internet ve bilgi ağlarının kullanımı

İNTERNET KULLANIMI
VE GÜVENLİĞİ
İnternet Nedir?
• İnternet, dünyadaki bütün bilgisayarlar arasında iletişimi sağlayabilmek,
bilgi aktarabilmek, paylaşabilmek amacıyla ortaya çıkmıştır.
• İnternet yardımıyla insanlar bilgilere daha ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde
ulaşabilmektedir.
• Geçmişi henüz çok eski olmasa da internet belki de son yüzyılın en önemli
ve en hızlı büyüyen buluşudur.
Web Tarayıcıları
• İnternet’te gezinmek için Web Tarayıcısı (Web Browser) olarak adlandırılan
bir program kullanılması gerekmektedir. İnternet tarama programları:
•
•
•
•
•
İnternet Explorer
Firefox
Safari (Apple)
Opera
Google Chrome
İnternet Arama Motorları
• İnternet’te gezinmek için tarayıcı bir programa gereksinim duyuyorsak,
internet’in etkin kullanımı aynı zamanda tarayıcıların ve arama
motorlarının etkin kullanımı demektir.
• Bir arama motorunu açtığımız zaman, karşımıza arama yapacağımız
sözcükleri yazabileceğimiz alanın olduğu bir sayfa açılır.
• Bu alana arama kriterlerini girdikten sonra “Ara” butonuna tıkladığımız
zaman ilgili web sitelerinin bir dökümü gelecektir. Örneğin, ingilizce dil
kursları hakkında bilgi edinmek istersek;
• arama sonucunda 627 bin sonuç bulunduğu görülmektedir. Google
içinde “ingilizce”, “Dil” veya “Kursu” sözcükleri geçen tüm siteleri
ekrana getirdi.
• Bu aramayı daraltmak için aradığımız söz dizinini, “İngilizce dil kursu”
şeklinde tırnak içinde yazarsak sadece bu söz dizininin geçtiği siteler
sıralanacaktır. Bu durumda site sayısı 348 bine düşmektedir.
• Daha fazla arama kriteri girerek sonucu daha da daraltabiliriz.
Örneğin, İstanbul’un Kartal ilçesindeki dil kurslarıyla ilgileniyorsak,
arama satırına “İngilizce dil kursu” “İstanbul Kartal” yazılması
gerekecektir. Bu durumda;
• Bir arama motoruna ne kadar fazla kriter girerseniz sonucu o kadar
fazla daraltırsınız. O nedenle ne aradığınızı iyi bilmeniz ve anahtar
sözcükleri iyi seçmeniz gerekmektedir.
• İsim, özellikle doğru dizilmiş sözcük grubu ve deyimler kullanılmalıdır.
“Amerika’ya gitmek için vize başvurusu nereye yapılır” yerine
“Amerika vize başvurusu” her zaman için daha iyi sonuç verecektir.
• Bir arama motorunu kullanırken arama kriterleri arasında olmaması
gereken sözcükleri saptayabilmek de oldukça yararlı olacaktır.
• Örneğin, Eskişehir’de İngilizce dışında dil kurslarını öğrenmek
istiyorsunuz diyelim. Bu durumda arama satırına “dil kursu” “Eskişehir
- ingilizce” yazarsanız Eskişehir’deki ingilizce dışındaki dil kursları ile
ilgili sitelere ulaşacaksınız.
• Bazı internet siteleri, site içinde arama yapmanıza izin vermeyebilir. Bu
durumda site içinde aradığınız bilgiye ulaşmanız uzun bir süre alacaktır.
• Yapmanız gereken arama motoruna “[aranacak sözcük] site:[aranacak
site]” yazmaktır. Örneğin, Üniversite’nin web adresini biliyor olabilirsiniz
ama site içinde Kayıt Kılavuzu’nun nerede olduğunu bilemeyebilirsiniz. Bu
durumda,
“kayıt kılavuzu” site:www.anadolu.edu.tr yazmanız gerekmektedir.
• Arama motorlarının kullanımında kullanabileceğiniz bir diğer özellik de
istediğiniz bir dosya türünü aratabilmenizdir. Yapmanız gereken
[aranacak sözcük] filetype:[dosya türü] yazmaktır.
