDA
BAKIM VE ĐZLEM
K vitamini yapın : 1 mg, ĐM.
Odayı sıcak tutun (≥25˚C).
Bebeği odada anneyle birlikte, annenin yatağında veya kolay ulaşabileceği
mesafede yatırın.
Bebek istedikçe gece ve gündüz sürekli emzirmeyi destekleyin.
Emzirme sorunu olursa anneye size haber vermesini söyleyin.
Taburcu olmadan önce her bebeğin anneyi emmesini değerlendirin.Bebek anneyi
iyi emmiyorsa TABURCU ETMEYĐN.
■
Bebek beşikteyse giydirilmiş ve örtülmüş olmasını sağlayın.Başlık giydirin.
■
Emzirmede sorun varsa, değerlendirin ve anneye doğru tutuş, memeye tutunmasına
yardım edin J3.
Anneyi bebeğin bakımı konusunda eğitin.
→ Isının korunması K9.
→ Göbek bakımı K10.
→ Temizlik K10.
Bebeği doğrudan güneş ışınlarına MARUZ BIRAKMAYIN.
Bebeği soğuk yüzeylere KOYMAYIN.
Bebeği 6 saatlik olmadan YIKAMAYIN.
■ Anneyi veya bakıcısını tehlike işaretleri olduğunda size başvurması için uyarın :
→ Hipotermi (soğuk ayaklar)
→ Solunum güçlüğü : inleme, yavaş veya hızlı soluma, göğüs duvarı çekilmeleri.
→ Kanama.
■
Eğer anne bebeğe bakamayacak durumdaysa, bunu yapabilecek bir yakınını bulun
K9-K10.
Bebeğe dokunmadan önce ve dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Şemaya göre reçetelendirilmiş ilaçları verin K12.
■
■
Anne ve bebeği taburcu etmeden önce bebeği muayene edin J2-J7.
Sağlık kuruluşunda doğan bebeği 12 saatlik olmadan önce TABURCU
ETMEYĐN.
Ayaklar soğuksa :
→ Anneye cilt cilde temasla ısıtılmayı öğretin K13.
→ Bir saat içinde yeniden değerlendirin. Hala soğuksa bebeğin ateşini ölçün ve
yeniden ısıtın K9 .
Göbekte kanama varsa, göbek bağını denetleyin, gevşekse yeniden bağlayın.
Başka kanama varsa, bebeği acilen değerlendirin J2-J7.
Solunum güçlüğü varsa veya anne başka anormallikten yakınıyorsa bebeği J2-J7
deki gibi muayene edin.
▼ Küçük Bebek ve Çoğul Gebeliklerde Ek Bakım Önerileri
KÜÇÜK BEBEK VE ÇOĞUL GEBELĐKLERDE EK BAKIM ÖNERĐLERĐ
Bebek prematüre ise, 1-2 ay erken doğmuş veya doğum ağırlığı 1500-2500 gr ise bu tabloyu kullanın. 2 aydan daha fazla erken
doğmuş veya doğum ağırlığı <1500 gr olan bebekleri hastaneye sevk edin.
BAKIM VE ĐZLEM
ANORMAL BULGULAR SAPTANDIĞINDA
■
■
Daha geç taburcu edin
Anne ve bebeği daha sık görün
■
Emzirme için daha özel destek verin K4:
→ Anneyi 2-3 saatte bir emzirmesi için destekleyin.
→ Emzirmeyi günlük olarak değerlendirin: yapışma, etkin emme, emme
süresi, emme sıklığı, bebeğin emzirmeden tatmin olması J4 , K6.
→ Alternatif beslenme yöntemi kullanılıyorsa, günlük alım miktarını
değerlendirin.
→ Günlük tartı kontrolü yapın K7.
■
■
Bebek emmiyor ama her bakımdan sağlıklıysa, alternatif beslenme yöntemlerini
düşünün K5-K6.
→ Anneye sütünün doğrudan bebeğin ağzına sağılmasını öğretin K5.
→ Anneye sütünün kaba sağılarak bebeğin beslenmesini öğretin K5-K6.
→ Bebeğin günlük beslenme miktarını belirleyin K6.
Emme güçlüğü 3 gün sürerse, veya kilo kaybı doğum kilosunun %10’undan fazla
ise ve başka bir sorun yoksa, anneye emzirme danışmanlığı planlayın.
Ek ısı sağlayın K9:
→ Oda daha sıcak olsun (25-280C).
→ Anneye cilt cilde temasla bebeği ısıtmayı öğretin.
→ Anne ve bebek için fazladan battaniye sağlayın.
■ Temizliği sağlayın K10.
Banyo YAPTIRMAYIN. Gerektiği kadar yıkayın
■
■
Bebeği günlük olarak değerlendirin.
→ Vücut ısısını ölçün.
→ Solunumu değerlendirin (sessiz ve ağlamıyorken): Đnleme var mı? Göğüs
çekilmesi var mı? Solunum sayısı kaç? Eğer 60 ›60/dk veya ‹30/dk ise
yeniden sayın.
→ Yaşamın ilk günü sarılığa dikkat edin: Đlk 24 saatte gövdeye, sonra avuç
içi ve tabanlara bakın.
Bebek;
→ Đyi emiyorsa,
→ 3 gün artarda yeterli tartı aldıysa,
→ 3 gün artarda vücut ısısı 36,5-37,50C arasında kaldıysa ve
Anne kendinden emin ve güvenliyse, kaygı taşımıyorsa, taburcu etmeyi düşünün.
■
■
■
■
■
Vücut ısısı normal sınırlarda (36,5-37,50C) tutulamıyorsa:
→ Mümkün olduğunca uzun süreler bebeği anneyle cilt cilde temas halinde tutun.
→ 2 saat cilt cilde temasta tutulmasına karşın, bebeğin vücut ısısı ‹36,50C ise,
bebeği yeniden değerlendirin J2-J8.
Sarılık varsa, fototerapi için sevk edin.
Solunum sıkıntısı varsa, değerlendirin J2-J8.
Annenin en ufak bir kaygısı varsa, bebeği yeniden değerlendirin J2-J8.
Eğer anne ve bebek kurumda kalamıyorsa, günlük ev ziyaretleri planlayın ya da
hastaneye gönderin.
Meme Başı veya Meme Yakınması Olan Annenin Değerlendirmesi
J11
D
A
VĐ
■
Bu bölüm emzirme, bebeğin bakımı, sağaltımı, bağışıklama,
rutin ve izlem ziyaretleri ile hastaneye acil sevk konularının
detaylarını içerir.
■
Đyi bakımın genel prensipleri için A1-A6
■
Eğer anne HIV pozitif ise ayrıca G7-G8 bölümlerine
başvurun.
Emzirme, Bakım, Koruyucu Önlemler ve Tedavi
K1
Emzirme Danışmanlığı (1)
K2
D
A
VĐ
ZĐRME, BAKIM, KORUYUCU ÖNLEMLER VE TEDAVĐ
EMZĐRME DANIŞMANLIĞI
GEBELĐK SIRASINDA VE DOĞUMDAN SONRA YALNIZ VE TEK
BAŞINA ANNE SÜTÜ VERMENĐN ÖNEMĐNĐ ANLATIN
DOĞUMDAN SONRAKĐ ĐLK SAAT ĐÇĐNDE, BEBEK HAZIR
OLDUĞUNDA ANNEYE EMZĐRMEYE BAŞLAMASI KONUSUNDA
YARDIMCI OLUN
MÜMKÜNSE BABAYI VEYA AĐLENĐN BAŞKA ÜYELERĐNĐ DE
■
GÖRÜŞMEYE ALIN
■
Anneye:
■ Anne sütünün bebeğin besin gereksinimlerini tam olarak karşıladığını,
→ Kolay sindirilip bebeğin vücudunda etkin bir şekilde kullanıldığını
→ Bebeği enfeksiyonlara karşı koruduğunu,
■ Bebeklerin doğumdan sonraki ilk saat içinde emmeye başlamaları gerektiğini,
bebeği emzirmeden önce başka hiçbir gıda veya sıvı verilmemesi gerektiğini
anlatın.
■ Emzirmenin,
→ Bebeğin gelişimini ve anne-bebek bağlanmasını desteklediğini,
→ Aile planlamasına yardımcı olabileceğini (emzirme ve aile planlaması
için D27’ye bakın.) anlatın.
■
■
■
■
■
Doğumdan sonra bebeği cilt cilde temas edecek şekilde annenin göğsüne rahat bir
konumda bırakın.
Anneye bebek hazır göründüğünde emmeye başlaması için yardımcı olmasını
söyleyin. Bebek yaklaşık 1 saat içinde emmeye hazır olacaktır. Hazır olmasının
belirtileri şunlardır:
→ Hareket edip çevreye bakınması
→ Ağzını açması
→ Aranması
Đlk emzirmede pozisyon ve yapışmanın doğru olduğunu kontrol edin. Anneye her
an yardım edin K3.
Bırakın bebek ilk memeyi kendi bıraksın. Ondan sonra ikinci memeyi teklif edin.
Bebek ilk saat içinde emmezse muayene edin J2-J9. Eğer sağlıklıysa anneyle
birlikte bırakın, daha sonra denesin. Bebek küçükse J4, 3 saat sonra veya daha
önce kontrol edin.
Eğer anne hasta ve emziremeyecek kadar rahatsızsa, sütünü sağın ve bebeğe
fincanla verin K6. ilk gün anne sütünü kaşığa sağıp kaşıkla verin.
Eğer anne hiçbir şekilde emziremeyecekse;
→ Ev yapımı veya ticari formül mama veya
→ “süt anne” kullanın.
YALNIZ VE TEK BAŞINA EMZĐRMEYĐ DESTEKLEYĐN
■
■
■
■
■
Anne ve bebeği birlikte, aynı yatakta veya çok yakın konumda tutun,
AYIRMAYIN.
Bebek istedikçe, gece ve gündüz emzirmeyi yüreklendirin.
→ Bebekler gece ve gündüz, 24 saatte 8 veya daha çok kez emmek isterler.
Sadece ilk gün, zamanında doğmuş bebekler iyi bir emmeden sonra
saatlerce uyuyabilirler.
→ Küçük bebekler gece ve gündüz, 24 saatte en az 8 kez beslemek için
uyarılmalıdırlar.
Anneye özellikle de genç ve ilk kez doğurmuş bir anneye, her an yardıma
hazır olun.
Bebek ilk memeyi kendiliğinden bıraktığında, anneye ikinci memeyi
verdirin.
Eğer anne her hangi bir nedenle yoksa, sağılmış sütünü fincanla verdirin.
Bebeği memeyi alması için ZORLAMAYIN.
Bebek bırakmadan emzirmeyi KESTĐRMEYĐN.
Başka gıdaklar veya sıvılar VERMEYĐN.
Emzik VERMEYĐN.
TE
DA
VĐ
■
BEBEĞE DOĞRU POZĐSYONU VERME VE MEMEYE YAPIŞTIRMAYI
ÖĞRETĐN
■
■
Anneye bebeği nasıl tutacağını gösterin:
→ Bebeğin başı ve gövdesi aynı doğru üzerinde olmalı,
→ Bebek memeye bakmalı, burnu meme başının tam karşısında olmalı,
→ Anne bebeğini vücuduna yakın tutmalı,
→ Anne bebeğin yalnızca baş ve boynunu değil, tüm gövdesini kavrayıp
desteklemelidir.
