Kütüphanelerde Linked Data`ya Geçiş RDA, VIAF

Transkript

Kütüphanelerde Linked Data’ya Geçiş
RDA, VIAF, BibFramework
RDA Türkiye Çalışma Grubu
Emine H. Gür
Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi
49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu 26.03.2013
1
RDA : Resources Description and Access
• Kaynak Tanımlama ve Erişim
• AACR2 yerini alan yeni kataloglama standartı
• “İçerik” (content) standartı
• Dijital ortamlar için tasarlanmıştır.
2
Niçin RDA?
• Tüm kaynakların tanımlanmasını sağlar (digital
environments)
• Uluslararası standartlarla uyumlu (more
international)
• Sadece kütüphaneler için değildir (more
communities)
3
FRBR
Functional Requirements for Bibliographic Records
(FRBR; 1998)
 Bibliyografik kayıtlar için işlevsel gereklilikler

Varlık – ilişki (Entity-Relationship) modeli

Otorite verileri için işlevsel gereklilikler
(FRAD,FRSAD)
4
FRBR Terminoloji
• Group 1 :
– Work, expression, manifestation, item
(Eser, anlatım, gösterim, kopya)
• Group 2 :
– Person, family, corporate body
(Kişi, aile, tüzel kurum)
• Group 3 :
– Concept, object, event, place
(kavram, nesne, olay, yer)
Ne?
Kim sorumlu?
Ne hakkında ?
5
Zülfü
Livaneli
Mutluluk
Roman
Eser
Anlatım Türkçe
Gösterim
Kopya
Remzi
Kağıt
B. Ü.
Film
İngilizce
Martin .
Kağıt
B. Ü.
Sesli
kitap
Brail
İdefix
CD
Altı nokta
Kağıt
B.Ü.
Video
Kanal D
DVD
B.Ü.
Grup 1 :
Work, expression, manifestation, item
Eser
Grup 2
KİŞİ
AİLE
KURUM
Anlatım
Gösterim
Kopya
Grup 2 :
Perso, family, corporate body
(Kişi, aile, tüzel kurum)
7
Grup 1 :
Work, expression, manifestation, item
Grup 2
Eser
KİŞİ
AİLE
KURUM
Anlatım
Grup 3
Gösterim
Kopya
KONU
KAVRAM
OLAY
YER
8
İçerikler Değişiyor
.epub
Taşıyıcı Tipleri Çoğaldı
10
AACR2 & RDA Farkları
AACR
• Kart kataloglar için
tasarlanmıştır
RDA
• Dijital ortam için
tasarlanmıştır
• Pratiğe dayanır
• Teoriye dayanır (FRBR,
FRAD)
• Materyal türüne göre
tanımlama
• Her türlü kaynak ve içerik
türüne göre tanımlama
11
AACR2 & RDA Farkları :Terminoloji
AACR2
 area
 main entry
 added entry
 uniform title
 heading
 see reference
 author, composer, etc.
 physical description
RDA
 element
 authorized access point
 access point
 preferred title for a work
 preferred access point
 variant access point
 creator
 carrier description
13
49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA
Türkiye Çalışma Grubu 26.03.2013
14
Başlıca Değişiklikler
AACR2
GMDs
RDA
content type
media type
carrier type
245 $h (GMD) yerine
Content Type – MARC 336
Eser ve anlatımları ayırt etmek için kullanılır. Type of record
alanındaki tanımlamaların yerine kullanılıyor. Örnekler:
performed music; text; two-dimensional moving image;
sounds ; cartographic image
Media Type – MARC 337
Bir kaynağın içeriğini ortaya çıkarabilmek için gerekli olan
aletin özelliğini yansıtır. Örnekler: audio; computer;
microform; unmediated; video
Carrier Type – MARC 338
Kaynağın içeriğinin ortam özeligi ile birlikte bulunduran
format türünü gösterir. Örnekler: audio disc; online resource;
microfiche; videocassette; volume
16
Kaynağın taşıyıcı tipi
Gerekli ortam
İçeriğin genel türü
17
336-338 Örnekler
Kitap :
300 $a 247 pages : $c 24 cm
336 $a text $2 rdacontent
337 $a unmediated $2 rdamedia
338 $a volume $2 rdacarrier
Basılı Dergiler:
300 $a volumes : $b 30 cm
337 $a unmediated $2 rdamedia
338 $a volume $2 rdacarrier
18
336-338 Örnekler