• Örneğin, küresel ısınma konusundaki pdf dokümanlarına ulaşmak için;
arama motoruna “küresel ısınma” filetype:pdf yazılmalıdır.
• Dosya tipini doc, xls, mp3, jpg veya ppt gibi istenilen şekilde seçilebilir.
• Bilinen bir web sitesine benzer siteleri aramak istiyorsak arama satırına
related:[bildiğiniz site adresi] yazmalısınız. Örneğin, Milliyet gazetesine
benzer siteleri merak ediyorsunuz. Yapmanız gereken arama satırına
related:milliyet.com.tr yazmaktır.
• Google, akademik araştırmalar için ayrı bir arama seçeneği hizmeti de
vermektedir. http://scholar.google.com.tr/ adresinden erişebileceğiniz bu
arama seçeneğini kullanarak akademik olmayan sonuçları baştan eleme
olanağına sahip olabilirsiniz. Böylece sadece akademik veritabanlarında
tarama yaparak istenilen akademik sonuçlara daha kolayca erişebilirsiniz.
İnternette Güvenli Bilgi Erişimi
• İnternet ortamında bilgiye nasıl ulaşacağımızı artık öğrenmiş
bulunuyoruz. Fakat eleyerek ulaştığımız bu bilgi acaba doğru mu?
• İnternetteki bilgi her yıl ikiye katlanırken bu bilgi okyanusunda
aradığımız ve sonunda ulaştığımız bilginin doğruluğuna nasıl
güveneceğiz?
• Olabildiğince saygın ve bilinir kurum ve kuruluşların sitelerinden
yararlanmak en mantıklı çözümdür. Bunun yanında, kişisel sitelerin
içeriğinden yararlanırken dikkatli olunması gerekmektedir.
Wikipedia
• Wikipedia, kullanıcılar tarafından ortaklaşa hazırlanan, bağımsız, kâr
amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir. İçeriği sürekli güncellendiği
ve yenilendiği için hiçbir zaman tamamlanmayacağı varsayılmaktadır.
İnternet Güvenliği
Zararlı Yazılımlar
• İnternet’in sağladığı tüm avantajların yanında, bilinçli bir kullanıcı
olunmaması durumunda istenmeyen durumlarla karşılaşılması
kaçınılmazdır.
• İnternet’in tarihi kadar eski bir olgu olan bilgisayar virüsleri
gelmektedir. Hepsi birer program olan virüsler, biyolojik virüslerle olan
davranış benzerliklerinden dolayı bu adı almıştır.
• Bilgisayar virüsleri bulaştıkları bilgisayarda kendilerini bilgisayar
sahibinin haberi ve izni olmadan kopyalayarak çoğalırlar.
• Malware, ingilizce Malicious Software sözcüklerinden türetilmiştir ve
kötü niyetli yazılım anlamına gelmektedir. Bu tür yazılımlar kullanıcının
haberi olmadan sisteme sızarak zarar veren yazılımlardır.
• Bir virüsün kendisini kopyalayarak çoğaltması için bir kodu çalıştırması
ve belleğe yazması gerekmektedir. Bu nedenle virüsler genellikle
kendilerini masum gözüken çalıştırılabilir programlar içine gizlerler.
• Virüsler yapılarına göre bilgisayar sistemini kullanılmaz hâle
getirmekten, bilgisayarda bulunan bilgileri kopyalayarak yaymaya
kadar çeşitli derecelerde zararlar verebilir.
• En yaygın olan Spyware denilen casus yazılımları çalıştırıldıktan sonra
izinsiz olarak kullanıcının bilgisayar kullanım ve internet’te dolaşım
davranışlarını izler ve ek programlar yükleyebilir veya web tarayıcı
seçeneklerini değiştirebilir.
• Gerekli önlemleri alınmazsa internet’e her girişinizde hareketlerinizi
izleyen programların bilgisayara yerleşmesi kaçınılmazdır.
• Bilgisayarda bu programlara karşı mutlaka anti-spyware denilen
yazılımlar kullanılmalıdır.
