kapalı ortamlarda radon gazı ölçümü ve sağlığa zararları.

kapalı ortamlarda radon gazı ölçümü ve sağlığa zararları.

7h5.ø<($720(1(5-ø6ø.85808
7(.1ø.5$325
KAPALI ORTAMLARDA RADON GAZI
2012
7h5.ø<($720(1(5-ø6ø.85808
VD\ÕOÕ NDQXQ LOH NXUXOPXú RODQ 7UNL\H $WRP (QHUMLVL .XUXPX¶QXQ DQD J|UHYL
DWRP HQHUMLVLQLQ EDUÕúoÕO DPDoODUOD ONH \DUDUÕQD NXOODQÕOPDVÕQGD L]OHQHFHN XOXVDO
SROLWLNDQÕQHVDVODUÕQÕYHEXNRQXGDNLSODQYHSURJUDPODUÕEHOLUOHPHNONHQLQELOLPVHO
WHNQLN YH HNRQRPLN NDONÕQPDVÕQGD DWRP HQHUMLVLQGHQ \DUDUODQÕOPDVÕQÕ PPNQ
NÕODFDNKHUWUODUDúWÕUPDJHOLúWLUPHYHoDOÕúPD\Õ \DSPDNYH\DSWÕUPDNEXDODQGD
\DSÕODFDNoDOÕúPDODUÕNRRUGLQHYHWHúYLNHWPHNWLU
%X oDOÕúPD 7$(. SHUVRQHOL WDUDIÕQGDQ JHUoHNOHúWLULOPLú DUDúWÕUPD JHOLúWLUPH YH
LQFHOHPH VRQXoODUÕQÕQ SD\ODúÕPÕ DPDFÕ\OD 7HNQLN 5DSRU RODUDN KD]ÕUODQPÕú YH
EDVÕOPÕúWÕU
Teknik Rapor 2012/3
7UNL\H$WRP(QHUMLVL.XUXPX\D\ÕQÕGÕU
ø]LQDOPDNVÕ]ÕQoR÷DOWÕODELOLU
5HIHUDQVYHULOHUHNNXOODQÕODELOLU
7h5.ø<($720(1(5-ø6ø.85808
Adres : (VNLúHKLU<ROXNP$QNDUD7UNL\H
Tel
: +90(312) 295 87 00
Fax : +90(312) 287 87 61
Web : www.taek.gov.tr
g16g=
%WQ insanlar UDG\DV\RQOD ELUOLNWH \DúDPDNWD; \DúDPVWDQGDUWODUÕna,
\DúDGÕNODUÕ RUWDPODUÕQ IL]LNVHO |]HOOLNOHULn ve FR÷UDIL úDUWODUÕQD ED÷OÕ
RODUDN GH÷LúLNOLN J|VWHUPHNOH ELUOLNWH \DNODúÕN 8 P6Y \ÕOOÕk ortalama
radyasyon
dozuna PDUX] NDOPDNWDGÕUlar. GQON \DúDQWÕPÕ]GD
NDUúÕODúWÕ÷ÕPÕ] UDG\DV\RQXQ |QHPOL ELU NÕVPÕ GR÷DO ND\QDNODUGDQ
gelmektedir. KR]PLN ÕúÕQODU \HU NDEX÷XQGDQ \D\ÕODQ JDPD ÕúÕQODUÕ
havadaki radon ve radon ER]XQPD UQOHUL LOH \L\HFHN YH LoHFHNOHUGH
bulunan radyoaktif elementler GR÷DO UDG\RDNWLI ND\QDN RODUDN
bilinmektedir. 'R÷DO ND\QDNODUGDQ DOÕQDQ GR]XQ HQ |QHPOL ELOHúHQL
UDGRQ JD]Õ YH RQXQ NÕVD \DUÕ |PUO ER]XQPD UQOHULGLU hONHOHUH
J|UH GH÷LúLNOLN J|VWHUPHNOH ELUOLNWH radon ve bo]XQPD UQOHUL
QHGHQL\OH PDUX] NDOÕQDQ \ÕOOÕN RUWDODPD HWNLQ GR]XQ GQ\D JHQHOLQGH
1,3 P6YROGX÷XWDKPLQHGLOPHNWHGLU
Bu raporda, radon ve ER]XQPD UQOHULne maruz kalma, radonun
insan VD÷OÕ÷ÕQD HWNLOHUL UDGRQD LOLúNLQ OLPLW GH÷HUOHU LOH radonun
D]DOWÕOPDVÕLoLQ DOÕQDELOHFHNWHGELUOHUKDNNÕQGDGHUOHQHQELOJLOHULQ\DQÕ
VÕUD .XUXPXPX]XQ $UDúWÕUPD Merkezleri, dNAEM ve SANAEM
WDUDIÕQGDQ \UWOHQ UDGRQ |OoP VRQXoODUÕ GH÷HUOHQGLULOHUHN KDULWD
]HULQGHVXQXOPXúWXU
ødø1'(.ø/(5
Tablolar Dizini ..................................................................................i
ùHNLOOHr Dizini .................................................................................. ii
<|QHWLFLg]HWL ................................................................................. iii
([HFXWÕYH6XPPDU\ ...................................................................... iv
.ÕVDOWPDODU ......................................................................................v
1. *ø5øù ......................................................................................... 1
2. RADON ...................................................................................... 2
2.1. Evlerde Radon ................................................................. 3
2.2.øú\HUOHULQGH5DGRQ ........................................................... 5
3. 5$'21*$=,1,16$ö/,.h=(5ø1(2/$6,
(7.ø/(5ø ................................................................................... 6
4. 5$'21.216$175$6<21/ø0ø7/(5ø ................................. 8
5. 5$'21g/dh0h9(ø=/(10(6ø........................................... 9
6. %ø1$/$5$5$'21*ø5øùø1ø$=$/70$
<g17(0/(5ø ......................................................................... 12
7. h/.(0ø='(5$'21ø/(ø/*ø/ø0(9=8$79(
g/dh06218d/$5, ............................................................. 13
7.1. Mevzuat ......................................................................... 13
7.2. 0HUNH]OHULPL]7DUDIÕQGDQ<DSÕODQ5DGRQ
gOoPOHUL ........................................................................ 14
7.3. ³(YOHUGH5DGRQ´gOoP6RQXoODUÕ ................................ 15
8. .$<1$.d$ ............................................................................. 17
7$%/2/$5'ø=ø1ø
Tablo 1. øú\HUOHULQGH|OoOHQUDGRQNRQVDQWUDV\RQODUÕ ................ 5
Tablo 2. Radon konsantrasyon limitleri ........................................ 8
i
ù(.ø//(5'ø=ø1ø
ùHNLO 'R÷DOYH\DSD\UDG\RDNWLYLWHGHQ
ND\QDNODQDQÕúÕQODPDODU ................................................ 1