Online PDF:
300 $a 1 online resource (39 pages)
336 $a text $2 rdaccontent
337 $a computer $2 rdamedia
338 $a online resource $2 rdacarrier
Website (maps, text, ve photographs)
300 $a 1 online resource
336 $a cartographic image $2 rdacontent
336 $a still image $2 rdacontent
337 $a computer $2 rdamedia
338 $a online resource $2 rdacarrier
19
Latince Kısaltmalar
s.l. (sine loco “yayınyeri yok”)
s.n. (sine nomine “yayınlayan yok”)
et al. (et alii “ve digerleri”)
ca. (circa “yaklaşık olarak”) KULLANMAYINIZ
Place of publication not identified, publisher not
identified, and others, approximately, kullanılıyor
20
Yanlış Yazılmış Başlıklar : 245 Marc
• AACR2
245 10 $a Micromagentic [sic], [i.e...] study of magnetoelastic
materials / $c Yunfei Ma.
• RDA
245 10 $a Micromagentic study of magnetoelastic materials / $c
Yunfei Ma.
246 1_ $i Title should read: $a Micromagnetic study of magnetoelastic
materials
245 00 Two wolrds
246 1 $i Corrected title: $a Two worlds
21
Sorumluluk Alanı – Rule of 3
AACR2
245 $a Cinquefoil : $b new work from five Ottawa poets / $c Mark Frutkin ... [et
al.]
700 $a Frutkin, Mark, $d 1948-
RDA
Mark Frutkin [and 4 others]
100 $a Frutkin, Mark, $d 1948245 $a Cinquefoil : $b new work from five Ottawa poets / $c Mark Frutkin,
Rebecca Leaver, Seymour Mayne, Susan Robertson, Nicola Vulpe.
700 $a Leaver, Rebecca
700 $a Mayne, Seymour, $d 1944700 $a Robertson, Susan
700 $a Vulpe, Nicola, $d 1954-
22
Edisyon Alanı :Marc 250
AACR2
RDA
250 $a 2nd ed.
Kaynak üzerinde : Second edition
250 $a Nouv. éd.
Kaynak üzerinde : Nouvelle
édition
250 $a Second edition.
Kaynak üzerinde : Second edition
250 $a Nouvelle édition.
Kaynak üzerinde : Nouvelle
édition
NE GÖRÜYORSAN AYNISINI AL
250 $a Version 4.
Kaynak üzerinde : Version IV
250 $a 6. Aufl.
Kaynak üzerinde : 6. Aufl.
250 $a Version IV.
Kaynak üzerinde : Version IV
250 $a 6. Aufl..
Kaynak üzerinde : 6. Aufl.
Basım Alanı : Marc 260 yerine 264
• Second Indicator
0 – Production
1 – Publication
2 – Distribution
3 – Manufacture
4 - Copyright notice date
Üretim
Yayın
Dağıtım
İmalat
Telif Hakkı
• Copyright / telif hakları için
• Basılı malzeme
©
• Ses kayıtları için
℗
24
Fiziksel Tanımlama Alanı : Marc 300
p.
v.
ill.
pages
Volume
Illustrations
ca. 300 p
s.
c.
res.
sayfa
cilt
Resimler
approximately 300 pages
Dimensions / boyutlar
cm değişmiyor
ISBN : Marc 020
• 020 9781412981705 (pbk.)
• 020 0521898420 (hb.)
• 020 9781412981705 (paperback)
• 020 0521898420 (hardback)
Cataloging Sources: Marc 040
• 040 # BGZ ǂb eng ǂc BGZ ǂe rda
• Leader/18 (Descriptive Cataloging Form) kodu i
# - Non –ISBD
a – AACR 2
c – ISBD punctuation omitted
i - ISBD punctuation included
u – Unknown
27
Yeni Otorite Marc Alanları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
046 Special coded dates
370 Associated place
372 Field of activity
373 Affiliation
374 Occupation
375 Gender
376 Family information
377 Associated language
380 Form of work
Kaynak: Barbara Tillett (Jan. 2010)
http://www.loc.gov/marc/authority/ad1xx.html
28
100 1# $a Paz, Octavio, $d 1914-1998
• Special Coded Dates (MARC 046)
046 ## $f 1914 $g 1998
• Associated Place (MARC 370)
370 ## $a Mexico City, Mexico $b Mexico City, Mexico $f U.S. $f France
$u http://en.wikipedia.org/wiki/Octavio_Paz
• Field of Activity (MARC 372)
372 ## $a poet $a author $a diplomat $v Wikipedia
• Occupation (MARC 374)