Anneye bebeğin memeye yapışmasını sağlamayı öğretin:
→ Anne, meme başıyla bebeğin dudaklarına dokunmalı,
→ Bebek ağzını iyice açana dek beklemeli,
→ Ağzını açtığında, bebeğin alt dudakları meme başının altına gelecek şekilde,
bebeği kendine doğru hızlıca çekmelidir.
Memeye iyi yapışma ve etkin emmenin belirtilerini (yavaş, aralıklı, derin emişler)
denetleyin. Eğer iyi yapışma ve etkin emme yoksa, yeniden deneyin. Yeniden
değerlendirin.
Meme aşırı dolgunsa, emzirmeden önce meme başı bölgesini yumuşatmak için
biraz süt sağın. Bu şekilde bebek memeyi daha iyi yakalayacaktır.
Anneyi ilaç kullanımı ve emzirme konusunda uyarın.
→ Bu kılavuzda önerilen ilaçların hemen tümü güvenlidir.
→ Eğer anne kofrimaksazol alıyorsa, bebeği sarılık için izleyin.
K3
K4
EMZĐRME DANIŞMANLIĞI
KÜÇÜK BEBEĞĐN (PRETERM VE/VEYA DÜŞÜK
AĞIRLIKLI) EMZĐRĐLMESĐNE ÖZEL DESTEK VERĐN
DOĞUM
Anneyi yeterli sütü olduğuna ve küçük bebeğini emzirebileceğine ikna edin.
Küçük bebeği için en iyi gıdanın kendi sütü olduğunu, normal bebeklere göre onun
anne sütü almasının daha önemli olduğunu anlatın.
■ Anne sütünün ilk günler daha koyu ve sarı olduğunu, sonradan daha duru ve beyaz
olacağını, her ikisinin de bebek için çok yararlı olduğunu anlatın.
■ Küçük bebekler ilk günlerde büyük bebekler kadar iyi ememezler. Çünkü:
→ Zayıf emerler ve kolay yorulurlar,
→ Daha kısa süre emebilirler,
→ Emerken uyuyakalırlar,
→ Emme sırasında çekiş aralıkları uzundur ve emmeleri daha uzun sürebilir.
→ Emmek için uyanmayabilirler.
■ Anneye, bebek kendi emer ve memeyi uyarırsa ve biraz büyüdüğünde emzirmenin
daha kolay olacağını anlatın.
■ Cilt cilde temas emzirmeyi kolaylaştırır. Destekleyin.
Anneye:
■ Doğumdan sonraki ilk saat içinde emzirmeye başlaması,
■ 2-3 saatte bir emzirmesi, eğer son kez emdikten 2 saat sonra hala uyanmadıysa
bebeğini emzirmek için uyandırması,
■ Her beslenmeye fincan vs.den önce mutlaka emzirerek başlaması ve meme başını
yumuşatmak için emzirmeden önce birkaç damla süt sağması,
■ Bebeği memede uzun tutması, bebek hala emiyorsa emzirmeyi kesmemesi,
■ Eğer emme ve emzirme etkin değilse;
→ Annenin bebeğin ağzına K5 veya
→ Fincana süt sağmasına ve fincanla beslenmesine K6
→ Đlk gün sütünü kaşığa sağıp, kaşıkla vermesine,
■ Sağılmış sütle besliyorsa bebeğin sütü yutup yutmadığını denetlemesine YARDIM
EDĐN.
■ Bebeği her gün tartın. Tartıyı kaydedin ve değerlendirin K7.
A
V
Đ
■
■
ĐKĐZLERĐN EMZĐRĐLMESĐNE ÖZEL DESTEK VERĐN
■
■
Anneyi her iki bebek için de yeterli sütü olduğuna ikna edin.
Đkizler genellikle erken ve düşük doğum ağırlıklı doğduğu için, emzirmenin
başlangıçta daha uzun zaman alacağını anlatın.
Anneye:
Emzirmeye iyice alışana dek, her seferinde bir bebeğini emzirmesi,
Her iki bebeğini de emzirmek için en iyi yolu bulması konusunda YARDIM
EDĐN:
→ Bebeklerden biri daha güçsüzse, onun yeterince beslendiğinden emin
olması gerekir.
→ Güçsüz olan bebek istenirse sağılmış sütle (fincanla) beslenebilir.
→ Her bebeğin emdiği memenin günlük olarak değiştirilmesi gerekir.
■
■
ALTERNATĐF BESLENME YÖNTEMLERĐ
ANNE SÜTÜNÜN SAĞILMASI
■
■
■
■
■
■
■
TE
DA
VĐ
■
Sütün sağılması için temiz kaplara gereksinim vardır.
Sağıldıktan sonra sütün ağzı iyi kapatılmış kaplarda saklanması gerekir.
Anneye sütünü aşağıdaki amaçlar için sağmayı öğretin:
→ Kendisi yanında olmadığında anne sütü sağlamak için
→ Bebek küçük ve güçsüzse beslemek için
→ Dolgun memeyi yumuşatıp bebeğin daha iyi yakalamasını sağlamak için
→ Mastit veya apse olduğunda drenaj için.
Anneye sütünü sağmayı öğretin. Bu işi onun için YAPMAYIN.
Anneye:
→ Ellerini yıkamayı,
→ Rahatça oturarak veya ayaktayken memesinin altına temiz toplama kabını
yerleştirmeyi,
→ Đşaret ve baş parmağını areolanın iki tarafına, meme başının ardına
yerleştirmeyi,
→ Her iki parmağının arasındaki bölgeyi memeye doğru yavaşça itmeyi,
→ Süt akımı yavaşlayana dek bir memeyi, ardından diğer memeyi sağmayı,
→ Meme değiştirerek en az 20-30 dakika işlemi sürdürmeyi ÖĞRETĐN.
Süt iyi gelmiyorsa:
→ Sıcak kompres uygulayın.
→ Annenin sırtına ve ensesine masaj yapın.
→ Anneye meme ve meme başı masajını öğretin.
→ Sağılmış sütü bebeğe hemen verin, yoksa temiz, serin, güvenli bir yerde
saklayın.
Gerekliyse sağma işlemini günde 8 kez yineletin ve alabildiğiniz kadar çok süt alın
K5.
Anne çok hastaysa sütünü onun için sağın.
SAĞILMIŞ ANNE SÜTÜNÜN DOĞRUDAN BEBEĞĐN AĞZINA
VERĐLMESĐ
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Bebeğin ağzını cilt cilde temas halinde meme başının yakınına getirin.
Meme başına birkaç damla süt görünene dek memeyi sağın.
Bebek uyanık olup, ağzını ve gözlerini açana dek bekleyin veya bebeği
uyandırmak için hafif uyarı verin.
Bebeğin meme başını koklayıp yalamasını ve emmek için niyetlenmesini
bekleyin.
Bebeğin ağzına birkaç damla süt damlamasına izin verin.
Biraz daha süt sağmadan önce bebeğin yutmasını bekleyin.
Bebek yeterli süt aldığında ağzını kapayacak ve artık süt almayacaktır.
Bebek çok küçükse anneden bu işlemi 1-2 saatte bir, çok küçük değilse 2-3
saatte bir yinelemesini isteyin.
Öğünler için katı olmayın. Bebeğin yeterli beslendiğinden emin olmak için
günlük tartı alın.
Alternatif Beslenme Yöntemleri (1)
K5
K6
ALTERNATĐF BESLENME YÖNTEMLERĐ
SAĞILMIŞ SÜTÜN FĐNCANLA VERĐLMESĐ
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Anneye bebeğini fincanla beslemeyi öğretin, siz beslemeyin.
Fincanın içindeki süt miktarını ölçün.
Bebeği yarı oturur vaziyette annenin kucağına koyun.
Fincanı bebeğin dudaklarına tutun.
→ Fincanı yumuşakça bebeğin alt dudağına koyun.
→ Fincanın kenarını üst dudağın kenarına sürün.
→ Fincanı süt bebeğin dudaklarına değecek kadar eğin.
→ Sütü bebeğin ağzına dökmeyin.
Bebek uyanır, ağzını ve gözlerini açar ve beslenmeye başlar.
Bebek bir kısmını sıçratarak sütü emer.
Küçük bebekler sütü dillerini kullanarak ağız içine alırlar.
Bebek sütü yutar.
Ağzını kapatıp artık sütle ilgilenmediğinde öğün bitmiştir.
Bebek hesaplanan miktarı almamışsa;
→ Daha uzun süre veya daha sık besleyin.
→ Anneye bebeğin her öğünde değil, 24 saatte ne kadar aldığını hesaplamayı
öğretin.
Eğer ilk günlerde anneden yeterli süt gelmiyorsa veya hiç anne sütü veremeyecekse;
→ Başka annenin sütü veya
→ Ev yapımı veya ticari formül mama ile aynı yöntemi deneyin.
Eğer anne yapamayacak durumdaysa, bebeği siz fincanla besleyin.
Đstenen miktar biraz sıçratılarak da olsa yutulduysa, tartı artımı yeterliyse fincanla
besleme başarılıdır.
FĐNCANLA BESLENME MĐKTARLARI
■
■
■
■
■
DOĞUM AĞIRLIĞINA GÖRE DOĞUMDAN ĐTĐBAREN HER
ÖĞÜNDE VERĐLMESĐ GEREKEN MĐKTARLAR (ml)
Ağırlık (kg)
Gün: 0
1,5-1,9
2,0-2,4
2,5+
15
20
25
KORUYUCU
ÖNLEMLER VE
TEDAVĐ
1
17
22
28
2
19
25
30
3
21
27
35
4
23
30
35
5
6
7
25
32
40+
27
35
45+
27+
35+
50+
BEBEĞĐN YETERLĐ BESLENDĐĞĐNE DAĐR ĐŞARETLER
■
■
■
■
■
TARTI VE TARTI ALIMININ DENETLENMESĐ
Đlk gün 80 ml/kg/gün miktarla başlayın. Her gün 10-20 ml/kg/gün artırın.
150 ml/kg/gün miktara ulaşın. Aşağıdaki tabloya bakın.
Günlük toplam miktarı 8’ e bölün ve 2-3 saatte verin.
Öğün miktarları değişebilir ama, 24 saatlik gereksinimi alıp almadığını
denetleyin.
Her beslenmeden sonra fincanı su ve sabunla yıkayın.
Bebek yeterli miktarı alabilene dek denetime devam edin.
Bebek tatmin olmuş görünür.
Đlk haftada tartı kaybı <%10’ dur.
Daha sonraki haftalarda haftada en az 160 gr, ilk ayda en az 300 gr tartı
arttırır.
Bezini sık ıslatır.
Dışkısı 3. günde koyu renkten açık kahverengi veya sarıya döner.
