Nijerya`nın Ekonomik ve Siyasal Yapısı

Afrika Ülke Raporları
Nijerya’nın Ekonomik ve Siyasal Yapısı
İçindekiler
Genel Bilgiler .......................................................................................................................................... 1
Yakın Siyasi Tarih ............................................................................................................................... 1
Siyasal Sistem.......................................................................................................................................... 2
İdari Yapılanma ....................................................................................................................................... 4
Yerel Yönetimler ................................................................................................................................. 4
Ekonomik Durum .................................................................................................................................... 6
Ekonomiye Genel Bakış ...................................................................................................................... 6
Dış Ticaret ........................................................................................................................................... 7
Temel Sektörler ................................................................................................................................... 7
Petrol ............................................................................................................................................... 8
Tarım ve Hayvancılık ...................................................................................................................... 9
Sanayi Sektörü................................................................................................................................. 9
Hizmet Sektörü .............................................................................................................................. 10
Türkiye İle Ekonomik İlişkiler Üzerine Genel Bir Değerlendirme ................................................... 10
Kaynakça ............................................................................................................................................... 11
Genel Bilgiler
Yakın Siyasi Tarih
Afrika’nın en kalabalık aynı zamanda dünyadaki en fazla nüfusa sahip 7. Ülkesi olan
Nijerya (www.aljazeera.com, 29.05.2016),
1900 yılında İngiliz sömürgesine girmiş ve
İngiltere 1 Ekim 1960 tarihinde İngiliz Milletler Topluluğu’na bağlı olması şartıyla
Nijerya’nın bağımsızlığını tanımıştır. Yaklaşık 16 yıl süren askeri idarenin ardından, 1999
yılında yeni anayasa kabul edilmiş ve ilk defa sivil hükümet kurulmuştur. İlk sivil
Cumhurbaşkanı Obasanjo, yolsuzluk ve kötü yönetim nedeniyle bozulan ekonomiyi yeniden
inşa etmek, demokrasiyi kurumsallaştırmak ve ülkenin bozulan dış itibarını yeniden tesis
etmek gibi zor görevlerle karşı karşıya kalmıştır. Başta petrol ve doğalgaz olmak üzere,
zengin doğal kaynakları ve tarıma elverişli toprakları nedeniyle Afrika’nın en zengin ülkeleri
arasında gösterilen Nijerya’da 8 yıllık Obasanjo yönetimi tüm sorunlara rağmen reformları
belirli bir aşamaya kadar getirebilmiştir. Nijerya tarihinde ilk kez bir sivil yönetimden
diğerine geçme olanağını sunan genel seçimler Nisan 2007’de gerçekleştirilmiştir (KTO,
2008: 3).
1960 yılında bağımsızlığını elde eden Nijerya, yıllarca yolsuzluklar ve arka arkaya
gelen askeri darbelere maruz kalmıştır. Bağımsızlık kazanıldıktan sonra ilk darbe, 1966
yılında sol gruplar tarafından yapılmıştır ancak darbe sonucunda merkezi hükümet
kurulamamış ve yönetim ordunun eline geçmiştir. Ardından çok geçmeden Ülke’nin
kuzeyindeki askeri yetkililer tarafından bir darbe daha gerçekleştirilmiştir. Darbeler, ülkede
etnik gerilimin ve şiddetin tırmanmasına yol açarken, kuzeyin askeri darbesi sırasında
binlerce kişi hayatını kaybetmiştir. 1967 yılında ülkenin doğu bölgesi 'Biafra Cumhuriyeti'
adıyla bağımsızlığını ilan etmiştir. Bunun ardından Nijerya’nın batı ve kuzeyi; güney ve
doğusu ile çatışmaya girmiştir (www.aljazeera.com, 29.05.2016). 1967 yılında başlayan iç
savaş 1970 yılında son bulmuştur. 1976-1979 yılları arasında ülkeyi askeri lider Olusegun
Obasanjo yönetti. 1979 ile 1999 yılları arasında kısa süreli sivil yönetim denemeleri arka
arkaya darbelerle engellenmiştir. Askeri lider Obasanjo 1999 ve 2003 yıllarında seçime
gitmiştir. Bu seçimlerin adil olmadığı yönünde eleştiri almış olsa da ülkenin demokrasi
yönünde attığı ilk adım olarak nitelendirilmektedir (www.aljazeera.com, 29.05.2016). 2007 ve
2011’deki cumhurbaşkanlığı seçimlerini ise sırasıyla Umaru Musa Yar’Adua (PDP) ve
Goodluck Jonathan (PDP) kazandı. Bu liderler hâkim parti konumundaki PDP’ye mensuptu
(Tandoğan, 2014: 4). 2015 yılında yapılan seçimlerde Muhammadu Buhari Jonathan’ı mağlup
ederek ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur.