374 ## $a author
• Gender (MARC 375)
375 ## $a male $2 [code for RDA list]
Associated Language (MARC 377)
377 ## $a spa $a eng $a fre
29
30
Kütüphanelerde Linked Data
Carrier type
RDF
RDA
Content type
VIAF
Media type
http://id.loc.gov
31
• Amaç ; web de görünür olmak
• Semantic web ; web ortamındaki veri ve
dökümanları makinelerin de işleyip “anlayabilmesi”
– Makinaların birbiriyle konuşabilmesi
http://dbpedia.org/
• Linked Data, web ağı içerisinde her bir bilgiyi belli bir
anlama sahip olacak şekilde modelleyerek, bu
bilgilerin birbirleriyle ilişkilendirilmesi ve akıllı veri
tabanlarının oluşumu hedeflemektedir.
32
identifiers / tanımlayıcıları
• URI ;(Uniform Resource Identifier) Genel benzersiz tanımlayıcı ;
web üzerindeki bir bilgi kaynağını benzersiz bir şekilde
tanımlamak için kullanılır. Her kaynağın bir URI olmalı, bu bir
web adresi olabilir, bir numara vs olabilir
• SKOS ; Web üzerindeki bilginin sınıflandırılarak otorite
bilgilerinin yönetimi, ilişkilendirilmesi ve diğer verilerlerle
entegre olmasını öngörür.
• RDF ; bilgiyi sunmak ve web’de paylaşımını sağlamak için
kullanılır
33
identifiers / tanımlayıcıları
• RDA kontrollü terimleri (elements sets and
vocaburies)
– Kaynakların özelliklerini
• FRBR ve FRAD (eser, anlatım, gösterim, kopya, kişi, aile,
kurum, kavram, nesne, olay, yer)
• Kaynakların türlerini
• Open Metadata Registry
– Web üzerinde kayıt
34
35
36
37
Türkçe
?
38
LC Linked Data Service
Authorities and Vocabularies
http://id.loc.gov/
39
40
TÜRKÇE KONU BAŞLIKLARI LİSTESİ
?
SKOS ile eşleşen konu başlıkları listeleri
American LCSH
http://id.loc.gov
French RAMEAU:
http://stitch.cs.vu.nl/rameau
German SWD:
http://d-nb.info/gnd/
41
VIAF : Virtual International Authority File
• VIAF ; uluslararası kişi, kurum otorite veritabanıdır
• Amaç :
Web üzerinde tek bir sanal otorite dosyası oluşturup, değişik ülkelerden
gelen milli düzeydeki kişi, kurum otorite dosyalarını, toplayıp, aynı olan,
ama farklı kullanım ve karakter setleriyle yazılmış kayıtları birbirine
bağlamaktır
• Her bir VIAF kaydı standart bir ID no alır
42
www.viaf.org
16 ülke, 20 kurum üye
Türkiye Yazar Otorite Dizini ?
Detaylar için başvuru adresi
http://www.oclc.org/viaf/
Bibliyografik Framework
LC ve Zepheira (Eric Miller ve Şirketi) Ortaklığı , 22 Mayıs 2012
Zepheira, teknoloji ile bilgi yönetimi alanında etkin çözümler sunmakta olan bir
şirkettir.
Bibliyografik Framework İnisiyatifi (Bibliographic Framework
Initiative)
Marc 21 değişim formatından Web tabanlı, Linked Data Modeline geçiş yolu
belirlemektir.
Bibframework Linked Open Data
• RDF Vocabulary uygundur
• Webde sunduğumuz şeyler tanımlamak için URIs
kullanın
• Kaynak hakkında yararlı bilgiler sağlayın
• Web’de bilgi bulmayı iyileştirmek için diğer ilgili
URI’lere bağlantılar ekleyin
• Esneklik
46
IDENTIFYING MARC RESOURCES
http://id.loc.gov/authorities/names/n92062246
Bibframe Modeli Temel Alanları
• Creative Work
Eser, çalışma
FRBR Work ya da FRBR Expression
• Instance
Materyal Türü
FRBR Manifestation ya da FRBR Item
• Authority
Otorite kaynakları
FRBR Group 2 ve FRBR Group 3
• Annotation
Notlar, Ekler
Yorumlar, kapak resimleri, table of contents bilgileri vs
48
çalışma
Materyalize edilmiş
RDA için Hazırmıyız ?
51
Sistem ve OPAC üzerinde
MARC Formatı
– Marc alanlarındaki değişikliklerin güncellemesini
kütüphane program sağlayıcınızdan isteyin