YAŞAMIN ĐLK AYINDA BEBEĞĐN TARTILMASI
TARTININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
Bebeği;
■ Doğum ağırlığı normal ve iyi emiyorsa ayda bir, alternatif besleniyor veya izoniazid
alıyorsa 2 haftada bir,
■ Đyi beslenemediği veya hasta olduğu için size getirildiğinde tartın.
Küçük bebeği;
■ Ardarda 3 kez tartıldığında en az 15 gr/gün tartı artırdığını görene dek günlük,
■ 4-6 hafta süreyle veya terme ulaşana dek haftada 1 kez tartın.
Đlk ay içinde ağırlık artışını değerlendirmek için aşağıdaki tabloyu kullanın.
Yaş
1 hafta
2-4 hafta
1 ay
Kabul edilebilir tartı kaybı/artışı
%10’a kadar kayıp
Haftada en az 160 gr, günde en az 15 gr artış
Ayda en az 300 gr artış
Hassas bir terazi ile günlük tartı yapılabiliyorsa:
Tartı kaybı yok veya <%10
Đlk hafta
Küçük bebeklerde en az 20 gr/gün
Sonrası
TERAZĐNĐN ĐDAMESĐ
ÖNLEML
ER VE
TEDAVĐ
Günlük/haftalık tartılar hassas terazi (10 gr aralıklı) gerektirir.
→ Yönergeye göre günlük kalibre edin.
→ Yönergeye göre duyarlılığını değerlendirin.
Yaylı el terazileri günlük/haftalık tartılar için yeterince duyarlı değildir.
K7
Emzirme Konusunda Diğer Destek Gerektiren Durumlar
K8
EMZĐRME KONUSUNDA DĐĞER DESTEK GEREKTĐREN DURUMLAR
HENÜZ EMZĐREMEMĐŞ ANNEYE ÖZEL DESTEK
HĐÇ EMZĐRMEYEN ANNEYE MEME DOLGUNLUĞUNU
GĐDERMEK ĐÇĐN DESTEK
(Bebek ölü doğmuş veya öldüyse, anne alternatif beslenmeyi seçtiyse)
(Anne veya bebek hasta, veya bebek ememeyecek kadar küçükse)
■
■
■
■
■
■
Anneye sütünü sağmasını öğretin K5. Gerekirse yardım edin.
Sağılmış sütü bebeği fincanla beslemek için kullanın.
Anne ve bebek ayrıysa, annenin bebeğini günde en az 2 kez görmesine yardımcı olun.
Bebeğin durumu ile ilgili olarak anneyi aydınlatın.
Bebek başka bir sağlık kuruluşuna sevk edildiyse, annesinin sütünün ona ulaşmasını
sağlayın.
Kendisi ve bebeği iyileşir iyileşmez emzirmek için anneyi teşvik edin.
BEBEĞĐN ANNESĐ YOKSA
KORUYUCU
ÖNLEMLER VE
TEDAVĐ
■
■
■
Bağışlanmış süt, ev yapımı veya ticari formül mamayı fincanla verin.
Bebeğin bakıcısına beslemeyi öğretin K6.
2 haftada bir izleyin, tartın ve değerlendirin.
■
■
■
■
■
■
Bir süre için memeler rahatsızlık verebilir.
Meme uyarısını engelleyin.
Memeleri sıkı bir sütyen veya giysi ile destekleyin. Memeleri sıkıca
sarmayın, bu annenin rahatsızlığını artırır.
Kompres uygulayın. Sıcaklık bazı anneleri rahatlatır. Bazıları ise
soğuk kompresle dolgunluğun azaldığını ifade eder.
Rahatlatacak kadar süt sağmayı öğretin. Sağma işlemi memeler çok
dolgun olduğu zamanlarda günde birkaç kez yapılabilir. Anne rahatsız
değilse hiç yapılmayabilir. Bu işlem bebeğin emebileceği
miktarlardan daha az süt boşaltacağı için memeleri uyarmaz.
Ağrıyı gidermek için ibuprofen veya parasetamol kullanılabilir. Bazı
kadınlar ağrı kontrolü için bitkisel çayları veya bitki yapraklarını
memelerinin üzerine koymayı tercih edebilirler.
Memelerde ağrı, şişlik, kızarıklık olursa, ateş 38˚C’nin üzerine
çıkarsa sağlık kuruluşuna başvurmasını öğütleyin.
BEBEĞĐN ISI KONTROLÜNÜN SAĞLANMASI
BEBEĞĐ SICAK TUTUN
KÜÇÜK BEBEĞĐ SICAK TUTUN
DOĞUM VE DOĞUMU ĐZLEYEN ĐLK SAATLERDE
■
■
■
■
Doğum odasını ısıtın: doğum odası 25-28˚C arasında ve kuru olmalıdır.
Bebeği kurulayın: Doğumdan hemen sonra bebeği ya annenin karnına ya da sıcak,
temiz, kuru bir yüzeye koyup; kuru, temiz bir bezle tüm vücudunu ve saçlarını
kurulayın.
Cilt cilde temas: Göbek kordonu kesilmeden önce bebeği anne karnına, kesildikten
sonra göğsüne koyup, en az 2 saat bırakın. Bebeği yumuşak, temiz, kuru bir örtüyle
örtün.
Anne komplikasyonlar yüzünden bebeği cilt cilde temasla koynuna alamıyorsa,
bebeği sıcak, temiz, yumuşak giysilerle giydirip beşiğe yatırın. Üzerini battaniye ile
örtün. Bebek küçük ve oda yeterince sıcak değilse, radyant ısıtıcı kullanın.
BĐRĐNCĐ GÜN
■
■
■
■
■
Anneye bebeğin sağlığı için sıcak tutulması gerektiğini anlatın.
Bebeği temiz, yumuşak giysilerle giydirin ve ilk birkaç gün başını örtün.
Giyinik bebeğin üzerinin de örtülü olmasını sağlayın.
Anne ve bebeği ayırmayın “rooming-in”.
Her 4 saatte bir bebeğin ayaklarından ısısını kontrol edin: ayaklar soğuksa cilt cilde
temasla bebeği ısıtın, bir battaniye daha örtün ve yeniden değerlendirin.
EVDE
■
■
■
Anneye bebeklerin büyükler ve daha küçük çocuklardan bir kat daha fazla
giydirilmeye gereksindiklerini anlatın.
Hava soğuksa, odayı veya en azından bebeğin yattığı kısmı sıcak tutun.
Gece bebeğin annenin yanında veya anneye yakın yatmasını sağlayın.
■
■
■
■
■
■
■
Oda ısısının en az 25˚C olması gerekir.
Anneye küçük bebeğin vücut ısısının korunmasının önemini anlatın.
Doğumdan sonra anneye, bebeği olabildiğince uzun süreler cilt cilde
temasta tutmasını söyleyin.
Bebek anneden ayrıldığında sıcak tutulabilmesi için ek giysi, başlık, örtü ve
battaniye kullanımını öğütleyin.
Bebeği sıcak bir banyo odasında ve 37˚C suda hızlıca yıkayın, çabuk
kurulayın ve giydirin. Küçük bebekleri yıkamayın.
Sık sık ayaklardan vücut ısısını kontrol edin. Soğuksa ısıtın.
Isıtma ile bebeğin ayakları ısınmıyorsa sağlık kuruluşuna başvuru gerekir.
CĐLT CĐLDE TEMASLA ISITMA
■ Isıtmadan önce bebeğin soğuk giysilerini çıkarın.
■ Anneye ısıtılmış, önü açık bir giysi giydirip, bebeği alt bezi, başlık ve
çoraplarıyla annenin göğsüne yerleştirin.
■ Annenin giysisi ile bebeği sarın ve ikisinin üzerini ısıtılmış bir battaniye ile
örtün.
■ Vücut ısısı normale gelene dek saat başı ateş ölçün.
■ Isıtma işlemini gerçekleştirdiğiniz odanın ısısının 25˚C’den az olmamasına
dikkat edin.
■ 2 saat içinde bebeğin vücut ısısı ≥36,5˚C olmazsa, bebeği yeniden
değerlendirin J2-J7.
■ Sevk ve transport gerekiyorsa, nakil işlemini bebeği anne veya refakat eden
kişi ile cilt cilde temas halinde ısıtarak gerçekleştirin.
Bebeği soğuk ve ıslak yüzeylere KOYMAYIN.
Doğumda bebeği YIKAMAYIN, en az 6 saat bekleyin. KUNDAKLAMAYIN.
Bebeği doğrudan güneş ışınlarının altında BIRAKMAYIN.
ÖNLEML
ER VE
TEDAVĐ
Bebeğin Isı Kontrolünün Sağlanması
Bebek Bakımı
BEBEK BAKIMI
K9
K10
Bebeğe bakım vermeden önce ve sonra ellerinizi yıkayın. Başka bebeklerin eşyalarını PAYLAŞMAYIN.
GÖBEK BAKIMI
■
■
■
■
■
■
■
Göbek bakımını öncesi ve sonrası ellerinizi yıkayın.
Göbek köküne bir şey sürmeyin.
Alt bezini göbek kökünün altından bağlayın.
Bebeğe yumuşak, gevşek, temiz giysiler giydirin.
Göbek kirliyse, su ve sabunla yıkayın, temiz bir bezle kurulayın.
Göbek kızarık ve iltihaplıysa, bebeği muayene edin ve uygun şekilde yaklaşım
yapın J2-J7.
Anneye de göbekte kızarıklık, iltihaplanma olursa sağlık kuruluşuna başvurmasını
öğütleyin.
Göbek kökünü veya karını pansumanla KAPATMAYIN.
Göbeğe herhangi bir madde veya ilaç SÜRMEYĐN.
Göbeğe gereksiz yere dokunmayın.
TEMĐZLĐK (YIKAMA VE BANYO)
DOĞUMDA :
■
Yalnızca kan ve mekonyumu temizleyin.
Verniksi SĐLMEYĐN.
Altı saatlik olana dek bebeği YIKAMAYIN.
UYKU DÜZENĐ
DAHA SONRA, EVDE :
■
■
■
KORUYUCU
ÖNLEMLER
VE TEDAVĐ
■
■
■
■
Cibinlik kullanın.
Bebeği sırt üstü veya yan yatırın.
Bebeği sigara dumanı ve sigara içen kişilerden uzak tutun.
Bebeği hastalıklı çocuk ve erişkinlerden uzak tutun.
Yüz, boyun ve koltukaltlarını her gün yıkayın.
Bebeğin altını kirlendikçe yıkayın ve kurulayın.
Gerektiğinde banyo yaptırın.
→ Banyo odası sıcak olmalı,
→ Banyo suyu uygun ısıda olmalı,
→ Banyodan sonra bebek iyi kurulanmalı, giydirilmeli ve
örtülmelidir.
YENĐDOĞANIN RESUSĐTASYONU
BEBEĞĐ SICAK TUTUN
■
■
■
■
Göbeği klempleyin ve gerekiyorsa kesin.
Bebeği kuru, temiz ve sıcak bir yüzeye koyun.
Anneye bebeğin solumakta güçlük çektiğini, ona yardıma gittiğinizi haber
verin.
Mümkünse bebeği radyant ısıtıcı altına koyun.
