docİndir - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi
download 
Şikayet Transkript
İndir - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi
Bism illahirrahm anir rah im T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ATÖLYE TİPİ ÜRETİM YAPAN SANAYİ İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlığı Tezi Ekrem ÇAKMAK Ankara 2014 T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ATÖLYE TİPİ ÜRETİM YAPAN SANAYİ İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlığı Tezi Ekrem ÇAKMAK Tez Danışmanı Dr. Ali İhsan Sulak Ankara 2014 T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ATÖLYE TİPİ ÜRETİM YAPAN SANAYİ İŞLETMELERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlığı Tezi Tez Danışmanı: Dr. Ali İhsan Sulak Tez Jürisi Üyeleri Adı ve Soyadı İmzası İsmail Akbıyık ........................................ Doç. Dr. Behçet Gülenç ........................................ Dr. Ali İhsan Sulak ........................................ Dr. Erdem Cam ........................................ Dr. Elif Çelik ........................................ Tez Sınavı Tarihi .................................. 3 T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ BAŞKANLIĞINA Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim (……/……/2014). Ekrem ÇAKMAK ………………………… 4 TEŞEKKÜR Çalışma ve Sosyal Güvenlik Araştırma Merkezinde Çalışma ve Sosyal Güvenlin Eğitim Uzman Yardımcısı olarak çalışmaya başladığım günden beri, mesleki açıdan yetişmemdeki ve uzmanlık tezi çalışmamı hazırlama aşamasındaki değerli katkılarından dolayı Merkez Başkanımız Sayın İsmail AKBIYIK’a, tez danışmanım ve aynı zamanda Merkez Başkan Yardımcımız Sayın Ali İhsan SULAK’a, çalışmalarım boyunca her ihtiyaç duyduğumda yanımda olan çok değerli çalışma arkadaşlarıma ve bugüne kadar harcadıkları emeklerine asla değer biçemeyeceğim anneme, babama ve aileme teşekkür ederim. i Anneme ve Babama… ii ÖZET ÇAKMAK E., “Atölye Tipi Üretim Yapan Sanayi İşletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlık Tezi, Ankara, 2014 Dünyada sanayileşme ile birlikte gelişen imalat sanayine ve iş sağlığı ve güvenliğine verilen önem artmış, bu kapsamda işletmelerde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürekli iyileştirilmesi için yasal düzenlemeler ve standartlar oluşturulmuştur. Ülkemizde de 2012 yılında iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenebilmesi için müstakil İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve buna bağlı olarak birçok ikincil mevzuat çıkartılmıştır. Önleyici İş Sağlığı ve Güvenliği yaklaşımı; risk değerlendirmesi, düzenleyici önleyici faaliyetler, acil durum planları, eğitim ve sürdürülebilirlik esas olarak ele alınabilir. Yine ülkemizde geçerliliği bulunan TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı bu esaslara dayanır. Bu çalışmada atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri özelinde yeni yaklaşım esas alınarak Spiral İş Sağlığı ve Güvenliği Metodu geliştirilmiş, IDEF diyagramları ile uygulama adımları ortaya konmuştur. Metot, tehlikelerin sistematik olarak analizi, risk değerlendirmesi, düzenleyici önleyici faaliyetlerin tespiti ve performans gözetim adımlarından oluşur. Metodun uygulama aşamasında dört farklı risk değerlendirme yöntemi ve iki farklı performans gözetimi yöntemi kullanılmış ve bu yöntemler karşılaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği Metodu, Risk Değerlendirmesi, Atölye Tipi İmalat Sanayi iii SUMMARY ÇAKMAK E., “Occupational Health and Safety In The Industrial Enterprises Which Carries Out Workshop Type Production System”, Ministry of Labour and Socıal Security, Presidency of Labour and Social Security Training and Research Center, Labour and Social Security Training Specıalized Thesis, Ankara, 2014. The emphasis on occupational health and safety has been increased with the progress shown in production industry in conjunction with industrialization. In this manner in order to ensure and improve occupational health and safety, new regulations and standards are developed. In 2012, in order to prevent occupational accidents and diseases, independent Occupational Health and Safety Act and many sub regulations have been enacted in our country. Preventive approach of Occupational Health and Safety can be based on; risk assessment, regulatory and preventive activities, contingency plans, training and sustainability. Additionally, the standard of the TS 18001 Administrative System of Occupational Health and Safety, which is still in force in our country, is also based on the basis of these principles. In this study, grounding on the new approach Spiral Occupational Health and Safety method has been developed and by the IDEF diagrams implementation steps have been shown, particularly on the industrial enterprises which are carrying out workshop type production systems, These implementation steps include systematic analysis of the model risks, determination of the regulatory preventive activities and the performance surveillance. While applying the method, four different risk assessment procedures and two different performance surveillance procedures were used and these methods were compared. Keywords: Occupational Health and Safety Method, Risk Assessment, Workshop Type Manufacturing Industry iv İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR ..................................................................................................................... i ÖZET .............................................................................................................................. iii SUMMARY..................................................................................................................... iv İÇİNDEKİLER .................................................................................................................. v SİMGE VE KISALTMALAR ........................................................................................ vii TABLOLAR LİSTESİ.................................................................................................... viii ŞEKİLLER LİSTESİ ........................................................................................................ x 1. GİRİŞ VE AMAÇ ...................................................................................................... 1 1.1. ÇALIŞMANIN AMACI ........................................................................................ 1 2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................. 6 2.1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ............................................................................ 6 2.1.1. Tanımlar, Kavramlar................................................................................... 6 2.1.2. Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliği ............................................................ 13 2.1.3. Türkiye’ de İş Sağlığı ve Güvenliği ........................................................ 17 2.1.4. Dünyada İSG Yönetim Sistemleri ve Standartları ............................... 32 2.1.5. Türkiye’de TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Standardı ..... 35 2.2. RİSK DEĞERLENDİRMESİ ........................................................................... 43 2.2.1. Tanımlar, Kavramlar................................................................................. 47 2.2.2. İş Kazası Sebepleri ve İş Güvenliği Teorileri ....................................... 51 2.2.3. Risk Değerlendirme Yaklaşımı ............................................................... 58 2.2.4. Literatürde Risk Değerlendirme Metodolojileri ..................................... 61 2.3. ATÖLYE TİPİ ÜRETİM YAPAN SANAYİ İŞLETMELERİ .......................... 66 2.3.1. Türkiye’de İmalat Sanayinin Durumu .................................................... 66 v 2.3.2. Üretim Yöntemlerine göre İmalat Sanayi .............................................. 73 2.3.3. Atölye Tipi Üretim Yapan İşletmelerde Risk Faktörleri ....................... 75 3. MATERYAL METOD ............................................................................................ 77 3.1. MATERYAL ...................................................................................................... 77 3.2. METOD ............................................................................................................. 78 3.2.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Modeli ................................................................ 78 3.2.2. Risklerin Değerlendirme Yöntemleri ...................................................... 83 3.2.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi ve Ölçümü ................ 105 4. BULGULAR ......................................................................................................... 111 4.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Metodu .................................................................... 111 4.1.1. Tehlike Analizi ......................................................................................... 112 4.1.2. Risk Değerlendirmesi ............................................................................. 120 4.2. Risk Değerlendirme Metodolojileri Değerlendirmesi ve Sonuçları......... 129 4.2.1. Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Karşılaştırması .......................... 129 4.2.2. İşletme Geneli Risk Değerlendirme Yöntemleri ................................. 138 4.2.3. Risk Faktörlerine göre Risklerin Değerlendirmesi ............................. 140 4.2.4. İşletme Birimlerine göre Risklerin Değerlendirmesi .......................... 146 4.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi ........................................... 155 4.3.1. ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi Sonuçları . 155 4.3.2. İSG Yönetim Sistemi Derecelendirme Yöntemi Sonuçları ............... 157 5. SONUÇLAR......................................................................................................... 158 6. ÖNERİLER .......................................................................................................... 161 7. KAYNAKLAR ....................................................................................................... 163 8. EKLER ................................................................................................................ 1700 9. ÖZGEÇMİŞ.......................................................................................................... 252 vi SİMGE VE KISALTMALAR İSG İş Sağlığı ve Güvenliği İSGK İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu UÇÖ Uluslararası Çalışma Örgütü DSÖ Dünya Sağlık Örgütü SGK Sosyal Güvenlik Kurumu KOBİ Küçük ve Orta Ölçekli İşletme AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri KKD Kişisel Koruyucu Donanım İSGKATİP İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıt ve Takip Programı İSGİP İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi İSGYS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi HTEA Hata Türleri ve Etkileri Analizi RD Risk Değerlendirmesi m. Madde s. Sayılı OSGB Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri RÖS Risk Öncelik Skoru RÖD Risk Önem Derecesi DÖF Düzenleyici, Önleyici Faaliyetler IDEF Bütünleşik tanımlama için fonksiyon modelleme (Integrated Definition for Function Modelling) vii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: 1994 yılında dünyanın sekiz bölgesinde meydana gelen ölümcül iş kazaları (100.000 işçide ölüm oranı) (Takala, 1998) ......................................... 15 Tablo 2: 2012 yılı Çalışan Sayısı İstatistikleri (TÜİK, 2012), (SGK, 2012) ........ 21 Tablo 3 : İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Tarihi Gelişimi ................................ 26 Tablo 4: Mevzuat Uyum Programları - Yönetim Sistemleri Karşılaştırması ....... 34 Tablo 5: İş kazası sebep teorilerinin gelişimi süreci (Khanzode, vd., 2012) ...... 52 Tablo 6: Risk değerlendirme metodolojilerinin karşılaştırması (Özkılıç, 2005) .. 62 Tablo 7: Risk Değerlendirme Metodolojileri Çevirisi (Marhavilas, 2011) ........... 65 Tablo 8: 2011 İmalat Sanayi Sektör Verileri (TÜSİAD, 2014) ........................... 68 Tablo 9: İmalat Sanayi İş Kazası İstatistikleri (SGK, 2012) ............................... 70 Tablo 10: Geçici İş Göremezlik İstatistikleri (SGK, 2012) .................................. 72 Tablo 11: Üretim Sistemlerinin karşılaştırılması (Kamrahi vd, 1994: 450-464).. 74 Tablo 12: İş Kazası Sebepleri İstatistikleri (SGK, 2012) .................................... 75 Tablo 13:5x5 Matris RD Riskin olasılığının belirlenmesi ................................... 85 Tablo 14: 5x5 Matris RD Riskin şiddetinin belirlenmesi .................................... 85 Tablo 15: L tipi (5x5) risk skoru derecelendirme matrisi .................................... 86 Tablo 16: L tipi (5x5) RÖS Değeri, Risk Önlem Derecesi ................................. 86 Tablo 17: 3T Risk Değerlendirme Matrisi .......................................................... 90 Tablo 18: 3T Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu ..................................... 91 Tablo 19: Kinney metodunun avantajları ve kısıtları (Moraru, vd., 2011) .......... 93 Tablo 20: Fine-Kinney Olasılık derecelendirme değerleri ................................. 96 Tablo 21: Fine-Kinney Şiddet derecelendirme değerleri ................................... 96 viii Tablo 22: Fine-Kinney Sıklık derecelendirme değerleri ..................................... 97 Tablo 23: Fine-Kinney Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu....................... 97 Tablo 24: HTEA olasılık derecelendirme değerleri .......................................... 102 Tablo 25: HTEA ağırlık-şiddet derecelendirme değerleri ................................ 103 Tablo 26: HTEA fark edilebilirlik derecelendirme ............................................ 103 Tablo 27: HTEA Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu .............................. 104 Tablo 28: Elmeri yöntemi değerlendirme kriterleri (Laitinen, vd., 2011) ......... 106 Tablo 29: Elmeri-San Gözlem Formu (Laitinen, vd., 2011) ............................. 108 Tablo 30: Tehlike sınıfları tebliği Ek-1'de işletmenin sınıfı............................... 118 Tablo 31: Düzenleyici önleyici faaliyetler tablosu örneği ................................. 125 Tablo 32: 3T Metal Sektörü Risk Değerlendirme Formu Örneği ..................... 130 Tablo 33: 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirme Formu Örneği ..................... 130 Tablo 34: Fine-Kinney Risk Değerlendirme Formu Örneği ............................. 130 Tablo 35: Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirme Formu Örneği .............. 130 Tablo 36: Risk faktörü kategorileri ve risk sayıları .......................................... 140 Tablo 37: Birim adları ve birim risk sayıları ..................................................... 146 Tablo 38: Elmeri-San Gözetim Sonuçları ........................................................ 156 ix ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1: 2002-2012 yılları arası SGK İş Kazaları İstatistikleri ............................ 21 Şekil 2: 2002-2012 Yılları Arası Meslek Hastalıkları Sayıları ............................ 22 Şekil 3: 2002- 2012 Yılları Arası İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonucu Toplam Ölüm Sayıları .................................................................................................... 22 Şekil 4: Ks1, Ks2 ve Ks3 kaza sıklık değerlerinin karşılaştırması ..................... 24 Şekil 5: TS 18001 Yönetim Sistemi Elementleri ................................................ 37 Şekil 6: TS 18001 İSGYS Denetim, Tetkik ve Performans Ölçümleri................ 42 Şekil 7: Günlük hayatta kabul edilebilir risk kavramı ......................................... 49 Şekil 8: İş kazası sebep teorilerinin zamana bağlı değişimi (Fahlbruch, 2002) . 53 Şekil 9: Heinrich'in Domino Teorisi (Heinrich, 1931) ........................................ 54 Şekil 10: Heinrich Piramidi (Heinrich, 1931) ...................................................... 55 Şekil 11: Yeni iş sağlığı ve güvenliği piramidi (Müezzinoğlu, 2007) .................. 58 Şekil 12: Risk değerinin azaltılma mantığı ........................................................ 60 Şekil 13: 2014 Mart ayı İmalat Sektörü Çalışan İstatistikleri (istihdam/1.000) ... 67 Şekil 14: İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (TCMB, 2014) ...................... 69 Şekil 15: Bir üretim sisteminin temel elemanları (Aydemir, 2009) ..................... 73 Şekil 16: IDEF Modeli işlem fonksiyonu kutusu şeması (NIST, 1993)............... 81 Şekil 17: IDEF Diyagramı kutuların tanımlanması (NIST, 1993) ....................... 82 Şekil 18: Kinney risk değerlendirme yöntemi nomogramı ................................. 95 Şekil 19: HTEA uygulama akış-karar şeması (Pillay, Wang, 2003)................. 101 Şekil 20: Spiral İş Sağlığı ve Güvenliği Döngüsü ............................................ 111 Şekil 21: Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi IDEF Diyagramı .................. 113 x Şekil 22: İşletme yerleşim planı....................................................................... 116 Şekil 23: Risk değerlendirmesi işlem basamakları IDEF2 Diyagramı .............. 121 Şekil 24: Yerleşim esasına göre risk dağılımları ............................................. 122 Şekil 25: Bilimsel kategorilere göre risk dağılımları ......................................... 123 Şekil 26: Faaliyet esasına göre risk dağılımları ............................................... 124 Şekil 27: İşletme acil durum - tahliye planı yerleşimi ....................................... 127 Şekil 28: Yangın – Acil Durum Prosedürü ....................................................... 128 Şekil 29: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı ..... 131 Şekil 30: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı ..... 132 Şekil 31: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı ..................... 132 Şekil 32: 3T Risk Değerlendirmesi RÖS ve RÖD Değerleri Dağılımı .............. 133 Şekil 33: 3T Risk Değerlendirmesi Risk Ödem Derecesi Dağılımı .................. 134 Şekil 34: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı ............. 134 Şekil 35: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı ............ 135 Şekil 36: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı ............................ 136 Şekil 37: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı ...................... 136 Şekil 38: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı ...................... 137 Şekil 39: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı ..................................... 137 Şekil 40: Risk Önem Derecesi Değerleri ......................................................... 138 Şekil 41: Artık Risk Önem Derecesi Değerleri................................................. 139 Şekil 42: Risk Önem Derecesi ve Artık Risk Önem Derecesi Değerleri .......... 140 Şekil 43: Risk Faktörlerine Göre RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı ............... 141 Şekil 44: Risk Faktörlerine Göre Artık RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı ....... 143 xi Şekil 45: Ortalama RÖD Değerleriyle Ağırlıklandırılmış Risk Faktörü Pareto Grafiği ............................................................................................................. 144 Şekil 46 : İşletme Birimlerine Göre RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı ........... 147 Şekil 47: İşletme Birimlerine Göre Artık RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı .... 148 Şekil 48: Ortalama RÖD Değerleriyle Ağırlıklandırılmış İşletme Birimi Riskleri Pareto Grafiği .................................................................................................. 149 Şekil 49: İşletme Geneli Riskler için Risk Önem Derecesi Değerleri Dağılımı 150 Şekil 50: Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri ...... 152 Şekil 51: Malzeme Kimyasal Depo Alanı Risk Önem Derecesi Değerleri ....... 153 Şekil 52: Torna Freze Matkap Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri .......... 154 Şekil 53: Şerit Zımpara Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri ..................... 155 Şekil 54: Elmeri San Gözetim Sonuçları ......................................................... 156 Şekil 55: İSGYS Derecelendirme Sonuçları .................................................... 157 xii 1. GİRİŞ VE AMAÇ 1.1. ÇALIŞMANIN AMACI İş sağlığı ve güvenliği, günümüz modern toplumlarında insana verilen değerin göstergesi olarak sürekli gelişmeye açık bir bilim dalı olarak kabul edilmektedir. İş sağlığı ve güvenliği bilim dalının amacı, çalışanları iş kazalarından ve meslek hastalıklarından korumak, daha güvenli ve sağlıklı bir ortamda çalışmalarını sağlamak için teknik, sosyal, hukuki, idari ve ekonomik alanlarda çalışmalar yürütmektir (Karakulle, 2012:4). Ülkemizde, iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda meydana gelen maddi ve manevi kayıplar ülke ekonomisi açısından oldukça büyük boyutlara ulaşabilmektedir. İmalat sanayisindeki bilim, sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmelerle beraber çalışma hayatında büyük değişiklikler yaşanmıştır. Bu değişikliklerle birlikte iş sağlığı ve güvenliğine verilen önem artmış, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve çalışma şartlarının iyileştirilmesi için 30 Haziran 2012 tarihinde 28339 sayılı resmi gazetede İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanun iş sağlığı ve güvenliğinin uygulama kapsamını genişletmiş, iş kazaları ve meslek hastalıkları probleminin çözümü için yeni yaklaşımlar ve yaptırımlar getirmiştir. Sektör bazında bulundurulduğunda istihdam ve üretim edilen çalışan yöntemlerine sayısı göre göz önünde işletmeler sınıflandırıldığında; fabrikasyon ve seri üretime dayalı modern işletmeler ve ev tipi imalat işletmeleri dışındaki işletmelerin büyük kısmı küçük ve orta 1 ölçekli işletmeler (KOBİ) sınıfında yer alan atölye tipi üretim yapan işletmelerdir. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri ağır sanayi ve fabrikasyona geçiş için büyük bilgi ve beceri birikimini bünyesinde barındıran; torna tesviye atölyeleri, bakım onarım atölyeleri, metal kalıp ve profilcileri, bakırcıları, dökümcüleri, kaportacıları, dingil ve karoser imalatçıları ve çeşitli makine imalatçıları örnek olarak verebilir. Bu işletmelerde çalışan sayısının az, üretim yönteminin karmaşık olmaması işletmede alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine hızla uyum sağlanmasını sağlarken işletme organizasyonunun eksikliği, bilgi ve eğitim eksikliği, ekonomik kısıtlar, yoğun emek ve makine kullanımı bu tedbirlerin alınmasında engel teşkil etmektedir. 2012 yılında meydana gelen iş kazalarının 13.401’i “makinelerin sebep olduğu kazalar” olarak iş kazaları sebepleri sıralamasında birinci sırada yer alır (SGK, 2013). Bu durum makinaların çalışanlara verebileceği zararları önleme amaçlı koruyucu önlemlerin yeterli seviyede sağlanmadığını ortaya koyar. Ülkemizdeki işletmelerin yüzde 99,34’ü Küçük ve Orta Ölçekli işletmelerden (10-250 arası çalışanı bulunan işletmeler) meydana gelmektedir (Baybüken, Kütükoğlu, 2012:25). SGK verilerine göre 2012 yılında meydana gelen 74 bin 871 iş kazasının 57 bin 180′i KOBİ'lerde meydana gelmiştir. KOBİ’lerde meydana gelen iş kazaları, meydana gelen toplam iş kazası sayısının %76,37’lik kısmını oluşturur (SGK, 2013). Sınırlı sermaye yapıları, artan rekabet koşulları, kullanılan sanayi teknolojileri, geleneksel yöntemlerle üretim yapılması, nitelikli çalışan sayısının yetersiz olması, çalışma standartlarının düşük olması gibi nedenlere bağlı olarak iş 2 sağlığı ve güvenliğine gerekli önem verilmemesi iş kazaları ve meslek hastalıklarının büyük bir kısmının KOBİ’lerde yaşanmasının sebeplerindendir. Özellikle öz kaynaklarının yetersizliği, kâr marjlarının düşüklüğü ve iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyici tedbirlerin üretim maliyetlerini arttırması nedenleri ile bu işletmeler iş sağlığı ve güvenliği alanında yatırım yapmayı öncelik olarak görmemektedir. İş sağlığı ve güvenliği alanında gelişen teknolojiyi takip edememeleri işletmeler koruyucu tedbirler alma noktasında bu işletmeleri yetersiz kalmaktadır. Havalandırma, aydınlatma, ısınma, soğutma gibi olumsuz fiziksel şartlar özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde görülmektedir (Güngör, 2008:43). Faaliyet kollarına göre KOBİ’ler sınıflandırıldığında imalat sanayi, tarım sektörü dışı istihdamın yüzde 37,7’sini oluşturur (Baybüken, Kütükoğlu, 2012:23). Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinin büyük bölümü çalışan sayısı kriterine göre KOBİ düzeyinde faaliyet göstermektedir. Bu işletmeler yoğun olarak imalat sanayi işletmeleri olsa da her türlü iş kolunda faaliyet gösteren büyük işletmelerin ve kuruluşun yapısında bakım, onarım, paketleme ek birimleri olarak faaliyet gösterebilmektedir. Yine kamu kurum ve kuruluşlarında ve kamuya bağlı çalışan savunma sanayii işletmelerinde de atölye tipi üretim yapan işletmeler bulunmaktadır. İş güvenliği bilincinin işletmedeki verimliliği arttırdığı konusu da araştırmalarla kanıtlanmış bir gerçektir. İş kazasını önlemek için alınacak önlemlere ayrılan bütçe, iş kazası sonucunda ödenmesi gerekecek tutardan kat kat azdır (Uzun, Bütüner, 2010:31). Bu durum önlemenin tazminden de önemli olduğunu net bir şekilde ortaya koymuştur. Gerekli tedbirlerin alınması 3 durumunda iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenebileceği veya azaltılabileceği anlayışı kabul görmüştür. Ancak sorun risklerin nasıl tespit edileceği ve tedbirlerin nasıl alınacağıdır (Sarıaslan, 1996). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yayımlanmasıyla beraber ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği konusuna eğilim hızla artmıştır. İş Güvenliği Uzmanı sayısında da büyük bir artış meydana gelmiştir. Ancak mevzuatın getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla yürütülen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde, risk değerlendirmelerinde ve iş güvenliği yönetim sistemlerinin uygulanmasında büyük aksaklıklar meydana gelmektedir. Son gelişmeler iş güvenliği kültürünün oluşmasını her ne kadar hızlandırsa da teorik olarak ortaya konulan iş sağlığı ve güvenliği yöntemlerinin uygulanabilirliğinin ve uygulama sırasında karşılaşılan problemlerin araştırılmasına ihtiyaç vardır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun önleyici yaklaşımının temelini; risk değerlendirmesi, acil durum planları ve eğitimler oluşturur. Risk değerlendirmesi, işyerinde, çalışanlara zarar verecek olan etmenlere karşı yeterli tedbir alınıp alınmadığını ortaya koyan teknik bir yaklaşımdır. Risk değerlendirmesinde amaç; işyerinde, çalışanların, sağlık ve güvenliklerini tehdit eden etmenlerin tespit edilmesi, derecelendirilmesi ve önleyici tedbirlerin belirlenerek çalışma ortamı risklerini kabul edilebilir seviyeye düşürmektir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği ile işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılması yasal olarak gerekli kılınmıştır. 4 TÜİK 2012 yılı istatistiklerine göre % 99,7’si KOBİ’lerden oluşan endüstrimizde atölye tipi üretim yapan birçok işletme ve bu işletmelerde çalışanlar, sektörüne göre farklı tehlikelere maruz kalmaktadır. Bu çalışmada, atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri özelinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanabilmesi için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler, ulusal ve uluslararası iş sağlığı ve güvenliği standartları çerçevesinde birden fazla risk değerlendirme yöntemi ve iş sağlığı ve güvenliği gözetim yöntemi uygulamalı olarak incelenmiştir. Araştırmalar ve uygulamalar çerçevesinde atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek, güvenli ve sağlıklı çalışma ortamları sağlayabilmek için en kolay ve hızlı uygulanabilecek yeni bir iş sağlığı ve güvenliği modeli geliştirilmiştir. Geliştirilen iş sağlığı ve güvenliği modelinin risk değerlendirmesi basamağı dört farklı risk değerlendirme metodu kullanılarak ve performans gözetimi basamağı iki farklı metod kullanılarak uygulanmıştır. 5 2. GENEL BİLGİLER 2.1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 2.1.1. Tanımlar, Kavramlar İş Kazası Kaza kavramı, kasıt olmadan aniden meydana gelen ve arzu edilmeyen sonuçları olan olay olarak ifade edilir. Standartlarda ise ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebep olabilen istenmeyen olay olarak tanımlanır. Meydana gelen bir olayın iş kazası olup olmadığı konusu sonuçları ve meydana gelişi incelenerek teknik açıdan iş kazası ve hukuksal açıdan iş kazası olarak iki ayrı yaklaşımla ele alınmaktadır (İşler, 2013:4). İş kazasının ulusal ve uluslararası literatürde birçok farklı tanımı vardır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) iş kazasını “önceden planlanmamış, çoğu zaman yaralanmalara, makina ve teçhizatın zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak tanımlamıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) iş kazasını "belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay" şeklinde tanımlamıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda iş kazası “işyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay” olarak tanımlanmıştır (6331 İSGK., 2012). 6 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesinde iş kazası olarak kabul edilen durumlar kısıtlamaya giderek detaylı olarak tanımlanmıştır. Buna göre iş kazası; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır (5510 SSGSSK., 2006). Hukuksal açıdan bir olayın iş kazası olarak tanımlanabilmesi için olayın kaza ile sonuçlanması, kazayı geçiren kişinin sigortalı olması, kaza ile sonuç arasında kesin veya dolaylı illiyet bağının bulunması, sonuçları bakımından çalışanı ruhen veya bedenen özüre uğratması gerekmektedir. Teknik açıdan iş kazası; kişilere zarar veren olaylar ve bu olaylarla birlikte işyerindeki makine, tertibat, tesisat veya ekipmana zarar veren olaylar ile hiçbir zarar vermemesine rağmen işin tamamlanmasına engel teşkil eden 7 olaylar olarak nitelendirilmektedir. Makine ve ekipmana zarar veren veya faaliyetin aksamasına sebep olan olaylar arıza olarak tanımlanır (Sağlam, 2009:8). Bu tanımlara bağlı olarak iş kazasının tanımlarını ve genişletilmiş sınırlarını çizersek; çalışanların işyerinde çalışırken, işe işveren aracıyla veya talimatıyla gider-gelirken, işyerinde bulunduğu zamanlarda veya iş kanuna göre çalışma süresinden sayılan sürelerde; çalışanı hemen veya sonradan, bedenen ya da ruhen özüre uğratan, malda hasar oluşturan, proseste yavaşlamaya neden olan veya ürün kaybına sebep olan önceden planlanmamış olaylar olarak tanımlayabiliriz. İş Güvenliği İş güvenliği kavramı hukuksal olarak, bir işin meydana getirilmesi esnasında çalışanların karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, esas olarak işverene ve dolaylı olarak çalışanlara getirilen yükümlülüklere ilişkin hukuk kurallarının bütünü şeklinde tanımlanır. İşyerinde çalışma şartlarının meydana getirdiği, çalışanlara, makine ve tesislere veya üretime yönelik tehlike, zarar ve aksaklıkların araştırılması ve önlenmesi bakımından kullanılan araç, gereç ve maddelerin kullanımı ve varlığından doğabilecek risklere karşı çalışanların korunması ve gerekli tedbirlerin alınması için yapılan metotlu çalışmaların tümüne “iş güvenliği” denir (Atay, 2012, Arıkoğlu, 1988:3). 8 Meslek Hastalığı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda meslek hastalığı “Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık” olarak, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14. maddesinde Meslek hastalığı, “sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” şeklinde tanımlanmıştır. “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği”’nin 18 inci maddesine göre meslek hastalıkları 5 grupta toplanmıştır. A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları, C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E Grubu: Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları. Bir hastalığın ortaya çıkmasında birden fazla faktör etkili olabilir. Çalışanın yaptığı işin niteliğinden, çalıştığı ortamdaki risk faktörlerinden veya işin yürütüm şartlarından meydana gelip gelmediği ortaya konularak hastalığın işle ilgili hastalık veya meslek hastalığı olup olmadığı belirlenmektedir. 9 İş Sağlığı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), günümüz çağdaş sağlık anlayışına göre sağlığı “hastalık ve sakatlığın olmayışı değil bedensel, ruhsal, sosyal ve ekonomik yönden tam bir iyilik hali” olarak tanımlanmıştır ve sağlığı doğuştan kazanılmış bir hak olarak kabul edilmektedir. İş sağlığı ilk olarak 1950 yılı Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) ve DSÖ ortak uzmanlar komitesi tarafından “Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır” şeklinde tanımlanmıştır. (Bilir, 1997) UÇÖ ve DSÖ Uzmanlar Komitesi 1995 yılı kararlarında iş sağlığı tanımını; “çalışanların sağlığını ve çalışma kapasitesini koruma ve geliştirme, çalışma ortamını ve yapılan işi geliştirme ve işyerinde sağlık ve güvenliği destekleyen yönde iş organizasyonu ve çalışma kültürünü geliştirme” olarak genişletmiştir (DSÖ, 1995). İş sağlığı sadece çalışma koşulları sonucu ortaya çıkan iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemeyi değil; Tüm meslek gruplarında çalışanların ruhsal, bedensel, sosyal iyilik hallerinin en üst düzeyde tutmayı ve devamlılığını sağlamayı, Çalışma koşullarına bağlı olarak çalışanların sağlıklarının bozulmasını engellemeyi, Çalışma ortamında bulunması muhtemel her tür kimyasal, fiziksel, biyolojik, organik, ruhsal ve organizasyona ait risk faktörlerinden gerekli tedbirleri alarak korunmayı sağlamayı, 10 Tüm çalışanların fizyolojik ve psikolojik özellikleri göz önünde bulundurularak uygun bir çalışma ortamı seçimi yapılması ve çalışma ortamı uyumunun sürdürülebilirliğini sağlamayı, Çalışan ile yaptığı iş arasında uyum sağlayarak, optimal verimi asgari yorgunlukla elde etmeyi ve benzeri amaçları da içerir. İş Sağlığı ve Güvenliği İş sağlığı ile iş güvenliği kavramları bir bütünü oluşturur. Hem iş sağlığının hem de iş güvenliğinin amacı, iş kazaları ile meslek hastalıkları gibi mesleki tehlikeleri bertaraf ederek çalışanların yaşamlarının ve sağlıklarının korunmasıdır. İş sağlığı; sağlıklı bir çalışma ortamı öngörürken, iş güvenliği işçinin yaşamına ve vücut bütünlüğüne yönelik risklerin bertaraf edilmesi için teknik kuralları ele alır (Bakır, 2012:58-59). UÇÖ’nün İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 sayılı Sözleşmesi irdelendiğinde iş sağlığı ve güvenliği “yetkili makam veya makamlarca kanun gücü verilen bütün düzenlemelerle, kamu çalışanları dahil olmak üzere istihdam edilen bütün kişilerin, işle bağlantısı açısından, sadece hastalık veya sakatlığın bulunmaması halini değil, aynı zamanda, çalışma sırasındaki hijyen ve güvenlik ile doğrudan ilişkili olarak sağlığı etkileyen fiziksel ve zihinsel unsurları dikkate alarak çalışan ve çalışma ortamının sağlık ve güvenliğinin sağlanması” olarak tanımlanabilir (UÇÖ, 1981). İş sağlığı ve güvenliği bir bilim dalı olarak “işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan, sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek riskleri ortadan kaldırarak sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak 11 amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır”. İş sağlığı ve güvenliğinin amacı yalnızca çalışanların değil tüm işletmenin ve üretimin güvenliğinin beraber düşünülmesi, çalışma ortamının bütünlüğünü ve üretimin sürekliliği ile verimi arttırmaktır. İş sağlığı ve güvenliğinin genel amacı çalışana, çalışanın yakınlarına, ailesine, işyerine ve diğer mercilere gelebilecek yükümlülüklerin azaltılması ve dolayısıyla, ülke ekonomisine gelebilecek zararları önlemektir (Özkılıç, 2005). İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması konusunda birçok kurum, kuruluş ve kişiler etkileşim içerisindedir. İşyerlerinde işveren ve çalışanlar ve dolaylı olarak tüm aile fertleri iş sağlığı ve güvenliği açısından etkileşim içindedirler. İşverenler, hem maddi hem manevi çıkarlarından dolayı, işçiler kaza ve hastalık durumunda zarara uğradığından ve devlet ise vatandaşa sağlıklı ve mutlu yaşam sağlama yükümlülüğünden dolayı iş sağlığı ve güvenliği ile yakından ilgilenmek durumundadır. İşveren gerekli masrafı yaparak, örgütlenmeyi sağlamak ve teknik önlemleri almak, işçi; iş sağlığı ve güvenliği disiplinine ve kurallarına uygun çalışma düzenini korumak, devlet ise gerekli mevzuat düzenlemelerini yapmak, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli müesseseleri kurmak, denetimi yapmak ve bu üçlü çalışma dengesini sağlayarak verimli bir çalışma düzeni kurmakla yükümlüdür (Kalkan, 2013:51). 12 2.1.2. Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliği Dünyada iş sağlığı ve güvenliği kavramının temelini 17. yüzyılda “hastamıza ne iş yaptığını sormak zorundayız” yaklaşımı ile Ramazzini kurşun ve cıva zehirlenmelerini akademik düzeyde inceleyerek ortaya koymuştur. Paracellus işyeri hekimliği ile ilgili yazdığı kitabı “Morbis Metalics”de “her şey zehir olabilir, bu sadece doz meselesidir” yaklaşımıyla işyerindeki risk faktörlerini ortaya koymuştur. Sir Percivale Pott baca temizleyicilerinin testis kanserine sebep olduğunu, Hipokrates halsizlik, kabızlık felçler ve görme bozuklukları gibi bulguların kurşun ile ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Plini çalışma ortamındaki tehlikeli tozlara karşı maske gibi kullanılmak üzere başlarına torba geçirmelerini önererek koruyucu tedbirlere dikkat çekmiştir. Heredot çalışanların verimini ön görerek yüksek enerjili besinlerle beslenmelerini, çalışan sağlığı ile yapılan iş arasındaki ilişkiyi ortaya koymuştur (Hayes, 2007:22-23). İngiltere’de 1804, 1819 ve 1833 yıllarında bu alanda kanuni düzenlemeler yapılırken İsviçre’de 1840, Fransa’da 1841, Almanya’da 1849 ve ABD’de 1977 yıllarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kanunlar çıkartılmıştır. Sonraki yıllarda bu ülkelerde yönetmelik, tebliğ, genelge ve uygulamayı geliştiren düzenlemeler yapılmıştır. İşçilerin korunması konusunda ortak hareket edebilmek için I. Dünya Savaşı sonrasında Versay Barış Anlaşması ile 1919 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) kurulmuştur. Örgüt II. Dünya Savaşı sonrası iş hukukuna ilişkin sözleşme ve tavsiye kararlarının oluşmasında etkili olmuş ve 1946 yılında Birleşmiş 13 Milletler ile anlaşma imzalayarak günümüzdeki uluslararası uzmanlık kuruluşu halini almıştır (Güngör, 2008:43). İş sağlığı ve güvenliği konusunda UÇÖ tarafından Türkiye’de ve uluslararası boyutta yürütülen çalışmalarının başında 1981 yılında yayımlanan “İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşmesi” ve 1985 yılında yayımlanan “İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı UÇÖ Sözleşmesi” gelmektedir. Bu sözleşmeleri imzalayan üye ülkeler iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına ilişkin ulusal politika geliştirmesi, uygulaması ve düzenli olarak hedeflerin denetlenmesini taahhüt etmiştir. 155 Sayılı UÇÖ Sözleşmesi’nde işle ilgili olan, işin yürütümü sırasında ortaya çıkabilecek kaza ve yaralanmaları, çalışma ortamında bulunan tehlike ve riskleri mümkün olduğu ölçüde kabul edilebilir seviyeye indirmeyi amaçlar. 161 sayılı UÇÖ Sözleşmesi’nde iş sağlığı hizmetinin oluşturulması ve hizmetin uygulanması amaçlanır (UÇÖ, 1981). Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre her yıl yaklaşık 11.000.000 yeni meslek hastalığı ortaya çıkmakta ve bunların 700.000’i ölümle sonuçlanmaktadır. UÇÖ verilerine göre; dünyada her yıl yaklaşık 250 milyon çalışan iş kazası, 160 milyon çalışan meslek hastalığı sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır. Ayrıca yaklaşık 1.2 milyon çalışan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir (ÇSGB, 2012:6). Dünya nüfusunun % 15’inin iş kazası veya meslek hastalıklarına uğradığı, Tüm ölümlerin % 3,9’unun iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda olduğu, 14 İşsiz olan işgücünün % 30’unun önceki işleri sırasında iş kazası veya meslek hastalığı geçirmiş olduğu tahmin edilmektedir (UÇÖ). Her gün 960.000’den fazla çalışanın iş kazası sonucunda yaralandığı ve 5.330 çalışanın iş kazası veya meslek hastalığı sonucu hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Ölümlü iş kazalarının ve ölümle sonuçlanan meslek hastalıklarının yarısından fazlası, Asya Pasifik ve Güneydoğu Asya ülkelerinde meydana gelmektedir (Hämäläinen vd.,2009:125). Takala’nın 1998 yılında yayınladığı çalışmada 1994 yılında dünya işgücü yaklaşık 2,7 milyar kişidir. Dünyanın sekiz ana bölgesindeki bazı ülkelerin ölüm oranları kıyaslanmıştır (Tablo 1) (Takala, 1998:785-798). Çalışmada dünyada ölüm oranlarının oldukça farklı olduğu görülmüştür. “Yerleşik Piyasa Ekonomileri” grubunda yer alan ülkelerde bu oranlar 1.4 - 10 arasında değişmektedir. Tablo 1: 1994 yılında dünyanın sekiz bölgesinde meydana gelen ölümcül iş kazaları (100.000 işçide ölüm oranı) (Takala, 1998) Bölge Ölüm Oranı Ölü Sayısı Yerleşik Piyasa Ekonomileri 5.3 19700 Avrupa’nın Eski Sosyalist Ekonomileri 11.1 15600 Hindistan 11.0 36700 Çin 11.1 68200 Asya’nın geri kalanı ve Adalar 23.1 80600 Alt Sahra Afrikası 21.1 45900 Latin Amerika ve Karaipler 13.5 26400 Orta Doğu 22.5 41800 DÜNYA 14.0 334900 15 Küreselleşmenin iş sağlığı ve güvenliği açısından gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere etkisi farklı boyutlardadır(Rantanen, 2010: 167-172). Ölümlü iş kazası oranı gelişmiş ülkelerde düşükken (Avrupa, Amerika vb.), bu oranın gelişmekte olan ülkelerde yüksek olduğu görülmektedir (Karadeniz, 2012:23). İSG açısından sosyal güvence kapsamında çalışan nüfus oranı azaldıkça ölümlü iş kazalarının sayısı artar, insani gelişmişlik endeksi düşük olan ülkelerde ölümlü iş kazası sayısı yükselmektedir (Karadeniz, 2012:22). Her ülkede eşit sayıda çalışan işçi bulunmadığından ülkeleri kaydedilen iş kazası sayıları üzerinden değerlendirmek anlamsızdır. Avrupa Topluluğu İstatistik Ofisi’nin (Eurostat, 2014) yayınladığı istatistikler ve Türkiye’de SGK istatistik yıllığı verilerine göre hesaplanan 100 bin işçide ölümlü iş kazası oranı 2007 yılında 12.3 iken, AB-15 ortalaması 2.1’dir ve Portekiz’de 6.3, Almanya’da 1.8, Fransa’da 2.2, Norveç’te ise 1.0 olarak hesaplanmaktadır (ÇSGB, 2012:36). Ceylan’ın, Türkiye ve gelişmiş ülkelerdeki iş kazaları üzerine yaptığı çalışmada; Türkiye ölümlü kaza sıklığı açısından, 15 Avrupa Birliği (AB) ülke ortalamasının 7 katından daha fazla bir kaza sıklığına sahip olduğunu, incelenen 10 ülke arasında, ölümlü kaza sıklığında Türkiye’nin Rusya ve, Hindistan’ın ardından en yüksek sıklığa sahip ülke olduğunu, yine aynı çalışmada Türkiye’de iş göremezlik kaza sıklığı açısından, incelenen 4 ülke arasında, en yüksek sıklığa sahip ülke olduğunu, bu değerin, Almanya ve 16 Finlandiya gibi iş güvenliğine çok önem veren ülkelerden 10 kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştur (Ceylan, 2011c:23). Türkiye’deki resmi iş kazası ve meslek hastalıkları istatistikleri ile AB ülkelerindeki istatistikler kıyaslandığında ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği için ciddi tedbirlerin alınması bir zorunluluktur. Ancak Eurostat verilerinde 2009 yılı sonrası iş kazası, iş göremezlik ve iş kazası sonucu ölüm istatistiklerinin düzenli tutulmamış ve yayınlanmamış olması ve ülkemizde özellikle son yıllarda İSG alanında atılan adımlar ve mevzuat değişiklikleri ile beraber değerlendirildiğinde mevcut veriler günümüzde Türkiye ile AB ülkelerine göre durumunu net olarak ortaya koymak için yeterli değildir. 2.1.3. Türkiye’ de İş Sağlığı ve Güvenliği 2.1.3.1. Uluslararası Anlaşmalar, Ulusal Düzenlemeler Sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmak tüm dünya çalışanları için temel insani haklardan biri olduğu “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”, “Avrupa Sosyal Şartı”, “Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Antlaşması” gibi birçok evrensel belgede vurgulanmaktadır. Bu belgelere uluslararası anlaşmalarla taraf ülkemiz için de çalışma hayatının temel insani hak ve değerleri olarak ifade edebileceğimiz; çalışanların adil ve uygun çalışma koşullarına sahip olması ve iş sağlığının ve güvenliğinin sağlanıyor olması hükmü bulunmaktadır. (TBMM, 2014:18-20) 17 T.C. Anayasa’sı 50. maddesinde; “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.” ifadesi ve 60.maddesinde “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” ifadesi yer almaktadır (Anayasa, 1982). Bu ifadeler ışığında sosyal devlet olmanın gereği olarak çalışanların özel durumları da göz önünde bulundurularak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri / politikaları uygulanır. Türkiye 07.01.2004 tarih 5038 sayılı Kanun ile Uluslararası Çalışma Örgütü’ nün İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı UÇÖ Sözleşmesi’ni, aynı tarih 5039 s. Kanun ile İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı UÇÖ Sözleşmesi’ni kabul etmiştir. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ülkemizde İSG alanında ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere kurulmuştur (RG:28550, 2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi “T.C. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi 2006-2008” yayımlayarak Avrupa Birliği’nin Çerçeve Direktifi ile UÇÖ’nün 155 ve 161 sayılı Sözleşmeleri gereği 2006-2008 yılları arasında politik olarak iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin düzenlemelerin bütün çalışanları kapsayacağı AB normlarına uygun bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılması, bütün işyerlerinde İSG hizmet birimlerinin etkin hale getirilmesi ve yaygınlaştırılması sayesinde iş kazalarının %20 oranında azaltılmasını, 18 meslek hastalıkları tanı sisteminin geliştirilmesini ve kamu eliyle yürütülen İSG teknik hizmetlerinin %20 arttırılmasını hedeflemiştir (ÇSGB Politika Belgesi, 2014). Geçmiş süreç değerlendirildiğinde konsey belirlenen dönemde hedeflerine tam olarak ulaşamamıştır. 2009-2013 Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi’nde İSG kanununun yürürlüğe girmesi ve ilgili mevzuat çalışmalarının tamamlanması, yeni mevzuatın uygulanması amacıyla tarafların ve kamuoyunun bilgilendirilmesi, iş kazası oranının %20 azaltılması, sunulan İSG laboratuvar hizmetlerinin ulaştığı sayının %20 arttırılması, konsey üyesi kurum ve kuruluşların yürürlükteki İSG proje, eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin %20 arttırılması hedeflenmiştir (ÇSGB Politika Belgesi, 2014). Süreç değerlendirildiğinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yayımlanması ve sonrasında 81 ilde yürütülen bilinçlendirme faaliyetleri sayesinde belirlenen dönemde iş kazası ve meslek hastalıkları vakası istatistikleri dışında konseyin belirlediği hedeflerine yaklaştığı söylenebilir. 2.1.3.2. Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği İstatistikleri Ülkemizde İSG ile ilgili istatistikleri değerlendirirken, işveren sayısı, çalışan sayısı, iş kazası ve meslek hastalığı sayısı ve iş kazası sonucu ölüm sayıları ve işletmelerin sektörel dağılımları göz önünde bulundurulur. Bundan dolayı SGK istatistik yıllıkları, TÜİK istatistikleri ve Sanayi Odaları’nın yayımladığı istatistikler birlikte değerlendirilir. Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine göre; 2009 yılında Türkiye’de 1.170.248 işyerinde toplam 8.802.989 çalışan istihdam 19 edilmekte olduğu, bu çalışanların toplam 72.963 iş kazası ve 539 meslek hastalığı geçirdiği ve iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu 866 ölümle sonuçlandığı ortaya konulmuştur (SGK, 2009). Sigortalı çalıştıran işletmelerin; % 85,4’ü 1-9 arası sigortalı çalıştırmakta ve %1,6’sı 50-249 sigortalı çalıştırmaktadır. Bunun yanı sıra çalışanların; % 62’si 1-49 işçi çalıştıran işyerlerinde, %21,8’i ise 50-249 işçi çalıştıran işyerlerinde istihdam edilmektedir. Sonuç olarak; işyerlerinin %99,7’si KOBİ’lerden oluşmakta (1-249 işçi) ve çalışanların %83,8’i ise KOBİ’lerde istihdam edilmektedir. SGK’nın yayımladığı istatistik yıllığına göre 2012 yılında ülkemizde 1.554.407 işyerinde toplam 12.615.267 çalışan istihdam edilmektedir, Bu çalışanların 74.871’si iş kazası geçirmiş, iş kazaları sonucu 2.036 ve meslek hastalıkları sonucu 173 kişi olmak üzere toplam 2.209 kişi sürekli iş göremez hale gelmiştir. İş kazalarında 744 çalışan hayatını kaybetmiştir. (SGK, 2012) Sigortalı çalıştıran işletmelerin; % 85,3’ü 1-9 arası sigortalı çalıştırmakta ve %1,8’i 50-249 sigortalı çalıştırmaktadır. Bunun yanı sıra çalışanların; % 59,5’i 1-49 işçi çalıştıran işyerlerinde, %22,5’i ise 50-249 işçi çalıştıran işyerlerinde istihdam edilmektedir. Sonuç olarak; işyerlerinin %99,7’si KOBİ’lerden oluşmakta (1-249 işçi) ve çalışanların %82’si ise KOBİ’lerde istihdam edilmektedir. (TÜİK, 2012) 20 İşletme büyüklükleri referans alınarak SGK 2012 İş Kazası istatistikleri ve TÜİK 2012 Çalışan Sayısı İstatistikleri Tablo 2’de karşılaştırılmıştır. Tablo 2: 2012 yılı Çalışan Sayısı İstatistikleri (TÜİK, 2012), (SGK, 2012) İşyeri Büyüklüğü İşyeri Sayısı* İşçi Sayısı İş Kazası Sayısı 1- 9 1.326.102 3.629.666 26.119 (%85,3) (%28,8) (%34.9) 195.775 3.870.969 15.411 (%12,6) (%30,7) (%20.6) 28.287 2.832.846 15.650 (%1,8) (%22,5) (%20.9) 4.243 2.281.786 17.691 (%0,3) (%18,0) (%23.6) 1.554.407 12.615.267 74.871 10- 49 50 - 249 250 + Toplam Türkiye’de 2002-2012 yılları arasında meydana gelen iş kazaları, meslek hastalığı ve ölümle sonuçlanan iş kazası ve meslek hastalığı istatistikleri Şekil 1,2 ve 3’de yer almaktadır. Şekil 1: 2002-2012 yılları arası SGK İş Kazaları İstatistikleri 21 Şekil 2: 2002-2012 Yılları Arası Meslek Hastalıkları Sayıları Şekil 3: 2002- 2012 Yılları Arası İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonucu Toplam Ölüm Sayıları Çalışan sayısının, çalışılan saatler toplamının her işletmede hatta aynı veya benzer işletmelerin değişik birimlerinde farklı olmasından dolayı, sadece kaza sayısının bilinmesi iş kazalarının değerlendirmesinde tam bir anlam ifade etmemektedir. 