ùHNLO. 222Rn ve 2205Q¶QLQER]XQPD]LQFLUL ................................ 3
ùHNLO 'H÷LúLNONHOHUGHNLHYOHUGHRUWDODPD
UDGRQNRQVDQWUDV\RQODUÕ ................................................ 5
ùHNLO $NWLIYHSDVLIUDGRQ|OoPFLKD]ODUÕ .............................. 9
ùHNLO 5DGRQ|OoP\DSÕODQGHGHNW|UNDSODUÕ ..................... 11
ùHNLO Radosys Sistemi .......................................................... 14
ùHNLO Kimyasal ND]ÕPDLúOHPLQLQ\DSÕOGÕ÷Õ
5DGREDWKFLKD]ÕYHDNVHVXDUODUÕ ................................. 14
ùHNLO RAD7 DNWLI|OoPFLKD]ÕLOHVXYH
toprakta ölçüm ............................................................. 15
ùHNLO $OSKDJXDUGFLKD]ÕYHJHUHNOLGRQDQÕPLOH
su ve toprakta ölçüm ................................................... 15
ùHNLO øOED]ÕQGDHYOHUGHRUWDODPD
radon konsanWUDV\RQODUÕ .............................................. 16
ùHNLO Türkiye genelinde evlerde radon
DNWLYLWHNRQVDQWUDV\RQXGD÷ÕOÕPÕ ................................. 16
ii
<g1(7ø&øg=(7ø
%WQFDQOÕODUUDG\DV\RQODELUOLNWH \DúDPDNWDKD\DWÕQELUSDUoDVÕ
RODUDNGÕúX]D\YHJQHúWHQJHOHQNR]PLNÕúÕQODU\HUNDEX÷XQGD
bulunan UDG\RL]RWRSODUGROD\ÕVÕ\ODWRSUDNYH\DSÕPDO]HPHOHULVX
YH JÕGDODU JLEL GR÷DO ND\QDNODUa ilave olarak yapay kaynaklardan
da ÕúÕQODQPDNWDGÕU øQVDQODU \DúDP VWDQGDUWODUÕ \DúDGÕNODUÕ
RUWDPODUÕQ IL]LNVHO |]HOOLNOHUL YH FR÷UDIL úDUWODUD ED÷OÕ RODUDN
GH÷LúLNOLN J|VWHUPHNOH ELUOLNWH \DNODúÕN 8 P6Y \ÕOOÕN ortalama
radyasyon dozuna PDUX]NDOPDNWDGÕU'R÷DOND\QDNODUGDQDOÕQDQ
GR]XQ HQ |QHPOL ELOHúHQL UDGRQ JD]Õ YH RQXQ NÕVD \DUÕ |PUO
ER]XQPDUQOHULGLU%X\ROODPDUX]NDOÕQDQ\ÕOOÕNRUWDODPDGR]1,3
mSv¶dir.
*HQHOGH LQVDQODU ]DPDQODUÕQÕQ ¶ÕQÕ NDSDOÕ PHNânlarda
JHoLUGLNOHULLoLQUDGRQDPDUX]NDOPDODUÕ|QHPOLELU problem olarak
RUWD\DoÕNPDNWDGÕU. .DSDOÕRUWDPODUGDNLUDGRQXQE\NNÕVPÕELQD
DOWÕQGDki toprakta biriken radon gazÕQÕQ oDWODN YH ERúOXNODUGDn,
ELQDLoOHULQHVÕ]PDVÕ\ODROXúXU.
Bu raporda, .XUXPXPX] WDUDIÕQGDQ HYOHUGH UDGRQ aktivite
konsantrasyonunun WHVSLWLQH \|QHOLN \DSÕODQ oDOÕúPD VRQXoODUÕ
UDGRQJD]ÕYHVD÷OÕNHWNLOHULQH\|QHOLN OLWHUDWUGHQWDUDQDQELOJLOHU
ile birlikte VXQXOPXúWXU
iii
EXECUTIVE SUMMARY
All living things are continuously exposed to ionizing radiation
originated from natural radiation sources i.e. soil and building
materials due to radionuclides in the Earth's crust, cosmic rays,
water, food and the human body itself as well as artificial radiation
sources. The worldwide average background dose for a human
being, depending on the physical and geological features of the
place, is about 2.8 mSv per year. With the estimated annual
average effective dose of 1.3 mSv, radon gas is particularly
significant source of exposure to natural radiation.
As individuals spend more than 90% of their time indoors, the
exposure to radon becomes a significant problem. Most of the
radon in indoor air is due to the penetration of radon gas in the
ground through cracks and gaps into the buildings.
In this report the results of the measurements on the determination
of radon activity concentrations in houses are given with
supplementary information compiled from the literature on radon
and its heath effects.
iv
KISALTMALAR
: $YUXSD%LUOL÷L
: dHNPHFH1NOHHU$UDúWÕUPDYH(÷LWLP0HUNH]L
: The International Commission on Radiological
Protection (UlXVODUDUDVÕ 5DG\DV\RQGDQ .RUXQPD
Komitesi)
SANAEM : 6DUD\N|\1NOHHU$UDúWÕUPDYH(÷LWLP0HUNH]L
TAEK
: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
UNSCEAR : United Nations Scientific Committee on the Effects of
Atomic Radiation (%LUOHúPLú0LOOHWOHU$WRPLN5DG\DV\onun
Etkileri Bilimsel Komitesi)
WHO
: World Health Organization ( 'Q\D6D÷OÕNgUJW)
RAC
: Radon Aktivite Konsantrasyonu
AB
ÇNAEM
ICRP
v
1.*ø5øù
%WQFDQOÕODUUDG\DV\RQODELUOLNWH\DúDPDNWDGÕU&DQOÕODU kozmik
ÕúÕQODUdanWRSUDNYH\DSÕPDO]HPHOHULndeki radyoizotoplardan, su
YH JÕGDODU JLEL GR÷DO ND\QDNODUGDQ YH EXQODUD LODYH RODUDN GD
\DSD\ ND\QDNODUGDQ ÕúÕQODQPDNWDGÕU
øQVDQODU \DúDP
VWDQGDUWODUÕna \DúDGÕNODUÕ RUWDPODUÕQ IL]LNVHO |]HOOLNOHULne, FR÷UDIL
ve jeolojik úDUWODUÕQ GH÷LúLPLQH ED÷OÕ olarak ortalama 2,8 mSv¶OLN
\ÕOOÕNGR]a PDUX]NDOPDNWDGÕUODUùHNLO¶GHJ|UOG÷JLELWRSOXP
dozunun E\N NÕVPÕ GR÷DO ND\QDNODUGDQ GL÷HU NÕVPÕ LVH WÕEEL
uygulamalardan, PHVOHNL ÕúÕQODPDODU YH \DSD\ ND\QDNODUGDQ
meydana gelmektedir [1].