BEBEK SOLUYOR VEYA AĞLIYORSA VENTĐLASYONU BIRAKIN
■
■
■
HAVA YOLUNU AÇIN
■
■
■
■
■
Başa uygun pozisyonu verin.
Önce ağzı, sonra burnu aspire edin.
Aspirasyon tüpünü ağzın içine 5 cm sokun, geri çekerken aspire edin.
Tüpü burun deliklerinden içeri 3 cm sokun, geri çekerken aspire edin.
Aspirasyonu gerekiyorsa yineleyin, ama toplam aspirasyon süresini 20
saniyeden uzun tutmayın.
HAVA SOLUMUYORSA VENTĐLE EDĐN
■ Çene, ağız ve burnu içine alacak şekilde maskeyi yüze yerleştirin.
■ Maskenin kenarlarını yüze iyice yapıştırın.
■ Balonu iki parmağınızla 2-3 kez sıkın.
■ Göğsü gözleyin. Göğüs kalkmıyorsa:
→ Başa yeniden pozisyon verin
→ Maskenin yüze oturup oturmadığını kontrol edin
■ Balonu tüm elinizle kuvvetlice sıkın.
■ Göğüs kalkıyor, maske iyi oturuyorsa dakikada 40 kez balonu sıkın.
Bebek ağlamaya veya solumaya başlayana dek devam edin.
Yenidoğanın Resusitasyonu
Göğüs çekilmeleri var mı, kontrol edin.
Dakika solunum sayısını belirleyin.
Göğüs duvarı çekilmeleri yok ve dakika solunumu sayısı >30 ise:
→ Ventile etmeyin.
→ Bebeği annenin göğsüne koyun ve D19 daki bakıma devam edin.
→ Bebeği 15 dakikada bir solunum ve vücut ısısı yönünden kontrol edin.
→ Anneye bebeğin muhtemelen iyi olacağını söyleyin.
Bebeği YALNIZ BIRAKMAYIN.
SOLUNUM SAYISI < 30 VEYA GÖĞÜS DUVARI ÇEKĐLMELERĐ
VARSA
■
■
■
■
■
Ventilasyona devam edin.
Acil sevk ve transport hazırlıklarını yapın.
Anneye ne olduğunu, neden olduğunu ve ne yaptığınızı anlatın.
Transport sırasında ventilasyona devam edin.
Durumu, sevk formuna ve doğum kayıtlarına yazın.
20 DAKĐKA VENTĐLASYONA KARŞIN SOLUNUM VEYA ĐÇ ÇEKME
YOKSA
■
■
■
Ventilasyonu kesin. Bebek ölmüştür.
Anneye açıklama yapın ve destek verin D24.
Durumu kayıtlara geçin.
K11
K12
Tedavi ve Bağışıklama (1)
TEDAVĐ
TEDAVĐ
■ Bebeğin vücut ağırlığına ve duruma uygun ilaca karar verin.
■ Anneye bebeğe neden ilaç verdiğinizi açıklayın.
■ Đntramuskuler antibiyotikler için uyluk ön yüz dış 1/3 iç sınırını
kullanın. Her uygulama için ayrı enjektör kullanın.
ANNEYE EVDE BEBEĞE TEDAVĐ VERMEYĐ ÖĞRETĐN
Đlacın nasıl verileceğini dikkatle anlatın. Her ilacın üzerine kullanım
tarifini etiketleyin.
■ Anne gitmeden önce anlayıp anlamadığını araştırın.
■ Doz ayarlamasını gösterin.
■ Annenin doz ayarlamasını izleyin.
■ Annenin bebeğe ilk dozu vermesini gözleyin.
SĐFĐLĐZ TESTĐ (+) BEBEKTE BENZATĐN PENĐSĐLĐN (ĐM)
Benzatin penisilin im
Doz: 50000 Ü/kg tek doz
1,2 milyon ünitelik flakona
5 ml steril su ekleyin
=1,2 milyon Ü/6 ml
■
ĐKĐLĐ IM ANTĐBĐYOTĐK (YAŞAMIN ĐLK HAFTASI)
Ağırlık (kg)
0,35 ml
0,5 ml
0,6 ml
0,75 ml
0,85 ml
1,0 ml
1,1 ml
1,0-1,4
1,5-1,9
1,9-2,4
2,5-2,9
3,0-3,4
3,5-3,9
4,0-4,4
OLASI GONOKOKSĐK GÖZ ENFEKSĐYONU ĐÇĐN TEK DOZ ĐM
■
■
Olası ağır hastalık, ciddi omfalit ve ciddi cilt enfeksiyonu için sevk etmeden
önce ĐM ampisilin ve gentamisinin ilk dozlarını verin.
Enfeksiyon riski tanımlanan asemptomatik bebeklerde 5 gün süreyle ĐM
ampisilin+gentamisin verin.
ANTĐBĐYOTĐK
Sektriakson (ilk tercih)
Kanamisin (2.tercih)
Doz : 50 mg/kg
Doz : 25 mg/kg (maks:75
Ağırlık (kg)
250 mg/5 ml
Ağırlık (kg)
mg) 75 mg/2 ml
Ampisilin im (doz)
Gentamisin im (doz)
1,0-1,4
1 ml
0,7 ml
Doz: 50 mg/kg 12 saatte bir
250 mg/ml’yi 2,5 ml steril
Doz: Termde 5 mg/kg/24 saat
Pretermde 4 mg/kg/24 saat
1,5-1,9
1,5 ml
1 ml
EMZĐRME, BAKIM, KORUYUCU
ÖNLEMLER VE TEDAVĐ
su ile sulandırın
20 mg/2 ml’lik ampuller=
mg/ml 10
2,0-2,4
2 ml
1,3 ml
2,5-2,9
2,5 ml
1,7 ml
3,0-3,4
3 ml
2 ml
1,0-1,4
0,3 ml
0,5 ml
3,5-3,9
3.5 ml
2 ml
1,5-1,9
0,4 ml
0,7 ml
4,0-4,4
4 ml
2 ml
2,0-2,4
2,5-2,9
3,0-3,4
3,5-3,9
4,0-4,4
0,5 ml
0,6 ml
0,7 ml
0,8 ml
0,9 ml
0,9 ml
1,35 ml
1,6 ml
1,85 ml
2,1 ml
LOKAL ENFEKSĐYONLARIN TEDAVĐSĐ
ANNEYE LOKAL ENFEKSĐYON TEDAVĐSĐNĐ ÖĞRETĐN
■
■
■
■
Tedaviyi anlatın ve gösterin.
Anne tedaviyi uygularken izleyin.
Anneye lokal enfeksiyon kötüleşirse haber vermesini ve kliniğe başvurmasını
söyleyin.
5 gün tedavi edin.
YENĐDOĞANIN ĐZONĐAZĐD (ĐNH) ĐLE PROFĐLAKSĐSĐ
Anneye tüberküloz tanısı konmuş ve doğumdan önceki 2 ay içinde tedavisi
başlanmışsa:
■ 6 ay süreyle günde 5 mg/kg izoniozid tek doz, ağızdan verin.
■ BCG aşısını INH profilaksisi bitene dek erteleyin veya yapılamıyorsa
profilaksi süresi sonunda yineleyin.
■ Anneyi emzirmesinin hiçbir sakıncası olmadığına ikna edin.
■ Bebeği 2-4 haftada bir ağırlık artımı denetimi için izleyin.
PÜSTÜLLER VE UMBĐLĐKAL ENFEKSĐYON
Aşağıdakileri günde 3 kez yineleyin:
■ Ellerinizi su ve sabunla yıkayın.
■ Kaynamış soğutulmuş su ve sabunla iltihap ve kabukları temizleyin.
■ Alanı temiz bir gazlı bezle kurulayın.
■ Povidone iodin sürün.
■ Ellerinizi yıkayın.
GÖZ ENFEKSĐYONU
YENĐDOĞANIN BAĞIŞIKLANMASI
■
■
■
■
Doğumda Hepatit B aşısının ilk dozunu yapın.
Birinci ay sonunda Hepatit B aşısının ikinci dozunu yapın.
Aşı kartına ve çocuk izlem kartına işleyin.
Daha sonraki aşı zamanlarını aşı kartı üzerine işaretleyin ve anımsatın.
Aşağıdakileri günde 6-8 kez yineleyin:
■ Ellerinizi su ve sabunla yıkayın.
■ Temiz yumuşak bir tülbenti kaynamış, soğutulmuş suyla ıslatın.
■ Bununla bebeğin gözlerindeki çapak ve iltihabı temizleyin.
■ Günde 3 kez göz kapaklarının içine %1’lik tetrasiklin göz merhemi sürün.
■ Ellerinizi yıkayın.
ĐKĐ GÜN SONRA YENĐDEN DEĞERLENDĐRĐN
■
■
■
Cilt, göbek ve gözleri değerlendirin.
Kızarıklık ve akıntı devam ediyorsa veya lezyon kötüye gitmişse hastaneye sevk
edin.
Düzelme varsa, anneye evde tedaviye devam etmesini söyleyin.
Tedavi ve Bağışıklama (2)
K13
K14
Kontrol Önerileri
KONTROL ÖNERĐLERĐ
RUTĐN KONTROLLER
Doğum sonrası ilk kontrol
Đlk hafta, tercihen ilk 2-3 günde
Aşı kontrolu
ANNEYE ŞU DURUMLARDA BAŞVURMASINI SÖYLEYĐN
Hastaneye:
Beslenme güçlüğü
Göbekte kızarıklık
Cilt enfeksiyonu
Göz enfeksiyonu
2 gün
2 gün
2 gün
2 gün
Solunum güçlüğü
Havale
■ Ateş veya hipotermi
■ Kanama
■ Đshal
■ Çok küçük bebek (henüz doğmuş)
■ Beslenemiyor
Sağlık Ocağına:
Pamukçuk
Annede:
→
Memelerde dolgunluk
→
Mastit
Düşük doğum ağırlıklı ve:
→
Đlk hafta içindeyse
→
Yeterli kilo alamıyorsa
Düşük doğum ağırlıklı ve:
2 gün
■
1) 4. hafta sonu (Hepatit B-(2))
2) 8. hafta sonu (DBT-OPV-(1) ve BCG)
HASTALIK TANISINDAN SONRAKĐ ĐLK KONTROLLER
■
■
Beslenme güçlüğü
Gözde akıntı
■ Ciltte püstüller
■ Sarılık
■ Göbek kökü kızarık ve akıntılı
■ 24 saatte 5 kezden az besleniyor
Hastaneye sevk sırasında:
■
2 gün
2 gün
2 gün
2 gün
→
→
1 haftadan büyükse
Yeterli kilo alıyorsa
Annesiz bebek
INH profilaksisi
Konjenital sisfilis tedavisi
7 gün
7 gün
14 gün
14 gün
14 gün
Acil tedaviyi uyguladıktan sonra ebeveynlere bilgi verin.
■ Güvenli transportu örgütleyin.
■ Mümkünse, her zaman anneyi bebekle birlikte gönderin.
■ Sevk notu yazın.
■ Sevk edilen merkezi telefonla haberdar edin.