Zararlı Yazılımlardan Korunma
• Herhangi bir yazılımın casus olarak saptadığı bir eklenti, diğer bir
yazılım tarafından zararsız olarak nitelenebilir. Bu nedenle
bilgisayarlarda birden fazla anti-spyware yazılımı kullanmak yararlı
olabilir.
• En sık kullanılan anti-spyware yazılımları arasında Ad-aware, Spy
Sweeper, CounterSpy ve Zone-Alarm anti-spyware sayılabilir.
• Casus yazılımlar sisteminizi yavaşlatabilir ve istemediğiniz web
sayfalarını sizin onayınız olmadan açabilir. Bu nedenle anti-spyware
programlarından en az bir tanesini bilgisayarda kurulmalı ve düzenli
olarak güncellenmelidir.
• Bilgisayar sistemimizi korumanın en temel kuralı yasal yazılım
kullanmaktır. Kopya yazılım kullanmanın bir bilişim suçu olmasının
yanında yazılım güncellemeleri konusunda destek alamayacağınız
anlamına gelmektedir. Bu da, sisteminizi saldırılara açık bir hâle
getirmeniz demektir.
• İkinci olarak, mutlaka bir anti-virüs yazılımı kullanmalısınız. Ama
kullandığınız anti-virüs yazılımını sıklıkla güncellemenizdir.
• En popüler anti-virüs programları arasında Norton Anti-Virus, McAfee
VirusScan, Kaspersky Anti-Virus, ZoneAlarm, NOD32, AVG Anti-Virus
ve Avira AntiVir programlarını sayabiliriz.
• Kullanılan işletim sistemlerinin büyük bir çoğunluğunun Windows XP,
Vista veya Windows 7 gibi Microsoft şirketi tarafından üretmiş
olmasından dolayı yazılan zararlı programların büyük bir çoğunluğu da
Microsoft işletim sistemleri için yazılmaktadır.
• Ateş duvarı (firewall) olarak adlandırılan programlar bilgisayarınıza
yapılan izinsiz giriş teşebbüslerini sezerek bunları bloklar. Microsoft
XP, Vista, Windows 7 ve Mac OS X işletim sistemleri ile birlikte bir ateş
duvarı programı da gelmektedir.
• Virüslerin en yaygın yayılma yöntemi e-postalarla gelen dosyalardır.
Tanımadığınız bir kişiden gelen bir e-postadaki ek dosyaları kesinlikle
açmayınız. E-posta ile gelen bir dosyada virüs varsa dosyayı açtığınız
zaman virüsü de etkin hâle getirmiş olursunuz.
• Hiçbir sistem %100 güvenli değildir. Ne kadar önlem alırsanız alın zarar
görme olasılığınızı en aza indirebilirsiniz sadece. Bu nedenle bir gün
zarar görebilme olasılığına karşı verilerinizi periyodik olarak harici bir
diske yedekleyin.
• Farklı e-posta adresleri kullanırken veya bankacılık işleri için kullanılan
şifrelerde, doğum tarihi gibi kolay bulunabilecek kombinasyonlar
kullanmaktan kaçınılmalı.
• İnternet’te alışveriş yapacağınız sitelerde kredi kartı bilgilerinin
girileceği aşamaya geldiğiniz zaman güvenli bir alana
yönlendirildiğinizden emin olun. Normal bir internet sitesinde adres
satırı “http://...” ile başlar. Kredi kartı işlemleri aşamasında adres
satırının “https://..” şeklinde olması gerekmektedir.
Bulut Bilişim
• Bulut Bilişim bir ürün değil hizmettir ve kullandığınız cihazlar
(bilgisayar, tablet, akıllı telefon, vb.) arasında dosya ve bilgi
paylaşımının sağlanmasıdır.
Dropbox
• Kişisel Bulut Bilişim hizmetine bir örnek Dropbox hizmetidir.
Dropbox’ın Windows, Mac, Linux, iPad, iPhone, Android ve Blackberry
sürümleri vardır.
Konu Bitti
Ağ Nedir?
• Birden fazla bilgisayarın birlikte kullanılabilmesine olanak sağlayan
sisteme Bilgisayar ağı denir.
• Dünyada en büyük ağ internet ağıdır. İnternet, birçok bilgisayar
sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli
büyüyen bir iletişim ağıdır.
