Adrenokortikal Sekresyon Bozuklukları

ADRENAL KORTEKS
HORMONLARI SALGI
BOZUKLUKLARI
Doç. Dr. Fadıl Özyener
Fizyoloji AD
Bu dersin amacı öğrencilerle:
Adrenal androjenleri ve adrenal
korteks hormonlarının (AKH)
normalden az veya çok
salgılanımında oluşabilecek
fizyopatolojik gelişmeleri gözden
geçirmektir.
Adrenal androjenler
Adrenal seks steroidleri
dehidroepiandrosteron
(DHEA): özellikle fetal yaşam
sırasında önemli
 progesteron ve östrojen:
menopoz sonrası önemli
 ACTH ile -bir olasılıkla hipofiz
kaynaklı başka bir hormondenetlenir, fakat gonadotropinler
ile denetlenmezler.

Adrenal seks steroidleri (ASS)
 Kadında
koltuk altı ve genital
kıllanmada önemli olan ASS normal
miktarda salgılandıklarında çok az
maskülinizan etki gösterir.
 Aşırı salgılanacak olurlarsa:
Püberte öncesi erkek çocuklarda, testis
gelişmesinin eşlik etmediği ikincil cinsiyet
özelliklerinde erken gelişmeye yol açabilirler
(prekos püberte).
 Kadınlarda, dişi södohermafroditizmi ve
adrenogenital sendroma neden olurlar.

Adrenalkorteks salgı bozuklukları
 Hipoadrenalizm
 (Addison
 Primer
 (Conn
hastalığı)
Aldosteronizm
sendromu)
 Hiperadrenalizm
 (Cushing
sendromu)
 Adrenogenital
sendrom
Hipoadrenalizm
(Addison hastalığı)
 Adrenal
kortekste AKH yapımının
yetersizliği
 AK’in primer atrofisi (%80
kortekse karşı otoimunite sonucu
oluşur, diğer sebepler arasında
kanser ve tüberküloz metastazları
sayılabilir).
Addison Hastalığı (böbreküstü bezi
yetmezliği, BBY)
 Temel
sorunlar:
 Mineralokortikoid eksikliği
 Glukokortikoid eksikliği
 Melanin pigmentasyonu
Mineralokortikoid eksikliği bulguları
 Na+
böbreklerden atılırken, K+
tutulur ve plazmada K+.
 Plazma Na+’u azalması ile
plazma hacmi de azalır;
hipotansiyon, dolaşım
yetmezliği ve sonuçta ölümcül
şoka kadar ilerleyebilir.
Glukokortikoid eksikliği bulguları
 Açlık
ölümcül hipoglisemiye, her
tür bunalım kollapsa yol açabilir.
 Stres sırasında oluşabilen ağır
güçsüzlükle beraber fazladan GK
gerektiren durumların ortaya
çıkması Addison krizidir.
Melanin pigmentasyonu
Derinin yaygın
esmerleşmesi ve
kronik GK eksikliğinin
karakteristik nokta
pigmentasyonu
görülür.
 Bu durum ACTH’ın
MSH etkinliği nedeni
iledir.

Hiperadrenalizm
(Cushing sendromu)
Plazma GK’inde
artışların uzun sürmesi
sonucu oluşan klinik tablo
Harvey Cushing
tarafından tanımlanmıştır.
 ACTH’a bağımlı veya
bağımsız olabilir.

 ACTH’dan
bağımsız Cushing
sendromu: glükokortikoid
salgılayan tümörler ve romatoid
artirit gibi hastalıklarda dıştan uzun
süre GK verilmesi sonucu
 ACTH’a bağlı Cushing sendromu:
ACTH salgılayan ön hipofizin ve
ACTH/CRH salgılayan, başlıca
akciğer olmak üzere başka
organların (ektopik ACTH
sendromu) tümörleridir.
Cushing sendromu
belirti ve bulgular
 Vücut
proteinleri tüketilmiş, derialtı
yağ doku azalmış, kaslar ince ve
zayıftır.
 Yaralar zor iyileşir, önemsiz
darbeler bere ve çürüklere neden
olur
 Vücut yağı karın duvarı, yüz ve
ensede “bizon hörgücü”
oluşturacak şekilde toplanmıştır.