22 Bundan dolayı kazaya uğrayan çalışan sayısının çalışan grup içindeki oranlarla çeşitli kıyaslama ölçüleri kullanılmaktadır. Kıyaslama ölçülerinden dünyaca kabul görmüş olanı Avrupa Topluluğu İstatistik Ofisi’nin yayınladığı istatistiklerde ve literatürde kullanıldığı üzere 100.000 / 200.000 / 1.000.000 çalışan başına hesaplanmaktadır. İş kazası sayısı için hesaplanan genel kaza sıklık değeri (KS1): bir yılda 1.000.000 çalışan başına düşen iş kazası sayısı olarak hesaplanmaktadır. KS1 = Kaza Sayısı * 1.000.000 / Çalışan İşçi Sayısı İş kazası sonucu sürekli iş göremezlik sayısı için hesaplanan kaza sıklık değeri(KS2): bir yılda 1.000.000 çalışan başına düşen sürekli iş göremezlik sayısı olarak hesaplanmaktadır. KS2 = Sürekli İş Göremezlik Sayısı * 1.000.000 / Çalışan İşçi Sayısı İş kazası sonucu ölüm sayısı için hesaplanan kaza sıklık değeri (KS3): bir yılda 1000000 çalışan başına düşen ölüm sayısı olarak hesaplanmaktadır. KS3 = İş Kazası Ölüm Sayısı * 1.000.000 / Çalışan İşçi Sayısı 1970 yılından günümüze KS1, KS2 ve grafiksel karşılaştırma kolaylığı için 0,1 düzeltme katsayısıyla KS3 kaza sıklık değerleri hesaplanarak Şekil 4 oluşturulmuştur. 23 Şekil 4: Ks1, Ks2 ve Ks3 kaza sıklık değerlerinin karşılaştırması SGK verilerine göre toplam iş kazası sayıları 1970 yılından günümüze sayısal ve oransal olarak azalmaktadır. Ölümlü iş kazası sayıları ve iş kazası sonucu sürekli iş göremezlik sayıları azalma eğilimi göstermekle birlikte dalgalı bir seyir izlemektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun yayımlanmasıyla beraber ülkemizde bu konuya eğilim hızla artmıştır. İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi sayısında büyük bir artış meydana gelmiştir. Mevzuatın getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla yürütülen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde ve düzenlenen risk değerlendirmelerinde ve uygulamada da iş güvenliği yönetim sistemlerinin oluşturulmasında büyük aksaklıklar mevcuttur. Bunun en büyük göstergesi, iş kazası istatistikleri ve ölümlü iş kazalarının devam etmesidir. Son gelişmeler iş güvenliği kültürünün ve algısının oluşmasında her ne kadar güzel bir gelişme olsa da uygulamada nitelikli ve uygulanabilir araştırmaların, yayınların yeterli seviyede olmaması da problem oluşturmaktadır. 24 Toplumlarda iş sağlığı ve güvenliğinin gerçek anlamıyla oluşturulabilmesi için o toplumlarda önce iş sağlığı ve güvenliği bilincinin oluşması gereklidir. Uluslararası Anlaşmalarda, Anayasa’da, kanunlarda ve tüm iş güvenliği mevzuatlarında getirilen hukuki güvence mekanizmaları ne kadar iyi düzenlenmiş olurlarsa olsunlar, ilgili tüm kurum, kuruluş, çevre ve kişiler bu güvenceleri korumak ve işletmek konusunda yeterli bir bilinci oluşturamamışsa, kâğıt üzerindeki temenniler olmaktan öteye geçmeyecektir (Alpsoy, 2003:69). 2.1.3.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuat Tarihçesi Osmanlı Devletinde 1865 yılında çıkarılan ilk yasal belge Dilaver Paşa Nizamnamesi kömür madeni işçilerinin çalışma, dinlenme ve tatil sürelerinde düzenleme yaparak zorunlu çalışmayı altı aya düşürmüştür. Maadin Nizamnamesi tazminattan sonra çıkarılan ve “kazaya maruz kalanlara veya ailesine mahkeme tarafından hükmedilecek tazminat işveren tarafından ödenir” hükmü ve hekim bulundurma, çalışma ve dinlenme zamanı ve koruyucu hükümler ile işverene bazı yükümlülükler getirmiştir (MMO, 2011:8). Cumhuriyet döneminde çıkarılan ilk iş yasası 1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunudur. İş Kanunu, 1967, 1971 ve en son 2003 yılında değişerek günümüzde devlet, işçi ve işveren arasında iş hukukunu düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanunda 77-81 maddeler arasında sadece 5 madde düzenlenmekteydi. ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hususlar 2012 yılı haziran ayında 6331 sayılı İş Sağlığı ve 25 Güvenliği Kanunu yayımlanarak günümüzdeki müstakil iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı çıkarılmış, yönetmelik, tebliğ, yönerge vb. ikincil mevzuat ile bazı istisnalar dışında tüm çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamına alınmış, çalışan ve işveren hukuki sorumlulukları detaylı ortaya konulmuştur. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı tarihçesi tablo 3’te kronolojik olarak gösterilmiştir (MMO, 2011:9-16). Tablo 3 : İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Tarihi Gelişimi YIL Yapılan Mevzuat Düzenlemesi 1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi (Çalışma, dinlenme ve tatil) 1869 Maadin Nizamnamesi ( Hekim bulundurma, Bildirim, çalışma ve dinlenme zamanı, eczane bulundurma ve Korucu Önlemler) 1921 114 Sayılı “Zonguldak ve Ereğli Havzası Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amale Menafii Umumiyesine Füruhtuna” 1921 151 Sayılı “Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik (8 saat ile sınırlandırılmış, Cezai Hükümlülükler getirilmiştir) 1924 394 Sayılı Hafta Tatili Yasası 1926 818 Sayılı Borçlar Kanunu (Hukuki Sorumlulukları) 1930 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası (Çocuk ve kadın işçilerin korunması) 1930 1580 Sayılı Belediyeler Yasası(Teknik kontrol yapma , sağlık denetimi yapma) 1936 3008 sayılı İş Yasası(İşçi ve işveren ilişkilerine kapsamlı olarak ilk müdahale) 1950 174 sayılı Kanun (Denetim Yapmak) 1967 931 sayılı İş Yasası (Anayasa Mahkemesi İptal etti) 1971 1475 Sayılı İş Kanunu (İSG açısından kapsamlı düzenlemeler) 2003 4857 Sayılı İş Kanunu ( AB Normları) 2012 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 26 2.1.3.4. Türkiye’ de İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Mevzuat Türkiye’de 2012 yılının haziran ayına kadar İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ayrı bir kanunun bulunmayışı dolayısıyla, İSG ile ilgili genel önleyici düzenlemeler, sorumluluklar ve yükümlülüklere ilişkin İş Kanunu'na; iş kazası ve meslek hastalığının yasal tanımına ilişkin Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na; hastalık ve kaza sonrası maddi tazminatlara ilişkin Borçlar Kanunu'na; cezai sorumluluklara ilişkin de Türk Ceza Kanunu'na başvurulması gerekmekteydi (Hökelek, 2012). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tasarısı, 20.06.2012 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaşmış, 30 Haziran 2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için, işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir (6331 İSGK., 2012). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İSG’nin kapsamında ve uygulanmasında çok sayıda değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerin temelini “önleyici yaklaşım” ve “sürekli iyileştirme” prensibi oluşturmaktadır. Önleyici yaklaşım, eğitim ve bilgilendirme ile çalışanın bilinç seviyesini arttırma; risk değerlendirmesi ile tehlikeleri tespit etme ve bertaraf etme; çalışanların aktif katılımı için çalışanların görüşlerinin alınması ve alınan tedbirlerin yetersiz olduğu durumlarda çalışmaktan kaçınma, yetkili makama başvurma haklarının kısıtlanmaması ve acil durum eylem ve tahliye planları ile 27 muhtemel kazaların zararlarını minimuma indirmesidir. Sürekli iyileştirme, İSG eğitim ve talimatlarının, risk değerlendirmelerinin, acil durum ve tahliye eylem planlarının çalışan sayısına ve işyeri tehlike sınıflarına bağlı olarak periyodik olarak tekrarlanmasını öngörmektedir (TBMM, 2014:18-20). İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğü yerine getirecek risk değerlendirme ekibinin kurulması ve bu ekibe gerekli kolaylıkların sağlanması, kontrol, ölçüm ve araştırmaların yaptırılması zorunludur (6331 İSGK., 2012). Çalışanlara: iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin periyodik olarak verilmesi, bilgilendirmelerin yapılması, güvenlik bilincinin oluşturulması, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, diğer sağlık personeli ve destek personeli gibi İSG alanında uzman personellerin istihdamı ve çalışanların da katılımları sağlanarak; iş sağlığı ve güvenliğinin işyerinin bütününde benimsetilmesi ve uygulanması sağlanacaktır. İSG alanındaki önemli bir diğer değişiklik çalışan sayısını gözetmeksizin tüm çalışanları kapsayacak düzenlemeler yapılmasıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda ki İSG ile ilgili maddeler kaldırılarak elliden fazla çalışan, sanayiden sayılan işyeri vb. ayrımlar yürürlükten kaldırılmıştır. 6331 sayılı İSG Kanunu tek bir çalışanın bulunduğu işyerinde gerekli tedbirlerin alınmasını, gerekli iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlanmasını öngörmektedir (TBMM, 2014:19-21). 28 6331 sayılı İSG Kanunu’nun yayınlanmasıyla iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının kapsamı genişletilerek “en az elli işçi çalıştıran sanayiden sayılan işyerleri” sınırının ortadan kaldırılması sonucu; mikro ölçekli (1-10 çalışan) işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin maliyetlerini karşılamada güçlük çekeceklerinden dolayı, mikro ölçekli işletmelere devlet desteği getirilmiştir. Şöyle ki; kamu kurum ve kuruluşları hariç, 10’dan az çalışanı olan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesine yönelik giderleri, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilecektir (RG:28861, 2013). İSG Kanunu’nun getirdiği bir diğer yaklaşım “katılımcı yaklaşım” iş sağlığı ve güvenliği kurulu, çalışan temsilcisi, çalışanların bilgilendirilmesi, görüşünün alınması, katılımlarının sağlanması çalışan işveren işbirliği konusuna verilen önemi göstermektedir (6331 İSGK., 2012). 6331 sayılı İSG Kanunu’nda işyerleri tehlike sınıflarına göre az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri olmak üzere üç kategoriye ayrılmış, işverenlerin ve çalışanların sorumlulukları tehlike sınıflarına ve çalışan sayısına göre ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Çalışan, işveren ve alt işveren ilişkileri, ortaklaşa yürütülen ve ortak alanda yürütülen işlerde koordinasyon ve sorumluluk paylaşımı net olarak ortaya konulmuştur. İşveren, iş güvenliği profesyonelleri, çalışan temsilcileri ve çalışanların sorumluluk dağılımları şu şekilde kategorize edilebilir (6331 İSGK., 2012). 29 İşveren; İş sağlığı ve güvenliği için sürdürülebilir iyileştirme politikası geliştirmek, İşletmede iş sağlığı ve güvenliği organizasyonunu oluşturmak, Risk değerlendirmesi raporları gözeterek gerekli önleyici tedbirleri uygulatmak, Eğitim, seminer, bilgilendirme, işbaşı konuşmaları ve organizasyonlarla mesleki risklerin önlenebilmesi için bilinçlendirme faaliyetleri yapmak, Çalışanları niteliklerine uygun işe yerleştirmek, Çalışanların sağlık ve güvenlik gözetimlerini yapmak, İzleme, denetleme ve uygunsuzlukları tespit etmek ve mücadele etmek, Birden fazla işverenle ortaklaşa kullanılan ortamlarda koordinasyonu sağlamak, Alt işveren aracılığıyla yürütülen işlerde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlanıp sağlanmadığını takip etmek. Bu faaliyetleri yürütülebilmek için çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde en az (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı ile bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli istihdam ederek, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık güvenlik birimlerinden hizmet alarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesini temin etmelidir (RG:28512, 2012). 30 İş sağlığı ve güvenliği açısından “nihai sorumluluk” işverene ait olup, bu alanda işyeri dışındaki taraflardan hizmet alınması işverenin kanunda belirtilen sorumluluklarını ortadan kaldırmamaktadır (6331 İSGK., 2012). İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimleri; İşverenin talimatları doğrultusunda iş sağlığı ve güvenliği organizasyonunu sağlamak, Risk değerlendirme ekibini toplamak, risk değerlendirmesi yapmak, gerekli tedbirleri işveren onayı ile yerine getirmek, Yıllık eğitim planlarını hazırlamak ve uygulamak. İş Güvenliği Uzmanları ve İşyeri Hekimleri görevlerini yerine getirirken yetkileri kapsamında işverene karşı sorumludur. Bu sorumluluk kapsamında İş Sağlığı profesyonelleri, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hususları işverene ileterek görevlerini yerine getirir. Yetkileri kullanmaları ve görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür. Çalışanlar; İş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim almak, bilgilenmek, Çalışma arkadaşlarının ve kendisinin sağlığını ve güvenliğini tehlikeye düşürecek hareketlerden kaçınmak, Temin edilen kişisel koruyucu donanımları ve diğer ekipmanları doğru kullanmak ve zarar vermemek, 31 Sağlık gözetimi için yapılan kontrol ve muayeneleri düzenli olarak takip etmek, Eğitimler ve verilen talimatlar doğrultusunda öğretilen iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak. İşletmede iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda görüş bildirmek ve katılım sağlamak ve iş sağlığı ve güvenliğinin temin edilmesinde gerekli faaliyetleri yürütmek zorundadır. Çalışan temsilcileri; İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılarak, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme ve tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanlardır. Çalışan sayısına bağlı olarak artan sayıda çalışan temsilcileri sayesinde çalışanların görüşleri iş sağlığı ve güvenliği kurullarına ve problemleri çözme niteliğine sahip birimlere aktarılabilecektir. 2.1.4. Dünyada İSG Yönetim Sistemleri ve Standartları İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (İSGYS); bir organizasyon yapısını açıkça ortaya koymak ve tüm çalışan ve idarecilerin görev tanımlarını ve talimatlarını belirleyerek “kimin, neyi, ne zaman, nasıl, neden ve nerede yapacağını net olarak anlamasını” sağlayacak şekilde sorumluluk vermek yoluyla iş sağlığı ve güvenliğinin hedefe odaklı, sistematik bir şekilde iyileştirilmesidir. Genel amaç, çalışanların ve çalışma ortamının sağlığını ve güvenliğini iyileştirmektir (İSGİP, 2011). 32 İSGYS, tehlike belirlemek ve risklere karşı önlem almak için öncelikle mevcut durumun analizi yapılarak risklerin tespit edilmesi, bu riskleri bertaraf etmek için kanun, yönetmelikler ve ilgili mevzuatlar çerçevesinde yönetim programlarının oluşturulduğu ve uygulandığı, bütün çalışmaların sistematik bir şekilde dokümante edildiği ve ilgili taraflara bildirildiği, bu çalışmaların iç ve dış uzman ve denetçilerce izlenip denetlendiği İSG yaklaşımıdır (Kalkan, 2013:27). Çoğu AB ülkesi zorunlu yükümlülükler getiren mevzuat düzenlemeleri sonrasında kural koyucu olmaktan ziyade “kendi kendine yöneten işletme” modeline geçmiştir. Kendi kendine yöneten işletme işverenleri aynı zamanda işletmelerin de iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasından sorumlu tutarken bu sorumluluğun nasıl sağlanacağı işverenlere bırakılmıştır. Yönetim sistemleri ile ülkelerin mevzuat düzenlemeleri arasında bazı farklar vardır. Bu farklar temelinde yönetim sistemlerinin işletmeler tarafından gönüllü kabul edilmesi ve mevzuat uyum programlarının hükümetin mevzuat aracılığıyla zorunlu düzenlemesinden kaynaklanmaktadır. İsveç ve Fransa hariç AB ülkelerinde İSGYS kanuni bir zorunluluk olmasa da, İSGYS’nin uygulanmasında kullanılacak araçların geliştirilmesinde ve tanıtılmasında genellikle devlete bağlı bir devlet tarafından yetkilendirilmiş bir özel şirket veya kamu kuruluşu ya da ulusaluluslararası dayanağı olan bir kurum yer almaktadır. Bazı ülkelerde, ülkemizde olduğu gibi risk değerlendirme aracı İSG koşullarına göre kanunlarla uyarlanmıştır. uygulanmasını Bu hızlandırmıştır. uyarlamalar, Ancak Avrupa İSGYS’nin genelinde işverenlerce Sürekli İSG iyileştirmesi döngüsünü muhafaza etmek, şirketin görevidir. (Tablo 4) 33 Tablo 4: Mevzuat Uyum Programları - Yönetim Sistemleri Karşılaştırması Mevzuat Uyum Programları Yönetim Sistemleri Hükümet yetkililerin istediği Gönüllülük esaslı Bazılarında düzenlemelerde geri bildirim Sürekli gelişim için her adımda geri varken diğerlerinde kontrole ihtiyaç bildirim vardır. duymaz. Motivasyon daima kötü sonuçlardan Motivasyon daha çok başarı odaklıdır. kaçınmak için vardır. Proaktif ve reaktif yaklaşımları vardır Şekil itibariyle proaktiftir. Geliştirme esnasında katılımı yetkililerce Çalışan alımını teşvik amaçlı olarak sınırlandırılır. bütün seviyelerde çalışan katılımı teşvik edilir. AB’nin 89/391/EEC 12 Haziran 1989 tarihli Çerçeve Direktifi, UÇÖ’nün 155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi ve 161 Sayılı İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi İSGYS’nin uluslararası standartlarını ortaya koymaktadır. İlk olarak 1996 yılında İngiltere’de geliştirildiği kabul görülen BS 8800 İSG Yönetim Sistemi Standardı; Hollanda, Norveç, İspanya ve Birleşik Krallık ulusal İSGYS Standartlarının temelini oluşturmuştur. (İSGİP, 2011) Dünyada İSG ile ilgili çok sayıda standart olmasına rağmen başlıca kabul görenler; BS 8800 (Guide To Occupational Health and Safety Management Systems), ILO (International Labor Organisation) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Rehberi (ILO-ISG 2001), ISA 2000, NPR 5001, OSHA AS/NSZ 4360, OSHA AS/NSZ 4804, OHSAS (Occupational Health and Safety Assessment Series) 18001, OHSAS 18002 Uygulama Rehberidir (Özkılıç, 2005). Bazı İSG Yönetim Sistemleri kimyasal endüstrisi, taşımacılık, havacılık vb. özel sektörlere göre detaylı olarak geliştirilmiştir. 34 2.1.5. Türkiye’de TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Standardı BS-OHSAS 18001 Standardı 03 Nisan 2008 Türk Standartları Enstitüsü tarafından TS 18001, “İş Sağılığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Şartlar” olarak adı altında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayınlanmıştır. (TS18001, 2008) TS 18001 standardı sadece firmaların iç müşterilerini ve çalışanlarını değil, firmayı ziyarete gelen müşterilerini, taşeronlarını ve ziyaretçilerini de içeren geniş kapsamlı bir uygulamadır. Aynı zamanda toplam değerleme maliyeti ve zarar seviyelerinin önemli miktarda düşürülmesiyle kalite, çevre, kârlılık, verimlilik gibi konularda sürekli iyileştirmeyi de sağlar. Standart Türkiye İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı ile uyumludur (Cebeci, Canolca, 2006:1). İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli “her türlü önlemi” almak zorundadır. Bu yükümlülük her işyeri veya işletmede o işyeri veya işletmenin ekonomik, teknik ve mali özellikleri ve yapısı ile bağlantılıdır. Ayrıca, her somut olayda işverenin koruyucu tedbirleri alma yükümlülüğünün kapsamı gereklilik, o zamandaki teknik ilerlemenin durumuna elverişlilik ve yapılan işin niteliği dikkate alınarak tespit edilir (Çakıroğlu, 2007:19-23). Yani iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınması gereken önlemler ve yeterlilikler tıp-fen bilimlerinin, teknolojinin ve bilimin ilerlemesine ve yeni yol-yöntemler geliştirilmesine bağlı olarak sürekli gelişmektedir. Bununla beraber işyerlerinde veya işletmelerde karşılaşılan en önemli insan kaynakları sorunlarından biri çalışan organizasyonunun emniyetli ve sağlıklı çalışma kültürüne sahip olmamasıdır. OHSAS/TS 18001 standardı; İSG 35 politikasının geliştirme, uygulama, değerlendirme ve sürdürme için organizasyon yapısını, faaliyet planlamasını, sorumlulukları, uygulamaları, prosedürleri, süreçleri ve kaynakları içermektedir. Paydaşların ve müşterilerin istek ve beklentileri göz önünde bulundurularak ulusal ve dünya standartlarına uyum süresini ve maliyetini azaltmaktadır. İşletmeler İSG faaliyetlerini sistematik olarak sürdürmek için bu sistemi uygulanır (TS18001, 2008). OHSAS/TS 18001 standardı diğer ISO 9001, ISO 14001 gibi kalite standartlarında olduğu gibi sürekli gelişmeyi amaçlayan PLANLA, UYGULA, KONTROL ET, ÖNLEM AL (PUKÖ) metodolojisi üzerine kurulmuştur. İşletmenin tamamına uygulanabileceği gibi bir biriminde veya faaliyetinde de uygulanabilir. İş sağlığı ve güvenliği politikasını geliştirmek ve uygulamak ve İSG risklerini yönetmek için beş ana elementten oluşmaktadır. Bu elementler ve alt başlıkları Şekil 5’de gösterilmiştir. 36 Şekil 5: TS 18001 Yönetim Sistemi Elementleri TS / OHSAS 18001 standardı kurulurken ve uygulanırken geçerli İSG mevzuatlarındaki yükümlülükler göz önünde bulundurulur. Bu standardının uygulanmasında detay, karışıklık derecesi, dokümantasyon miktarı ve ayrılması gereken bütçe uygulanacak işletmenin büyüklüğüne ve faaliyetlerine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. TS / OHSAS 18001 standardı Uygulama Adımlar Kuruluşta mevcut ve olası iş, işlem ve prosesler göz önünde bulundurularak tehlikelerin belirlenmesi, geçmişte yaşanmış iş kazası ve meslek hastalığı vakalarının kayıtları, mevcut İSG uygulamaları ve güncel mevzuat yükümlülükleri analizi yapılır. Analizler çerçevesinde standardın 37 uygulama adımları 2008 yılı Nisan ayında yayımlanan TS 18001 standardına göre şunlardır (TS18001, 2008); İSG Politikasının Oluşturulması: Kuruluşun İSG risklerinin yapısına ve büyüklüğüne uygun, en azından İSG mevzuatının yükümlülüklerine uyacağını, İSG performansının sürekli iyileştirileceğini taahhüt eden, çalışanlar ve ilgili tüm tarafların erişimine açık bir İSG politika belgesi oluşturulmalıdır. Planlama: İşletme düzenli olarak tehlikelerin tanımlanması, risklerin değerlendirilmesi ve gerekli kontrollerin belirlenmesi için talimatlar oluşturulur. Bu talimatlar; risk değerlendirmesinin düzenleyici değil önleyici olmasını sağlamalı, işletmedeki risklerin tanımlanmasını, önceliklerin belirlenmesini ve dokümante edilmesini ve duruma uygun olarak kontrollerin uygulanmasını sağlamalıdır. İşletme kontrol talimatlarını belirlerken veya mevcut kontrolleri İSG Politikasına göre düzenlerken aşağıdaki hiyerarşiye uygun olarak risklerin azaltılması düşünülmelidir. Ortadan kaldırma, Yerine koyma, Mühendislik kontrolleri, İşaretler/uyarılar ve/veya diğer idari kontroller, Kişisel koruyucu donanım. Planlama aşamasının bir diğer unsuru İSG hedeflerinin dokümante edilmesidir. Hedefler belirlenirken İSG Politikasıyla tutarlı ve sürekli gelişmeyi öngörmeli, mevzuat yükümlülükleri, risk değerlendirmesi talimatları, teknolojik 38 ve mali imkânlar ve ilgili tüm tarafların görüşleri değerlendirilmelidir. Hedefler kapsamında işletme ile ilgili her fonksiyon ve seviyesinde hedefe ulaşılması için sorumluluk ve yetki dağılımları, kullanılacak araçlar ve zaman çizelgesi dokümante edilmelidir. Uygulama ve İşletme: İSG ve İSG yönetim sisteminin nihai sorumluluğu 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda olduğu gibi üst yönetimdedir. Üst yönetim standardın şartlarını bu standarda uygun olarak oluşturulmasından, yerine getirilmesinden ve sürdürülmesinden ve elde ettiği çıktılara bağlı olarak İSG yönetim sistemi performansının raporlanmasından sorumlu bir çalışanı görevlendirir ve yetkilendirir. Ayrıca üst yönetim standardın uygulanabilmesi için görevlendirilen personelin insan kaynaklarına, organizasyon alt yapısına, teknolojik ve mali kaynaklara erişim imkanı sağlar. Etkili bir İSG yönetimi sağlanabilmesi için görevler, sorumluluklar ve hesap verilebilirlik durumları ve yetkiler dokümante edilir ve ilgili taraflara duyurulur. Uygulama aşamasının bir diğer unsuru eğitim ve bilinçlendirmedir. İşletmede İSG ile ilgili görevlendirilen personelin uygun eğitim, öğretim veya tecrübe itibariyle yeterli seviyeye gelmesi sağlanır. Eğitimler sorumluluk, yetenek, yeterlilik ve bilgi düzeyi göz önünde bulundurularak işletme risk faktörlerine göre verilir. Eğitim faaliyetleri kapsamında mevcut veya potansiyel işletme faaliyetleri ve İSG üzerindeki etkileri, acil durum prosedürleri ve İSG yönetim sisteminin şartlarının yerine getirilmesinde görevler ve sorumluluklar, sapmalar durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlar 39 olmalı ve eğitim ihtiyacı önceden belirlenerek alınan eğitim ve tedbirlerin etkinliği ölçülerek kayıt altına alınmalıdır. İSGYS İşletilebilmesi için oluşturulacak talimatlar aracılığıyla; İşletmenin çeşitli seviyelerinde ve fonksiyonlarında iç iletişimin, Yüklenicilerle veya iş yerine dışarıdan gelen ziyaretçilerle iletişimin, Dışarıdaki ilgili taraflarla iletişimin, yol ve yöntemlerinin belirlenmesi ve sağlanması, dokümante edilerek cevaplandırılması gerekir. Ayrıca belirlenen iletişim yollarıyla veya ilgili faaliyetlere çalışanların katılımlarıyla tehlike tanımlaması, risk değerlendirmesi, kontrollerin belirlenmesi, olayların araştırılması, İSG Politika ve hedeflerin belirlenmesi ve gözden geçirilmesinde çalışanlara danışılır ve katılımı sağlanır. Potansiyel acil durum talimatları, potansiyel kaza ve acil durumlar, acil durumlarda kimlerin görevli olacağı ve sorumlulukları, kullanılacak ekipmanların ve yürütülecek faaliyetlerin neler olduğu, fabrika yerleşim planı çizimi ve kaçış yollarının belirlendiği talimatlar hazırlanır. Bu talimatlarda gerekli acil durum irtibat numaraları, komşu işletmelerle ve kamuyla iletişim ve acil durumlarda hayati kayıtların korunması bilgilendirmeleri de yer almalıdır. Kontrol ve Düzenleyici Faaliyet: İSG performansını düzenli olarak ölçmek için İSG Hedeflerine ulaşma derecesini gözlemlemek, kontrollerin etkinliklerini hem sağlık hem de güvenlik açısından izlemek, hasarsız olay dahil kazaları, hastalıkları, olayları, ramak kala olayları incelemek ve bu 40 faaliyetler aracılığıyla düzenleyici ve önleyici faaliyetlerin analizlerini kolaylaştırmak amacıyla yeterli izleme, ölçme sonuçlarının ve verilerinin kaydedilmesi sağlanır. Ölçümlerde kullanılan ekipman veya donanımın gerekiyorsa kalibrasyonu sağlanır, bakımı için talimatlar oluşturulur ve kalibrasyon sonuçları saklanır. Üst Yönetimin Değerlendirmesi: Üst yönetim, İSG yönetim sisteminin sürekliliğini, yeterliliğini ve etkinliğini belirli aralıklarla gözden geçirir. Yönetim İSG yönetim sistemini gözden geçirirken; İç tetkiklerin ve uygulanabilen yasal şartlara ve kuruluşun uymayı taahhüt ettiği diğer şartlara uygunluğun değerlendirilmesinin sonuçları, İSG ile ilgili olarak değişen şartlar, İSG ile ilgili Mevzuat değişikliklerinin, İlgili tarafların beklenti ve yükümlülüklerindeki değişikliklerin, İşletmenin iş, işlem, ürün ve faaliyetlerindeki değişikliklerin, Bilim ve teknolojideki ilerlemenin, Pazar tercihlerinin, iletişim ve rapor verme düzeninin bilincinde olmalıdır. Yönetimin gözden geçirmesi aşamasında İSG Politikasını değiştirecek böyle bir değerlendirmenin yapılabilmesi için gerekli bilginin toplanmasını garanti altına almalı ve gözden geçirme faaliyetleri kayıt altına alınır. Bundan 41 dolayı TS / OHSAS 18001 standardı uygulama adımlarının her birinde faaliyet ve talimatların dokümante edilmesi, faaliyet performans ölçümü, geri beslemesi yapılmakta, bazı adımlarında iç tetkik, denetim ön görülmektedir.(Şekil 6) PUKÖ Döngüsünün tamamlanması sürekli iyileştirme döngüsü tamamlanmaktadır. Şekil 6: TS 18001 İSGYS Denetim, Tetkik ve Performans Ölçümleri 42 2.2. RİSK DEĞERLENDİRMESİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun, özellikle iş kazalarını ve meslek hastalıklarını “önleyici yaklaşım” esasını risk değerlendirmesi konusunda getirdiği yaptırımlar oluşturmaktadır. Kanunun; 3. maddesinde “Tanımlar” başlığı altında; Risk, Tehlike, Risk Değerlendirmesi tanımları verilmiş, 4. maddesinde “İşverenin Genel Yükümlüğü” başlığı altında Risk Değerlendirmesi konusunda “Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.” ifadesiyle işveren yükümlülüğü belirtilmiş, 5. maddesinde “Risklerden Korunma İlkeleri” başlığı altında risk değerlendirmesi ve risklerden korunma aşamasında uyulması gerekli ilkeler özetlenmiş, 10. maddesinde “Risk Değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma” başlığı altında işverenin risk değerlendirmesi yükümlülüğünü yerine getirirken dikkat edilecek hususlar yer alırken, 25. ve 26. maddesinde “İşin Durdurulması” ve “İdari Para Cezaları ve Uygulanması” başlığı Risk Değerlendirme ile ilgili yaptırımlar yer almaktadır (6331 İSGK., 2012). 6331 sayılı İSG Kanunu’nun 30. maddesinin c. bendinde “Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak; risk değerlendirmesinin hangi işyerlerinde ne şekilde yapılacağı, değerlendirme yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin belirlenmesi, gerekli izinlerin verilmesi ve izinlerin iptal edilmesi” hususunun Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir (6331 İSGK., 43 2012). İkincil mevzuat olarak, “işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını düzenlemek” amacına yönelik olarak hazırlanan “İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği”, 29 Aralık 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir (RG:28512, 2012). İSG Kanunu’nun getirdiği “katılımcı yaklaşım” kapsamında işyerinde yapılan risk değerlendirmelerinin çalışanlara ve tüm ilgili taraflarla paylaşılması öngörülmüştür. Çalışanlara çalışan temsilcileri aracılığıyla çalıştıkları ortamda bulunan muhtemel tehlike ve riskleri risk değerlendirme ekibine bildirme imkânı sağlanırken, işverene çalışanlara verilecek eğitimler ve bilgilendirmeler aracılığıyla çalışanları işyerindeki risklerle ilgili bilgilendirme yükümlülüğü getirilmiştir. Risk değerlendirmesi ile ilgili hükümler bulunan diğer yönetmelikler ve yayımlandığı resmi gazete tarihleri şunlardır; Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 28.07.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28721) Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 16.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28620) Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 02.07.2013 Resmi Gazete Sayısı:28695 ) 44 Tozla Mücadele Yönetmeliği (Resmi Gazete Tarihi: 05.11.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28812) İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 18.06.2013 Resmi Gazete Sayısı:28681 ) İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmi Gazete Tarihi: 25.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28628) Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 22.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28743) Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 12.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28733) Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 15.06.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28678) Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 06.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28730) Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 25.01.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28539) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 30.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28633) İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 29.12.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28512) 45 İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 27.11.2010 Resmi Gazete Sayısı: 27768) İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 30.03.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28603) Bu yönetmeliklerde bulunan hükümler göz önüne alındığında İSG Kanunu’nun “önleyici yaklaşım” kapsamında; işverenin işyerlerinde risk değerlendirmesi aracılığıyla çalışanın ve çalışma ortamının güvenliğinin sağlanması için her türlü tedbiri alma yükümlülüğü bulunmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerin temelinde ilgili ülkenin mevzuat hükümlerinin yerine getirilmesi bulunmaktadır. TS 18001 standardının ana elementlerinden “Planlama” aşamasında “Tehlikelerin tanımlaması, risk değerlendirmesi ve kontrollerin belirlenmesi” zorunluluğu bulunmaktadır (TS18001, 2008). Risk değerlendirmesinin esası ‘Riskler kabul edilebilir midir?’ ve ‘Kabul edilemez riskler için hangi tedbirler alınmalıdır?’ sorularını cevaplamaktır. Bir işletmede risklerin birden fazla değişkene bağlı olarak risk puanının hesaplanması o işletmede gerekli tedbirleri alma yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Belirlenen risklere uygun kontrol önlemleri belirlenmeli ve bir takvime bağlı olarak bu tedbirler yerine getirilmelidir. İşyerlerinde doğru risk değerlendirmesi yönteminin belirlenmesi ve uygulanması muhtemel risklerle ilgili tedbirlerin önceliğinin belirlenmesi büyük önem arz etmektedir. Önleyici 46 tedbirler için gerekli bütçeler ve planlamalar öncelikli risklere göre sıralanır ve önleyici faaliyet takvimleri risk önceliğine göre hazırlanır. 2.2.1. Tanımlar, Kavramlar Olay TS 18001 standardında “Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan işle ilgili olaylar” olarak tanımlanmıştır. Tehlike TS 18001 standardında “İnsanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem”, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinde “İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli” olarak tanımlanmıştır. İşletme bazında tehlike kavramı değerlendirildiğinde işletmedeki maddeler veya makineler, çalışma metotları, iş organizasyonu “tehlike” olabilir. Ramak Kala Olay Mevzuatta “İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay” olarak tanımlanmıştır. TS 18001 standardında birebir tanımı bulunmamakla birlikte “kazalar ve olayların araştırması” faaliyetleri ramak kala olayları kapsar. 47 Risk TS 18001 standardında “Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi”, mevzuatımızda “Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali” olarak tanımlanmıştır. Kâğıt kesiği gibi önemsiz bir olaydan, felaket düzeyinde bir kazaya kadar çok geniş aralıkta tanımlanır. Önleme Mevzuatımızda “İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü” olarak tanımlanmıştır. TS 18001 standardında önleyici ve düzenleyici faaliyet olarak önleme kavramı iki bölümde tanımlanmıştır. Önleyici faaliyet “Potansiyel bir uygunsuzluğun veya başka bir istenmeyen durumun sebebinin ortadan kaldırılması için yapılan işlemi” düzenleyici faaliyet ise “uygunsuzluğun tekrarının önlenmesi için yapılan işlemi” ifade etmektedir. Literatürde her iki kavram birlikte kullanılarak “Düzenleyici Önleyici Faaliyet (DÖF)” olarak önleme faaliyetleri ifade edilmektedir. Kabul Edilebilir Risk Mevzuatımızda “Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak 48 risk seviyesi”, TS 18001 standardında “yasal zorunluluklara ve işletmenin kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk” olarak tanımlanmıştır. Şekil 7: Günlük hayatta kabul edilebilir risk kavramı Kabul edilebilir risk kavramını “günlük hayatımızda araç kullanma” üzerinden değerlendirdiğimizde; Şehir içi yolculuk: Kaza yapma olasılığı yüksektir ancak aracı yavaş kullanmamızdan dolayı kaza etkisi küçüktür. Şehirlerarası yolculuk: Kaza yapma olasılığı araç yoğunluğunun daha az ve alınan tedbirlerin (çift şeritli, uyarı ikaz tabelaları vb.) daha fazla olması sebebiyle şehir içi yolculuğa göre daha azdır. Ancak daha yüksek hızlarda yapılan kazanın etkisi büyüktür. Otoyolda yolculuk: Kaza yapma olasılığı alınan tedbirler (çok şeritli ayrılmış yollar, çok sayıda uyarı ikaz tabelaları, özel durumlar için 49 ayrılmış şeritler vb.) aşırı derecede az, ancak kaza durumunda ölümcül, büyük maddi hasarlı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Her üç durumda da gerekli tedbirler alınarak trafiğe çıkıldığında hız limitlerine ve kurallara uyulduğunda kaza yapmadan yolculuk yapma imkânı bulunur. Şekil 7’de en üst seviyede kabul edilebilir olayın olma olasılığı ve olayın etkilerinin bileşim eğrisi aynı zamanda günlük hayatımızda araç kullanımı için “kabul edilebilir risk eğrisini” göstermektedir. Risk Değerlendirmesi Mevzuatımızda “İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları”, TS 18001 standardında “Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan proses” olarak tanımlanmıştır. Risk Değerlendirmesi, bir sistemdeki farklı tehlikelerin, risklerin büyüklüğünü tahmin etme ve mevcut tedbirlerin yeterliliğini göz önünde bulundurarak bu risklerin kabul edilebilir risk olup olmadığını değerlendirme sürecidir (Ceylan, Başhelvacı, 2011). Risk değerlendirme çalışmalarının başarıya ulaşması için risk değerlendirmesini yapacak ekibin tehlikeleri tanıma, tespit etme ve 50 derecelendirme, risk değerlendirme yöntemleri ve unsurları konularında bilgili ve deneyimli olması gerekmektedir. Bununla birlikte tehlikelerin nasıl risk unsurları barındırdığı, ramak kala olaylar ve kazalar sonucunda meydana gelen zararın büyüklüğü, etkisi veya şiddeti, risklerin kabul edilebilirlik seviyeleri geçmişte yaşanan olayların kayıt altına alınması ile belirlenebilir. 2.2.2. İş Kazası Sebepleri ve İş Güvenliği Teorileri İş kazalarının nasıl meydana geldiğini açıklamak için birçok teorem ortaya atılmıştır. Bu teorilerden literatürde kabul görenler; insan faktörleri teorisi, domino etkisi teorisi, kaza/olay teorisi, hasar epidemiyolojisi teorisi, sistem teorisi, kombinasyon teorisi, çok etken teorisi ve makroergonomik teorisidir. Khanzode, Maiti ve Ray iş kazası sebep teorilerinin gelişimini dört kuşağa ayırarak incelemiştir (Şekil 5) (Khanzode, Maiti, 2012:1355-1367). Vivek ve arkadaşları tarafından yapılan çalışma Greenwood’un 1919 yılında ilk Kaza Eğilimi (eğilimliliği, yatkınlığı) Teorisini ortaya atması ile başlayıp 2006 yılında Kleiner’in ortaya koyduğu Makroergonomik Teori’ye kadar pek çok teoriyi kapsar. 51 Hasar epidemiyoloji teorileri Sistem-kişi silsilesi (Enerji etkileşimleri) Sistem teorileri 3. Kuşak 4. Kuşak Önleyici Yaklaşım Organizasyon merkezli yaklaşım Hendrick (1994), Carayon and Smith (2000), Kleiner (2006) Sistem modelleri gibi bütüncül yaklaşım Entegre güvenlik sistemleri Hale and Hale (1970), Ayoub (1980), Kjellen (1987), Carder and Ragan (2003) Makroergonomik teoriler Bütüncül yaklaşım Haddon et al. (1964), Kjellen (1984a), Robertson (1998) Sosyal ve teknik Sosyo teknik ilkelere dayalı Robinson (1982), Galli (1999), altsistemlerinin etkileşimi iş tasarımı Brown et al. (2000), Morel and Chauvin (2006) Organizasyon ile, İş ile ve birey ile ilgili İş ile ilgili (Enerji Kontrol edilmeyen enerji Yaralanma öncesi, sistemleri öncelikli) transferine odaklanır yaralanma anı ve sonrası durum kontrolleri Heinrich (1932), Bird and Loftus (1976), Heinrich et al. (1980) Greenwood and Woods (1919), Keehn (1959), Kunce (1967) İlgili Çalışmalar Sosyo teknik teoriler Sistemsel sebepler, Sistemkişi silsilesi Domino teorisi 2. Kuşak Kazadan sorumlu kişi özellikleri Kaza Sebepleri Kazada kişinin farklı tutumu, Davranışsal girişimler Sistemsel sebepler (güvensiz Bireyle ve işle ilgili Kazanın öncüleri güvensiz Tehlikeli davranışlara durumlar), Bireysel sebepler hareketler ve güvensiz odaklanmış müdahaleler (güvensiz hareketler) durumlar Faktör Teması Bireysel sebepler (güvensiz Birey ile ilgili hareketler Kaza eğilimi teorileri Sebep Teması 1. Kuşak Teoriler Tablo 5: İş kazası sebep teorilerinin gelişimi süreci (Khanzode, vd., 2012) 52 Fahlbruch, Sistem Güvenliği kitabında kaza sebep açıklama teorilerinin, üretim sistemi karmaşıklığı ile ilişkisini zamana bağlı değişimini ele almış ve Şekil 8’deki şekil ile ortaya koymuştur (Fahlbruch & Wilpert, 2002). Şekil 8: İş kazası sebep teorilerinin zamana bağlı değişimi (Fahlbruch, 2002) İş kazaları sebepleri araştırılırken; 1930’dan önceki dönemde kazaların sadece güvensiz hareketlerden kaynaklanan bireysel hatalardan kaynaklandığı, 1930’dan sonraki dönemlerde teknik sebeplerin kazalar üzerinde daha etkili olduğu, 1980’den önceki dönemde iş kazalarının sosyal ve teknik sebeplerinin olabileceği, güvensiz durum ve güvensiz hareketlerin birlikte incelenmesi gerektiği, 1980’den önceki dönemde iş kazalarının kontrol edilemeyen enerji aktarımlarından meydana gelebileceği dolayısıyla iş kazalarının hemen öncesi, hemen sonrası teknik-sosyal sistemler ile çalışanın birlikte incelenmesi gerektiği, 1980 sonrası iş kazası sebeplerine organizasyon bazında ve bütüncül yaklaşımın gerektiği ortaya konulmuştur. Günümüzde iş kazalarının nasıl meydana geldiğini açıklamak için kullanılan teorilerinin başında hala 1931 yılında H.W.Heinrich’in ortaya koyduğu “Domino Teorisi” gelmektedir. Bu teoride kaza, bir olaylar, güvensiz 53 davranışlar ve fiziksel tehlikeler silsilesi olarak tanımlanmıştır. Bu kurama göre unsurlar ortadan kaldırılırsa kazalar önlenebilecektir (Heinrich, 1931). Kazanın meydana gelmesi için beş temel faktör silsilesi ardı ardına meydana gelmelidir. Bu faktörler kalıtsal-sosyal çevre, kişisel özürler, güvensiz durumgüvensiz hareket, kaza ve yaralanmadır. Domino teorisine göre Kalıtsalsosyal çevre veya kişisel özürleri ortadan kaldırmak neredeyse mümkün değildir. Güvensiz durum ve güvensiz hareketler ortadan kaldırılırsa kaza zinciri kırılmış olur, kaza meydana gelmez yaralanmanın veya ölümün önüne geçilmiş olur. (Şekil 9) Şekil 9: Heinrich'in Domino Teorisi (Heinrich, 1931) İş kazalarını önlemek için geliştirilen domino teorisi güvensiz durum ve güvensiz hareketlerin ortadan kaldırılabilmesi için ölümlü, yaralanmalı ve ramak kala olay kayıt altına alınarak incelenmesini öngörmektedir. Yapılan çalışmalar neticesinde her 30 hafif yaralanmalı veya her 330 ramak kala 54 olayda bir ağır yaralanma veya ölümle sonuçlanan kaza beklenebilir (Çelebi, 2005/167). Bu yaklaşım literatürde “Heinrich Piramidi” yaklaşımı olarak yer alır. (Şekil 10) Şekil 10: Heinrich Piramidi (Heinrich, 1931) Heinrich; “Endüstriyel Kazaları Önleme: Bilimsel Bir Yaklaşım” isimli kitabında psikolojik risk faktörlerini kapsamadığı vb. eleştiriler ve teori ile ilgili yapılan uygulama çalışmalarına bağlı olarak 1941, 1950, 1959 yıllarında yeniden yayınlamıştır. Heinrich’in araştırması üzerine Amerika ve İngiltere’de yapılan bir çalışma da 1967 yılında 297 işletmede (21 değişik endüstri kolunda) gerçekleşen 1.753.498 kazayı analiz ederek; 1 ciddi kazadan önce, 10 küçük yaralanma, 30 şirket malı, ekipman, süreç veya çevre zararına neden olan kaza ve 600 ramak kalaya olayın gerçekleştiğini ortaya koymuştur (Manuele, 2011:52-61) . Heinrich Domino Teorisi’nde 3. domino olarak belirtilen “Güvensiz durum ve güvensiz hareket” adımını ortadan kaldırılmasıyla kazaların önlenebileceği gibi kazaların oluşabilmesi için güvensiz hareket ve/veya 55 güvensiz durumun olması gerektiğini, kazaların oransal olarak %88’i kişiden kaynaklanan güvensiz hareketler, %10’u mekanik veya fiziksel durumlar, %2 önlenemez kazalardan meydana geldiğini ortaya atmıştır. Ancak bu alanda yapılan çalışmalar 88-10-2 veya benzer olarak 85-15 oranının bütünsel doğruluk ifade etmediğini göstermektedir (Manuele, 2011:52-61). Amerika Ulusal Güvenlik Konseyi’nin yayınladığı çalışmalardan bazıları (National Safety Council, 1980); 1953 yılında Pennsylvania’da meydana gelen 91.773 olaydan ölümle sonuçlanmayan olayların %92’si ve ölümle sonuçlanan olayların %94’ü mekanik veya fiziksel güvensiz durumdan kaynaklanır. Bununla birlikte ölümlerin %97’si, ölümle sonuçlanmayan olayların %93’ü güvensiz durumdan kaynaklanır. 1960 yılında yaklaşık 80.000 iş kazasının ölümle sonuçlanmayan %98,4’ünün %98,2’si güvensiz hareketten kaynaklandığı raporlanmıştır. Bu kuramları inceleyen Sanders (1993) kaza sebep teorilerini “Kaza durumunun kompleksliğini uygun bir şekilde açıklayan, gerçekten iyi bir kaza sebepleme teorisi yoktur. Her birinin kendine göre bir doğruluğu vardır, fakat hiçbiri tam değildir. Kazaları sebeplendirmenin yanı sıra, belki de daha yararlı bir yaklaşım, kazalara katkısı olan faktörlerin değerlendirilmesidir. Zira kazalar üzerinde etkili faktörler elde edilmelidir ki, söz konusu faktörler değerlendirilerek ve muhtemel bir dereceye kadar kontrol edilerek kaza sıklığı azaltılabilsin.” (Sanders, 1983:421-426; Dizdar, 1998:8) 56 Yine de günümüzde güvensiz hareketlerin ve güvensiz durumların ortadan kaldırılarak iş kazalarını azaltmanın mümkün olduğu dolayısıyla iş kazası, ramak kala kaza kayıtlarının düzenli tutulması gerektiği düşünülür. İş kazalarını sadece güvensiz durum ve/veya güvensiz hareket bileşkesi olarak tanımlamak günümüz şartları için yeterli değildir. Sosyo-teknik ve örgütler arası süreçten geçtiğimiz göz önüne alınarak ayrıntılı davranış ve tutum temelli yönetim sistemlerinin kurgulanmıştır. Sekiz ana elementi vardır. Bunlar; Yönetimin beklentisi ve taahhüdü, Çalışanların katılması, Hedef belirlenmesi ve faaliyet planlanması, Teknik ve idari ihtiyaçlar Güvenlik süreçleri (davranış temelli) Eğitim ve kaynak kapasitesi Performans izlemi ve ölçülebilirliği Heinrich Piramidi günümüz şartlarına davranış ve tutum temelli iş güvenliği sistemine uyarlanarak “yeni iş güvenliği piramidi” elde edilmiştir (Şekil 11) (Richard, Fulwiler, 2002; Müezzinoğlu,2007:47-49). Yeni iş güvenliği piramidi “Önleme ve Denetim basamağı”’nın temelini risk değerlendirmesi oluşturur. Risk değerlendirmesinde tehlikelerin tespit edilmesi aşamalarında ve düzenleyici ve önleyici faaliyetlerin belirlenmesi aşamalarında; işletmenin iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu, eğitim ve kaynak planlaması ve katılımcı yaklaşım göz önünde bulundurulur. 57 Şekil 11: Yeni iş sağlığı ve güvenliği piramidi (Müezzinoğlu, 2007) 2.2.3. Risk Değerlendirme Yaklaşımı Risk analizi teknikleri, risklerin gerçekleşme olasılıklarının ve olası etkilerinin tahmin edilmesi açısından iki ana grupta toplanabilir. Bunlar, niteleyici (kalitatif) ve niceleyici (kantitatif) yöntemlerdir. Kalitatif yöntemlerde, matematiksel risk analizi yerine sözel mantıkla risk analizi yapılmakta, uygulamayı yapan uzman kendi tecrübelerine dayanarak riskleri ve risk öncelik değerlerini belirlemektedir. Risk tahmini yapılırken sayısal büyüklük değerleri yerine düşük, orta, yüksek, çok yüksek gibi tanımlayıcı ifadeler kullanılır. Subjektif değerlendirmelere dayanmadığından çoğu zaman da sistematik bir nitelik göstermemektedir. Değerlendirmeyi yapan uzmanın sezgi ve muhakeme kabiliyeti, bu tür 58 yöntemlerin güvenirliliği açısından önemlidir. Bu sebeple, kritik önemdeki sistemlerde sadece kalitatif yöntemlerle risk değerlendirmesi yapmak doğru değildir (Özgür, 2013:8-9). Kantitatif risk analizi yöntemleri, riski hesaplarken sayısal yöntemlere başvurur. Bu sayısal yöntemler, olasılık ve güvenirlik teoremleri gibi basit teknikler olabileceği gibi, benzetim modelleri gibi karmaşık tekniklerde olabilir. Kantitatif risk analizinde tehlikeli bir olayın meydana gelme ihtimali, tehlikenin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile işlenip risk değeri bulunur. Sayısal yöntemler, olasılık ve güvenilirlik teoremleri gibi basit teknikler kullanılabileceği gibi simülasyon, yapay zeka gibi karmaşık teknikler de olabilir. Risk değerlendirme yöntemine göre bir riskin büyüklüğü tek bir değişkene bağlı olarak tanımlanabileceği gibi tehlikenin olasılığı, şiddeti, etki değeri, kontrol düzeyi, gözlemlenebilirliği, farkedilebilirliği, olası hata türü, olası etkileri, önleyici tedbirlerin maliyet unsurları vb. gibi birden fazla değişkenle ölçeklendirilebilir. Literatürde en çok karşılaşılan yaklaşım L tipi matris yöntemi yaklaşımında risk büyüklüğü; “olayın olma olasılığı” ve “olayın etkisi veya şiddeti” bileşkesidir. (Şekil 12) 59 Şekil 12: Risk değerinin azaltılma mantığı Bu yöntemde düzenleyici ve önleyici tedbirlerle 1. adımda olayın olma olasılığının düşürülerek risk kabul edilebilirlik eğrisinin altına indirilmeye çalışılmıştır. 2. adımda düzenleyici ve önleyici tedbirlerle olayın etkisi veya şiddeti düşürülerek risk kabul edilebilirlik eğrisinin altına indirilmiştir. Farklı risk değerlendirme yöntemlerinde farklı değişkenlere bağlı olarak risk puanlaması yapıldığından her yöntemin kendisine özgü risk tanımlama, derecelendirme kriterleri ve düzenleyici önleyici faaliyet tanımlama adımları bulunmaktadır. Buna bağlı olarak risk değerlendirme yöntemine göre kabul edilebilir risk seviyesi değişkenlik göstermektedir. 60 2.2.4. Literatürde Risk Değerlendirme Metodolojileri Litaratürde sayısı tam olarak bilinmeyecek kadar çok sayıda farklı risk değerlendirme metodu bulunmaktadır. İncelenen yöntemlerin bazıları ekonomi, para piyasaları, işletme yönetimi gibi farklı alanlarda da kullanılabilmektedir. Bu yöntemlerden ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği alanında uygulamada sıkça kullanılan risk değerlendirme yöntemleri Başlangıç Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis – PHA), İş Güvenlik Analizi (Job Safety Analysis - JSA), What İf..?, Risk Haritası, Göreceli Sıralama-Dow ve Mond İndisleri Analizi, Kontrol Listesi Kullanılarak Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis (PRA) Using Checklists), Risk Değerlendirme Karar Matrisi (Risk Assessment Decision Matrix), L Tipi Matris, Çok Değiskenli X Tipi Matris Diyagramı, Tehlike ve İşletilebilme Çalışması (Hazard and Operability Studies- HAZOP), Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis-FTA), Olası Hata Türleri ve Etki Analizi HTEA/OHTEA (Failure Mode and Effects Analysis- Failure Mode and Critically Effects Analysis- FMEA/FMECA), Güvenlik Denetimi (Safety Audit), Olay Ağacı Analizi (Event Tree Analysis - ETA), Neden – Sonuç Analizi (CauseConsequence Analysis) şeklinde özetlenebilir. Türkiye literatüründe sık karşılaşılan 12 yöntemin karşılaştırması Tablo 6’da yer almaktadır (Özkılıç, 2005:125-128). 61 Tablo 6: Risk değerlendirme metodolojilerinin karşılaştırması (Özkılıç, 2005) Risk Değerlendirme Metodolojileri Kriterler Gerekli Doküman İhtiyacı Ekip Çalışması Ekip Liderinin Tecrübesi Kalitatif/kantitatif Özel Bir Branşa Yönelik Uygulama Başarı Oranı … olursa ne olur? Çok az Ön Tehlike Analizi Orta Tek analist Tek analist Orta düzeyde Orta düzeyde deneyim deneyim Kalitatif Kalitatif Basit Her sektörde prosedürlü işler kullanılabilir. Risklerin Birincil risk belirlenmesi değerlendirme aşamasında tek yöntemidir. başına yeterli Risklerin değildir. Ekip belirlenmesi liderinin aşamasında tek tecrübesine başına yeterli göre başarı değildir. Ekip oranı değişir. liderinin tecrübesine göre başarı oranı değişir. İş Güvenliği Analizi Çok fazla Ekip çalışması Çok fazla deneyim Kalitatif Her sektörde kullanılabilir. Öncelikle kişilerin görev tanımları iyi yapılmışsa başarı sağlanabilir. Çeklist Orta Ekip çalışması Orta düzeyde deneyim Kalitatif Her sektörde kullanılabilir. Çeklistlerin uzman kişilere hazırlatılması durumunda başarı oranı değişir. Risk Değerlendirme Metodolojileri Kriterler Gerekli Doküman İhtiyacı Ekip Çalışması Ekip Liderinin Tecrübesi Kalitatif/Kantitatif Özel Bir Branşa Yönelik Uygulama Başarı Oranı Çok fazla Hata Türü Etki Analizi Çok fazla Güvenlik Denetimi Çok az Ekip çalışması Çok fazla deneyim Kalitatif Ekip çalışması Çok fazla deneyim Kalitatif Tek analist Orta düzeyde deneyim Kalitatif HAZOP Hata Ağacı Analizi Çok fazla Ekip çalışması Çok fazla deneyim Kalitatif / Kantitatif Kimya Elektrik / Her sektörde Her sektörde endüstrisi Makine / Hizmet kullanılabilir. kullanılabilir. Oldukça zor bir Analiz Risklerin Yüksek tecrübe yöntemdir. öncesinde FTA belirlenmesi ve takım Yüksek tecrübe yapılması başarı aşamasında üyelerinin ve takım oranını arttırır. tek başına yüksek üyelerinin yeterli değildir. performansını yüksek Ekip liderinin gerektirir. performansı tecrübesine Risklerin gerektirir. göre başarı belirlenmesinde oranı değişir. çok etkili bir yöntemdir. 