Siyasal Sistem
Nijerya Federal Cumhuriyeti uzun süren askeri yönetimlerin ardından, 1999 yılında
sivil yönetime geçmiştir. Nijerya Anayasası’na göre devlet, egemenliğini halktan almaktadır
ve demokrasi, sosyal adalet devletin temel prensipleri arasındadır. Başkanlık sisteminin
nüvesini oluşturan yürütme gücünün tamamen başkanın elinde toplanması,
başkanın ve
parlamentonun ayrı ayrı halk tarafından seçilmesi, yasama ve yürütme organlarının birbirinin
varlığına son verememesi gibi durumların tamamı Nijerya’da uygulanmaktadır. Diğer bir
deyişle tipik bir ABD başkanlık sistemi ile yönetilmektedir (Bilgin, 2015: 243-290). Her ne
kadar Nijerya devletinin başkanı, ülkede en yetkili kişi olarak görülse de, anayasa özellikle
savaş ilanı ve Nijerya ordusunun ülke dışında görevlendirilmesi hususlarında başkanın
yetkisini yasama organı ile sınırlandırmıştır (Gülabi, www.acm.klu.edu.tr, 15.06.2016).
1999 yılında oluşturulan ve halen yürürlükte olan anayasaya göre federal düzeyde
yasama yetkisi ulusal meclise, yürütme yetkisi başkana ve yargı yetkisi federal mahkemelere
aittir. Federal düzeydeki yasama organı Nijerya Federal Cumhuriyeti Ulusal Meclisidir.
Görev süresi 4 yıl olan Ulusal Meclis, Senato ve Temsilciler Meclisinden oluşmaktadır.
Senatoda toplam 109 senatör bulunmaktadır. Her eyaletten üç, başkentten ise bir senatör
seçilmektedir. Temsilciler Meclisi 360 üyeden oluşmaktadır. Her iki parlamentonun
üyelerinin seçiminde de dar bölge basit çoğunluk sistemi uygulanmaktadır (Bilgin, 2015: 243290). Federal devletin yasama organının yanı sıra, her bir eyaletin de Eyalet Meclisi (House
of Assembly) adı altında bir yasama organı mevcuttur (Gülabi, www.acm.klu.edu.tr,
15.06.2016).
Nijerya'nın yönetim şekli Federal Cumhuriyettir. Ülke, toplam 36 eyalet ve federal
başkent bölgesinden oluşmaktadır. Ülke, ABD benzeri başkanlık sistemi ile yönetilmektedir.
Yürütme yetkisi, halk tarafından dört yıllığına doğrudan seçilen Devlet Başkanı'na verilmiştir.
Devlet Başkanı tarafından Meclis’in üst kanadı olan Senato’ya önerilen Bakan adayları,
öncelikle Senato tarafından incelenmekte ve onaylandıktan sonra Devlet Başkanı tarafından
Bakan olarak atanmaktadırlar. Parlamentoda hükümet programı okunması ve güven oylaması
yapılmamaktadır (www.mfa.gov.tr, 30.05.2016).