Transport sırasında:
■
■
■
■
■
■
Bebeği cilt cilde temas veya nakil kuvözü ile sıcak tutun.
Kuvöz yoksa bebeğin üzerini örtün, başına başlık giydirn.
Bebeği doğrudan güneş ışığından koruyun.
Transport sırasında mümkünse emdirin.
Bebek ememiyorsa ve yol 3 saatten uzunsa damar yolu açın ve
→
1. günde 60 cc/kg/24 saat
→
2. günde 80 cc/kg/24 saat
→
3. gün ve sonrası 100 cc/kg/24 saat hızda % 10 Dekstroz takın.
DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE LABORATUAR
TESTLERĐ
DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE LABORATUAR TESTLERĐ
(L2) RUTĐN VE ACĐL
BAKIM ĐÇĐN GEREKLĐ
DONANIM, MALZEME,
ĐLAÇ VE TESTLER
(L3) DOĞUM ĐÇĐN
GEREKLĐ DONANIM,
MALZEME, ĐLAÇ VE
TESTLER
(L4) LABORATUAR
TESTLERĐ (1)
TESTLERĐ
(L5) LABORATUAR
TESTLERĐ (2)
Donanım, malzeme, ilaç ve laboratuar testleri
L1
Rutin ve acil gebelik ve postpartum bakım için gerekli donanım, malzeme, ilaç ve testler
L2
RUTĐN VE ACĐL GEBELĐK VE POSTPARTUM BAKIM ĐÇĐN GEREKLĐ DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE TESTLER
Sıcak ve temiz oda
■
■
■
Temiz örtüsü ile muayene masası
Işık kaynağı
Isı kaynağı
Malzeme
■
■
■
■
Tansiyon aleti, steteskop
Termometre
Fetal steteskop
Bebek tartısı
Ellerin temizliği
■
■
■
■
Temiz su
Sabun
Tırnak fırçası
Temiz havlu
Malzeme
■
Çöp
■
■
■
Kirlenmiş pedler için kova
Kirlenmiş örtüler için kap
Kesici atıklar için kutular
Sterilizasyon
■
■
Sterilizatör
Forsepsler için kavanoz
Çeşitli gereçler
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Eldiven
→ steril olmayan
→ steril
→ plasentayı çıkarmak için uzun steril eldiven
→ uzun plastik önlük
Đdrar sondası
Şırınga ve iğneler
Branül
Yırtıklar veya epizyo onarımı için sutur materyali
Antiseptik solüsyon (iodofor ve klorheksid)
Alkol (%70)
Pamuklu çubuk
Çamaşır suyu (klor bazlı içeriği olan)
Kondom
Đlaç
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Oksitosin
Ergometrin
Magnezyum sülfat
Kalsiyum glukonat
Diazepam
Hydralazin
Ampisilin
Gentamisin
Metronidazol
Benzatil penisilin
Kloksasilin
Amoksisilin
Seftriakson
Trimetoprim+sulfametaksozol
Klotrimazol vajinal ovül
Eritromisin
Siprofloksasin
Tetrasiklin veya doksisilin
Ateş düşürücü veya kinin
Klorokin tablet
Nevirapin veya zidovudin
Lidokain
TESTLERĐ
■
■
■
■
■
Duvar saati
Yedek pil ve ampülü ile el feneri
Kayıt defteri
Kayıtlar
Buzdolabı
■
■
■
Sfilis test kiti
Proteinüri stikleri
Đdrar saklama kabı
Tek kullanımlık doğum seti
■
■
■
Annenin altına serilebilecek plastik bir çarşaf
Kord klempleri
Steril bistüri
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Adrenalin
Ringer laktat
%0,9 sodyum klorür
Enjeksiyon için su
Parasetamol
Demir, folik asit tablet
Mebendazol
Sulfadoksim, primetamin
Aşı
■
Tetanos toksoidi
DOĞUM ĐÇĐN GEREKLĐ DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE TESTLER
Sıcak ve temiz oda
■
■
■
■
■
■
■
■
Doğum masası: Yarı oturur durumda veya lateral
yatar pozisyonda kadını tutabilecek bir masa
olmalı (sadece perineyi onarmak veya müdahaleli
doğum için)
Temiz yatak örtüsü
Birden fazla yatak varsa paravan
Temiz yüzey (alternatif doğum pozisyonuları için)
Doğum yatağının yanında yenidoğan resusitasyonu
yapılabilecek temiz bir çalışma alanı
Işık kaynağı
Isı kaynağı
Oda termometresi
Ellerin temizliği
■
■
■
■
Temiz su
Sabun
Tırnak fırçası
Temiz havlu
Malzeme
■
■
■
■
■
■
Doğum aletleri (steril)
■
■
■
■
■
■
Kirlenmiş pedler için kova
Kirlenmiş örtüler için kap
Kesici atıklar için kutular
Plasenta için poşet ve kap
Makas
Portegü
Klemp
Diseksiyon pensi
Tuffer
Spekulum
Malzeme
■
Çöp
■
■
■
■
Tansiyon aleti, steteskop
Termometre
Fetal steteskop
Bebek tartısı
Neonatal boyutta ambu ve maske
Aspirasyon tüpü ile mukus ekstraktörü
■
■
Eldiven
→ Steril olmayan
→ Steril
→ Plasentayı çıkarmak için uzun steril eldiven
→ Uzun plastik önlük
Đdrar sondası
Şırınga ve iğneler
Đlaç
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Oksitosin
Ergometrin
Magnezyum sülfat
Kalsiyum glukonat
Diazepam
Hydralazin
Ampisilin
Gentamisin
Metronidazol
Benzatil penisilin
Nevirapin veya zidovudin
Lidokain
Adrenalin
Ringer laktat
%0,9 sodyum klorür
Enjeksiyon için su
Antimikrobik göz damlası (%1gümüş nitrat veya
%2,5 povodiv iyodür)
Tetrasiklin %1 göz damlası
Vitamin A
Đzoniyazid
Aşı
DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE
LABORATUAR TESTLERĐ
Sterilizasyon
■
■
Sterilizatör
Forsepsler için kavanoz
Çeşitli gereçler
■
■
■
■
■
Duvar saati
Yedek pil ve ampülü ile el feneri
Kayıt defteri
Kayıtlar
Buzdolabı
■
■
■
■
■
■
■
Branül
Yırtıklar veya epizyo onarımı için sutur materyali
Antiseptik solüsyon (iodofor ve klorheksid)
Alkol (%70)
Pamuklu çubuk
Çamaşır suyu (klor bazlı içeriği olan)
Kondom
■
Tetanos toksoidi
Kontraseptifler
Doğum için gerekli donanım, malzeme, ilaç ve testler
L3
Laboratuar testleri (1)
L4
Đdrarda protein taranması
■
■
■
■
Temiz bir kabı etiketleyin.
Kabı kadına verin ve tuvaleti gösterin.
Temiz bir idrar örneğinin nasıl alınacağını kadına öğretin:
→ Vulvayı su ile temizleyin
→ Labiaları parmaklarınızla açın
→ Serbetçe işeyin (idrar sonucu etkileyebileceği için vulvadan sızmamalıdır)
→ Orta akım idrarını alın.
Dipstik veya kaynatma metodu ile idrardaki protein miktarını tayin edin.
DĐPSTĐK METODU
■ Test kağıdını idrarın içine daldırın.
■ Fazla olan kısmını alın.
■ Gerekli süreyi bekleyin (kullanma klavuzunda söylenen).
■ Etiketteki renkler ile karşılaştırın. Renk skalası sarıdan (negatif) sarı-yeşil ve yeşil
maviye (pozitif) doğrudur.
KAYNATMA METODU
Hemoglobin kontrolü
■
■
Steril bir iğne veya lanset ile kan alın.
Bölgenizde kullanılan metod için kullanılan cihaza yerleştirin.
______________________________________________________________
_____________________________________________________________
DONANIM, MALZEME, ĐLAÇ VE
■
■
Đdrarı test tüpüne alın ve tüpün tepesini kaynatın. Đdar bulanıklaşmaya başlar.
Kaynattıktan sonra dipteki incepresipitat proteini gösterir.
Eğer bulanıklaşma olmaz ise kaynatma sonrası 2-3 damla %2-3 asetik asit
damlatın.
→ Eğer idrar bulanıklığı devam ederse, idrarda protein bulunmaktadır.
→ Eğer bulanık idrarın rengi berraklaşırsa, protein yoktur.
→ Eğer kaynatılmakla bulanıklaşmayan idrar asetik asit ile bulanıklaşırsa protein
vardır.
SĐFĐLĐS ĐÇĐN RPR (RAPID PLASMAREAGININ) TESTĐ
Sifilis için RPR (rapid plasmapreaginin) testi
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Rızasını alın
Prosedürü açıklayın.
Steril bir iğne kullanın. 5 ml venöz kan alın. Temiz test tüpüne koyun.
Serum kısımının ayrılması için en az 20 dakika bekleyin (veya 2000-3000 devirde
3-5 dakika santrifüj edin). Ayrılmış kanda serum üstte bulunmaktadır.
Serumun bir kısmını almak için pipet kullanın
Pipedi test kartı üzerinde vertikal olarak tutun. 1 damla (50µl) serumu test
kartındaki halkanın içine damlatın. Bir kürdan ile damlayı tüm halkaya yayın.
Testlerin yorumu
■
8 dakika sonra kartı iyi bir ışık altında inceleyin. Halkalarda kümeleşmelerin
(reaktif sonuç) olup olmadığına bakın. Bir çok kart karşılaştırma için pozitif ve
negatif örnekler de içermektedir.
1. Non reaktif (kümeleşme yok veya önemsiz) –
sifilis için negatif
2. Reaktif (güçlü görünen kümeleşme) –
sifilis için pozitif
3. Zayıf reaktif (minimal kümeleşme) –
sifilis için pozitif
Hazırlanan iğneyi şırıngaya takın. Antijeni sallayın. *
Şırıngayı vertikal olarak tutun, her test halkasına 1 damla damlatın.
Yavaşça avcunuzdaki test kartını 8 dakika kadar çevirin. **
(veya mekanik bir rotatör ile çevirin)
TEST KARTI ÖRNEĞĐ
* antijenlerin son kullanma tarihlerinin geçmediğinden ve yeterli şekilde soğuk tutulduğundan (ama dondurulmadığından) emin olun
** oda ısısı 73º - 85º F(22,8º - 29,3ºC) olduğundan emin olun
Laboratuar testleri (2)
L5
Z
U
BĐLGĐLENDĐRME VE ÖNERĐLER KILAVUZU
(M2) GEBELĐK BOYUNCA
BAKIM
Gebelik boyunca sağlık çalışanına
başvurun
Gebelik boyunca kendinize bakın
Sağlık merkezinde rutin kontrol
Doğum eyleminin belirtilerini bilin
Tehlikeli bir durumda ne zaman
yardım çağıracaksınız
(M3) DOĞUM VE ACĐL DURUM
PLANI HAZIRLAMA
Doğum planı oluşturun
Evde doğum planı
Acil durum planı
Hastane veya sağlık merkezinde
doğum planı
(M8) EVDE DOĞUM (1)
Deneyimli bir kişi ile evde doğum
Evde temiz ve güvenli bir doğum için
anne ve aileye yönelik öneriler
■
■
(M9) EVDE DOĞUM (2)
Zararlı davranışlardan kaçının
Faydalı yerel uygulamaları destekleyin
Doğum eylemi sırasında tehlikeli
belirtiler
Sağlık merkezine rutin kontroller
Bu kılavuz anne, eş ve aile için
gebelik süresince, doğum ve acil
durum planı hazırlamada, evde
doğum, doğum sonrası anne ve
bebek bakımı ve düşük sonrası
bakım hakkında bilgileri
içermektedir.