Ağların Kurulma amaçları
• Yüksek Güvenilirlik
Önemli dosyaların farklı bilgisayarlardaki kullanıcılara tek makinadan
dosyalara erişim hakkı vermek, dosyanın güvenliği açısından önemlidir.
• Paylaşım
• Uygulama programları sunucu üzerinde bir ağ diski üzerinde kurulabilir. Kullanıcılar
sisteme bağlanır (login) ve diske erişerek uygulamaları çalıştırabilirler. Bu şekilde
programların kurulum ve bakım işlemleri kolaylaşır.
• Aynı dosyaya veya dosyaların farklı bölgelerine farklı kullanıcılar tarafından iletişim
sağlanabilir. Aynı dosyaya birden fazla kişi işlem yapacaksa bunun en verimli yolu
yolu dosyayı ağ üzerinden paylaşmaktır. Paylaşılan belgelerdeki değişiklik bütün
kullanıcılara yansır.
• Bilgisayar ağları bağlantıları yardımıyla ağa bağlı bir bilgisayar, ağa bağlı bir yazıcı,
tarayıcı gibi donanım ünitelerini kullanabilir.
Ağların Kurulma amaçları
• İletişim ve Bilgi
İletişimin ve bilgi sağlanmasının elektronik posta, video- konferans,
görüntülü görüşme, elektronik ticaret, yayın organlarından tartışma
gruplarına, dosya transferi ve birçok ortamda internet aracılığıyla bilgi
toplanmasının sağlanması.
• Maliyet Düşürülmesi
Kaynakların paylaşılabilir olması çeşitli yazılım ve donanım maliyetini
düşürmektedir.
Ağ Çeşitleri
Ağlar kullanım amaçlarına göre 4 ana sınıfta toplanmaktadır;
• Yerel Ağlar (LAN)
• Ofis, okul laboratuvarları, hastane, üniversite kampüsü, fabrika gibi sınırlı alanlar
içinde kurulurlar. Bünyelerinde yazıcılar, tarayıcılar ve diğer çevre arabirimleri yer
alır.
TCP/IP
• İnternet protokol takımı, İnternet'in çalışmasını sağlayan bir iletişim
protokolleri bütünüdür. Bazen TCP/IP protokol takımı olarak da
adlandırılır. TCP (Transmission Control Protocol ) ve IP (Internet
Protocol) ün kısaltmalarıdır.
• TCP(Transmission Control Protocol) verinin iletimden önce paketlere
ayrılmasını ve karşı tarafta bu paketlerin yeniden düzgün bir şekilde
birleştirilmesini sağlar.
• IP (Internet Protocol) ise, iletilen paketlerin istenilen ağ adresine
yönlendirilmesini kontrol eder.
IP Adresi
Internet'te her bilgisayarın bir IP (Internet Protokol) adresi vardır. Tipik
bir IP adresi, noktalarla ayrılan dört rakamdan oluşur;
örneğin, 212.156.4.20. Bir bilgisayarın IP adresi varsa, Internet
üzerindeki tüm bilgisayarlar bu adresi kolayca bulur. Yani bir sitenin IP
adresini biliyorsanız, Web tarayıcınıza bu adresi yazarak da
bağlanabilirsiniz.
Bilgisayarın IP sini öğrenme
• Bilgisayarınızın IP adresini öğrenmek için
• Ağ Bağlantıları'nı açmak için Başlat düğmesini Başlat düğmesinin resmi ve sonra Denetim
Masası'nı tıklatın. Arama kutusuna bağdaştırıcı yazın ve Ağ ve Paylaşım Merkezi altından
Ağ bağlantılarını görüntüle'yi tıklatın.
• Etkin bir ağ bağlantısı seçin ve araç çubuğunda Bu bağlantının durumunu görüntüle'yi
tıklatın. (Bu komutu bulmak için köşeli çift ayracı Köşeli çift ayraç simgesinin resmi
tıklatmanız gerekebilir.)
• Ayrıntılar'ı tıklatın.
• Bilgisayarınızın IP adresi, IPV4 IP Adresi'nin yanındaki Değer sütununda görüntülenir.