kadın etmnn ekonom k anal z ği i i i i i i

KADIN E Ğİ Tİ Mİ Nİ N EKONOMİ K ANALİ Zİ
Yrd.Doç.Dr. İ brahim Güran YUMUŞAK
Kocaeli Üniversitesi, İ .İ .B.F.
iyum u sa k@ko u.edu.t r
ÖZET
Kad ı n e ğitimiyle ilgili bir çok çal ış mada, bir kad ı n ı e ğitm eni n, bir aileyi
e ğitm ekle e ş de ğ er oldu ğ u ve bir erke ği e ğitm eye göre dah a önemli oldu ğ u
vurgulan m a kt a d ı r. Kad ı n e ğitimi ni n ekono miye ve toplum a olu ml u katk ı lar ı
bilinm esi ne ra ğ me n özellikle geli ş mekte olan ülkelerde kad ı n e ğitimi ne daha
fazla önem verilmesi gerekti ği çok dikkat e al ı nm a m a k t a d ı r.
Bildiri, kad ı n e ğitimini n ekono mik boyut un u analiz etmekt e ve geli ş mekte
olan ülkelere sa ğlayaca ğı katk ı lar ı incelemek t ed i r. Birinci bölü m ü n d e,
kad ı n ı n e ğitim duru m u n u n tespiti yap ı lmakt a, ikinci bölüm ü n d e ise kad ı n
e ğitimini n ekono m ik boyut u, e ğitimin ki ş isel ve sosyal getirileri aç ı s ı nda n ele
alı n mak t a d ı r. Son bölüm d e ise, kad ı n e ğitiminin geli ş mekt e olan ülkeler
aç ı s ı nd a n önemi anlat ı lm ak t a d ı r.
Kad ı n e ğitimin getirilerini hesapla m aya yönelik yap ı lan çal ış malar da;
Eğitimin kad ı nlara sa ğlad ığı getirinin, erkeklere göre daha yüksek oldu ğ u,
geli ş mekt e olan ülkelerd e, e ğitimin getirisini n, geli ş mi ş ülkeleri nki n den daha
fazla oldu ğ u bulgular ı n a ula ş ı lm ış t ı r. Ayr ı ca, e ğitimde cinsiyet e ş itli ğinin
sa ğlan m a s ı , iktisadi geli ş meyi olumlu etkilemekte di r. Bu bulgular, kad ı nlar ı n
e ğitim
düzeylerinin
yükseltil mesi
gere ğinin
ekonom ik
gerekçesi ni
olu ş tur m a kt a d ı r.
ABSTRACT
THE ECONOMIC ANALYSIS OF WOMEN EDUCATION
In a num ber of work s on education of women, it has been assert ed that
educating a woman is equal to educati ng a family and that women are wort h
training more than their counter p a r t s, men. However, despite the fact that
positive cont ribution of women education to the econo my and society has
been long known, education of women in many nation s, particularly in
developing count ries, needs to attract more attenti on.
This pap er analyses the econo mic dimensi on of women educatio n and
exami nes its possible cont rib u tions to developi ng count ries. First, it explores
the curren t state of women’s education, then analyses its economic
dimen sio n in ter ms of the impact s of education on private and social
ret ur ns. Finally, it presen t s an evaluation of the impor t ance of women’s
educatio n for developing count ri es.
The findi ng s include: First, the net return s of education of women are much
more there of men.
Second, the retur ns of education of women in
İ brahim Güran Yum u ş ak
developing countries are more than in develope d nations. Third, equality of
gender in education process do affect econo mic developm e n t positively.
These findings provide the economical reaso n for the need for increasi ng the
education level of women.
Gİ RİŞ
İ nsanlar ı n sonr ada n kazan d ı klar ı e ğitim, çal ış ma tecrübesi, beceri ve sa ğl ı k
gibi meziyetleri olarak tan ı mlana n be ş eri serm aye, moder n ekono mi k
geli ş menin temel uns urlar ı nd a n biri olm u ş ve
buna ba ğl ı olarak
1
günü m ü z d e ki iktisadi önemi artm ış t ı r . Eğitimin iktisadi geli ş me ve refah ı
art ı rd ığı n ı n genel kabul görmesiyle birlikte, iktisatç ı lar bu konuyla ilgili
yapt ığı çal ış malar ı art ı rm ış ve daha spesifik alanlar a yönelmi ş lerdi r. Bu
alanlar dan biri olan kad ı n e ğitimi ve kad ı n - erkek aras ı nd aki e ğitim aç ığı ,
ekonomi k ve sosyal boyutlar ı incelendi ği n de ara ş t ı rm aya de ğer bulgular ı n
oldu ğ u n u göster m ekt e dir. Eğitim göstergeleri, kad ı n ve erkekler aras ı nda e ş it
da ğı lm am a kt a ve ülkelerin geli ş mi ş lik dü zeyine, ya ş ve gelir gruplar ı na göre
farkl ı l ı k göster m ek t edi r.