Bu kılavuz gebelik ve doğum
takibinin kendine ait bölümünde
kadına verilebilecek faydalı bir
kılavuzdur.
(M4) DOĞUM SONRASI ANNE
BAKIMI
Anne bakımı
Aile planlaması
Sağlık merkezini rutin kontroller
Tehlikeli belirtiler için yardım arama
zamanı
(M5) DÜŞÜK SONRASI BAKIM
Kendi bakımı
Aile planlaması
Tehlikeli belirtiler
Ek destek
(M6) DOĞUM SONRASI BEBEK
BAKIMI
Yenidoğan bakımı
Tehlikeli belirtiler için yardım arama
zamanı
(M7) EMZĐRME
Emzirmenin anne ve bebek için bir
çok faydası bulunmaktadır.
Başarılı bir emzirme için öneriler
Sağlık çalışanının desteği
Emzirme ve aile planlaması
Bilgilendirme ve öneriler kılavuzu
M1
Gebelik boyunca bakım
M2
BĐLĐGĐLENDĐRME VE ÖNERĐLER KILAVUZU
Z
U
GEBELĐK BOYUNCA BAKIM
Gebelik boyunca sağlık çalışanını ziyaret edin
■
■
■
■
■
Gebe olduğunuzdan kuşkulanıyorsanız bir sağlık merkezine gidin. Muhtemel bir
gebelik durumunda erken bakım görmeniz önem taşımaktadır.
Herhangi bir problemin yaşanmadığı durumlarda gebelik boyunca sağlık merkezini
en azından 4 defa başvurmanız gerekmektedir. Sağlık çalışanı size ne zaman
gelmeniz gerektiğini söyleyecektir.
Bebeğinizin sağlığı konusunda herhangi bir kuşkuya düşerseniz sağlık merkezine
başvurun.
Kontrollerinin süresince sağlık merkezindeki görevlinin yapacakları:
→ Gebeliğin gidişatını ve sağlığının kontrolü
→ Doğum planı yapması
→ Anemi ve sıtma için tedavi sağlama
→ Tetanoz aşılaması
→ Çeşitli konularda öneriler
→ Emzirme
→ Doğum kontrolü
→ Beslenme
→ HIV testi
→ Doğru ve uygun kondom kullanımı
→ Laboratuar testleri
→ Sizin ve bebeğinizin sağlığı ile ilgili diğer konular
Ede tuttuğunuz kayıtları her kontrolünüzde getirin.
Gebelik boyunca kendinize bakın
■
■
■
■
■
■
■
Daha çok meyve, sebze, fasülye, et, yumurta, peynir ve süt gibi yiyecekleri
mümkün oldukça yiyin.
Sağlık çalışanı tarafından açıklandığı gibi her gün demir tabletleri kullanın.
Mümkün oldukça dinlenin. Ağır şeyler kaldırmaktan kaçının.
Đnsektisite batırılmış cibinliklerde yatın.
Sağlık merkezinin önerileri dışında ilaç kullanmayın.
Alkol veya sigara kullanmayın.
Siz veya eşiniz risk altında iseniz cinsel yollardan bulaşan hastalıklardan veya
HIV’den korunmak için her ilişki sırasında doğru ve uygun şekilde kondom
kullanın.
GEBELĐK KENDĐNĐZ VE BEBEĞĐNĐZ ĐÇĐN BAKIM GEREKTĐREN ÖZEL
BĐR SÜREÇTĐR
DOĞUM VE ACĐL DURUM PLANI HAZIRLAMA
Sağlık merkezinde rutin kontroller
1. kontrol
2. kontrol
3. kontrol
4. kontrol
4 aydan önce
6-7 aylar
8 ay
9 ay
Doğum eyleminin belirtilerini bilin
Bu belirtilerden herhangi biri olursa, ulaşabileceğiniz bir sağlık merkezine gidin.
Eğer bu belirtiler 12 saat veya daha fazladır devam ediyorsa, mümkün oldukça
çabuk bir sağlık merkezine gidin.
■ 20 dakika veya daha sık olan kontraksiyonlar.
■ Su kesesinin açılması
■ Kan ile karışık akıntı
Tehlikeli bir durum olduğunda ne zaman yardım çağıracaksınız
Gündüz veya gece acil olarak bir sağlık merkezine başvurun
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa beklemeyin:
■ Vajinal kanama
■ Konvülziyon/nöbet
■ Görme bulanıklığı ile olan şiddetli baş ağrısı
■ Ateş ve yataktan kalkamayacak kadar halsizlik
■ Ciddi karın ağrısı
■ Hızlı veya zorlu solunum
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa en kısa sürede bir sağlık merkezine gidin.
■ Ateş
■ Karın ağrısı
■ Su kesesi açılmasına rağmen 6 saattir doğum olmaması
■ Hasta hissetme
■ El, yüz ve bacaklarda ödem
Doğum planı oluşturun
Acil durum planı oluşturun
Sağlık çalışanı size doğum planı hazırlamanızda yardımcı olacak bilgiler sunacaktır.
Sağlık koşullarınız temelinde doğumun en iyi nerede olması gerektiği gibi önerilerde
bulunabilir. Hastanede, sağlık merkezinde veya evde olsun tüm doğumlarda deneyimli
kişilerin yardımı gerekmektedir.
■
SAĞLIK MERKEZĐNDE OLAN HER KONTROLÜNÜZDE DOĞUM PLANINI
GÖZDEN GEÇĐRĐN VE TARTIŞIN. Komplikasyonların gelişmesi durumunda
doğum planı değişebilir.
Evde doğum planı
■
■
■
■
■
Doğum için hangi deneyimli personeli seçtiniz?
Doğum eylemi ve doğum sırasında size kim destek olacak?
Doğum sonrası 24 saat boyunca yanınızda kim kalacak?
Ev ve diğer çocukların bakımına kim yardım edecek?
Aşağıdakileri organize edin:
→ Temiz ve sıcak bir oda veya odanın bir kısmı
→ Ev kaynaklı anne kaydı
→ Sabun, tırnak altlarını temizlemek için bir fırça, bebeğin kordunu kesmek için
keskin bir bistüri, kordu bağlamak için yaklaşık 20 cm uzunluğunda 3 parça
ipi içeren doğum setini hazırlayın.
→ Değişik boylarda temiz bezler: yatak için, bebeği kurulamak ve sarmak için,
bebeğin gözlerini temizlemek için ve kullanacağınız ped için.
→ Bebek ve sizin için sıcak giysiler
→ Doğum için sıcak bir yer ve temiz çarşaflar.
→ Kap: plasenta için
→ Plasentayı sarmak için plastik
→ Temiz su kovası ve bunu ısıtabilecek bir yol
→ Ellerin yıkanması için su, sabun ve havlu
→ Anne için içme suyu ve yiyecek
Acil durum planında olması gerekenler:
→ Nereye gitmelisin?
→ Oraya nasıl gideceksin?
→ Ulaşım için para ödemen gerekiyor mu? Ne kadar gerekli?
→ Sağlık merkezinde ne kadar ödeme yapmanız gerekiyor? Bunu nasıl
ödeyeceksiniz?
→ Bu ödemeler için para biriktirmeye başlayabilir misiniz?
→ Sağlık merkezine sizinle birlikte kim gelecek?
→ Evden ayrıldığınız zaman eve, diğer çocuklarınıza kim bakacak?
Hastane veya sağlık merkezinde doğum planı
■
■
■
■
■
■
■
Sağlık merkezine nasıl gideceksin? Ulaşım için para ödemen gerekiyor mu?
Sağlık merkezinde ne kadar ödeme yapmanız gerekiyor? Bunu nasıl
ödeyeceksiniz?
Bu ödemeler için para biriktirmeye başlayabilir misiniz?
Doğum ve eylem sırasında size kim eşlik edecek?
Sağlık merkezine sizinle birlikte kim gelecek?
Evden ayrıldığınız zaman eve, diğer çocuklarınıza kim bakacak?
Yanınızda getirin:
→ Evde alınan kayıtlar.
→ Değişik boylarda temiz bezler: yatak için, bebeği kurulamak ve sarmak için,
bebeğin gözlerini temizlemek için ve kullanacağınız ped için.
→ Bebek ve sizin için sıcak giysiler
→ Kendiniz ve yanınızdaki için yiyecek ve içecek.
Doğum ve acil durum planı
M3
Doğum sonrası anne bakımı
M4
BĐLĐGĐLENDĐRME VE ÖNERĐLER KILAVUZU
Z
U
DOĞUM SONRASI ANNE BAKIMI
Anne bakımı
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Daha çok meyve, sebze, fasülye, et, yumurta, peynir ve süt gibi yiyecekleri
mümkün oldukça yiyin.
Sağlık çalışanı tarafından açıklandığı gibi her gün demir tabletleri kullanın.
Mümkün oldukça dinlenin. Ağır şeyler kaldırmaktan kaçının.
Bolca temiz su için.
Đnsektisite batırılmış cibinliklerde yatın.
Sağlık merkezinin önerileri dışında ilaç kullanmayın.
Alkol veya sigara kullanmayın.
kullanın.
Günlük perine temizliği yapın
Her 4-6 saatte bir ped değiştirin. Pedleri yıkayın veya güvenli bir şekilde atın.
Rutin sağlık merkezine rutin kontrol
Doğum sonrası ilk hafta
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Doğum sonrası 6. hafta
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Aile planlaması
■
■
Doğumdan sonraki birkaç hafta sonrasında eğer düzenli bir şekilde
emzirmiyorsanız ve cinsel ilişkide bulursanız gebe kalabilirsiniz.
Sizin ve eşinizin ihtiyaçlarını karşılayacak en uygun aile planlaması seçmek için
sağlık çalışanı ile konuşun.
Tehlikeli belirtiler için yardım arama zamanı
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa beklemeyin:
■ Vajinal kanama artmışsa.
■ Nöbet.
■ Hızlı veya zorlu solunum.
■ Ateş ve yataktan kalkamayacak kadar halsizlik.
■ Görme bulanıklığı ile olan şiddetli baş ağrısı.
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa mümkün oldukça çabuk bir sağlık
merkezine gidin.
■ Memede şişlik, kızarıklık ve hassasiyet olması.
■ Đdrar yaparken problem ve idrar kaçırma.
■ Perinede artan ağrı veya enfeksiyon.
■ Yara yerinde enfeksiyon.
■ Kötü kokulu vajinal akıntı.
DÜŞÜK SONRASI BAKIM
Kendi bakımı
Tehlikeli belirtiler
Z
U
■
■
■
■
■
Birkaç günlüğüne dinlenin, özellikle kendinizi yorgun hissediyorsanız.