62 Risk Değerlendirme Metodolojileri Kriterler Olay Ağacı Analizi L Tipi Matris X Tipi Matris Neden-Sonuç Analizi Çok fazla Çok az Çok fazla Çok fazla Ekip çalışması Tek analist Ekip çalışması Ekip çalışması Ekip Liderinin Tecrübesi Çok fazla deneyim Orta düzey deneyim Çok fazla deneyim Çok fazla deneyim Kalitatif/Kantiatif Kalitatif / Kantitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif / Kantitatif Her sektörde kullanılabilir. Basit prosedürlü işler Her sektörde kullanılabilir. Her sektörde kullanılabilir, kimya sektörü Gerekli Doküman İhtiyacı Ekip Çalışması Özel Bir Branşa Yönelik Uygulama Başarı Oranı Yüksek tecrübe Basit prosedürlü Tüm Yüksek tecrübe ve takım işlerde sektörlerde ve takım üyelerinin uygulanabilir. rahatlıkla üyelerinin yüksek Ekip liderinin uygulanabilir. yüksek performansını tecrübesine göre Ekip liderinin performansını gerektirir. başarı oranı tecrübesine gerektirir. Risklerin değişir. göre başarı Risklerin belirlenmesinde oranı değişir. belirlenmesinde çok etkili bir çok etkili bir yöntemdir. yöntemdir. Risk değerlendirmesi işyeri yönetiminin bir kararı olduğu için işveren veya işveren vekilleri karar aşamalarında yer alır. Bazı yöntemler bireysel çalışma bazı yöntemler ekip çalışması gerektirmektedir. Ancak olayın yürütülmesi varsa başta risk değerlendirme uzmanları veya işçi sağlığı ve iş güvenliği uzmanları olmak üzere işyeri hekimleri, teknik elemanlar ve çalışanlardan oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirme metodolojilerinin karşılaştırması konusunda en kapsamlı araştırma Marhavilas vd. tarafından 2000-2009 yılları arasında yapılmış ve risk değerlendirmesi konusunda yayınlanan literatürdeki 404 akademik risk değerlendirme makalesi sınıflandırılarak incelenmiştir. 2011 63 yılında yayınlanan makalede incelenen risk değerlendirme yöntemlerinin %65,63’ü kantitatif, %27,68’i kalitatif ve %6,7‘si karma yöntemler olarak ana sınıflara ayırmış, en çok kullanılan 18 farklı metodu detaylı olarak incelemiştir (Marhavilas vd. 2011:477–523). Yapılan araştırma tüm sektörleri veya sistemleri kapsayan bir risk değerlendirme yönteminin bulunmadığını, her risk değerlendirme tehlikeleri değerlendirme yaklaşımının, uygulama ve birçok faktörünün farklı olduğunu ortaya koyar. Araştırma kapsamında detaylı olarak incelenen 18 yöntemin değerlendirme kriterleri detayları Tablo 7’de bulunmaktadır. Bu çalışma ile risk değerlendirme yöntemine bağlı olarak çok farklı değerlendirme kriterleri bulunduğu gibi işletmelerde uygulanabilirliğinin belirtilen kriterlerin risk değerlendirmesinin uygulanacağı işletmede bulunup bulunmadığına bağlı olarak değişebildiği ortaya konulmuştur. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında otonomasyon, işletmenin bilgisayar uygulamalarına entegrasyonu gibi yeni yaklaşımların uygulanabilmesi daha çok işletmenin kurumsallığı ve mali gücüyle ilişkilidir. Bununla beraber grafiksel çizim, sistem tasarımı, risk analizi şema entegrasyonu gibi kriterler işletmenin insan kaynakları ile ilişkilidir. 64 Tablo 7: Risk Değerlendirme Metodolojileri Çevirisi (Marhavilas, 2011) Veri Toplama Temsili olay zincisi Tehlikeli durumların tanımlanması Uygulama için çok disiplinli uzman ekip Yüksek seviyede yapılanma Herhangi bir sisteme uygulanabilirlik Birimler arası risk analizi şeması entegrasyonu Zaman alıcı Sistem tasarımı Güvenlik denetimleri İnsan yönelimli Ekipman yönelimli Önleyici yaklaşım Düzenleyici yaklaşım Matematiksel yapı Grafiksel çizim Kuruluş veritabanlarıyla entegrasyon imkanı İşletmenin bilgisayar uygulamalarına entegrasyon imkanı Potansiyel risklerin tahmini Bireysel risk odaklılık Toplumsal risk odaklılık + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + RBM ETA FTA HEAT/HFEA WRA + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Karma Teknikler + + + PEA CREA QADS QRA Toplumsal Risk DMRA Kantitatif Teknikler PRAT HAZOP STEP Görev Analizi Güvenlik Denetimi … olursa ne olur? Kalitatif Teknikler Kontol Listesi Değerlendirme Kriteri + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 65 2.3. ATÖLYE TİPİ ÜRETİM YAPAN SANAYİ İŞLETMELERİ 2.3.1. Türkiye’de İmalat Sanayinin Durumu Türkiye’de sanayi sektörüne önem verilmesi 1930’lu yıllara dayanır. Buna bağlı olarak ekonomik sistemde fark edilir gelişmeler gözlemlenmektedir. İmalat sanayi sektörünün ülke ekonomisindeki öneminin artmasına paralel olarak, sektörel yapıdaki değişimleri izlemek, belirlenen politikaları ve etkilerini gözlemleyebilmek ve bunların yanında politika üreticilerin veya yatırımcıların verecekleri kararlara ışık tutabilmek için kısa dönemlerde derlenen ekonomik verilere ihtiyaç duyulmuştur. Bu çerçevede Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından imalat sanayi sektöründe meydana gelen gelişmeleri takip etmek amacıyla aylık olarak imalat sanayi eğilim anketi (ISEA) ve sanayi üretim anketi (SUA) uygulanmaktadır (Öcal, 2013:242-258). SUA ile imalat sanayi sektöründe meydana gelen ekonomik gelişmelerin aylık olarak izlenebilmesi, ISEA ile işyeri sahiplerinin ve işyerlerinin üst düzey yöneticilerinin sahip oldukları veya yönetimini üstlendikleri firmaların mevcut durumu, istihdam oranları hakkında detaylı ve sürekli bilgiler elde edilebilmektedir (BSTB, 2014). TÜİK MEDAS sisteminden elde edilen imalat sektörü istihdam oranları ile ilgili 2014 yılı Mart ayı çalışan istihdam istatistikleri Şekil 13’te yer almaktadır (TÜİK, 2014). İmalat sektöründe istihdamın 10’dan az çalışanın ve 66 50’den fazla çalışanın istihdam edildiği işletmelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Şekil 13: 2014 Mart ayı İmalat Sektörü Çalışan İstatistikleri (istihdam/1.000) TÜSİAD tarafından TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri veri seti üzerine yapılan araştırma sonucu hazırlanan İmalat Sanayi Raporu’nda çalışan istihdamları ele alınarak 20’den az çalışan istihdam eden işletmeler, 20’den fazla çalışan istihdam eden işletmeler ve tüm imalat sanayi işletmeleri incelenmiştir. Bu araştırmada 20’den fazla çalışan istihdam eden işletmelerin %91 ortalama katma değer ve %72 istihdam oranıyla ülke ekonomisi için büyük önem taşıdığı ortaya konulmuştur (TÜSİAD, 2014). İmalat sanayii istatistikleri Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (YSHİ) veri seti, "NACE Rev. 2" 2 haneli sektörler düzeyinde ele alınarak veriler derlendiğinde, bazı sektörler için bu düzey çok geniş bir alt sektörü kapsamaktadır. Örneğin 29 sektör kodlu "motorlu kara taşıtı" sektörü hem araç hem de her türlü parça üreticilerini kapsamaktadır. 67 TÜSİAD Araştırma Raporu’ndan elde edilen veriler ve TÜİK verileri derlenerek Tablo 8 elde edilmiştir. Bu verilere göre 2011 yılı imalat sanayi sektöründe en yüksek istihdam giyim sektörü, gıda ve içecek sektörü ve tekstil sektöründedir. Sektör içi katma değer yüzdeleri kıyaslandığında motorlu kara taşıtı sektörü, gıda ve içecek sektörü, tekstil sektörü ve giyim sektörü en yüksek paya sahiptir. Tablo 8: 2011 İmalat Sanayi Sektör Verileri (TÜSİAD, 2014) İMALAT SANAYİİ SEKTÖRÜ Gıda ve içecek Tütün Tekstil Giyim Deri Ağaç ve ağaç ürünleri Kağıt ve kağıt ürünleri Kayıtlı medya Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri Kimya Eczacılık ürünleri Kaucuk ve plastik Diğer metalik olmayan mineraller Ana metal Fabrikasyon metal ürünleri Bilgisayar, elektronik ve optik Elektrikli teçhizat Başka yerde sınıflandırılmayan makine ve ekipman Motorlu kara taşıtı Diğer ulaşım araçları Mobilya Diğer imalatlar Makine ve ekipman kurulum ve onarım TOPLAM İMALAT SANAYİ 2011 Sektör 2011 İşyeri Ortalama 20+ Girişim İstihda İçi İşyeri Yüzdes Çalışan Payı m Payı Katma Sayısı i (%) Tüm 20+ İstihda Katma (%) Değer Girişi Girişi m Değer Payı(%) mler mler 14,48 9,96 2647 11,04 11 103 69 91 0,21 1,29 16 0,07 234 289 99 99 13,15 8,08 2530 10,45 17 115 82 92 14,54 7,92 4017 16,58 10 80 69 82 1,64 0,78 601 2,48 8 60 69 82 1,17 1,37 416 1,72 3 62 41 83 1,72 1,91 481 1,99 20 79 81 94 0,93 0,74 364 1,50 5 56 37 60 1,28 2,33 1,35 5,39 7,87 4,66 7,65 1,13 4,67 0,95 4,76 5,08 5,40 7,22 6,39 5,46 2,94 5,47 51 565 119 1580 1879 679 2317 182 850 0,21 2,33 0,49 6,52 7,76 2,80 9,57 0,75 3,51 37 18 139 10 17 52 5 48 17 120 91 251 75 92 152 73 137 121 85 78 98 68 85 93 62 91 84 99 92 99 89 96 99 85 96 96 5,54 5,91 1,04 3,80 1,38 5,31 11,59 3,31 1,67 1,50 1670 790 186 1242 533 6,89 3,26 0,77 5,13 2,20 15 41 35 5 8 73 165 124 68 57 72 91 90 51 60 86 98 93 75 78 480 1,98 24222 100,00 6 10 53 91 58 72 83 91 1,16 0,89 100,00 100,00 TÜSİAD raporundan elde edilen verilere göre 2011 yılı toplam (20- ve 20+) girişim sayısı 301.000’i bulmuştur. Aynı yıl için imalat sanayisindeki 20+ girişim sayısı 24.000 civarındadır. Bu tüm sektörlerdeki girişimlerin %8’inin 68 imalat sanayi sektöründe olduğunu göstermektedir. Ayrıca verilerden görüleceği üzere imalat sanayindeki tüm girişimlerin ortalama çalışan sayısı 10 civarındayken, 20+ girişimlerin ortalama çalışan sayısı 91 civarındadır. 20+ girişimlerin toplam imalat sanayi istihdamı içindeki yüzdesi 72, toplam katma değer içindeki payı ise 91’dir (TÜSİAD, 2014). Bununla beraber TCMB tarafından imalat sanayi kapasite kullanım oranı raporuna göre işletmelerin kapasite kullanım oranlarının yıllara ve son yılın aylarına göre dağılımı Şekil 14’de yer almaktadır. İmalat sanayi işletmeleri %72-77 kapasite kullanım oranına sahiptir (TCMB, 2014). Şekil 14: İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (TCMB, 2014) Sektördeki işletmelerin kapasite kullanımını, istihdam oranını ve sektör içi katma değerini etkileyen değişkenlerden birisi de şüphesiz iş kazaları ve meslek hastalıklarıdır. SGK tarafından yayınlanan istatistiklerden elde edilen verilere göre imalat sanayinde meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı ve sürekli iş göremezlik istatistikleri Tablo 9’da yer almaktadır. Tüm sektörlerde meydana gelen iş kazalarının %53’ü, sürekli iş göremezliklerin %35’i imalat sanayi sektöründe meydana gelmektedir (SGK, 2012). 69 Faaliyet kodu 142 907 595 256 15 Deri Ve İlgili Ürünler İm alatı 16 Ağaç,Ağaç Ürünleri Ve Mantar Ür. 17 Kağıt Ve Kağıt Ürünleri İm alatı 18 Kayıtlı Medyanın Basılm ası Ve Çoğ. 52% 69.090 TÜM SEKTÖRLERE ORANI TÜM SEKTÖRLERİN TOPLAM 35.788 İMALAT SANAYİİ TOPLAM 1.027 90 33 Makine Ve Ekipm an. Kur. Ve On. 1.553 32 Diğer İm alatlar 436 31 Mobilya İm alatı 30 Diğer Ulaşım Araçları İm alatı 1.727 274 26 Bilgisayar, Elekronik Ve Optik Ür. 29 Motorlu Kara Taşıtı Ve Röm ork İm . 6.851 25 Fabrik.Metal Ürün.(Mak.Tec.Har) 2.175 4.884 24 Ana Metal Sanayi 28 Makine Ve Ekipm an İm alatı 3.484 23 Metalik Olm ayan Ürünler İm a. 1.707 2.146 22 Kauçuk Ve Plastik Ürünler İm . 27 Elektrikli Techizat İm alatı 20 691 21 Eczacılık Ve Ecz.İlişkin Mal.İm .. 20 Kim yasal Ürünleri İm alatı 44 474 14 Giyim Eşyaları İm alatı 19 Kok Köm ürü Ve Petrol Ürün. İm . 3.987 17 12 Tütün Ürünleri İm alatı 13 Tekstil Ürünleri İm alatı 58 2.243 Erkek 5.781 61% 3.539 18 19 35 3 69 60 171 78 194 54 249 165 12 53 0 10 40 28 30 369 1.140 8 5 729 Kadın Meslek hastalığı sayısı 74.871 53% 39.327 1.045 109 1.588 439 1.796 2.235 1.878 352 7.045 4.938 3.733 2.311 32 744 44 266 635 935 172 843 5.127 25 63 2.972 386 19% 74 8 7 0 1 0 4 3 0 25 6 7 2 0 1 0 0 1 3 0 2 1 0 0 3 9 44% 4 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 35% 683 25 2 47 13 15 32 12 10 130 71 53 0 38 26 1 8 15 37 9 9 65 2 12 51 395 1.968 20% 78 8 7 0 1 0 4 3 0 26 6 8 2 1 1 0 0 1 3 0 3 1 0 0 3 75 3 6 0 1 0 1 1 1 5 13 27 0 4 0 0 0 0 0 0 1 3 1 7 1 172 75 3 6 0 1 0 1 1 1 5 13 27 0 4 0 0 0 0 0 0 1 3 1 7 1 758 28 8 47 14 15 33 13 11 135 84 80 0 42 26 1 8 15 37 9 10 68 3 19 52 29 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 2 0 4 5 0 0 0 2 2 2 5 0 0 5 787 28 8 47 14 15 34 13 11 136 84 82 0 46 31 1 8 15 39 11 12 73 3 19 57 135 14 0 4 3 0 8 2 0 25 10 21 2 1 6 0 0 1 4 0 0 18 0 3 13 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 136 14 0 4 3 0 8 2 0 25 10 22 2 1 6 0 0 1 4 0 0 18 0 3 13 1 173 2.140 69 2.209 735 9 744 0% 43% 35% 42% 36% 18% 11% 18% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Meslek hast. 35% 44% 712 25 2 47 13 15 33 12 10 131 71 55 0 42 31 1 8 15 39 11 11 70 2 12 56 68 2.036 43% 29 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 2 0 4 5 0 0 0 2 2 2 5 0 0 5 İş kazası Sürekli iş göremezlik sayısı Ölüm sayısı 1 0% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 135 14 0 4 3 0 8 2 0 25 10 21 2 1 6 0 0 1 4 0 0 18 0 3 13 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 136 14 0 4 3 0 8 2 0 25 10 22 2 1 6 0 0 1 4 0 0 18 0 3 13 1 736 9 745 0% 18% 11% 18% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam İş kazası Meslek hast. Toplam Erke Kadı Toplam Erkek Kadın Top. Erkek Kadın Top. Erk. Kad. Top. Top. Erk. Kad. Top. Erk. Kad. Top. Erk. Kad. Top. k n İş kazası sayısı 11 İçecek İm alatı 10 Gıda Ürünleri İm alatı Faaliyet grupları (Nace sınıflamasına göre) Tablo 9: İmalat Sanayi İş Kazası İstatistikleri (SGK, 2012) 70 İmalat sanayi iş kazası istatistikleri incelendiğinde en yüksek kazanın meydana geldiği sektörler sırasıyla; fabrika metal ürünleri (makine, teçhizat vb.) imalatı, tekstil ürünleri imalatı, ana metal sanayi ve metalik olmayan ürünlerin imalatı en üst sırada yer almaktadır. Tüm sektörlerde meydana gelen sürekli iş göremezliklerin %35’i imalat sanayinde meydana gelmektedir. İmalat sanayi kolunda en fazla fabrika metal ürünleri imalatı, ana metal sanayi ve metalik olmayan ürünlerin imalatında meydana gelmektedir. Türkiye’de resmi olarak yayınlanan meslek hastalıkları istatistikleri uluslararası istatistiklerle karşılaştırıldığında anlamlı bir veri elde edilmediğinden yorumlanmayacaktır. Geçici iş göremezlik işletmede istihdam edilen personelin SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlidir. Bu durum işletme verimini ve kapasitesini düşürdüğü gibi personelin hastalık veya sakatlık durumu dolayısıyla mağduriyeti söz konusudur. Personelin iş göremez olarak geçirdiği süre Sosyal Güvenlik Kurumu’na ek gider olarak yansımaktadır. SGK tarafından yayımlanan verilere göre 2012 yılı içerisinde 1.599.619 ayakta iş göremezlik durumunun %46’sı, 50.632 yatarak geçirilen iş gününün %35’i imalat sanayi sektöründe meydana gelmiştir. En çok ayakta geçici iş göremezlik, fabrika metal ürünleri (makine, teçhizat vb.) imalatı, ana metal sanayi ve tekstil ürünleri imalatı sektörlerinde yer almıştır. En çok yatarak geçici iş göremezlik, fabrika metal ürünleri imalatı, metalik olmayan ürünlerin imalatı, tekstil ürünleri imalatı, ana metal sanayi sektörlerinde yer almıştır. (Tablo 10) 71 65.298 8.807 3.664 22.065 12.747 6.504 1.492 357 46.545 67.157 131.705 4.829 24.363 44.138 25.016 33.079 2.230 Tütün Ürünleri İm alatı Tekstil Ürünleri İm alatı Giyim Eşyaları İm alatı Deri Ve İlgili Ürünler İm alatı Ağaç,Ağaç Ürünleri Ve Mantar Ür. Kağıt Ve Kağıt Ürünleri İm alatı Kayıtlı Medyanın Basılm ası Ve Çoğ. Kok Köm ürü Ve Petrol Ürün. İm . Kim yasal Ürünleri İm alatı Eczacılık Ve Ecz.İlişkin Mal.İm .. Kauçuk Ve Plastik Ürünler İm . Metalik Olm ayan Ürünler İm a. Ana Metal Sanayi Fabrik.Metal Ürün.(Mak.Tec.Har) Bilgisayar, Elekronik Ve Optik Ür. Elektrikli Techizat İm alatı Makine Ve Ekipm an İm alatı Motorlu Kara Taşıtı Ve Röm ork İm . Diğer Ulaşım Araçları İm alatı Mobilya İm alatı Diğer İm alatlar Makine Ve Ekipm an.Kurulum u Ve On. 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 45% TÜM SEKTÖRLERE ORANI 1.504.217 680.036 İMALAT SANAYİİ TOPLAM 21.881 7.890 89.044 13.837 371 1.108 45.909 İçecek İm alatı Erkek Gıda Ürünleri İm alatı TÜM SEKTÖRLER TOPLAM İş kazası 553 33 693 268 328 836 272 53 2.639 2.061 2.282 1.179 2 280 84 163 212 629 117 219 1.953 10 6 1.731 46% 34% 731.703 16.603 22.108 2.772 33.658 7.988 26.068 45.403 26.000 5.317 135.183 89.761 70.751 49.808 587 14.936 1.492 6.822 13.373 22.764 4.678 13.485 78.178 652 1.229 58.690 553 41 719 270 347 863 274 53 2.684 2.067 2.317 1.267 8 298 84 164 212 643 144 279 2.130 10 8 1.932 Top. 80 29 0 0 0 194 64 0 440 109 39 40 0 15 0 0 7 45 0 11 11 0 0 16 35% 48% 1.696 49.886 2.308 45% 80 29 0 0 0 194 64 0 442 109 84 40 3 15 0 0 7 45 0 13 11 0 0 16 48% 69 2.377 75% 52 1.152 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 45 0 3 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 24 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 22 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 722 24 55% 100% 400 34 15 0 0 0 94 32 0 131 38 5 21 0 14 0 0 1 0 0 10 0 0 0 5 Toplam 45% 681.136 21.961 2.259 33.079 7.890 25.016 44.332 24.427 4.829 132.145 89.153 67.196 46.585 357 13.852 1.492 6.504 12.754 22.110 3.664 8.818 65.309 371 1.108 45.925 Erkek 587 48 693 268 328 930 304 53 2.770 2.099 2.287 1.200 2 294 84 163 213 629 117 229 1.953 10 6 1.736 46% 35% 732.855 17.003 22.188 2.801 33.658 7.988 26.068 45.597 26.064 5.317 135.625 89.870 70.835 49.848 590 14.951 1.492 6.822 13.380 22.809 4.678 13.498 78.189 652 1.229 58.706 587 56 719 270 347 957 306 53 2.817 2.105 2.344 1.288 8 312 84 164 213 643 144 289 2.130 10 8 1.937 Topla m 35% 1.720 50.632 46% 788 17.791 0 8 26 2 19 27 2 0 47 6 57 88 6 18 0 1 0 14 27 60 177 0 2 201 Toplam Erkek Kadın Hastanede geçen günler (yatarak) 93.093 1.599.618 48.912 56% 51.719 227 542 579 98 1.052 1.265 1.637 488 3.480 717 3.639 3.263 233 1.099 0 318 626 699 1.014 4.680 12.880 281 121 12.781 Kadın Geçici işgöremezlik süresi (gün) (ayaktan) 746 1.506.525 57% 424 34 15 0 0 0 94 32 0 133 38 27 21 0 14 0 0 1 0 0 10 0 0 0 5 Erk. Kadın Top. Erk. Kad. Top. Hastanede geçen günler (yatarak) Meslek hastalığı Geçici işgöremezlik süresi (gün) 764 17.367 1.100 0 8 26 2 19 27 2 0 45 6 35 88 6 18 0 1 0 14 27 60 177 0 2 201 Toplam Erkek Kadın Hastanede geçen günler (yatarak) 93.024 1.597.241 48.190 56% 51.667 227 542 579 98 1.052 1.265 1.637 488 3.478 717 3.594 3.263 230 1.099 0 318 626 699 1.014 4.678 12.880 281 121 12.781 Kadın Geçici işgöremezlik süresi (gün) (ayakta) 11 Faaliyet kodu 10 Faaliyet grupları (Nace sınıflamasına göre) Tablo 10: Geçici İş Göremezlik İstatistikleri (SGK, 2012) 72 2.3.2. Üretim Yöntemlerine göre İmalat Sanayi Üretim süreci sermaye, emek (iş gücü), malzeme, makine ve yönetim biliminin ekonomik, sosyal, yasal ve pazar şartları altında mamul ve/veya hizmete dönüşümüdür (Günther ve Tempelmeier, 2005; Aydemir, 2009:1). İşletme, idaresiyle, muhasebesiyle, personel kaynaklarıyla, maddi kaynakları, marka değeriyle ve kurumsal yapısıyla en genel bir sistem olarak düşünüldüğünde üretim sistemi bu sistemin ürün ve hizmet üreten bir alt sistemi olarak adlandırılabilir (Gökşen, 2003:32). Bir üretim sisteminin elemanları Şekil 15’de gösterilmiştir. Şekil 15: Bir üretim sisteminin temel elemanları (Aydemir, 2009) Türkiye’de imalat sanayisinde tercih edilen üretim yöntemleri ile ilgili sınıflandırma ve istatistiksel araştırma çalışması bulunmamaktadır. İşletmelerin bir kısmında atölye tipi üretim yapılması bir kısmında montaj hattının kurulması da mümkündür veya atölye tipi üretimin yapıldığı 73 işletmelerin zaman zaman proje tipi üretim yapması da mümkündür. İmalat sanayisinde tercih edilen üretim yöntemleri ve karşılaştırması Tablo 11’de yer almaktadır (Kamrahi, Parsaei, 1994:450-464) Tablo 11: Üretim Sistemlerinin karşılaştırılması (Kamrahi vd, 1994: 450-464) Özellikler Atölye Tipi Akış Tipi Proje Tipi Sürekli Üretim Üretim Üretim Üretim Makine Tipleri Esnek, genel amaçlı Özel amaçlı, tek işlevli Genel amaçlı, Hareketli Özel amaçlı Süreç Tasarımı Fonksiyonel tipi, Süreç tipi Ürün bazlı iş akışı Ürün bazlı iş akışı Hazırlık Zamanları Uzun; Değişken Uzun Proje tipi veya sabitlenmiş iş akışı Değişken Çalışanlar Tek işlevli (bir makine-bir adam) Tek işlevli; Daha az yetenekli Çok az sayıda çalışan Stoklar Çeşitlilik için büyük miktarda stok Parti Büyüklüğü Küçük, Orta Tampon stoklamayı sağlamak için büyük miktarda stok Büyük miktarlar Tek işlevli; yetenekli (bir adam-bir makine) Değişken; Genelde hammaddeler için Küçük miktarlar Uygulana maz Her Birim İçin Üretim Zamanı Uzun; Değişken Uzun, değişken Kısa, sabit Kısa, sabit Çok uzun Düşük süreç içi stok Atölye tipi üretim yönteminin karakteristik özelliklerine göre bu tarz üretimi tercih eden işletmelerde daha çok küçük ve orta miktarda üretimler yapılmakta, sürekli imal edilen üründe değişikliğe gidilmekte, üretim tasarımına bağlı olarak zamanla işletme yerleşimi veya iş akışında değişiklikler yapılmaktadır. Bu üretim sisteminde işletmelerin büyüklüğüne 74 bağlı olarak hammaddelerin ve üretim stoğunun depolanması büyük sıkıntılar oluşturmaktadır. İşletmede makine-insan etkileşimi yüksektir. İmal edilen ürünün değişimine bağlı olarak üretim yöntemi ve kullanılan kimyasallar sürekli değişebilmektedir. Bu durum ayrıca risk unsuru oluşturmaktadır. 2.3.3. Atölye Tipi Üretim Yapan İşletmelerde Risk Faktörleri Yaşanan iş kazalarının birçok sebebi vardır. SGK tarafından yayımlanan 2012 yılı iş kazaların sebepleri incelendiğinde en önemli nedenler; bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması ve kesmesi, makinelerin sebep olduğu kazalar, diğer nedenler, yüksekten düşen cisimler, kişilerin düşmesi ve taşıt kazaları şeklindedir. İstatistiklere göre iş kazalarının %93’ü saydığımız sebeplerden meydana gelmiştir. Diğer sebepler ve dağılımları Tablo 12’de yer almaktadır (SGK, 2012). Tablo 12: İş Kazası Sebepleri İstatistikleri (SGK, 2012) No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 İş Kazası Sebepleri Sıkışma, ezilme, batma, kesme Makine kaynaklı kazalar Diğer Düşen cisimler Kişilerin düşmesi Taşıt kazaları Sıcaklık kaynaklı kazalar Vücudun zorlanması kaynaklı kazalar Göz ve Yutağa cisim kaçması Patlama kaynaklı kazalar İntihar veya cinayet Elektrik kaynaklı kazalar Kaynak işi kaynaklı kazalar Zararlı madde veya radyasyon Kazayla zehirlenme Hayvan kaynaklı kazalar TOPLAM Sayı 19.579 13.401 13.269 11.088 8.541 3.563 1.012 919 752 665 515 459 249 201 170 61 74.444 Yüzde 26% 18% 18% 15% 11% 5% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 100% 75 Yeni iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımı Psiko-sosyal risk faktörlerini kaza sebepleri içerisinde değerlendirmektedir. Ancak SGK istatistikleri incelendiğinde iş kazası sebeplerinin tamamını kapsadığı söylenemez. SGK tarafından UÇÖ standartlarına göre oluşturulan kaza sebepleri istatistiklerinde 13.269 iş kazasının “Diğer” sebepler olarak %18 oranında yer almaktadır. Bu oranda sebebi belirtilmemiş istatistikleri değerlendirilerek risk faktörlerini sınıflandırmak mümkün değildir. Ayrıca kaza sebepleri sektörlere göre ayrılmadığından dolayı imalat sektöründe meydana gelen kazaların sektöre özel olarak tespit edilmesi mümkün değildir. SGK kaza sebepleri ve yayımlanan alt sebepler incelendiğinde atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerindeki risk faktörlerini olabildiğince kapsayacak şekilde 9 ana bilimsel kategoride toplamak mümkündür. Bunlar; İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Risk Faktörleri İşyeri Bina Eklentileri ve Çevre Risk Faktörleri Yangın, Acil Durum, Tahliye, İlk Yardım Risk Faktörleri Makina ve El Aletleri Risk Faktörleri Elektrik Tesisatı ve Elektrikli Ekipmanlar Risk Faktörleri İç Nakliye ve Taşıma Risk Faktörleri Kimyasal ve Biyolojik Risk Faktörleri Termal Konfor ve Ergonomik Risk Faktörleri Kişisel ve Psiko-sosyal Risk Faktörleri Bu çalışma kapsamında yapılan araştırmada riskler belirlenen risk faktörlerine göre değerlendirilmiştir. 76 3. MATERYAL METOD Bu çalışma; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) bünyesinde, 05.12.2010 tarih ve 27776 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzman Yardımcılığı Giriş ve Uzmanlık Yeterlik Sınavları Hakkında Yönetmelik’e göre hazırlanmıştır. 3.1. MATERYAL İşletme Ostim Organize Sanayi Bölgesi’nde 2004 yılında kurulmuştur. 1200 m2 kapalı alanda 0.02 kg.dan, 10 kg’a kadar basınçlı Alüminyum enjeksiyon konusunda faaliyet göstermektedir. Öncelikli üretim alanı doğalgaz sektöründe kullanılan tüm ocak parçalarının imalatıdır. Otomotiv parçaları, otogaz beyin ve kapaklarının imalatı, tel bükme makası, mobilya parçaları, iç ve dış aydınlatma ürünü parçaları vb. alüminyum ürünler üreterek hali hazırda savunma sanayi, yangın, aydınlatma, otomotiv, mobilya, elektrik elektronik, beyaz eşya, doğalgaz ve otogaz gibi sektörlere hizmet vermektedir. İşletme ASELSAN Onaylı Yan Sanayi firması olması özelliği ile savunma sanayine ve ASELSAN haricindeki savunma sanayi firmalarına da üretim yapmaktadır. İşletme TS EN ISO 9001:2000 kalite yönetim sistemi belgesine sahiptir. 77 3.2. METOD 3.2.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Modeli İş sağlığı ve güvenliğinin küçük ve orta ölçekli işletmelerde uygulanabilmesinin önündeki en büyük eksiklerden birisi üretim faaliyetleri ile beraber yürütülmesi gereken iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin uygulama modelinin ortaya konulmamasıdır. Mevzuatta iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri yükümlülükleri, görevlendirilecek personel ve nitelikler ortaya konulsa da uygulamada bu hizmetlerin kimler tarafında yerine getirileceği, hangi aşamada hangi personelin / idarecinin / temsilcinin çalışmalara katılacağı tam olarak bilinmemektedir. Çünkü her işletmede tanımlanan her kişi yoktur. Bu noktada insiyatif işletmeye bırakılmaktadır. Atölye tipi sanayi işletmelerinde çalışan sayısına bağlı olarak küçük işletmelerde çalışan üretim mühendisi aynı zamanda işletmenin iş güvenliği uzmanı olarak görev yapmaktadır. İşyeri hekimi tam zamanlı olarak istihdam edilememekte, bu hizmet Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) aracılığıyla yürütülmektedir. İSG mevzuatı mikro ve küçük işletmeler için çok yeni olmakla beraber 6331 sayılı İSG Kanunu ile küçük-büyük işletme ayrımı yapılmaksızın bütün işletmeler için İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bütün tedbirleri alma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu yükümlülükler düzenlenirken kanunun yanında yükümlülüklerin detaylarını ortaya koyan birçok ikincil mevzuat hazırlanmıştır. Yeni iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımında kendi kendine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürüten ve İSG hizmetlerinin yeterliliğini kendisi denetleyen işletmeler istenmektedir. Bundan dolayı birçok hususta teknik alt ve üst 78 sınırların belirlendiği tüzükler yürürlükten kaldırılarak risk değerlendirmesi yaklaşımı ile bu sınırların iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri tarafından belirlenme şartı getirilmiştir. Bu durum iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerine ilgili ulusal ve uluslararası standartlara ulaşma ve gerekli sınır değerleri araştırma yükümlülüğü getirmiştir. İnsan kaynakları kısıtlı, maddi gücü büyük işletmelere göre nispeten kısıtlı atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde bu tedbirlerin alınabilmesi için metotlu bir çalışma ortaya konulmuştur. Geliştirilen metodun iş güvenliği teorisi “yeni iş sağlığı ve güvenliği piramidi”‘ne dayanmaktadır. Bu teorinin iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyici temel unsurları şunlardır; Yönetimin beklentisi ve taahhüttü, Çalışanların katılımı ve bilgilendirilmesi, Hedef saptanması ve hareket planlaması, Teknik ve idari ihtiyaçlar, Davranış temelli güvenlik süreçleri, Eğitim ve kaynak planlaması, Davranış gözlem ve geri bildirimi, Performans izlemi ve sürdürülebilirliği. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde İSG’nin uygulanabilmesi için geliştirilen metodun modellenmesi ile amaçlananlar; Yeni iş sağlığı ve güvenliği piramidi unsurlarının yerine getirilmesi, 79 Ulusal İSG mevzuatı yükümlülüklerini yerine getirilmesi, TS 18001 standardına ve ulusal ve uluslararası teknik standartlara uyum sağlanması, İşletmelerde kurulacak İSGYS’ni görselleştirmede yardımcı olması, Sistemin yapısal ve davranışsal yapısının oluşturulmasını sağlaması, Sistemi oluştururken uygulamada takip edilebilir şablonlar sağlaması, Alınan kararların dokümante edilmesinin sağlanması, İş sağlığı ve güvenliği performans gözetimidir. Metodun Model Tasarım Tekniği “Bütünleşik tanımlama için fonksiyon modelleme” (IDEF; Integrated Definition for Function Modelling) IDEF0: sözcüklerin, metinlerin ve grafiklerin organize edilerek sistematik bir şekilde ortaya konulması için tanımlanacak sistemin ihtiyaçlarını belirleyen, sistemin fonksiyonlarıyla bağlantılarını sağlayan modelleme tekniğidir (NIST, 1993:7). IDEF modelinde kullanılan işlem fonksiyonu kutusu şeması Şekil 16’de yer almaktadır. 80 Şekil 16: IDEF Modeli işlem fonksiyonu kutusu şeması (NIST, 1993) IDEF0 modeli; grafik diyagramı, metin ve sözcük olmak üzere üç tür bilgiden oluşur. Bu diyagram türü birbirine çapraz bağlı kutular, oklar, bağlantı çizgileri ve ilişkileri gösteren oklardan oluşur. Her bir kutu konunun önemli bir fonksiyonunu temsil eder. Bu fonksiyonlar belirli bir modelin amaçlarını desteklemek için gerekli düzeyde açıklanır. Modelin en üst diyagramı konuyu temsil ederek en genel ve soyut açıklamayı sağlar. Bu diyagramı konu hakkında daha fazla detay içeren sistematik ebeveyn diyagramlar izler (Şekil 17) (NIST, 1993:7-33) . 81 Şekil 17: IDEF Diyagramı kutuların tanımlanması (NIST, 1993) IDEF0 tekniği hiyerarşik diyagramlardan oluşmakla beraber sürecin alt seviyelerinin detaylı bir şekilde tanımlanmasını sağlar. IDEF0 modelleri sistem fonksiyonlarının ve bu fonksiyonların birbirleri ile olan bağlantılarının mantıklı ve uyumlu olmasını sağlar (Paul, Hlupic, Giaglis, 1999:1551-1576). 82 IDEF tekniğinin özellikleri şunlardır; a) Anlamlı ve kapsamlıdır, iş üretim akışını ve herhangi bir kurumsal işlemi ne kadar ayrıntılı olursa olsun geniş bir grafiksel temsil yeteneğine sahiptir. b) Yeni sistemlere uyum sağlaması ya da mevcut sistemlerin geliştirilmesi için kaynak dokümanlarının oluşturulmasını sağlar. c) Tasarımcılar, analizciler, kullanıcılar ve idareciler arasında iletişimi sağlar. Paylaşılan bilgiler sayesinde tüm takımın bilgi edinmesine olanak sağlar. d) ABD Hava Kuvvetleri ve diğer devlet geliştirme projelerinde ve özel şirketlerde yıllarca kullanılmasından dolayı iyi bir şekilde test edilmiş ve kabul edilmiştir. e) Çoklu bilgisayar grafikleri aracılığıyla, geniş ve karmaşık projelerin kolayca yönetimini sağlar (Özcan, 2010). 3.2.2. Risklerin Değerlendirme Yöntemleri 3.2.2.1. 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirme Yöntemi L Tipi Matris (5x5 Matris) Yöntemi, genellikle sebep-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu yöntem basit ve en yaygın kullanılan yöntem olup, tek başına risk analizi yapmak zorunda olanlar için ideal olmakla birlikte, birbirinden farklı iş akış şemasını içeren işletmeler için tek başına yeterli değildir. Risk analizi yapan kişinin bilgi birikimi ve tecrübesine 83 göre başarı oranı değişmektedir. Türkiye’de uygulamada sıkça karşılaşılan bir yöntemdir. Risk değerlendirmesi 5 adımdan oluşur. Bunlar; Tehlikenin Tanınması İşyerinde iş akışına göz önünde bulundurularak hiçbir noktayı atlamadan dolaşarak ve tecrübelerden hareketle nelerin zarara sebep olabileceğine bakılır. Bütün tehlikeler tehlike kaynakları büyük-küçük, önemli-önemsiz ayırt etmeden belirlenerek bir tehlike listesi oluşturulur. Risk belirlemesi yapılan üniteye ait geçmişte yaşanmış kayıtlı, kayıtsız tüm iş kazaları ve ramak kala olaylar hakkında bilgiler araştırılır. Makine üreticilerinin talimatları ve malzeme güvenlik bilgi formları tehlikelerin tespiti için gözden geçirilir. Risklerin Değerlendirilmesi Risk öncelik skoru (RÖS), olasılık ve etki değeri yani şiddet değerlerinin çarpımından da elde edilmektedir. Olasılık dikey çok düşükten çok yükseğe 5 farklı ve zararın derecesi şiddet çok hafiften çok ciddiye 5 farklı seviyede değerlendirmeye katılır. Değerlendirme sonucunda önemsiz dereceden yüksek dereceye 5 farklı derecede kategoriye ayrılmış L tipi (5x5) risk öncelik skoru (RÖS) derecelendirme matrisi elde edilir. 84 Risk Öncelik Skoru = Olasılık * Şiddet Bu yöntemde olasılık ve şiddet değerlerini belirlemek için kullanılan kriterler, Tablo 13, Tablo 14 ve Şekil 15’de yer almaktadır. Tablo 13:5x5 Matris RD Riskin olasılığının belirlenmesi Olasılık Riskin Gerçekleşme Sıklığı (1) Çok düşük Hemen hemen hiç (2) Düşük Çok az (yılda bir kez) (3) Orta Az (yılda birkaç kez) (4) Yüksek Sıklıkla (ayda bir kez) (5) Çok yüksek Çok sık (haftada birkaç kez, her gün ) Tablo 14: 5x5 Matris RD Riskin şiddetinin belirlenmesi Şiddet Riskin sonuçlarının etkileri (1) Çok Hafif Çalışma saati kaybı yok, ilk yardım gerektiren durum. Çalışma günü kaybı yok, ayakta tedavi gerektiren kalıcı etkisi olmayan (2) Hafif durum. (3) Orta Hafif yaralanmaya yol açan, yatarak tedavi gerektiren durum. Ölüm, ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi gerektiren durum, meslek (4) Ciddi hastalığı (5) Çok ciddi Birden çok ölüm, sürekli iş göremezliğe sebebiyet veren durum 85 Tablo 15: L tipi (5x5) risk skoru derecelendirme matrisi ŞİDDET (5) Çok OLASILIK (1) Çok hafif (2) Hafif (3) Orta (4) Ciddi ciddi Önemsiz Düşük Düşük Düşük Düşük 1 2 3 4 5 Düşük Düşük Düşük Orta Orta 2 4 6 8 10 Düşük Düşük Orta Orta Yüksek 3 6 9 12 15 Düşük Orta Orta Yüksek Yüksek 4 8 12 16 20 Düşük Orta Yüksek Yüksek Durdur 5 10 15 20 25 (1) Çok düşük (2) Düşük (3) Orta (4) Yüksek (5) Çok yüksek 5x5 L Tipi matris risk değerlendirme yöntemi için hesaplanılan risk öncelik skorları değerleri Tablo 16’de yer alan RÖS Değerleri aralığına bakılarak risk önem derecesi (RÖD) ve düzenleyici önleyici faaliyet (DÖF) verileri elde edilir. Tablo 16: L tipi (5x5) RÖS Değeri, Risk Önlem Derecesi Risk Önlem Derecesi (1) Önemsiz (2) Düşük (3) Orta RÖS Değeri RÖS ≤ 1 1 < RÖS < 8 8 ≤ RÖS < 15 (4) Yüksek 15 ≤ RÖS ≤ 20 (5) Durdur RÖS > 20 Düzenleyici Önleyici Faaliyet Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için hemen faaliyetler başlatılmalıdır. Bu riskler için acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı 86 Kontrol Tedbirlerini Belirleme Risk skorları belirlenen tehlike listesinde skoru yüksek olan riskten başlanarak kontrol tedbirleri belirlenir. Tedbirler belirlenirken kontrol tedbirleri sonrasında risk skorunun kabul edilebilir risk düzeyinin altına indirilmesi amaçlanır. Kontrol tedbirleri belirlenirken “tehlikeleri kaynağında çözme ilkesi” yaklaşımı esas alınır. Kontrol Tedbirlerinin Uygulanması Kontrol tedbirlerinin hangi tarihe kadar kimler tarafından uygulanacağı net bir şekilde ortaya konulur. Kontrol tedbirleri uygulanabilir olmalı, iletişim yöntemleri tanımlanmış, uygulanıp uygulanmadığı denetlenebilir olmalıdır. Eğitim ve öğretim yoluyla sağlanacak gelişmeler eğitim takvimlerine yansıtılır. Denetim ve Geri Besleme Bu adımda yapılan faaliyetler ve kontrol tedbirleri “Kontrol tedbirleri uygulanabildi mi?”, “Risk kabul edilebilir seviyeye indirildi mi?” soruları cevaplanarak hangi aşamada hangi problemle karşılaşıldığı kayıt altına alınır. Tutulan kayıtlar bir sonraki risk değerlendirme çalışmalarına temel oluşturur. 3.2.2.2. 3T Metal Sektörü Risk Değerlendirme Yöntemi 3T Results Ltd. Finlandiya firması tarafından geliştirilmiştir. 3T Risk değerlendirme metodunun geliştiricisi Dr. Heikki Laitinen’ dir. Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen İSGİP (Türkiye`de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi - 87 TR0702.20-01/001) kapsamında Türkçe’ye çevrilmiştir (Laitinen, vd., 2011). Proje kapsamında Metal, Maden ve İnşaat sektörlerine göre yöntem uygulama rehberleri hazırlanmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından proje kapsamında uygulanmış ve kullanımı yaygınlaştırılmıştır. 3T Risk Değerlendirme yöntemi imalat sanayi de dâhil çeşitli sektörlerde uygulanmak üzere tasarlanmıştır, ayrıca büyük şirketlerin yanı sıra KOBİ’lerde (küçük ve orta ölçekli işletmeler) de kullanılabilmektedir. Yöntem Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından önerilmektedir. (Yaşar, Sarı, Birgören, 2013:761-770) 3 x 3 matris yöntemi esaslıdır. Risk değerlendirmesi yöntemi olarak sık kullanılan matris yönteminde ölçek olarak olasılık ve şiddet kullanılır. Olasılık ve şiddet değişkenleri bu yöntemde “Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi” ve “Yaralanma ve Hastalıkların Potansiyel Şiddeti” olarak yer alır. İSGİP Projesi kapsamında yayınlanan uygulama rehberinde “olasılık” değişkeninin kullanılmama sebebi şu şekilde ifade edilmiştir; “Gelecekte yaşanacak olayların olma olasılığını hesaplamak zordur. Zor olmasının birkaç nedeni vardır: ilki, işyerinde belirli bir kaza veya hastalık türüyle ilgili sınırlı miktarda kayıt bulunması veya hiç kayıt bulunmamasıdır. Bu durumda, hesaplama güvenilir sonuçlar vermez veya hesaplama yapmak imkansız hale gelir. İkincisi, üretim güvenliğinde seviye günden güne veya haftadan haftaya fark edilir oranda değişebilir. Örneğin, bir işçinin belirli bir hafta boyunca titiz olmayan davranışlar sergilemesi o hafta için kaza olasılığını arttırır. Potansiyel olarak şiddetli bir yaralanma veya hastalığın 88 yanlışlıkla düşük olasılıklı olarak hesaplanması, gerekli önleyici tedbirlerin alınmaması için yaygın bir neden veya bahane olmaktadır.” (Laitinen, vd., 2011). ‘den çevrilmiştir. Kontrol önlemlerinin düzeyini derecelendirmeyi esas alır. Mevcut kontrol önlemlerinin düzeyi derecelendirilirken kanunlar, standartlar ve iyi uygulamalar ile ne kadar uyumlu olduğunun değerlendirilmesi esas alınır. “Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi” derece tanımları şu şekildedir; 1. Kontrol önlemleri yeterli; sorun çıkmamış: Önlem ve kontroller yeterlidir, hiçbir sorun belirmemiştir. Daha ayrıntılı olarak: a) Makineler, aletler ve yapılar; mevzuat ve standartlar ile uyumludur, b) İş, sağlıklı ve güvenli olması için tasarlanmış ve organize edilmiştir, c) Çalışanlar eğitim almış ve gerçekten doğru (güvenli) çalışma uygulamalarını kullanmaktadır. 2. İyileştirmeye ihtiyaç var; ara sıra sorunlar çıkmış: İyileştirmeye bir miktar ihtiyaç duyulmaktadır, sorunlar belirmiştir. 3. Kayda değer iyileştirme gerekli; sık sık sorunlar çıkıyor: İyileştirmelere ciddi ihtiyaç duyulmaktadır, sorunlar sık sık belirmektedir. “Yaralanma ve Hastalıkların Potansiyel Şiddeti” derece tanımları şu şekildedir; 1. Hafif: Hafif yaralanma veya rahatsızlık, en fazla 3 gün çalışamama; 2. Ciddi: Uzun süreli yaralanma veya hastalık; basit yaralanmalar veya kırıklar oluşması veya en fazla 30 gün çalışamama; 89 3. Çok Ciddi: Kalıcı yaralanma/hastalık veya ölüm, parmak kesilmesi, ikinci/üçüncü derece yanıklar, kafatası çatlakları, kanser, astım. (Laitinen, vd., 2011). 3T RD yönteminde geleneksel olasılık tanımı kontrol düzeyi tanımı ile değiştirilerek kullanılmış ve yöntem daha anlaşılır ve kullanımı daha kolay hale getirilmiştir. Şiddet geleneksel matris yönteminde olduğu gibi tahmin edilir. Mevcut kontrol önlemleri ve olayın meydana gelmesi durumunda yaralanma ve hastalıkların potansiyel şiddeti 3T Risk Değerlendirme Matrisi kullanılarak risk puanları hesaplanır. (Ayan, Çakmak, Karaman, & Kocak, 2013:46-54) Tablo 17: 3T Risk Değerlendirme Matrisi Yaralanma ve Hastalıkların Potansiyel Şiddeti Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi 1 Hafif 2 Ciddi 3 Çok Ciddi 1 Kontrol önlemleri yeterli; sorun çıkmamış 0 1 2 2 İyileştirmeye ihtiyaç var; ara sıra sorunlar çıkmış 2 3 4 3 Kayda değer iyileştirme gerekli; sık sık sorunlar çıkıyor 3 4 5 İşletmede tespit edilen her bir risk için yukarıda bahsedilen ölçekler dikkate Tablo 17’deki 3T RD Matrisi Tablosu kullanılarak Risk Öncelik Skoru (RÖS) hesaplanır. RÖS değerine göre Düzenleyici Önleyici Faaliyetlere (DÖF) karar verilir ve uygulanır. 3T Risk değerlendirmesi yönteminde Risk Öncelik Skoru (RÖS) aynı zamanda Risk Önem Derecesi (RÖD)’ne eşittir. 90 Çünkü yöntemde matematiksel yaklaşım yerine mantıksal yaklaşım esas alınmıştır. RÖS ve RÖD değerleri 1 ile 5 arasında değişmektedir. Diğer risk değerlendirme yöntemlerine nazaran risk değerlendirmesinin matematiksel değerleme yöntemleri basitleştirilmiştir. Ancak yöntemin uygulamasında bilinmesi gereken kanun, yönetmelikler, ulusal ve uluslararası standartları tam olarak bilmek gerekmektedir. Tahmin edilen “Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi” belirlenmesinde deneyimin yanında yüksek mevzuat ve standart bilgisi gerektirmektedir. RÖD değerlerine bağlı olarak düzenleyici önleyici faaliyet tanımları Tablo 18’de yer almaktadır. Tablo 18: 3T Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu Yaralanma ve Hastalıkların Potansiyel Şiddeti Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi 1 2 3 Hafif Ciddi Çok Ciddi 1 Kontrol önlemleri yeterli; sorun çıkmamış 0:Önemsiz risk 1: Hafif risk; durumu gözlemlemeye devam edin 2: Küçük risk; durumu gözlemlemeye devam edin ve kolay önlemleri uygulayın 2 İyileştirmeye ihtiyaç var; ara sıra sorunlar çıkmış 2: Küçük risk; durumu gözlemlemeye devam edin ve kolay önlemleri uygulayın 3: Orta derecede risk; uygun önlemleri planlayıp, uygulayın 4: Büyük risk; önlemleri hızla planlayıp, uygulayın 3 Kayda değer iyileştirme gerekli; sık sık sorunlar çıkıyor 3: Orta derecede risk; uygun önlemleri planlayıp, uygulayın 4: Büyük risk; önlemleri hızla planlayıp, uygulayın 5: Vahim risk; derhal önlemleri planlayıp, uygulayın 91 3.2.2.3. Fine-Kinney Risk Değerlendirme Yöntemi Fine Kinney risk değerlendirme yöntemi Fine tarafından “Tehlikelerin kontrolü için matematiksel değerlendirme” adı altında 1971 yılında Kaliforniya Donanma Silah Merkezi için geliştirilmiştir. (Fine, 1971) Yöntem ilk kez Kinney metodu 1976 yılında Amerikada G.F. Kinney ve A.D. Wiruth tarafından Kaliforniya Donanma Silah Merkezinde (NWC - Naval Weapons Center) hazırlanan teknik bir belgeyle ortaya çıkmıştır. (Kinney, Wiruth, 1976) Fine tarafından hazırlanan ilk belgede yöntemin risk faktörü değerlendirme kriterleri ve matematiksel modelin nasıl uygulanacağı detaylı bir şekilde yer almıştır (Fine, 1971). Kinney yöntemin uygulamasını matematiksel yaklaşımdan grafiksel yaklaşıma dönüştürmüştür. Aynı zamanda “Güvenlik yönetimi için pratik risk analizi” adı ile NWC-TP-5865 standardı olarak yayınlanmıştır (Kinney, Wiruth, 1976). Yöntem litaratürde Fine-Kinney yöntemi olarak geçmektedir. Moraru ve arkadaşları, Kinney metodu üzerine yaptıkları araştırmada avantajlarını ve kısıtlarını Tablo 19’de ortaya koymuştur (Moraru, Băbuţ, Cioca, 2011). 92 Tablo 19: Kinney metodunun avantajları ve kısıtları (Moraru, vd., 2011) Avantajları Kısıtları Sayısal Rastgele veri Kullanımı basit Maliyetli Risk sıralaması Olası riskleri sıralamada nitelik garantisi yok Koruyucu önleyici faaliyetlerin Öznel bir metottur. (Sonuçların değişkenliği etkinliğini değerlendirmeye yüksek) uyumludur. Risk kabul edilebilirlik Birbirinden oldukça farklı risk skorları olduğundan değerlendirmesi heyet oluşturulamıyor. Eğer gerekiyorsa önlemler alınır. Tehlike karmaşası: O, Ş ve S net tanımlanmamış. Eğitim, bilgilendirme, uygulama Yanlış; güvende olduğunu sanma İşvereni ve mali müdürü ikna Kesinlik eksikliği: puan farkları nasıl yorumlanır? Sadece belirli riskler için uygulanabilir. (psikososyal riskler veya meslek hastalığı vb) Kinney geliştirdiği metodun arkasındaki temel düşünceyi şu şekilde formülüze etmiştir; “Hayatımızdaki birçoğu tamamen önlenebilir değildir, bütün tehlikelere karşı bütün riskleri ortadan kaldırmak mümkün değildir. Dikkatli düşünerek ve çaba sarf ederek günlük hayattaki riskler kabul edilebilir seviyeye düşürülebilir. Sınırlı zaman ve emek kaynakları seçilmiş riskleri tamamen ortadan kaldırmak yerine riski azaltmak ve maksimum fayda sağlamak için kullanılmalıdır.” (Kinney, Wiruth, 1976:6) 93 Fine-Kinney matematiksel bir risk değerlendirme metodu olmakla beraber Kinney tarafından geliştirilen ilk modelinde verilen grafiksel Nomogram üzerinden de risk öncelik sayısı belirlenebilmektedir. Kinney tarafından geliştirilen ölçeklere bağlı kalınarak nomogram türkçeleştirilmiştir (Şekil 18) (Kinney, Wiruth, 1976:11). Nomogramın uygulama adımlar şunlardır; 1. Olasılık ve maruziyet sıklığı değişkenler için tahmini değerleri belirle, her değişkenin tahmini değerleri üzerinden geçen düz çizgiyi kırılma çizgisinden (bağlama çizgisi) geçir. 2. Olası sonuçlar değişkeninin tahmini değerini belirle, 3. Kırılma çizgisinde belirlenen noktadan başlayıp olası sonuçların belirlenen noktasından geçen düz çizgiyi risk öncelik skoru çizgisine kadar uzat. 94 Şekil 18: Kinney risk değerlendirme yöntemi nomogramı 95 Fine-Kinney yöntemlerinde Fine tarafından ortaya konulan Risk Öncelik Değerini(RÖS) matematiksel olarak belirlemede üç değişken vardır; Olasılık (Zararın gerçekleşme olasılığı)(O) Şiddet (Ş) Sıklık (Tehlikeye maruz kalma sıklığı, frekansı)(S) RÖS değeri Olasılık, şiddet ve sıklık değerlerinin çarpımıyla hesaplanır. Fine tarafından oluşturulmuş olasılık derecelendirme değerleri (Tablo 20), şiddet derecelendirme değerleri (Tablo 21) ve sıklık derecelendirme değerleri (Tablo 22) aşağıda yer almaktadır. Tablo 20: Fine-Kinney Olasılık derecelendirme değerleri Zararın Gerçekleşme Olasılığı Olasılık Değeri Beklenmez 0,2 Beklenmez ama mümkün 0,5 Mümkün ama düşük 1 Olası 3 Yüksek /oldukça mümkün 6 Kesin, beklenir 10 Tablo 21: Fine-Kinney Şiddet derecelendirme değerleri Çevre Üzerindeki Tahmini Zarar Şiddet Değeri Ucuz atlatma 1 Küçük hasar, yaralanma 3 Önemli hasar, yaralanma 7 Kalıcı hasar, yaralanma, çevresel zarar 15 Öldürücü kaza 40 Birden fazla ölümlü kaza 100 96 Tablo 22: Fine-Kinney Sıklık derecelendirme değerleri Sıklık Değeri Olasılık Zararın gerçekleşme sıklığı Çok seyrek Yılda bir veya daha seyrek Seyrek Yılda birkaç defa 1 Sık değil Ayda bir veya birkaç defa 2 Ara sıra Haftada bir veya birkaç defa 3 Sık Günde bir veya birkaç defa 6 Hemen hemen sürekli Bir saatte birkaç defa 10 0,5 Fine-Kinney tekniği için hesaplanan risk öncelik skorları değerleri Tablo 23’de yer alan RÖS Değerleri aralığına bakılarak risk önem derecesi (RÖD) ve düzenleyici önleyici faaliyet (DÖF) verileri elde edilir. Tablo 23: Fine-Kinney Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu Risk Önlem Derecesi (1) Önemsiz (2) Düşük (3) Orta RÖS Değeri RÖS ≤10 10 ≤ RÖS ≤ 40 40 ≤ RÖS ≤100 (4) Yüksek 100 ≤ RÖS ≤ 400 (5) Durdur RÖS ≥ 400 Düzenleyici Önleyici Faaliyet Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için hemen faaliyetler başlatılmalıdır. Bu riskler için acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı 97 3.2.2.4. Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirme Yöntemi Hata Türü ve Etki Analizi HTEA, (Failure Mode and Effect Analysis FMEA) hem nitel hem de nicel risk değerlendirme özelliğini taşıyan karma risk değerlendirmesi yöntemidir. Literatürde daha çok imalat hatalarının tespiti ve azaltılması ve toplam kalite yönetimi alanında kullanılmıştır. HTEA tekniği ile hataların ortaya çıkması ile doğacak problemlere; Sorun ne olabilir? Sorunun nedenleri ne olabilir? Sorunun etkileri neler olabilir? soruları ile cevap aranır. İşletmedeki potansiyel hatalar üzerine yoğunlaşır. Belirlenen bütün hatalar için olasılık, ağırlık (şiddet) ve saptanabilirlik (fark edilebilirlik) tahmini yapılan, değerlendiren ve belgelendiren bir metottur (Kahraman, 2009:19-21). 1980 yılında yayınlanan HTEA konusunda ilk standartlardan biri olan MIL-STD 1629A (Hata Türü, Etkileri ve Kritiklik Analizi Uygulaması için Prosedür)’da (U.S. Military, 1984) HTEA’nin genel tanımı “Sistemdeki her bir olası hata türünün, sistemdeki sonuçlarını veya etkilerini belirlemek ve önemlerine göre her bir hata türünü sınıflandırmak için analiz edildiği bir prosedürdür.” şeklinde verilmektedir (Stamatis 1994:4; Çevik, Aran 2006:242264). HTEA bir sistemde bulunan tehlikelerin, meydana getirebileceği hataları ve bu hatalardan kaynaklanan riskleri önceden tahmin etmeyi; 98 hatanın meydana gelmesiyle beraber nasıl etkiler oluşturacağını önceden öngörerek riskleri derecelendirmeyi ve gerekli düzenleyici önleyici faaliyetleri belirleyerek sistemde sürekli iyileştirmeyi sağlayan bir tekniktir. HTEA uygulamada yaygın olarak dört alanda kullanılır. Bunlar; Tasarım HTEA: Tasarımın kalitesini, güvenilirliğini ve sürekliliğini arttırmak amacıyla hata etkilerini azaltmaya odaklanır. Sistem HTEA: Sistemin kalitesini, güvenilirliğini ve sürekliliğini arttırmak amacıyla sistemdeki hata etkilerini azaltmaya odaklanır. Hizmet HTEA: Kalite güvenilirliğini ve servis açısından müşteri hizmet memnuniyetini, güvenilirliğini ve sürekliliğini arttırmak amacıyla sistemdeki hizmet hata etkilerini azaltmaya odaklanır. Proses HTEA: Toplam süreç kalitesini, güvenilirliğini, sürekliliğini ve verimliliğini arttırmak amacıyla işletmenin insan gücü, insan kaynakları, makine, metot, malzeme vb. değişkenleri göz önünde bulundurarak makinalar, iş istasyonları, üretim hatları, iş akış süreçleri, operatörlerin eğitimi süreçlerindeki hataları azaltmaya odaklanır. Yazılım HTEA: Bilgisayar yazılımlarının fonksiyonları üzerine odaklanır. Ekipman HTEA: Proseste kullanılan ekipmanlar üzerine odaklanır. Özellikle “7 Büyük Kayıp” incelenir. Bunlar; büyük arızalar, küçük arıza ve durmalar, makina ayarları, kapasite düşümü, başlangıç kayıpları, hatalı parçalar ve 99 gruplandırmadır. Uygulamada Proses HTEA’yı desteklemek amacı ile kullanılır (Taştan, 2006). Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi kapsamında Proses HTEA tekniği ele alınacaktır. Stamatis (2003), HTEA’nin esas amacını; Hata /arıza türlerini, etkilerini ve kritiklerini kararlaştırmak, Ürünün kritik (tehlikeli) hata/arızalarını belirlemek, Hataları, kusurları, arızaları ve kritikleri ortadan kaldıracak veya en aza indirecek; değişiklikleri, yöntemleri ve testleri uygulayarak, ürünü en son mükemmel haline getirmeyi başarmak olarak tanımlamıştır (Stamatis, 2003). HTEA çalışmaları sonucunda; Hata giderilinceye kadar prosesin durması veya devam etmesine karar verilir, Hataları önleyecek programlar hazırlanır, Makine, tezgah ve proses akışını gerçekleştiren donanımda hangi elemanların yenilenmesi gerektiği belirlenir, Dizayn ve spesifikasyonlarda ne gibi değişikliklerin yapılacağına karar verilir, İhtiyaç duyulan bakım süresi ve gerek duyulan bakım araç-gereci belirlenir, Gerekli görülen testler saptanır, Bakım, onarım, kontrol talimatlarında yapılacak değişiklikler belirlenir (Duran, 2006). 