Kad ı n e ğitimin verimlilik art ış ı na ba ğl ı olarak ki ş isel ücret getirilerini
art ı rd ığı , çocuk ölümlerini ve do ğ urga nl ığı azaltarak sosyal d ış sall ı klar
yaratt ığı , çocuklar ı n daha iyi sa ğl ı k ve e ğitim imkanlar ı na eri ş mesiyle
ku ş aklar aras ı farkl ı l ı klar ı giderdi ği ve gelir dü zeyi yüksek olanlarla dü ş ük
olanlar aras ı nda fı rsat e ş itli ği sa ğlad ığı bilinmekte di r 2 . Kad ı n e ğitimiyle ilgili
bir çok çal ış m ada, bir kad ı n ı e ğitm eni n, bir aileyi ve bir ulusu e ğit mekle
e ş de ğer oldu ğ u ve bir erke ği e ğitmeye göre
daha önemli oldu ğ u
vurgulan m a kt a d ı r. Kad ı n ı n e ğitim dü zeyini n yükseltil mesi, sosyo - ekonom ik
sistemi n bütün kuru ml ar ı yla etkin bir ş ekilde iş leyi ş inde ailenin rolü nü
art ı r m akt a d ı r 3 . Kad ı n e ğitimin olu ml u katk ı lar ı bilinmesi ne ra ğ m en, özellikle
geli ş mekt e olan ülkelerde kad ı n e ğitimi ne dah a fazla önem verilmesi
gerekti ği çok dikkate al ı nm a m a k t a d ı r. Zira, bu ülkelerde e ğiti m düzeyi di ğer
ülkelere göre dü ş ükt ü r ve herkesi n e ğitime ihtiyac ı vard ı r.
Bildiri, kad ı n e ğitimini n ekono mik boyut un u analiz etmekt e ve geli ş mekte
olan ülkelere sa ğlayaca ğı katk ı lar ı incelem ekt e di r. Birinci bölü m de, kad ı n ı n
e ğitim duru m u n u n tespiti yap ı lm akt a ve ülkelerin geli ş mi ş lik düzeylerine
göre e ğitim de kad ı n - erkek farkl ı l ı klar ı incelen m ekt e di r. Bildirinin ikinci
Schult z, T. William, “The Economic Importa nce of Human Capital in Moderniza tion,”
Education Economics, Cilt: 1, Sayı : 1, Yıl: 1993, s.15.
2
Schultz, T. Paul, Human Capital Investment in Women and Men , ICEG Publication,
California, 1994, s.48 - 49.
3
Bubolz, Margeret M., “Family as Source, User, and Builder of Social Capital,” Journal of
Socio - Economic s , Sayı: 30, Yıl:2001, s.129.
140
1
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
bölü m ü n d e, kad ı n e ğitimi ni n ekono mi k boyut u, e ğitimin ki ş isel ve sosyal
getirileri çerçevesi n de ele al ı nmak t a d ı r. Son bölüm d e ise, kad ı n e ğitiminin
geli ş mekt e olan ülkeler aç ı s ı ndan önemi ve bu ülkelere sa ğlayaca ğı ek
katk ı lar anlat ı lm akt a d ı r.
A. KADININ E Ğİ Tİ M DURUMU
Bir toplu m u n e ğitim düzeyi nin ölçülm esi n de çe ş itli kriterler ve yönteml er
kullan ı l m akt a d ı r. Tercih edilen her bir kriteri n ve yöntemi n farkl ı özellikleri
vard ı r. Ortalam a e ğitim süresi, okur - yazarl ı k oran ı ve okulla ş m a oran ı
e ğitim düzeyi nin ölçül mesin de en fazla kullan ı lan kriterler den baz ı lar ı d ı r.
Ortalam a e ğiti m süresi, bir ülke nüfus u n u n genel e ğitim duru m u n u göstere n
en önemli kriterler de n biridir. Bu kriter, nüfus u n genel olarak e ğitim
dü zeyini göster di ği gibi, ayn ı zam an d a, e ğitim düzeyini n niteli ğini de k ı sme n
içermek t edi r. Okur - yazarl ı k oran ı ise, e ğitim düzeyinin genel olarak
ölçülm esi n de kullan ı lm akt a, e ğitimin niteli ğini göster m e si bak ı m ı n da n tek
ba ş ı na çok fazla bir anlam ifade etmem e k t edi r. Bu nedenle, ço ğu zam an
okur - yazarl ı k oran ı yla birlikte okul ça ğı nda ki nüfusu n ne kadarl ı k bir
bölü m ü n ü n okula devam etti ğini gösteren okulla ş ma oran ı ile birlikte
kullan ı l m akt a d ı r. Böylelikle nüfusu n bir bölüm ü (okul ça ğı ndaki nüfus),
okulla ş m a oran ı ile di ğer k ı sm ı ise okur - yazarl ı k oran ı ile ölçülerek, nüfus u n
genel e ğitim dur u m u n u n tespiti yap ı lm aya çal ış ı lmakt ad ı r. Birle ş mi ş Milletler
Kalk ı nm a Örgüt ü’nün (UNDP), ülkeleri n geli ş mi ş li ğini ölçmede kulland ı ğı
Beş eri Kalk ı n m a İ ndeksi’nde (Human Developm en t Index- HDI), e ğitim
boyutu önceleri ortalam a e ğitim yı lı ile ölçülürken, daha sonr a okulla ş m a
oran ı ile ve okur - yazarl ı k oran ı ile ölçülmeye ba ş lanm ış t ı r.