Hiperglisemi eğilimi, özellikle
genetik olarak diabete yatkın
kişilerde, insüline-dirençli
“diabetes mellitus”u başlatmak
için yeterli olabilir.
Hiperlipidemi ve ketoz diabetle
beraber bulunur, fakat asidoz
genellikle şiddetli değildir.
Yüz kılları ve akne bir miktar artar,
böbreküstü androjenlerin
salgısının artmasından
kaynaklanır.
 Karakteristik
pletorik,
yuvarlaklaşmış, “aydede yüz”
 Kemik kütlesinin kaybı
(osteoporoz)
 Yaklaşık %85 hastada
hipertansiyon
 EEG’de temel ritimlerin
hızlanmasından toksik psikoza
kadar değişen mental
anormallikler
Cushing sendromu tedavi
ACTH düzeyini azaltmak esastır.
 Tümör
mümkünse çıkarılmalı
 Steroid yapımını engelleyen veya
ACTH salınımını baskılayan ilaçlar
kullanılmalı
 Gerektiğinde tam veya kısmen
bilateral adrenalektomi
 Kortikosteroid replasmanı
Adrenogenital sendrom
Steroid biyosentezine katılan
enzim sistemlerinden herhangi
birisinin inhibisyonunu veya
doğmalık eksiklikler, yetersiz
kortizol salgılanmasına ve
doğumsal böbreküstü (konjenital
adrenal) hiperplazisi sendromuna
yol açar.
(doğumsal virilizan adrenal hiperplazi)
Doğumsal böbreküstü
hiperplazisi olgularından
% 90-95 21ß-hidroksilaz,
%1-2 11ß-hidroksilaz
sorumludur.
% 90-95 21ß-hidroksilaz,
%1-2
11ß-hidroksilaz
Belirti ve bulgular
 Genellikle,
yaşamı
sürdürecek kadar
GK ve MK yapılır.
 Genetik dişilerin
genitalleri ağır olgularda,
maskülinizedir
(dişi södo hermafroditizim).
doğumsal virilizan adrenal
hiperplazi_devam
 21ß-hidroksilaz
eksikliği olan
hastaların çoğu, büyük miktarda Na+
yitirir (tuz-kaybeden şekli).
 11ß-Hidroksilaz eksikliğinde,
virilizasyon artı deoksikortizol ve
deoksikortikosteronun fazla
salgılanması vardır. Bu olguların üçte
ikisinde hipertansiyon (hipertansif
şekli) da vardır.
Doğumsal böbreküstü
hiperplazisinin tedavisi
 Glükokortikoid
tedavisi eksikliği
giderdiği için doğmalık
böbreküstü hiperplazisinin
virilizan şekillerinin hepsinde
gereklidir.
 ACTH salgılanması inhibe edilerek
androjenler ile diğer steroidlerin
anormal salgılanması azaltılır.
Primer Aldosteronizm
(Conn sendromu)
Z glomeruloza hücre tümörü
Hiperplazik böbreküstü bezinden
aşırı salgı (nadir)
Hipokalemi, hafif hipernatremi,
hipertansiyonla beraber
Tedavi cerrahi (tümörün veya
hiperplazik dokunun çıkarılması)
Görünürde MK fazlalığı (AME)
 Hastalarda
hiperaldosteronizmin klinik tablosu
vardır, ancak plazma renin
etkinliği kadar plazma
aldosteron düzeyi de düşüktür.
 11ß-hidroksisteroid
dehidrogenaz tip 2 inhibe
edilirse/yoksa kortizolun MK
etkisinin belirginleşmesi
sendromudur.
Diğer nadir görülen eksiklikler
Kolesterol desmolaz eksikliği
 Yenidoğanda steroidojenik akut
düzenleyici (StAR) protein’e ait
gende işlev yokluğu mutasyonu
 3ß-Hidroksisteroid dehidrogenaz
eksikliği