Nijerya’nın en önemli iç sorunu siyasi istikrarsızlıktır. Birçok askeri ihtilal yaşamış
olan ülke, uzun yıllar baskıcı politikalara maruz kalmıştır. 90’lı yıllarda çok partili demokratik
sisteme geçilmesinden sonra siyasi çalkantılar kısmen durulduysa da yeni sistem tam
anlamıyla oturmamıştır. Ülkedeki ikinci iç problem ise, Hıristiyan azınlığın ülke yönetiminde
daha etkin olma ve Müslüman çoğunluğu baskı altına alma çabasından kaynaklanan sosyal
problemdir. Hıristiyanlar Nijerya'daki oranlarını olduğundan daha çok göstererek yönetimde
Müslümanlardan daha fazla söz sahibi olmak istemektedirler. Bu konuda Nijerya
Hıristiyanları Avrupa ülkelerinden de destek görmektedirler. Hıristiyanların tutumu ülkede
zaman zaman çeşitli karışıklıkların ve olayların yaşanmasına yol açmaktadır. Bir diğer iç
problem de zaman zaman ortaya çıkan, etnik ve kabilecilik anlayışına dayanan çatışmalardır
(KTO, 2008: 3).
İdari Yapılanma
1959 yılında, Güney Kamerun bölgesi Kamerun Cumhuriyetinin bir parçası haline
gelmeden önce Nijerya, Kuzey, Güney ve Doğu Bölgelerine ek olarak “Southern Cameroons”
bölgesinden oluşmaktaydı. 1960 yılında politik bağımsızlığını kazandıktan sonra kuzey güney
ve doğu olmak üzere 3 idari bölgeye ayrılmıştı. Her bölgenin kendi valisi bulunmaktaydı.
Bağımsızlık zamanında klasik İngiliz Parlamenter sistemi (Westminister) uygulanmaktaydı
(Gülabi, www.acm.klu.edu.tr, 15.06.2016).
Nijerya’da 1967 yılında ilk defa eyalet sistemine geçilmiş, toplamda 12 eyalet
kurulmuştur. 1976’da eyalet sayısı 19’a çıkarılmıştır. 1987 yılında bu rakam 21’e çıkarılmış;
1991 yıllında ise Nijerya 30 eyalete ayrılmıştır. En son 1996 yılında tekrar artırılan eyalet
sayısı ile Nijerya günümüzdeki yapısına ulaşmıştır. Nijerya’da toplam 36 eyalet, bu 36
eyalette ise toplamda 774 yerel hükümet bulunmaktadır (Alkali, 2003: 157; Gülabi,
www.acm.klu.edu.tr, 15.06.2016) .
Mevcut durumda Nijerya’nın idari yapısı 36 eyalet ve 1 özel federal bölgeden
oluşmaktadır. Bunlar: Abia, Abuja Federal Başkent Bölgesi, Adamawa, AkwaIbom,
Anambra, Bauchi, Bayelsa, Benue, Borno, Cross, Delta, Ebonyi, Edo, Ekiti, Enugu, Gombe,
Imo, Jigawa, Kaduna, Kano, Katsina, Kebbi, Kogi, Kwara, Lagos, Nassarawa, Nijer, Ogun,
Ondo, Osun, Oyo, Plato, Nehirler Bölgesi, Sokoto, Taraba, Yobe, Zamfara (KTO, 2008: 3).
Her eyaletin bir başkenti ve çok sayıda yerel yönetim birimi bulunmaktadır. ABD sistemine
benzer bir şekilde yasama, yürütme ve yargı güçlerinin federal devlet, eyaletler ve yerel
yönetim düzeyinde bölüşümü söz konusudur (www.waado.org, 20.06.2016).
Federe devletler yani eyaletlerin başında vali bulunmaktadır. Tek özel federe bölge olan
Abuja, hiçbir eyalete bağlı değildir. Abuja, 1976’da federal başkent bölgesi olarak
kurulmuştur.
Yerel Yönetimler
Nijerya’da ortala her eyalette 21 olmak üzere toplam 774 yerel yönetim
bulunmaktadır. Yerel yönetimler minik bir başkanlık modeli sunmaktadır. Federal düzeyde
uygulanan başkanlık sisteminin minyatürünü yerel yönetimlerde görmek mümkündür. Federal
düzeyden farklı olarak yerel yönetim başkanları 3 yıllığına seçilmektedir. Yerel yönetim
meclisleri ve başkanlar, direk halk oyuyla göreve gelmektedir (İnfo.worldbank.gov,
10.06.2016).