Kad ı nlar ı n e ğitim düzeyleri ni n ölçülmesin de benzer kriterler kullan ı l m akl a
birlikte, kad ı n - erkek aras ı nda ki aç ığı göstere n oranlara da ayr ı ca
ba ş vur ul m a k t a d ı r. Nitekim, kad ı nlar ı n e ğitim göstergeleri ni n erkeklerin
e ğitim göstergeleri ne bölünm esiyle elde edilen cinsiyet oran ı (Gender Ratio),
e ğitimin cinsiyete göre da ğı l ı m ı n ı gösteren ve s ı kl ı kla kullan ı lan kriterler de n
biridir.
Tablo 1: Cinsiyete Göre Eğitim Durum u (Ortalam a Eğitim Yılı)
Ülke Grubu
(Ülke Sayı s ı)
Geliş mekte
olan ülkeler
(73)
Yıl
196
0
198
0
200
0
25 ya ş ve üzeri
Ortalama e ğitim
Cinsiye
yılı
t oranı
(A/B, %)
Kad ı n
Erkek
A
B
1.16
2.39
48.5
15 ya ş ve üzeri
Ortalama e ğitim
Cinsiyet
yılı
oranı
(A/B, %)
Kad ı n
Erkek
A
B
1.46
2.63
55.7
2.20
3.94
55.9
2.74
4.37
62.5
4.03
5.74
70.2
4.33
5.92
73.2
141
İ brahim Güran Yum u ş ak
Geliş mi ş
ülkeler
(23)
Geçiş
ekono mileri
(11)
Dünya
(107)
196
0
198
0
200
0
196
0
198
0
200
0
196
0
198
0
200
0
6.74
7.23
93.3
6.87
7.26
94.7
8.39
8.98
93.5
8.65
9.09
95.2
9.55
10.06
94.9
9.53
10.01
95.3
6.70
7.80
85.9
7.01
7.95
88.2
8.21
9.20
89.2
8.50
9.36
90.7
10.01
9.87
101.5
9.89
9.44
104.7
4.28
4.96
86.4
4.31
4.98
86.7
5.27
6.31
83.6
5.42
6.43
84.3
6.18
7.28
84.9
6.13
7.19
85.9
Kaynak: Barro, Robert J.- Jong- Wha Lee, “ International Data on Educational Attainme nt:
Updates and Implications,” Oxford Economic Papers , Sayı: 3, Yıl: 2001, s.548- 549’dan
derlenmi ş tir.
Tablo 1’de, e ğitim duru m u ortalam a e ğitim yıl ı ile ölçülmek t e ve iki ayr ı ya ş
grubu na ve cinsiyete ba ğl ı olarak farkl ı geli ş mi ş lik dü zeyleri ne göre
verilmekte dir. Tabloya göre, 15 ya ş ve üzeri kad ı nlar ı n ortalam a e ğitim
süresi, 1960 yılı nda 4.31 yıl iken 1980 yı lı nda 5.42 yıla ve 2000 yıl ı nda 6.13
yıla yüksel mi ş tir. Ayn ı süreler erkekler içinse, s ı ras ı yla 4.98, 6.43 ve 7.19 yıl
olmu ş t ur.
Geli ş mi ş lik düzeyine göre ortalam a e ğitim yılı göstergelerine bak ı ld ığı nda,
geli ş mekt e
olan
ülkeleri n
en
dü ş ük
ortalam alar a
sahip
oldu ğ u
görülm ekte dir. Geli ş mekte olan ülkeler deki kad ı n ve erkeklerin ortalam a
e ğitim süreleri, 1960 yılı nda s ı ras ı yla 1.16 ve 2.39 yıl iken, 1980 yılı nda 2.20
ve 3.94, 2000 yılı nda ise 4.03 ve 5.74 yıl olm u ş t ur. Geli ş mi ş ülkelerd e ve
geçi ş ekono milerinde ise, kad ı n ve erkeklerin ortalam a e ğitim süreleri 1960
yılı nda yakla ş ı k 6 yıl iken, 1980 yılı nda yakla ş ı k olarak 8 yıla ve 2000 yı lı nda
yakla ş ı k 10 yıla ç ı km ış t ı r.