7ÕEEL
1NOHHUVDQWUDOODU
1NOHHUGHQHPHOHU
dHUQRELO
Kozmik (%14)
*DPDÕúÕQODUÕ
Radon (%43)
øoÕúÕQODQPD
ùHNLl 1. 'R÷DOYH\DSD\UDG\RDNWLYLWHGHQND\QDNODQDQÕúÕQODPDODU [1].
'R÷DO ND\QDNODUGDQ DOÕQDQ GR]XQ HQ |QHPOL ELOHúHQL UDGRQ JD]Õ
YH RQXQ NÕVD \DUÕ |PUO ER]XQPD UQOHULGLU 5DGRQ JD]ÕQGDQ
GROD\Õ PDUX] NDOÕQDQ \ÕOOÕN ortalama doz 1, P6Y¶GLU [1]. Radon;
uranyum ve toryum içeren kayalardan, topraktan gelmekte ve gaz
ROPDVÕ QHGHQL\OH EXOXQGX÷X RUWDPÕQ ERúOXNODUÕQGD LOHUOH\HUHN
DWPRVIHUH VÕ]PDNWDGÕU 6ÕFDNOÕN EDVÕQo IDUNOÕOÕNODUÕ ve WRSUD÷ÕQ
\DSÕVÕ nem, gözeneklilik ve geçirgenlik) VÕ]PD\Õ etkileyen en
önemli faktörlerdir.
1
2.RADON
5DGRQ DWRP QXPDUDVÕ LOH SHUL\RGLN FHWYHOLQ VR\ JD]ODU
VÕQÕIÕQGD \HU DODQ UHQNVL] NRNXVX] WDWVÕ] J|]OH J|UOHPH\HQ
UDG\RDNWLI ELU JD]GÕU (ULPH QRNWDVÕ -71 & ND\QDPDQRNWDVÕ LVH 61.8 &¶GLU 5DGRQ ND\D WRSUDN YH VXGDNL GR÷DO XUDQ\XPXQ ve
toryumun ER]XQPDVÕVRQXFXQGDROXúXU$úD÷ÕGDYHULOHQER]XQPD
úHPDVÕQGD GD J|UOG÷ ]HUH UDGRQXQ UDGRQ WRURQ YH DNWLQRQ
RODUDNLVLPOHQGLULOHQoL]RWRSXEXOXQPDNWDGÕU
238
U
235
U
232
Th
.....
.....
.....
226
222
Ra
223
Ra
224
Ra
Rn (Radon)
Rn (Aktinon)
220
Rn (Toron)
219
......
......
......
Bu rDG\RL]RWRSODUÕQ \DUÕODQPD|PUOHULVÕUDVÕ\ODUDGRQXQ 3,8 gün,
toronun 55 saniye ve aktinonun ise 3, VDQL\HGLU $NWLQRQXQ \DUÕ
|PUQQ oRN NÕVD YH GR÷DO Xranyumdaki 235U/2388 RUDQÕQÕQ oRN
GúNVHYL\HOHUGHROPDVÕVHEHEL\OHDNWLQRQXQHWNLVLLKPDOHGLOHELOLU
düzeydedir 7RURQ YH DNWLQRQXQ \DUÕ |PUOHUL VDQL\HOHU
PHUWHEHVLQGH ROGX÷X LoLQ UDGRQ GHQLOLQFH DNOD 222Rn (Radon)
gelmektedir .DUDUVÕ] ELU UDG\RL]RWRS RODQ UDGRQ NDUDUOÕ KDOH
geçene kadar DOID SDUoDFÕNODUÕ +HO\XP oHNLUGH÷L \D\PDN
suretiyle radyoaktif bozunmaya devam ederek nihai ürünü olan
NXUúXQDG|QúU
226
222
222
218
Ra ( Radyum)
Rn (Radon)
Rn (Radon) + 4 He
Po + 4 He
222
Rn ve 220RQ¶QLQER]XQPD]LQFLULùHNLO¶GHYHULOPLúWLU>@Radon
bozunma ürünlerinin bir NÕVPÕ WHQHIIV HWWL÷LPL] KDYDGD DVÕOÕ
NDOÕUODU %LQD GÕúÕQGD DoÕN KDYDGD UDGRQ ROGXNoD GúN
NRQVDQWUDV\RQODUD NDGDU VH\UHOPLú ROPDNOD ELUOLNWH NDSDOÕ
ortamlarda konsantrasyon daha yüksektir. Radon konsantrasyonu
X]XQ VUHOL PDUX] NDOÕQGÕ÷ÕQGD LQVDQ VD÷OÕ÷ÕQÕ etkileyebilecek
VHYL\HOHUHXODúDELOLU
2
220
222
Rn
3,82 gün
Rn
55 s
Radon
218
Toron
216
Po
3,05 dak
Po
0,15 sn
214
.ÕVD
ömürlü
212
Pb
26,8 dak
Pb
10,6 saat
214
bozunma
ürünleri
212
Bi
19,7 dak
Bi
60,6 dak
214
212
Po
164 s
208
Po
304 ns
210
Tl
3,10 dak
208
Pb
\ÕO
Pb
.DUDUOÕ
ùHNLO2.
222
Rn ve 2205Q¶QLQER]XQPD]LQFLUL[2]
2.1. Evlerde Radon
GeneldH LQVDQODU ]DPDQODUÕQÕQ E\N NÕVPÕQÕ NDSDOÕ PHNkQODUGD
JHoLUGLNOHUL LoLQ UDGRQD PDUX] NDOÕUODU Binalardaki radon JD]ÕQÕQ
E\N ELU NÕVPÕ (%90) ELQDQÕQ WHPHOLQGHNL WRSUDNYH ND\DODUGDQ,
JHUL NDODQÕ LVH ELQDQÕQ \DSÕOGÕ÷Õ \DSÕ malzemelerinden
3
kaynaklanmaktDGÕU. Granit ve volkanik kayaçlarÕQ EXOXQGX÷X
yerlerdeki binalarda radon konsantrasyonu tortul kayaçlarÕQ
EXOXQGX÷X \HUOHUH J|UH GDKD ID]ODGÕU >@ %LQD DOWÕQGDNL WRSUDNWD
ROXúDQ rDGRQ JD]Õ WRSUDN ER\XQFD \NVHOHUHN ELQDQÕQ DOWÕQGD
birikmektedir. ÖzellikOH ÕOÕPDQ YH VR÷XN LNOLPOHUGH ELQD LoOHULQGHNL
KDYDQÕQGÕúKDYD\DJ|UHGDKDVÕFDNROPDVÕROXúDQEDVÕQoIDUNÕ
LOHEDFDYHGL÷HUELQDoÕNÕúODUÕQGDNLKDYD GRODúÕPÕ gibi nedenlerle
ELQDQÕQDOWÕQGDNLJD]ODU\HUGHQYHGXYDUODUGDQ|]HOOLNOHoDWODNYH
ERúOXNODUGDQELQDLoOHULQHVÕ]DUODU [2].