Yerel yönetimler, yürürlükte olan 1999 Anayasası’nda var olana anayasal
kuruluşlardır ve eyalet kanunlarına göre yürütülmektedirler. Yerel yönetimlerin yapısı ve
işleyişi eyaletten eyalete farklılık gösterse de temel olarak federal düzeyde başkanlık modeli
ile paraleldir (info.worldbank.gov, 10.06.2016).
Nijerya’da yerel yönetimlerle merkez arasındaki ilişkilerde yürütmenin baskısı
görülmektedir. Başkan, pek çok durumda yetkisini aşarak başta fonların aktarımı olmak üzere
eyalet meselelerine karışmış ve eyalet yönetimleri ile kişisel vesayet ilişkileri geliştirmiştir.
Neticede bu durum, yerel yönetimlere de yansımıştır. Özetle, yerel yönetimler üzerinde
yürütmenin yani başkanın sıkı vesayeti söz konusudur denilebilir (Adejumobi, 2010; Bilgin,
2015: 243-290).
Yerel yönetimler üzerinde her ne kadar merkezi vesayet etkili olsa da Nijerya,
gelişmekte olan ülkeler içerisinde temel sağlık ve eğitim hizmetlerinin desantralize edildiği ve
bu ve benzeri yetkilerin yerel seçilmişlere devredildiği az sayıda ülkeden biridir (Khemani,
2004: 3). Bunun yanında Federal petrol gelirlerinden yerel yönetimlere %20 oranında pay
aktarılması anayasal güvenceye alınmıştır.
Ekonomik Durum
Ekonomiye Genel Bakış
2011
2012
2013
2014
GSYİH (Milyar $)
411.74
460.95
514.96
568.50
Büyüme Hızı (%)
11.56
11.95
11.71
10.39
İhracat(Milyar $)
103.33
99.48
100.30
85.51
İthalat (Milyar $)
114.47
103.91
103.05
105.98
Rezerv(Milyar $)
36.26
47.54
46.25
37.49
Dış Borç Stoku (Milyar $)
8.98
9.65
10.98
15.58
150.79
160.95
154,88
160,56
Naria: ABD Doları
Kaynak: World Bank Database (2016)
Petrol zengini Nijerya’da uzun süren askeri rejimler döneminde ülke kaynakları çok
kötü kullanılmış ve ekonomi işlemez hale gelmiştir. Nijerya ekonomisinin iki temel özelliği
devlet ağırlıklı olması (ekonomik faaliyetlerin % 80’i) ve ihracatının büyük bir yüzdesinin tek
ürüne (ham petrol, % 90) dayanmasıdır (AFDB, 2015).
Nijerya ikili bir ekonomik yapı göstermektedir. Bir yanda petrol gelirlerine bağlı
modern sektör ile diğer yanda geleneksel tarım ve ticaret sektörü bulunmaktadır. Sömürge
döneminde ülkeye nakit akışı sağlayan tarım ürünlerine önem verilmiş, limanlar, demiryolları
ve yollar geliştirilmiş, tüketici malları için bir piyasa oluşturulmuştur (AFDB, 2015).
Nijerya’nın bağımsız olduğu1960 yılında tarım GSYİH’nın %50’sini oluşturmakta ve
ihracat ve kamu gelirlerinin ana kaynağını teşkil etmekteydi. Son yıllarda ise, petrol sektörü
federal hükümet gelirlerinin %70-80’ini, ihracat gelirlerinin %95’ini ve GSYİH’nın %35’ini
oluşturmaktadır. Tarım ise GSYİH’nın yaklaşık %30’unu teşkil etmektedir. Gana bağımsızlık
ilanından sonra ve özellikle 1970’li ve 1980’li yıllarda para ve maliye politikalarında
uygulanan yanlış politikalar ve iç ve dış mihraklar nedeniyle kötü ve kötüye giden bir
ekonomik konjonktür ile mücadele etmiştir. Hızlı nüfus artışı ve buna karşın ekonomik
konjonktürde yaşanan sıkıntılar ülke ekonomisini olumsuz etkilemiştir. 1990’lı yıllardan
itibaren ülke IMF ve Dünya Bankası ile birlikte politikalar belirlemiş ve bunları uygulamaya
koymuştur. Bu politikalar ülke ekonomisine olumlu yönde katkıda bulunmuş ve fakirlik
gitgide azalmıştır (Akinlo, 2012).