Bu göstergelere göre, dünya nüfus u n u n ortalam a
Geli ş mekte olan ülkelerin ortalam a e ğitim yılı ndaki
daha yüksektir. Bu yükselm eye ra ğ me n, geli ş mekt e
orta ma e ğitim yılı düzeyi, geli ş mi ş ülkeleri n 1960
alt ı nda d ı r.
e ğitim yılı art ma kt a d ı r.
art ış di ğer ülkelere göre
olan ülkelerin 2000 yı lı
yılı ndaki ortala m as ı n ı n
Tabloda ayr ı ca, e ğitimin cinsiyete göre da ğı l ı m ı da, cinsiyet oran ı ile
ölçülm ekt e di r. 15 ya ş üzeri nüfusu n e ğitim da ğı l ı m ı n ı belirten cinsiyet oran ı
1960 yılı nda % 86.7, iken bu oran 2000 yı lı nda % 85.9 olmu ş t ur. Yine ayn ı
oran, geli ş mekt e olan ülkeler de 2000 yıl ı için, % 73.2, geli ş mi ş ülkeler için %
95.3 ve geçi ş ekono mileri için ise % 104.7 olmu ş t ur. Buna göre, kad ı nlar ve
erkeklerin ortalam a
e ğitim süreleri art m ak t a, ancak arada ki fark
kapanm a m a k t a d ı r. Kad ı n ve erkek aras ı nd aki e ğitim aç ığı n ı n en yüksek
142
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
oldu ğ u ülkeler, geli ş mekt e olan ülkelerdi r. Geçi ş ekono milerinde ise
kad ı nlar, erkeklere göre ortalam a olarak daha fazla e ğitim almakt a, kad ı n erkek aras ı n daki e ğitim aç ığı erkek aleyhine gerçekle ş m ekt edir.
Tablo 2: Cinsiyete ve Gelir Gruplar ı na Göre Okur Yazarl ı k ve Okulla ş m a
Oranlar ı (%)
Okur - Yazarl ı k Oran ı %
(15 Ya ş ve Üzeri)
Yüksek
Gelir
Orta Gelir
Dü ş ük
Gelir
Dünya
Okulla ş ma Oran ı %
Ortalam a
Gelir*
Kad ı n
98.4
Erkek
98.7
Kad ı n
93
Erkek
90
85.0
59.6
90.4
78.1
72
50
73
60
8.580
2.912
73.1
84.6
60
67
8.587
31.100
* Sat ı n Alma Gücü Paritesine Göre, Kiş i Ba şı na Dü ş en Gayr ı Safi Yurt İ çi Gelir, (USD)
Kaynak: UNDP, Human Developme nt Report 2000 , 164.
Tablo 2’de, cinsiyete ve gelir gruplar ı na göre e ğitim dur u m u, okur - yazarl ı k
ve okulla ş m a oranl ar ı ile gösteril mekt ed ir. Bu tabloda, nüfus un okul
ça ğı ndaki bölüm ü n ü n e ğitim duru m u okulla ş ma oran ı ile, 15 ya ş ve
üzeri nd eki bölüm ü n ü n
e ğitim dur um u
ise okur - yazarl ı k oran ı ile
ölçülm ekt e di r. Tabloya göre, her gelir ve ya ş grubun d a kad ı nlar ı n e ğitim
göstergelerinin
erkeklerin
göstergelerinden
dü ş ük
oldu ğ u
göze
çarp m ak t a d ı r. Dünya ortalam as ı na göre, kad ı nlar ı n okur - yazarl ı k oran ı . %
73.1, erkeklerin okur - yazarl ı k oran ı % 84.6’d ı r. Okulla ş m a oran ı ise,
kad ı nlar d a % 60, erkeklerde % 67’dir. Ayr ı ca, gelir dü ş t ükçe kad ı n - erkek
aras ı n d ak i e ş itsizlik art m akt a d ı r. Nitekim, yüksek gelir grubun a giren
ülkelerde okur - yazarl ı k oran ı kad ı nlar da % 98.4, erkekler de % 98.7 iken, orta
gelir grubu nd a ki ülkelerde bu oranlar s ı ras ı yla % 85.0 ve 90.4, dü ş ük gelir
grubu n d a ki ülkelerd e ise s ı ras ı yla % 59.6 ve 78.1 olmakt ad ı r. Genç nüfus u n
e ğitim duru m u n u gösteren okulla ş m a oranlar ı nd a kad ı nlar ve erkekler
aras ı n d ak i e ş itsizli ği n 15 ya ş ve üzeri ndeki eş itsizli ğe göre daha az olmas ı ,
e ş itsi zli ğin azalm a trendi nde oldu ğ un u göster m e kt e di r.