Her 4-6 saatte bir ped değiştirin. Pedleri yıkayın veya güvenli bir şekilde atın.
Perine temizliği yapın.
Kanama kesilene kadar cinsel ilişkide bulunmayın.
kullanın.
Sağlık hizmetlisinin belirttiği tarihte kontrole gidin.
Aile planlaması
■
■
Unutmayın ki cinsel ilişkide bulursanız gebe kalabilirsiniz. Đstenmeyen
gebeliklerden korunmak için bir aile planlaması yöntemi kullanın.
Sizin ve eşinizin ihtiyaçlarını karşılayacak en uygun aile planlaması seçmek için
sağlık çalışanı ile konuşun.
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa gündüz veya gece vakit kaybetmeden bir
sağlık merkezine gidin. BEKLEMEYĐN:
■ Vajinal kanama artışı veya 2 günden fazla sürmesi.
■ Ateş ve halsizlik.
■ Baş dönmesi, bayılma.
■ Karın ağrısı.
■ Sırt ağrısı.
■ Bulantı, kusma.
■ Kötü kokulu vajinal akıntı.
Ek destek
■
Eğer ihtiyaç duyarsanız sağlık çalışanı size ek destek sağlamak için bir kişi veya
bir grup belirlemede yardımcı olabilir.
Düşük sonrası bakım
M5
Doğum sonrası bebek bakımı
M6
DOĞUM SONRASI BEBEK BAKIMI
VUZ
U
Yeni doğan bakımı
YENĐDOĞAN TEMĐZLĐĞĐNĐ SAĞLAYIN
■
■
■
Bebeğinizin yüzünü ve boynunu her gün temizleyin. Eğer gerekiyorsa bebeğinizi
yıkayın. Yıkadıktan sonra kurulayıp temiz giysiler giydirin ve sıcak tutun.
Kirlendikçe altını temizleyin ve kurulayın.
Özellikle altını değiştirmeden önce ve değiştirdikten sonra ellerinizi yıkayın.
Doğum sonrası ilk hafta
______________________________________________________________
YENĐDOĞAN GÖBEK BAKIMI
■
■
■
■
Kord güdüğünü temiz bezlerle koruyun. Bebek bezini kord güdüğünün altından
bağlayın.
Güdük üzerine bir şey koymayın.
Güdük alanı kirlenmiş ise temiz su ve sabun ile temizleyin. Kuruladıktan sonra
giysilerini giydirin.
Bu bakımın öncesinde ve sonrasında ellerinizi yıkayın.
______________________________________________________________
Doğum sonrası 6. hafta
______________________________________________________________
YENĐDOĞAN ISISINI KORUYUN
■
■
■
Soğuk bölgelerde odanın en azından bir kısmını sıcak tutun.
Diğer çocuk ve yetişkinlere göre yenidoğanlar daha fazla giysiye ihtiyaç
gösterirler.
Eğer soğuksa bebeğin başına bir şapka takın. Soğuk geceler boyunca bebeğin
üzerine ek battaniyeler örtün.
______________________________________________________________
Bu kontroller sırasında bebeğiniz aşılanacaktır. Bebeğinizi aşılatın.
Tehlikeli belirtiler için yardım arama zamanı
Bebekte sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa beklemeyin:
■ Solunum güçlüğü.
■ Nöbet.
■ Ateş.
■ Soğukluk hissi.
■ Kanama.
■ Beslenmenin durması.
■ Diyare
DĐĞER ÖNERĐLER
■
■
Sıralanan belirtilerden herhangi biri varsa mümkün oldukça çabuk bir sağlık
merkezine gidin.
■ Beslenme güçlüğü.
■ Gözünden irin gelmesi
■ Göbek hassasiyeti veya irin gelmesi.
■ Gözde veya deride sarılık
Bebeği yan yatırın.
Bebeğin olduğu ortamda sigara içilmemesini sağlayın.
EMZĐRME
Emzirmenin anne ve bebek için bir çok faydası bulunmaktadır
Sağlık çalışanının desteği
Z
U
■
BEBEK ĐÇĐN
■
■
Yaşamın ilk altı ayında bebek, anne sütü dışında bir şeye gereksinim duymaz – su,
diğer sütler, mama, çay, sebze.
Anne sütü bebeğin ihtiyacı olan su ve besini içermektedir. Kolaylıkla sindirilebilir
ve bebeğin vücudu tarafından efektif olarak kullanılabilir. Enfeksiyonların
gelişiminden ve alerjilerden korur, bebeğin gelişmesini ve büyümesini sağlar.
ANNE ĐÇĐN
■
■
Bebeğin emmesine bağlı olarak ortaya çıkan uterus kontraksiyonları ile doğum
sonrasındaki kanama miktarı azalabilir.
Düzenli emzirme yeni bir gebeliğin oluşmasını engeller.
YAŞAMIN ĐLK ALTI AYI BOYUNCA GECE GÜNDÜZ SIK SIK BEBEK
ĐSTEDĐKÇE ANNE SÜTÜ VERĐN.
■
■
Eğer emzirme ile ilgili bir probleminiz olursa, sağlık çalışanı ile temas kurun.
Emzirme ve aile planlaması
■
Başarılı bir emzirme için öneriler
■
■
■
■
■
■
■
Doğumdan hemen sonra yatakta bebeğinizle beraber veya kolay ulaşılabilir olun.
Đlk yarım saat içinde bebeğinizi emzirmeye başlayın.
Bebeğin emmesi sütünüzün gelmesine yardımcı olacaktır. Bebek ne kadar emerse
o kadar fazla sütünüz gelir.
Her emzirmede önce bir memenizi kullanın daha sonra diğerine geçin. Sonraki
emzirmede de bu sefer ikinci memeden başlayın.
Bebeğinize ilk sütü (klostrum) verin. Besleyici ve bebeğinizin sağlığını koruyacak
antikorlara sahiptir.
Geceleri bebeğinizle beraber yatın.
Emzirdiğiniz süre içinde, temiz ve sağlıklı su içmelisiniz. Daha çok ve sağlıklı
besinler yemelisiniz ve daha çok dinlenmelisiniz.
Sağlık çalışanı bebeğin doğru pozisyonu ve doğru şekilde memeyi tutturma
konusunda size yardım edebilir. Bu annenin meme ile ilgili sorunlarını azaltır.
Sağlık çalışanı ellerinizi kullanarak sütünüzü nasıl sağacağınızı gösterebilir. Eğer
bebeğinizden ayrılmanız gerekecek ve bir süreliğine de olsa bebeğinize başka
biri bakacak ise sütünüzü sağıp bebeğinize verilmek üzere bir kapta
toplayabilirsiniz.
Sağlık çalışanı sizi emzirme konusunda bir gruba yönlendirebilir.
■
Doğumdan sonraki 6 ay süresince gündüz, gece düzenli şekilde emzirirseniz ve
adet kanamanız olmaz ise başka bir gebelikten kendinizi korursunuz.
Eğer bu önerilere uymazsanız veya emzirme süresince başka bir aile planlaması
metodu kullanmak isterseniz, sağlık çalışanı ile değişik seçenekleri tartışın.
Emzirme
M7
Evde doğum (1)
M8
EVDE DOĞUM
KILAV
UZU
Tüm doğumların deneyimli bir kişi tarafından yaptırılması önerilir.
Evde doğum yapmayı tercih eden bir kadın için doğum öncesi kontrolleri süresince evde doğum içn sıralanan öneriler gözden geçirilmelidir.
Deneyimli bir kişi ile evde doğum
■
■
Ebenin ve diğer aile üyelerinin acil durum planını, sizin ve bebeğiniz için tehlike
belirtilerini bildiğine emin olun.
Ebeye doğum süresince yardım edecek ve doğum öncesinde ve sonrasında size
destek olabilecek bir kişi bulun.
→ Doğum için şu malzemeleri edinin: yeni keskin bir bistüri, kordu bağlamak
için yaklaşık 20 cm uzunluğunda 3 parça ip ve doğum alanı için temiz
çarşaflar.
→ Güvenli bir doğum için evi ve malzemeleri hazırlayın:
→ Temiz, sıcak, havalandırılmış bir oda ve ışık kaynağı.
→ Temiz bir battaniye.
→ Temiz bezler:
→ Bebeği kurulamak ve sarmak için.
→ Bebeğin gözlerini silmek için.
→ Doğum sonrasında ped olarak kullanmak için.
→ Yıkandıktan sonra kurulanmak için.
→ Ebenin ellerini kurulaması için.
→ Doğum sonrasında giymeniz için temiz giysiler.
→ Taze su ve yiyecek.
→ Siz ve ebe için sabun ve temiz su.
→ Su ısıtıcısı.
→ 3 adet kap ikisi yıkama, biri plasenta için.
→ Plasenta için plastik poşet.
→ Đdrar için kova.
Evde temiz ve güvenli bir doğum için anne ve aileye yönelik
öneriler
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Bebeğin temiz bir ortamda doğurtulacağından emin olun.
Ebeye size ve bebeğe dokunmadan önce ellerini yıkaması gerektiğini hatırlatın.
Ebenin tırnakları kısa ve temiz olmalıdır.
Bebek doğduğu zaman onu temiz ve sıcak olan karnınızın veya göğsünüzün
üstüne koyun. Bebeği kurulayın ve yüzünü temiz bir bez ile silin. Temiz giysiler
giydirin.
Anlatıldığı gibi, doğum setini kullanarak pulsasyonu bitince kordu kesin.
Plasentanın kendi kendine doğmasını bekleyin.
Kendinizin ve bebeğin ısısından emin olun. Bebeği yanınıza alın, giydirin ve
kafasına bir şapka takın.
Doğumun ilk saati dolmadan önce emzirin.
Plasentayı atın_________________________________________________
(doğru, güvenli ve yerel adetlere uygun bir şekilde anlatıldığı gibi plasentayı
atın)
Doğumdan sonraki 24 saat içinde yalnız kalmayın.
Bebeği ilk gününde yıkamayın.
Zaralı davranışlardan kaçın
Doğum eylemi sırasında tehlikeli belirtiler
Örneğin:
Doğumu hızlandıracak lokal uygulamalar yapmayın.
Eğer siz veya bebeğiniz sıralanan belirtilerden birini gösterirse gündüz veya gece acil
olarak bir sağlık merkezine gidin, BEKLEMEYĐN.
Sağlık merkezine gitmek için su gelmesinin bitmesini beklemeyin.
Doğum eylemi sırasında veya sonrasında vajina içine yabancı bir cisim sokmayın.
Doğum eylemi sırasında veya sonrasında karına bastırmayın.
Plasentayı doğurtmak için kordu çekmeyin.
Göbek kordu üzerine kül, hayvan gübresi veya başka bir şey koymayın.
ANNE
■
■
■
■
Suyun gelmesinden 6 saat geçmesine rağmen doğumun olamaması.
Doğum ağrılarının (kontraksiyonların) 12 saatten fazla sürmesi.
Ağır kanama (15 dakikada 2-3 pedden daha fazla).