<DSÕ PDO]HPHOHUL LoHULNOHULQH ED÷OÕ RODUDN EXOXQGXNODUÕ ortama
radon JD]Õ verirler. gUQH÷LQDOXPúLVWNDWNÕOÕKDILIEHWRQIRVIRMLSV
WIJLEL\DSÕPDO]HPHOHUL yüksek radyum içerikleri nedeniyle radon
JD]ÕROXúXPXna ve J|]HQHNOL\DSÕODUÕQHGHQL\OHGHradonun kDSDOÕ
ortamlarda birikmesine neden olurlar [3].
5DGRQ |]HOOLNOH \HUDOWÕ VX\X ROPDN ]HUH VXGD GD
o|]QHELOPHNWHGLU<HUDOWÕVX\XQGD EXOXQDQUDGRQPLNWDUÕ\DNODúÕN
4-106 %T/ DUDVÕQGD GH÷LúPHNWH EXQXQ ¶GH ELUL NXOODQÕP
HVQDVÕQGD JD] KDOLQH G|QúHUHN KDYDGD \D\ÕOPDNWDGÕU *UDQLW
kayaçlarÕQ EXOXQGX÷X \HUOHUGHNL \HUDOWÕ suyunda radon seviyesi,
\]H\VHO VXODUGDQ YH EDUDMODUGDQ HOGH HGLOHQ úHEHNH VXODUÕQÕQ
radon seviyelerinden daha yüksektir [2].
'R÷DOJD]UHWLP NX\XODUÕQGDN%TP3 seviyelerine kadar radon
JD]Õ EXOXQDELOPHNWHGLU $QFDN NXOODQÕPD NDGDU JHoHQ WDúÕPD
LúOHPH YH GHSRODPD DúDPDODUÕQGD radyoaktif bozunma nedeniyle
NRQVDQWUDV\RQD]DOPDNWDGÕU [2].
7RSUDNWDNL YH \DSÕ PDO]HPHOHULQGHNL UDG\XP PLNWDUÕ WRprak ve
\DSÕ PDO]HPHOHULQLQ QHP RUDQÕ GLI]\RQ SRWDQVL\HOL WRSUDNOD
WHPDVWD RODQ \DSÕQÕQ \]H\ DODQÕ YH \DOÕWÕP QLWHOL÷L ELQD ]HPLQL
ELQDGDNL KDYDODQGÕUPD NDSDVLWHVL LNOLP NRúXOODUÕ Lo-GÕú KDYD
VÕFDNOÕN YH EDVÕQo IDUNÕ NDSDOÕ RUWDPODUdaki
radon
konsaQWUDV\RQXQXHWNLOH\HQWHPHOXQVXUODUGÕU>@Ülkelerin jeolojik
YHFR÷UDIL\DSÕVÕLQúDDWNDOLWHVL\DúDPDOÕúNDQOÕNODUÕHYLQÕVÕWÕOPD
úHNOLsosyoekonomik durum gibi parametreler NDSDOÕRUWDPODUGDNL
UDGRQ
DNWLYLWH
NRQVDQWUDV\RQXQXQ
GH÷LúLPLQH
QHGHQ
olabilmektedir. 'H÷LúLN ONHOHUGH evlerde \DSÕODQ radon ölçüm
VRQXoODUÕùHNLO ¶WHverilmektedir.
4
3
Evlerde Ort. Radon Konsantrasyonu (Bq/m )
160
140
120
100
80
60
40
Litvanya
øVYLoUH
øVYHo
øUODQGD
øQJLOWHUH
Finlandiya
Almanya
ABD
0
dHN
Cumhuriyeti
20
ùHNLO3. 'H÷LúLNONHOHUGHNLHYOHUGHRUWDODPDUDGRQNRQVDQWUDV\RQODUÕ>@
2.2. øú\HUOHULQGH Radon
Radonun PDGHQ RFDNODUÕQGD oDOÕúDQODU LoLQ DNFL÷HU NDQVHUi olma
riskini arttÕUGÕ÷Õ bilinmektedir 0DGHQ RFDNODUÕ GÕúÕQGD PHWUR
WQHO PD÷DUDODU UDGRQ NDSOÕFDODUÕ JLEL \HUOHU LOH IDEULNDODU DOÕúYHULú PHUNH]OHUL RNXO YH RILVOHU GH UDGRQ ULVNL WDúÕ\DQ Lú\HUOHUL
RODUDN WDQÕPODQDELOPHNWHGLU Bu kapsamdaki Lú\HUOHULQGH |OoOHQ
radon NRQVDQWUDV\RQODUÕTablo 1¶de verilmektedir [4].
Tablo 1. øú\HUOHULQGH|OoOHQradon kRQVDQWUDV\RQODUÕ [4].
øú\HUL
7XULVWLN0D÷DUDODU
Tüneller
Ülke
Almanya
Macaristan
øUODQGD
Slovenya
ABD
Çek Cumhuriyeti
Finlandiya
Norveç
Finlandiya
Metro
Yunanistan
5
Radon
Konsantrasyon
3
$UDOÕ÷Õ (Bq/m )
400-11 180
130- 21 100
260- 19 060
20- 10 000
48- 1850
229-3 312
500- 7 000
250 (ortalama)
45-200 (istasyon)
20-790 (ofisler)
9-22 (istasyon)
3.5$'21*$=,1,16$ö/,.h=(5ø1(OLASI (7.ø/(5ø
5DGRQ WRSUDNWDQ PROHNOHU GLI]\RQ YH\D NRQYHNVL\RQOD VÕ]DUDN
KDUHNHWHWPHNWHYHDWPRVIHUHXODúPDNWDGÕU$QFDNELUNÕVPÕ\]H\
DOWÕQGD NDOÕS VXGD o|]QHUHN \HUDOWÕ VXODUÕQD NDUÕúPDNWDGÕU
5DGRQ ER]XQDUDN NÕVD \DUÕ |PUO radyoaktif bozunma ürünlerini
ROXúWXUXU. Bunlar Polonyum (Po), Bizmut (Bi) ve KXUúXQ (Pb)
HOHPHQWOHULQLQ UDG\RL]RWRSODUÕGÕU Radon bozunma ürünlerinin
UDGRQGDQIDUNÕNDWÕ SDUoDFÕN olmalaUÕGÕU%XSDUoDFÕNODUÕQ ELUNÕVPÕ
KDYDGDNL WR]ODUD YH VX GDPODFÕNODUÕQD WXWXQDUDN DHURVROOHU
ROXúWXUPDNWDYHVROXQXP\ROX\ODDNFL÷HUOHUHWDúÕQDbilmektedir. [6].