B. KADIN E Ğİ Tİ Mİ Nİ N GETİ Rİ Sİ
A. Smith, A. Marshall ve M. Friedm a n, e ğitim konus uyla ilgilenmi ş olsalar
dahi, e ğitimi n ve insan gücünü n iktisadi geli ş meye olan etkisi üzerine
yap ı lan çal ış malar 1950’lere kadar bir büt ünl ük olu ş tur a m a m ı ş t ı r 4 . T.W.
Schult z’un, e ğitime yap ı lan harcam al ar ı yat ı r ı m olarak kabul etmesi ne
yap ı lan k ı smi itirazlar, zam anla itibar görme mi ş ve günü m ü z d e, e ğitimin
iktisadi geli ş meye sa ğlad ığı katk ı y ı ispatlayan ampirik çalış malar sayesind e
bu kon u genel bir kabul görm ü ş t ü r. Bunun sa ğlan m a s ı nd a G. Becker’in ve J.
Becker, Garry S., “Nobel Lecture: The Economic Way of Looking at Behavior,” Journal of
Political Economy , Cilt: 101, Sayı: 3, Yıl: 1993, s.392.
143
4
İ brahim Güran Yum u ş ak
Mincer’in
e ğitimi n
getirilerini
çal ış malar ı n rolü büyük olm u ş t ur.
hesapla m ay a
yönelik
olarak
yapt ığı
Eğitimin bir yat ı r ı m form u olarak kabul edilmesi, e ğitim kararlar ı n ı n
alı nmas ı nd a di ğer yat ı r ı m türleri nde oldu ğ u gibi maliyet ve getirilerinin
belirleyici faktörler olmas ı n ı gerektir mi ş tir. Buna göre, e ğitim karar ı verecek
bireyler, alacaklar ı e ğiti m sonucu n d a elde edecekleri ki ş isel getiriler ile bu
e ğitimin maliyetini alternatif e ğitim türleri aç ı s ı ndan de ğerlend i rerek tercih te
bulunacaklar d ı r. Ayn ı zama n da devlet de, e ğiti m program l ar ı aras ı n da tercih
yaparken, e ğitimi n maliyeti ile sosyal getirilerine dikkat ederek öncelikli
yat ı r ı m alanlar ı n ı belirleyecektir. Böylelikle kam u e ğitim kaynaklar ı en etkin
biçim de kullan ı lacak ve sosyal ç ı kt ı n ı n maksi mi za syo n u sa ğlanacakt ı r 5 . Bu
dur um d a, e ğitimin maliyetini ve ki ş isel - sosyal getirilerini belirleme k ve
ölçmek gerekm ekt edi r. Eğitimin gerek maliyetini ve gerekse getirilerini
belirleme de ve ölçmede baz ı zorluklar olmas ı na ra ğ me n, hata pay ı n ı asgari
düzeyde tutacak farkl ı yöntem ve teknikler geli ş tirilmi ş tir.
Eğitimin bireye sa ğlad ığı ki ş isel getiri oran ı ş öyle tan ı mlan m ak t a d ı r; Eğitim
alman ı n ki ş iye özel, gerçek ve fı rsat maliyetinin indirgen mi ş ş imdiki
de ğeriyle, e ğitim alm ış ki ş inin vergisi dü ş ül d ük t en sonra eline geçen
kazanc ı n indirgen mi ş ş imdiki de ğeri ni n birbirine e ş it olmas ı duru m u n u
gerçekle ş tire n içsel getiri oran ı d ı r 6 . Beş eri serm aye teorisi ne göre bireyler, ek
e ğitimin getirisi, ser mayenin özel maliyetine eş it olana kadar e ğitim yat ı r ı m ı
yapm ay ı sür dür eceklerdir.
Eğitimin ki ş isel getiri oran ı , farkl ı yöntem lerle tespit edilmekt edir. Bunlar da n
birincisi, T. W. Schult z ve G. Becker’ ı n kulland ığı , maliyet ve kaza nçlar ı n ya ş
ve e ğitim gruplar ı na göre da ğı l ı m ı n ı n belirlendi ği “detayl ı yöntem”dir
(elaborate type). Bu yöntem, tam yönte m olarak da isimlendi ril mekt e di r.
İ kincisi, J. Mincer taraf ı nda n kullan ı lan ve bir yıll ı k e ğiti min ki ş isel kazanca
yapt ığı katk ı y ı gösteren “kazanç fonksiyo nu” yöntem i”di r (Mincer yöntem i).