100 Tüm bunların uygulanabilmesi için 2003 yılında Pillay ve Wang tarafından HTEA yöntemi geliştirerek uygulama akış şeması geliştirilmiştir. Risk değerlendirmesi için olasılık, ağırlık (şiddet) ve saptanabilirlik (fark edilebilirlik) kriterlerinin belirlenmesi gerekir (Pillay, Wang, 2003: 69-85). Geliştirilen HTEA uygulama akış-karar şeması Şekil 19’da yer almaktadır. Şekil 19: HTEA uygulama akış-karar şeması (Pillay, Wang, 2003). 101 Risk öncelik sayısı (RÖS) değerini belirlemede üç faktör vardır; Ortaya çıkma, (Olasılık) (O) Ağırlık, (Şiddet) (A) Saptama (Fark edilebilirlik-Saptanabilirlik) (S) RÖS değeri Olasılık, şiddet ve fark edilebilirlik değerlerinin çarpımıyla hesaplanır. Pillay ve Wang tarafından geliştirilen HTEA uygulamasında hatanın ortaya çıkma değeri olasılık olarak belirlenmez. Bunun yerine HTEA tekniğinde hatanın ortaya çıkma ihtimali için çeşitli olasılık aralıkları tanımlamış ve ortaya çıkma değeri bu tabloda yer alan derecelere göre belirlenmektedir (Pillay, Wang, 2003:69-85). Bu amaçla oluşturulmuş olasılık derecelendirme değerleri (Tablo 24), ağırlık derecelendirme değerleri (Tablo 25) ve fark edilebilirlik derecelendirme değerleri (Tablo 26) aşağıda yer almaktadır. Tablo 24: HTEA olasılık derecelendirme değerleri Hata Olma Olasılığı Kaçınılmaz Hata (Çok Yüksek) Tekrar Tekrar Hata (Yüksek) Ara Sıra Olan Hata (Orta) Nispeten Az Olan Hata (Düşük) Olası Olmayan Hata (Çok Az) Hatanın İhtimali Derece 1/2’den fazla 1/3 1/8 1/20 1/80 1/400 1/2000 1/15000 1/150000 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1/1500000 1 102 Tablo 25: HTEA ağırlık-şiddet derecelendirme değerleri Etki Uyarısız Gelen Tehlike Uyarısız Gelen Tehlike Çok Yüksek Yüksek Orta Düşük Çok Düşük Şiddetin Etkisi Felakete yol açabilecek tehlikeye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata Yüksek hasara ve toplu ölümlere yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata Sistemin tamamen hasar görmesini sağlayan yıkıcı etkiye sahip ağır yaralanmalara, 3. derece yanık, akut ölüm vb. etkiye sahip hata türü Ekipman tamamen hasar görmesine sebep olan ve ölüme, zehirlenme, 3. derece yanık, akut ölümcül hastalık vb. etkiye sahip hata Sistemin performansını etkileyen, uzuv ve organ kaybı, ağır yaralanma, kanser vb. yol açan hata Kırık, kalıcı küçük iş görmezlik, 2. derece yanık, beyin sarsıntısı vb. etkiye sahip hata İncinme, küçük kesik ve sıyrıklar, ezilme vb. hafif yaralanmalar ile kısa süreli rahatsızlıklara neden olan hata Derece 10 9 8 7 6 5 4 Küçük Sistemin çalışmasını yavaşlatan hata 3 Çok Küçük Sistemin çalışmasında kargaşaya yol açan hata 2 Yok Etkisi olmayan hata 1 Tablo 26: HTEA fark edilebilirlik derecelendirme Fark edilebilirlik Fark Edilemez Çok Az Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek Ortalama Yüksek Çok Yüksek Hemen Hemen Kesin Fark edilebilirlik Olasılığı Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği mümkün değil Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği çok uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği uzak Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği çok düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği düşük Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği orta Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği yüksek ortalama Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği yüksek Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği çok yüksek Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın fark edilebilirliği hemen hemen kesin Derece 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 103 HTEA tekniği için hesaplanan risk öncelik skorları değerleri Tablo 27’de yer alan RÖS Değerleri aralığına bakılarak risk önem derecesi (RÖD) ve düzenleyici önleyici faaliyet (DÖF) verileri elde edilir. Tablo 27: HTEA Risk değerlendirmesi RÖS-DÖF tablosu Risk Önlem Derecesi (1) Önemsiz (2) Düşük (3) Orta RÖS Değeri RÖS ≤ 10 10 ≤ RÖS < 40 40 ≤ RÖS < 100 (4) Yüksek 100 ≤ RÖS < 400 (5) Durdur RÖS > 400 Düzenleyici Önleyici Faaliyet Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için hemen faaliyetler başlatılmalıdır. Bu riskler için acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı 104 3.2.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi ve Ölçümü Risk değerlendirme faaliyetleri işletmenin risk unsurlarının belirlenerek risklerin ortadan kaldırılması veya kabul edilebilir seviyeye indirilmesini öngörür. Risk değerlendirmesi yönetmeliğinde “tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.” ifadesi yer alır. Bu süreler proaktif yaklaşımla işyerlerindeki riskleri kontrol altında tutmak için çok uzun sürelerdir. Ancak risk değerlendirme faaliyetleri ve düzenleyici önleyici faaliyetler uygulamada uzun zaman gerektiren bir dizi faaliyeti içermektedir. Dolayısıyla mevzuatta belirtilen sürelerin daha da kısaltılması faaliyetlerin yürütülmesinin önünde engel teşkil edecektir. İş sağlığı ve güvenliği performans gözetimi aylık veya haftalık periyodlarda işletmenin iş sağlığı ve güvenliği endeksini pratik ve zaman almayan yöntemlerle ortaya koyma tekniğidir. İşletmenin iş sağlığı ve güvenliği durumundaki değişimler, risk değerlendirmesinin yenilenip yenilenmeyeceği, işletmenin kurgulanan iş sağlığı ve güvenliği politikasına uyup uymadığı İSG performans gözetimi teknikleri ile belirlenir. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinde performans gözetimi raporları Kontrol ve Denetim kapsamındadır. (BS-18004, 2008; Perdue, Sherry, 2000:1-7) 3.2.3.1. ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi ElmeriSan yöntemi imalat sanayii için güvenilirliği tespit edilmiş bir iş sağlığı ve güvenliği performans gözetimi tekniğidir. Her sektörün her büyüklükteki her türlü işyeri için kolay ve hızlıca kullanılabilen bir yöntemdir. 105 Elmeri+ tekniğinin geliştiricisi Dr. Heikki Laitinen’ dir. İSGİP Projesi kapsamında Türkçeleştirilmiş ve imalat sanayii için uyumlulaştırılmıştır. Yöntem atölyelerdeki çalışma koşullarının ve işletme koşullarının bütün olarak gözetimini esas alır. Gözlemi yapılan unsurların Tablo 28’de yer almaktadır. (Laitinen, vd., 2011) Tablo 28: Elmeri yöntemi değerlendirme kriterleri (Laitinen, vd., 2011) Konular ´doğru´ puanlamasında dikkate alınacak kriterler 1. GÜVENLİK DAVRANIŞI: Her işçi için bir gözlem yapılır 1.1. Kişisel koruyucu donanım kullanımı (KKD) ve risk alımı * İşçi gereken bütün KKD’leri kullanıyor ve gözle görünür bir risk almıyor (örn. Güvenlik cihazlarını kaldırmak, çalışır haldeki ekipmanın bakımını yapmak) 2. DÜZEN VE TEMİZLİK: Her çalışma alanı için üç gözlem yapılır 2.1. Tezgah, raf, askılar, vb. *Düzenli, gereksiz nesneler yok, sağlam kurulu, taşma durumu yok 2.2. Atık kutusu *Kutu dolup taşmamış 2.3. Zemin ve platformlar *Temiz, düzenli, iyi durumda, dökülmüş yağ/su yok, vb. 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ: Çalışma alanındaki her makine için iki gözlem yapılır 3.1. Kurulum ve durumu, *Sabitlenmiş, sağlam, hasarsız, güvenlik işaret/ikazları, mevcut koruyucular koruyucuları güvenlik standartlarına uygun ve hasarsız, çalışır durumda 3.2. Kontrol cihazları *Konumu, işaret ve ikazlar, durumu, tavsiye edildiği gibi 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN: Her çalışma alanı için beş gözlem yapılır 4.1. Gürültü *Üretim alanında gürültü < 85 dB(A) ve darbe gürültüsü yok 4.2. Aydınlatma *Aydınlatma yeterli, göz kamaştıran ışık yok 4.3. Hava Kalitesi *Hava temiz ve sağlıklı, havalandırma yeterli, ihtiyaç duyulan yerde lokal havalandırma mevcut 4.4. Sıcaklık *Sıcaklık, nem ve hava hızı uygun 4.5. Kimyasallar *Paket ve kutular hasar görmemiş, isim ve güvenlik etiketleri, kimyasallar güvenli ve temiz şekilde taşınıyor. 5. ERGONOMİ: Her çalışma alanı için iki gözlem yapılır 5.1. Kas iskelet sistemine binen *Ağır yükler fiziksel güç kullanılarak kaldırılmıyor, itilmiyor veya çekilmiyor yükler *Tekrarlayan el hareketleri yok; *Çalışma alanı yeterli, araç-gereç ve malzemeler uygun, oturak ve çalışma 5.2. Çalışma alanı ve araçların yüksekliği ayarlanabilir, araç-gereçler ergonomik tasarlanmış. tasarımı 6. ZEMİNLER VE GEÇİŞ YOLLARI: Gözlem alanında bir gözlem yapılır 6.1. Zemin ve geçiş yollarının *Yürüyüş ve erişim yolları yeterli genişlik ve yükseklikte, işaretli, ayrıca yaya yapısı ve taşıt trafiği gerekli yerlerde ayrılmış *Zemin bozuk veya kaygan değil *0.5 metreden yüksekte çalışılıyorsa düşmeleri önlemek için uygun tedbirler alınmış *Yüksekteki yerlere ulaşmak için uygun sabit merdivenler kullanılıyor. 106 7. İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ: Gözlemi yapılan/Çalışma alanına en yakın yerde bulunan dört unsur 7.1. Elektrik dağıtım kutusu ve *Kutunun üzeri işaretlenmiş, hemen önündeki 0.8 metrelik alan boş bırakılmış. elektrikli cihazlar Elektrik tesisatı ve elektrikli cihazlar düzgün ve iyi durumda. 7.2 İlk yardım kiti *Gerekli bütün ilk yardım malzemeleri mevcut, içindekiler listesi mevcut, ilaçların son kullanma tarihleri geçmemiş. 7.3 Yangın söndürücüler *Mevcut, erişimi ve kullanımı kolay, işaretlenmiş ve denetimi yapılmış. 7.4. Acil durum çıkışları *Mevcut, serbest, elektrik kesintisi durumunda da işaretleri görünür. ElmeriSan yöntemi İSGİP Projesi kapsamında Türkiye’de makine mühendisliği (86), metal endüstrisi (15) ve elektronik endüstrisinde (15) faaliyet gösteren 126 işletmede uygulanmıştır. (Laitinen, Vuorinen, Simola, & Yrjänheikki, 2013) Uygulamaya katılan tüm metal firmalarının Elmeri endeksi ortalaması %54 olarak tespit edilmiştir. Bu firmalardan en iyi durumda olan firmaların %80 Elmeri endeksi seviyelerine ulaştığı tespit edilmiştir. Bu durum Avrupa’da faaliyet gösteren firmaların ulaştığı seviyedir (Ergun, vd., 2011:6667). ElmeriSan yöntemi ile şirketin iş güvenliği personeli ve diğer iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri; örneğin, eğitimciler, danışmanlar, sigorta şirketleri, iş güvenliği müfettişleri vb. işletmenin İSG performansının değişimini gözlemleyebilir veya aynı iş kolunda faaliyet gösteren diğer şirketlerin sonuçlarıyla kıyaslayarak işletmenin durumunu analiz edebilir (Laitinen, vd., 2011). “Metal sanayii imalat şirketleri” üzerinde İSGİP Projesi kapsamında yapılan bilimsel çalışma; ELMERİ yönteminin işletmelerde kaza oranına dair güvenilir tahminler yapılmasını sağladığını ortaya koymuştur. İzleme sonucu ortaya çıkan yüksek bir endeks düşük bir kaza oranına işaret ederken düşük bir endeks de yüksek kaza oranını göstermektedir. Ayrıca Elmeri endeksi işletmenin İSG yönetim sisteminin ne kadar etkin olduğuna dair sayısal bilgi sağlar (Laitinen, vd., 2011). 107 ElmeriSan yöntem işletmenin büyüklüğüne göre bir işletme bölümlere ayırılarak veya tamamına uygulanabilir. İşletme gözlem turu yapılarak Tablo 29’da iyi işletme uygulamalar olarak belirlediği asgari iş güvenliği koşullarını karşılaması durumunda bu unsur “doğru” olarak değerlendirilir; aksi takdirde “yanlış” olarak değerlendirilir. Her bir doğru ve yanlış Tablo 29’daki gözlem formuna işlenerek Elmeri konu bazlı ElmeriSan endeksi elde edilir. Tablo 29: Elmeri-San Gözlem Formu (Laitinen, vd., 2011) KONULAR DOĞRU TOPLAM YANLIŞ TOPLAM AÇIKLAMA 1. GÜVENLİK DAVRANIŞI 1.1. KKD kullanımı ve risk alma 2. DÜZEN VE TEMİZLİK 2.1. Çalışma masa ve tezgâhları, askılar, raflar, makine yüzeyleri 2.2. Atık kutuları 2.3. Zemin ve platformlar 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ 3.1. Kurulum ve durum, koruyucular 3.2. Kontrol cihazları ve acil durdurma düğmesi 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN 4.1. Gürültü 4.2. Aydınlatma 4.3. Hava kalitesi 4.4. Sıcaklık koşulları 4.5. Kimyasallar 5. ERGONOMİ 5.1. Kas dokusu ve iskelet sistemi yükü 5.2. İş ortamının tasarımı ve çalışma duruşu 6. ZEMİNLER & GEÇİŞ YOLLARI 6.1. Zemin ve Geçiş yollarının yapısı 7. İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ 7.1. Elektrik dağıtımı kutuları ve elektrikli cihazlar 7.2. İlk yardım dolapları 7.3. Yangın söndürücüler 7.4. Acil durum çıkışları Toplam ELMERI endeksi= doğru --------------------------------- x 100 = doğru + yanlış Toplam ---------------------------- x 100 = % 108 3.2.3.2. İSG Yönetim Sistemi Derecelendirme Yöntemi OHSAS / TS 18001 standardı Kontrol ve Denetleme basamaklarından birisi İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’nin denetlenmesidir. Bu kapsamda birçok iç tetkik formu ve yöntemi geliştirilmiştir. Ancak uygulamada denetlenecek konular ve kapsamı net olarak belirlenmemiştir. TS 18001 standardı kapsamında yapılacak iç tetkiklerin; Periyodik olarak planlanan aralıklarla yapılması, Planlanmış düzenlemelere uyuduğunun kontrolü, Standardın uygulama ve sürdürülme durumu, İşletmenin politika ve hedeflerini karşılaması, zorunluluğu bulunmaktadır. İSGİP (Türkiye`de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi - TR0702.20-01/001) kapsamında İSGYS Derecelendirme Formu hazırlanılmıştır (Laitinen, vd., 2011). Bu form sayesinde bir işletmede İSGYS kurulumu öncesinde, sırasında ve sonrasında işletmenin İSG durumunu ve yönetim sistemi tutarlılığı derecelendirilir. Bu yöntemde değerlendirmeye alınan konu başlıkları şunlardır; 1. İSG politikası ve İSG organizasyonu, 2. İSG kapsamındaki hak ve sorumluluklar, 3. İSG’nin işletme faaliyetleriyle bütünleştirilmesi, 4. Risklerin Belirlenmesi, Değerlendirmesi ve Kontrol Edilmesi, 5. Sağlık Gözetimi, 109 6. Performans İzleme, 7. Olayların Raporlanması ve Soruşturulması, 8. Sürekli İyileştirme, 9. Eğitim ve İletişim, 10. Acil Durumlara Hazırlık. Yöntem uygulanırken 10 ana konu başlığında sorulan 50 soru; eğer verilen cevaplar uygulanamıyorsa; “0”, bir bölümü uygulanabiliyorsa “1” ve tam olarak uygulanabiliyorsa “2” değeri verilerek derecelendirilir. Derecelendirme sonucunda işletmenin 10 ana başlıkta değerlendirme sonuçları elde edilmektedir. İSGİP Projesi kapsamında yaygınlaştırılan ve yöntemin uygulanılmasında kullanılan “İSGYS Derecelendirme Formu” Ek2’de yer almaktadır (Laitinen, vd., 2011). 110 4. BULGULAR 4.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Metodu Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri için iş sağlığı ve güvenliği uygulama modeli geliştirilmiştir. Uygulama modelinin adımlarını göstermek için geliştirilen spiral döngü Şekil 20’de yar almaktadır. Şekil 20: Spiral İş Sağlığı ve Güvenliği Döngüsü Spiral döngü model tekrar eden dört aşamadan oluşmaktadır. İşveren tarafından “BAŞLA” talimatı ile; birinci aşama iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarını yürütecek personeli belirlemekte; ikinci aşama uygulanacak 111 operasyonun planlanmasını, yöntemleri ve sınırları belirlenmekte; üçüncü aşama operasyonun uygulanması, analizlerin yapılmasını; dördüncü aşama ise yapılan çalışmaların raporlanarak dokümante edilmesini kapsar. Spiral iş sağlığı ve güvenliği döngüsü uygulanmasında yürütülen faaliyetler şunlardır; İşletme durumunun araştırılması, Tehlike analizi: kategorik tehlike listelerinin oluşturulması, Risk değerlendirmesi: düzenleyici önleyici faaliyetlerin belirlenmesi, İş sağlığı ve güvenliği performans gözetimi. Spiral iş sağlığı ve güvenliği döngüsünün ilk basamağı iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerini yürütecek personelin görevlendirilmesidir. İşveren görevlendireceği iş güvenliği uzmanı aracılığı ile iş sağlığı ve güvenliği birimini ve ekibini oluşturmalıdır. 4.1.1. Tehlike Analizi Geliştirilen metodun ön hazırlık, tehlike analizi ve risk değerlendirme basamaklarını izah eden IDEF2 diyagramı Şekil 21’de yer almaktadır. Bu basamaklar şunlardır; A1. Ön hazırlık araştırmaları, A2. Tehlikeleri yerleşim esaslı gruplama, A3. Tehlikeleri proses esaslı gruplama, A4. Tehlikeleri bilimsel esaslı gruplama, A5. Kategorik tehlike listelerinin oluşturulması, A6. Risk değerlendirmesi. 112 Şekil 21: Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi IDEF Diyagramı 113 A1. Ön Hazırlık: Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde risk değerlendirmesi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve risk değerlendirmesi yönetmeliğine standardında da risk uygun değerlendirme olarak yapılmalıdır. yükümlülüğü TS bulunur. 18001 Risk değerlendirmesi öncesinde yapılacak ön hazırlıkta işyerinde daha önce meydana gelmiş olan iş kazası, ramak kala olay ve olay kayıtları incelenmelidir. Ön hazırlık çalışmaları iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve işverenin katılımı ile evrak taraması yöntemiyle yapılır. Geçmişte düzenlenen risk değerlendirmeleri ve performans gözetimi sonuçları yürütülecek çalışmalara ışık tutacaktır. Ön hazırlık çalışmaları sonucunda işletme faaliyetleri ve sektör özellikleri tehlikelerin analizi aşamasında kullanılacaktır. A2. Yerleşim Esaslı Gruplama: Üretimin ana unsuru enjeksiyon kalıpları ve üretim malzemeleridir. Bundan dolayı birçok farklı ürün tasarımı için çok sayıda farklı kalıplar bulunmakta ve depolanmaktadır. Ayrıca işletmenin çeşitli bölümlerinde alüminyum külçeleri ve alaşım kimyasalları için depo alanı oluşturulmuştur. Kimyasalların depolanmasından kaynaklanan risklerin tespit edilebilmesi için malzeme güvenlik bilgi formlarında depolama şartları göz önüne alınmalıdır. Yanıcı ve yakıcı kimyasalların aynı ortamda depolandığı veya çabuk alevlenen kimyasal malzemelerin yakınında kıvılcım çıkartacak faaliyetlerin yürütüldüğü gözlemlenmiştir. Bununla beraber elektrik akımını ileten enjeksiyon kalıplarının elektrik kaçağı ihtimali bulunan elektrik panolarının önünde depolandığı tespit edilmiştir. İşletmenin farklı bölgelerine dağınık olarak yerleştirilmiş torna, freze, matkap ve punta kaynağı makineleri yerleşim bazında tehlike kaynağı olarak ele alınmıştır. 114 İşletmenin birimleri şunlardır; Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi Trim-Tesviye Atölyesi Şerit Zımpara Atölyesi Yüzey İşleme Atölyesi Hassas İşleme Atölyesi Hidrolik Pres Atölyesi Torna Freze Matkap Atölyesi Montaj Paketleme Atölyesi Bakım Onarım Atölyesi Kalite Kontrol Atölyesi Malzeme Kimyasal Depo Alanı Kalıp Depo Alanı İdari Ofisler, Dinlenme Salonu, Mutfak, Çay Ocağı vb. İşletme birimleri, depo alanları, makine yerleşimler ve diğer unsurların işletme içi yerleşimleri detaylı olarak incelenmiştir. İşletme yerleşim planının hazırlanması, işletmenin yerleşim kapasitesi, birimlerin ve makinaları yerleşiminden kaynaklanan organizasyon problemlerinin ve işyeri düzeni ile ilgili iş sağlığı ve güvenliği problemlerinin daha kolay fark edilmesini sağlamıştır. Bu aşamada işletme sektörünün kendine özgü tehlikeleri işletme yerleşimi de göz önünde bulundurularak analiz edilmelidir. İşletme yerleşim planı Şekil 22’de yer almaktadır. 115 Şekil 22: İşletme yerleşim planı 116 A3. Proses Esaslı Gruplama: İşletme çok farklı ebat ve hassasiyette alüminyum döküm yöntemiyle siparişe dayalı fason üretim faaliyetleri yürütmektedir. İşletmede alüminyum enjeksiyon yöntemiyle üretilen kaba parçalar sırasıyla; trim tesviye atölyesinde kaba hataları giderilmekte, ihtiyaç olması durumunda hidrolik pres atölyesinde yeniden şekillendirilmekte, şerit zımpara atölyesinde ince hataları giderilmekte, yüzey işlem atölyesinde vibrasyon veya kumlama yöntemiyle hassas yüzey işleme ve parlatma yapılmakta, hassas işleme atölyesinde CNC veya bilgisayar kontrollü otomasyonlarla vida ve montaj delikleri açılmakta, kalite kontrol atölyesinde bulunan X-Ray (röntgen) cihazından, daha sonra da basınç kontrol testlerinden geçmektedir. Üretilen ürünlere göre montajı yapılmakta ve paketlenmektedir. A4. Bilimsel Esaslı Gruplama: Bu gruplama yönteminde tehlike unsurlarını belirlemek için sektör özellikleri, işletme yerleşimi ve iş akış şemaları göz önünde bulundurulur. Mevzuat yükümlülükleri, TSE ve ISO standart düzenlemeleri, makine emniyet kitapları, malzeme güvenlik bilgi formları ve iş sağlığı ve güvenliği alanında yapılan akademik çalışmaları irdelenerek tehlikeler bilimsel esaslara göre değerlendirilir. İşletme çalışan sayısı ve mali bilançosu göz önüne alındığında küçük işletme sınıfında yer alan bir KOBİ işletmesidir (RG:25997, 2005). İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre (Tablo 30) işletme NACE Rev.2 kodu 24.53 altında “Hafif metallerin dökümü” çok tehlikeli sınıfta yer almaktadır (RG:28976, 2014). 117 Tablo 30: Tehlike sınıfları tebliği Ek-1'de işletmenin sınıfı 24.53 Hafif metallerin dökümü 24.53.01 Hafif metallerin dökümü (alüminyum, magnezyum, Çok Tehlikeli titanyum, çinko vb.den yarı mamul ürünlerin dökümü ile dökme hafif metallerin dökümü) İşletmede çalışma ortamı gözetimi yapılmıştır. Uygulama çalışmasının temelini saha gözlemi ve risk değerlendirmesi oluşturmaktadır. İşletme ile ilgili kayıt altına alınan bilgiler ve dokumanlar incelenmiş, saha gözlemi yapılmıştır. Risk değerlendirmesi çalışmalarının bilimsel temele dayandırılabilmesi risk faktörleri tehlike sınıflarına göre kategorilerine ayrılmış ve sınıflandırılmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri, İşyeri Bina Eklentileri ve Çevre, Yangın, Acil Durum, Tahliye, İlk Yardım, Makina ve El Aletleri, Elektrik Tesisatı ve Elektrikli Ekipmanlar, İç Nakliye ve Taşıma, Kimyasal ve Biyolojik, Termal Konfor ve Ergonomi ve Kişisel ve Psiko-Sosyal Oluşturulan bilimsel esaslı tehlike sınıflandırması modelin atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelinde karşılaşılan risk faktörlerini kapsamaktadır. Tehlikeler işyeri genelinde kategorilerine göre ayrılarak, imalat birimlerinde ve depolama alanlarında ayrı ayrı incelenmiştir. İş sağlığı ve 118 güvenliğinden sorumlu mühendis ile birlikte işletme gözetimi yapılmış, çalışan personelle işyeri ortamında bulunan olası tehlikeler üzerine sözlü mülakatlar yapılarak kayıt altına alınmıştır. Olası risk faktörleri ile ilgili 350’den fazla fotoğraf çekilmiş, 10’dan fazla üretim süreci videosu kayıt altına alınmıştır. A5. Kategorik Tehlike Listesi: A2, A3 ve A4 adımlarında elde edilen tehlikeler risk değerlendirme uygulamasında hangi unsurlara dikkat edilmesi gerektiği ve hangi tehlikelerle karşı karşıya kalınabileceğini ortaya koymaktadır. İşletmede iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve çalışan temsilcisinin katılımıyla tehlikeler tespit edilmelidir. Kategorik tehlike listesi hazırlanırken tehlikeler A2 tehlike kategorisinde belirtilen işletme biriminde A3 alt tehlike kategorisinde belirtilen iş adımında, A4 yaklaşımıyla elde edilen tehlike olarak listelenmelidir. Bu adımda hazırlanacak tehlike listesi tehlikelere ve alınması gereken önlemlere sistematik yaklaşmayı sağlamıştır. Kategorik tehlike listeleri oluşturulurken insan kaynakları kapasitesi, çalışanların görev tanımları, eğitim durumları ve İSG bilinç seviyeleri göz önünde bulundurulur. İşletmenin insan kaynakları kayıtları ve muhasebe kayıtları düzenli olarak tutulmaktadır. İşletmede idari personel dâhil 17 çalışan bulunmaktadır. Bu çalışanlardan biri yönetici asistanı, ikisi mühendis, biri muhasebe sorumlusu 13’ü de işçi olarak çalışmaktadır. İşçilerin 1’i ustabaşı, 2’si trim-tesviye, 2’si şerit zımpara, 2’si montaj elemanı, 2’si döküm operatörü, 4 BEK olarak görev dağılımı yapılmış ve görev tanımları yazılı olarak dosyalarda yer alsa da işletmede birbirlerinin yerine çalıştıkları gözlemlenmiştir. 119 4.1.2. Risk Değerlendirmesi A6. Risk Değerlendirmesi: Risk değerlendirmesi adımında amaç tehlikelerin nitel veya nicel bir yöntemle değerlendirmeye tabi tutumasıyla risk derecesinin kabul edilebilir risk seviyesinin altına indirilmesi için gerekli düzenleyici önleyici tedbirleri belirlemektir. A5 adımı sonrasında oluşturulan kategorik tehlike listesi atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerde uygulanılabilecek her türlü risk derecelendirme yöntemiyle değerlendirilebilir. Bu aşamada kullanılan yönteme göre hesaplanan risk derecesi veya risk öncelik skoru büyükten küçüğe sıralanarak risklerin önem sırası elde edilmiş olur. Risk değerlendirmesi işlem basamaklarını izah eden IDEF2 diyagramı Şekil 23’de yer almaktadır. Atölye tipi sanayi işletmesinde yapılan 4 farklı risk değerlendirme yöntemlerinin uygulama sonuçları “Risk Değerlendirme Metodolojilerinin Değerlendirmesi” başlığı altında detaylı olarak ele alınmıştır. 120 Şekil 23: Risk değerlendirmesi işlem basamakları IDEF2 Diyagramı 121 A6.1. işleminin Uygunsuzlukların basamaklarından Tanımlanması: birisi Risk uygunsuzlukların değerlendirmesi tanımlanmasıdır. Uygulamada tehlike analizi yapılırken çok sayıda durum kayıt altına alınabilir. Bu işlem basamağında iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve çalışan temsilcisi kayıt altına alınan durumların “tehlike” olup olmadığı veya tespit edilen her tehlikenin risk değerlendirmesine girip girmeyeceğine karar verir. A6.2. Risklerin Belirlenmesi: Tespit edilen bir tehlikenin risk oluşturup oluşturmadığı bu işlem basamağında belirlenir. Her bir tehlike türüne göre; malzeme bilgi güvenlik formlarında yer alan maruziyet değerleri, makine güvenlik kitabındaki standartlar, makine ve ekipmanların periyodik bakım süreleri, işyeri gürültü ve aydınlatma ölçümleri ve çalışan el ve vücut titreşim ölçümleri, periyodik sağlık gözetim raporları veya ilgili standartlardaki değerlerle kıyaslanarak “risk” olup olmadığı tespit edilir. İşletmede tüm riskler belirlendikten sonra yerleşim esasına göre risklerin dağılımı Şekil 24’de yer almaktadır. Şekil 24: Yerleşim esasına göre risk dağılımları 122 İşletme genelinde tespit edilen riskler işletmenin tüm birimlerinde risk unsuru olarak karşılaşılmıştır. Birimlerin risk sayıları karşılaştırıldığında en çok risk tespit edilen bölümler Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi ve Malzeme Kimyasal Depo Alanıdır. Bu iki birim aynı zamanda üretimin olmazsa olmaz iki birimidir. İşletmede riskler bilimsel risk faktörlerine göre kategorilere ayrıldığında risk sayılarına ilişkin dağılım Şekil 25’deki gibi olmaktadır. Şekil 25: Bilimsel kategorilere göre risk dağılımları Bu sınıflandırmaya göre işletmede Makine ve El Aletlerinden kaynaklanan (44), İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinden kaynaklanan (30) risk sayılı ile işletmede bu bilimsel risk faktörlerinde daha fazla iyileştirme gerektiği ortaya çıkmıştır. Faaliyetlere göre riskler sınıflandırıldığında işletmede çalışma yürütülmesi (74) veya makine kullanımı (69) çok sayıda risk içermektedir. Ancak tespit edilen 15 riskle karşılaşmak için işletme içinde bulunmak yeterlidir. (Şekil 26) Bu durum sadece çalışanın güvenliğini sağlamanın iş 123 sağlığı ve güvenliği için yeterli olmadığı, işletmenin çalışma ortamı güvenliğini sağlaması gerektiğini ortaya konulmuştur. Şekil 26: Faaliyet esasına göre risk dağılımları İşletmedeki tespit edilen riskler işletme ortamında sürekli bulunup bulunmamalarına göre iki kategoriye ayrılmıştır. İşletmede sürekli karşılaşılan Rutin Risk sayısı 141, işletmede risk değerlendirmesi sırasında karşılaşılan ve süreklilik arz etmeyen risk sayısı 25’tir. Tespit edilen risklerin %85’i işletme faaliyetleri yürütülürken karşılaşılması muhtemel risklerden oluşmaktadır. A6.3. Risklerin Derecelendirilmesi: Bu işlem basamağında kullanılan risk değerlendirme yöntemine göre her bir riskin RÖS (Risk Öncelik Skoru) değeri ve RÖD (Risk Önem Derecesi) değeri belirlenir. RÖD değeri bir riskin kabul edilebilir olup olmadığını ortaya koymaktadır. Risk değerlendirmesi basamağının çıktıları; Düzenleyici Önleyici Faaliyetler, 124 İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Takvimi, Acil Durum Planı’dır. Düzenleyici Önleyici Faaliyetler: Kabul edilebilir seviyenin üstünde olan risklerin her biri için DÖF (Düzenleyici Önleyici Faaliyet) belirlenir. Uygulamada hazırlanan risk değerlendirme tablosunda DÖF’ler oluşturulurken işletmenin büyüklüğü, çalışan sayısı, birim sorumluları göz önüne alınarak; İD:İdari işlerden sorumlu birim, İGU: İş Güvenliği Uzmanı veya İş sağlığı ve güvenliği birimi, MALİ: Mali işlerden sorumlu birimi, PER: Çalışan personel sorumlu kodları tanımlanmıştır. Alınan önlem faaliyetleri sorumlu birimler için ayrı ayrı belirlenmiştir. (Tablo 31) Tablo 31: Düzenleyici önleyici faaliyetler tablosu örneği 1 Mevcut Durum 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İ şyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yolları işletme yerleşimi değişikliğinden sonra düzenlenmemiştir. Tüm işaretlemeler yanlış yönü göstermektedir. Hiyerarşik Önlem - Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Alınan Önlemler 1 Ay İD Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı 1 Ay İGU Acil çıkış yollarını planlar 1 Ay MALİ Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. 2 Ay PER Ç alışanlar bilgilendirilir. DÖF’ler uygulanırken alınacak tedbirlerin teknik özellikleri veya hukuki dayanakları “kanuni dayanaklar, standartlar ve talimatlar” başlığı altında her 125 bir risk için belirlenmiştir. Ayrıca düzenleyici önleyici faaliyetlere tamamlanma süresi verilerek risk değerlendirmesi uygulandığı tarihten itibaren faaliyet takip takvimi oluşturulmuştur. İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Takvimi: Düzenleyici önleyici faaliyetlere bağlı olarak İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, idari işlerden sorumlu personel, mali işlerden sorumlu personel ve diğer çalışanlar için çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, tehlikeli sınıfta çalışma eğitimi, hijyen eğitimi, ilkyardım eğitimi ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili diğer eğitimlerin eğitim ihtiyacı tespit edilmiş ve eğitimler için DÖF’ler kapsamında eğitim takvimi oluşturulmuştur. Acil Durum Planı: Risk değerlendirmesi çalışmalarında tespit edilen 166 riskten 19’u acil durum, ilkyardım, yangın, tahliye faaliyetlerini ilgilendirmekte veya acil durumlarda ortaya çıkacağı tespit edilmiştir. İşletmede halihazırda bulunan acil durum planı, acil çıkış kapısı işaret yönleri işletmenin bir bölümünün satılmasına bağlı olarak iptal edilmiş ve acil çıkış kapısına yönlendirilmektedir. İşletmenin değişen düzenine göre acil durum müdahale planı, yangın alarmı, yangın tüpü ve acil durum telefonu konumlarının gösterildiği acil durum tahliye planı Şekil 27’de yer almaktadır. İşletmede yangın riskinin en yüksek olduğu bölümler kimyasalların bulunduğu “Malzeme Kimyasal Depo Alanı”, doğalgaz ocaklarının test edildiği “Kalite Kontrol Atölyesi” ve “Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi”'dir. İşletmede acil durum görev dağılımı yapılmamıştır. Acil durum görev dağılımında tahliye ekibi, ilk yardım ekibi ve yangınla mücadele ekibi olarak üç ekipten oluşturulmalı ve bu ekiplere gerekli eğitimler aldırılarak yeterli 126 niteliği kazanmaları sağlanmalıdır. Bu ekiplerin acil bir durumda takip etmesi gereken “Yangın – Acil Durum Prosedürü” Şekil 28’de yer almaktadır. Bu ekiplerin yangın veya ilk yardım faaliyetlerinde yeterli olmamaları durumunda ambulans, itfaiye veya diğer ilgili dış kurumlarla iletişime geçilmelidir. Şekil 27: İşletme acil durum - tahliye planı yerleşimi 127 Şekil 28: Yangın – Acil Durum Prosedürü 128 4.2. Risk Değerlendirme Metodolojileri Değerlendirmesi ve Sonuçları 4.2.1. Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Karşılaştırması Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde risk değerlendirme yöntemlerin analiz etmek için dört farklı risk değerlendirme yöntemi için uygulama tabloları oluşturulmuş ve formüle edilmiştir. Kullanılan yöntemler ve uygulama tablo şablonları şunlardır; 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirme Yöntemi (Tablo 32) 3T Metal Sektörü Risk Değerlendirme Yöntemi (Tablo 33) Fine-Kinney Risk Değerlendirme Yöntemi (Tablo 34) Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirme Yöntemi (Tablo 35) Kullanılan risk değerlendirme metoduna göre risk öncelik skoru hesaplanması birden fazla risk değerlendirme unsuruna bağlı olarak değişebilir. Bu unsurların farklı olması risk öncelik skorunun da değişik aralıklarda olmasına sebep olmaktadır. Yapılan çalışmada 5x5 matris risk değerlendirme yönteminde risk öncelik skoru 1-25 aralığında, 3T risk değerlendirme yönteminde risk öncelik skoru 1-5 aralığında, Fine-Kinney risk değerlendirme yönteminde risk öncelik skoru 1-1.000 aralığında ve Hata Türü Etki Analizi risk değerlendirme yönteminde risk öncelik skoru 1-10.000 aralığında değişmektedir. İşletmede uygulanan 4 risk değerlendirme metodunu kapsayacak şekilde oluşturulan “Risk Değerlendirme Formu” Ek-1’de yer almaktadır. 129 Tablo 33: 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirme Formu Örneği İD Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı 1 Ay İGU Acil çıkış yollarını planlar 1 Ay MALİ Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. 2 Ay PER Ç alışanlar bilgilendirilir. 5 5 Önem Derecesi 1 Düşük Hiyerarşik Önlem - Sorumlu Kodu Tamamlanma Süresi Önem Derecesi Derece 20 1 Ay Derece 5 Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 4 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Ç oklu Ölüm DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Yüksek Acil çıkış yollarının Ortamda çalışma doğru yürütülmesi belirlenme mesi Şiddet (1-5) Olasılık (1-5) İşletme Geneli Etkisi (Risk) 1 5x5 RİSK Tanımı Bölüm TEHLİKE Tanımı Risk - Resim No FAALİYET Tablo 32: 3T Metal Sektörü Risk Değerlendirme Formu Örneği İD Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı 1 Ay İGU Acil çıkış yollarını planlar 1 Ay MALİ Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. 2 Ay PER Ç alışanlar bilgilendirilir. 3 2 Önem Derecesi 1 Düşük Hiyerarşik Önlem - Sorumlu Kodu Tamamlanma Süresi Önem Derecesi Derece (1-5) 5 1 Ay Derece (1-5) 3 Alınan Önlemler Şiddet (1-3) 3 3T ARTIK RİSK Kontrol Düzeyi (1-3) Ç oklu Ölüm DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Durdur Acil çıkış yollarının Ortamda çalışma doğru yürütülmesi belirlenme mesi Şiddet (1-3) Kontrol Düzeyi (1-3) İşletme Geneli 3T RİSK Etkisi (Risk) 1 Tanımı Bölüm TEHLİKE Tanımı Risk - Resim No FAALİYET Tablo 34: Fine-Kinney Risk Değerlendirme Formu Örneği 1 Ay İGU Acil çıkış yollarını planlar 1 Ay MALİ Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. 2 Ay PER Ç alışanlar bilgilendirilir. 1 Önem Derecesi 100 Derece 0,5 Düşük Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı 50 İD Sıklık (0,5-10) Hiyerarşik Önlem - Sorumlu Kodu Tamamlanma Süresi Derece Önem Derecesi Sıklık (0,5-10) 1 1 Ay Şiddet (1-100) 100 Alınan Önlemler KİNNEY ARTIK RİSK Olasılık (0,2-10) 6 600 Ç oklu Ölüm DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Durdur Acil çıkış yollarının Ortamda çalışma doğru yürütülmesi belirlenme mesi Şiddet (1-100) Olasılık (0,2-10) İşletme Geneli KİNNEY RİSK Etkisi (Risk) 1 Tanımı Bölüm TEHLİKE Tanımı Risk - Resim No FAALİYET Tablo 35: Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirme Formu Örneği 1 Ay İGU Acil çıkış yollarını planlar 1 Ay MALİ Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. 2 Ay PER Ç alışanlar bilgilendirilir. 8 3 72 Önem Derecesi 3 Orta Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı Derece Hiyerarşik Önlem - Sorumlu Kodu Önem Derecesi Tamamlanma Süresi İD Farkedilebilirlik (1-10) 160 1 Ay Şiddet (1-10) 5 Derece Şiddet (1-10) 8 Farkedilebilirlik (1-10) Hata Olasılığı (1-10) 4 Alınan Önlemler HTEA ARTIK RİSK Hata Olasılığı (1-10) Ç oklu Ölüm DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Yüksek Acil çıkış Acil çıkış yollarının Ortamda çalışma Tüm yollarının doğru yürütülmesi Ç alışanlar düzenlenm belirlenme emesi mesi Etkisi (Risk) HTEA RİSK Olası Hata İşletme Geneli Hedef 1 TEHLİKE Tanımı Bölüm Tanımı Risk - Resim No FAALİYET 130 4.2.1.1. 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirmesi Sonuçları 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirmesi yöntemine göre 8-15 skorları arası orta derece risklidir. İşletmede yapılan risk değerlendirmesi çalışması sonucunda işletmenin tamamında elde edilen Risk Öncelik Skoru ortalaması 14,21’dir. Bu değer işletmenin yükseğe yakın, orta derecede riskli olduğunu ortaya koymuştur. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrası işletmede elde edilen Artık Risk Öncelik Skoru 5,35’dir. Faaliyetler sonrası risk önem seviyesi risk kabul edilebilir seviyesinin altındadır. (Şekil 29) Şekil 29: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı 5x5 - L tipi Matris Risk Değerlendirmesi sonucunda elde edilen RÖS değerleri, risk önem derecesi aralıklarına göre değerlendirilerek işletme geneli RÖD değerleri elde edilmiştir. Bu yöntemde işletmenin RÖD ortalaması 3,45’tir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrası Artık RÖD değeri 2,25’e düşürülmüştür. Sonuç olarak işletmede risk değerlendirmesi sonrası mevcut kontroller sürdürülmelidir. (Şekil 30) 131 Şekil 30: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı İşletmenin RÖD değerleri analiz edildiğinde; 3 risk “durdur” derecesinde, 75 risk “yüksek” derecede ve 82 risk “orta” derecededir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında bu risklerin 116’sı “düşük” ve 56’sı “orta” seviyede çıkmıştır. İşletme geneli risk önem derecesi dağılımları Şekil 31’de yer almaktadır. Şekil 31: 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı 132 4.2.1.2. 3T Metal Sektörü Risk Değerlendirmesi Sonuçları 3T Risk Değerlendirme yöntemi değerlendirme mantığına bağlı olarak risk değerlendirme sonucunda elde edilen Risk Öncelik Skorları ve risk önem dereceleri 1-5 aralığında ve aynıdır. Bu yöntemde işletmenin tamamında elde edilen RÖS ortalaması 3,65’dir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında elde edilen Artık RÖS 1,49’e düşürülmüştür. Elde edilen bu değer; “önemsiz” – “düşük” aralığındadır. (Şekil 32) Şekil 32: 3T Risk Değerlendirmesi RÖS ve RÖD Değerleri Dağılımı 3T Risk değerlendirme yöntemine göre işletmenin RÖD değerleri analiz edildiğinde; 23 risk “durdur” derecesinde, 66 risk “yüksek” derecede ve 72 risk “orta” derecededir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında bu risklerin 115’i “önemsiz”, 38’i “düşük” ve 12’si “orta” derecede çıkmıştır. İşletme geneli risk önem derecesi dağılımları Şekil 33’de yer almaktadır. 133 Şekil 33: 3T Risk Değerlendirmesi Risk Ödem Derecesi Dağılımı 4.2.1.3. Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi Sonuçları Fine-Kinney Risk Değerlendirme yöntemi Risk Öncelik Skorları 0,110.000 aralığında geniş bir risk skoru aralığına sahiptir. Ancak uygulamada elde edilen en yüksek skor 1800’dür ve risk önem dereceleri aynıdır. Bu yöntemde 100-400 aralığı riskler “Yüksek” derecesinde tanımlanmıştır. Bu yöntemde işletmenin tamamında elde edilen RÖS ortalaması 267,75’dir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında elde edilen Artık RÖS 30,75’e düşürülerek işletme geneli risk ortalaması “düşük” skor aralığına indirilmiştir. (Şekil 34) Şekil 34: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı 134 Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi sonucunda elde edilen RÖS değerleri, risk önem derecesi aralıklarına göre değerlendirildiğinde RÖD ortalaması 3,5’dir. Bu değer “orta”-“yüksek” önem derecesi aralığındadır. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonucunda elde edilen Artık RÖS değeri 1,55’dir. Bu değer “önemsiz”-“düşük” önem derecesi aralığındadır. (Şekil 35) Şekil 35: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı 3T Risk değerlendirme yöntemine göre işletmenin RÖD değerleri analiz edildiğinde; 22 risk “durdur” derecesinde, 61 risk “yüksek” derecede, 62 risk “orta” derecede ve 20 risk “düşük” derecededir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında bu riskin 98’i “önemsiz”, 45’i “düşük” ve 23’ü “orta” seviyede çıkmıştır. İşletme geneli risk önem derecesi dağılımları Şekil 36’da yer almaktadır. 135 Şekil 36: Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı 4.2.1.4. Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirmesi Sonuçları Hata Türü Etki Analizi Risk Değerlendirmesi yönteminde risk öncelik skorları 1-1.000 aralığındadır. Uygulama sonucunda işletme geneli RÖS değerleri ortalaması 152 olarak bulunmuştur. Bu değer “yüksek” risk önem derecesindedir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrası Artık RÖS değeri 26,83’e (“düşük” önem derecesi) düşürülmüştür. (Şekil 37) Şekil 37: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖS Değerleri Dağılımı HTEA risk değerlendirme yöntemine göre elde edilen RÖS değerleri, risk önem derecesi aralıklarına göre değerlendirildiğinde RÖD ortalaması 136 3,65’dir. Bu değer “orta”-“yüksek” önem derecesi aralığında, %65 oranında “yüksek” derecesine daha yakındır. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonucunda elde edilen Artık RÖS değeri 2’dir. Bu değer “düşük” önem derecesindedir. (Şekil 38) Şekil 38: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖD Değerleri Dağılımı HTEA risk değerlendirme yöntemine göre işletmenin RÖD değerleri analiz edildiğinde; 2 risk “durdur” derecesinde, 111 risk “yüksek” derecede ve 47 risk “orta” derecededir. Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında bu riskin 24’ü “önemsiz”, 117’si “düşük” ve 25’i “orta” seviyede çıkmıştır. İşletme geneli risk önem derecesi dağılımları Şekil 39’de yer almaktadır. Şekil 39: HTEA Risk Değerlendirmesi RÖD Dağılımı 137 4.2.2. İşletme Geneli Risk Değerlendirme Yöntemleri Uygulamada riskleri değerlendirmek için kullanılan risk değerlendirme yönteminin karakteristik değerlendirme faktörlerine göre değerlendirmeye tabi tutulan aynı risk farklı risk önem derecelerine sahip olabilmektedir. Örneğin; olasılık ve şiddet değişkenleri kullanılarak risk skoru hesaplanan 5x5 matris yönteminde “yüksek” derecede tanımlanan risk; Fine-Kinney yönteminde olasılık, şiddet ve sıklık değişkenlerine göre risk skoru hesabı yapılarak “orta” seviyeli risk olarak derecelendirilebilmektedir. Uygulama sonucu elde edilen risk önem dereceleri Şekil 40’da yer almaktadır. Şekil 40: Risk Önem Derecesi Değerleri Risk değerlendirme hesaplama yapıldığından yöntemlerinde farklı değişkenler üzerinden dolayı Risk Öncelik Skorları üzerinden karşılaştırma yapılması mümkün değildir. Bundan dolayı uygulama sonuçları 1:”önemsiz”, 2:”düşük”, 3:”orta”, 4:”yüksek” ve 5:”durdur” önem derecesi aralıklarına göre karşılaştırma yapılmıştır. Yine aynı şekilde düzenleyici önleyici faaliyetler sonrası elde edilen RÖS değerleri beş önem derecesinde elde edilerek artık risk önem dereceleri elde edilmiştir. (Şekil 41) 138 Şekil 41: Artık Risk Önem Derecesi Değerleri Düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında; 5x5 Matris Risk Değerlendirmesi RÖD ortalaması 3,45’den 2,25’e indirilerek %24 düşüş, 3T Risk Değerlendirmesi RÖD ortalaması 3,65’den 1,29’a indirilerek %47,2 düşüş, Fine-Kinney Risk Değerlendirmesi RÖD ortalaması 3,5’den 1,55’e indirilerek %39 düşüş, HTEA Risk Değerlendirmesi RÖD ortalaması 3,65’den 2’ye indirilerek %33 düşüş sağlanmıştır. Uygulamada kullanılan dört yöntemin ortalama RÖD değeri ortalaması 3,56 olarak, artık RÖD değeri 1,8 olarak bulunmuştur. Bu düzenleyici önleyici faaliyetler sonucunda risk önem dereceleri ortalamasının %35 düştüğünü göstermektedir. 139 Şekil 42: Risk Önem Derecesi ve Artık Risk Önem Derecesi Değerleri 4.2.3. Risk Faktörlerine göre Risklerin Değerlendirmesi Atölye tipi üretim yapan sanayii işletmeleri için kategorize edilen risk faktörleri grafiklerin üzerinde gösterimi mümkün olmadığından dolayı 1’den 9 kodlanmıştır. Tablo 36’da her bir risk faktörü kategorisinde bulunan risk sayıları ve risk faktörü kodu yer almaktadır. Tablo 36: Risk faktörü kategorileri ve risk sayıları KODU Risk Faktörü Kategorisi Risk Sayısı 1 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Risk Faktörleri 30 2 İşyeri Bina Eklentileri ve Çevre Risk Faktörleri 17 3 Yangın, Acil Durum, Tahliye, İlk Yardım Risk Faktörleri 16 4 Makina ve El Aletleri Risk Faktörleri 44 5 Elektrik Tesisatı ve Elektrikli Ekipmanlar Risk Faktörleri 18 6 İç Nakliye ve Taşıma Risk Faktörleri 3 7 Kimyasal ve Biyolojik Risk Faktörleri 16 8 Termal Konfor ve Ergonomi Risk Faktörleri 10 9 Kişisel ve Psiko-Sosyal Risk Faktörleri 12 140 Bir işletmedeki bütün riskleri aynı anda azaltmak uygulamada mümkün değildir. Bundan dolayı riskler farklı değerlendirme kriterlerine göre önceliklendirilerek işletmede İSG iyileştirme hedefleri saptanır. İşletmedeki riskler risk faktörlerine kategorilere ayrılarak ortalama risk önem dereceleri hesaplanmıştır. Bu değerler her bir faktörün riskli olma ağırlığını ortaya koymaktadır. Bu değerlendirmede işletmedeki en yüksek riskli faktörün “Kimyasal ve Biyolojik Risk Faktörleri” olduğu tespit edilmiştir. (Şekil 43) Şekil 43: Risk Faktörlerine Göre RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı Bunun sebebi olarak işletmede kimyasal depolama alanının planlanmamış olması; yanıcı, yakıcı ve patlayıcı kimyasalların yan yana stoklanması, bu kimyasalların çevresinde kapağı açık elektrik panosu, yanıcı kumaş parçaları bulundurulması; çok sayıda doğalgaz tüpünün işletmede dağınık olarak depolanması, boya, tiner, yağ ve sprey vb. malzemelerin açık, merdiven altına depolaması, alüminyum ve alaşımlarının zemine dökülmesi veya imalat sırasında buharlaşarak ortam havasına karışması gibi faktörler göze çarpmıştır. 141 İşletmedeki ikinci en yüksek risk faktörü “Yangın, Acil Durum, Tahliye, İlk Yardım Risk Faktörleri”’dir. Sebepleri şunlardır; enjeksiyon makinaları ve ergitme fırınları için yangın söndürme tertibatı ve ekipmanları bulunmamaktadır. İşletmede bulunan yangın tüpleri boştur veya periyodik kontrol tarihleri geçmiştir. İşletme birimlerinden birisi satıldığından dolayı işleme yerleşim planı değişmiştir. Buna bağlı olarak acil durum planları yanlış yönü göstermektedir. İşletmede ilk yardım ekibi ve bu ekip için sertifikalı ilk yardım personeli bulunmamaktadır. İlk yardım malzemelerinin tam olduğu kontrol edilmemektedir. Yangın alarm butonlarına veya yangın tüplerine erişimi kısıtlayan malzeme istiflemeleri yapılmıştır. Tahliye planları hazırlanmamış ve denemesi yapılmamıştır. Çalışanlara acil durumlarda nasıl davranması gerektiği konusunda eğitim verilmemiştir. İşletmedeki üçüncü en yüksek risk faktörü “Elektrik Tesisatı ve Elektrikli Ekipmanlar Risk Faktörleri”’dir. Sebepleri araştırıldığında; tavandan gelişi güzel sarkıtılmış, sabitlenmemiş elektrik kabloları bulunmaktadır. Bazı elektrik panolarında kaçak akım rölesi bulunmamaktadır. Bulunan panoların çalışıp çalışmadığı test edilmemiştir. Bazı elektrik panolarının önünde yalıtkan paspas bulunmamaktadır. Bazı elektrik panolarının kapakları bulunmamaktadır. Çevreden geçen dikkatsiz personelin yanlışlıkla elektrik panolarına erişimi engellenmemiştir. Bazı elektrik panosu kabloları çıplaktır. Elektrik bandı ile kablo kesiği kapatılmıştır. Kablolar dışarıdan temas edebilecek şekildedir. Ana elektrik panoları karanlık ortamda; toz ve su ulaşma riskinin bulunduğu bölümdedir. Duvar arkasında su birikintisi mevcuttur. Tavan vinç elektrik bağlantılarında kesikler bulunmaktadır. Makinaların kablolarında kesikler bulunmaktadır. Hidrolik preslerin gövde 142 topraklaması bulunmamaktadır. Hidrolik preslerin elektrik kabloları tavandan sarkıtılmıştır. Torna, freze, matkap ve punto kaynağı makinalarının gövde topraklaması bulunmamaktadır. Düzensiz bırakılan spiral, el matkabı, el taslama makinaları istemsiz çalışmaya sebep verebilir. Elektrikli el aletlerinde ve uzatma kablolarında kesikler bulunmaktadır. Şekil 44: Risk Faktörlerine Göre Artık RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı Uygulamada karşılaştırılan dört risk değerlendirme yönteminden 3T Risk değerlendirme yönteminin ortalama RÖD değerleri risk faktörlerine göre kategorilere ayrılarak değerlendirildiğinde, diğer yöntemlere ve dört yöntemin ortalama RÖD değerlerine göre yüksek sapma oranına sahiptir. Bu sapma Şekil 43’te 3,6 ve 7 numaralı risk faktörlerinde ve Şekil 44’de 7, 8 ve 9 numaralı risk faktörlerinde grafik üzerinden de gözlemlenmektedir. Yine HTEA Risk değerlendirme yönteminde 6 numaralı risk faktöründe sapma gözlemlenmektedir. Ancak “İç Nakliye ve Taşıma Risk Faktörleri” kapsamında sadece 3 adet risk bulunmaktadır. 143 Risk değerlendirme faaliyetleri sonucu işletmede tespit edilen risklerin hangi sırayla düzenlemeye gidileceğinde tek değerlendirme kriteri riskin büyüklüğünü ortaya koyan Risk Öncelik Skoru değildir. Özellikle insan kaynakları ve mali kaynakları kısıtlı bulunan küçük ve orta ölçekli işletmelerde ve benzer özellik gösteren atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde risklerin azaltılması noktasında; risk faktörlerinin işletmedeki ağırlıkları göz önünde bulundurularak düzenleyici önleyici faaliyet takvimi çıkartılabilir. Risk değerlendirmesini sonucunda elde edilen risk faktörü sayısı, dört risk değerlendirme yönteminin ortalama RÖD değeri ile ağırlıklandırılarak işletmede hangi faktörlerin ortadan kaldırıldığında yüzde kaç iyileştirme elde edileceğini gösteren pareto grafiği elde edilmiştir. (Şekil 45) Şekil 45: Ortalama RÖD Değerleriyle Ağırlıklandırılmış Risk Faktörü Pareto Grafiği 144 Pareto grafiğine göre işletmede “Makina ve El Aletleri Risk Faktörleri”, “İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Risk Faktörleri”, “Elektrik Tesisatı ve Elektrikli Ekipmanlar Risk Faktörleri”, “Kimyasal ve Biyolojik Risk Faktörleri” ve “Yangın, Acil Durum, Tahliye, İlk Yardım Risk Faktörleri” öncelikli olarak ortadan kaldırılarak işletmedeki kümülatif risk %76,37 oranında azaltılabilir. Risklerin sadece risk öncelik skoru veya risk önem derecesine göre sıralanarak düzenleyici önleyici faaliyetlerin planlanması sayıca çok ama önemce derecesi düşük olan “İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Faktörleri” ve “Makina ve El Aletleri Risk Faktörleri”’nin derecelendirilirken göz ardı edilmesine sebep olmaktadır. Pareto grafiğinde RÖD değerlerini ve Risk faktörü sayısını birlikte hesaba katıldığında risk faktörü bazlı değerlendirme için daha uygundur. “İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Faktörleri” incelendiğinde tespit edilen riskler şunlardır; hizmet alınan OSGB sorumluluklarını yerine getirmemekte, işvereni bilgilendirmemektedir. İşletme personeli; OSGB hizmetlerinin yeterli olup olmadığı veya hangi hizmetleri sağlaması gerektiği tam olarak bilmemektedir. Çalışanlara mevzuatta zorunlu tutulan İSG eğitimleri verilmemiştir. Çalışanlar kişisel koruyucu donanımları nasıl kullanacağını tam bilmemektedir. Uygulamada takip edilmedikçe kullanmamaktadır. Birçok tehlike unsuru gözden kaçırılmış ve uyarı işaretçisi konulmamıştır. İşletmede malzeme, hammadde depolama ve ekipman yerleşiminde aşırı düzensizlik bulunmaktadır. Kaza, hata, ramak kala ve olay kayıtları tutulmamaktadır. Makinaların kullanım, bakım ve onarım talimatları birçok makine ve faaliyet için belirlenmemiştir. 