5DGRQXQ UHDNWLYLWHVL GúNWU %X QHGHQOH WHQHIIV HGLOGL÷LQGH
GRNXODUD NLP\DVDO RODUDN ED÷ODQPD] $\UÕFD GRNXODUGDNL
o|]QUO÷ oRN GúN ROGX÷XQGDQ VROXQPXú UDGRQXQ
radyotoksisitesi gaz olmayan radyoizotoplara göre (radon
ER]XQPD UQOHUL GDKD GúNWU $QFDN UDGRQ YH ER]XQPD
UQOHULQLQVROXQPDVÕ|QHPOLELUVD÷OÕNULVNLROXúWXUabilmektedir.
5DGRQ YH ER]XQPD UQOHUL LoHUHQ KDYD WHQHIIV HGLOGL÷LQGH GÕú
WRUDVLNVROXQXP\ROODUÕYHGHUL|QHPOLPLNWDUGDGR]DOPDNODELUOLNWH
HQ \NVHN RUDQGD UDG\DV\RQ GR]X EURQúDO HSLWHOOHU WDUDIÕQGDQ
DOÕQÕU Solunum sisteminGH RUWD\D oÕNDQ ER]XQPD VRQXFXQGD
ER]XQPD UQOHUL NDUDUOÕ KDOH JHOLQFH\H NDGDU ÕúÕQODPD GHYDP
HWPHNWH YH EX VUHoWH EURQúDO HSLWHOOHU UDG\DV\RQD PDUX]
NDOPDNWDGÕU 'Q\D 6D÷OÕN Örgütünün raporuna J|UH ED]Õ
ONHOHUGHDNFL÷HUNDQVHULQHGHQLRODUDNUDGRQXQ sigaradan sonra
LNLQFLVÕUDGD\HUDOGÕ÷ÕEHOLUWLOPHNWHGLU5DGRQXQDNFL÷HUNDQVHULQH
sebep olma ihtimali sigara içen ya da EÕUDNPÕú LQVDQODUGD GDKD
\NVHN ROPDNOD ELUOLNWH KLo VLJDUD LoPHPLú NLúLOHUGH de DNFL÷HU
kanseri olma nedenidir [5].
Epidemiyolojik oDOÕúPDODU \NVHN VHYL\HGH UDGRQ YH ER]XQPD
ürünlerine PDUX] NDOPÕú bireylerin DNFL÷HU NDQVHULne yakalanma
6
RUDQODUÕQÕQ \NVHN ROGX÷XQX J|VWHUPLúWLU øQJLOWHUH 0LOOL
5DG\DV\RQGDQ .RUXQPD .RPLWHVL 153% øQJLOWHUH¶GHNL \ÕOOÕN
WRSODP DNFL÷HU NDQVHULQGHQ HQ D] ¶Q $%' +DON
6D÷OÕ÷Õ 6HUYLVL LVH \ÕOOÕN DNFL÷HU NDQVHUL YDNDODUÕQÕQ VLJDUD
LoPH\HQOHUGHQVLJDUDLoHQOHUGHQLVH¶LQL8OXVODUDUDVÕ
Radyolojik .RUXQPD .RPLWHVL ,&53 LVH WRSODP DNFL÷HU
NDQVHUOHULQLQ ¶XQX UDGRQD ED÷ODPDNWDGÕU 'Q\D 6D÷OÕN
gUJW DNFL÷HU NDQVHUL YDNDODUÕQGDQ UDGRQOD LOLúNLOHQGLULOHQ YDND
RUDQÕQÕQ
KHVDSODPD
yöntemine
ve
ülkedeki
radon
NRQVDQWUDV\RQXQD ED÷OÕ RODUDN - DUDVÕQGD GH÷LúWL÷LQL
belirtmektedir. Ancak bu durum yüksek dozda radon JD]ÕQD maruz
NDOPÕú KHUNHVLQ DNFL÷HU NDQVHULQH \DNDODQDFD÷Õ DQODPÕQD
JHOPHPHNWH YH PDUX] NDOÕQPD LOH KDVWDOÕ÷ÕQ ROXúPDVÕ DUDVÕQGD
JHoHQ ]DPDQ \ÕOODUFD VUHELOPHNWHGLU. Hem sigara içip hem de
yüksek dozda radon JD]ÕQD PDUX] NDOPÕú NLúLOHUGH NDQVHUH
yakalanma riski oldukça yükVHNWLU 6LJDUDQÕQ EÕUDNÕOÕS PDUX]
NDOÕQDQUDGRQVHYL\HVLQLQGúUOPHVL\OHNDQVHUULVNLD]DOWÕODFDNWÕU
[2].
7
5$'21.216$175$6<21/ø0ø7/(5ø
.DSDOÕ RUWDPODUGD UDGRQ JD]Õ NRQVDQWUDV\RQXQXQ NRQWURO
DPDFÕ\OD OLPLW GH÷HUOHU EHOLUOHQPLúWLU 6|] NRQXVX OLPLW GH÷HUOHULQ
DúÕOPDVÕ KDOLQGH radon konsantrasyonunu azaltmaya yönelik
WHGELUOHULQDOÕQPDVÕWDYVL\HHGLOPHNWHGLU7DEOR¶GHoHúLWOLONHOHU
YHXOXVODUDUDVÕNXUXOXúODUWDUDIÕQGDQEHQLPVHQHQHYOHUGHPVDDGH
HGLOHELOLUUDGRQNRQVDQWUDV\RQODUÕYHULOPHNWHGLU
Tablo 2. Radon konsantrasyon limitleri (Bq/m 3) [2]
A.B.D.
150
Hindistan
150
Almanya
250
øQJLOWHUH
200
Avustralya
200
øUODQGD
200
Çek Cum.
200
øVUDLO
200
Çin
200
øVYHo
200
Danimarka
400
øVYLoUH
400
Fransa
400
Kanada
800
Finlandiya
200
Litvanya
100
* Yeni binalar için 200 Bq/m3 [7]
8
Lüksemburg
Norveç
Polonya
Rusya
Türkiye
AB
ICRP
WHO
250
200
400
200
400
400*
400
100
5.5$'21g/dh0h9(ø=/(10(6ø
'R÷DO UDG\RDNWLI JD] RODQ UDGRQ UHQNVL] NRNXVX] WDWVÕ] ROPDVÕ
VHEHEL\OH VDGHFH EX DPDo LoLQ WDVDUODQPÕú |]HO FLKD]ODUOD
ölçülebilir. Radon konsantrasyonunun ölçümü ile ilgili birçok cihaz
YH\|QWHPJHOLúWLULOPLúWLU5DGRQ|OoPOHULUDGRQWDUDIÕQGDQ\D\ÕODQ
DOID SDUoDFÕNODUÕQÕQ YH\D UDGRQ ER]XQPD UQOHULQLQ JDPD EHWD
YH DOID UDG\DV\RQXQXQ |OoPQ HVDV DOÕU 5DGRQ YH UQOHULQL
ölçmek için aktif ve pasif olmak üzere iki temel ölçüm yöntemi
YDUGÕU
ùHNLO4. Aktif ve SDVLIUDGRQ|OoPFLKD]ODUÕ
$NWLI|OoP\|QWHPLHOHNWURQLNVLVWHPOHUSRPSDODUJoND\QDNODUÕ
gibi cihazlar gerektirir. Aktif VLVWHPGH L\RQ RGDODUÕ VLQWLODV\RQ
KFUHOHULYH\DVSHNWURVNRSLNVD\ÕPFLKD]ODUÕNXOODQÕOÕU3DVLI|OoP
yönteminde termolüminesans dedektörler (CaSO4:Dy veya LiF
gibi), veya NDWÕKDO nükleer iz dedektörleri; selüloz nitrat (LR-115)
veya polialil diglikol karbonat
( PADC, pasif radon dedektörü,
CR-NXOODQÕOÕU [14,15,16].