Nijerya hükümeti özellikle son yıllarda kamu harcamaları, özelleştirme gibi konularda
etkinlik sağlanması yönünde çalışmalar yapmaktadır. Ülke genelinde bir refah artışının
sağlanması adına iş ortamında gelişme, gelir dağılımında adalet hususlarına önem verilmeye
başlamıştır. Bunun yanı sıra hükümet özel sektörü teşvik etmek amacıyla kredi imkânları ve
vergi muafiyetleri gibi bazı avantajlı imkânlar sunmaktadır (Akinlo, 2012).
Hükümetin altyapı yatırımları ile yoksulluğu önleme planlarına odaklanması, aynı
zamanda madencilik vergi rejimini ele alması da söz konusu olacaktır. Nijerya’nın ana ihraç
kalemi olan petrol fiyatlarındaki artış yanında madencilik vergilerinde artış taleplerinin
yatırımcılarla sorun yaratması olasılığı mevcuttur (Kurulu, 2013).
Dış Ticaret
2011
2012
2013
2014
İhracat (milyar$)
103.33
99.48
100.30
85.51
İthalat (milyar$)
114.47
103.91
103.05
105.98
Hacim
Denge
217.8
-11.14
203.39
-4.43
203.35
-2.75
191.49
-20.47
Kaynak: World Bank Database (2016)
Gana’nın ihracatı önemli ölçüde petrol ve petrol ürünlerine dayalı olmakla birlikte
ihracat gelirleri dünya fiyatlarındaki değişmelere karşı hassasiyet göstermektedir. Diğer
önemli ihracat kalemleri kakao, lastik ve kauçuk olup, 2011 yılında 103,33 milyar dolar, 2012
yılında 99,48 milyar dolar, 2013 yılında 100,3 milyar dolar, 2014 yılında ise 85,51 milyar
dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir (World Bank).
2011 yılında 114,47 milyar, 2012 yılında 103,91 milyar dolar, 2013 yılında 103,05
milyar dolar, 2014 yılında ise 105,98 milyar dolar olarak gerçekleşen ithalatta makine,
kimyasal maddeler, taşımacılık ekipmanları, işlenmiş gıdalar, gıda ve canlı hayvanlar ilk
sıralarda yer almıştır (World Bank).
Nijerya’nın ihracatında %15,4’lik pay ile Hindistan ilk sırada yer alırken %10,2 ile
Brezilya, %8,5 ile Hollanda, %5,1 ile Almanya izlemiştir. İthalatta ise %25,3’lük pay ile Çin
ilk sırada yer alırken onu %9,7 ile Amerika ve %4,7 ile Hindistan izlemiştir (CIA FactBook).
Temel Sektörler
Nijerya ekonomisi genel olarak petrol ve tarım üretiminden oluşmaktadır. Petrolün
yoğun etkisi ve süregelen reformlarla birlikte Nijerya IMF verilerine göre Afrika’nın en hızlı
büyüyen ikinci ekonomisi haline gelmiştir. Ancak sosyal refah konusundaki ilerleme, GSMH
büyümesinin çok gerisinde kalmaktadır. Fakirlikle mücadele ve yeni iş imkânları oluşturma
oranları, nüfus artış hızının gerisinde kalmaktadır. Diğer yandan ekonomisinin sıkı bir şekilde
petrole bağlı olması, petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar dolayısıyla kırılgan bir ekonomik
yapı arzetmektedir (The World Bank, 2013).