Bebeğin doğumunun üzerinden 1 saat geçmesine rağmen plasentanın doğmamış
olması.
______________________________________________________________
BEBEK
______________________________________________________________
Faydalı yerel uygulamaları destekleyin
■
■
■
■
■
■
■
Çok küçük.
Solunum güçlüğü.
Nöbet.
Ateş.
Soğukluk hissi.
Kanama.
Beslenme güçlüğü.
■
______________________________________________________________
■
Tercihen doğumdan sonraki ilk günlerde kendinizin ve bebeğin muayenesi ve
koruyucu önlemler için bir sağlık merkezine gidin veya deneyimli bir kişinin sizi
evde görmesini sağlayın.
Doğum sonrası 6. haftada rutin kontrolüne gidin.
______________________________________________________________
Evde doğum (2)
M9
KAYIT VE FORMLAR
(N2) HASTA SEVK FORMU
■
■
■
Kayıtların içerikleri klavuzda tanımlanmaktadır.
Kadın ve aile ile ilgili değişik yerel olarak önemli olabilecek bilgiler kayıt
içine alınmalıdır.
Anne ve bebek için aşı kartları gibi bazı kayıtları doldurun.
(N3) GERĐ BĐLDĐRĐM FORMU
(N4) DOĞUM KAYIT FORMU
(N4) PARTOGRAF
KAYIT VE FORMLAR
(N5) DOĞUMSONU KAYIT
(N6) ÖLÜM NEDENĐ FORMU
Kayıt ve formlar
N1
Hasta sevk formu
N2
HASTA SEVK FORMU
KAYIT VE FORMLAR
Gönderen Doktor:
Gönderen Kurum:
Gönderme Tarihi:
Saat:
Varış Tarihi:
Saat:
Gönderilen Merkez:
Eşlik Eden Sağlık Personeli:
KADIN
BEBEK
Adı Soyadı:
Yaşı:
Adres:
ASIL SEVK NEDENĐ:
E
Kayıt No:
Acil
Acil Değil
Bebeğe Eşlik Etmek
Adı:
Doğum Tarihi ve saati:
Doğum Kilosu:
Gebelik Yaşı:
ASIL SEVK NEDENĐ:
Acil
Acil Değil
Anneye Eşlik Etmek
ANA BULGULAR (Klinik, TA, Ateş, Nabız):
ANA BULGULAR (Klinik, TA, Ateş, Nabız):
YAPILAN TEDAVĐLER VE YAPILMA ZAMANI
En son Emzirme Zamanı:
YAPILAN TEDAVĐLER VE YAPILMA ZAMANI
GÖNDERĐLMEDEN ÖNCE:
GÖNDERĐLMEDEN ÖNCE:
NAKĐL SIRASINDA:
NAKĐL SIRASINDA:
SEVK NEDENĐ KONUSUNDA HASTA VE YAKINLARINA VERĐLEN
BĐLGĐ:
SEVK NEDENĐ KONUSUNDA HASTA VE YAKINLARINA VERĐLEN
BĐLGĐ:
GERĐBĐLDĐRĐM FORMU
Gönderen Doktor:
Kayıt No:
Gönderen Kurum:
KADIN
Saat:
Taburcu Tarihi:
Saat:
BEBEK
Adı Soyadı:
Yaşı:
Adres:
ASIL SEVK NEDENĐ:
Varış Tarihi:
Acil
Acil Değil
Bebeğe Eşlik Etmek
Adı:
Doğum Tarihi ve saati:
Doğum Kilosu:
Gebelik Yaşı:
ASIL SEVK NEDENĐ:
Acil
Acil Değil
Anneye Eşlik Etmek
TANI:
TANI:
TEDAVĐLER VE YAPILMA ZAMANI
En son Emzirme Zamanı:
TEDAVĐLER VE YAPILMA ZAMANI
ĐLERĐ BAKIM ĐÇĐN TEDAVĐ VE ÖNERĐLER:
ĐLERĐ BAKIM ĐÇĐN TEDAVĐ VE ÖNERĐLER:
KONTROL MUAYENESĐ:
ZAMANI:
YERĐ:
KONTROL MUAYENESĐ:
KORUYUCU ÖNLEMLER
KORUYUCU ÖNLEMLER:
EXITUS OLMUŞSA: TARĐH:
EXITUS OLMUŞSA: TARĐH:
SEBEBĐ:
SEBEBĐ:
Geribildirim formu
ZAMANI:
YERĐ:
N3
KAYIT VE FORMLAR
Doğum kayıt formu
N4
DOĞUM KAYIT FORMU
BU KAĞIDI EYLEM, DOĞUM VE DOĞUMSONU KAYIT ĐÇĐN KULLANIN
PROTOKOL NO:
ĐSĐM
YAŞ
GRAVĐDA
PARĐTE
ADRES
DOĞUMDA VEYA SONRASINDA
DOĞUMDA VEYA SONRASINDA
PLANLANAN
EYLEM SIRASINDA
ANNE
BEBEK
YENĐDOĞAN TEDAVĐSĐ
BAŞVURU TARĐHĐ
DOĞUM ZAMANI
CANLI
ÖLÜ
MASSERE
BAŞVURU SAATĐ
OKSĐTOSĐN VERĐLME SAATĐ
RESUSĐTASYON
EVET
HAYIR
AKTĐF EYLEM BAŞLAMA SAATĐ
PLASENTA TAM: EVET
HAYIR
DOĞUM AĞIRLIĞI
SU KESESĐ AÇILMA SAATĐ
DOĞUM SAATĐ
GESTASYONEL YAŞ
ĐKĐNCĐ EVRE BAŞLAMA SAATĐ
TAHMĐNĐ KAN KAYBI
ĐKĐNCĐ BEBEK
ĐLK MUAYENE
EYLEMĐN EVRESĐ
AKTĐF EYLEMDE
AKTĐF EYLEMDE DEĞĐL
AKTĐF EYLEMDE DEĞĐL
PLANLANAN ANNE TEDAVĐSĐ
BAŞVURUDAN SONRA GEÇEN SAAT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
SU KESESĐ AÇILDIKTAN SONRA GEÇEN
SAAT
VAJĐNAL KANAMA
10 DAKĐKADA KUVVETLĐ
KONTRAKSĐYON SAYISI
FETAL KALP ATIM SAYISI
TANSĐYON
NABIZ
ATEŞ
ĐDRAR
SERVĐKAL DĐLATASYON (CM)
PROBLEM
PARTOGRAF
SAAT
NORMAL DIŞI TEDAVĐLER
AKTĐF EYLEM TAKĐBĐ ĐÇĐN KULLANIN
10 CM
9CM
8CM
7 CM
6CM
5CM
4 CM
SAAT
AKTĐF EYLEMDEKĐ SAATLER
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
SU KESESĐ AÇILDIKTAN SONRA GEÇEN SAAT
HIZLI DEĞERLENDĐRME (B3-B7)
VAJĐNAL KANAMA (0 + ++)
AMNĐYOTĐK SIVI (mekonyumlu)
10 DAKĐKADA KONTRAKSĐYON SAYISI
FETAL KALP ATIM SAYISI (atım/dakika)
ĐDRAR
ATEŞ
NABIZ
TANSĐYON (sistolik/diastolik)
KAYIT VE FORMLAR
SERVĐKAL DĐLATASYON (cm)
PLASENTA DOĞUM SAATĐ
OKSĐTOSĐN VERĐLME SAATĐ
PROBLEMLER (başladığı zamanı ve ne olduğunu yazın)
Partograf
N5
12
N6
KAYIT VE FORMLAR
Postpartum kayıt formu
DANIŞMANLIK VE
ÖNERĐLER
DOĞUMSONU ĐZLEM FORMU
DOĞUMSONU ĐZLEM
ZAMAN
ĐLK SAAT 15 DAKĐKADA BĐR
2 st
3 st
HIZLI DEĞERLENDĐRME
KANAMA ?
UTERUS SERT?
ANNE: KAN BASINCI
8 st
12 st
16 st
20 st
24
st
ANNE
Doğum sonu bakım ve
hijyen
Beslenme
Doğumlar arası süre ve aile
planlaması
Tehlike belirtileri
Takip muayeneleri
BEBEK
Emzirme
Hijyen, göbek bakımı ve
sıcak tutma
Tehlike belirtileri
Takip muayeneleri
NABIZ
ĐDRAR
VULVA
YENĐDOĞAN: SOLUNUM
SICAKLIK
YENĐDOĞANDA ANORMAL BULGULAR (LĐSTELEYĐN)
YENĐDOĞAN BESLENME ZAMANI
ĐYĐ
ZOR
DÜŞÜNCELER
PLANLANAN TEDAVĐLER
4 st
ZAMAN
VERĐLEN TEDAVĐLER
ANNE
YENĐDOĞAN
ANNE VEYA BEBEĞĐ HASTANEYE SEVK EDĐLDĐYSE ZAMANI VE AÇIKLAMASI
ANNE VEYA BEBEĞĐ ÖLDÜYSE TARĐHĐ, ZAMANI VE NEDENĐ
KORUYUCU
ÖNLEMLER
ANNE ĐÇĐN
Demir/Folik asit
Vitamin A
Mebendazol
Sulfadoksin-pirimetamin
Tetanoz aşılaması
Sifiliz taraması
HIV için tedavi
BEBEK ĐÇĐN
Bakteriyel infeksiyon
riskinde tedavi
BCG, Çocuk felci ve hepatit
aşısı
Sifiliz taraması
Tüberküloz testi ve korunma
önlemleri
HIV için tedavi
ÖLÜM NEDENĐ FORMU
BAŞLANIÇ ĐLE
ÖLÜM ARASINDAKĐ ZAMAN
ÖLÜM NEDENĐ
I
ÖLÜME YOL AÇAN HASTALIK VEYA
DURUM
(a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..............................
(b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..............................
HAZIRLAYICI FAKTÖR
HASTALIK DURUMLARI
(c) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(d) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..............................
..............................
..............................
..............................
II
HASTALIK DIŞI ÖLÜME YOL AÇAN
DĐĞER DURUMLAR
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
KAYIT VE FORMLAR
ŞU BĐLGĐLERĐ TOPLAYIN
III
ÖLEN KĐŞĐ KADINSA
Gebe değil
Gebe değil ama 42 günden önce gebe idi
Öldüğü zaman gebe idi
Gebelik durumu bilinmiyor
IV
ÖLEN 1 AYDAN KÜÇÜK BEBEK ĐSE
Doğum ağırlığı .................... gr
Biliniyorsa;
2500gr üstü
2500gr altı
Ölüm nedeni formu
N7

Gebelik ve Doğum Sonrası Yenidoğan Bakımı Uygulama Rehberi

Transkript

Benzer belgeler

T.C. Kimlik No. : Adı Soyadı : Baba Adı : Anne Adı : Doğum Yeri

doğum evreleri modeli

Hamilelik esnasında niye anesteziste görünmeliyim?

Untitled - Remzi Kitabevi

ERKEN DOĞUM TEHDİDİ

yetersiz süt belirtileri

Demet Dikmen - İstanbul Esenyurt Üniversitesi