Radon ve radon bozunma ürünleri ölçüm yöntemleri örnekleme
sürelerLQHJ|UHDúD÷ÕGDNLJLELVÕQÕIODQGÕUÕODELOLU
9
*UDE |UQHNOHPH *QQ IDUNOÕ VDDWOHULQGH \ÕOÕQ IDUNOÕ
mevsimlerinde \DSÕODQ ELQD içi radon ve ürünleri
|OoPOHULQGHNXOODQÕOÕU gUQHNOHUNÕVDELU]DPDQSHUL\RGXQGD
GNJLELWRSODQÕUYHVDDWLoLQGHDQDOL]HGLOLU
Entegre |UQHNOHPH *QON KDIWDOÕN D\OÕN \ÕOOÕN SHUL\RWODUOD
UDGRQ YH UQOHUL |OoPOHUL LoLQ NXOODQÕOÕU gOoP SHUL\RGX
VUHVLQFHDOÕQDQRUWDODPDNRQVDQWUDV\RQXJ|VWHULU
Sürekli örnekleme: Radon ve bozunma ürünleri için sürekli
VD\ÕPPHWRGXQGD|UQHNOHPHYHDQDOL]D\QÕ]DPDQGD\DSÕOÕU.
Bu yöntem radon konsantrasyonunun KÕ]OD GH÷LúHELOGL÷L YH
önemli oldu÷X \HUOHUGH \DUDUOÕGÕU $QFDN EX VLVWHPOHU
NDUPDúÕNYHSDKDOÕGÕU
<XNDUÕGD EHOLUWLOHQ |UQHNOHPHOHUL HVDV DODQ FLKD] YH VLVWHPOHU
JHOLúWLULOPLúWLURadon |OoPQGHNXOODQÕODQVLVWHPOHU
$NÕPYHKÕ]OÕSXOVWLSLL\RQL]DV\RQRGDODUÕ
ZnS(Ag) gibi sintilasyon dedektörleri,
6LOLNRQ\DUÕLOHWNHQdedektörler ile alfa spektroskopi,
NaI(TI) VLQWLODV\RQXYH\D*H/L\DUÕLOHWNHQVSHNWURPHWUHOHUL
ile gama spektroskopi,
1NOHHUL]ND]ÕPDdedektörleri LOHDOIDVD\ÕPÕ
Kristal veya seramik termolüminesans maddelerle
radyasyonun etkisinin izlenmesi.
NNOHHU L] ND]ÕPD detektörOHUL LOH DOID VD\ÕPÕ HYOHUGH YH
Lú\HUOHULQGHki radon konsantrasyonunun belirlenmesinde \D\JÕQ
RODUDNNXOODQÕODQHQXFX]\|QWHPGLU.DSDOÕRUWDPODUGD\HUOHúWLULOHQ
pasif radon dedektörlerinin analizi YH GH÷HUOHQGLULOPHVL VRQXFX
ELQDODUGD UDGRQ D]DOWÕFÕ |QOHPOHULQ DOÕQPDVÕ PPNQ ROXU 5LVNLQ
JHQHO GH÷HUOHQGLUPHVLQL VD÷OD\DQ ROGXNoD GúN PDOL\HWOL EX
yöntemle radon ölçüm dedektörleri özellikle oturma ve yatak
RGDODUÕROPDN]HUHNLúLOHULQX]XQVUHOLRODUDNRWXUGXNODUÕ\HUOHUH
\HUOHúWLULOLU. Pasif radon dedektörlerinin QDGLUHQ NXOODQÕODQ \HUOHUH
NRQXOPDPDVÕ JHUHNLU dQN EXUDGD \DSÕODQ |OoPOHU JHUoHN
VRQXoODUÕQÕ\DQVÕWPD\DFDNWÕU
10
ùHNLO5. Radon ölçümü yaSÕODQdedektör NDSODUÕ
0HWHRURORMLN GH÷LúLPOHULQ WRSUDNWDNL UDGRQ JD]Õ VHYL\HOHULQGHNL
HWNLVLQLQ \DQÕ VÕUD, KDYD NRúXOODUÕQD ED÷OÕ RODUDN, KDYDODQGÕUPD
DOÕúNDQOÕNODUÕQGDNL
GH÷LúLP
VRQXFX
evlerdeki
radon
NRQVDQWUDV\RQX PHYVLPVHO ROGX÷X NDGDU JQ LoLQGH GH IDUNOÕOÕN
J|VWHULU %X QHGHQOH NÕVD G|QHPOL |OoPOHU \HULQH ELUNDo D\OÕN
dönemi kapsayacak uzun süreli ölçümler tercih edilir.
11
6.%ø1$/$5$ 5$'21*ø5øùø1ø$=$/70$<g17(0/(5ø
5DGRQ JD]Õ, kayaçlardaki çatlaklardan ve topraktan kolayca
yüzeye VÕ]DELOPHNWHGLU 7RSUD÷ÕQ QHm RUDQÕ J|]HQHN E\NO÷
ve JHoLUJHQOL÷L JD]ÕQ WDúÕQÕPÕQÕ NROD\ODúWÕUPDNWDGÕU Radon,
bLQDODUD ]HPLQGHNL oDWODN YH NÕUÕNODUGDQ \DSÕGDNL ED÷ODQWÕ
QRNWDODUÕQGDQ GXYDU oDWODNODUÕQGDQ ]HPLQ \DSÕVÕQGD EXOXQDQ
ERúOXNODUGDQ
girerek
birikmektedir.
Binalardaki
radon
konsantrasyonunu azaltmak için radon konsantrasyonuna ve
ELQDQÕQ \DSÕVÕQD ED÷OÕ RODUDN DúD÷ÕGDNL WHGELUOHU DOÕQDELOLU Radon
NRQVDQWUDV\RQXQ \NVHN ROGX÷X NDSDOÕ RUWDPODUGD birden fazla
|QOHPLQELUDUDGDNXOODQÕOPDVÕJHUHNHELlir [7,13].