145 “Makina ve El Aletleri Risk Faktörleri” risk kaynakları genel olarak incelendiğinde; makine koruyucularının olmaması, makine topraklamalarının yapılmaması, makine üstünün veya çevresinin kapalı olmaması, acil durum butonlarının bulunmaması veya yerinin uygun olmaması, makine bakım onarım sürecinde ortaya çıkan riskler bulunmaktadır. Ancak risk faktörlerinin her bir makineye göre çok değişkenlik gösterdiği, her bir makinanın ayrı ayrı ele alınması gerektiği tespit edilmiştir. 4.2.4. İşletme Birimlerine göre Risklerin Değerlendirmesi İşletme birimlerine göre risklerin değerlendirilebilmesi için işletmede tespit edilen riskler 10 ayrı atölye, 2 depo alanı ve ofis, mutfak, revir gibi diğer alanlar olmak üzere 13 ayrı birime ayrılarak incelenmiştir. İşletmenin tamamında karşılaşılan veya sonuçları bakımından birden fazla birimi etkileyecek riskler “işletme geneli” riskler olarak gruplandırılmıştır. İşletme birimleri 1’den 14’e kodlanmıştır. Tablo 37’de her birimde bulunan risk sayıları, birim isimleri ve birim kodları yer almaktadır. Tablo 37: Birim adları ve birim risk sayıları Birim Kodu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Birim Adı İşletme Geneli Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi Trim-Tesviye Atölyesi Şerit Zımpara Atölyesi Yüzey İşleme Atölyesi Hassas İşleme Atölyesi Hidrolik Pres Atölyesi Torna Freze Matkap Atölyesi Montaj Paketleme Atölyesi Malzeme Kimyasal Depo Alanı Kalıp Depo Alanı Bakım Onarım Atölyesi Kalite Kontrol Atölyesi Ofis Mutfak Revir Risk Sayısı 37 33 5 10 8 8 7 12 5 16 5 7 8 5 146 İşletmedeki riskler, işletme birimlerine göre kategorilere ayrılarak ortalama risk önem dereceleri hesaplanmıştır. Bu değerler her birimin risklerinin ağırlığını ortaya koymaktadır. Bu değerlendirmede işletmedeki RÖD değeri en yüksek birim 3,87 RÖD değeri ile “Kalite Kontrol Atölyesi” olarak tespit edilmiştir. Bunu 3,84 RÖD ortalamasıyla “Malzeme Kimyasal Depo Alanı”, 3,80 RÖD ortalamasıyla Kalıp Depo Alanı ve 3,75 RÖD ortalamasıyla “İşletme Geneli” riskler takip etmektedir. (Şekil 46) Şekil 46 : İşletme Birimlerine Göre RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı Uygulamada karşılaştırılan dört risk değerlendirme yönteminden 3T Risk değerlendirme yönteminin Ortalama RÖD değerleri işletmenin farklı birimlerinde, diğer yöntemlere ve dört yöntemin ortalama RÖD değerlerine göre yüksek sapma oranına sahiptir. Şekil 46’da 8, 9, 10 ve 11 numaralı işletme birimlerinde bu sapma grafik üzerinden de gözlemlenmektedir. Yöntemin farklı işletme birimlerinde diğer yöntemlere göre tutarsızlığı; diğer 147 yöntemlerden farklı olarak “olasılık” değişkeni yerine “Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi” değişkeninin kullanılmasına bağlanmıştır. 3T risk değerlendirme yöntemi diğer risk değerlendirme yöntemlerine göre işletme birimleri bazında incelendiğinde; düzenleyici önleyici faaliyetler sonucunda Artık RÖD değerlerinin diğer yöntemlere göre düşüş oranının yüksek olmasıdır. İşletme geneli dört yöntemin RÖD ortalaması değişimi %35 iken 3T Risk Değerlendirme yönteminde bu oran %47,2 olarak tespit edilmiştir. İşletme birimlerine göre artık RÖD değerleri dağılımı Şekil 47’de yer almaktadır. Şekil 47: İşletme Birimlerine Göre Artık RÖD Ortalama Değerleri Dağılımı Risk değerlendirmesini sonucunda elde edilen her birimdeki risk sayısı, dört risk değerlendirme yönteminin ortalama RÖD değeri ile ağırlıklandırılarak hangi birimlerdeki risklere ağırlıklı olarak eğilmek gerektiği ve hangi birimlerdeki riskler ortadan kaldırıldığında yüzde kaç iyileştirme elde edileceğini gösteren pareto grafiği elde edilmiştir. (Şekil 48) 148 Şekil 48: Ortalama RÖD Değerleriyle Ağırlıklandırılmış İşletme Birimi Riskleri Pareto Grafiği Pareto grafiğine göre işletmede “İşletme Geneli”, “Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi”, “Malzeme Kimyasal Depo Alanı” ve “Torna Freze Matkap Atölyesi” riskleri öncelikli olarak ortadan kaldırılarak işletmedeki kümülatif risk %71,08 oranında azaltılabilir. “İşletme Geneli” incelendiğinde toplam 37 riskle karşılaşılmıştır. İşletme birimlerinin ve birimlerdeki makinelerin yerleşiminin İSG gözetilerek yerleştirilmediği, işletme acil durum planlarının hazırlanmadığı, acil çıkış kapılarının işletme geneli gözetilerek planlanmadığı tespit edilmiştir. İşletmenin geçmişte Alış-veriş mağazası olarak kullanıldığı ve o dönemde kullanılan yöntemle elektrik tesisatının tavandan sarkıtılarak kullanılması 149 işletme genelinde birçok risk oluşturmaktadır. Yangın sistemi, kompresör, vinç ve folklif gibi makine ve ekipmanların periyodik kontrollerinin yapılmadığı, yangın butonlarının ve elektrik panolarının gerektiğinde kullanıma uygun tutulmadığı gözlemlenmiştir. İşletme geneli riskler için RÖD ve Artık RÖD değerleri Şekil 49’da yer almaktadır. Şekil 49: İşletme Geneli Riskler için Risk Önem Derecesi Değerleri Dağılımı “Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi” incelendiğinde tespit edilen 33 risk şunlardan kaynaklanmaktadır; Enjeksiyon makinasının ve ergitme fırınının çevresi erişime açıktır. Makine çalışırken arkasında veya yüksek sıcaklıkta ergitme fırınının çevresinde bulunmak mümkündür. Makinalar kurulurken hava, elektrik kablo borularının bir kısmı açıkta bırakılmıştır. Bazı elektrik kablolarında ve borularda kesikler bulunmaktadır. Makina veya çevrede çalışan için yüksek risk oluşturmaktadır. 150 Enjeksiyon makinasının hata ve olumsuzluk kayıtları tutulmamaktadır. Bu durumda hangi aralıklarla hata vereceği ve hatanın sonuçları bilinmemektedir. Enjeksiyon makinası kontrol listeleri bir yılı aşkın süredir işlenmemektedir. Makinaların azot, yağ ve yanmaz hidrolik takviyesinde sızmalar mevcuttur. Makine ilk ısıtmadan sonra zaman ayarlı hızlı otomatik çalışmaya geçirilmektedir. Makinanın kapaklarında sensör sistemi bulunmamaktadır. Kalıptan her malzeme çıkartıldığında yüksek ses çıkartan basınçlı hava tabancasıyla kalıp temizlenmektedir. Ortam, ergitme fırını ve enjeksiyon makinasından kaynaklanan ısı çıkışından dolayı yüksek sıcaklıktadır. Bu birimde çalışma ritmi çok yüksektir. Çalışma anında oturma ve dinlenme imkanı bulunmamaktadır. Makinaların bakım-onarımı veya kalıpların enjeksiyon makinasına takılması sürecinde tavan vinci kullanılmaktadır. Bu süreçle ilgili çalışma talimatları bulunmamaktadır. Bakım onarım işlemleri yürütülürken gerekli prosedürlere uyulmamaktadır. Düzenleyici önleyici faaliyet olarak ergitme fırını ve enjeksiyon makinasında yüksek ritimde ve yüksek riskli ortamda çalışma yürütülmesi gerektiğinden; uzun vadede kepçeli robot kolları ile çalışma yürütülmesi önerilmiştir. Alüminyum Enjeksiyon Atölyesindeki riskler için RÖD ve Artık RÖD değerleri Şekil 50’de yer almaktadır. 151 Şekil 50: Alüminyum Enjeksiyon Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri “Malzeme Kimyasal Depo Alanı” incelendiğinde 16 farklı riskle karşılaşılmıştır. Bunlar; yanıcı, yakıcı ve patlayıcı kimyasalların nasıl depolanması gerektiğine dair prosedür geliştirilmemiştir. Depolama alanında elektrik, yanıcı kumaş malzeme ve kimyasallar aynı alanda depolanmaktadır. Kimyasalların malzeme güvenlik bilgi formları bulunmamaktadır. İçeriği belli olmayan üzerinde uyarı işareti bulunmayan kimyasal şişeleri ortamda bulunmaktadır. Hurda alüminyum ve cüruf malzeme imha prosedürü yoktur. Alüminyum külçeleri ve hurda kimyasallar işletmede boş bulunan alanlarda depolanmaktadır. Depolama istif yüksekliklerine uyulmamakta, yüksekte depolama işlemi yürütülürken korkuluğu bulunmayan seyyar merdiven kullanılmaktadır. Kullanılan elektrikli forkliftin dişli koruyucu sistemi ve yükün geri düşmesini engelleyecek dayanağı bulunmamaktadır. Yük kafesleri birbirinin üstüne çok sayıda depolanmaktadır. Yük kafeslerinin aşınmaya bağlı olarak köşeleri keskinleşmiştir. Çalışanlar yük kasalarını beden gücüyle 152 taşımaktadır. Malzeme Depo Alanında tespit edilen RÖS değerleri ve risk değerlendirme formunda önerilen düzenleyici önleyici faaliyetler sonrasında elde edilen artık RÖS değerleri Şekil 51’de yer almaktadır. Şekil 51: Malzeme Kimyasal Depo Alanı Risk Önem Derecesi Değerleri “Torna Freze Matkap Atölyesi” incelendiğinde tespit edilen 12 risk; makinaların atölye geneline düzensiz olarak yerleştirilmesi, sabitlenmemesi, forklift yoluna yapılmaması, yakın makine konumlandırılması, koruyucularının sirenlerinin bulunmaması, veya makine acil topraklamalarının durum butonlarının, talaş ve parça sıçramasına karşın koruyucu ekranların bulunmaması ve her makinanın kendisine özgü güvenlik tedbirlerinin alınmamasından kaynaklanmaktadır. Makine elektrik tesisatlarında kesiklerin bulunması ve kabloların tavandan sarkıtılması büyük risk oluşturmaktadır. Bu birimde Risk değerlendirmesi öncesi ve sonrası elde edilen RÖS değerleri dağılımı Şekil 52’de yer almaktadır. 153 Şekil 52: Torna Freze Matkap Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri “Şerit Zımpara Atölyesi” incelendiğinde 10 farklı riskle karşılaşılmıştır. Bu risklerin temelinde şerit zımpara makinalarından parça sıçramasına karşı alınan önlemlerin yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Şerit zımpara makinalarında bant altı tablası ve koruyucu ekranı yoktur. Aşınan bandın kopma riski bulunmaktadır. Makinaların acil durum butonları yoktur. Elektrik kablolarında kesitler bantla yamanmıştır. Çalışanlar iş ekipmanları ile taşınması gereken yük beden gücüyle taşınmaktadır. İş ekipmanı temin edilmeli ve birlikte yük taşıma eğitimi verilmelidir. Çalışanların koltuklarının ergonomik olmadığı, işleme alınacak malzemenin alçakta veya yüksekte bulunan malzeme kasalarından uzanmak suretiyle alındığı gözlemlenmiştir. Gürültü maruziyetini azaltmak için verilen kişisel koruyucu donanımların nasıl kullanılması gerektiği konusunda eğitim verilmelidir. Koruyucuların kullanımı takip edilmelidir. Bu birimde Risk değerlendirmesi öncesi ve sonrası elde edilen RÖS değerleri dağılımı Şekil 53’de yer almaktadır. 154 Şekil 53: Şerit Zımpara Atölyesi Risk Önem Derecesi Değerleri 4.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi 4.3.1. ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi Sonuçları ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi işletmede risk değerlendirmesi sırasında uygulanmıştır. Düzenleyici önleyici faaliyetler takvimine bağlı olarak aylık veya haftalık süreçlerde uygulanarak işletmenin güvenlik endeksinin nasıl değiştiği gözlemlenebilir. Uygulama kapsamında 138 gözlemden 49’u doğru 89’u yanlış olarak tespit edilmiştir. Elde edilen işletme geneli Elmeri endeksi %36 dır. Elmeri uygulamasında yapılan gözlemlerin konulara göre dağılımı Şekil 54’de yer almaktadır. 155 Şekil 54: Elmeri San Gözetim Sonuçları Uygulama aşamasında doldurulan Elmeri-San uygulama formu Ek2’de, uygulama değerleri dağılımı Tablo 38’de yer almaktadır. Tablo 38: Elmeri-San Gözetim Sonuçları DOĞRU YANLIŞ TOPLAM Elmeri Endeksi 1 Güvenlik Davranışı 4 7 11 36% 2 Düzen ve Temizlik 13 24 37 35% 3 Makine Güvenliği 7 18 25 28% 4 Endüstriyel Hijyen 7 15 22 32% 5 Ergonomi 6 10 16 38% 6 Zeminler ve Geçiş Yolları 3 3 6 50% 7 İlk Yardım ve Yangın Güvenliği 9 12 21 43% 49 89 138 36% TOPLAM 156 4.3.2. İSG Yönetim Sistemi Derecelendirme Yöntemi Sonuçları İSGİP (Türkiye`de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi) Derecelendirme kapsamında Formu” hazırlanan kullanılarak “İSG işletme Yönetim Sistemi değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucu işletme geneli iş sağlığı ve güvenliği derecesi %49 olarak tespit edilmiştir. İşletmenin derecelendirilmesinde 50 soru için verilen cevaplar Ek-3’de yer almaktadır. Derecelendirme sonucu 10 ana konu başlığında elde edilen İSGYS dereceleri Şekil 55’de yer almaktadır. Şekil 55: İSGYS Derecelendirme Sonuçları 157 5. SONUÇLAR Türkiye’deki imalat yapan bütün sanayi işletmelerinin sürekli denetim altında tutulması mümkün değildir. İşletmelerin iş sağlığı ve güvenliğini kendi kendine yönetebilmesi ve denetleyebilmesi için ulusal ve uluslararası standartlar geliştirilmiştir. Bu standartların sağlanması için uygulama adımları ve basamakları detaylı olarak incelenmiştir. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi önleyici yaklaşımdan geçmektedir. Günümüzde başlıca önleyici yaklaşımlar; risk değerlendirmesi, düzenleyici önleyici faaliyetler, iş sağlığı ve güvenliği performans gözetimi, acil durum - taliye planları, eğitim ve bilgilendirme olarak karşımıza çıkmaktadır. 2012 yılında yayınlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çalışan sayısı ve kamu-özel ayrımını tamamen ortadan kaldırarak tüm İSG tedbirlerini sağlama yükümlülüğü getirmiştir. Ancak uygulamadaki eksikliklerden dolayı imalat sanayisinde iş kazaları ve meslek hastalıkları devam etmektedir. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri, kısıtlı insan kaynakları ile iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirilebilmesi için spiral iş sağlığı ve güvenliği metotu geliştirilmiştir. Metodun döngüsü takip edilerek; tehlikelerin detaylı analizi, işletme yerleşiminin planlanması, risklerin ele alınan dört farklı risk değerlendirme yöntemi aracılığıyla değerlendirilmesi, düzenleyici önleyici faaliyetlerin planlanması, acil durum, tahliye planlarının hazırlanması, eğitim takviminin oluşturulması ve işletmede İSG sürekliliğinin sağlanması için iki farklı İSG performans gözetim yöntemini kapsamaktadır. 158 Metot mevzuat hükümlerinin yerine getirilirken hangi adımların atılması gerektiğini, bu adımların kimler tarafından yürütüleceğini ve hangi bilgi kaynaklarından yararlanılabileceğini sistematik olarak ortaya koymaktadır. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri için geliştirilen spiral İş sağlığı ve güvenliği metodu uygulanarak; Metot uygulama adımlarında karşılaşılan aksaklıklara bağlı olarak metoda son hali verilmiştir. Tehlikelerin işletme yerleşimine, yürütülen faaliyetlere ve risk faktörlerine göre kategorilere ayrılması işletmedeki tehlikelerin tespit edilmesine ve risklerin dağılımlarını anlayama yardımcı olmuştur. Uygulanan dört risk değerlendirme yöntemi ve iki İSG performans gözetim yöntemi atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerinde Uygulamada uygulanabilir. kullanılan yöntemler ve önerilen düzenleyici önleyici faaliyetler sonucu risk derecelerinde azalma kaydedilmiştir. Fine-Kinney Risk Değerlendirme Yöntemi ve HTEA Risk Değerlendirme Yöntemi risklerin büyüklüklerinin tanımlamada ve derecelendirmede daha subjektiftir. 5x5 L Tipi Matris Risk Değerlendirme Yöntemi ve 3T Risk Değerlendirme Yönteminde risk değerlendirme aralığı dardır. Yöntemlerin değişken dereceleri net olarak tanımlanmamıştır. Yapılan değerlendirme kişiden kişiye yüksek değişkenlik göstermektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülen İSGİP Projesi kapsamında ortaya konulan, yaygınlaştırılan ve metal 159 sektöründe kullanımı tavsiye edilen 3T Risk Değerlendirme yöntemi ele alınan diğer yöntemlere göre tutarlılığı bulunmamaktadır. Bunun sebebi diğer yöntemlerden farklı olarak “olasılık” değişkeni yerine “Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi” değişkeninin kullanılmasına bağlanmıştır. Mevcut kontrol önlemlerinin düzeyi değişkeni yöntemi uygulayanın mevzuat bilgisine bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Risk öncelik skorunun 1-5 aralığında olması risklerin büyüklüklerini anlamayı engellemektedir. Kullanılan dört farklı risk değerlendirme yönteminde elde edilen değerler ve tespit edilen riskler için önerilen Düzenleyici Önleyici Faaliyetler ekte yer almaktadır. Uygulamada kullanılan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi yöntemlerinin ikisi de işletmede İSG’nin sürekliliğini sağlanması için proaktif bir yöntemdir. Elmeri-San Performans gözetimi yöntemi her türlü imalat sanayi işletmesinde uygulanabilir. İSGYS Derecelendirme Formu yöntemi, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi kurmuş işletmeler için daha uygun olduğu tespit edilmiştir. 160 6. ÖNERİLER İş sağlığı ve güvenliği mevzuatının uygulamaya aktarılabilmesi için atölye tipi üretim yapan sanayi işletmelerine direk veya dolaylı ekonomik teşvikler arttırılmalıdır. Yatırıma bağlı ödenen sosyal katkı paylarında veya sigorta primlerinde indirim yapılması, kamu ihalelerin için iş sağlığı ve güvenliği şartlarının yerine getirilmesi, kamu banka kredilerinde veya teşviklerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının yerine getirilmesi zorunluğu gibi politikalar geliştirilebilir. Atölye tipi üretim yapan sanayi işletmeleri için uygulanabilir İş Sağlığı ve Güvenliği Metotları ortaya konulmalıdır. Metodlar devlet, işçi, işveren ve sosyal tarafların katılımıyla yaygınlaştırılmalıdır. TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi veya uluslararası geçerliliği bulunan iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri yaygınlaştırılmalıdır. Risk değerlendirmeleri işletmenin büyüklüğüne, faaliyet koluna, yerleşim planına, insan kaynaklarına, kullanılan makine, ekipman ve kimyasallara göre detaylı hazırlanılmalıdır. Risk değerlendirmesi yöntemlerinin tutarlılığı araştırılmalı, risk değerlendirme sonucu planlanan düzenleyici önleyici faaliyetlerin uygulamaya geçirilip geçirilmediği denetlenmelidir. Olası kaza sonucunda tazminatların büyüklüğü araştırılmalı ve raporlanmalıdır. Durum tespitine bağlı olarak küçük ve orta ölçekli işletmelerde iş sağlığı ve güvenliği mesleki sorumluluk sigortası yaygınlaştırılmalıdır. 161 İşletmelerin hizmet aldıkları Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin kalitesi sorgulanmalı, alınan hizmetin kapsamı ve sorumluluk dağılımı sözleşme öncesinde belirlenerek İSG-KATİP'de kayıt altına alınmalıdır. OSGB'lerin verdiği hizmet kalitesi ve yeterliliği denetlenmelidir. OSGB'lerin uygunsuzluğu veya yetersizlikleri işletme sahibi tarafından İSG-KATİP aracılığıyla kayıt altına alınabilmelidir. Mesleki yeterlilik kapsamında yapılan çalışmalarda işçilerin nitelikleri yükseltilmeli, görev tanımları ve güvenli çalışma talimatları belirlenmelidir. Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta çalışan eğitimi verilip verilmediği İSG-KATİP üzerinden kayıt altına alınmalı ve takip edilmelidir. Üst üste, iç içe işletmeler barındıran, düzensiz ve güvensiz yerleşim planına sahip sitelerin ve sanayi bölgelerinin orta vadede düzenli ve güvenli yerleşimi planlanmalıdır. Sanayi üretimi yapacak işletmelerin bina işyeri ve eklentileri, yerleşimi standartlarını belirleyen düzenlemeler yapılmalıdır. İşletme yöneticilerine iş sağlığı ve güvenliği alanında "kusursuz sorumlu" olduğu bilinci aşılanmalıdır. Bunun için sanayi bölgeleri ve sanayi odaları aracılığıyla sempozyum, seminer ve bilinçlendirme aktiviteleri düzenlenmelidir. İş sağlığı ve güvenliği alanında sektörel araştırmaların sayıca arttırılması, teknik yaklaşımların araştırılarak yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu kapsamda ÇASGEM, TÜBİTAK, Kalkınma Ajansları ve KOSGEB gibi İş Sağlığı ve Güvenliği alanında teşvikleri gerekmektedir. 162 KAYNAKLAR 5510 SSGSSK. (2006). 5510 s. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. 6331 İSGK. (2012). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Alpsoy, L. (2003). İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının İşçi, İşveren ve Ülkemize Maliyeti. İş Makinaları Sempozyumu ve Sergisi-2003 (s. 69). TMMOB. Anayasa. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Arıkoğlu, Z. (1988). İşçi Sağlığıve İş Güvenliği Tanımı ve Amacı. Ç.S.G.B. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, (s. 3). Ankara. Atay, N. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi İle İş Güvenliği Kültürü Arasındaki İlişki. İş Müfettiş Yardımcılığı Etüdü, ÇSGB. Ayan, B., Çakmak, E., Karaman, E., & Kocak, D. (2013). Mahalli İdarelerde İş Sağlığı ve Güvenliği, Risk Değerlendirmesi. ANKARA: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM). Aydemir, E. (2009). Atölye Tipi Çizelgeleme Problemlerinin Öncelik Kuralı Tabanlı Genetik Algoritma Yaklaşımıyla Simülasyon Destekli Optimizasyonu. Süleyman Demirel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Bakır, G. Z. (2012, 1). İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu. Sosyal Güvenlik Dergisi, s. 58-59. Baybüken, Y., & Kütükoğlu, C. (2012). Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri (KOBİ’ler) (s. 25). içinde TMMOB Makina Mühendisleri Odası, Oda Raporu, Yayın No: MMO/583. Bilir, N. (1997). İş Sağlığı, Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara : Güneş Kitabevi. BS-18004. (2008). Guide to achieving effective occupational health and safety performance. BSI America. BSTB. (2014, 06 28). İmalat Sektörü - Sektörel Raporlar ve Analizler 2014 (1-2). Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: http://sgm.sanayi.gov.tr/DocumentList.aspx?catID=4455&moduleID=6 &lng=tr adresinden alınmıştır 163 Cebeci, U., & Canolca, M. (2006). Ohsas 18001 işsağlığı ve güvenliği standardı ve konveyör imalatı yapan bir firmada uygulanması. İstanbul Teknik Üniversitesi. Ceylan, H. (2011a). Türkiye’deki İş Kazalarının Genel Görünümü ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslanması. International Journal of Engineering Research and Development. Ceylan, H., Başhelvacı, V. (2011b). Risk Değerlendirme Tablosu Yöntemi İle Risk Analizi: Bir Uygulama. International Journal of Engineering Research and Development. Çakıroğlu, N. (2007). İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi kapsamında risk analizi, denetim ve bir firma uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Çelebi, O. (2005/167). Toplam Kayıpların Yönetimi. Kimya Mühendisliği Dergisi. Çevik, O., & Aran, G. (2006). Kalite İyileştirme Sürecinde Hata Türü Etkileri Analizi (Fmea) ve Piston Üretiminde Bir Uygulama. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, s. 242-264. ÇSGB. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tanıtım Kitapçığı. ÇSGB. ÇSGB. (2014). 10.02.2014 tarihinde ÇSGB Politika Belgesi: http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal?page=politikabelgesi adresinden alındı Dizdar, E. (1998). Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları için Bir Erken Uyarı Modeli. Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi. DSÖ. (1995). Global Strategy on Occupational Health for All. The Way to Health at Work. Geneva: World Health Organization. Duran, D. (2006). Bina doğal gaz iç tesisatı imalatı için hata türü ve etkileri analizi. Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans tezi. Ergun, A., Karakaya, F., ve Akkaş, A. (2011). Türkiye'de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP). İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 60-61. Eurostat. (2014, 01 15). Eurostat Statistics Database. 01 15, 2014 tarihinde http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_d atabase adresinden alındı. Fahlbruch, B., Wilpert, B. (2002). System Safety: Challenges and pitfalls of intervention. 164 Fine, W. (1971). Mathematical Evaluations For Controlling Hazards. MARYLAND: NAVAL Ordnance Laboratory White OAK. Gerek, N., Karaca, N. G., Baybora, D., & Kocabaş, F. (2013). İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku. Anadolu Üniversitesi Yayını NO: 2808. Gökşen, Y. (2003). Geleneksel Üretimden Esnek Üretime: Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, s. 32. Göztepe, C., Erdim, B., & Akyıldız, S. (2013). Mermer Ocağı ve Mermer Fabrikası’nda Risk Değerlendirmesi ve İSG Uygunsuzluk İzleme Sistemi. İSİG Sempozyumu 2013. Güngör, E. (2008). İş sağlığı ve güvenliği kavramının toplam kalite yönetimi açısından irdelenmesi ve talaşlı üretim sanayisinde iş sağlığı ve güvenliği üzerine bir araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilimdalı Yüksek Lisans Tezi. Hayes, W. (2007). Principles and Methods of Toxicology, Fifth Edition; s:22-23. TAYLON & FRANCIS. Heinrich, H. (1931). Industrial Accident Prevention. New York: McGrawHill. Hökelek, G. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliğinde Yeni Bir Dönem: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Endüstri Ve Belgelendirme Bülteni. İSGİP. (2011). Avrupa Birliği’nin İSG Yönetim Sistemleri İyi Uygulamaları. ÇSGB - TR0702.20-01/001 İSGİP Projesi Yayını. Laitinen, H., Ersan, E., Birgören, B., & Özesen, M. (2011). Elmeri-San İmalat sanayisinde iş sağlığı ve güvenliğini izleme rehberi. Türkiye’de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliğini İyileştirme Projesi, EuropeAid/127926/D/SER/TR. İşler, M. (2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri İle Güvenlik Kültürünün İş Kazası Ve Meslek Hastalıklarının Önlenmesindeki Etkisi. İş Müfettişi Yardımcılığı Etüdü, ÇSGB. Kahraman, Ö. (2009). Bir Otomobil Fabrikasında İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında HTEA(FMEA) Yöntemi İle Risk Analizi. Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Kalkan, T. (2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ve Risk Değerlendirme Teknikleri Kapsamınd Bir Metodoloji Oluşturma Ve Uygulanması. Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği, Yüksek Lisans tezi. 165 Kamrahi , A., & Parsaei, H. (1994). A methodology for the design ofmanufacturing systems using group technology. Production Planning & Control. s. 450-464. Karadeniz, O. (2012). Dünya’da ve Türkiye’de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Koruma Yetersizliği. Çalışma ve Toplum, 23. Karakulle, İ. (2012). Kobilerde iş sağlığı ve iş güvenliği ve bir araştırma (s. 4). içinde Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Khanzode, V., & Maiti, J. (2012). Occupational injury and accident research: A comprehensive review. Safety Science, s. 1355–1367. Kinney, G., & Wiruth, A. (1976). Practical Risk Analysis for Safety Management. Kaliforniya: Naval Weapons Centre, NWC Technical Publication 5865. Laitinen, H., Campbell, S., Vahapassi, A., Ersan, E., Birgören, B., Özesen, M., . . . Şimşek, C. (2011). KOBİ’ler için İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Rehberi – Metal Sektörü. İSGİP. Laitinen, H., Vuorinen, M., Simola, A., & Yrjänheikki, E. (2013). Observationbased Proactive OHS Outcome Indicators - Validity of the Elmeri+ Method. Safety Science, 69-79. Manuele, F. (2011). Reviewing Heinrich Dislodging Two Myths From the Practice of Safety. Journal of the american society of safety engineers, s. 52-61. Marhavilas, P., Koulouriotis, D., & Gemeni, V. (2011). Risk analysis and assessment methodologies in the work sites: On a review, classification and comparative study of the scientific literature of the period 2000-2009. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, s. 477-523. MMO. (2011). Makina Mühendisleri Odası - İş Sağlığı ve Güvenliği Raporu. 06 10, 2014 tarihinde TMMOB- Makina Mühendisleri Odası: http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/ee0f00be558e87c_ek.pdf adresinden alındı. Moraru, R., Băbuţ, B., & Cioca, L. (2011). Kinney-Type Methods”: Useful Or Harmful Tools in the Risk Assessment And Management Process? International Conference On Manufacturing Science And Education. ROMANIA. National Safety Council. (1980). Accident prevention manual for industrial operations. 166 NIST. (1993). Draft Federal Information Processing Standards Publication 183, 1993 Announcing the Standard for Integration Definition For Function Modeling(IDEF0). The National Institute of Standards and Technology. Öcal, F. (2013/2). Türkiye'de Sanayi Üretim Endeksi ve İmalat Sanayi Eğilim Göstergeleri Arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, s. 242-258. Özcan, A. (2010). Fonksiyon Modelleme İçin Bütünleşik Tanım Yaklaşımı ile Kalite Maliyet Sorunlarının Çözümü ve Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Özgür, M. (2013). Metal Sektöründe Risk Analizi Uygulaması. ÇSGB, İş Müfettişi Yardımcılığı Etüdü. Özkılıç, Ö. (2005). İş Sağlığı Ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK. Paul, R., Hlupic, V., & Giaglis, G. (1999). Simulation modelling of business processes. Brunel University. Perdue, D., & Sherry, R. (2000). Beyond Observation and Feedback: Integrating Behavioral Safety Principles Into Other Safety Management Systems. (s. 1-7). American Society of Professional Engineers (ASSE) Conference and Exposition. Pillay, A., & Wang, J. (2003). Modified Failure Mode and Effects Analysis Using Approximate Reasoning. Reliability Engineering and System Safety, s. 69-85. Rantanen, J. (2010). Grand Challenges for Occupational Health from Globalization. Journal of Occupational Safety and Health, 167-172. RG:25997. (2005). 18/11/2005 tarih ve 25997 sayılı Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin tanımı, nitelikleri ve sınıflandırılması hakkında yönetmelik. Resmi Gazete. RG:28512. (2012). İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete. RG:28512. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği. Resmi Gazete. RG:28550. (2013). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği. RG:28861. (2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi. Resmi Gazete. 167 RG:28976. (2014). 18.04.2014 tarih ve 28976 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ. Resmi Gazete. Richard, Fulwiler, & Çev.Müezzinoğlu. (2002:2007). Yeni İş Güvenliği Piramidi. Journal of Occupational Hazards. Sağlam, N. (2009). OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri ve Bir Uygulama. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Sanders, J. (1983). On the nature and source of human error. Proceeding of the Second Symposium on Aviation Pyschology (s. 421-426). Ohio State University. Sarıaslan, H. (1996). Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler: İmalat Sanayi İşletmelerinde Sorunlar ve Yeni Stratejiler. Ankara: TOBB Yayınları. Serter, N. (1994). Devlet Görevlerindeki Gelişmelerin Sonucu Olarak Sosyal Devlet. İstanbul Üniversitesi Yayınları. SGK. (2012). Sosyal Güvenlik Kurumu 2012 İstatistik Yıllığı Verileri. Sosyal Güvenlik Kurumu. SGK. (2009). Sosyal Güvenlik Kurumu 2009 İstatistik Yıllığı Verileri. İçinde SGK. (2013). Aktif Sigortalıların Geçirdiği İş Kazalarının Kaza Sebeplerine Göre Dağılımı, Tablo 3.8., Tablo 3.12. SGK 2012 İstatistik Yıllığı Verileri. Durhan, D. (2006). Hata Türü Etkileri Analizi (FMEA) ve Bir Uygulama. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. Stamatis, D. (2003). Failure mode and effects analysis– FMEA from theory to execution. ASQC Quality Press. Takala, T. (1998). Plato on Leadership. Journal of Business Ethics. Taştan, K. (2006). Bir Risk Değerlendirme ve Güvenilirlik Metodu Olarak HTEA Yöntemi: Bir Otomotiv Yan Sanayi İşletmesinde Uygulanması. Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. TBMM. (2014, 01 15). İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Gerekçesi. http://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0605.pdf adresinden alınmıştır. 168 TCMB. (2014, 05 30). İmalat Sanayi Kapasite Kullanımı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası: http://www.tcmb.gov.tr/imalat/KKO.html adresinden alınmıştır. TS18001. (2008). Türk Standartları Enstitüsü, TS 18001 İş Sağılığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri - Şartlar. Türk Standartları Enstitüsü. TÜİK. (2012). TÜİK 2012 Çalışan Sayısı İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. TÜİK. (2014, 06 20). TÜİK İş Gücü İstatistikleri - . MEDAS - Merkezi Dağıtım Sistemi: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Dagitim_uyg/ adresinden alınmıştır. TÜSİAD. (2014). İmalat Sanayi Sektörleri Rekabet Göstergeleri Raporu. İ. Atiyas, & O. Bakış. içinde TÜSİAD Yayınları, No: TÜSİAD-T/ 201405/551. U.S. Military. (1984). Procedures For Performing a Failure Mode Effect and Criticality Analysis. U.S. Military Standard, MIL-STD–1629–A . UÇÖ. (1981). 07.01.2004 tarih 5038 s. Kanun 155 sayılı İş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına ilişkin 155 sayılı Sözleşmesi. International Labour Office. UÇÖ. (tarih yok). ILO İş Kazası ve Meslek Hastalıkları İstatistikleri. International Labour Office, http://laborsta.ilo.org. Uzun, D., & Bütüner, O. (2010). İş Kazalarının Maliyetleri ve Hesaplamaları Üzerine Bir Araştırma. Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu (s. 31). Düzce Üniversitesi. Yaşar, O., Sarı, F., & Birgören, B. (2013). Metal Sektörüne Yönelik 3T Risk Değerlendirme Yöntemi ve Elmeri Yönteminin KOBİ'ye uygulanması. 13.Üretim Araştırmaları Sempozyumu (s. 761-770). Sakarya: Sakarya Üniversitesi. 169 EKLER Ek 1: Risk Değerlendirme Formu Ek 2: Risk Değerlendirme Resimleri Ek 3:ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi Formu Ek 4: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Derecelendirme Formu 170 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 6 5 3 90 4 6 3 72 5 7 3 105 Yüksek 6 6 4 144 Orta Orta Yüksek Önem Derecesi 160 Yüksek 2 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 6 Yüksek 1 5 Yüksek 40 8 Orta 4 3 4 Durdur 2 1 HTEA RİSK Yüksek 3 Derece 16 300 4 40 240 4 4 6 120 Ölüm R 2 0,5 480 Tüm Çalışanlar Yangın söndürme tüplerinin uygun şekilde montajının yapılmaması Yangın tüpünün alınaması dolayısıyla yangına müdahale edememe 3 100 240 16 4 Sıklık (0,5-10) 4 3 Şiddet (1-100) 4 2 Olasılık (0,2-10) Ölüm 5 Önem Derecesi Boş tüple yangına müdahale edilememesi Yangın söndürme tüplerinin boş olması 3 Durdur Tüm Çalışanlar R 3 6 Durdur 16 5 Yüksek 4 3 Yüksek 4 3 KİNNEY RİSK Yüksek Tüm Çalışanlar Acil durumda kaçış Çoklu Ölüm yolunun bulunamam ası Derece (1-5) 16 Şiddet (1-3) 4 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Önem Derecesi Tüm Çalışanlar Acil durumda kaçmak için Çoklu Ölüm normal kapıların kullanılması Yüksek 20 Yüksek 5 Yüksek 4 Yüksek Acil çıkış yollarının Çoklu Ölüm düzenlenme mesi 3T RİSK Yüksek Derece A.D. Şiddet (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. Olasılık (1-5) 5 A.D. Acil çıkış işaretçilerini R.O. n yetersiz olması Tüm Çalışanlar Etkisi (Risk) İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi R.O. Acil çıkış yollarının doğru belirlenmem esi Olası Hata 4 A.D. Acil çıkış kapısının bulunmama sı Hedef İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi R A.D. 5x5 RİSK Tanımı İşletme Geneli 3 Ortamda çalışma yürütülmesi Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet İşletme Geneli 2 Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum 1 Tanımı Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 171 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 1 Ay İGU Sayıca ve özellikçe yangın tüpü ihtiyacını belirler. 2 Ay MALİ Dolu yangın tüpleri temin edilir. 3 Ay PER Kullanımı ve yerleri konusunda bilgilendirilir. 1 Ay İD Yangın tüpleri konumunu düzenlenmesi talimatı 2 Ay İGU Yangın tüpleri konumu, asılması için teknik bilgiler 2 Ay MALİ Yangın tüpleri uygun şekilde duvarlara asılır. 3 Ay PER Kullanımı ve yerleri konusunda bilgilendirilir. 4 4 1 4 4 1 2 1 1 2 1 15 1 1 40 2 3 40 1 3 6 2 36 2 7 2 28 2 6 3 36 Önem Derecesi 1 1 30 Orta Dolu yangın tüpü konulması talimatı verir. 1 3 Düşük İD 2 5 Düşük 1 Ay 1 2 Düşük Çalışanlar bilgilendirilir. 6 72 Düşük PER 3 Derece 2 Ay 2 Farkedilebilirlik (1-10) Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. Şiddet (1-10) MALİ Hata Olasılığı (1-10) 1 Ay Önem Derecesi Acil çıkış yollarını planlar 1 Düşük İGU 40 3 Önemsiz 1 Ay 0,5 8 Önemsiz Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı 2 3 Orta İD 3 HTEA ARTIK RİSK Orta 1 Ay 1 Derece Çalışanlar bilgilendirilir. 4 50 PER 4 20 3 Ay 1 1 15 Acil çıkış kapısı yaptırılır. 100 80 MALİ 0,5 120 2 Ay Sıklık (0,5-10) Acil çıkış kapısının teknik özelliklerini belirler. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 1 Ay Önem Derecesi Acil çıkış kapısının düzenlenmesi talimatı 2 Düşük İD 3 Düşük 1 Ay 1 Önemsiz Çalışanlar bilgilendirilir. 5 Önemsiz PER 5 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 2 Ay 1 Derece (1-5) Acil çıkış yollarını işaretçilerle düzenler. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 1 Ay Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Acil çıkış yollarını planlar Düşük Tüpler yerde malzemelerin arkasında veya direklerde yüksek yerlerde bulunmaktadır. İGU Düşük 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Boş yangın tüpleri bulunmaktadır. 1 Ay Düşük 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yollarının düzenlenmesi talimatı Düşük 5 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yönlendirmeleri yanlış yönü göstermekte ve sayıca yetersizdir. İD 3T ARTIK RİSK Düşük 4 Acil çıkış kapıları 6331 sayılı Kanun madde 30 . bulunmamaktadır. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Normal çıkış kapıları Alınacak Sağlık ve Güvenlik içeri açılmakta ve acil Önlemlerine İlişkin Yönetmelik durumda kullanım için uygun değildir. 1 Ay Derece 3 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yolları işletme yerleşimi değişikliğinden sonra düzenlenmemiştir. Tüm işaretlemeler yanlış yönü göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 2 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 172 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 120 7 4 8 224 6 8 6 288 5 6 3 90 Orta 5 6 3 90 Orta Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 6 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 15 Yüksek Orta 6 5 Orta 2 8 4 Durdur 100 4 6 Yüksek 6 HTEA RİSK Yüksek Derece 3 300 90 2 1 120 2 40 1200 3 3 270 16 2 0,5 2 270 4 2 Sıklık (0,5-10) 4 5 Şiddet (1-100) Ölüm 3 Olasılık (0,2-10) Personel Personel yollarının yanlış belirlenmem esi 3 Önem Derecesi 12 4 Durdur Orta 3 3 100 15 Yüksek 4 2 6 3 Durdur Yaralanma 5 3 Orta Personel Folklift yollarının yanlış belirlenmem esi 3 2 KİNNEY RİSK Orta 20 Derece (1-5) 5 Şiddet (1-3) 4 Kontrol Düzeyi (1-3) Tüm Çalışanlar Yangın algılama sisteminin Çoklu Ölüm yangın anında uyarı vermemesi Önem Derecesi 20 Yüksek Orta 5 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata Tüm Çalışanlar Yangın alarm butonunun ulaşılamama Çoklu Ölüm sı ve yangının duyurulama ması 3 2 Yüksek X 20 12 Yüksek R Folkliftin personel yolundaki çalışanlara çarpması X 5 4 Orta R Folkliftin folklift yolundaki çalışanlara çarpması A.D. 4 3 Hedef Tanımı Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet R Yangın algılama sisteminin çalışmaması Tüm Çalışanlar Yangın tüpünün Acil çıkış yerinin yollarının Ölüm bilinmemesi, Çoklu Ölüm düzenlenme yangına mesi müdahale edilememesi 3T RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi R Derece 10 A.D. Yangın alarm butonunun ulaşılabilir olmaması, yangının duyurulama ması Şiddet (1-5) 9 Folkliftle malzeme taşınması A.D. Yangın Acil çıkış söndürme yollarının tüplerinin R doğru R.O. yerlerinin belirlenmem levhalarla esi belirtilmeme si 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Tanımı İşletme Geneli 8 İşletme Geneli 7 İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi İşletme Geneli 1 6 Bölüm İşletme İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 173 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 Ay İGU Folklift yolları mevzuata göre planlanır. 3 Ay MALİ Folklift yolları planlamaya göre düzenlenir. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 1 Ay İD Personel yollarının düzenlenmesi talimatı 2 Ay İGU Personel yolları mevzuata göre planlanır. 3 Ay MALİ Folklift yolları planlamaya göre düzenlenir. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 3 3 1 4 4 1 2 1 1 2 1 100 1 0,5 15 2 1 15 2 2 2 2 Önem Derecesi 1 1 Düşük Orta Folklift yollarının düzenlenmesi talimatı 2 Önemsiz İD 3 1 8 8 1 16 6 2 24 6 3 36 Düşük 1 Ay 1 4 Düşük Yangın alarmlarının erişim konusunda bilgilendirilir. 5 2 Düşük PER 5 Derece 3 Ay 1 Farkedilebilirlik (1-10) Alarm sistemi kontrol prosedürü uygulanır (Ayda) Şiddet (1-10) MALİ Hata Olasılığı (1-10) 12 Ay Önem Derecesi Alarm sistemi kontrol prosedürü hazırlanır. 1 Önemsiz Düşük İGU 40 Düşük 2 Ay 1 72 16 Orta Yangın sistemi periyodik kontrol talimatı verilir. 2 3 2 Önemsiz İD 3 8 4 Düşük 1 Ay 1 Derece Yangın alarmlarının erişim konusunda bilgilendirilir. 10 15 50 PER 5 3 2 40 3 Ay 2 1 100 Gerekli işaretlermeleri yapar, düzenlemeyi yapar. 100 15 15 MALİ 0,5 1 HTEA ARTIK RİSK 30 2 Ay Sıklık (0,5-10) Önü boşaltılacak yangın alarmlarını ve işaretçiler Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 2 Ay Önem Derecesi Yangın alarmlarının önünün düzenlenmesi talimatı 2 1 Önemsiz Düşük İD 3 2 Düşük 1 Ay 1 Düşük Kullanımı ve askıdan alma konusunda bilgilendirilir. 5 4 Önemsiz PER 5 4 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 3 Ay 1 Derece (1-5) Yangın tüpleri uygun şekilde duvarlara asılır. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 2 Ay Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Konumun işaretlenmesi için teknik bilgi Düşük Düşük Personel yolları eski 6331 sayılı Kanun madde 30. işletme düzenine Sağlık ve Güvenlik İşaretleri göre belirlenmiş, Yönetmeliği tekrar düzenlenmemiştir. İGU Orta Folklift yolları eski işletme düzenine göre belirlenmiş, tekrar düzenlenmemiştir. 2 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 30. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği Yangın algılama sistemi vardır. Periyodik kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır. Yangın tüpleri konumunu düzenlenmesi talimatı Düşük 10 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik İD 3T ARTIK RİSK Düşük 9 Yangın alarm 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 butonlarının önünde Binaların Yangından malzemeler Korunması Hakkında bulunmaktadır. Yönetmelik Sayıca yetersizdir. 1 Ay Derece 8 Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 Bazı yangın değişikliğinden sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil Binaların Yangından söndürme tüplerinin düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Korunması Hakkında yerleri levhalarla Tüm işaretlemeler Yönetmelik gösterilmemiştir. yanlış yönü göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 7 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 6 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 174 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 6 3 72 8 5 7 280 8 5 7 280 Yüksek 6 3 5 90 Yüksek Orta Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 112 Orta 3 Derece 15 Farkedilebilirlik (1-10) 6 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 3 5 4 Yüksek 15 8 7 Yüksek 4 6 4 Yüksek 2 3 HTEA RİSK Yüksek 3 Derece 12 126 300 3 40 360 4 3 3 270 Yaralanma 1 0,5 6 360 Tüm Çalışanlar Ortama dökülmüş yağ ve kimyasallar bulunması 3 100 7 270 15 4 Sıklık (0,5-10) 3 2 Şiddet (1-100) 5 3 Olasılık (0,2-10) Ölüm 4 Önem Derecesi Tüm Çalışanlar Sağlık ve güvenlik hizmetinin yeterli olduğunu sanma 2 Yüksek Durdur 15 3 6 3 Yüksek 3 5 4 Yüksek 5 3 2 Orta Ölüm 3 KİNNEY RİSK Yüksek Tüm Çalışanlar OSGB'nin çalışma kapsamı dışı eksiklikler bildirmemes i Derece (1-5) 12 Şiddet (1-3) 4 Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Önem Derecesi Yaralanma Etkisi (Risk) Dikkat dağınıklığı sonucu hata yapılması Olası Hata Personel Yüksek Orta R Kaygan veya aşırı prüzlü zemin 20 15 Orta R Alınan OSGB hizmetinin yetersiz olması 5 3 Orta R OSGB hizmetinin sınırlarının belirlenmem esi 4 5 Orta İşyeri ortamının düzensiz olması Malzeme ve Acil çıkış makinaların yollarının Çoklu Hasar Ölüm sınırlarının Maddi düzenlenme belirtilmeme mesi si 3T RİSK Orta R Derece X Tüm Personel Çalışanlar Şiddet (1-5) X R Acil çıkış Folkliftin yollarının malzeme ve doğru ekipmanlara belirlenmem çarpması esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi X Hedef 15 İşletme dışı ilişkiler X Tanımı 14 İşletme dışı ilişkiler A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 13 TEHLİKE Acil Durum İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi Tanımı İşletme İşletme Geneli 12 İşletme Geneli 1 11 Ortamdamalzeme çalışma Folkliftle yürütülmesi taşınması İşletme Geneli Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 175 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 3 Ay İGU OSGB'den alınacak hizmetler raporlanır. 4 Ay MALİ OSGB'den alınacak hizmetler talep edilir. 4 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 1 Ay İD Yüzeyin temizlenmesi talimatı verir. 3 Ay İGU Risk oluşturan kimyasal sızıntıları tespit edilir. 4 Ay MALİ İGU belirlediği sızdırma önleyici tedbirler uygulanır. 4 Ay PER Kimyasalların zararları konusunda bilgilendirilir. 3 6 1 3 3 2 2 3 1 2 1 15 2 1 40 2 0,5 15 1 4 5 3 60 4 5 3 60 2 3 2 12 Önem Derecesi 2 1 24 Düşük Orta OSGB sorumluluklarını araştırma talimatı verir. 3 2 Düşük İD 2 6 Orta 1 Ay 2 2 Orta Çalışanlar bilgilendirilir. 6 72 14 Düşük PER 3 Derece 4 Ay 2 Farkedilebilirlik (1-10) Gerekli ise OSGB değişikliği araştırılır. Şiddet (1-10) MALİ Hata Olasılığı (1-10) 4 Ay Önem Derecesi OSGB'nin yeterliliği araştırılır. Raporlanır. 0,5 Önemsiz Düşük İGU 40 3 1 Düşük 3 Ay 3 8 7 Düşük OSGB sorumluluklarını araştırma talimatı verir. 1 3 2 Orta İD 2 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz 1 Ay 1 Derece Çalışanlar eğitim verilir, bilgilendirilir. 4 50 7 PER 4 60 4 Ay 1 1 2 30 Ortamın düzenlenmesi için gereli işlemleri yürütür. 100 7 80 MALİ 0,5 7,5 4 Ay Sıklık (0,5-10) Düzenli ortam planlaması yapar. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 2 Ay Önem Derecesi Ortam düzenlenmesi talimatı verir. 2 1 Önemsiz Düşük İD 3 2 Önemsiz 1 Ay 1 Orta Çalışanlar bilgilendirilir. 5 3 Orta PER 5 3 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 3 Ay 1 Derece (1-5) Folklift yollarına koruyucu bariyerler yerleştirilir. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Ay Önem Derecesi Folklift yolları ve koruyucu bariyerler planlanır. Düşük Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu İGU Düşük Ortamda 6331 sayılı Kanun madde 30 . makinalardan veya Kimyasal Maddelerle kimyasal Çalışmalarda Sağlık ve kutularından sızmış, Güvenlik Önlemleri Hakkında temizlenmemiş yağ Yönetmelik ve kimyasallar bulunmaktadır. 2 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği OSGB hizmetlerinin yeterli olup olmadığı veya hangi hizmetleri sağlaması gerektiği tam olarak bilinmemektedir. Folklift yollarının düzenlenmesi talimatı Düşük 15 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Hizmet alınan OSGB sorumluluklarını yerine getirmemekte, işvereni bilgilendirmemektedir . İD 3T ARTIK RİSK Düşük 14 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İşletmede malzeme, hammadde depolama ve ekipman yerleşiminde aşırı düzensizlik bulunmaktadır. 1 Ay Derece 13 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yolları Folklift yolları kesin işletme yerleşimi çizgilerle değişikliğinden sonra belirlenmemiştir. düzenlenmemiştir. Malzeme ve Tüm işaretlemeler makinalar folklift yanlışiçinde yönü alanı göstermektedir. konumlandırılmıştır. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 12 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 11 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 176 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 7 8 4 224 3 6 5 90 3 8 5 120 Yüksek 5 6 5 150 Orta Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 252 Yüksek 2 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 3 5 7 Durdur 15 8 6 Orta 3 4 6 Yüksek 4 3 HTEA RİSK Yüksek 2 Derece 3 126 300 5 40 720 3 6 135 3 0,5 3 360 3 100 7 240 2 Sıklık (0,5-10) Ölüm 2 Şiddet (1-100) Etkisi (Risk) Olası Hata 8 Olasılık (0,2-10) 16 2 5 Önem Derecesi 4 4 3 Durdur Orta 4 A.D. Meslek Hastalığı 3 6 Durdur Tüm Çalışanlar Sertifikalı ilk yardım personelinin bulunmama sı Acil durumda R.O. yanlış ilk yardım uygulanması 25 5 3 Orta 20 5 3 1 Durdur 5 5 3 KİNNEY RİSK Yüksek 4 Ölüm Derece (1-5) Tahliye planının Çoklu Ölüm bulunmama sı ISG Eğitimi verilmeden çalısma yapılması Şiddet (1-3) Tüm Çalışanlar A.D. Tüm Çalışanlar Kontrol Düzeyi (1-3) R Acil durumda plansız hareket edilmesi X 20 12 Önem Derecesi Tüm Çalışanlar Güncel gürütlü, titreşim tehlikelerini şiddetinin ölçülmemesi 5 3 Yüksek Orta R Gürültü, titreşim ölçümlerin yenilenmem esi 4 Durdur ISG Egitimi verilmemesi Malzeme Acil çıkış üzerine yollarının Ölüm düşülmesi Çoklu Yaralanma düzenlenme veya mesi basılması Orta R.O. Derece X Şiddet (1-5) Tüm Çalışanlar Olasılık (1-5) R Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Çalışma Acil çıkış ortamında yollarının sivri uçlu ve doğru keskin belirlenmem malzeme esi bulunması 3T RİSK Yüksek 20 Hedef 19 Ortamda çalışma yürütülmesi Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi İşletme Geneli 18 5x5 RİSK Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Tanımı 17 İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi İşletme Geneli 1 16 İşletme İşletme Geneli Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 177 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 Ay İGU Tahliye planı hazırlar ve deneme takvimi planlar. 4 Ay MALİ Tahliye planı takvime bağlı olarak uygulanır. 6 Ay PER Tahliye planını uygular. 1 Ay İD İlk yardım ekibi oluşturma talimatı verir. 2 Ay İGU İlk yardım eğitimine katılacak personeli seçer. 4 Ay MALİ İlk yardım eğitimi alınacak kuruma personeli gönderir. 6 Ay PER İlgili personel eğitim ve ilk yardım belgesi alır. 5 10 2 3 6 1 3 2 1 2 1 15 2 1 40 2 1 15 1 2 2 2 Önem Derecesi 2 1 Düşük Orta Tahliye planı hazırlığı ve denemesi talimatı verir. 1 Düşük İD 2 1 16 6 2 24 8 2 32 5 2 20 Düşük 1 Ay 1 8 Düşük Yüksek gürültülü bölgelerle ve tedbirler bilgilendirilir. 4 2 Düşük PER 2 Derece 6 Ay 2 Farkedilebilirlik (1-10) Gürültü haritasına göre tedbirler alınır. Şiddet (1-10) MALİ Hata Olasılığı (1-10) 6 Ay Önem Derecesi Kalibrasyonu yapılmış cihazlarla gürültü ölçülür. 0,5 Önemsiz Düşük İGU 40 Önemsiz 3 Ay 1 72 36 Düşük Gürültü haritası çıkartma talimatı verilir. 2 3 Orta İD 3 8 6 Önemsiz 1 Ay 1 Derece Tüm çalışanlar eğitimlere katılır. 10 50 7 PER 5 3 2 20 6 Ay 2 1 30 Planlara uygun eğitim planları uygulanır. 100 7 80 MALİ 0,5 1 HTEA ARTIK RİSK 15 6 Ay Sıklık (0,5-10) Eğitim programı, içeriği ve planı hazırlanır. Verilir. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 3 Ay Önem Derecesi Eğitim düzenlenme talimatı verir. Eğitime katılır. 