GSMH Büyümesine Sektörel Katkı Oranları
2014-ilk yarısı
2015-ilk
yarısı
Tarım
14.9
Madencilik ve taşocakları
1.8
23.1
İmalat
23.4
6.8
İnşaat
9.5
12.4
27.4
Konaklama ve Yiyecek
2.9
2.4
Enformasyon ve İletişim
14.1
31.2
Finans ve Sigortacılık
4
8.2
Gayrimenkul
Toplam
5
86.9
7.5
90.8
Kaynak: Economic Report on Nigeria 2015
Petrol
1960’lı yıllarda çıkartılmaya başlanan petrolle birlikte Nijerya ekonomisi değişim
göstermeye başlamıştır. Bu değişim diğer sektörleri de etkisi altına almıştır. 1970’li yıllarda
gerçekleşen petrol üretimi artışı ile Nijerya ekonomisi sağlıksız biçimde ham petrolün etkisi
altına girmiştir. 2000’li yılların başına geldiğimizde petrol ve gaz ihracatı ülkenin ihracat
gelirlerinin %90’dan fazlasını oluşturmaktadır. Petrolün hızla ilerlemesi ve sektörün
ekonomik alanda ağırlığını artırmasıyla birlikte diğer alanlarda güçlü bir düşüş kendini
göstermiştir. Bu nedenle kırsal alanlarda petrole bağlı olmayan ekonomik üretim sınıfları
yüksek dozda bir fakirlikle karşı karşıya gelmiştir (Akinlo, 2012).
Nijerya’nın tespit edilen tespit edilen petrol rezervi 30 milyar varil civarındadır. Yine
doğal gaz rezervleri 3 trilyon litre civarındadır. Bu kaynakların büyüklüğü ve ülkede farklı
sınıfların siyasal çatışmaları kaynaklar üzerinde hâkimiyet kurma isteğine neden olmuş ve bu
nedenle ekonomik anlamda büyük bir gerileme kendini göstermiştir. Nijerya bu nedenle
dünyanın en fakir ülkeleri arasında gösterilmektedir (The World Bank, 2013).
Petrol alım satımı ve ticaretin yoğun yapıldığı ülkeler arasında Birleşik Krallık ve
ABD başı çekmektedir. Nijerya’nın ABD’ye petrol ihracatı ABD.’nin petrol ithalatının
yaklaşık yüzde 8-9’una denk gelmektedir. Bu durum Nijerya’nın dünya petrol akışında
önemli bir payı olduğunu ancak ekonomik anlamda ülkenin geneline aksedemeyen bir
kazanca sahip olduğunu göstermektedir (Akinlo, 2012).
Tarım ve Hayvancılık
1960’lı yıllardan önce tarım sektörü Nijerya ekonomisini götüren yegâne unsurdu.
Petrol üretiminin başlaması ve üretimdeki artış ile birlikte geleneksel tarım üretimi çökmeye
başladı. Kırsal bölgelerden şehirlere göçlerin artmasıyla birlikte ekonomik anlamda düşük
gelir seviyesine sahip insanlar ve açlık artmaya başladı. Tarım sektöründeki bu derin
yaralanmaya rağmen hala tarım Nijerya ekonomisinde %30 civarında paya sahiptir. Yıllar
geçtikçe değişen bu oran belirli bir istikrara ulaşmıştır. Yine tarımı canlandırma politikaları
yapılmaya çalışılmasına rağmen başarılı olunamamıştır (AFDB, 2015).
Nijerya bazı tarım ürünlerinin de ihracatını yapmaktadır. Kakao ve Kauçuk ihracatı
yapılan ürünler arasında kendini göstermektedir. Yine tarım hala canlandırma çalışmalarına
rağmen küçük çapta çiftçiler tarafından yapılmaya çalışılmaktadır. Bazı ürünlerin üretimi ve
işlenmesi Nijerya’daki çok uluslu şirketler tarafından yapılmaktadır. Hayvancılık ise çok
yoğun olmamakla birlikte az miktarda yapılmaktadır. Kanatlı hayvan yetiştiriciliği bazı
bölgelerde yapılmaktadır (Chete vd. 2014).