Mevcut binalarda radonun bina içerisine girmesini önlemek
LoLQ ]HPLQ DOWÕQGDki UDGRQ JD]Õ ERUX ya da IDQ \DUGÕPÕ LOH
atmosfere verilir.
<DSÕ
PDO]HPHOHULQLQ
UDG\RDNWLYLWH
DQDOL]OHUL
YH
GH÷HUOHQGLUPHOHUL \DSÕODUDN GH÷HUOHQGLUPH VRQXoODUÕ
tavsiye edilen radyoaktivite düzeylerinin üzerinde olan
PDO]HPHOHUELQD\DSÕPÕQGDNXOODQÕOPDPDOÕGÕU
%LQDODUÕQWRSUDNLOHWHPDVHGHQ\]H\OHULYHELUOHúLP\HUOHUL
VÕ]ÕQWÕ\DLPNâQYHUPH\HFHNúHNLOGHL]ROHHGLOPHOLGLU
(YOHULQGXYDUODUÕQGDVXYHNDQDOL]DV\RQERUXODUÕQÕQJHoWL÷L
\HUOHUGH EXOXQDQ oDWODNODU DoÕNOÕNODU RQDUÕOPDOÕ YH
NDSDWÕOPDOÕGÕU
%LQDODUÕQ SURMHOHQGLUPH VDIKDVÕQGD ]HPLQ HWGYH MHRORMLN
\DSÕ GLNNDWH DOÕQPDOÕ YH UDGRQ JD]ÕQÕQ ELQD\D JLUPHGHQ
DWPRVIHUHWDKOL\HHGLOHFH÷LVLVWHPOHUGúQOPHOLGLU
YHUGHQ YH GXYDUODUGDQ ELQD LoLQH VÕ]DQ UDGRQ JD]Õ ELQD
LoLQGHNL NRQVDQWUDV\RQX DUWÕUDFDNWÕU %X QHGHQOH NDSDOÕ
RUWDPODUÕQKDYDODQGÕUÕOPDVÕQD|]HQJ|VWHULOPHOLGLU(YOHUGH
NDSÕ YH SHQFHUHOHUGH L]RODV\RQ \DSÕOGÕ\VD KDYDODQGÕUPD
VUHVLDUWWÕUÕOPDOÕGÕU
12
7. h/.(0ø='(5$'21ø/(ø/*ø/ø0(9=8$79(g/dh0
SONUÇLARI
7.1. Mevzuat
WDULKOL YH VD\ÕOÕ 5esmî *D]HWH¶GH \D\ÕPODQDQ
5DG\DV\RQ *YHQOL÷L <|QHWPHOL÷LQLQ /09/2004 tarih ve 25598
VD\ÕOÕ 5HVPî *D]HWH
GH \D\ÕPODQDQ 5DG\DV\RQ *YHQOL÷L
YöQHWPHOL÷LQGH 'H÷LúLNOLN <DSÕOPDVÕQD 'DLU <|QHWPHOLN LOH
GH÷LúWLULOHQ QFL PDGGHVLQH J|UH HYOHUGH UDGRQ VHYL\HVL Bq/m3¶ Lú\HUOHULQGHNL UDGRQ VHYL\HVL %TP3¶ DúPDPDOÕGÕU
$\QÕ <|QHWPHOL÷LQ GR÷DO UDG\DV\RQ QHGHQL\OH ÕúÕQODQPDODUÕQ
DUWWÕ÷Õ GXUXPODU EDúOÕNOÕ LQFL PDGGHVLQGH LVH; g|UHYL JHUH÷L
UDG\DV\RQND\QDNODUÕ\ODoDOÕúPDPDNODELUOLNWH\DSWÕ÷ÕLúQHGHQL\OH
GR÷DO UDG\DV\RQD PDUX] NDODQ LoHUL÷LQGH XUDQ\XP YH WRU\XP
ihtiva eden maden cevherlerinin ve radyoaktivitesi yüksek düzeyde
GR÷DO UDG\RQNOit içeren madenlerin (mineral tuzlar, fosforlu
PDO]HPHOHU oÕNDUÕOPDVÕ YH LúOHQPHVL IDDOL\HWOHULQGH oDOÕúDQODUÕQ
UDG\DV\RQGDQ NRUXQPDODUÕ LoLQ HWNLQ NRQWURO WHGELUOHUL DOÕQPDVÕQÕ
YHEXoDOÕúPDRUWDPODUÕQGD
a) 5DGRQ|OoPOHULQLQ\DSWÕUÕOPDVÕ
b) Ortamdaki radon konsantrasyonunun 1000 Bq/m3
DúPDVÕ
GXUXPXQGD KDYDODQGÕUPD VLVWHPOHULQLQ NXUXOPDVÕ YH HWNLQ
oDOÕúWÕUÕOPDVÕ
c) .XOODQÕODQ KDPPDGGHOHULQ LoHUL÷LQGH XUDQ\XP WRU\XP
IRVIRUOX PDO]HPHOHU LKWLYD HGHQ UHWLP SURVHVOHUL EXQODUÕQ
WDúÕQPDVÕ YH GHSRODQPDVÕ IDDOL\HWOHULQGH oDOÕúDQODU GD
dahil olmak üzere radyoaktif maddeler içerebilecek toz
]HUUHFLNOHULQLQ VROXQPDVÕQÕ HQJHOOHPHN DPDFÕ\OD WR]
PDVNHVL NXOODQÕOPDVÕQÕQ VD÷ODQPDVÕ D\UÕFD EX
NDSVDPÕQGDNL IDDOL\HWOHUGH oDOÕúDQODUÕQ J|UHYOHUL JHUH÷L
DOGÕNODUÕUDG\DV\RQYH VD÷OÕNULVNLQHLOLúNLQELOJLOHQGLULOPHOHUL
JHUH÷LKNPHED÷ODQPÕúWÕU
13
7.2. Merkezlerimiz 7DUDIÕQGDQ<DSÕODQRadon Ölçümleri
Kurumumuz, dHNPHFH 1NOHHU $UDúWÕUPD YH (÷LWLP 0HUNH]L
(ÇNAEM) YH 6DUD\N|\ 1NOHHU $UDúWÕUPD YH (÷LWLP 0HUNH]L
(SANAEM) 6D÷OÕN )L]L÷L %LULPlerinde radon ölçümleri hem aktif
hem de pasif yöntemler NXOODQÕODUDN\DSÕOPDNWDGÕU
Radosys sistemi ile pasif, Alphaguard YH 5$' FLKD]ODUÕ ile aktif
ölçüm \DSÕOabilmektedir .DSDOÕ RUWDPODUGD KDYDGD UDGRQ |OoP
için NXOODQÕODQ Radosys sistemi, radonun radyoaktif bozunumu
VÕUDVÕQGD \D\GÕ÷Õ DOID SDUoDFÕNODUÕQÕQ &5-39 pasif radon
detektörOHUL]HULQGHEÕUDNWÕ÷ÕL]OHULQNLP\DVDOLúOHPOHJ|UQUKDOH
JHWLULOPHVLYHEXL]OHULPLNURVNRSODVD\ÕOPDVÕQÕED]DOÕU1NOHHUL]
ND]ÕPD \|QWHPL RODUDN GD isimlendirilen bu yöntem evlerde ve
Lú\HUOHULQGH havada uzun süreli radon ölçümleri için
NXOODQÕOPDNWDGÕU. Bu kapsamda,
radon dedektörleri evlerde
\DNODúÕN -3
ay
süreyle
bekletilip,
toplanmakta