2 1 Önemsiz Düşük İD 3 1 Düşük 1 Ay 1 Önemsiz Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 5 6 Düşük PER 5 3 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 4 Ay 1 2 Derece (1-5) Ortam temizliği için hazırlanan talimatlar asılır. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Ay Önem Derecesi Çalışma ortam temizliği talimatları hazırlanır. Düşük Düşük 1593 sayılı Kanun madde 179. İlkyardım Yönetmeliği, 6331 Sertifikalı ilk yardım sayılı Kanun madde 11, 12, personeli 30. İşyerlerinde Acil bulunmamaktadır. Durumlar Hakkında Yönetmelik İGU Orta 20 Tahliye planı bulunmamaktadır. Dolayısıyla tahliye denemesi yapılmamıştır. 3 Ay Düşük 19 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Ortam temizliği talimatı verir. Orta 18 6331 sayılı Kanun madde 30. Gürültü haritası eski Çalışanların Gürültü ile İlgili tarihlidir. Gürültü Risklerden Korunmalarına Dair ölçümleri Yönetmelik yenilenmemiştir. İD 3T ARTIK RİSK Düşük 17 6331 sayılı Kanun madde 16, Çalışanlara 17, 18, 30 . Çalışanların İş mevzuatta zorunlu Sağlığı ve Güvenliği tutulan İSG eğitimleri Eğitimlerinin Usul ve Esasları verilmemiştir. Hakkında Yönetmelik 1 Ay Derece Acil çıkış yolları Çalışma ortamında işletme yerleşimi masa üzerlerinde değişikliğinden sonra veya yerlerde düzenlenmemiştir. aliminyum metal Tüm işaretlemeler parçalar veya el yanlış yönü aletleri göstermektedir. bulunmaktadır. Şiddet (1-5) 1 16 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 178 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 5 5 100 6 8 4 192 6 8 6 288 Yüksek 5 10 5 250 Yüksek Orta Yüksek Orta Önem Derecesi 160 84 Yüksek 3 Derece 100 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 6 Yüksek Yüksek 2 5 3 Yüksek 15 8 7 Orta 6 4 Durdur 2 HTEA RİSK Durdur 5 Derece 3 240 300 3 40 240 20 5 3 180 5 3 0,5 2 720 4 İşletme Kompresörün işletmelerin Çoklu Ölüm ortasına konumlandır ılması 3 100 40 900 20 4 Sıklık (0,5-10) 5 2 Şiddet (1-100) 4 3 Olasılık (0,2-10) Ölüm 3 Önem Derecesi Tüm Çalışanlar Tavandan dağıtılan elektrik kablolarının sabitlenme mesi 2 Yüksek Durdur 12 2 6 3 Orta 4 5 4 Yüksek 3 3 2 Durdur Ölüm 3 KİNNEY RİSK Durdur Personel Malzeme ve kimyasalları n tehlikeleri farkında olmadan çalışma Derece (1-5) 12 Etkisi (Risk) 3 Olası Hata 4 Şiddet (1-3) Kompresörün konumu Ölüm Kontrol Düzeyi (1-3) Hedef R Tüm Çalışanlar İlk yardım ekibi olmadığında n ilk müdahalede geç kalınması Önem Derecesi Tanımı R Elektrik tesisatının tavandan dağıtılması 20 Yüksek Yüksek Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet R.O. Malzeme güvenlik bilgi formlarının bulunmama sı 5 Orta X İlk yardım ekibinin belli olmaması 4 Orta X R Acil çıkış İlk yardım yollarının malzemeleri Çoklu Ölüm Ölüm düzenlenme nin eksik mesi olması Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X Tüm Çalışanlar 3T RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. R Derece Ortamda çalışma yürütülmesi Acil Durum Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. Malzeme Acil çıkış eksikliğinde yollarının n ilk doğru yardımın belirlenmem yapılamama esi sı 5x5 RİSK Şiddet (1-5) 25 Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Olasılık (1-5) İşletme Geneli 24 İşletme Geneli 23 İşletme Geneli 22 İşletme İşletme Geneli 1 21 Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 179 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 3 1 2 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 3 Önemsiz Düşük 0,5 Önemsiz 40 Önemsiz 0,2 2 Önemsiz 1 72 28 Orta 15 Derece 3 0,5 20 50 2 1 3 2 20 2 40 8 7 7,5 2 0,5 3 2 4 3 1 HTEA ARTIK RİSK 90 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 6 1 Önem Derecesi 3 1 Önemsiz Düşük 2 2 100 40 Önemsiz 5 1 0,5 Önemsiz 5 2 1 Düşük 1 3 2 KİNNEY ARTIK RİSK Orta 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 6 Önem Derecesi 3 Düşük Düşük Eksilen malzeme düzenli aralıklarla yerine konur. 6 Ay PER Gereksiz malzeme kullanmama talimatı verilir. 1 Ay İD İlk yardım ekibi oluşturma talimatı verir. 2 Ay İGU İlk yardım ekibini ve görev tanımlarını oluşturur. 4 Ay MALİ İlk yardım ekibi için gerekli ihtiyaçlar karşılanır. 6 Ay PER İlk yardım ekibi tüm çalışanlara duyurulur. 1 Ay İD Kimyasalların zararları araştırılması talimatı verir. 2 Ay İGU Kimyasalların listesi ve MGBF'ları temin edilir. 4 Ay MALİ Kimyasallar için gerekli işaretlemeler yapılır. 6 Ay PER Kullanılan kimyasalların sağlığa zararları anlatılır. 1 Ay İD Kablo tesisatının düzenlenmesi talimatı verir 2 Ay İGU Güvenli kablo sabitleme planlaması yapar. 4 Ay MALİ Kablo tesisatının planlamaya göre yaptırır. 6 Ay PER Bilgi verilir. 1 Ay İD Kompresörün yerinin değiştirilmesi talimatı verir 2 Ay İGU İşletme dışı kompresör konum planlaması yapar. 6 Ay MALİ Kompresörün yerini plana göre güvenli konumlandırır. 6 Ay PER Bilgi verilir. Düşük MALİ 5 2 20 8 2 48 8 2 16 4 4 32 Orta 4 Ay Düşük İGU Düşük Orta İD Düşük Kompresör iki faklı işletme arasına 6331 sayılı Kanun madde elektrik panolarının 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği yanına kapalı Risk Değerlendirmesi ortamda ve patlaması Yönetmeliği durumunda büyük zarar verecek konumdadır. 2 1 Düşük 25 Tavandan gelişi güzel sarkıtılmış, sabitlenmemiş elektrik kabloları bulunmaktadır. 5 Düşük 24 3542 sayılı Kanun madde 3 . Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 5 Düşük 23 6331 sayılı Kanun madde 30 . Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Kimyasalların MGBF'ları bulunmamaktadır. MGBF temin edildiğinde sağlığa zararlı kimyasallar tespit edilmiştir. 1 3T ARTIK RİSK Düşük 22 1593 sayılı Kanun madde 179. İlkyardım Yönetmeliği, 6331 İlk yardım ekibi ve bu sayılı Kanun madde 11, 12, ekip için sertifikalı ilk 30. İşyerlerinde Acil yardım personeli Durumlar Hakkında bulunmamaktadır. Yönetmelik Derece Acil çıkış yolları işletme yerleşimi İlk yardım değişikliğinden sonra malzemelerinde düzenlenmemiştir. sürekli eksilme Tüm işaretlemeler olmaktadır. yanlış yönü göstermektedir. Şiddet (1-5) 1 21 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 180 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 5 4 5 100 4 5 6 120 8 7 4 224 Yüksek 7 7 5 245 Yüksek Orta Yüksek Orta Önem Derecesi 160 60 Yüksek 3 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 6 Yüksek Düşük 6 5 Yüksek 7 8 4 Orta 3 4 3 Durdur 6 HTEA RİSK Yüksek 4 Derece 3 300 27 2 7 252 20 5 6 126 5 3 0,5 3 720 4 3 100 3 360 Ölüm 3 Sıklık (0,5-10) Personel Bazı elektrik panolarının önünde yalıtkan paspas bulunmama sı 2 Şiddet (1-100) 20 2 Olasılık (0,2-10) 5 4 Önem Derecesi 4 2 Durdur Orta Ölüm 3 6 3 Yüksek Personel Bazı elektrik panolarında kaçak akım rolesi bulunmama sı 5 3 Orta 12 3 2 Durdur 3 3 2 KİNNEY RİSK Yüksek 4 Derece (1-5) Yaralanma Şiddet (1-3) Personel Aşınmış ve keskin kenarlarını olan Yük taşıma kafeslerinin kullanımı Kontrol Düzeyi (1-3) 16 Önem Derecesi 4 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata Yaralanma Yüksek Orta Yalıtkan paspas R.O. bulunmayan elektrik panoları Personel Makina ve ekipmanları n sivri ve keskin köselerinin olması Hedef Tanımı Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet R Kaçak akım rolesi bulunmayan elektrik panoları 20 12 Yüksek X Yıpranmış yük taşıma kafesleri 5 3 Orta X R 4 Tüm Personel Çalışanlar Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X R Basınçlı Acil çıkış hortumların yollarının keskin, Çoklu Hasar Ölüm Maddi düzenlenme delici mesi kısımlardan geçmesi 3T RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X Makine ve ekipmanları n keskin ve sivri köşeleri Derece Ortamda çalışma yürütülmesi Acil Durum Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Acil çıkış Basınçlı yollarının hava R doğru R.O. hortumlarını belirlenmem n patlaması, esi delinmesi 5x5 RİSK Şiddet (1-5) 30 İşletme Geneli 29 İşletme Geneli 28 Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Olasılık (1-5) 27 İşletme Geneli 1 26 İşletme İşletme Geneli Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 181 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu İD Kaçak akım rolelerinin kontrolü talimatı verir. 3542 sayılı Kanun madde 3 . Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 2 Ay İGU Eksik ve çalışmayan kaçak akım roleleri raporlar. 4 Ay MALİ Elektrik panoları değişimi, tamiri yaptırılır. 1 Ay PER Değişim yapılıncaya kadar uyarı bilgilendirmesi yapılır 1 Ay İD Eksik yalıtkan paspasların temini talimatı verir. 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay İGU Yalıtkan paspas ihtiyacı ve boyutları tespit edilir. 1 Ay MALİ Yalıtkan paspaslar temin edilir. 1 Ay PER Yeri değiştirmeme talimatı verilir. Bilgilendirilir. Bazı elektrik panolarının önünde yalıtkan paspas bulunmamaktadır. 5 10 2 5 10 1 3 2 1 3 2 0,5 7 2 1 40 1 1 40 2 2 2 3 Önem Derecesi 2 1 Düşük Orta 1 Ay 2 Önemsiz Bazı elektrik panolarında kaçak akım rolesi bulunmamaktadır. Bulunan panoların çalışıp çalışmadığı test edilmemiştir. 1 1 8 5 2 20 7 2 28 7 2 42 Düşük Gerekli durumlarda KKD kullanır. Bilgilendirilir. 3 4 Düşük PER 3 2 Orta 3 Ay 1 Derece Tamir, değişim ve onarım planını uygular. KKD temini Farkedilebilirlik (1-10) MALİ Şiddet (1-10) 3 Ay Hata Olasılığı (1-10) Kafeslerin tamir, değişim onarım planlarını hazırlar. Önem Derecesi İGU 2 Önemsiz Düşük 2 Ay 7 Önemsiz Keskin köşelerin tespit ve tamir talimatı verir. 1 72 32 Önemsiz İD 1 3 4 Düşük 1 Ay 2 8 4 Orta İşletmenin her bölümünde yük taşıma amacıyla kullanılan aşınmış ve keskinleşmiş metal kafesler bulunmaktadır. 1 Derece Benzer durumları bildirmesi konusunda bilgilendirilir. 4 50 3 PER 4 3 2 14 3 Ay 1 1 7 Tamir, değişim ve onarım planını uygular. 100 3 40 MALİ 0,5 1 HTEA ARTIK RİSK 80 6 Ay Sıklık (0,5-10) Makinaların tamir, değişim onarım planlarını hazırlar. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 2 Ay Önem Derecesi Keskin köşelerin tespit ve tamir talimatı verir. Önemsiz Düşük İD 2 1 Önemsiz 1 Ay 3 2 Önemsiz Makinaların ve ekipmanların kullanma ve yıpranmaya bağlı eskimiş, çapaklı ve keskin köşeleri bulunmaktadır. 1 Düşük Havalı ekipman çalışması riskli bölgeler bildirilir. 5 6 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük PER 5 3 Derece (1-5) 3 Ay 1 2 Şiddet (1-3) Hava hortumlarını plana göre dağıtmını yaptırır. Kontrol Düzeyi (1-3) MALİ Önem Derecesi 3 Ay Düşük Düşük Hava hortumlarının güvenli dağıtım planını hazırlar. Düşük İGU Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 2 Ay Orta 30 Kompresörün yerinin değiştirilmesi talimatı verir 3T ARTIK RİSK Orta 29 İD Derece 28 1 Ay Acil çıkış yolları Merkezi işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde kompresörden gelen değişikliğinden sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği basınçlı hava boruları düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi işletme makinelerin Tüm işaretlemeler Yönetmelik Yönetmeliği sivri köşelerden yanlış yönü geçmektedir. göstermektedir. 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 27 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 26 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 182 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 245 5 7 3 105 5 7 3 105 4 3 4 48 Orta 5 7 4 140 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi Derece 6 Farkedilebilirlik (1-10) 7 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 3 Durdur Yüksek 3 5 Durdur 2 8 7 Yüksek 40 4 7 Düşük 3 HTEA RİSK Orta Derece 3 480 300 2 2 480 2 40 240 2 6 27 12 1 0,5 2 126 4 Maddi Hasar 2 Sıklık (0,5-10) 3 Tüm Çalışanlar 4 Şiddet (1-100) Örtülmemiş ve hasar görmüş tavan 2 Olasılık (0,2-10) R.O. Hasar görmüş tavandan küçük parça düşmesi, kablo sarkması 3 Önem Derecesi 6 İşletme içi aydınlatman ın yetersiz Maddi Hasar ve yapay olması 5 Yüksek Durdur 2 Tüm Çalışanlar 3 100 40 Durdur 3 R Düzensiz yapay aydınlatma 3 6 Yüksek 16 5 4 Düşük 4 3 KİNNEY RİSK Orta 4 Personel Derece (1-5) Ölüm R Şiddet (1-3) Atölyelere giden elektrik panolarinin su ve tozdan zarar görmesi Toz ve sudan zarar gören elektrik panoları Kontrol Düzeyi (1-3) 25 Önem Derecesi 5 Yüksek Yüksek 5 Korumasız elektrik ve trafo panoları 3 2 Durdur Ölüm R Etkisi (Risk) Personel Elektrik trafo ve panolarının fiziki etkenlere ve erişime karşı korunmama sı Olası Hata Tanımı 20 Hedef Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 5 Yüksek X 4 Tüm Çalışanlar Düşük X Elektrik panolarının Acil çıkış önünde yollarının malzeme Çoklu Ölüm Ölüm düzenlenme istiflenmesi mesi ve ulaşımın engellenmes i 3T RİSK Orta Ortamda bulunma X Derece 35 X R Şiddet (1-5) 34 Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. Acil çıkış Erişimi yollarının kısıtlanmış doğru elektrik belirlenmem panoları esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi İşletme Geneli 33 İşletme Geneli Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi İşletme Geneli 32 İşletme İşletme Geneli 1 31 Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 183 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu İGU Çalışmayan lambalar tespit edilir. Rapolanır. 3 Ay MALİ Çalışmayan lambalar tamir ettirilir. Tavan kapakları 6331 sayılı Kanun madde 30 . bulunmamaktadır. İşyeri Bina ve Eklentilerinde CNC İşleme ve Alınacak Sağlık ve Güvenlik Ofisler dışında bütün Önlemlerine İlişkin Yönetmelik bölümlerde tavanda hasar gören bölümler mevcuttur. 1 Ay İD Tavanın tamir edilmesi talimatı verilir. 2 Ay İGU Risk oluşturan tavan bölümleri tespit edilir. 9 Ay MALİ Tavanlarda gerekli tamir işlemleri yürütülür. 9 Ay PER Bilgilendirilir. 35 1 3 3 2 4 8 1 1 1 1 2 1 0,5 1 3 2 1 7 2 1 2 2 Önem Derecesi 2 Ay 34 40 Orta Orta Lambaların tamiri talimatını verir. 0,5 Düşük İD 1 1 21 7 1 7 3 1 6 7 2 28 Önemsiz 1 Ay 2 7 Önemsiz İşletmenin bir tarafında gün 6331 sayılı Kanun madde 30 . ışığından İşyeri Bina ve Eklentilerinde faydalanılmaktadır. Alınacak Sağlık ve Güvenlik Yapay aydınlatma Önlemlerine İlişkin Yönetmelik çalışmayan lambalardan dolayı yetersizdir. 1 3 Düşük Bilgilendirilir. 4 Derece PER 4 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Ay 1 Şiddet (1-10) Tedbirler uygulanılarak su ve toz ortamdan kaldırılır. Hata Olasılığı (1-10) MALİ Önem Derecesi 3 Ay 33 Düşük Orta Su ve toz kaynakları önleyici tespitleri belirler. Önemsiz İGU 1 Önemsiz 2 Ay 40 72 42 Önemsiz Su ve toz kaynağı tespiti ve önlenmesi talimatı verir. 0,5 3 Önemsiz İD 2 Derece 1 Ay 3 80 50 Ana elektrik panoları karanlık ortamda; toz 6331 sayılı Kanun madde ve su ulaşma riskinin 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği bulunduğu Risk Değerlendirmesi bölümdedir. Duvar Yönetmeliği arkasında su birikintisi mevcuttur. 1 8 7 20 Bilgilendirilir. 5 3 2 10 PER 5 1 2 6 3 Ay 1 100 40 HTEA ARTIK RİSK 14 Eksik elektrik panoları temin edilir, değiştirilir. Sıklık (0,5-10) MALİ Şiddet (1-100) 2 Ay Olasılık (0,2-10) Kapakları eksik elektrik panoları tespit raporlanır. Önem Derecesi İGU 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Düşük Düşük 1 Ay 32 0,5 1 Düşük Fiziki tehlikelere karşı tedbir alınması talimatı 2 Önemsiz İD 3 Önemsiz 1 Ay 1 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Bazı elektrik panolarının kapakları bulunmamaktadır. Çevreden geçen dikkatsiz personelin erişimi engellenmemiştir. Derece (1-5) Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 5 Şiddet (1-3) PER 5 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Ay 1 Önem Derecesi İşyeri düzenleme talimatını uygular. Düşük Düşük MALİ Düşük 3 Ay Düşük İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı Düşük İGU 3T ARTIK RİSK Orta 1 Ay Derece İşyeri düzeni talimatı verir. Şiddet (1-5) İD 1 31 çıkış yolları AcilAcil durumlarda veya işletme yerleşimi rutin kullanımda değişikliğinden sonra elektrik panolarının düzenlenmemiştir. önünde malzeme Tüm işaretlemeler istiflenmesinden yanlış erişim yönü dolayı göstermektedir. kısıtlıdır. 1 Ay 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET PER 184 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 120 6 6 4 144 5 6 3 90 4 5 5 100 Orta 6 7 4 168 Yüksek Orta Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 6 Hata Olasılığı (1-10) 6 Önem Derecesi 15 Yüksek Orta 3 5 6 Yüksek 6 8 4 Yüksek 15 4 5 Yüksek 3 HTEA RİSK Yüksek Derece 3 108 300 2 6 270 2 15 270 4 3 270 2 0,5 6 270 3 Sıklık (0,5-10) 3 Şiddet (1-100) 12 2 Olasılık (0,2-10) 3 Yaralanma 2 Önem Derecesi 4 Personel Enj. mak. kumanda kontrolü devre dışı bırakılıp çalışmaya geçirilmesi 3 Durdur Orta 12 2 100 3 Orta 4 2 6 Orta 3 Makine Enj. mak. azot, yağ, mazot ve hidrolik Maddi Hasar takviyesinde sızmalar olması 5 3 Yüksek 12 3 2 KİNNEY RİSK Orta 4 Derece (1-5) 3 Şiddet (1-3) Yaralanma Tüm Çalışanlar Enj. mak. günlük yağ, mazot, hidrolik seviyelerinin kontrol edilmeme Kontrol Düzeyi (1-3) 16 Önem Derecesi 4 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata Ölüm Yüksek Orta R Otomatik çalışmaya alınan enjeksiyon makinasını Tüm Çalışanlar Uyarı levhalarının eksik, yanlış veya yıpranmış olması 3 2 Yüksek Enjeksiyon makinasının malzeme takviyesi 20 12 Hedef Tanımı R 5 3 Orta X Kontrolleri yapılmayan enjeksiyon makinasını 4 Orta X R Tüm Çalışanlar Kisisel hijyen ve Acil çıkış lavoba-ortak yollarının alan Çoklu Ölüm Hastalanma düzenlenme kullanım mesi temizliğine dikkat etmeme 3T RİSK Orta Makinanın kullanılması X R Uyarı levhalarının uygun olmaması Derece Ortamda çalışma yürütülmesi Acil Durum Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi X R Şiddet (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. 40 Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Kisisel Acil çıkış hijyen ve yollarının lavoba-ortak doğru alan belirlenmem kullanım esi temizliği 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 39 Alüminyum Enjeksiyon A. 38 Ortamda çalışma Ortamda bulunma yürütülmesi TEHLİKE Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 37 Alüminyum Enjeksiyon A. 1 36 İşletme İşletme Geneli Bölüm İşletme Geneli Risk - Resim No FAALİYET 185 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Önem Derecesi 2 Düşük Orta 2 3 Düşük 15 3 6 3 36 6 2 36 3 2 18 Düşük 1 2 7 2 28 Düşük 1 2 Derece 2 3 Farkedilebilirlik (1-10) 1 1 Şiddet (1-10) 6 1 3 Hata Olasılığı (1-10) 3 1 15 Önem Derecesi 2 1 1 Düşük Düşük 2 1 3 Düşük 2 2 15 Düşük 1 1 1 72 24 Önemsiz 4 1 3 2 Düşük 4 2 8 4 İGU Kontrol listelerinin takibini yapar. Talimatlandırır. 1 Ay MALİ Kontol listelerinin dosyalar. 1 Ay PER Talimata uygun makine kontrollerini yapar. Enj. mak. azot, yağ ve yanmaz hidrolik 6331 sayılı Kanun madde takviyesinde sızmalar 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği mevcuttur. Risk Değerlendirmesi Göstergeler Yönetmeliği makinanın arkasındadır. 1 Ay İD Bakım ve onarım talimatı verir. 1 Ay İGU Sızmanın olduğu parçaları raporlar. 3 Ay MALİ Makinaların bakım, onarımını yaptırır. 3 Ay PER Bilgilendirilir. Makine ilk ısıtmadan sonra zaman ayarlı hızlı otomatik çalışmaya geçirilmektedir. Sensör sistemi bulunmamaktadır. 1 Ay İD Çalışanın hızına göre çalışma talimatı verir. 2 Ay İGU Gerekli sensör sistemi ve teknik özellikleri belirlenir. 5 Ay MALİ Sensör sistemi makinaya takılır. 5 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. Düşük İD 1 Ay 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 1 Derece Uyarı işaretçileri hakkında eğitilir. Bilgilendirilir. 8 27 50 PER 4 3 45 3 Ay 2 1 3 45 Uyarı levhaları ve işaretçileri temin edilir. 100 3 6 MALİ 0,5 3 HTEA ARTIK RİSK 30 1 Ay Sıklık (0,5-10) Gerekli uyarı levhaları ve konumu tespit edilir. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 1 Ay Önem Derecesi Uyarı levhalarının yenilenmesi talimatı verilir. 2 1 Önemsiz Düşük İD 3 2 Önemsiz 1 Ay 1 Önemsiz Eğitime katılır. Bilgilendirilir. 5 6 Önemsiz PER 5 3 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 9 Ay 1 2 Derece (1-5) Eğitim için gerekli ihtiyaçları karşılar. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 9 Ay Önem Derecesi Kişisel hijyen eğitim planı hazırlanır ve düzenlenir. Düşük Düşük İGU Orta Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 2 Ay Düşük Enjeksiyon makinası kontrol listeleri bir yılı 6331 sayılı Kanun madde aşkın süredir 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği işlenmemektedir. Risk Değerlendirmesi Bazı makinaların Yönetmeliği kontrol listeleri kayıptır. Eğitim planlaması talimatı verilir. Düşük 40 Bir çok tehlike unsuru gözden kaçırılmış ve uyarı işaretçisi konulmamıştır. İD 3T ARTIK RİSK Düşük 39 6331 sayılı Kanun madde 30. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 1 Ay Derece 38 6331 sayılı Kanun madde 16, 6331 sayılı Kanun madde 11, 17, 18, 30 . Çalışanların İş 12, 30. İşyerlerinde Acil Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Eğitimlerinin Usul ve Esasları Yönetmelik Hakkında Yönetmelik Acil çıkış yolları Lavoba, mutfak, çay işletme yerleşimi ocağı vb. ortak değişikliğinden sonra alanların düzenlenmemiştir. kullanımında iş Tüm işaretlemeler hijyenine dikket yanlış yönü edilmemektedir. göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 37 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 36 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 186 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Derece Orta Personel Enj. mak. elektrik motorlarınd a kabloların yamanması Ölüm 4 4 16 Yüksek 3 Yüksek 4 Personel Enj. mak. arıza ve olumsuzlukl arın kayıt altına alınmaması Ölüm 4 3 12 2 Personel Yangın söndürme tertibatının yetersiz olması Ölüm 4 4 16 3 4 2 3 2 4 3 3 40 3 3 7 6 3 40 3 7 4 112 8 6 192 4 8 6 192 4 8 6 192 Yüksek 2 15 Önem Derecesi Farkedilebilirlik (1-10) 135 4 3 Yüksek Yüksek Şiddet (1-10) Orta 3 2 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) Orta 2 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Orta 12 Yüksek Derece 135 300 4 Orta Sıklık (0,5-10) 3 Yüksek Şiddet (1-100) Maddi Hasar 360 Olasılık (0,2-10) Makine Enj. mak. hava ve kablo borularının açıkta bırakılması 126 Önem Derecesi Yüksek Durdur 160 150 360 Derece (1-5) 5 20 16 Yüksek Şiddet (1-3) 8 5 5 4 Orta Kontrol Düzeyi (1-3) 4 6 4 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Yüksek 0,5 3 Derece 100 15 Orta R Enj. mak. ve elektrikli ergitme fırınında yangın 6 3 Yüksek A.D. R HTEA RİSK 5 4 Şiddet (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. Ortamda çalışma yürütülmesi X Enj. mak. muhtemel arıza ve olumsuzlukl arın bilinmemesi KİNNEY RİSK 3 2 Enjeksiyon Acil çıkış makinasının yollarının Ölüm çevresinin Çoklu Uzuv Kaybı düzenlenme kapatılmam mesi ası Olasılık (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. 45 Makinanın kullanılması R Enjeksiyon makinası motorunda yamanmış kablolar 3T RİSK 3 Tüm Ziyaretçi Çalışanlar Etkisi (Risk) Alüminyum Enjeksiyon A. 44 X R Enjeksiyon makinasının hava ve elektrik kablosu boruları 5x5 RİSK Olası Hata 43 Makinanın kullanılması X Acil çıkış yollarının Çevresi açık R doğru R.O. enjeksiyon belirlenmem makinasını esi Hedef Alüminyum Enjeksiyon A. Makinanın kullanılması Tanımı Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. 42 A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 1 41 Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Bölüm Tanımı Risk - Resim No FAALİYET 187 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 2 4 Önem Derecesi 2 Düşük Orta Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 7 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 3 Önemsiz Düşük 1 Önemsiz 1 72 24 Düşük 3 40 3 2 Önemsiz 1 1 8 6 Düşük 3 1 Derece 8 1 15 15 50 2 2 0,5 3 2 7,5 4 1 1 2 40 4 1 100 15 9 2 2 0,5 HTEA ARTIK RİSK 63 2 1 Sıklık (0,5-10) 4 1 Şiddet (1-100) 4 2 Olasılık (0,2-10) 1 1 Önem Derecesi 4 2 1 Önemsiz Düşük 4 3 2 Önemsiz 1 1 Önemsiz 5 4 Önemsiz 5 4 KİNNEY ARTIK RİSK Orta 1 Derece (1-5) Makinanın çevresi kafes bariyerle kapatılır. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Ay Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Çevreleyici bariyer planlaması yapar. Düşük Düşük PER İGU Boruları kapayacak koruyucu donanımı belirler. 3 Ay MALİ Makine koruyucusu temin edilir. 3 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. 7 2 28 8 2 32 4 3 24 Düşük 1 Ay Düşük İD 4 3 48 Orta Enjeksiyon makinaları ve ergitme fırınları için yangın söndürme tertibatı ve ekipmanları yetersizdir. Acil durum sistemi bulunmamaktadır. İGU Düşük 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Enjeksiyon hata ve olumsuzluk kayıtları tutulmamaktadır. Bu durumda hangi aralıklarla hata vereceği ve hatanın sonuçları bilinmemektedir. 2 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İD 1 Ay İGU Kablonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Elektrik kablosu baştan uca değiştirilir. 1 Ay PER Çalışan kablo değişinceye kadar bilgilendirilir. 1 Ay İD Hata kayıtlarının tutulması talimatını verir. 1 Ay İGU Hata kayıt listelerini oluşturur. MALİ 1 Ay PER Hata kayıtlarını düzenli olarak tutar. Bilgilendirilir. 1 Ay İD Gerekli tertibatın kurulması talimatı verilir. 3 Ay İGU Yangın söndürme sistemi teknik özelliklerini belirler. 9 Ay MALİ Yangın söndürme sistemini kurdurur. Ekipman temini 9 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. Kullanım eğitimi verilir. Düşük Enjeksiyon makinasının elektrik motoru kablolarında kesikler bulunmaktadır. Elektrik bandı kablo kesiği kapatılmıştır. Makinanın çevresinin kısıtlanması talimatı verir Düşük 45 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İD 3T ARTIK RİSK Orta 44 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Enj. Mak. kurulurken hava, elektrik kablo borularının bir kısmı açıkta bırakılmıştır. Makina veya çevrede çalışan için risk oluşturur. 1 Ay Derece 43 Acil çıkış yolları Enjeksiyon işletme yerleşimi makinasının çevreden 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde değişikliğinden sonra erişime açık 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği düzenlenmemiştir. çalışmaktadır. Makine Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Tüm işaretlemeler çalışırken arkasında Yönetmelik Yönetmeliği yanlış yönü dolaşmak göstermektedir. mümkündür. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 42 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 41 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 188 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 5 4 6 120 4 5 6 120 4 5 4 80 Orta 6 6 8 288 Yüksek Yüksek Yüksek Orta Önem Derecesi 160 100 Yüksek 3 Derece 15 Farkedilebilirlik (1-10) 6 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 6 Yüksek Yüksek 3 5 Yüksek 15 8 4 Orta 3 4 5 Yüksek 3 HTEA RİSK Yüksek 4 Derece 2 270 300 3 15 270 4 6 135 20 2 0,5 6 270 4 3 100 15 270 5 3 Sıklık (0,5-10) Meslek Hastalığı 2 Şiddet (1-100) Personel Ergitme fırınının üstünde havalandırm a sistemi bulunmama sı 2 Olasılık (0,2-10) 15 3 Önem Derecesi 3 2 Durdur Orta 5 2 6 3 Orta Uzuv Kaybı 5 3 Orta Personel Ergitme fırınına düşebilecek kova ve malzemeleri n fırın üstünde bırakılması 3 2 Yüksek 12 3 2 KİNNEY RİSK Yüksek 3 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) Uzuv Kaybı Kontrol Düzeyi (1-3) Personel Yüksek sıcaklıklı elektrikli ergitme fırınının çevresinin kapatılmam ası Önem Derecesi 15 Etkisi (Risk) 3 Olası Hata 5 Hedef Personel Hava tabancasının enj. mak. Uzuv Kaybı kapağının içine asılması Yüksek Yüksek R Ergitme fırınından çıkan kimyasal buhar 20 16 Orta Üstü açık ergitme fırını 5 4 Orta R 4 Orta Çevresi açık elektrikli ergitme fırını Tüm Personel Çalışanlar Kalıp temizlenirke Acil çıkış n hava yollarının tabancasının Meslek Çoklu Ölüm düzenlenme çıkarttığı Hastalığı mesi yüksek sesde çalışmak 3T RİSK Yüksek X R Derece Ortamda çalışma yürütülmesi X R Enj. mak. kapağının içine asılan hava tabancası Şiddet (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi X R Kalıp Acil çıkış temizlenirke yollarının n kullanılan doğru pnomatik belirlenmem hava esi tabancası 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. 50 Ortamda çalışma yürütülmesi X Tanımı Alüminyum Enjeksiyon A. 49 Alüminyum Enjeksiyon A. 48 Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. 47 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 1 46 Tanımı Bölüm Alüminyum Enjeksiyon A. Risk - Resim No FAALİYET 189 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 1 2 1 15 2 3 2 Önem Derecesi 2 15 Düşük Orta 1 3 2 Önemsiz 8 3 1 1 4 5 2 20 5 2 30 6 4 48 Düşük 4 2 15 4 Düşük 2 2 0,5 1 Orta 6 1 Derece 3 2 Farkedilebilirlik (1-10) 2 1 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 1 Düşük Düşük Makinanın çevresi kafes bariyerle kapatılır. Önemsiz MALİ 72 16 Önemsiz 3 Ay 3 2 Orta Çevreleyici bariyer planlaması yapar. 0,5 8 4 Düşük İGU 15 Derece 2 Ay 0,2 30 50 Fırının çevresinin kısıtlanması talimatı verir 1 3 2 1,5 İD 2 1 2 7,5 1 Ay 1 100 15 90 Bilgilendirilir. 3 0,5 1 HTEA ARTIK RİSK 30 PER 3 Sıklık (0,5-10) 6 Ay 1 Şiddet (1-100) Tasarlanan mekanizmayı uygular. Olasılık (0,2-10) MALİ Önem Derecesi 6 Ay Önemsiz Düşük Hava tab. kapak dışına asılacağı sistem tasarlar. 2 1 Önemsiz İGU 3 2 Önemsiz 2 Ay 1 Orta KKD kullanır. Bilgilendirilir. 5 8 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz PER 5 4 Derece (1-5) 9 Ay 1 2 Şiddet (1-3) Hava tabancası değiştirilir. KKD temin edilir. Kontrol Düzeyi (1-3) MALİ Önem Derecesi 9 Ay Düşük Orta Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Daha az gürültülü hava tabancası, KKD araştırılır. Düşük Yüksek sıcaklıklı 6331 sayılı Kanun madde 30 . ergitme fırınından Kimyasal Maddelerle aliminyum ve içindeki Çalışmalarda Sağlık ve diğer alaşım Güvenlik Önlemleri Hakkında malzemelerin buharı Yönetmelik ortama dağılmaktadır. İGU Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Yüksek sıcaklıklı elektrikli ergitme fırınının üstünde kova, çekiç vb. ekipmanlar fırının içine düşebilecek şekilde bırakılmaktadır. 3 Ay Düşük 50 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Yüksek sıcaklıklı elektrikli ergitme fırınının çevresi personelin, ziyaretçilerin erişimine açıktır. İD 3T ARTIK RİSK Orta 49 Hava tabancası otomatik çalışan 4703 sayılı Kanun Makina makinanın her kapağı Emniyeti Yönetmeliği . 6331 açıldığında alınıp sayılı Kanun madde 10,30. İş kullanılmakta ve hızla Sağlığı ve Güvenliği Risk kapanan kapağın Değerlendirmesi Yönetmeliği içine geri asılmaktadır. 1 Ay Derece 48 Kalıpten her Acil çıkış yolları malzeme işletme yerleşimi 6331 6331sayılı sayılıKanun Kanunmadde madde11, 30. çıkartıldığında yüksek değişikliğinden sonra 12, 30. İşyerlerinde Çalışanların Gürültü ileAcil İlgili basınçlı hava düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Dair Risklerden Korunmalarına tabancasıyla kalıp Tüm işaretlemeler Yönetmelik Yönetmelik temizlenmektedir. yanlış yönü Yüksek ses göstermektedir. çıkmaktadır. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 47 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 46 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET PER 1 Ay İD 1 Ay İGU Personelin dikkatli ve düzenli çalışmasını takibi MALİ 1 Ay PER Dikkatli ve düzenli çalışma talimatı verilir. 1 Ay İD Local havalandırma sistemi talimatı verilir. 3 Ay İGU Havalandırma sisteminin özelliklerini belirler. 9 Ay MALİ Havalandırma sisteminin kurdurur. 1 Ay PER Çalışanlara gaz maskesi temin edilir. Bilgilendirilir. 190 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 96 4 5 5 100 6 6 5 180 3 4 6 72 Orta 3 4 5 60 Orta Yüksek Orta Yüksek Orta Önem Derecesi Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 7 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 15 Yüksek Orta 3 5 4 Yüksek 3 8 4 Orta 3 7 4 6 Orta 2 6 HTEA RİSK Düşük 2 Derece 9 180 300 3 6 270 3 3 15 126 Maddi Hasar 2 3 135 Makine Enj. mak. kalıp değiştirme talimatının olmaması 2 0,5 2 63 12 Sıklık (0,5-10) 3 3 Şiddet (1-100) 4 2 Olasılık (0,2-10) Yaralanma 2 Önem Derecesi Personel Eski ve koruyucu özelliğini kaybetmiş KKD'ların kullanılması 3 Yüksek Durdur 15 2 100 15 Orta 3 2 6 Orta 5 5 4 Orta Yaralanma 3 2 KİNNEY RİSK Orta Personel Aliminyum kepçelerinin tutma yeri kaygan borulardan imal edilmiş olmasi Derece (1-5) 12 Şiddet (1-3) 3 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Önem Derecesi Yaralanma Yüksek Orta Personel Yüksek sıcaklıkta yetersiz iklimlendirm e ile çalışılması 3 Orta 20 15 Orta 5 3 Orta 4 5 Tüm Personel Çalışanlar 3T RİSK Orta Derece R Enj. mak. kalıp değişimi Şiddet (1-5) X R Eski ve koruyucu özelliğini kaybetmiş Eldivenler Olasılık (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. Makinanın kullanılması X R Kaygan borudan imal edilmiş aliminyum kepçeleri Çok yüksek sıcaklıkta Acil çıkış malzemenin yollarının Çoklu Ölüm veya Uzuv Kaybı düzenlenme kepçenin mesi elle tutulması Etkisi (Risk) Alüminyum Enjeksiyon A. 55 Makinanın kullanılması X R Aliminyum enjensiyon atölyesinde termal konforun uygun olmaması 5x5 RİSK Olası Hata Alüminyum Enjeksiyon A. 54 Makinanın kullanılması X R Ergitme Acil çıkış fırınından yollarının Enj. mak. doğru Akışkan belirlenmem metal esi aktarılması Hedef Alüminyum Enjeksiyon A. 53 Makinanın kullanılması A.D. X Tanımı Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. 52 Ortamda çalışma yürütülmesi Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 1 51 TEHLİKE Acil Durum Bölüm Tanımı Risk - Resim No FAALİYET 191 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 20 2 1 2 4 3 4 6 72 2 4 2 16 Önem Derecesi 2 2 Önemsiz Orta 7 5 Düşük 1 2 Orta 1 3 72 2 Düşük 2 15 Derece 1 3 Farkedilebilirlik (1-10) 3 3 1 Şiddet (1-10) 3 2 1 Hata Olasılığı (1-10) 1 2 0,5 Önem Derecesi 12 1 2 Önemsiz Düşük 3 1 15 3 2 Önemsiz 4 1 0,5 8 1 Önemsiz 1 1 3 1 Orta 1 2 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz 1 1 Derece 3 50 1 3 15 1 1 0,5 Havalandırma sisteminin kurdurur. 100 1 135 MALİ 0,5 1 14 9 Ay Sıklık (0,5-10) Havalandırma sisteminin özelliklerini belirler. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 3 Ay Önem Derecesi Local havalandırma sistemi talimatı verilir. 2 1 Önemsiz Düşük İD 3 1 Önemsiz 1 Ay 1 Önemsiz Dikkatli ve düzenli çalışma talimatı verilir. 5 1 Orta PER 5 1 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 1 Ay 1 Derece (1-5) Kepçe kollu robot kolu kurulur. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 1,5 Yıl Önem Derecesi Robot kolu sistemi araştırılır. Önemsiz Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu İGU Düşük Eski ve koruyucu 6331 sayılı Kanun madde 30 . özelliğini kaybetmiş Kişisel Koruyucu Donanımların Kişisel Koruyucu İşyerlerinde Kullanılması Donanımlar (eldiven) Hakkında Yönetmelik kullanılmaktadır. 6 Ay Önemsiz PER 1 Ay İD Robot kolu sistemi kurulması talimatı verir. 6 Ay İGU Robot kolu sistemi araştırılır. 1,5 Yıl MALİ Robot kolu kurulur. Geçici kaymayan kepce temini 1 Ay PER Kaygan olmayan kepçe temin edilir. 1 Ay İD Koruyucu donanımların yenilenmesi talimatı verir. 2 Ay İGU KKD'lerin teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ KKD'ler temin edilir. 1 Ay PER KKD kullanır. Bilgilendirilir. Önemsiz Aliminyum kepçelerinin tutma yeri kaygan borulardan imal edilmiştir. Robot kolu sistemi kurulması talimatı verir. Orta 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İD 3T ARTIK RİSK Düşük 54 Ortam Ergitme fırını 6331 sayılı Kanun madde 30 . ve enjeksiyon İşyeri Bina ve Eklentilerinde makinasından Alınacak Sağlık ve Güvenlik kaynaklanan ısı Önlemlerine İlişkin Yönetmelik çıkışından dolayı yüksek sıcaklıktadır. 1 Ay Derece 53 Acil çıkış yolları işletme yerleşimi Çok yüksek sıcaklıkta 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde değişikliğinden sonra sıvı aliminyum 12, 30. İ şyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği düzenlenmemiştir. malzeme kepçe Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Tüm işaretlemeler aracılığıyla elle Yönetmelik Yönetmeliği yanlış yönü tutulmaktadır. göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 52 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 51 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 55 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Enjeksiyon makinasının kalıp değiştirme talimatı bulunmamaktadır. 1 Ay İGU Kalıp değiştirme talimatı hazırlanır. 1 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 1 Ay PER Talimatlara uygun çalışılır. 192 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 128 3 3 4 36 7 7 5 245 6 10 6 360 Yüksek Yüksek Önem Derecesi 8 Yüksek 3 4 Düşük 100 4 Yüksek 6 160 144 Yüksek 5 Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) Etkisi (Risk) Olası Hata 3 Şiddet (1-10) 20 3 Hata Olasılığı (1-10) 5 40 Önem Derecesi 4 X 3 Yüksek Orta Çoklu Ölüm Ortamda çalışma yürütülmesi 3 3 5 6 Yüksek Personel Doğalgaz tüpünün taşınabilir ve emniyetsiz olması 2 3 8 6 Düşük R Ergitme fırını ve Enj. mak. ilk çalışma öncesi doğalgaz tüpüyle ısıtma 2 3 4 Yüksek 16 6 HTEA RİSK Durdur 4 Derece 4 135 300 Ölüm 15 270 Yüksek iş ritmine bağlı dikkatsiz davranışlar 3 27 Personel 0,5 3 360 İş ritminin sürekli ve yüksek olması 100 15 1800 R.O. 3 Sıklık (0,5-10) X 1 Şiddet (1-100) Makinanın kullanılması 3 Olasılık (0,2-10) 8 3 Önem Derecesi 2 2 Yüksek Durdur 4 2 6 3 Orta Hastalanma 5 4 Orta KKD'ların gelişi güzel pis ortama bırakılması 3 2 Orta Personel 3 KİNNEY RİSK Durdur Hijyenine önem verilmeyen KKD Derece (1-5) R Şiddet (1-3) X Kontrol Düzeyi (1-3) Ortamda çalışma yürütülmesi Önem Derecesi 12 Yüksek Yüksek 4 20 16 Orta 3 5 4 Orta Uzuv Kaybı 4 Yüksek KKD'ların kullanımının takip edilmemesi Eski ve Acil çıkış koruyucu yollarının özelliğini Meslek Çoklu Ölüm düzenlenme kaybetmiş Hastalığı mesi KKD'ların kullanılması 3T RİSK Yüksek Personel Derece KKD kullanılmam ası Şiddet (1-5) R Tüm Personel Çalışanlar Olasılık (1-5) X Hedef Ortamda çalışma yürütülmesi Acil Durum R Tanımı A.D. X Alüminyum Enjeksiyon A. 60 Tanımı 59 Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 58 Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. 57 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması Acil Eskiçıkış ve yollarının koruyucu doğru özelliğini belirlenmem kaybetmiş esi Kulaklıklar Alüminyum Enjeksiyon A. 1 56 5x5 RİSK Alüminyum Enjeksiyon A. Bölüm TEHLİKE Alüminyum Enjeksiyon A. Risk - Resim No FAALİYET 193 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 1 Ay İD Robot kolu sistemi kurulması talimatı verir. 6 Ay İGU Robot kolu sistemi araştırılır. 1,5 Yıl MALİ Kepçe kollu robot kolu kurulur. 1 Ay PER Dikkatli ve düzenli çalışma talimatı verilir. 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Kepçeyle yüksek ritimde sıvı aliminyum ergitme fırınından enjeksiyon makinası potasına aktarılmaktadır. Ergitme fırını ve Enj. 4703 sayılı Kanun madde 4. mak. ilk çalışma Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar öncesi doğalgaz Yönetmeliği . 6331 sayılı tüpüyle ısıtılmaktadır. Kanun madde 10,30. İş Doğalgaz tüpü fırına Sağlığı ve Güvenliği Risk yakın şekilde Değerlendirmesi Yönetmeliği bırakılmaktadır. 1 1 2 5 10 1 1 1 1 1 2 3 4 0,5 3 2 0,2 1 1 1 100 2 2 2 2 8 1 1 2 2 3 10 3 90 Önem Derecesi 1 1 32 Düşük Orta Dolap kullanımı konusunda çalışanlara talimat verilir. 4 4 Düşük PER 2 4 Önemsiz 2 Ay 2 2 Önemsiz KKD dolabı temini. 72 24 Orta MALİ Derece 2 Ay Farkedilebilirlik (1-10) KKDların kullanılmadığında konulacağı dolap özellikleri Şiddet (1-10) İGU 3 Hata Olasılığı (1-10) 2 Ay 15 Önem Derecesi KKD dolabı yaptırılması talimatı verir. 1 Önemsiz Düşük İD 1 3 2 Düşük 1 Ay 2 8 6 Önemsiz Kişisel koruyucu donanımlar 6331 sayılı Kanun madde 30 . kullanılmadığı zaman Kişisel Koruyucu Donanımların çalışma ortamında İşyerlerinde Kullanılması pis yerlere Hakkında Yönetmelik bırakılmakta sonra tekrar kullanılmaktadır. 1 3 2 Önemsiz KKD kullanır. Bilgilendirilir. 4 HTEA ARTIK RİSK Orta PER 4 Derece 2 Ay 1 15 50 Bilinçlendirme faaliyetleri düzenler. 45 MALİ 1 3 3 Ay 100 15 0,2 KKD kullnımını takip eder. 0,5 1 200 İGU Sıklık (0,5-10) 2 Ay Şiddet (1-100) Kullanımının takip edilmesi talimatını verir. Olasılık (0,2-10) İD 2 1 Önem Derecesi 1 Ay 3 2 Önemsiz Düşük Çalışanlar kişisel koruyucu donanımları 6331 sayılı Kanun madde 30 . nasıl kullanacağını Kişisel Koruyucu Donanımların tam bilmemektedir. İşyerlerinde Kullanılması Uygulamada takip Hakkında Yönetmelik edilmedikçe kullanmamaktadır. 1 Önemsiz KKD kullanır. Bilgilendirilir. 5 8 Önemsiz PER 5 4 Önemsiz 1 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Yüksek KKD'ler temin edilir. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) KKD'lerin teknik özelliklerini belirler. Önem Derecesi İGU Düşük Orta 2 Ay Düşük Koruyucu donanımların yenilenmesi talimatı verir. Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu İD Önemsiz 60 1 Ay 3T ARTIK RİSK Orta 59 Acil çıkış yolları işletme yerleşimi Eski ve koruyucu 6331 sayılı Kanun madde 11, 30 . değişikliğinden sonra özelliğini kaybetmiş 12, 30. İ şyerlerinde Acil Kişisel Koruyucu Donanımların düzenlenmemiştir. Kişisel Koruyucu Durumlar Kullanılması Hakkında İşyerlerinde Tüm işaretlemeler Donanımlar (kulaklık) Yönetmelik Hakkında Yönetmelik yanlış yönü kullanılmaktadır. göstermektedir. Derece 58 Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 57 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 56 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 2 Ay İGU Yeterli ve güvenli tüp hortum uzunluğu planlanır. 2 Ay MALİ Tüpün fırından uzakta konumlamasını sağlar. 1 Ay PER Makine çalıştırma talimatına uyar. 194 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Derece 480 Durdur 5 Personel Tavan vincinin periyodik kontrollerin yapılmaması Ölüm 4 4 16 Yüksek 2 Yüksek 4 Personel Vinçte yıpranmış, kapasitesi bilinmeyen sapan ve ekipman kullanılması Ölüm 5 4 20 Yüksek 3 Personel Vinç raylarının kontrollerini n yapılmaması Ölüm 2 4 8 1 2 3 2 4 3 2 40 2 3 40 3 6 40 3 0,5 40 3 7 5 175 6 4 96 7 7 7 343 2 6 5 60 Orta 4 Önem Derecesi Farkedilebilirlik (1-10) Yüksek 6 2 Yüksek Yüksek Şiddet (1-10) Yüksek 3 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) 20 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Orta 5 Orta Derece 135 300 4 Durdur Sıklık (0,5-10) Ölüm Düşük Şiddet (1-100) Personel Makine ve çalışanların üzerinden vinçle kalıp taşınması 360 Olasılık (0,2-10) 160 125 720 Önem Derecesi Durdur Orta 5 60 Derece (1-5) 8 5 20 16 Orta Şiddet (1-3) 4 5 5 4 Yüksek Kontrol Düzeyi (1-3) 0,5 3 4 Düşük Önem Derecesi Yüksek Yüksek 100 15 Derece R.O. Tavan vincinin ray sistemi, vincin raydan çıkması 6 3 Orta X R HTEA RİSK 5 3 Şiddet (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. Ortamda çalışma yürütülmesi X Tavan vincinin sapan ve bağlantı ekipmanları KİNNEY RİSK 3 2 Alev emniyet geri Acil çıkış tepme valfi yollarının ile tüp Çoklu Ölüm Uzuv Kaybı düzenlenme arasında mesi uzatma borusu kullanılması Olasılık (1-5) Alüminyum Enjeksiyon A. 65 Ortamda çalışma yürütülmesi R Periyodik kontrolü yapılmamış tavan vinci 3T RİSK 3 2 Tüm Personel Çalışanlar Etkisi (Risk) Alüminyum Enjeksiyon A. 64 X R Vinçle çalışma sisteminin uygun olmaması 5x5 RİSK Olası Hata Alüminyum Enjeksiyon A. 63 Makinanın kullanılması X R Acil çıkış yollarının Doğalgaz doğru tüpü belirlenmem esi Hedef 62 Makinanın kullanılması A.D. X Tanımı Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. Ortamda çalışma yürütülmesi Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 1 61 TEHLİKE Acil Durum Bölüm Tanımı Risk - Resim No FAALİYET 195 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 3 2 1 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 0,2 Önemsiz Düşük 2 Orta 40 Düşük 0,5 2 Düşük 1 72 20 Önemsiz 40 Derece 2 1 7,5 50 3 2 3 2 80 1 40 8 5 40 1 1 3 2 40 2 1 HTEA ARTIK RİSK 16 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 4 1 Önem Derecesi 4 3 Önemsiz Düşük 1 2 100 15 Orta 8 2 0,5 Önemsiz 4 2 1 Önemsiz 2 3 2 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük 8 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 2 Kontrol Düzeyi (1-3) 10 Önem Derecesi 5 Düşük Düşük 2 1 Orta 5 4 Orta 5 4 Orta 1 3T ARTIK RİSK Düşük Derece Alınan Önlemler Şiddet (1-5) İD İGU 1,5 Yıl MALİ Alev geri tepme valfi direk doğalgaz tüpüne bağlanır. 1 Ay PER Dikkatli ve düzenli çalışma talimatı verilir. Düşük Orta Acil çıkış yolları 4703 sayılı Kanun madde 4. Doğalgaz tüpünde işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar alev emniyet geri değişikliğinden sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil Yönetmeliği . 6331 sayılı tepme valfi ile tüp düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Kanun madde 10,30. İş arasında uzatma Tüm işaretlemeler Risk SağlığıYönetmelik ve Güvenliği borusu yanlış yönü Değerlendirmesi Yönetmeliği kullanılmaktadır. göstermektedir. Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 61 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Çalışan makine ve personel üzerinden tavan vinci ile kalıp taşınmaktadır. 2 Ay İGU Tavan vinci ile çalışma talimatları düzenlenir. 9 Ay MALİ Tavan vinci ile çalışma düzeni değiştirilir. 2 Ay PER Kalıp değişiminde diğer istasyonlarda durdurulur. 7 3 42 6 2 36 7 3 42 Orta 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 6 1 6 Önemsiz 62 Orta İD 63 Tavan vincinin periyodik kontrolleri yapılmamıştır. İGU 3 Ay MALİ Tavan vinci periyodik kontrolleri yaptırılır. Düşük İD 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği PER İD 64 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Tavan vincide kaldırma kapasitesi belli olmayan kanca ve sapanlama zinciri kullanılmaktadır. 1 Ay İGU Vinç bağlama elemanlanı emniyet sınırları belirlenir. 2 Ay MALİ Güvenli vinç bağlama elemanlanı temin edilir. 2 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. İD 65 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Tavan vincinin periyodik kontrolleri yapılmamıştır. 2 Ay İGU Tavan vinci rayları yıpranma ve yorulma testi 3 Ay MALİ Tavan vinci raylarının bakım onarımı yapılır. 3 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. 196 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Önem Derecesi Yüksek Orta 3 Yüksek 3 120 7 6 126 3 5 45 4 6 72 Yüksek 6 Orta Derece 3 5 Orta Farkedilebilirlik (1-10) 2 Şiddet (1-10) 15 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 2 Yüksek Orta 3 Orta 3 4 Yüksek 2 160 60 Önemsiz 40 5 Orta 3 3 Derece 2 2 120 300 2 15 8 6 90 9 2 3 4 2 240 3 1 0,5 3 18 3 Personel 2 100 40 HTEA RİSK 90 Havalı Somun açma tabancasının Uzuv Kaybı gelişi güzel dağınık bırakılması 3 Sıklık (0,5-10) 6 2 Şiddet (1-100) 2 2 Olasılık (0,2-10) 3 3 Önem Derecesi Yaralanma 2 Durdur Orta Personel Bakım onarım seyyar lambasının uygun olmaması 2 6 1 Orta 12 5 3 Orta 4 3 2 Düşük 3 3 2 KİNNEY RİSK Orta Ölüm Derece (1-5) Personel Bakım onarım prosedürleri (Enerjiyi kes, kilitle, etiketle) uygulanma ması Şiddet (1-3) 9 Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Etkisi (Risk) 3 Olası Hata Uzuv Kaybı Önem Derecesi Hedef R Dağınık bırakılan havalı somun açma tabancası Personel Makinelerin bakım onarım talimatı bulunmama sı Yüksek Orta Tanımı R Makinaların bakımı ve onarımı 20 12 Orta Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Makinaların bakımı ve onarımı 5 4 Orta X R 4 3 Düşük Makinanın kullanılması X R.O. Makinaların bakımı ve onarımı Vinç elektrik Acil çıkış baglantıların yollarının Çoklu Ölüm da yamalı Ölüm düzenlenme kabloların mesi bulunması 3T RİSK Orta Makinanın kullanılması X Tüm Personel Çalışanlar Derece Makinanın kullanılması X R Şiddet (1-5) 70 Makinanın kullanılması A.D. X Acil çıkış Vinç elektrik yollarının bağlantıların doğru da elektrik belirlenmem kaçağı esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 69 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum Alüminyum Enjeksiyon A. 68 Tanımı Alüminyum İşletme Enjeksiyon Geneli A. 67 Alüminyum Enjeksiyon A. 1 66 Alüminyum Enjeksiyon A. Bölüm Alüminyum Enjeksiyon A. Risk - Resim No FAALİYET 197 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 72 12 2 5 3 30 1 7 2 14 2 3 2 12 Düşük 2 4 2 16 Düşük Önem Derecesi Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 1 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 3 Düşük Düşük 0,5 3 2 Önemsiz 1 8 6 Önemsiz 40 3 1 Önemsiz 0,5 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz Derece 1 40 50 2 1 7,5 1 15 20 1 0,5 1,5 1 1 2 15 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 6 1 Önem Derecesi 3 1 Önemsiz Düşük 2 2 100 40 Önemsiz 2 1 0,5 Önemsiz 2 2 1 Önemsiz 1 3 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Önem Derecesi 3 Düşük Düşük 1 1 Düşük 5 4 Düşük 5 4 Düşük 1 3T ARTIK RİSK Düşük Derece İD 1 Ay İGU Kablonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Elektrik kablosu baştan uca değiştirilir. 1 Ay PER Çalışan kablo değişinceye kadar bilgilendirilir. Düşük Orta Acil çıkış yolları işletme yerleşimi Tavan vinç elektrik değişikliğinden sonra baglantılarında düzenlenmemiştir. kesikler Tüm işaretlemeler bulunmaktadır. yanlış yönü göstermektedir. Şiddet (1-5) 1 66 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 68 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Ergitme fırını ve Enjeksiyon makinasının bakımında enerjiyi kes, kitle, etiketle prosedürü uygulanmamaktadır. 2 Ay İGU Makinaların bakım onarım talimatları hazırlanır. 3 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 3 Ay PER Talimata uygun İGU gözetiminde bakım yapılır. İD 2 Ay İGU Prosedür ekipmanlarının teknik özellikleri belirlenir. 3 Ay MALİ Prosedür için gerekli ekipmanlar temin edilir. 3 Ay PER Talimata uygun İGU gözetiminde bakım yapılır. Düşük 67 Ergitme fırını ve Enjeksiyon makinasının bakım talimatı bulunmamaktadır. Düşük İD 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İD 69 70 4703 sayılı Kanun Makina Bakım onarım seyyar Emniyeti Yönetmeliği . 6331 lambalarında 240V sayılı Kanun madde 10,30. İş ampüller Sağlığı ve Güvenliği Risk kullanılmaktadır. Değerlendirmesi Yönetmeliği Kalıp değişimi 6331 sayılı Kanun madde 30, sırasında havalı 31, 3146 sayılı Kanun madde somun açma 2, 12 İş Ekipmanlarının tabancası Kullanımında Sağlık ve kullanılmakta ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gelişi güzel dağınık bırakılmaktadır. 2 Ay İGU Seyyar bakım onarım lambası teknik özellikleri b. 3 Ay MALİ Uygun seyyar bakım onarım lambası temini PER Çalışan bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 2 Ay İGU İşyeri düzeni talimatı hazırlar. Takibi yapar. 2 Ay MALİ Talimatı çalışana tebliğ eder. 2 Ay PER Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışma yürütür. 