Kakao ve kauçuk dışında mısır, manyok, hurma yağı ve darı üretimi de yapılmaktadır.
Yine balıkçılık, yumurta ve süt üretimi ülke içinde gereksinimi karşılamasa dahi yerel olarak
yapılabilmektedir. Tarımın gittikçe sönükleşmesi ve etkisiz bir alan olmasının ana
nedenlerinden birisi petrol üretimiyle birlikte üretimin azalması ve geleneksel metotların
verimsiz üretime neden olmasındandır. Ülkenin hızla artan nüfusu ile birlikte üretim gittikçe
yetersiz bir hale gelmektedir (Chete vd. 2014).
Sanayi Sektörü
Sanayinin ülke ekonomisine katkısı tarım ve petrolün yanında düşük kalmaktadır.
Nijerya sanayisinde yüksek oranda katkısı olan bazı alanlar sanayi sektörünü canlı tutmakta
ve büyük payı ellerinde tutmaktadır. Tekstil, hazır giyim, gıda, kereste ve mobilya, diğer
üretimler ve inşaat alanları ülkenin başlıca sanayi alt-sektörlerini oluşturmaktadır.
Nijerya sanayi sektörü; karayolu ulaşımı, enerji tedariki gibi altyapı sorunları Nijerya
ekonomisinin büyümesinin önündeki önemli engellerdendir. Diğer yandan, düşük teknolojinin
yaygınlığı; firmaların kendi elektriğini üretmesi gibi zorlukları ortaya çıkarmakta, elektronik
haberleşmeden faydalanma imkânlarını kısıtlamaktadır (Chete vd. 2014).
Emek verimliliği, sanayi için bir diğer önemli unsurdur. Uluslararası alanda daha
rekabetçi bir görünüm sergileyebilmesi için teknolojik kapasitesini artırması ve emek
üretkenliğini geliştirmesi gerekir. İnşaat sektörü, ülkedeki emek verimi en yüksek sanayi
sektörü iken hazır giyim endüstrisi, yiyecek işleme endüstrisi ise emek yoğun sektörlerdir.
İnşaat sektöründeki görece yüksek verimlilik, ortalama işçi ücretleri açısından en yüksek
sektörün ünşaat olmasını sağlamıştır (Chete vd. 2014).
Hizmet Sektörü
Hizmet sektörü yakın geçmişte ülke içindeki bazı sıkıntılar nedeniyle geri kalmış
olmasına rağmen son yıllarda bir ilerleme içindedir. Ülke içinde yeni bankaların aktif şekilde
yer almaya başlamasıyla birlikte hizmet sektöründe kayda değer bir gelişme yaşanmıştır.
2000li yılların başında servis sektörünün GSMH’deki payı % 21.8 iken bu oran 2014 yılına
gelindiğinde %55.5’e kadar çıkmıştır. Ancak hizmet sektöründeki yüksek büyüme oranların
rağmen ihracat ve ithalat rakamları arasında ciddi bir açık vardır. Son birkaç yıldır ülkenin
hizmet ihracatı yaklaşık 2-3 milyar dolar iken, ithalat ise 20 milyar doların üstünde
gerçekleşmektedir (data.worldbank.org, 2016). Taşımacılık, finans ve iletişim sektörleri,
hizmet alanında en hızlı büyüyen sektörlerdir (AFDB, 2015).
Türkiye İle Ekonomik İlişkiler Üzerine Genel Bir Değerlendirme
Türkiye-Nijerya ekonomik ilişkileri asgari düzeyde devam etmektedir. Nijerya,
Türkiye’nin ithalat ve ihracat alanında 53’üncü sıradaki ortağıdır. Türkiye Sahra Altı Afrika
ülkelerine gittikçe verdiği önemi artırmaya devam etmektedir. Nijerya’nın bölgedeki kilit rolü
bu ilgiyi canlı tutmaktadır. 2006 yılında 83 milyon dolar olan Nijerya’ya ihracat 2013 yılı
verilerinde 400 milyon doları aşmış gözükmektedir. Yine 2006 yılında 380 milyon dolar olan
ithalat verileri 2013 yılında 113 milyon dolar olmuştur (comtrade.un.org, 2016).