Di ğer bir yöntem ise “kı sa yol” yöntemi dir 7 . Çe ş itli ya ş ve e ğitim duru m l ar ı na
göre ki ş isel getirinin belirlendi ği tam yöntem, di ğerlerine göre kapsa ml ı
analizler yapmaya daha elveri ş lidir. Tam yöntem de ayr ı ca, e ğitimi n
toplu m s al
maliyet
ve getirilerini
içeren
sosyal
getiri
oran ı
da
belirlenm ekt e di r. Mincer yöntemi, ek bir e ğitim yılı n ı n ki ş isel kazanca
katk ı s ı n ı ölçmekt edi r. Kı sa yol yönte mi ise Mincer yöntemi ni n daha kestirm e
bir uygulam a s ı d ı r. Eğitimin getiri oranlar ı n ı n tespitinde genellikle tam
yöntem ve Mincer yöntem i kullan ı lm akt a d ı r.
Grafik 1 : Eğitimin Kiş isel ve Sosyal Getirisi
Schultz, T. Paul, “Why Goverment Should Invest More to Educate Girls,” World
Developme nt , Cilt:30, Sayı:2, s. 207.
6
Tansel, Ays ı t, “Return to Invest ment in Education in Middle Eastern and North African
Countries,” Economic Researh Forum , Cilt:2, Sayı:2, Yıl: 1995, s.20- 23’e dayanan “Türkiye’de
Eğitimin Getirisi,” ba ş l ı kl ı yayı nlanm a m ış makale, s.2.
7
Yöntemler hakk ı nda ayrı nt ı l ı bilgi için; Psacharopoulos, George, “Returns to Education: an
update d international comparison,” Comparative Education , Cilt: 17, Sayı :3, Yıl: 1981, s.322326.
144
5
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
KiÅŸ
isel
Sosyal
40
30
% 20
26,6
18,9
17
19,6
13,1
10,8
10
0
Ä°
lkö
ÄŸ
retim
Ortaö
ÄŸ
retim
Yü
ksek Ö
ÄŸ
retim
Kaynak: Psacharopoulos, George - H. Antony Patrinos, “Returns to Investm ent in Education:A
Further Update,” World Bank Policy Research Working Paper , No: 2881, Septe mper 2002,
s.15.
Grafik 1’de, 83 ülke için tam yöntem le hesapla na n getiri oranlar ı na göre, ilk,
orta ve yüksekö ğ reti mi n ki ş isel ve sosyal getirileri gösteril mekt edi r. Grafikte
görüldü ğ ü
üzer e, ilkö ğreti mi n
ki ş isel ve sosyal getirisi orta ve
yüksekö ğ r eti m d e n
daha
yüksektir. İ lkö ğreti min
getirisinin
orta ve
yüksekö ğ r eti m d e n daha fazla olmas ı , azalan marjinal fayda kavra m ı yla
aç ı klan abilir. Ayrı ca, e ğitimin her düzeyindeki ki ş isel getiri, sosyal getiriden
fazlad ı r. Kiş isel getirinin sosyal getiriden yüksek olmas ı n ı n nedeni ise, sosyal
getirilerin
hesaplan m a s ı n d a,
ölçülm esi
zor
olan
e ğitimi n
pozitif
d ış sall ı klar ı n ı n hesaba kat ı lam am a s ı olabilir. Bu duru m d a, e ğitim den
sa ğlana n sosyal getiri, ölçülebilen minim u m düzeyi göster m ek t edi r.
Eğitimin getirilerinin Mincer yöntemiyle haz ı rlanar a k cinsiyete göre
belirlen di ği Grafik 2’de, ilkö ğreti mi n kad ı nlara sa ğlad ığı getiri % 12.8 iken,
erkeklerde bu oran % 20.1 olmakta d ı r. Yine ayn ı ş ekilde, yüksekö ğ re ti mi n
kad ı nlara sa ğlad ığı getiri % 10.8 olurken, erkekler de % 11 olmakta d ı r. Orta
ö ğreti m d e ise dur um kad ı nlar lehinedir. Kad ı nlara ortaö ğr eti m i n getirisi %
18.4 iken, erkeklerd e % 13.9 düzeyinde kalm ış t ı r 8 .
Grafik 2: Cinsiyete Göre Eğitimin Getirisi (%)
Psacharopoulos’un daha önce yapt ığı çal ış mada kad ı nlar ve erkeklerde ilkö ğreti min getirisi
sı ras ı yla % 17 ve % 19, ortaö ğ re ti min getirisi sı ras ı yla % 21 ve % 16, yüksek ö ğretimin getirisi
sı ras ı yla % 14 ve % 15 olarak hesapla nm ış t ı r. Psacharopoulos, George, “Returns to Education;
A Further International Update and Implications,” The Journal of Human Resources , Cilt:20,
Sayı : 4, Yıl:1985, s.589.