198 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 4 7 112 2 5 7 70 6 5 4 120 Yüksek 4 4 8 128 Orta Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 120 Yüksek 6 Derece 7 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 6 Yüksek Orta 3 5 6 Orta 15 8 4 Düşük 3 1 4 5 Orta 2 3 HTEA RİSK Orta 2 Derece 12 300 84 4 7 126 3 4 6 45 Meslek Hastalığı 2 0,5 2 180 Kırık ve yıpranmış koltukların kullanılması 3 100 7 126 Personel 3 Sıklık (0,5-10) 16 2 Şiddet (1-100) 4 2 Olasılık (0,2-10) 4 3 Önem Derecesi Uzuv Kaybı 2 Durdur Orta Personel Şerit zımpara makinaların da acil durum butonunun bulunmama sı 2 6 Orta 8 5 3 Orta 4 3 2 Yüksek 2 3 2 KİNNEY RİSK Orta Uzuv Kaybı Etkisi (Risk) Personel Şer. zım. mak. bantının kopması durumunda otomatik durmaması Olası Hata 16 Derece (1-5) Kırık ve yıpranmış koltuklar 4 Şiddet (1-3) R 4 Kontrol Düzeyi (1-3) X Yaralanma Önem Derecesi Makinanın kullanılması Personel Şer. zım. Mak. parça sıçramasına karşı koruyucu ekran olmaması Yüksek Orta R 20 12 Yüksek A.D. 5 3 Orta Makinanın kullanılması Şerit zımpara makinaların da acil durumda durdurulam aması 4 Yüksek Şerit zımpara R.O. makinasının bantının kopması Acil çıkış Bant altı yollarının Çoklu Ölüm tablasının Uzuv Kaybı düzenlenme olmaması mesi 3T RİSK Orta R Koruyucu ekranı olmayan zımpara mak. Derece Hedef Tüm Personel Çalışanlar Şiddet (1-5) X R 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 75 X Tanımı Şerit Zımpara A. 74 Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Şerit Zımpara A. 73 Makinanın kullanılması Acil Durum İşletme Şerit Zımpara GeneliA. 72 Tanımı 1 71 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması Bant altı Acil çıkış tablası yollarının olmayan doğru şerit belirlenmem zımpara esi makinaları Şerit Zımpara A. Bölüm TEHLİKE Şerit Zımpara A. Risk - Resim No FAALİYET 199 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 4 1 2 2 2 1 1 2 1 1 1 1 0,5 15 1 0,5 15 1 0,5 3 6 1 5 2 10 3 5 2 30 2 2 5 20 Önem Derecesi 1 1 24 Düşük Orta Bilgilendirilir. 4 3 Düşük PER 4 4 Önemsiz 3 Ay 1 2 Düşük Sensör sistemi makinaya takılır. 72 16 Düşük MALİ Derece 3 Ay Farkedilebilirlik (1-10) Bant zımpara sensör sistemi özellikleri belirler. Şiddet (1-10) İGU 2 Hata Olasılığı (1-10) 2 Ay 7 Önem Derecesi Sensör sistemi takılması talimatı verir. 1 Önemsiz Düşük İD 1 3 2 Önemsiz 1 Ay 2 8 4 Önemsiz Şerit zımpara 4703 sayılı Kanun Makina makinası tek elektrik Emniyeti Yönetmeliği . 6331 motoru ve bank sayılı Kanun madde 10,30. İş zımparadan Sağlığı ve Güvenliği Risk oluşmaktadır. Aşınan Değerlendirmesi Yönetmeliği bantın kopma riski bulunmaktadır. 1 3 2 Önemsiz Bilgilendirilir. 8 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz PER 4 Derece 3 Ay 2 50 7 Koruyucu ekranları temin eder. 14 MALİ 1 7,5 3 Ay 100 7 7,5 Koruyucu ekran teknik özelliklerini belirler. 0,5 1 9 İGU Sıklık (0,5-10) 1 Ay 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Şiddet (1-100) Koruyucu ekran takılması talimatı verir. Olasılık (0,2-10) İD 2 1 Önem Derecesi 1 Ay 3 2 Önemsiz Düşük Şerit zımpara makinalarında parça sıçramasına karşın koruyucu ekran bulunmamaktadır. Banttan sıçrayan talaş çalışana gelmektedir. 1 Önemsiz Bilgilendirilir. 5 6 Önemsiz PER 5 3 Önemsiz 3 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Şerit zımpara bant altı tablası yaptırılır. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Şerit zımpara tablası teknik özelliklerini belirler. Önem Derecesi İGU Düşük Düşük 2 Ay Orta Tabla takılması talimatı verir. Düşük İD Düşük 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Acil çıkış yolları Şerit zımpara işletme yerleşimi 4703 sayılı Kanun Makina makinalarında bant 6331 sayılı Kanun madde 11, değişikliğinden Emniyeti Yönetmeliği . 6331 altı tabla sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil düzenlenmemiştir. sayılı Kanun madde 10,30. İş bulunmamaktadır. Durumlar Hakkında Tüm işaretlemeler Sağlığı ve Güvenliği Risk Banttan sıçrayan Yönetmelik yanlış yönü Değerlendirmesi Yönetmeliği talaş çalışana göstermektedir. gelmektedir. Derece 73 Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 72 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 71 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 74 75 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Şerit zımpara makinalarında acil durum butonu bulunmamaktadır. Kırık, yıpranmış ve ayar bölümleri bozuk koltuklar kullanılmaktadır. 1 Ay İGU Acil durum butonu yeri ve teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Acil durum butonu taktırır. 3 Ay PER Çalışanlar kullanımı hakkında bilgilendirilir. 1 Ay İD Koltukların değiştirilmesi, onarılması talimatı verir. 1 Ay İGU Ergonomik koltuk teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Koltukları temin eder, onarımını sağlar. PER 200 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 144 4 5 5 100 3 7 5 105 5 8 5 200 Yüksek 6 4 5 120 Yüksek Yüksek Orta Yüksek Yüksek Önem Derecesi Derece 2 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 6 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 40 Yüksek Yüksek 3 5 6 Yüksek 3 8 6 Yüksek 40 4 Yüksek 3 3 HTEA RİSK Orta 2 Derece 2 270 300 12 270 4 6 360 3 15 360 Meslek Hastalığı 3 180 Aliminyum parça yüklü kasaların taşınması 4 Sıklık (0,5-10) R 2 Şiddet (1-100) X 3 Olasılık (0,2-10) Ortamda çalışma yürütülmesi 3 Önem Derecesi 16 2 Yüksek Durdur 4 Ağır yükün beden gücüyle taşınması R 2 0,5 6 Durdur 4 Personel X Kırık ve kapaksız elektrik panoları 5 100 15 Orta Ölüm Personel Kırık ve kapaksız elektrik panoları ile çalışmak Ortamda çalışma yürütülmesi 3 6 3 Yüksek 16 3 KİNNEY RİSK Orta 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) Ölüm R Kontrol Düzeyi (1-3) Personel Kesilmiş ve yıpranmış elektrik kabloları ile makinaları kullanmak Kesilmiş ve yıpranmış elektrik kabloları, elektrik kaçağı Önem Derecesi 16 Yüksek Orta 4 5 4 Yüksek 4 Koruyucusu olmayan makinalar 3 Yüksek Personel Makina döner aksam koruyucuları Uzuv Kaybı nın çıkartılmış olması 3 2 Yüksek 20 12 Etkisi (Risk) 5 4 Olası Hata 4 3 3T RİSK Orta Hedef Derece Tanımı Kisisel Acil çıkış Koruyucu yollarının Meslek Donanımları Çoklu Ölüm düzenlenme Hastalığı n yanlış mesi kullanılması R Makinanın kullanılması X Şiddet (1-5) Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Acil Durum Tanımı Tüm Personel Çalışanlar 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 80 X R Şerit Zımpara A. 79 Makinanın kullanılması A.D. X Kisisel Acil çıkış Koruyucu yollarının Donanımları ndoğru nasıl belirlenmem kullanılacağı esi nı bilmemeleri Şerit Zımpara A. 78 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Şerit Zımpara A. 77 Şerit Zımpara A. 1 76 Bölüm İşletme Şerit Zımpara GeneliA. Risk - Resim No FAALİYET 201 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 Önem Derecesi 1 Düşük Orta 15 2 Düşük 1 2 5 3 30 7 2 28 8 3 48 Orta 1 2 2 4 2 16 Düşük 2 40 Derece 1 1 Farkedilebilirlik (1-10) 4 3 1 Şiddet (1-10) 4 2 40 Hata Olasılığı (1-10) 1 2 0,5 Önem Derecesi 8 1 6 Düşük Düşük 4 2 15 Orta 2 1 1 72 36 Önemsiz 4 2 3 Orta 4 3 8 6 Önemsiz 1 1 Derece Bilgilendirilir. 4 22,5 50 PER 4 3 2 90 1 Ay 1 1 3 20 Makine koruyucularını taktırır. 100 15 80 MALİ 0,5 HTEA ARTIK RİSK 15 1 Ay Sıklık (0,5-10) Koruyucuların takılı olup olmadığını takip eder. Şiddet (1-100) İGU Olasılık (0,2-10) 1 Ay Önem Derecesi Makine koruyucularının takılması talimatını verir. 2 Düşük Düşük İD 3 Düşük 1 Ay 1 Önemsiz KKD kullanır. Bilgilendirilir. 5 4 Orta PER 5 4 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 2 Ay 1 Derece (1-5) Bilinçlendirme faaliyetleri düzenler. Şiddet (1-3) MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Ay Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu KKD kullnımını takip eder. Düşük Düşük İş ekipmanları ile taşınması gereken yük beden gücüyle 6331 sayılı Kanun madde 30 . taşınmaktadır. İş Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği ekipmanı temin edilmeli ve birlikte yük taşıma eğitimi verilmelidir. İGU Düşük Kırık ve kapaksız elektrik panoları, 3542 sayılı Kanun madde 3 . şalterleri ile Elektrik İç Tesisleri çalışılmaktadır. Yönetmeliği Tamirden sonra tekrar kırılma ihtimali vardır. 2 Ay Düşük İD 1 Ay İGU Kablonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 2 Ay MALİ Elektrik kablosu baştan uca değiştirilir. 1 Ay PER Çalışan kablo değişinceye kadar bilgilendirilir(dikkat ) Düşük Makinaların kablolarında kesikler bulunmaktadır. Elektrik bandı ile kablo kesiği kapatılmıştır. Kullanımının takip edilmesi talimatını verir. Orta 80 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Bazı makinaların döner aksam koruyucuları çıkartılmıştır. İD 3T ARTIK RİSK Düşük 79 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay Derece 78 Acil çıkış yolları Çalışanlar kişisel işletme donanımları yerleşimi koruyucu 6331 sayılı Kanun madde 11, 30 . değişikliğinden sonra nasıl kullanacağını 12, Koruyucu 30. İşyerlerinde Acil Kişisel Donanımların düzenlenmemiştir. tam bilmemektedir. Durumlar Kullanılması Hakkında İşyerlerinde Tüm işaretlemeler Uygulamada takip Yönetmelik Hakkında Yönetmelik yanlış yönü edilmedikçe göstermektedir. kullanmamaktadır. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 77 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 76 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 1 Ay İGU Değişmesi ve onarılması gerekenleri belirler. 2 Ay MALİ Onarım ve değişimi gerçekleştirir. PER 1 Ay İD Ekipman alımı ve eğitim talimatı verir. 1 Ay İGU Gerekli iş ekipmanlarını ve teknik özelliklerini belirler. 1 Ay MALİ İş ekipmanları temin edilir. 1 Ay PER Birlikte yük taşıma eğitimi verilir. Bilgilendirilir. 202 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 Orta 4 Ekipmanla çalışılması X R Aliminyum parça yüklü kasaların taşınması Personel Ağır yükün beden gücüyle taşınması Meslek Hastalığı 3 4 12 2 R Diğer makinalarda n kaynaklanan yüksek ses Personel Diğer makinalarda n gelen sesten korunmak için KKD kullanılmam ası Meslek Hastalığı 3 4 12 2 Ortamda çalışma yürütülmesi X Şiddet (1-5) Derece 16 2 3 2 3 2 3 3 3 6 7 3 6 15 2 3 15 2 2 4 24 4 7 112 6 4 5 120 5 4 5 100 Yüksek Olasılık (1-5) 4 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata Yaralanma 2 Önem Derecesi Derece Personel 1 Yüksek Orta Farkedilebilirlik (1-10) Parça trim tesviyesi 9 Düşük Şiddet (1-10) R 3 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) X 3 Orta Önem Derecesi Yüksek Düşük Düşük Ekipmanla çalışılması Parça sıçramasına karşı koruyucu ekran olmaması Yaralanma Orta Derece 300 54 27 3 Personel Aliminyum talaş parçalarının temizlenme mesi Orta Sıklık (0,5-10) Düşük 3 R 20 8 126 Şiddet (1-100) 2 X Çevreye dağılmış aliminyum talaş parçaları 5 2 180 Olasılık (0,2-10) 160 48 4 90 Önem Derecesi Durdur Düşük 5 4 çıkış El Acil aletlerinin yollarının eski ve Çoklu Ölüm Yaralanma düzenlenme yıpranmış mesi olması Orta Derece (1-5) 8 4 Tüm Personel Çalışanlar Orta Şiddet (1-3) 4 3 R Acil çıkış yollarının Yıpranmış el doğru aletleri belirlenmem esi Orta Kontrol Düzeyi (1-3) 0,5 6 Hedef 100 3 Tanımı 6 3 A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet 5 2 Acil Durum 3 1 Tanımı Önem Derecesi TrimTesviye A. Yüksek Orta 85 3 2 Orta 84 HTEA RİSK Yüksek TrimTesviye A. 83 KİNNEY RİSK Orta İşletme TrimTesviye GeneliA. 82 Ortamda çalışma yürütülmesi 3T RİSK Orta 1 81 Ortamda çalışma Ekipmanla yürütülmesi çalışılması 5x5 RİSK TrimTesviye A. Bölüm TEHLİKE TrimTesviye A. Risk - Resim No FAALİYET 203 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 72 8 2 2 2 8 3 4 2 24 2 4 2 16 Düşük 2 4 3 24 Düşük Önem Derecesi Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 2 Önem Derecesi 15 Önemsiz Düşük 0,5 3 2 Önemsiz 2 8 4 Önemsiz 7 3 1 Önemsiz 1 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz Derece 1 50 9 2 3 9 1 3 14 1 1 15 2 1 6 7,5 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 4 1 Önem Derecesi 4 1 Önemsiz Düşük 1 1 100 3 Önemsiz 4 1 0,5 Önemsiz 4 2 1 Önemsiz 1 3 1 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 6 Önem Derecesi 3 Düşük Düşük 2 1 Düşük 5 2 Düşük 5 2 Düşük 1 3T ARTIK RİSK Düşük Derece İD 1 Ay İGU Değişicek ve onarılacak el aletleri belirler. 1 Ay MALİ Değişim ve onarımı tamamlar. Önemsiz Orta Acil çıkış yolları işletme yerleşimi değişikliğinden sonra Yıpranmış, eskimiş el düzenlenmemiştir. aletleri Tüm işaretlemeler bulunmaktadır. yanlış yönü göstermektedir. Şiddet (1-5) 1 81 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET PER 83 84 85 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay İGU İşyeri düzenli temizlik çalışma talimatına eklenir. MALİ 1 Ay PER Çalışanlar talimata uyar. Düzenli temizlik yapar. 1 Ay İD Koruyucu ekran alım talimatı verir. 1 Ay İGU Koruyucu ekranın teknik özelliklerini belirler. 1 Ay MALİ Koruyucu ekran temin edilir. 1 Ay PER Ekran kullanımı konusunda bilgilendirilir. İş ekipmanları ile taşınması gereken yük beden gücüyle 6331 sayılı Kanun madde 30 . taşınmaktadır. İş Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği ekipmanı temin edilmeli ve birlikte yük taşıma eğitimi verilmelidir. 1 Ay İD Ekipman alımı ve eğitim talimatı verir. 1 Ay İGU Gerekli iş ekipmanlarını ve teknik özelliklerini belirler. 1 Ay MALİ İş ekipmanları temin edilir. 1 Ay PER Birlikte yük taşıma eğitimi verilir. Bilgilendirilir. Çalışanlar kişisel koruyucu donanımları 6331 sayılı Kanun madde 30 . nasıl kullanacağını Kişisel Koruyucu Donanımların tam bilmemektedir. İşyerlerinde Kullanılması Uygulamada takip Hakkında Yönetmelik edilmedikçe kullanmamaktadır. 1 Ay İD Kullanımının takip edilmesi talimatını verir. 2 Ay İGU KKD kullnımını takip eder. 3 Ay MALİ Bilinçlendirme faaliyetleri düzenler. 2 Ay PER KKD kullanır. Bilgilendirilir. 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Parça sıçramasına karşı koruyucu ekran bulunmamaktadır. El aletleriyle vurarak parça yüzeyleri temizlenmekte ve sıçramaktadır. Düşük 82 Önemsiz İD Trim tesviye sonrası aliminyum parçalar çalışma masasında ve yerlerde birikmektedir. 204 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 3 5 15 3 Orta 4 Vibrasyon yüzey işlem makinasının içine Maddi Hasar malzeme parça düşmesi 3 3 9 2 Vibromat sıvısının cilde ve göze teması 3 3 9 2 Makine Personel İş Günü Kaybı 4 2 3 2 3 3 40 1 3 15 2 3 15 3 3 4 24 6 8 192 3 3 4 36 4 4 5 80 Yüksek 2 Önem Derecesi Derece Ölüm 2 Yüksek Yüksek Farkedilebilirlik (1-10) Düşük Personel Kumlama makinası talimatında eksik bilgi verilmesi (nemli ve yağlı malzeme) 15 Düşük Şiddet (1-10) 30 2 3 Düşük Hata Olasılığı (1-10) Orta 1 2 Orta Önem Derecesi Yüksek Yüksek 2 Orta Derece 360 300 9 Orta Sıklık (0,5-10) 3 120 Şiddet (1-100) 3 90 Olasılık (0,2-10) Uzuv Kaybı 135 Önem Derecesi Yüksek Durdur Personel Üst kısmında koruyucusu çıkartılmış makinede bakım yapılması 20 16 Yüksek 160 320 5 4 Orta 5 8 4 Orta Derece (1-5) 8 Derece 4 5 Şiddet (1-5) 0,5 3 Kumlama makinasının Acil çıkış elektrik yollarının Ölüm panosunun Çoklu Ölüm düzenlenme önüne mesi malzeme yığılması Olasılık (1-5) 100 40 Etkisi (Risk) Şiddet (1-3) Vibromat sıvısının gelişi güzel bırakılması Kontrol Düzeyi (1-3) R.O. Önem Derecesi X Yüksek Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi 6 3 Orta X 5 4 Orta Makinanın kullanılması Çevresi açık vibrasyon R.O. yüzey işlem makinası HTEA RİSK Orta R.O. KİNNEY RİSK Orta Kumlama makinası kullanma talimatları X 3T RİSK 3 Tüm Personel Çalışanlar Olası Hata Tanımı R.O. Döner aksam koruyucusu çıkartılmış kumlama makinası 5x5 RİSK 3 2 Hedef Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet İşletme Yüzey İşleme GeneliA. 90 Makinanın kullanılması X R Yüzey İşleme A. 89 Makinanın kullanılması A.D. Acil çıkış Erişimi kısıtlı yollarının kumlama doğru makinasının belirlenmem elektrik esi panosu Yüzey İşleme A. 88 Yüzey İşleme A. 87 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 1 86 Tanımı Bölüm Yüzey İşleme A. Risk - Resim No FAALİYET 205 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Önem Derecesi 2 Orta Orta 2 1 Önemsiz 15 2 3 2 6 6 3 36 3 2 6 Önemsiz 0,5 1 4 3 24 Düşük 1 1 Derece 2 15 Farkedilebilirlik (1-10) 1 0,2 Şiddet (1-10) 6 1 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 3 2 40 Önem Derecesi 2 1 1 Düşük Orta 3 1 Önemsiz 3 2 1 Önemsiz 1 1 15 72 48 Önemsiz 5 0,2 3 2 Önemsiz 5 1 Derece 89 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Çalışan vibrasyon yüzey işleme makinasının üstü açıktır. Çevresinde makine, el aletleri bulunmaktadır. 1 2 80 50 İD 1 Ay İGU Makine kullanım talimatı güncellenir. 1 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 1 Ay PER Bilgilendirilir. Talimatlara uygun çalışılır. 1 Ay İD Makinanın üstünün kapatılması talimatı verir. 1 Ay İGU 3 Ay MALİ Makinın üst kapağı temin edilir. 3 Ay PER Bilgilendirilir. Düşük 88 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Kumlama makinası kullanım talimatlarında nemli ve yağlı malzeme konulmaması yönünde talimat bulunmamaktadır. 1 8 3 Bilgilendirilir. 3 3 20 PER 3 1 2 3 1 Ay 1 100 40 HTEA ARTIK RİSK 15 Makine koruyucularını taktırır. Sıklık (0,5-10) MALİ Şiddet (1-100) 1 Ay Olasılık (0,2-10) Koruyucuların takılı olup olmadığını takip eder. Önem Derecesi İGU Düşük Düşük 1 Ay 87 0,5 1 Önemsiz Makine koruyucularının takılması talimatını verir. 2 Önemsiz İD 3 Önemsiz 1 Ay 1 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Kumlama 4703 sayılı Kanun Makina makinasının üst Emniyeti Yönetmeliği . 6331 kısmında döner sayılı Kanun madde 10,30. İş aksam koruyucuları Sağlığı ve Güvenliği Risk çıkartılmıştır. Bakım Değerlendirmesi Yönetmeliği yapılması sırasınad risk oluşturmaktadır. Derece (1-5) Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 5 8 Şiddet (1-3) PER 5 4 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Ay 1 2 Önem Derecesi İşyeri düzenleme talimatını uygular. Düşük Orta MALİ Düşük 3 Ay Düşük İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı Düşük İGU 3T ARTIK RİSK Düşük 1 Ay Derece İşyeri düzeni talimatı verir. Şiddet (1-5) İD 1 86 çıkış yolları AcilAcil durumlarda veya işletme yerleşimi rutin kullanımda değişikliğinden sonra elektrik panolarının düzenlenmemiştir. önünde malzeme Tüm işaretlemeler istiflenmesinden yanlış erişim yönü dolayı göstermektedir. kısıtlıdır. 1 Ay 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) Mevcut Durum Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 90 6331 sayılı Kanun madde 30 . Kullanılan kimyasal Kimyasal Maddelerle bidonları ortamda Çalışmalarda Sağlık ve bırakılmaktadır. Güvenlik Önlemleri Hakkında Çevreye dökülenler Yönetmelik mevcuttur. 1 Ay İGU Vibrasyon sıvısı kullanım talimatı düzenlenir. 1 Ay MALİ Kimyasallara sağlık ve güvenlik işaretleri takar. 1 Ay PER Kimyasalların tehlikeleri konusunda bilgilendirilir. 206 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 54 6 4 5 120 5 5 5 125 4 5 4 80 Orta 2 7 6 84 Orta Yüksek Yüksek Yüksek Orta Önem Derecesi Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 40 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 15 Yüksek Düşük 3 5 6 Yüksek 3 8 3 Orta 15 4 3 Düşük 3 HTEA RİSK Yüksek Derece 4 300 63 3 270 2 3 135 Ölüm 15 45 CNC bakım onarım talimatlarını n olmaması 6 360 Personel 3 Sıklık (0,5-10) CNC bakım onarım işlemleri 2 Şiddet (1-100) R 2 Olasılık (0,2-10) X 3 Önem Derecesi 12 Bakım Onarım 2 Durdur Orta 4 Personel 2 0,5 3 Orta 3 CNC'lerin düzensiz kullanımı 3 100 7 Orta 12 R 2 6 3 Orta 4 X 2 KİNNEY RİSK Yüksek 3 Makinanın kullanılması Makina üzerine bakım onarım ve Uzuv Kaybı ölçüm ekipmanı bırakılma- sı Derece (1-5) 12 Şiddet (1-3) 3 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Önem Derecesi Makine Vibrasyon kumla kurutma makinasının Maddi Hasar üst kapağının bulunmaması Yüksek Orta 16 5 3 Yüksek 4 Meslek Hastalığı 3 2 Orta 4 Personel 3 2 Orta Aliminyum parça yüklü kasaların beden gücüyle makinaya yüklenmesi 3T RİSK Orta Derece 20 9 Etkisi (Risk) 5 3 Tüm Çalışanlar Olası Hata Şiddet (1-5) Vibrasyon kumla kurutma makinası Olasılık (1-5) R.O. 4 3 Hedef Tanımı Yüzey İşleme A. 95 X R İşlenecek parçaların beden gücüyle makinaya yüklenmesi Yüzey işlem Acil çıkış atölyesinde yollarının uyarı Çoklu Ölüm Yaralanma düzenlenme levhalarının mesi yetersiz olması Hassas İşleme A. 94 Makinanın kullanılması X R Acil çıkış Yüzey işlem yollarının atölyesinde doğru yetersiz belirlenmem uyarı esi levhaları 5x5 RİSK Hassas İşleme A. 93 Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet İşletme Yüzey İşleme GeneliA. 92 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 1 91 Tanımı Bölüm Yüzey İşleme A. Risk - Resim No FAALİYET 207 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 72 9 2 4 2 16 2 5 2 20 2 5 2 20 Düşük 1 7 2 14 Düşük Önem Derecesi Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 40 Şiddet (1-10) 1 Hata Olasılığı (1-10) 0,5 Önem Derecesi 15 Düşük Düşük 0,5 3 Önemsiz 1 8 3 Önemsiz 15 3 1 Önemsiz 0,5 HTEA ARTIK RİSK Düşük Derece 21 50 2 15 3 2 7,5 1 15 3,75 1 0,5 40 2 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 1 Olasılık (0,2-10) 2 Önem Derecesi 8 1 Önemsiz Düşük 4 1 1 3 Önemsiz 2 2 100 7 Önemsiz 4 1 0,5 1 Önemsiz 4 2 1 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük 1 Derece (1-5) 3 Şiddet (1-3) 3 Kontrol Düzeyi (1-3) 1 Önem Derecesi 8 Düşük Düşük 4 3 2 Orta 2 1 Düşük 5 6 Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 5 3 Orta 94 1 2 3T ARTIK RİSK 1 Ay MALİ Sağlık ve güvenlik işaretleri temin eder. 1 Ay PER Sağlık ve güvenlik işaretleri hk. bilgilendirilir. İş ekipmanları ile taşınması gereken yük beden gücüyle 6331 sayılı Kanun madde 30 . taşınmaktadır. İş Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği ekipmanı temin edilmeli ve birlikte yük taşıma eğitimi verilmelidir. 1 Ay İD Ekipman alımı ve eğitim talimatı verir. 1 Ay İGU Gerekli iş ekipmanlarını ve teknik özelliklerini belirler. 1 Ay MALİ İş ekipmanları temin edilir. 1 Ay PER Birlikte yük taşıma eğitimi verilir. Bilgilendirilir. Vibrasyon makinasının üst 4703 sayılı Kanun Makina kapağı Emniyeti Yönetmeliği . 6331 bulunmamaktadır. sayılı Kanun madde 10,30. İş Çevresinde Sağlığı ve Güvenliği Risk makinanın içine Değerlendirmesi Yönetmeliği düşebilecek malzeme ve ekipmanlar vardır. 1 Ay İD Makine kapağı takılması talimatını verir. 2 Ay İGU Makine kapağı teknik özelliklerini belirler. 6 Ay MALİ Belirlenen özelliklerde makine kapağı temin edilir. 1 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı v. 1 Ay MALİ İşyeri düzenleme talimatını uygular. 1 Ay PER Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. Düşük Gerekli sağlık ve güvenlik işaretlerini belirler. Düşük İGU Önemsiz Orta İD 1 Ay CNC'lerin üzerinde ve 6331 sayılı Kanun madde kapağının içinde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği bakım, onarım, Risk Değerlendirmesi kumpas gibi ölçüm Yönetmeliği elemanları bulunmaktadır. Derece 93 Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 30. değişikliğinden Yüzey işlemsonra 12, 30. İşyerlerinde Acil düzenlenmemiştir. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri atölyesinde uyarı Durumlar Hakkında Tüm işaretlemeler Yönetmeliği levhaları yetersizdir. Yönetmelik yanlış yönü göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 92 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 91 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 95 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği CNC'lerin bakım talimatı bulunmamaktadır. 2 Ay İGU Makinaların bakım onarım talimatları hazırlanır. 3 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 3 Ay PER Talimata uygun İGU gözetiminde bakım yapılır. 208 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Derece Tüm Çalışanlar Çıplak kablo bulunması kabloların bantla yamanması Ölüm 3 4 12 2 Personel Ergonomik olmayan (sırtlığı olmayan) koltukların kullanılması Meslek Hastalığı 4 3 12 3 R CNC koltukları 4 2 3 2 4 3 15 2 1 40 2 3 15 6 5 8 160 5 8 160 3 7 5 105 5 4 6 120 Yüksek 2 Etkisi (Risk) Önem Derecesi Farkedilebilirlik (1-10) R Elektrik panosunun açıkta kabloları 9 1 Yüksek Yüksek Şiddet (1-10) Orta 4 3 15 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) Orta 3 3 3 Yüksek Önem Derecesi Durdur Yüksek Düşük Personel Matkap otomasyonu nun döner aksam ve Uzuv Kaybı dişlilerin açıkta bırakılma-sı 2 Yüksek Derece 720 300 45 R Makine koruyucuları olmayan matkap otomasyonu 9 Orta Sıklık (0,5-10) 4 3 Yüksek Şiddet (1-100) Orta 3 3 90 Olasılık (0,2-10) Orta 2 Personel Matkap otomasyonu nun acil durum Uzuv Kaybı butonunun her yerden erişilebilir olmaması 80 Önem Derecesi Yüksek Durdur R Matkap otomasyonunun acil durum butonu 270 Derece (1-5) 160 196 20 16 Yüksek Şiddet (1-3) 5 7 5 4 Orta Kontrol Düzeyi (1-3) 8 7 4 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Yüksek 4 Derece 0,5 6 Şiddet (1-5) 100 40 Olasılık (1-5) 6 3 Orta X HTEA RİSK Orta X KİNNEY RİSK 5 4 Tüm Personel Çalışanlar Çok başlıklı CNC Acil çıkış tornanın yollarının çalışır Çoklu Ölüm Ölüm düzenlenme durumda mesi parça değişimi, bakımı Olası Hata Hassas İşleme A. Makinanın kullanılması X 3T RİSK 3 Acil çıkış CNC çalışır yollarının durumda R doğru R.O. parça belirlenmem değişimi, esi bakımı Hedef 99 Makinanın kullanılması X 5x5 RİSK 3 2 Tanımı Hassas İşleme A. Makinanın kullanılması Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Hassas İşleme A. 98 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum İşletme Hassas İşleme GeneliA. 97 Tanımı 1 96 Hassas İşleme A. Bölüm 100 Risk - Resim No FAALİYET 209 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 72 28 1 5 1 5 2 5 3 30 2 7 2 28 Düşük 2 4 3 24 Düşük Önem Derecesi Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 40 Düşük Orta 0,5 3 2 Önemsiz 1 8 7 Önemsiz 15 3 2 Önemsiz 0,5 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz Derece 1 120 50 2 0,5 3,75 1 15 7,5 1 0,5 20 2 1 3 7,5 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 3 1 Önem Derecesi 3 1 Düşük Düşük 1 2 100 40 Önemsiz 4 1 0,5 1 Önemsiz 4 2 Önemsiz 1 3 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 3 Derece (1-5) 3 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 3 Düşük Orta Ergonomik olmayan koltuklar kullanılmaktadır. Sırtlığı olmayan hareketli koltuklar kullanılmaktadır. 1 1 Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Elektrik panosu kabloları çıplaktır. Elektrik bandı ile kablo kesiği kapatılmıştır. Kablolar dışarıdan temas edebilecek şekildedir. 5 8 Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay İGU Makine kullanım talimatı güncellenmelidir. 1 Ay MALİ Durdurulmadan parça değişimi engellenmelidir. 1 Ay PER Parça değişim talimatlarına uyulmalıdır. Düşük Orta İD 1 Ay İGU Acil durum butonu yeri ve teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Acil durum butonu taktırır. 3 Ay PER Çalışanlar kullanımı hakkında bilgilendirilir. 1 Ay İD Makine koruyucularının takılması talimatını verir. 3 Ay İGU Makine koruyucusu teknik özelliklerini belirler. 4Ay MALİ Makine koruyucularını temin eder. 4 Ay PER Bilgilendirilir. Önemsiz İD Düşük Matkap otomasyonu özel imal edilmiştir. Döner aksam nakine koruyucuları yoktur. 5 4 Düşük 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Matkap otomasyonunun acil durum butonunun her yerden erişimi mümkün değildir. Arka tarafına acil durdurma butonu konulmalıdır. 1 2 3T ARTIK RİSK Düşük 100 99 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Derece 98 Acil çıkış yolları Çok başlıklı CNC işletme yerleşimi 4703 sayılı Kanun Makina 6331 sayılı Kanun madde 11, torna çalışır durumda değişikliğinden sonra Emniyeti Yönetmeliği . 6331 12, 30. İşyerlerinde Acil parça değişimine izin düzenlenmemiştir. sayılı Kanun madde 10,30. İş Durumlar Hakkında vermektedir. Bakım Tüm işaretlemeler Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetmelik onarım modunda yanlış yönü Değerlendirmesi Yönetmeliği kullanılmaktadır. göstermektedir. Alınan Önlemler Şiddet (1-5) 97 Mevcut Durum 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 1 96 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 1 Ay İGU Panonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 2 Ay MALİ Elektrik panosu değiştirilir. 1 Ay PER Pano değişinceye kadar bilgilendirilir. 1 Ay İD Koltukların değiştirilmesi, onarılması talimatı verir. 1 Ay İGU Ergonomik koltuk teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Koltukları temin eder, onarımını sağlar. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 210 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Derece Yüksek Tüm Çalışanlar Elektrik aksamının tavandan sarkıtılması Ölüm 5 4 20 3 Durdur 6 Personel Parça sıçramasına karşı koruyucu ekran olmaması Yaralanma 4 3 12 3 Personel Hidrolik preslerin bakım onarım talimatının olmaması Ölüm 4 4 16 2 5 2 4 3 4 3 3 40 6 3 15 3 3 40 3 7 6 168 8 7 336 7 6 6 252 4 6 5 120 Yüksek 3 40 Önem Derecesi Farkedilebilirlik (1-10) 360 4 4 Yüksek Orta Şiddet (1-10) Yüksek 3 2 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) 3 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Düşük 16 Yüksek Derece 300 54 4 Orta Sıklık (0,5-10) 4 Yüksek Şiddet (1-100) Ölüm 720 Olasılık (0,2-10) Tüm Çalışanlar Hidrolik preslerin gövde topraklaması bulunmaması 135 Önem Derecesi Durdur Orta 160 72 360 Derece (1-5) 5 4 20 4 Durdur Şiddet (1-3) 8 3 5 1 Yüksek Kontrol Düzeyi (1-3) 4 6 4 Yüksek Önem Derecesi 0,5 6 Derece 100 3 Telefonun Acil çıkış tehlike yollarının oluşturacak Çoklu Ölüm Yaralanma düzenlenme şekilde CNC mesi üstüne konulması Şiddet (1-5) 6 3 Etkisi (Risk) 5 3 Tüm Personel Çalışanlar Olası Hata 3 1 Hedef Tanımı Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet R Bakım onarım talimatı olmayan hidrolik presler Yüksek Düşük X R Koruyucu ekransız hidrolik presler 3 Yüksek Makinanın kullanılması X R Elektrik kabloları tavandan sarkan hidrolik presler HTEA RİSK Yüksek Makinanın kullanılması X R KİNNEY RİSK Orta Makinanın kullanılması X Gövde topraklamas ı yapılmamış hidrolik presler 3T RİSK Yüksek Makinanın kullanılması A.D. X Acil çıkış CNC üstüne yollarının konulmuş R doğru R.O. telefon ve belirlenmem kablosu esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum Tanımı İşletme Hassas İşleme GeneliA. Hidrolik Pres A. Hidrolik Pres A. Hidrolik Pres A. Hidrolik Pres A. Risk - Resim No 101 105 103 1 104 Bölüm 102 FAALİYET 211 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 72 3 3 7 2 42 2 8 2 32 2 6 3 36 Düşük 2 6 2 24 Düşük Önem Derecesi Derece 2 Farkedilebilirlik (1-10) 40 Şiddet (1-10) 1 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 15 Önemsiz Düşük 0,5 3 1 Düşük 2 8 3 Düşük 40 3 1 Önemsiz 0,5 HTEA ARTIK RİSK Orta Derece 2 0,3 50 3 1 40 1 40 40 1 1 7,5 2 1 0,5 80 1 Sıklık (0,5-10) 2 Şiddet (1-100) 3 Olasılık (0,2-10) 8 1 Önem Derecesi 4 1 Önemsiz Düşük 2 2 100 3 Önemsiz 3 1 0,5 0,2 Düşük 3 2 1 Önemsiz 1 3 1 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 8 Önem Derecesi 4 Önemsiz Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 2 1 Orta Hidrolik pres makinalarında parça sıçramasına karşın koruyucu ekran bulunmamaktadır. 5 1 Düşük 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İGU MALİ Telefon risksiz olarak konumlandırılır. 1 Ay İD Makinaların topraklanması talimatı verilir. 1 Ay İGU Gövde topraklaması ve yöntemini raporlar. 3 Ay MALİ Gövde topraklamasını yaptırır. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 1 Ay İD Kabloların kanaldan indirilmesi talimatı verir. 1 Ay İGU Güvenli elektrik tesisatı ulaşım planını hazırlar. 3 Ay MALİ Kablolar planlanan kablo kanallarından geçirilir. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 1 Ay İD Koruyucu ekran takılması talimatı verir. 1 Ay İGU Koruyucu ekran teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Koruyucu ekranları temin eder. 3 Ay PER Bilgilendirilir. Orta 1 Hafta PER Önemsiz Orta İD Düşük Hidrolik preslerin elektrik kabloları tavandan sarkıtılmıştır. Sabitlenmemiş kablolar risk oluşturmaktadır. 5 1 Düşük 3542 sayılı Kanun madde 3 . Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği Hidrolik preslerin gövde topraklaması bulunmamaktadır. 1 3T ARTIK RİSK Orta 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Alınan Önlemler Derece Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde Kablolu telefon CNC değişikliğinden sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği üzerinde erişimi düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi kısıtlayacak konumda Tüm işaretlemeler Yönetmelik Yönetmeliği bırakılmıştır. yanlış yönü göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 104 103 102 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 101 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 105 İD 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Hidrolik preslerin bakım onarım talimatı bulunmamaktadır. 1 Ay İGU Bakım onarım talimatı hazırlanır. 1 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 1 Ay PER Talimatlara uygun çalışılır. 212 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 5 6 60 5 4 6 120 3 6 6 108 Yüksek 3 6 5 90 Yüksek Orta Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 105 Orta 3 Derece 15 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 6 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 6 5 7 Düşük 15 8 5 Yüksek 3 4 3 Yüksek 3 3 HTEA RİSK Orta 2 Derece 2 135 300 12 15 45 3 3 1 270 4 2 0,5 3 270 Yaralanma 2 100 15 135 Personel Makinaların çok yakın yerleştirilme si, dar alanda kullanılması 4 Sıklık (0,5-10) 9 2 Şiddet (1-100) 3 3 Olasılık (0,2-10) 3 3 Önem Derecesi Yaralanma 2 Yüksek Durdur Tüm Çalışanlar Makinaların işletmede boş yerlere dağınık yerleştirilme si 2 6 3 Orta 12 5 4 Yüksek 3 3 2 Orta 4 3 KİNNEY RİSK Orta Meslek Hastalığı Derece (1-5) Plastik koltukların kullanılması Şiddet (1-3) Personel Kontrol Düzeyi (1-3) 9 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 3 Etkisi (Risk) Uzuv Kaybı Olası Hata Tüm Çalışanlar Arkadan geçenlere zarar vermeyecek şekilde arkasının kapatılmam ası Hedef 20 12 Orta R Dar alana yerleştirilmi ş torna, freze matkap ve punto kaynak makinası 5 3 Orta R Torna, freze, matkap makinalarını n konumları 4 Orta X R Hidrolik preslerde ergonomik olmayan koltukları Tüm Personel Çalışanlar Kullanılmay an bakım Acil çıkış ekipmanları yollarının Ölüm nın hidrolik Çoklu Yaralanma düzenlenme pres mesi üzerinde bırakılması 3T RİSK Orta X Tanımı Acil Durum X Arkası erişime R.O. kapatılmamı ş hidrolik presler Derece Makinanın kullanılması X R Şiddet (1-5) Makinanın kullanılması A.D. X Makine Acil çıkış üzerinde yollarının çalışırken doğru düşebilbelirlenmem ecek esi ekipman bırakılması 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 110 Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Torna Freze Matkap A. Tanımı Hidrolik İşletme A. Pres Geneli Hidrolik Pres A. Hidrolik Pres A. Makinanın kullanılması 1 Torna Freze Matkap A. 106 107 Ortamda çalışma yürütülmesi 108 Bölüm 109 Risk - Resim No FAALİYET 213 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 10 1 4 2 8 2 6 2 24 2 6 2 24 Önem Derecesi 15 2 Düşük Orta 0,5 5 Önemsiz 1 1 1 Düşük 2 15 72 40 Düşük 1 0,5 Derece 3 1 2 Farkedilebilirlik (1-10) 3 2 15 Şiddet (1-10) 1 1 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 3 1 1 Önem Derecesi 3 2 15 Düşük Düşük 1 1 0,5 3 4 Önemsiz 3 1 8 5 Önemsiz 3 2 3 2 Önemsiz 1 1 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz 3 Derece 3 45 50 1 7,5 Makinanın çevresi kafes bariyerle kapatılır. 15 MALİ 1 3 7,5 3 Ay 100 15 15 Çevreleyici bariyer planlaması yapar. Sıklık (0,5-10) İGU Şiddet (1-100) 2 Ay Olasılık (0,2-10) Makinanın çevresinin kısıtlanması talimatı verir Önem Derecesi İD Düşük Orta 1 Ay 0,5 1 Önemsiz Bakım ve onarım ekipmanları yerine bırakılır. 2 3 Önemsiz PER 3 2 Önemsiz 1 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 5 6 Derece (1-5) 5 3 Şiddet (1-3) 1 2 MALİ Kontrol Düzeyi (1-3) İşyeri düzenleni kontrol ve takibini yürütür. Önem Derecesi İGU Düşük Düşük 1 Ay Düşük İşyeri düzeni talimatı verir. Düşük Torna, freze, matkap 6331 sayılı Kanun madde gibi makinalar 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği birbirinin çalışmasını Risk Değerlendirmesi etkileyecek yakınlıkta Yönetmeliği konumlandırılmıştır. İD Düşük Torna, freze, matkap 6331 sayılı Kanun madde 30 . gibi makinalar İşyeri Bina ve Eklentilerinde işletmenin farklı Alınacak Sağlık ve Güvenlik bölümlerinde yer Önlemlerine İlişkin Yönetmelik darlığından dağılmıştır. 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük PER 1 Ay İD Koltukların değiştirilmesi, onarılması talimatı verir. 1 Ay İGU Ergonomik koltuk teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Koltukları temin eder, onarımını sağlar. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU İşyeri düzenleme planlamasını yapar. 3 Ay MALİ Plana uygun işyeri düzeni sağlanır. 4 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU İşyeri düzenleme planlamasını yapar. 3 Ay MALİ Plana uygun işyeri düzeni sağlanır. 4 Ay PER Bilgilendirilir. Önemsiz 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Ergonomik olmayan koltuklar kullanılmaktadır. Plastik koltuklar, çalışmaya bağlı olarak esneme ve kırılma riski bulunmaktadır. Alınan Önlemler Derece Hidrolik Presler 4703 sayılı Kanun Makina arkadan erişime açık Emniyeti Yönetmeliği . 6331 çalışmaktadır. Makine sayılı Kanun madde 10,30. İş çalışırken arkasında Sağlığı ve Güvenliği Risk dolaşmak Değerlendirmesi Yönetmeliği mümkündür. Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Kullanılmayan bakım Acil çıkış yolları onarım ekipmanları işletme yerleşimi yerine değişikliğinden sonra bırakılmamaktadır. düzenlenmemiştir. Hidrolik preslerin üst Tüm işaretlemeler bölümlerinde çok yanlış yönü sayıda ekipman göstermektedir. bırakılmıştır. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 110 109 108 107 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 106 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 214 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 252 4 4 4 64 7 7 6 294 4 4 4 64 Orta 5 6 6 180 Yüksek Yüksek Orta Yüksek Yüksek Önem Derecesi Derece 3 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 6 Önem Derecesi 7 Yüksek Yüksek 3 5 6 Orta 3 8 6 Yüksek 15 4 7 Orta 6 HTEA RİSK Orta 3 Derece 2 270 300 2 126 12 6 270 4 7 126 3 3 3 135 Uzuv Kaybı 2 Sıklık (0,5-10) Personel Testere makinası keskin agzı açıkta elektrikte bırakılması 2 Şiddet (1-100) 6 Olasılık (0,2-10) 2 4 Önem Derecesi 3 2 Yüksek Durdur Yaralanma 3 0,5 6 Orta Personel Testere makinası aydınlatma lambaları bozuk olması 3 100 15 Yüksek 16 2 6 3 Orta 4 2 KİNNEY RİSK Orta 4 Derece (1-5) Uzuv Kaybı Şiddet (1-3) Personel Testere makinasının açık, kapalı koruyucu sistemi olmaması Kontrol Düzeyi (1-3) 6 Önem Derecesi 2 Yüksek Orta 3 5 4 Düşük Yaralanma 3 2 Yüksek Personel Torna makinalarını n aydınlatma lambaları olmaması 3 Düşük 20 12 Etkisi (Risk) 5 3 Tüm Personel Çalışanlar Olası Hata R Elektriği kesilmemiş testere makinası 4 Hedef R Lambası patlamış testere makinası Torna makinalarını Acil çıkış n talaş yollarının Ölüm sıçramasına Çoklu Uzuv Kaybı düzenlenme karşı mesi koruyucusu olmaması 3T RİSK Orta X R Koruyu sistemi olmayan testere makinası Derece Ortamda çalışma yürütülmesi X R Aydınlatma sistemi bozuk torna makinaları Şiddet (1-5) Makinanın kullanılması X R Acil çıkış Koruyucuyollarının su olmayan doğru torna belirlenmem makinaları esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Makinanın kullanılması X Tanımı Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Freze Torna İşletme Matkap GeneliA. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 111 112 113 114 1 Tanımı Risk - Resim No Bölüm 115 FAALİYET 215 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 2 2 Önem Derecesi 2 Orta Orta Derece 2 Farkedilebilirlik (1-10) 15 Şiddet (1-10) 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 2 Önem Derecesi 7 Düşük Orta 0,5 Önemsiz 1 2 72 Düşük 2 15 3 4 Önemsiz 1 1 8 6 Önemsiz 4 1 2 Derece 4 2 7 90 50 1 1 0,5 3 7 2 1 1 2 30 2 2 100 15 7 1 1 0,5 3 HTEA ARTIK RİSK 15 4 1 Sıklık (0,5-10) 4 2 Şiddet (1-100) 1 1 Olasılık (0,2-10) 2 2 3 Önem Derecesi 2 3 2 Düşük Orta 1 1 2 Önemsiz Bilgilendirilir. 5 6 Önemsiz PER 5 3 Önemsiz 3 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Makine koruyucularını taktırır. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Torna makinasına uygun makine koruyucusu belirler Önem Derecesi İGU Düşük Düşük 2 Ay Düşük Makine koruyucularının takılması talimatını verir. Düşük İD Düşük 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Alınan Önlemler Derece Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 4703 sayılı Kanun Makina 6331 sayılı Kanun madde 11, Torna makinalarının değişikliğinden sonra Emniyeti Yönetmeliği . 6331 12, 30. İşyerlerinde Acil talaş sıçramasına düzenlenmemiştir. sayılı Kanun madde 10,30. İş Durumlar Hakkında karşı koruyucusu Tüm işaretlemeler Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetmelik bulunmamaktadır. yanlış yönü Değerlendirmesi Yönetmeliği göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 111 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 3 Ay MALİ Aydınlatma sistemi yaptırılır. PER Lambanın kullanımının önemi konusunda bilgilenir. 1 Ay İD Makine koruyucus istem takılması talimatını verir. 3 Ay İGU Koruyucu sistem teknik özelliklerini belirler. 4Ay MALİ Koruyucu sistemi taktırır. 4 Ay PER Bilgilendirilir. Düşük Güvenli aydınlatma sistemi teknik özellikleri belirlenir. 4 2 16 7 2 28 4 2 16 6 3 36 Düşük İGU Düşük 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 Testere makinasının sayılı Kanun madde 10,30. İş açık, kapalı koruyucu Sağlığı ve Güvenliği Risk sistemi yoktur. Değerlendirmesi Yönetmeliği 2 Ay Düşük 113 112 İD 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 Torna makinalarının sayılı Kanun madde 10,30. İş aydınlatma lambaları Sağlığı ve Güvenliği Risk bulunmamaktadır. Değerlendirmesi Yönetmeliği 115 114 İD 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 Testere makinası sayılı Kanun madde 10,30. İş aydınlatma lambaları Sağlığı ve Güvenliği Risk bozuktur. Değerlendirmesi Yönetmeliği 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Testere makinası keskin agzı açıkta elektrikte bırakılmaktadır. Makine koruyucusu bulunmamaktadır. 2 Ay İGU Güvenli lamba teknik özellikleri (24V) belirlenir. 3 Ay MALİ Lambaların tamirini yaptırır. PER Lambanın kullanımının önemi konusunda bilgilenir. 1 Ay İD Makine koruyucularının takılması talimatını verir. 2 Ay İGU Testere makinasına uygun makine koruyucusu belirler 3 Ay MALİ Makine koruyucularını taktırır. Talimatlandırır. 3 Ay PER Makine kullanılmadığında makine koruyucusu takılır. 216 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Derece Yüksek Tüm Çalışanlar Topraklanm amış makinalarla çalışma Ölüm 4 4 16 3 Yüksek 4 Tüm Çalışanlar Sabitlenme miş makinalarla çalışma Maddi Hasar (çarpma, makinenın yatması) 4 4 16 2 Personel Acil durum sinyal lambaları ve Uzuv Kaybı sesli ikaz sistemi olmaması 4 4 16 3 4 2 3 2 4 3 3 40 3 3 15 3 3 15 6 8 8 192 7 6 168 4 6 6 144 7 6 7 294 Yüksek 2 40 Önem Derecesi Farkedilebilirlik (1-10) 360 3 4 Yüksek Orta Şiddet (1-10) Yüksek 3 3 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) 2 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Orta 16 Yüksek Derece 300 90 4 Orta Sıklık (0,5-10) 4 Yüksek Şiddet (1-100) Ölüm 360 Olasılık (0,2-10) Personel Kesilmiş, yıpranmış bantla yamanmış elektrik kabloları 135 Önem Derecesi Durdur Orta 160 96 270 Derece (1-5) 5 4 20 12 Yüksek Şiddet (1-3) 8 6 5 4 Orta Kontrol Düzeyi (1-3) 4 4 3 Yüksek Önem Derecesi Yüksek Orta 0,5 2 Derece 100 15 Şiddet (1-5) 6 3 Punto Acil çıkış kaynak yollarının makinasında Çoklu Ölüm Uzuv Kaybı düzenlenme acil durum mesi sisteminin olmaması Olasılık (1-5) 5 3 Etkisi (Risk) 3 2 Tüm Personel Çalışanlar Olası Hata R Torna, freze, matkap makinaları 3 2 Hedef R Torna, freze, matkap, punta kaynağı makinaları HTEA RİSK Yüksek A.D. R Torna, freze, matkap, punta kaynağı makinaları KİNNEY RİSK Yüksek Makinanın kullanılması X R Torna, freze, matkap, punta kaynağı makinaları 3T RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X R Acil çıkış yollarının Punto doğru kaynak belirlenmem makinası esi 5x5 RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X Tanımı Makinanın kullanılması A.D. Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Freze Torna İşletme Matkap GeneliA. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Torna Freze Matkap A. Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 116 117 118 119 1 Tanımı Risk - Resim No Bölüm 120 FAALİYET 217 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 2 1 3 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 0,5 Önemsiz Düşük 1 Düşük 15 Düşük 1 2 Önemsiz 2 72 12 Önemsiz 40 Derece 1 0,5 15 50 2 1 3 2 40 1 40 8 6 40 1 1 3 1 15 2 1 HTEA ARTIK RİSK 15 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 8 1 Önem Derecesi 4 2 Önemsiz Düşük 2 3 100 15 Düşük 8 1 0,5 1 Önemsiz 4 2 1 Önemsiz 2 3 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 8 Önem Derecesi 4 Düşük Düşük 2 1 Orta 5 4 Düşük 5 4 Orta 1 3T ARTIK RİSK Orta Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Alınan Önlemler Derece İD 1 Ay İGU Acil durum sistemi yeri ve teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Acil durum sistemi taktırır. 3 Ay PER Çalışanlar kullanımı hakkında bilgilendirilir. Düşük Orta Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 4703 sayılı Kanun Makina 6331 sayılı Kanun madde 11, Punto kaynak değişikliğinden sonra Emniyeti Yönetmeliği . 6331 12, 30. İşyerlerinde Acil makinasında acil düzenlenmemiştir. sayılı Kanun madde 10,30. İş Durumlar Hakkında durum sistemi Tüm işaretlemeler Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetmelik bulunmamaktadır. yanlış yönü Değerlendirmesi Yönetmeliği göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 116 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Sabitlenmemiş 4703 sayılı Kanun Makina Torna, freze, matkap, Emniyeti Yönetmeliği . 6331 punta kaynağı sayılı Kanun madde 10,30. İş makinaları Sağlığı ve Güvenliği Risk bulunmaktadır. Değerlendirmesi Yönetmeliği Folkliftin çarpma ihtimali vardır. 4703 sayılı Kanun Makina Torna, freze, matkap Emniyeti Yönetmeliği . 6331 makinaları acil durum sayılı Kanun madde 10,30. İş sistemi ve butonları Sağlığı ve Güvenliği Risk bulunmamaktadır. Değerlendirmesi Yönetmeliği Kablonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Elektrik kablosu baştan uca değiştirilir. 1 Ay PER Çalışan kablo değişinceye kadar bilgilendirilir. 1 Ay İD Makinaların topraklanması talimatı verilir. 1 Ay İGU Gövde topraklaması prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Gövde topraklamasını yaptırır. 3 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. Düşük İGU 8 2 32 7 2 28 6 2 12 6 1 18 Düşük 4703 sayılı Kanun Makina Torna, freze, matkap Emniyeti Yönetmeliği . 6331 ve punta kaynağı sayılı Kanun madde 10,30. İş makinalarının gövde Sağlığı ve Güvenliği Risk topraklaması Değerlendirmesi Yönetmeliği bulunmaktadır. 1 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Düşük 120 119 118 117 İD Makinaların kablolarında kesikler bulunmaktadır. Elektrik bandı kablo kesiği kapatılmıştır. İD 1 Ay İGU Makinaların sabitlenme prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Makinalar prosedüre uygun sabitlernir. PER 1 Ay İD Makinalara acil durum sistemi takılması talimatı v 2 Ay İGU Acil durum sistemi yeri ve teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Acil durum sistemi taktırır. 3 Ay PER Çalışanlar kullanımı hakkında bilgilendirilir. 218 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 5 8 6 240 5 8 5 200 2 3 6 36 Düşük 6 4 4 96 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 336 Orta 3 Derece 7 Farkedilebilirlik (1-10) 6 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 1 Durdur Yüksek 3 5 7 Yüksek 100 8 Durdur 3 4 6 Düşük 1 HTEA RİSK Orta 3 Derece 2 1200 300 2 100 300 3 3 900 2 0,5 2 45 2 100 126 5 Sıklık (0,5-10) 3 Şiddet (1-100) 3 Olasılık (0,2-10) 5 Önem Derecesi 3 Durdur Durdur 3 6 Durdur Yaralanma 5 Durdur Etkisi (Risk) Olası Hata 20 Hedef 5 3 Orta 8 4 3 KİNNEY RİSK Orta 2 Aliminyum külçelerin istiflenmesi 20 Derece (1-5) 4 R 5 Şiddet (1-3) X 4 Kontrol Düzeyi (1-3) Personel Aliminyum külçelerin işletmenin her tarafına dağınık istiflenmesi Personel Depolama alanında, önünde ve çevresinde Çoklu Ölüm yanıcı kumaş depolanması Önem Derecesi 6 Malzeme ve ekipman depolanması 20 Yüksek Yüksek 3 R 5 Yüksek 2 X 4 Yüksek Yüksekte emniyetsiz Maddi Hasar malzeme depolanması R Tüm Personel Çalışanlar Yanıcı, yakıcı ve Acil çıkış patlayıcı yollarının Çoklu Ölüm kimyasaldüzenlenme ların aynı mesi ortamda depolanması Düşük İşletme X Derece Personel Yanıcı, yakıcı ve patlayıcı kimyasalÇoklu Ölüm ların yanında önü açık elektrik panosu Kimyasalların depolanma ortamındaki elektrik panosu Şiddet (1-5) R Kimyasalların depolanma ortamı Olasılık (1-5) R Acil çıkış Farklı yollarının kimyasaldoğru ların aynı belirlenmem ortamda esi depolanması 3T RİSK Orta Ortamda çalışma yürütülmesi X Tanımı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Makinanın kullanılması A.D. X 5x5 RİSK Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Malzeme İşletme Kimyasal Geneli Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı 124 Ortamda bulunma Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum 121 122 123 Makinanın kullanılması 1 Tanımı Risk - Resim No Bölüm 125 FAALİYET 219 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 8 3 48 1 8 4 32 1 3 3 9 2 4 2 16 Orta Orta Önem Derecesi 2 Önemsiz 2 72 48 Düşük 7 Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 1 Şiddet (1-10) 15 Hata Olasılığı (1-10) 0,5 Önem Derecesi 1 Düşük Orta 100 3 Düşük 1 0,5 8 Düşük 2 1 3 2 Önemsiz 1 100 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz 2 1 Derece 2 2 100 50 1 1 0,5 50 3 2 1 50 3 3 100 7,5 1 1 0,5 1 14 5 2 Sıklık (0,5-10) 5 3 Şiddet (1-100) 1 1 Olasılık (0,2-10) 5 2 Önem Derecesi 5 3 Düşük Düşük 1 1 Düşük Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 5 10 Düşük PER 5 Önemsiz 4 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Prosedür uygulanarak kimyasallar ayrı depolanır. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 2 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Düzenli depolama talimatı hazırlar. Önem Derecesi İGU Düşük Orta 1 Ay Düşük Kimyasalların düzenli depolanması talimatı verir. Düşük Yüksekten düşme riski bulunmaktadır. Hareket edebilir korkuluklu merdiven temin edilmelidir. İD Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük 1 Ay İGU Düzenli depolama talimatı hazırlar. 1 Ay MALİ Kumaş parçaları çalışma ortamından uzaklaştırılır. Orta İD PER 1 Ay İD Kimyasal depo yerinin değiştirilmesi talimatı 1 Ay İGU Depo yerini belirler. Depolama talimatı hazırlar. 2 Ay MALİ Güvenli depolama yerine kimyasallar taşınır. 4 Ay PER Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 1 Ay İD Korkuluklu merdiven kullanımı talimatı verir. 