ve
GH÷HUOHQGLULOPHNWHGLU
ùHNLO 6. Radosys Sistemi [14]
ùHNLO7. .LP\DVDOND]ÕPDLúOHPLQLQ\DSÕOGÕ÷Õ5DGREDWKFLKD]ÕYHDNVHVXDUODUÕ[14]
14
ùHNLO8. 5$'DNWLI|OoPFLKD]ÕLOHVXYHWRSUDNWD|OoP
ùHNLO9. $OSKDJXDUGFLKD]ÕYHJHUHNOLGRQDQÕPLOHVXYHWRSUDNWD|OoP
7.3. ³(YOHUGH5DGRQ´Ölçüm SRQXoODUÕ
7UNL\H¶GH NDSDOÕ RUWDPODUGD radon
konsantrasyonunun
belirlenmesi DPDFÕ\OD³$NFL÷HU.DQVHUL(SLGHPL\RORMLVLøoLQ5DGRQ
gOoPOHUL´ SURMHVL \ÕOÕQGD d1$(0 6D÷OÕN )L]L÷L %|OPQGH
EDúODPÕúYH\ÕOÕQGD5DGRV\VILUPDVÕQGDQWHPLQHGLOHQSDVLI
UDGRQ |OoP VLVWHPL EDQ\R YH RWRPDWLN L] VD\ÕP VLVWHPL LOH GH
oDOÕúPDODUDKÕ]YHULOPLúWLU6$1$(06D÷OÕN)L]L÷L%|OPGH
\ÕOÕQGD 5DGRV\V VLVWHPLQL WHPLQ HGHUHN SURMH\H NDWNÕGD
EXOXQPXúWXU *QP]H NDGDU LOGH \DNODúÕN HYGH
|OoPOHU \DSÕOPÕúWÕU 'HGHNW|UOHU JHQHO RODUDN HYOHULQ ERGUXP \D
GDJLULúNDWlarÕQD\HUOHúWLULOPLúWLU.
øO ED]ÕQGD |OoP VRQXoODUÕ ùHNLO 10¶GaNL KDULWDGD YHULOHUH LOLúNLQ
15
IUHNDQV GD÷ÕOÕPÕ LVH ùHNLO 11¶GHYHULOPHNWHGLU gOoP VRQXoODUÕQD
göre, Türkiye¶GHNL evlerin ortalama radon konsantrasyonu 82,66
Bq/m3¶WU %X GH÷HU 5DG\DV\RQ *YHQOL÷L <|QHWPHOL÷LQGH HYOHU
için izin verilen 400 Bq/m3 GH÷HULQGHQROGXNoD küçüktür.
ùHNLO10øOED]ÕQGDevlerde RUWDODPDUDGRQNRQVDQWUDV\RQODUÕ
1400
1000
800
600
400
Radon aktivite konsantrasyonu, Bq/m3
ùHNLO11. Türkiye genelinde evlerde radon aktivite
konsanWUDV\RQXGD÷ÕOÕPÕ
16
>600
501-600
401-500
381-400
361-380
341-360
321-340
301-320
281-300
261-208
241-260
221-240
201-220
181-200
161-180
141-160
121-140
101-120
61-80
81-100
0
41-60
200
20-40
'HGHNW|UVD\ÕVÕ
1200
8. KAYNAKÇA
1- 5DG\DV\RQ øQVDQ YH dHYUH L\RQODúWÕUÕFÕ UDG\DV\RQ HWNLOHUL
YH NXOODQÕP DODQODUÕ JvHQOL NXOODQÕPÕ LoLQ X\JXODPDGD RODQ
tedbirler, TAEK, Ankara, 2009.
2- <FHO % $UÕNDQ ø+ %LQDODUGD UDGRQ YH VD÷OÕN HWNLOHUL
StDQGDUG76(6D\ÕV-110, Mart 2006.
3- WHO, Information Sheet Radon and Health, March 2004.
4- IAEA-6DIHW\ 5HSRUWV 6HUÕHV 1R 5DGLDWLRQ 3URWHFWLRQ
Against Radon in Workplaces Other Than Mines, International
Atomic Energy Agency, Vienna, 2003.
5- World Health Organization (WHO), Handbook on indoor
radon: a public health perspective, edited by Hajo Zeeb and Ferid
Shannoun, 2009.
6- Ahmed J.U., Radon in the human environment: Assessing the
Picture, IAEA BULLETIN, 2/1994, s.32-35.
7- Protection Against Radon-222 at Home and at Work, ICRP
Publication 65, 1993.
8- Sources and Effects of Ionizing Radiation, UNSCEAR 2000
Report, Volume I: Sources.
9- Lung Cancer Risk from Indoor Exposures to Radon
Daughters, ICRP Publication 50, 1986.
10- A.Janssens, CEC Radon Control Policy Recommendations,
Radiation Protection Dosimetry, Vol.45, 1/4 pp. 759-761, 1992.
17
11- $ &LWL]HQ¶V *XLGH WR 5DGRQ EPA.Document 402-K92-001,
1992.
12- Nilgün Çelebi, .RQXWODUGD5DGRQ.RQVDQWUDV\RQ'H÷HUOHULQLQ
<DSÕ %L\RORMLVL $oÕVÕQGDQ øQFHOHQPHVL 9,,, 8OXVDO 7HVLVDW
0KHQGLVOL÷L.RQJUHVL6HPSR]\XP%LOGLULVL-402.
13- Health Risks from Radon, %LOJL GRNPDQÕ &KLOWRQ NRPB,
2000.
14- 5DGRV\V(O.LWDEÕ, 5DGRV\V/WG%XGDSHúWH
15- DURRANI, S.A.., ILIEC, R.: Radon measurements by etched
track detectors: Applications to Radiation Protection, Earth
Sciences and the Environment. World Scientific, 1997
16- Nazaroff William W., Moed Barbara A., and Sextro Richard
G.: Soil as a source of indoor radon:generation migration and
entry. Radon and its decay products in indoor air. John Wiley &
Sons.,1988
17- $OSKDJXDUG &LKD]Õ (O .LWDEÕ, Saphymo GmbH, Frankfurt,
1998.
18