145
8
İ brahim Güran Yum u ş ak
Kadı
n
Erkek
40
30
% 20
20,1
12,8
18,4
13,9
10,8
11
10
9,8
8,7
0
Ä°
lkö
ÄŸ
r etim
Ortaö
ÄŸ
retim
Yü
ksek Ö
ÄŸ
retim
Tü
m Ö
ÄŸ
r etim
Kaynak: Psacharopo ul os - Patrinos, s.15
Farkl ı bir veri taban ı na göre haz ı rlan m ış tüm ö ğreti mi n ortalam a getirisi
kad ı nlar d a % 9.8, erkekler de ise, % 8.7 düzeyindedi r. Buna göre, kad ı nlar ı n
e ğitimd en elde ettikleri getiri, erkeklerin elde ettikleri getiride n daha
yüksek ti r. Kad ı nlar ı n e ğitim de n elde ettikleri getirinin erkeklere göre daha
yüksek olmas ı , temel olarak kad ı nlar ı n ortalam a e ğiti m düzeylerinin dü ş ük
olmas ı na dayan d ı r ı lm a kt a d ı r. Ayrı ca, özellikle geli ş mi ş ülkeleri n okulla ş m a
oran ı içerisin de k ı zlar ı n pay ı n ı n yüksek olmas ı da, kad ı nlar ı n e ğiti mle daha
fazla getiri elde etmesine ba ğlan m a kt a d ı r 9 .
Ancak, ilkö ğreti m dü zeyinde kad ı nlar ı n erkeklere göre aç ı k bir ş ekilde daha
az getiri sa ğlam a s ı , yukar ı daki aç ı klam ayla çeli ş mekt edi r. Zira ayn ı
gerekçeyle kad ı nlar da ilkö ğ reti mi n de fazla getiri sa ğla ma s ı gerekm ekt edir.
Genel olarak, tü m e ğiti min getirisi kad ı nlar da yüksek olmakla birlikte, baz ı
ülkelerde tam tersi bir duru m l a da kar ş ı la ş ı lm akt a d ı r. Böyle bir duru m,
ki ş isel kaza nçlar ı n olu ş ma s ı nd a e ğitim düzeyinin d ışı nda, e ğitimi n tür ü ve
niteli ğini n, ana - baban ı n e ğitim ve kazanç düzeyini n, do ğ u ş t a n gelen
yeten eklerin, emek piyasas ı n ı n özellikleri nin ve kamu - özel sektörleri nde ki
farkl ı l ı klar ı n pay ı oldu ğ u n u göster m ek t edi r 10 .
Kad ı nlar erkeklere göre tüm e ğitim için daha fazla ki ş isel getiri elde etmekle
birlikte, bu fark ı n gerçek farkt an daha az oldu ğ u gözük m ek t e di r. Zira, genel
olarak e ğitimin getiri oranl ar ı n ı n, özel olarak da kad ı n e ğitimini n getiri
oranlar ı n ı n yoru ml an m a s ı nd a baz ı noktalara dikkat edilmesi gerekmekt e di r.
Bu noktalar d a n baz ı lar ı ş unlar d ı r: Kad ı nlar, çalış ma tercihleri ni fayda maliyet analizine daha az ba ğl ı olarak belirleme kte di rler 11 . Yine kad ı nlar,
genellikle ailenin en az ikinci çal ış an ı olarak emek piyasas ı na dahil
oldu kl ar ı n d a n getirisi daha dü ş ük iş lerde çal ış makt a d ı rlar. Ayr ı ca, emek
piyasas ı n ı n iş leyi ş ind eki aksakl ı klar ve ücret ayr ı mc ı l ığı n ı destekleyen di ğer
faktörler, kad ı nlar ı n daha az ki ş isel getiri elde etmelerine neden
Jacob, Brian A., “Where The Boy’s Aren’t: Non- Cognitive Skill, Returns to Schools, Gender
Gap in Higher Education,” Economics of Education Revie w , Sayı : 21, Yıl:2002, s.597.
10
Katz, Lawrence F., “Comment ary: The Distribution of Income in Industrialized Countries,”
Symposium of Income Inequality: Issues and Policy Options , Federal Reserve Bank of
Kansas City, Wyoming, 1988, s.33.
11
Odink, Joop G., Ruurd Kunnen, “Free to Choose; Returns on Investme nt in Education in The
Nedherlands,” Journal of Income Distribution , Cilt:8, Say ı:1, Yıl:1998, s.104- 105.
146
9
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
olabilmek te di r 12 . Kad ı nlar ı n ki ş isel getirilerinin dü ş ük gözük m e si ni n di ğer
bir nedeni de, kad ı n e ğitimi ni n maliyetlerinin daha yüksek olmas ı d ı r. Zira,
baz ı ülkelerde e ğiti m sistemi içerisinde önemli bir yer tutan kı z okullar ı n ı n
maliyetleri, s ı n ı rl ı kad ı n ö ğret m en olmas ı ve ba ş ka nedenlere ba ğl ı olarak
genel okullara göre daha fazlad ı r 13 . Bu faktörler, e ğitimin getirilerini n
tespiti n de
genellikle
dikkate
al ı nm am a kt a
ya
da
tam
olarak
ölçülem em e k te di r. Bu nedenlerle, kad ı nlar ı n e ğitimde n elde ettikleri ki ş isel
getiri ile erkeklerle aras ı nd aki fark, hesaplan d ığı nd a n daha yüksek olabilir.