1 Ay İGU Korkuluklu merdiven teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Korkuluklu merdiven temin edilir. Düşük Yanıcı, yakıcı ve 6331 sayılı Kanun madde 30. patlayıcı kimyasalKimyasal Maddelerle ların dibindeki Çalışmalarda Sağlık ve iklimlendirme sistemi Güvenlik Önlemleri Hakkında elektrik panosu risk Yönetmelik oluşturmaktadır. Alınan Önlemler Derece 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Yanıcı, yakıcı ve patlayıcı kimyasallar yanıcı tutuşucu kumaş parçaları ile aynı ortamda depolanmaktadır. Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 6331 sayılı Kanun madde 30. 6331 sayılı Kanun madde 11, Kimyasal Maddelerle 12, 30. İşyerlerinde Acil Çalışmalarda Sağlık ve Durumlar Hakkında Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Yönetmelik Yanıcı, yakıcı ve Acil çıkış yolları patlayıcı kimyasalişletme yerleşimi ların aynı ortamda değişikliğinden sonra depolanmaktadır. En düzenlenmemiştir. küçük reaksiyon Tüm işaretlemeler büyük yangın ve yanlış yönü patlamalara sebep göstermektedir. olabilir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 124 123 122 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 121 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 125 ÇAR 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Aliminyum külçeleri işletmede boş bulunan alanlarda stoklanmaktadır. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU Külçeleri stoklama prosedürü hazırlar. 2 Ay MALİ Plana uygun işyeri düzeni sağlanır. 2 Ay PER Bilgilendirilir. 220 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 7 5 8 280 7 5 8 280 4 7 6 168 Yüksek 5 7 6 210 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 210 Yüksek 6 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 3 Yüksek Yüksek 3 5 6 Durdur 15 8 7 Yüksek 6 4 5 Yüksek 3 HTEA RİSK Durdur 5 Derece 3 240 300 3 40 720 4 6 270 20 2 0,5 2 240 5 3 100 40 720 4 4 Sıklık (0,5-10) Ölüm 2 Şiddet (1-100) Personel Yük kafeslerinin birbirinin üstüne çok sayıda depolanması 3 Olasılık (0,2-10) 16 4 Önem Derecesi 4 2 Yüksek Durdur 4 3 6 3 Yüksek Ölüm 5 4 Yüksek Personel Makine bulunmama sı, merdivenin kısa ve yetersiz olması 3 Yüksek 20 3 2 KİNNEY RİSK Durdur 4 Derece (1-5) 5 Şiddet (1-3) İşletme Hurda malzeme, makina ve ekipmanlari Maddi Hasar n gelişi güzel depolanması Kontrol Düzeyi (1-3) 20 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata 5 Meslek Hastalığı Önem Derecesi R Üstüste stoklanlanan yük kafesleri Tüm Çalışanlar Hurda aliminyum ve cüruf malzeme imha prosedürünü n bulunmama sı Yüksek Orta Malzemeleri n yukarı taşınması 20 12 Yüksek Hedef R 5 3 Yüksek Tanımı Hurda malzeme, makine ve ekimanlar 4 Yüksek X R Aliminyum Acil çıkış alaşımlarının yollarının Meslek Çoklu Ölüm zemine düzenlenme Hastalığı dökülmesi, mesi karışması 3T RİSK Yüksek Makinanın kullanılması X R Hurda aliminyum ve cüruf malzemenin stoklanması Derece Ortamda bulunma X Tüm Personel Çalışanlar Şiddet (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi X R Aliminyum Acil çıkış alaşım yollarının kimyasalları doğru nın kapağı belirlenmem açık esi bırakılması 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Tanımı Malzeme İşletme Kimyasal Geneli Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı 129 130 128 127 1 Malzeme Kimyasal Depo Alanı Risk - Resim No Bölüm 126 FAALİYET 221 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 2 2 2 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 1 Düşük Düşük 1 Düşük 40 Düşük 0,5 3 Önemsiz 2 72 28 Orta 15 Derece 2 1 40 50 3 1 3 2 40 1 40 8 7 30 1 1 3 2 20 2 1 HTEA ARTIK RİSK 80 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 10 1 Önem Derecesi 5 1 Düşük Düşük 2 2 100 40 Önemsiz 4 1 0,5 1 Önemsiz 4 2 Önemsiz 1 3 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 8 Önem Derecesi 4 Düşük Düşük 1 Ay İGU Kimyasalların güvenli kullanım prosedürlerini h. 3 Ay MALİ Dökülen kimyasallar zeminden temizletir. 2 Ay PER Kimyasalları prosedüre uygun kullanır. Temizler. Düşük Orta İD İmha prosedürü hazırlar. Süreci takip eder. 3 Ay MALİ Prosedüre uygun hurda ve curüf imha edilir. 3 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU Hurda malzeme, makina stoklama prosedürü haz. 2 Ay MALİ Plana uygun işyeri düzeni sağlanır. 2 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD Hareketli merdiven yaptırılması talimatı verir. 2 Ay İGU Merdivenin teknik özelliklerini belirlemelidir. 3 Ay MALİ Korkuluklu, hareketli merdiven yaptırılmalıdır. 5 4 60 5 2 20 7 2 28 7 2 28 Düşük İGU Düşük 1 Ay Orta İD Düşük Yük kafesleri birbirinin üstüne çok sayıda depolanmaktadır. Sınır istifleme yüksekliği aşılmaktadır. 2 1 Orta 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Seyyar merdivenle yükseğe çıkılmaktadır. Yükseğe çıkarken düşme riski bulunmaktadır. 5 6 Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Hurda malzeme, makina ve ekipmanlarin gelişi güzel işletmede boş bulunan alanlarda depolanmaktadır. 5 3 Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Hurda aliminyum ve cüruf malzeme imha prosedürü yoktur. Gelişi güzel işletmede boş bulunan alanlarda depolanmaktadır. 1 2 3T ARTIK RİSK Orta 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Derece 130 129 128 127 1 Şiddet (1-5) Acil çıkış yolları Aliminyum alaşım işletme yerleşimi kimyasallarının değişikliğinden kapağı açıksonra düzenlenmemiştir. bırakıldığından Tüm işaretlemeler aliminyum ve alaşım yanlış yönü kimyasalları zemine göstermektedir. dökülmektedir. Alınan Önlemler 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Mevcut Durum Tamamlanma Süresi DÖF - Resim No Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 126 DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET PER İD 1 Ay İGU Güvenli istifleme prosedürü hazırlanır. 2 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 2 Ay PER Prosedüre uygun çalışılır. Bilgilendirilir. 222 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Orta 6 R Folklift ve mekanik kaldırma araçları Tüm Çalışanlar Folklift ve kaldırma araçlarının emniyetli kullanma talimatının olmaması Yaralanma 3 4 12 2 R.O. İçinde ne olduğu belli olmayan şişelerde kimyasal bulunması Tüm Çalışanlar İçeriği belli olmayan kimyasal şişeleri; içilmesi, yanlış kimyasal kullanımı Meslek Hastalığı 5 4 20 3 4 2 4 2 3 2 4 15 2 3 15 3 1 15 3 6 40 1 8 5 160 5 7 210 3 5 7 105 7 7 5 245 Yüksek Folklift 3 Etkisi (Risk) Olası Hata Önem Derecesi Derece 3 12 Yüksek Yüksek Farkedilebilirlik (1-10) 16 4 Yüksek Şiddet (1-10) 4 3 Yüksek Hata Olasılığı (1-10) 4 Folklift dişli mekanizmas Uzuv Kaybı ının açıkta olması Yüksek Önem Derecesi Yüksek Orta Orta Yaralanma Tüm Çalışanlar Düşük Derece 120 300 90 Personel Elektrikli Folkliftte geri yük düşmesini engelleyici koruyucu tertibatın olmaması Folklift Yüksek Sıklık (0,5-10) 4 R 135 Şiddet (1-100) Yüksek 3 20 16 45 Olasılık (0,2-10) 2 5 4 240 Önem Derecesi Yüksek Durdur 160 320 4 Yüksek Derece (1-5) 5 8 Acil çıkış Folkliftin yollarının periyodik Çoklu Ölüm Ölüm düzenlenme bakımlarının mesi yapılmaması Orta Şiddet (1-3) 8 Tüm Çalışanlar Yüksek Kontrol Düzeyi (1-3) 4 5 Derece 0,5 1 Şiddet (1-5) 100 40 Olasılık (1-5) 6 3 Hedef 5 4 Tanımı 3 Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Önem Derecesi X Yüksek Yüksek X 3 2 R Acil çıkış Periyodik yollarının kontrolü doğru yapılmamış belirlenmem folklift esi R HTEA RİSK Orta X KİNNEY RİSK Yüksek Ortamda çalışma yürütülmesi X 3T RİSK Orta Ortamda bulunma A.D. X 5x5 RİSK Yüksek Makinanın kullanılması TEHLİKE Acil Durum Tanımı Malzeme İşletme Kimyasal Geneli Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Malzeme Kimyasal Depo Alanı Risk - Resim No 131 133 Makinanın kullanılması 134 1 Ortamda çalışma yürütülmesi 135 Bölüm 132 FAALİYET 223 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 2 2 2 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 1 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 1 Önemsiz Düşük 2 Önemsiz 15 Düşük 0,5 2 Önemsiz 2 72 8 Düşük 15 Derece 1 1 50 4 2 1 3 1 7,5 1 15 8 30 1 0,5 3 1 15 2 1 0,5 HTEA ARTIK RİSK 40 1 Sıklık (0,5-10) 1 Şiddet (1-100) 2 Olasılık (0,2-10) 8 1 Önem Derecesi 4 2 Düşük Düşük 2 3 100 40 Düşük 8 1 0,5 0,2 Önemsiz 4 2 Önemsiz 2 3 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz 4 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 1 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Önem Derecesi 4 Düşük Düşük 1 1 Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 5 4 Düşük 1 Ay İGU Periyodik bakım talimatı ve takvimi hazırlanırç 1 Ay MALİ Folkliftin periyodik bakımları yaptırılır. Önemsiz Orta İD Makine koruyucu alım talimatı verir. 2 Ay İGU Makine koruyucusu teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Makine koruyucusunu temin eder. 3 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD Makine koruyucu alım talimatı verir. 2 Ay İGU Makine koruyucusu teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Makine koruyucusunu temin eder. 3 Ay PER Bilgilendirilir. 8 2 32 5 7 70 5 2 20 7 2 28 Orta İD Düşük 1 Ay Düşük PER Düşük 6331 sayılı Kanun madde 30, Elektrikli Folkliftte 31, 3146 sayılı Kanun madde geri yük düşmesini 2, 12 İş Ekipmanlarının engelleyici koruyucu Kullanımında Sağlık ve tertibatı Güvenlik Şartları Yönetmeliği bulunmamaktadır. 5 4 Orta Folklitlerin dişli mekanizması açıktadır. 1 3T ARTIK RİSK Orta 6331 sayılı Kanun madde 30, 31, 3146 sayılı Kanun madde 2, 12 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Alınan Önlemler Derece Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 30, 6331 sayılı Kanun madde 11, sonra 31, 3146 sayılı Kanun madde değişikliğinden Folkliftin periyodik 12, 30. İşyerlerinde Acil düzenlenmemiştir. 2, 12 İş Ekipmanlarının bakımları Durumlar Hakkında Tüm işaretlemeler Kullanımında Sağlık ve yaptırılmamıştır. Yönetmelik yanlış yönü Güvenlik Şartları Yönetmeliği göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 133 132 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 131 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 135 134 İD 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 6331 sayılı Kanun madde 30. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Folklift ve kaldırma araçlarının emniyetli kullanma talimatı bulunmamaktadır. Kimyasalların MGBF'ları bulunmamaktadır. İçeriği belli olmayan kimyasal şişeleri işaretlemesiz ortamda bulunmaktadır. 1 Ay İGU Talimatı hazırlanır. 1 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 1 Ay PER Talimatlara uygun çalışılır. 1 Ay İD Kimyasalların zararları araştırılması talimatı verir. 2 Ay İGU Kimyasalların listesi ve MGBF'ları temin edilir. 4 Ay MALİ Kimyasal şişelerine işaretlemeler yapılır. 6 Ay PER Kullanılan kimyasalların sağlığa zararları anlatılır. 224 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 6 5 5 150 5 5 5 125 7 9 7 441 Durdur 4 7 7 196 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 240 Yüksek 1 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 100 Önem Derecesi 6 Durdur Yüksek 3 5 6 Orta 15 8 Orta 3 4 5 Durdur 3 HTEA RİSK Orta 4 Derece 2 900 300 3 15 135 5 3 135 3 0,5 3 1800 3 100 120 3 Sıklık (0,5-10) 2 Şiddet (1-100) Etkisi (Risk) Olası Hata Hedef 2 Olasılık (0,2-10) 16 Ölüm 3 Önem Derecesi 4 Elektrikli el aletlerinin kabloları 2 Durdur Durdur 4 R 2 6 3 Orta Tüm Çalışanlar Elektrikli el aletlerinin uzatma kabloları ve çoklu prizleri kabloları yamalı 5 Orta 20 3 Durdur 5 Kaynak makinası konumu 3 KİNNEY RİSK Yüksek 4 R Derece (1-5) Tüm Çalışanlar Kaynak makinesinin yanici, parlayici Çoklu Ölüm malzemeler e yakın kullanılması 12 Şiddet (1-3) 12 4 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 3 Önem Derecesi 3 20 Yüksek Yüksek Yaralanma Derece Havalı ekipmanları n güç kesmeden bırakılma- sı Şiddet (1-5) Tüm Çalışanlar Olasılık (1-5) R Basıncı kesilmeden bırakılan havalı ekipmanlar 5 Orta X Tüm Çalışanlar Spiral, el matkabı, el taslama Uzuv Kaybı makinalarını n istemsiz çalışması 4 Orta X R.O. Düzensiz bırakılılan spiral, el matkabı, el taslama makinaları Tüm Personel Çalışanlar Boya, tiner, yağ ve Acil çıkış sprey vb. yollarının malzemeleri Çoklu Ölüm düzenlenme n açık, mesi merdiven altına depolama Yüksek X R Yanlış Acil çıkış depolanan yollarının boya, tiner, doğru yağ ve belirlenmem sprey vb. esi malzemeler 3T RİSK Yüksek Makinanın kullanılması X Tanımı Makinanın kullanılması A.D. X 5x5 RİSK Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Bakım Onarım A. 140 Ortamda çalışma Ortamda bulunma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Malzeme İşletme Kimyasal Geneli Depo Alanı Bakım Onarım A. Bakım Onarım A. Ortamda çalışma yürütülmesi Tanımı 136 137 Ortamda çalışma yürütülmesi Bakım Onarım A. Risk - Resim No 1 139 Bölüm 138 FAALİYET 225 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 2 2 2 Önem Derecesi 2 Düşük Orta Derece 1 Farkedilebilirlik (1-10) 40 Şiddet (1-10) 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 100 Düşük Düşük 0,5 Önemsiz 1 1 72 32 Önemsiz 2 15 3 2 Düşük 1 1 8 Önemsiz 4 2 2 Derece 4 3 15 50 50 1 1 0,5 3 2 15 5 1 1 15 5 2 100 50 1 1 0,5 HTEA ARTIK RİSK 20 8 1 Sıklık (0,5-10) 4 2 Şiddet (1-100) 2 1 Olasılık (0,2-10) 4 2 Önem Derecesi 4 3 Düşük Düşük 1 1 Önemsiz Bilgilendirilir. Kimyasal kullanım prosedürüne uyar. 5 10 Önemsiz PER 5 Düşük 3 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Güvenli depolanması için sistemi kurar. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Malzemelerin depolanacağı sistemi belirler. Önem Derecesi İGU Düşük Orta 2Ay Düşük Malzemelerin depo yerinin değiştirme talimatı verir. Orta İD Düşük 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük Alınan Önlemler Derece Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 6331 sayılı Kanun madde 30. 6331 sayılı Kanun madde 11, Kimyasal Maddelerle 12, 30. İşyerlerinde Acil Çalışmalarda Sağlık ve Durumlar Hakkında Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Yönetmelik Acil çıkış yolları Boya, tiner, yağ ve işletme yerleşimi sprey vb. değişikliğinden sonra malzemelerin düzenlenmemiştir. kutuların ağzı açık, Tüm işaretlemeler merdiven altına yanlış yönü depolanmaktadır. göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 136 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Havalı ekipmanların güç kesmeden bırakılmaktadır. Güvenli kullanma talimatı bulunmamaktadır. Boya, tiner, yağ ve sprey vb. malzemelerin kutuların ağzı açık, merdiven altına depolanmaktadır. El aletlerini güvenli kullanma talimatı verir. 2 Ay MALİ İstemsiz çalışmayı önleyici aparatlar temini 2 Ay PER Ekipman kullanılmadığında aparat takılır. Talimata uy. Düşük İGU 5 2 20 5 3 30 9 2 36 7 2 28 İD 1 Ay İGU Güvenli çalışma talimatı hazırlanır. Takibi yapılır. 1 Ay MALİ Talimatlar çalışanlara tebliğ edilir. 1 Ay PER Bilgilendirilir. Talimatlara uygun çalışılır. 1 Ay İD Malzemelerin depo yerinin değiştirme talimatı verir. 3 Ay İGU Malzemelerin depolanacağı sistemi belirler. 5 Ay MALİ Güvenli depolanması için sistemi kurar. 5 Ay PER Bilgilendirilir. Kimyasal kullanım prosedürüne uyar. Düşük 4703 sayılı Kanun Makina Emniyeti Yönetmeliği . 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Düşük 139 138 137 İD Düzensiz bırakılılan spiral, el matkabı, el taslama makinaları istemsiz çalışmaya sebep verebilir. 140 İD Elektrik li el 6331 sayılı Kanun madde aletlerinde ve uzatma 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği kablolarında Risk Değerlendirmesi kablolarında kesikler Yönetmeliği bulunmaktadır. 1 Ay İGU Kablonun değiştirilmesi prosedürünü hazırlar. 3 Ay MALİ Elektrik kablosu baştan uca değiştirilir. 1 Ay PER Çalışan kablo değişinceye kadar bilgilendirilir. 226 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 160 30 6 6 3 108 6 6 3 108 6 6 6 216 Yüksek 6 8 6 288 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Düşük Önem Derecesi Derece 2 Farkedilebilirlik (1-10) 40 Şiddet (1-10) 6 Hata Olasılığı (1-10) 3 Önem Derecesi 15 Yüksek Orta 3 5 3 Orta 2 8 5 Orta 15 4 2 Orta 6 HTEA RİSK Durdur Derece 135 300 4 90 2 2 180 3 15 135 4 3 480 2 Sıklık (0,5-10) 20 3 Şiddet (1-100) 4 4 Olasılık (0,2-10) 5 Ölüm 2 Önem Derecesi Personel Kalıpların indirme, çıkartma işlemi ve depolanması , kalıbın düşürülmesi 3 Durdur Orta 12 4 0,5 3 Yüksek 3 2 100 15 Yüksek 4 3 6 3 Yüksek İşletme Kırılgan tahta planformlar Maddi Hasar da kalıp taşıma 5 3 KİNNEY RİSK Yüksek 16 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 4 Personel Mengenenin bulunduğu kısımda kırık Uzuv Kaybı olmasına rağmen kullanma Kontrol Düzeyi (1-3) 12 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 4 Yaralanma 3 2 Orta Tüm Çalışanlar Demir bakım onarım masasının keskin ve sivri köşeleri 3 2 Yüksek 20 9 Orta 5 3 3T RİSK Yüksek 4 3 Etkisi (Risk) R Aşırı yüksekte depolanan döküm kalıpları Tüm Personel Çalışanlar Bakım onarım el Acil çıkış aletlerinin yollarının gelişi güzel Çoklu Ölüm Yaralanma düzenlenme işletmede mesi dolaşması yerine takılmaması Olası Hata R Döküm kalıplarının tahta platformlard a taşıma depolanma Derece X R Kırık, çatlak bakım onarım masası Şiddet (1-5) X R Bakım onarım masası 5x5 RİSK Olasılık (1-5) X R Acil çıkış Dağınık yollarının bakım doğru onarım belirlenmem aletleri esi Hedef Kalıp Depo Alanı Kalıp Depo Alanı Ortamda bulunma X Tanımı Bakım Onarım A. 144 Makinanın kullanılması A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet İşletme Bakım Onarım GeneliA. Bakım Onarım A. 143 Makinanın kullanılması Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması TEHLİKE Acil Durum 141 142 Ortamda çalışma yürütülmesi 1 Tanımı Risk - Resim No Bölüm 145 FAALİYET 227 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Döküm kalıpları kırılgan veya kırık tahta platformlarda taşınmaktadır. Çelik destekli plastik platformlar kullanılmalıdır. 1 Ay İD Tahta platformların değiştirilmesi talimatı ver. 1 Ay İGU Plastik platform teknik özellikleri belirlenir. 3 Ay MALİ Plastik platformlar temin edilir. Döküm kalıpları 5 katlı yüksek raflarda depolanmaktadır. Yükseklik sınırı aşılmıştır. Raflarda sık depolama yapılmaktadır. 1 Ay İD Depolama alanı temini talimatı verir. 1 Ay İGU Kalıp raflarının teknik özelliklerini belirler. 6 Ay MALİ Kalıp raf sayısı arttırılır. 2 4 8 3 Ay PER Çalışana depolama talimatı verilir. Bilgilendirilir. 1 2 1 2 2 3 0,5 15 3 3 40 1 2 6 1 12 1 6 4 24 3 8 2 48 Önem Derecesi 6 1 24 Önemsiz Orta 3 15 2 Düşük 2 0,5 6 Düşük Benzer durumları bildirmesi konusunda bilgilendirilir. 1 2 Düşük PER 2 72 10 Orta 3 Ay 1 Derece 8 Farkedilebilirlik (1-10) 4 Şiddet (1-10) Tamir, değişim ve onarım planını uygular. Hata Olasılığı (1-10) MALİ 1 Önem Derecesi 3 Ay 15 Önemsiz Düşük 2 İGU 0,5 3 2 Önemsiz Masanın değiştirilmesi veya onarılması talimatı v. 1 8 5 Önemsiz İD 2 3 1 Düşük 1 Ay 1 HTEA ARTIK RİSK Orta Benzer durumları bildirmesi konusunda bilgilendirilir. 6 Derece PER 3 15 50 3 Ay 2 7,5 Tamir, değişim ve onarım planını uygular. 1 2 7,5 MALİ 100 15 22,5 3 Ay 0,5 120 Makinaların tamir, değişim onarım planlarını hazırlar. Sıklık (0,5-10) İGU Şiddet (1-100) 2 Ay Olasılık (0,2-10) Keskin köşelerin tespit ve tamir talimatı verir. 2 1 Önem Derecesi İD 3 2 Önemsiz Düşük 1 Ay 1 Önemsiz Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 5 3 Önemsiz PER 5 3 Önemsiz 4 Ay 1 KİNNEY ARTIK RİSK Orta İşyeri düzenleme talimatını uygular. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı Önem Derecesi İGU Düşük Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 1 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İşyeri düzeni talimatı verir. Orta 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Demir bakım onarım masasında mengenenin bulunduğu kısımda kırık bulunmaktadır. İD Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay 3T ARTIK RİSK Orta 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Demir bakım onarım masasının kullanma ve yıpranmaya bağlı eskimiş, çapaklı ve keskin köşeleri bulunmaktadır. Alınan Önlemler Derece Acil çıkış yolları Bakım onarım el işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde aletlerinin gelişi güzel 6331 sayılı Kanun madde 11, değişikliğinden 6,8,30. 3146 sayılı Kanun işletmede sonra 12, 30. İşyerlerinde Acil düzenlenmemiştir. madde 2,12 . İş Sağlığı ve dolaşmakta, iş Durumlar Hakkında Tüm işaretlemeler Güvenliği Hizmetleri bitiminde el aletleri Yönetmelik yanlış yönü Yönetmeliği yerine göstermektedir. takılmamaktadır. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 145 144 143 142 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 141 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET PER 228 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 6 6 144 4 8 6 192 4 8 6 192 Yüksek 5 7 6 210 Yüksek Yüksek Yüksek Orta Önem Derecesi 160 48 Yüksek 3 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 3 5 3 Orta 4 40 8 4 Yüksek 2 3 4 Yüksek 3 3 HTEA RİSK Yüksek 20 Derece 4 300 90 5 4 40 120 Ölüm R 2 1 360 Personel Seyyar merdivenin yüksekte çalışmaya uygun olmaması Korkuluk bulunmayan kısa seyyar merdivenle yüksekte çalışma 3 0,5 2 240 16 100 15 360 4 5 Sıklık (0,5-10) 4 Yüksekte malzeme depolanması 3 Şiddet (1-100) Ölüm R 3 Olasılık (0,2-10) Personel Yüksekte malzeme istif alanında korkuluk bulunmama sı 4 Önem Derecesi 16 3 Yüksek Durdur 4 2 6 3 Yüksek 4 5 4 Durdur Ölüm Kalıp raflarının arkasındaki elektrik panosu 3 2 Yüksek Personel Elektrik panosunun rafların arkasında ve kalıpla temas konumunda olması 3 KİNNEY RİSK Yüksek 16 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) 4 Kontrol Düzeyi (1-3) Meslek Hastalığı Önem Derecesi Tüm Çalışanlar Küflenmiş kalıpların korozyona karşı korunmama sı Yüksek Orta 20 12 Yüksek 5 3 Yüksek 4 Yüksek Acil çıkış Kalıp depo yollarının ve soğutma Çoklu Ölüm Yaralanma düzenlenme alanında su mesi birikintisi 3T RİSK Yüksek Tüm Personel Çalışanlar Etkisi (Risk) Acil çıkış yollarının Döküm doğru Kalıplarının belirlenmem depolanması esi Olası Hata Derece X Şiddet (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi X R Olasılık (1-5) Ortamda bulunma X R Küflenmiş döküm kalıpları Hedef Ortamda çalışma yürütülmesi X R 5x5 RİSK Tanımı Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum Depo Kalıp İşletme Geneli Alanı Kalıp Depo Alanı Montaj Paketleme A. Montaj Paketleme A. Tanımı 146 149 150 Kalıp Depo Alanı Risk - Resim No 1 148 Bölüm 147 FAALİYET 229 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 1 1 Önem Derecesi 40 Düşük Orta 0,5 1 Orta 1 1 2 6 3 54 8 4 64 8 3 24 Düşük 2 40 3 7 1 7 Önemsiz 1 0,5 Derece 4 1 1 Farkedilebilirlik (1-10) 4 2 40 Şiddet (1-10) 1 1 0,5 Hata Olasılığı (1-10) 4 2 2 Önem Derecesi 4 3 40 Önemsiz Düşük 1 1 0,5 Düşük 4 2 72 16 Önemsiz 4 3 3 2 Önemsiz 1 1 8 4 Önemsiz Sağlık gözetimine tabi tutulur. Bilgilendirilir. 8 Derece PER 4 15 50 3 Ay 2 3 2 40 Personele koruyucu aşılama yaptırılır. 1 20 MALİ 100 15 20 1 Ay 0,5 1 HTEA ARTIK RİSK 20 Korozyonun önlenmesi için tedbirler geliştirilir. Sıklık (0,5-10) İGU Şiddet (1-100) 2 Ay Olasılık (0,2-10) Kalıpların küflenmeini önleme ve sağlık gözetimi 2 1 Önem Derecesi İD 3 2 Önemsiz Düşük 1 Ay 1 Düşük Bilgilendirilir. 5 6 Düşük PER 5 3 Önemsiz 3 Ay 1 2 KİNNEY ARTIK RİSK Önemsiz Tedbirler uygulanılarak su ortamdan kaldırılır. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Su kaynakları için önleyici tespitleri belirler. Önem Derecesi İGU Düşük Düşük 2 Ay Orta Su kaynağı tespiti ve önlenmesi talimatı verir. Düşük Yüksekten düşme riski bulunmaktadır. İD Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük İD 1 Ay İGU Elektrik panosunun güvenli konumunu tespit eder. 1 Ay MALİ Elektrik panosunun yerini değiştirtir. 1 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD Korkuluk yaptırma talimatı verir. 1 Ay İGU Korkuluğun teknik özelliklerini belirler. 3 Ay MALİ Korkuluk yaptırır. Orta Rafların hemen arkasında ve 6331 sayılı Kanun madde kalıplarla temas 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği konumunda olan Risk Değerlendirmesi elektrik panosu Yönetmeliği bulunmaktadır. Ortamda iletken raflar bulunmaktadır. Alınan Önlemler Derece 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Kalıpların bir çoğu korozyona bağlı olarak küflenmiştir. Çalışanların tetanoz aşısı çok önceden yaptırılmıştır. Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 6331 sayılı Kanun madde 11, 6331 sayılı Kanun madde 12, 30. İşyerlerinde Acil 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Risk Değerlendirmesi Yönetmelik Yönetmeliği Kalıp depo ve Acil çıkış yolları su soğutma alanında işletme yerleşimi birikmektedir. Su değişikliğinden sonra birikintisi tavan düzenlenmemiştir. hasarından veya Tümenjeksiyon işaretlemeler yanlış yönü makinasından göstermektedir. sızmadan kaynaklanabilir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 149 148 147 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 146 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 150 PER 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Seyyar merdivenle yükseğe çıkılmaktadır. Yükseğe çıkarken düşme riski bulunmaktadır. 1 Ay İD Merdiven yaptırılması talimatı verir. 1 Ay İGU Merdivenin teknik özelliklerini belirlemelidir. 3 Ay MALİ Korkuluk merdiven yaptırılmalıdır. PER 230 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 7 8 224 4 5 8 160 3 9 8 216 Yüksek 6 9 8 432 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 120 Durdur 1 Derece 100 Farkedilebilirlik (1-10) 6 Şiddet (1-10) 1 Hata Olasılığı (1-10) 100 Önem Derecesi 3 Yüksek Orta 3 5 Yüksek 15 8 4 Orta 3 4 6 Yüksek 2 HTEA RİSK Durdur 5 Derece 3 180 300 3 40 240 25 4 3 135 5 3 0,5 2 300 5 Çoklu Ölüm 2 100 15 600 Tüm Çalışanlar Yetkilendirilmeyen kullanımları n önlenmeme si 3 Sıklık (0,5-10) 20 2 Şiddet (1-100) 5 2 Olasılık (0,2-10) 4 3 Önem Derecesi Tüm Çalışanlar X-ray Cihazı yeri değiştikten sonra Çoklu Ölüm TAEK'ten onay alınmaması 2 Durdur Orta 16 2 6 Orta 4 5 3 Orta 4 3 2 Yüksek Meslek Hastalığı 3 2 KİNNEY RİSK Durdur Sabit ve yoğun iş ritmi Derece (1-5) Personel Şiddet (1-3) 16 Kontrol Düzeyi (1-3) 4 Etkisi (Risk) 4 Olası Hata Ölüm Önem Derecesi R Tüm çalışanların erişebildiği X-ray cihazı Personel Acil durum çıkış kapısına malzeme istiflenmesi Yüksek Orta X-ray Cihazı 20 12 Yüksek X R 5 4 Yüksek Ortamda bulunma X 4 3 Yüksek Ortamda bulunma Acil yükün çıkış Ağır yollarının beden Meslek Çoklu Ölüm düzenlenme gücüyle Hastalığı mesi taşınması 3T RİSK Durdur Montaj işlemi Derece Hedef R Şiddet (1-5) Tanımı X Kalite Kontrol A. Makinanın kullanılması Kalite Kontrol A. R 154 A.D. Malzeme kasalarının ve paketlerin depolanması 155 Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X 5x5 RİSK Olasılık (1-5) Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Acil Durum Tanımı Tüm Personel Çalışanlar Montaj İşletme Paketleme Geneli A. 151 152 R Acil çıkış Malzeme yollarının kasalarının doğru ve belirlenmem paketlerin esi taşınması Ortamda çalışma Makinanın yürütülmesi kullanılması Montaj Paketleme A. 1 TEHLİKE Montaj Paketleme A. Risk - Resim No Bölüm 153 FAALİYET 231 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 1 42 2 5 4 40 2 9 4 72 2 9 2 36 Önem Derecesi 100 3 Düşük Orta 1 7 Orta 2 1 2 Orta 3 100 72 24 Düşük 1 1 Derece 10 2 2 Farkedilebilirlik (1-10) 5 3 15 Şiddet (1-10) 2 1 1 Hata Olasılığı (1-10) 10 1 1 Önem Derecesi 5 2 40 Önemsiz Düşük 2 1 1 3 2 Düşük 8 1 8 4 Düşük 4 2 3 Orta 2 1 HTEA ARTIK RİSK Orta Bilgilendirilir. Talimata uygun depolama yapılır. 8 Derece PER 4 15 50 1 Ay 2 40 İşyeri düzenleme talimatını uygular. 1 2 30 MALİ 100 15 100 1 Ay 0,5 100 İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı Sıklık (0,5-10) İGU Şiddet (1-100) 1 Ay Olasılık (0,2-10) İşyeri düzeni talimatı verir. 2 1 Önem Derecesi İD 3 2 Önemsiz Düşük 1 Ay 1 Önemsiz Birlikte yük taşıma eğitimi verilir. Bilgilendirilir. 5 4 Önemsiz PER 5 4 Düşük 1 Ay 1 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük İş ekipmanları temin edilir. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 1 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Gerekli iş ekipmanlarını ve teknik özelliklerini belirler. Önem Derecesi İGU Düşük Düşük Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 1 Ay Orta X-ray Cihazı yeri değiştikten sonra TAEK'ten onay alınmamıştır. Ekipman alımı ve eğitim talimatı verir. Orta 2690 sayılı Kanun. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği İD 2 Ay İGU Çalışma-dinlenme süresi planlaması yapar. MALİ 2 Ay PER Çalışma süresi planlamasına uyar. 1 Hafta İD TAEK'ten onay alma talimatı verir. 1 Hafta İGU TAEK onayına kadar sistemi kapatır. 6 Ay MALİ X-ray Cihazının onay işlemlerini takip eder. 6 Ay PER Çalışan bilgilendirilir. X-ray Cihazı yetkisi 1 Hafta İD bulunmayan personelin 1 Hafta İGU 2690 sayılı Kanun. Radyasyon ulaşabileceği Güvenliği Yönetmeliği ortamdadır. 6 Ay MALİ Paketleme işlemi aynı ortamda 6 Ay PER yapılmaktadır. Düşük Matkap otomasyonu, ürün muayene ve paketleme işlemi sırasında sabit ve yoğun iş ritmi ile çalışılmaktadır. İD Orta 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 1 Ay 3T ARTIK RİSK Orta 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Acil durumlarda veya rutin kullanımda malzeme kasaları ve paket kolilerinden dolayı erişim kısıtlıdır. Alınan Önlemler Derece İş ekipmanları ile Acil çıkış yolları taşınması gereken işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 11, yük beden gücüyle değişikliğinden sonra 12,sayılı 30. İşyerlerinde Acil30. 6331 Kanun madde taşınmaktadır. İş düzenlenmemiştir. Durumlar Hakkında Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği ekipmanı temin Tüm işaretlemeler Yönetmelik edilmeli ve birlikte yanlış yönü yük taşıma eğitimi göstermektedir. verilmelidir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 155 154 153 152 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 151 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET X-ray Cihazına ayrı oda temini talimatı verir. X-ray Cihazına erişimi talimatlandırır. X-ray'i taşır ve erişim sistemi kurdurur. Çalışanlar talimata uyar. Bilgilendirilir. 232 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 4 8 8 256 4 8 8 256 2 7 5 70 Orta 3 5 6 90 Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Önem Derecesi 160 200 Orta 2 Derece 15 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 3 Hata Olasılığı (1-10) 40 Önem Derecesi 1 Yüksek Yüksek 2 5 Yüksek 40 8 Yüksek 3 4 5 Orta 2 HTEA RİSK Orta 4 Derece 2 300 300 3 40 240 3 3 240 16 2 0,5 3 120 4 2 100 90 4 5 Sıklık (0,5-10) Meslek Hastalığı 3 Şiddet (1-100) Personel Gaz havalandırm a sisteminin bulunmama si 3 Olasılık (0,2-10) 12 5 Önem Derecesi 4 3 Durdur Durdur 3 3 6 1 Durdur Ölüm 5 Durdur Personel Sürekli tüp bağlama ve çıkarma işleminin yürütülmesi 3 Orta 20 3 KİNNEY RİSK Yüksek 5 Derece (1-5) 4 Şiddet (1-3) Personel Çok sayıda doğalgaz tüpünün kapalı Çoklu Ölüm ortamda bulundurulm ası Etkisi (Risk) 20 Olası Hata 5 Kontrol Düzeyi (1-3) R Gaz ocağı test laboratuvaru 4 Ölüm Önem Derecesi Hedef R Gaz ocağı test laboratuvaru Personel Laboratuvarda gaz kaçağı dedektör sisteminin bulunmama sı Yüksek Yüksek Tanımı Gaz ocağı test laboratuvaru 20 Yüksek Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet R.O. 5 Yüksek X Gaz ocağı test laboratuvaru 4 Orta X R Onayı Acil çıkış alınmamış yollarının Çoklu Ölüm doğalgaz düzenlenme tesisatının mesi bulunması 3T RİSK Yüksek X Tüm Çalışanlar Derece Kalite Kontrol A. Ortamda çalışma yürütülmesi X R Şiddet (1-5) Kalite Kontrol A. Kalite Kontrol A. Ortamda çalışma yürütülmesi A.D. X Acil çıkış yollarının Gaz ocağı testdoğru laborabelirlenmem tuvaru esi 5x5 RİSK Olasılık (1-5) 158 Ortamda bulunma 159 Makinanın kullanılması TEHLİKE Acil Durum Tanımı İşletme Kalite Kontrol GeneliA. Ortamda çalışma Ortamda bulunma yürütülmesi 160 157 1 Kalite Kontrol A. Risk - Resim No Bölüm 156 FAALİYET 233 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Farkedilebilirlik (1-10) Derece 2 1 2 Önem Derecesi Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 1 Düşük Düşük 1 Önemsiz 40 Önemsiz 1 2 Düşük 1 72 32 Düşük 40 Derece 3 0,5 50 50 2 1 3 2 20 2 40 8 20 1 0,5 3 2 40 2 1 HTEA ARTIK RİSK 30 1 Sıklık (0,5-10) 2 Şiddet (1-100) 3 Olasılık (0,2-10) 8 1 Önem Derecesi 4 2 Düşük Düşük 2 3 100 Düşük 8 1 0,5 Düşük 4 2 Önemsiz 2 3 KİNNEY ARTIK RİSK Orta 10 Derece (1-5) 5 Şiddet (1-3) 2 Kontrol Düzeyi (1-3) 10 Önem Derecesi 5 Düşük Orta Gaz tesisatı onayına kadar sistemi kapatır. Gaz tesisatının onay işlemlerini takip eder. Düşük Orta Gaz tesisatı onayı alma talimatı verir. Gaz kaçağı dedektör sistemi kurulması talimatı 3 Ay İGU Gaz kaçağı dedektör sistemi teknik özellikleri b. 6 Ay MALİ Gaz kaçağı dedektör sistemi kurdurur. 6 Ay PER Bilgilendirilir. 1 Ay İD Tüplerin işletme dışında konumlandırılması talimatı 3 Ay İGU Tüplerin depolanacağı sistemi belirler. 5 Ay MALİ Güvenli depolanması için sistemi kurar. 5 Ay PER Bilgilendirilir. İhtiyaç kadar tüp ortamda bulundurur. 8 2 32 8 2 32 7 3 21 5 4 40 Düşük İD Düşük 1 Ay Düşük Çalışan bilgilendirilir. Düşük Gaz ocağı test 6331 sayılı Kanun madde 30 . laboratuvarında İşyeri Bina ve Eklentilerinde havalandırma sistemi Alınacak Sağlık ve Güvenlik bulunmamaktadır. Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Gaz kaçağı riskinin yüksek olduğu bölümdür. 2 1 Orta Gaz ocağı test 6331 sayılı Kanun madde laboratuvarında 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği sürekli tüp bağlama Risk Değerlendirmesi ve çıkarma işlemi Yönetmeliği prosedüre bağlanarak azaltılabilir. 5 10 Orta Gaz ocağı test 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 laboratuvarında çok Binaların Yangından sayıda doğalgaz tüpü Korunması Hakkında kapalı ortamda Yönetmelik işletme içinde bulundurulmaktadır. 5 Orta Gaz ocağı test 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 laboratuvarında gaz Binaların Yangından kaçağı dedektör Korunması Hakkında sistemi Yönetmelik bulunmamaaktadır. 1 2 3T ARTIK RİSK Orta 1 Hafta İD Acil çıkış yolları işletme yerleşimi Gaz ocağı test 6331 sayılı Kanun madde 11, 7126 sayılı Kanun madde Ek-9 değişikliğinden sonra 1 Hafta İGU laboratuvarında 12, 30. İşyerlerinde Acil Binaların Yangından düzenlenmemiştir. onayı alınmamış Durumlar Hakkında Korunması Hakkında Tüm işaretlemeler doğalgaz tesisatı 3 Ay MALİ Yönetmelik yanlış yönü bulunmaktadır. göstermektedir. 3 Ay PER Alınan Önlemler Derece Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 160 159 158 157 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 156 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET İD 3 Ay İGU Çalışma prosedürü düzenlenir. MALİ 5 Ay PER Çalışma prosedürüne uygun çalışılır. Bilgilendirili 1 Ay İD Havalandırma sistemi kurulması talimatı verir. 3 Ay İGU Havalandırma sistemi teknik özelliklerini belirler. 5 Ay MALİ Havalandırma sistemini kurdurur. 5 Ay PER Çalışanlar bilgilendirilir. 234 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 3 5 4 60 3 8 3 72 5 4 3 60 Orta 4 7 8 224 Orta Orta Yüksek Orta Önem Derecesi 160 48 Yüksek 2 Derece 40 Farkedilebilirlik (1-10) 3 Şiddet (1-10) 2 Hata Olasılığı (1-10) 15 Önem Derecesi 1 Yüksek Düşük 2 5 4 Düşük 40 8 4 Orta 4 1 4 3 Düşük 3 3 HTEA RİSK Yüksek 2 Derece 16 300 45 4 7 63 4 3 3 80 Ölüm İdari ofisler 2 0,5 1 30 Personel İdari ofislerde yangın söndürme tüpü bulunmama sı 2 100 15 240 9 4 Sıklık (0,5-10) 3 3 Şiddet (1-100) 3 2 Olasılık (0,2-10) Yaralanma İdari ofisler 3 Önem Derecesi Personel İdari ofislerin düzensiz ve sıkışık olması 2 Durdur Orta 10 2 6 3 Orta 5 5 3 Yüksek 2 3 2 Orta Ölüm Çay ocağında çoklu priz 3 2 KİNNEY RİSK Yüksek Personel Çay ocağında çoklu prizin elektirikli ısıtıcıların üstünde yer alması Derece (1-5) 9 Şiddet (1-3) 3 Kontrol Düzeyi (1-3) 3 Önem Derecesi İşletme Çay ocağında elektrikli ısıtıcının Maddi Hasar sabitlenmed en yüksekte bulunması Yüksek Orta 20 9 Orta 5 3 Orta 4 3 Orta Acil çıkış Aydınlatman yollarının Ölüm ın yetersiz Çoklu Yaralanma düzenlenme olması mesi Etkisi (Risk) Tüm Personel Çalışanlar Olası Hata Acil çıkış yollarının Gaz ocağı testdoğru laborabelirlenmem tuvaru esi 3T RİSK Yüksek R Derece X R Şiddet (1-5) Ortamda çalışma yürütülmesi X R Olasılık (1-5) Ortamda bulunma X R Çay ocağında elektrikli ısıtıcı Hedef Ortamda bulunma X R 5x5 RİSK Tanımı Ortamda bulunma A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet İşletme Kalite Kontrol GeneliA. Ofis Mutfak Revir Ofis Mutfak Revir Ofis Mutfak Revir Ofis Mutfak Revir Ortamda çalışma yürütülmesi TEHLİKE Acil Durum 161 162 163 164 1 Tanımı Risk - Resim No Bölüm 165 FAALİYET 235 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu 5 3 15 1 8 2 16 2 4 2 16 1 7 4 28 Düşük Orta Önem Derecesi 1 Düşük 1 72 16 Düşük 40 Derece 0,5 Farkedilebilirlik (1-10) 1 Şiddet (1-10) 15 Hata Olasılığı (1-10) 0,5 Önem Derecesi 2 Önemsiz Düşük 40 3 4 Önemsiz 2 0,5 8 4 Düşük 3 3 3 1 Önemsiz 1 7 HTEA ARTIK RİSK Önemsiz 4 1 Derece 4 2 3,75 50 1 1 0,5 10,5 6 2 1 0,5 40 3 3 100 15 7,5 2 1 0,5 20 5 1 Sıklık (0,5-10) 5 2 Şiddet (1-100) 1 1 Olasılık (0,2-10) 3 2 1 Önem Derecesi 3 3 2 Önemsiz Düşük 1 1 Önemsiz 5 3 Düşük 5 3 Önemsiz 1 KİNNEY ARTIK RİSK Düşük Çalışmayan lambalar tamir ettirilir. Derece (1-5) MALİ Şiddet (1-3) 3 Ay Kontrol Düzeyi (1-3) Çalışmayan lambalar tespit edilir. Rapolanır. Önem Derecesi Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu İGU Düşük Düşük İdari ofislerde yangın söndürme tüpü bulunmamaktadır. Boş yangın tüpleri bulunmaktadır. 2 Ay Düşük 6331 sayılı Kanun madde 11, 12, 30. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik İdari ofisler düzensizdir. Çok dar alanda evrak dolabı, masa, ziyaretçi sandalyeleri ile sıkışık bir ortam oluşturulmuştur. Lambaların tamiri talimatını verir. Düşük 6331 sayılı Kanun madde 6,8,30. 3146 sayılı Kanun madde 2,12 . İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İD Düşük PER 1 Hafta İGU Elektrikli ısıtıcının konumunu değiştirtir. MALİ 1 Hafta PER Düşük İD Bilgilendirilir. İD 1 Hafta İGU Elektrikli ısıtıcının konumunu değiştirtir. MALİ 1 Hafta PER Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Çay ocağında elektrikli ısıtıcının konumu sabitlenmemiş ve çoklu elektrik prizleri üst tarafında yer almaktadır. 1 Ay 3T ARTIK RİSK Düşük 6331 sayılı Kanun madde 10,30. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Çay ocağında elektrikli ısıtıcının konumu sabitlenmemiş ve çoklu elektrik prizleri üst tarafında yer almaktadır. Alınan Önlemler Derece Acil çıkış yolları işletme yerleşimi 6331 sayılı Kanun madde 30 . Gaz ocağı test 6331 sayılı Kanun madde 11, sonra İşyeri Bina ve Eklentilerinde değişikliğinden laboratuvarında 12, 30. İşyerlerinde Acil düzenlenmemiştir. Alınacak Sağlık ve Güvenlik aydınlatma Durumlar Hakkında Tüm işaretlemeler Önlemlerine İlişkin Yönetmelikyetersizdir. Lambalar Yönetmelik yanlış yönü bozuktur. göstermektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum Şiddet (1-5) 165 164 163 162 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 161 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET Bilgilendirilir. 1 Ay İD İşyeri düzeni talimatı verir. 1 Ay İGU İşyeri düzenleme ve düzenli çalışma talimatı 3 Ay MALİ İşyeri düzenleme talimatını uygular. 4 Ay PER Bilgilendirilir. Talimata uygun çalışır. 1 Ay İD Dolu yangın tüpü konulması talimatı verir. 1 Ay İGU Sayıca ve özellikçe yangın tüpü ihtiyacını belirler. 2 Ay MALİ Dolu yangın tüpleri temin edilir. 3 Ay PER Kullanımı ve yerleri konusunda bilgilendirilir. 236 169 168 167 Mutfak Ofis İşletme Geneli Revir 1 Ortamda çalışma yürütülmesi R AcilSu çıkış yollarının damacanadoğru larının belirlenmem kullanılması, esi depolanması Tüm Personel Çalışanlar Şiddet (1-5) Derece Önem Derecesi Kontrol Düzeyi (1-3) Şiddet (1-3) Derece (1-5) Önem Derecesi Olasılık (0,2-10) Şiddet (1-100) Sıklık (0,5-10) Derece Önem Derecesi Hata Olasılığı (1-10) Şiddet (1-10) Farkedilebilirlik (1-10) Derece Önem Derecesi 4 5 2 20 8 Yüksek Orta 3 3 2 5 4 Yüksek Durdur 6 1 100 15 0,5 3 300 45 Yüksek Düşük 4 3 8 5 5 9 160 135 Yüksek Yüksek Su Acil çıkış kullanımında yollarının hijyen Çoklu Ölüm Hastalanma düzenlenme şartları mesi gözetilmem esi Olasılık (1-5) Etkisi (Risk) FAALİYET Olası Hata Hedef Tanımı A.D. X Rutin/Rutin Olmayan Faaliyet Acil Durum Tanımı Risk - Resim No Bölüm 166 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu TEHLİKE 5x5 RİSK 3T RİSK KİNNEY RİSK HTEA RİSK 237 Ek 1- Risk Değerlendirme Formu Önem Derecesi 1 2 3 2 8 5 3 72 30 Düşük Orta 100 15 Derece 0,5 Farkedilebilirlik (1-10) 2 1 Şiddet (1-10) 3 2 Hata Olasılığı (1-10) 1 Önem Derecesi 5 4 Önemsiz Düşük Eğitime katılır. Bilgilendirilir. 5 2 Derece PER 1 2 HTEA ARTIK RİSK 15 50 6 Ay Sıklık (0,5-10) Eğitim için gerekli ihtiyaçları karşılar. Şiddet (1-100) MALİ Olasılık (0,2-10) 6 Ay Önem Derecesi Kişisel hijyen eğitim planı hazırlanır ve düzenlenir. Önemsiz Düşük İGU Derece (1-5) 2 Ay Şiddet (1-3) Eğitim planlaması talimatı verilir. Kontrol Düzeyi (1-3) İD Önem Derecesi 1 Ay Düşük Düşük Alınan Önlemler KİNNEY ARTIK RİSK Derece Hiyerarşik Önlem Sorumlu Kodu 6331 sayılı Kanun madde 16, 6331 sayılı Kanun madde 11, 17, 18, 30 . Çalışanların İş 12, 30. İşyerlerinde Acil Sağlığı ve Güvenliği Durumlar Hakkında Eğitimlerinin Usul ve Esasları Yönetmelik Hakkında Yönetmelik Hijyen şartları Acil çıkış yolları gözetilmemekte, kirli işletme yerleşimi bardakla su değişikliğinden sonra içilmektedir. düzenlenmemiştir. Bardaklar işletmede Tüm işaretlemeler dolaşmaktadır. yanlış yönü Hijyene dikkat göstermektedir. edilmemektedir. Tamamlanma Süresi Mevcut Durum 3T ARTIK RİSK Şiddet (1-5) 1 Kanuni Dayanak / Standartlar / Talimatlar 5x5 ARTIK RİSK Olasılık (1-5) 166 DÖF - Resim No DÜZENLEYİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYET 167 İD İGU MALİ PER 168 İD İGU MALİ PER 169 İD İGU MALİ PER 238 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Doğalgaz tüpüyle enjeksiyon makinasının ısıtılması Yanlış yönlendirilmiş acil çıkış kapısı Yüksek sıcaklıkta ergitme fırını Kablosu kesik ve yıpranmış elektrik motoru 239 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Bantla yamanmış elektrik motoru ve iletken akışkan Paketleme bölümü, yüksekte depo alanı Gelişi güzel istiflenmiş alüminyum külçe ve hammadde Durdurulmadan bakımı yapılan çok başlıklı CNC 240 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri KKD’lerin yanlış kullanımı Kalıp Depo alanı, su birikintisi ve tahta platformlar Enjeksiyon makinası kalıp takım işlemi Hurda makine ve malzeme istifi 241 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Hurda alüminyum ve alaşımların cürufu Dağınık bırakılmış havalı somun açma tabancası Temiz ve düzenli kullanılmayan KKD’ler Aliminyum külçe ve hurda alüminyum istifi 242 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Erişimi kısıtlanmış ve yalıtkan paspas bulunmayan elektrik panosu Dişlileri muhafazaya alınmamış forklift zincirleri Bantla yamanmış elektrik bağlantısı ve açık bırakılmış sigorta kutusu 243 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Yamalı elektrik kabloları, düzensiz elektrik tesisatı Sabitlenmemiş, gövde topraklaması yapılmamış, koruyucusuz matkap Tedbirleri alınmamış elektrik panosu 244 Ek 2 – Risk Değerlendirme Resimleri Makine üstünde ve çevresinde yerine bırakılmayan bakım, onarım ekipmanları Dağınık ve hasarlı uzakta kabloları Hijyenine dikkat edilmeyen KKD kullanımı 245 Ek 3 - ElmeriSan İş Sağlığı ve Güvenliği Performans Gözetimi Formu 246 Ek 4 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Performans Derecelendirmesi Konu İSG- YS Derecelendirmesi 0-zayıf, 1-orta, 2-iyi 5. Sağlık Gözetimi 4. Risklerin Belirlenmesi, Değerlendirmesi ve Kontrol Edilmesi 3. İSG’nin işletme faaliyetleriyle bütünleştirilmesi 2. İSG kapsamındaki hak ve sorumluluklar 1.İSG politikası ve İSG organizasyonu 1. TUR 1. İşletme sahibi/kıdemli yönetici, bir iş sağlığı ve güvenliği politikası imzalamıştır. 2. Bu politika işletmenin, güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarının muhafaza edilmesi, uygulanabilir yasal gerekliliklere uyulması ve devamlı iyileştirme sağlanması hususlarındaki iradesini teyit eder. 0 3. İşçiler, taşeronlar ve halk, iş sağlığı ve güvenliği politikasına erişebilir. 0 4. İşyerinde bir iş güvenliği temsilcisi vardır (50 ve üstünde işçi çalıştıran işyerleri). 2 5. 0 İşyerinde bir İSG Kurulu vardır (50 ve üstünde işçi çalıştıran işyerleri). 6. İşyerinde bir İş Güvenliği uzmanı bulunur, işletmede çalıştırılabilir veya dışardan hizmet alınabilir. 7. İşletme iş sağlığı hizmetlerini yetkin hizmet sağlayıcılardan ya da iş sağlığı profesyonellerinden almaktadır. 8. Yöneticiler, ustabaşları ve işçiler İSG hakkındaki hak ve sorumluluklarını bilirler; örneğin bunlar görev tanımlarında yazılıdır. 9. Yöneticiler ve ustabaşları iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yasal gereklilikleri ve gerekli güvenlik standartlarını bilirler, yasal gerekliliklere dair uygun ve güncel bir liste mevcuttur. 10. Yönetici ve ustabaşlarının İSG faaliyetleri için yeterli zamanı ve kaynağı vardır. 2 11. Ustabaşları iş ortamı, makine ve araç-gereçlerle ilgili iş güvenliğini devamlı olarak izler. 12. Ustabaşları işçilerin güvenli çalışıp çalışmadığını (güvenli çalışma yöntemlerinin kullanılması, koruyucu ekipman kullanılması, risk alma) devamlı izler. 1 13. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri yıllık planlara dahil edilir. 14. Makine, araç-gereç ve malzeme alınırken iş sağlığı ve güvenliği göz önünde bulundurulur. 1 1 15. Yeni prosesler ve işler planlanırken iş sağlığı ve güvenliği göz önünde bulundurulur. 1 16. Binalar, elektrik tesisatı, havalandırma ve aydınlatma için bakım ve servis çalışmaları, güvenli olmalarını sağlayacak şekilde yapılır. 17. Araçlar, kaldırma ekipmanı, makine ve araç-gereçlerin bakımı onları güvenli tutacak şekilde yapılır. 0 18. İşyerinde risk değerlendirmeleri yapılır, belirli aralıklarla ve işyerinde değişiklikler planlandığında ve uygulandığında bunlar güncellenir. 0 19. İşyeri risk değerlendirmeleri, hem her gün yapılan hem de bakım gibi arada sırada yapılan tüm farklı faaliyet ve işleri kapsar. 20. Her türlü tehlike kapsam içinde tutulur: kazaya yol açan tehlikeler, fiziksel ve kimyasal maruziyetler, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları ve psikososyal faktörler. 21. Kıdemli yöneticiler, işçilere, iş güvenliği uzmanlarına ve sağlık hizmetleri sunan kişilere risk değerlendirmesi süreci boyunca danışır. 1 22. Önleyici ve düzeltici faaliyetler risk değerlendirmesine dayalı olarak hazırlanmaktadır. 1 23. İş sağlığı hizmet sağlayıcısı, yasalara ve iyi uygulamalara uygun sağlık gözetimi gerçekleştirecektir. 24. Yapılacak sağlık gözetimi, işyerinde yapılan risk değerlendirmesinde tespit edilen tehlikeler dikkate alınarak yapılacaktır. 25. İş sağlığı hizmet sağlayıcısı önleyici ve düzeltici faaliyetlerle ilgili tavsiyelerde bulunur; bu tavsiyeler dikkate alınır. 1 26. Sağlık gözetimi için yıllık plan hazırlanmış; bu plan, işletmenin genel Yıllık Planının bir parçasıdır. 1 1 1 1 2 1 1 0 1 1 2 247 Ek 4 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Performans Derecelendirmesi Konu İSG- YS Derecelendirmesi 0-zayıf, 1-orta, 2-iyi 10. Acil Durumlara Hazırlık 9. Eğitim ve İletişim 8. Sürekli İyileştirme 7. Olayların Raporlanması ve Soruşturulması 6. Performans İzleme 1. TUR 27. Makine ve araç gereçler zorunlu periyodik denetimlere tabi tutulur. Bu denetimlerin tutanakları ve düzeltici faaliyeler kayıt altına alınır. 1 28. Periyodik iş güvenliği denetimleri yapılır, denetimlerin etkinliğini geliştirebilmek amacıyla uygun kontrol listeleri ve standart yöntemler kullanılır. 1 29. Formen ve işçi temsilcileri denetimlere katılır. 2 30. Önleyici ve düzeltici faaliyetler bu denetimler temelinde yapılır. 1 1 31. İş sağlığı ve güvenliği konusunda işçilerin fikirleri ve önerilerini tespit edebilmek için anketler yapılır. 32. İşe gelmemeyle sonuçlanan tüm kazalar araştırılır. Kaza kayıtları tutular. İstatistikler (son 3 yıl) 1 33. Formen ve işçi temsilcisi araştırmaya katılır. 1 34. Araştırmanın amacı kazanın nedenlerini belirlemek ve iyileştirmeleri uygulamaktır; kimin suçlu olabileceğini bulmak değil. 35. İşçiler, kaza benzeri tüm olayların araştırılması ve iyileştirmelerin yapılabilmesi amacıyla tüm ramak kalaları ve tehlikeleri bildirmek konusunda teşvik edilir. 36. Uygulanabilir olduğunda önlemenin teknik yolları kişisel koruyucu donanımlardan önce gelir. 37. Sorun tespit edildiğinde uygulaması kolay ve mali açıdan karşılanabilir önleyici ve düzeltici faaliyetler hemen gerçekleştirilir. 38. Daha zor ve pahalı önleyici faaliyetlerin planlaması yapılır ve bu planlar şirketin yıllık planlarına dahil edilir. 2 39. İşçiler iş sağlığı ve güvenliğinin iyileştirilmesinde girişimlerde bulunmaya teşvik edilir, bu girişimler değerlendirilir ve hemen geribildirimde bulunulur. 1 40. İşletmedeki iş sağlığı ve güvenliği yönetimindeki iyileştirmelere olan ihtiyacın belirlenebilmesi için iç ve dış denetimler gerçekleştirilir. 41. İşletmedeki iş sağlığı ve güvenliği yönetimindeki olası iyileştirmelere dair karar alınması amacıyla yönetim gözden geçirilir. 42. İşe yeni alınanlar işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği konuları, iş sağlığı hizmetleri, işyerinde en sık rastlanan tehlikeler, işçilerin hak ve ödevleri hakkında bilgilendirilir. 43. Her işçi yaptığı işin olası tehlikelerinin farkında olacak ve güvenli çalışma prosedürlerini kullanacak şekilde eğitilir. 2 44. İşçilere işyerindeki iş güvenliği politikası, yıllık planlar, risk değerlendirmeleri, olayların araştırılması konusunda işyeri toplantılarında hem yazılı (ilan tahtaları, vs.) hem sözlü bilgi verilir. 0 1 2 1 0 1 2 1 46. İşçiler arasından seçilen iş güvenliği temsilcisi özel iş güvenliği eğitimine katılmıştır. 1 0 47. Yangın ve patlama riski gibi potansiyel acil durum riskleri belirlenmiştir ve bu tarz olayları önlemek amacıyla gerekli adımlar atılmıştır. 1 48. İşyerinde bir acil durum planı vardır ve acil durumlar için belli aralıklarla tatbikatlar yapılır. 1 0 2 45. İşçiler için iş sağlığı ve güvenliği yasa ve mevzuatı mevcuttur. 49. Acil durum çıkışları erişilebilirdir ve uygun şekilde işaretlenmiştir. 50. İşyerinde eğitimli ilk yardım personeli ve uygun ilk yardım kitleri mevcuttur. TOPLAM (%) 49 248 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Adı Soyadı : Ekrem ÇAKMAK Doğum Tarihi : 10.06.1987 Medeni Hali : Bekâr Yabancı Dili : İngilizce Web Sayfası : www.ekremcakmak.com E-mail : [email protected] Lise : YDA Gaziosmanpaşa Merkez Lisesi Lisans : SDÜ Makine Mühendisliği Bölümü (2005 – 2010) Yüksek Lisans : SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Eğitim Durumu Makine Mühendisliği (2012 – Tez Dönemi) Yüksek Lisans : YBÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı ve Güvenliği (2012 – Tez Dönemi) İş Tecrübesi T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (2011 – devam ediyor) 249