2008 yılından itibaren Türkiye tarihi bağlarının bulunduğu Müslüman nüfus oranı
yüksek Sahra Altı Afrika ülkelerine ekonomik yardım yollamaya başlamıştır. TIKA üzerinden
gerçekleşen yardımları alan ülkelerden birisi de Nijerya’dır. Yine Türk yatırımcılar Nijerya’da
tekstil, gıda gibi alanlarda yatırımlar yapmaya başlamıştır. Son yıllarda Türkiye ImoState’de
yatırımcılar aracılığıyla 5 adet tekstil fabrikası (50 milyon dolar) yapmayı planlamaktadırlar.
Bu tür yatırımlar diğer yandan Nijerya sanayisinin gelişmesine ve ekonomik gelişmelerin
hızlanmasına da katkı sunmaktadır (Shinn, 2015).
Kaynakça
Adejumobi, S., 2010, “GovernanceAndPolitics in Post-MilitaryNigeria”, New York:
PalgraveMacmillan.
AFDB. (2015). Economic Report on Nigeria, 2015. Tunis: African Development Bank
Group. Alınan yer
http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Publications/ORNG_Economic_Rep
ort_on_Nigeria_Special_Edition_2015.pdf 29 Mayıs 2016 tarihinde.
Akinlo, Enisan A. (2012). How Important is Oil in Nigeria’sEconomicGrowth?
Journal of Sustainable Development içinde, 5(4), s. 165-179.
Alkali, R. A., 2003, “Issues in International RelationsandNigeria'sForeingPolicy,
sf.157.
Bilgin, M.,2015, Afrika’da ABD Tipi Başkanlık Sistemi: Nijerya Federal
Cumhuriyeti, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı,
Ankara.
Chete, L. N. vd. (2014). Industrial Development andGrowth in Nigeria:
LessonsandChallenges. BrookingsInstituteWorkingPaper 8.
CIA FactBook Database.
comtrade.un.org. (2016). Alınan yer http://comtrade.un.org/data/ 29 Mayıs 2016
tarihinde.
Data.worldbank.org. (2016). Alınan yer
http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&Topic=3 1 Haziran 2016
tarihinde.
Gülabi, H., “Batı Afrika’nın Devi Nijerya Federal Cumhuriyeti’nin Jeopolitik
Analizi”,acm.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/acm/dosyalar/dosya_ve_belgeler/88023140.pdf,
(15.06.2016).
Khemani, S., 2004, “LocalGovernmentAccountabilityfor Service Delivery in Nigeria”,
World Bank.
Konya Ticaret Odası (KTO), 2008, Nijerya Federal Cumhuriyeti Ülke Raporu.
Shinn, David. (2015). Turkey’s Engagement in Sub-Saharan Africa: Shifting Alliances
and Strategic Diversification. Chatham House Research Paper.
Tandoğan, M., 2014, “Nijerya ve Nijer’in Devlet Sistemlerinin Otoriterleşmesinde
Askerî Darbelerin Etkisi”, Ortadoğu ve Afrika Araştırmaları Derneği (ORDAF).
The World Bank. (2013). NigeriaEconomic Report. Alınan yer: http://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2013/05/14/000333037_2
0130514101211/Rendered/PDF/776840WP0Niger0Box0342041B00PUBLIC0.pdf 28 Mayıs
2016 tarihinde.
http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-nijerya, “Ülke Profili: Nijerya”,
(29.05.2016).
http://www.mfa.gov.tr/nijerya-siyasi-gorunumu.tr.mfa, (30.05.2016).
http://www.waado.org/nigerdelta/nigeria_facts/States_LocalGovtAreas.html,
(20.06.2016).
http://info.worldbank.org/etools/docs/library/5783/state_and_governance_nigeria.htm,
(10.06.2016).