İndeks / Dizinler
– Erişim noktaları için otorite dizinlerinin işlerliğini
sağlayın
52
Sistem ve OPAC üzerinde
• Content / media / carrier type gösterimi
– Yeni 33x alanları sistemde nasıl görünecek?
– Kullanıcılar için hem GMD’ li kayıtlar hem de 33x li
kayıtların olması nasıl bir etki oluşturur?
– Alternatif görüntü sağlanabilir mi ? Text ya da
ikon?
Kataloglama Yaparken
• Otorite erişim noktaları
– Varolan erişim noktalarını RDA ‘ya dönüştürmek için
otorite ve bibliyografik kayıtlarda nasıl bir yol ve yöntem
geliştirilmeli?
– Konu başlıkları
– Kişi, Kurum / sorumluluk girişleri
– Coğrafya / yer isimleri
• Kopya kataloglama için politika ne olmalıdır?
54
Kendimizi Nasıl Hazır Hissedebiliriz?
• FRBR, FRAD, FRSAD : terminoloji ve varlık- ilişki
modelini anlamak
• RDA ile ilgili yayınları takip etmek
• RDA Toolkit’e üyelik
• Kurum olarak politika belirlemek
55
Kendimizi Nasıl hazır hissedebiliriz
• Tartışma listelerine , bloglara , gruplara üye olmak
– RDA-L
– Katalog Kütüphanecileri Grubu
• LC nin ya da OCLC nin oluşturduğu RDA’ lı kayıtları
incelemek ve deneme kayıtları oluşturmak
• Diğer kurumlardaki meslektaşlarla bilgi alışverişi
yapmak
56
Eğitim İçin Yararlanılacak Kaynaklar
• LC test eğitim materyalleri
– http://www.loc.gov/catdir/cpso/RDAtest/rdatraining.html
• RDA Toolkit eğitimi için
– http://www.rdatoolkit.org/training
• RDA MARC kayıt örnekleri için
– http://www.rdatoolkit.org/examples/MARC
• ALCTS RDA webinars
– http://www.ala.org/alcts/confevents/upcoming/webinar/cat
• LC RDA planı
– http://www.loc.gov/aba/rda/
• MARC Transition website
– http://www.loc.gov/marc/transition
57
RDA TÜRKİYE ÇALIŞMA GRUBU
ULUSAL GİRİŞİM
• 2012 yılı Haziran ayında Nevşehir’de düzenlenen çalıştayda RDA Türkiye
Çalışma Grubunun kurulmasına karar verildi.
• Haziran 2012 tarihinde Sonuç bildirgesi yayınlandı.
• Milli Kütüphane himayesinde oluşturulmasına karar verilen bu grup ilk
toplantısını Eylül 2012 tarihinde Ankara’da yapmıştır.
İlk toplantı sonucu ;
•
Dört alt grup kurulmuştur.
•
RDA Türkiye web sayfası yapılandırılmıştır.
http://www.rdaturkiye.org/
• RDA Broşürü Türkçe’ye çevrilmiştir.
http://www.rda-jsc.org/docs/rdabrochure-turkish.pdf
• RDA konusunda farkındalık yaratmak için kütüphane haftasında toplantılar
düzenlenmiştir .
http://www.rdaturkiye.org/toplantilar
Yararlanılan Linkler
• http://apps.carleton.edu/campus/library/bridge_icons/
• Changing Standards: from AACR2 to RDA Alan Danskin, Changing
Standards: the future of cataloguing in UK HE
• http://blogs.southworks.net/gabrielsz/
• Train-the-trainer course for RDA: Resource Description and Access
Presented by the National Library of Australia September – November 2012
• Looking to the Future with RDA, Barbara Tillet, Library of Congress RDA
Seminar, March 2012
• http://www.rdaturkiye.org/
• http://www.rdatoolkit.org/examples/MARC
59
TEŞEKKÜRLER
RDA Türkiye Çalışma Grubu
Emine H. Gür
[email protected]
60

Kütüphanelerde Linked Data`ya Geçiş RDA, VIAF

Transkript

Benzer belgeler

fız191 fizik ı laboratuvarında dikkat edilmesi gereken kurallar

İndir

(yararlanma koşulları_e)

Haber bulteni Turkce ekleme.pub

Ortaokul Bülten -Sayı 1 (Ocak 2016)

Bilginin ana kaynağı : Bir bibliyografik niteleme yapılırken

(04.09.1999 gün ve 23806 Sayılı Resmi Gazete) ATILIM

Ekim 2011

İstanbul Lisesi 24. Kültür Etkinlikleri Haftası