C. KADIN E Ğİ Tİ Mİ Nİ N GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İ Çİ N ÖNEMİ
Geli ş mek te olan ülkelerdeki 25 ya ş ve üzeri kad ı n ve erkeklerin 2000 yılı nda
ortalam a e ğitim süreleri 4.03 ve 5.74 yıl ve 15 ya ş ve üzeri kad ı n ve
erkeklerin ortalam a e ğitim süreleri 4.33 ve 5.92 yıl oldu ğ u Tablo1’de
gösteril mi ş ti. 15 ya ş ve üzerinde cinsiyet oran ı 73.2 iken bu oran 25 ya ş ve
üzeri nd e 70.2 olarak gerçekle ş m ekt edir. Buna göre kad ı nlar ı n e ğitim
dü zeyleri erkekler d en dü ş ükt ür, ancak aradaki fark azalm a trendi
göster m ek t e di r. Zira, genç nüfusu n e ğiti m aç ı s ı ndan cinsiyet oran ı daha
yüksek ti r.
Geli ş mekte olan ülkelerde, be ş eri ser maye form u olarak e ğitimin önemi
bilinm esi ne ra ğ m en, e ğitim düzeyi dü ş ük ülkelerde e ğiti min yüksek
getirisini n statik ve dinam ik kaynaklar ı , makr oekon o m i k büyüme çalış malar ı
aç ı s ı nd a n henü z tam olarak sonuçlan d ı r ı lam a m ı ş t ı r. Bu nedenle, e ğitimin bu
ülkelerdeki ekono m ik etkileri, e ğitimin ki ş isel ücret getirisinin ölçül mesi gibi
mikroek o no m i k çal ış malarl a aç ı klan m aya çal ışı lmakt a d ı r 14 .
Tablo 3 : Eğitim Yılı Katsay ı s ı : Kiş isel Getiri Oran ı (Mincer - Becker - Chiswick)
Kiş i Başı na Gelir Grubu
Kiş i Başı na
Ortalam a
Gelir
Eğitim Yılı
Katsay ı (%)
Ortalam ası
(USD)
Yüksek Gelir (9.266 USD ve
23.463
9.4
7.4
üzeri)
Orta Gelir (756 - 9.265 USD)
Dü ş ük Gelir (755 USD ve alt ı )
Dünya
Kaynak: Psacharopo ul os - Patrinos, s.14.
3.025
375
9.160
8.2
7.6
8.3
Tablo 3’de bir yıllı k e ğitimin ortalam a olarak ki ş isel kazançlar ı
etkiledi ği gösteril m ek t e di r. Tabloya göre, bir yıll ı k e ğiti min en
sa ğlad ığı ülkeler dü ş ük gelir grubun d a ki ülkelerdir. Ortalam a
7.6 yıl ve ki ş i ba şı na dü ş en gelirin ortalam a olarak 375
10.7
10.9
9.7
hangi oranda
yüksek getiri
e ğitim yılı n ı n
USD oldu ğ u
Psacharopo ulos, George, “ The Contributions of Education to Economic Growth:
International Compa risons,” International Comparisons of Productivity an Causes of the
Slowdown , Ballinger Publishing, Cambridge, 1984, s.342 - 343.
13
Alderma n, Harold, Elizabeth M. King, “Gender Differances in Paternal Investme nt in
Education,” Structural Change and Economic Dynamics , Sayı :9, Yıl:1998, s.463.
14
Schult z, Human Capital Investment in Women and Men , s.48.
147
12
İ brahim Güran Yum u ş ak
ülkelerde, ortalam a bir yıllı k e ğitim, ki ş isel getirileri % 10.9 art ı rm a kt a d ı r.
Ayn ı oran, orta gelir grubu nd a ki ülkeler de % 10.7, yüksek gelir grubun da k i
ülkelerde % 7.4 olarak gerçekle ş mekt e di r.
Ülkelerin gelir gruplar ı na göre e ğitimin ki ş isel ve sosyal getirisinin tam
yöntem e göre hesapla nd ığı Tablo 4’de, e ğitim faktör ün ü n geli ş mekt e olan
ülkeler için di ğer ülkelere göre daha önemli oldu ğ u görül mekt e di r. Tabloya
göre, gelir düzeyi yükseldikçe e ğitimi n ki ş isel ve sosyal getirisi azalm akt a d ı r.
Bu dur u m, e ğitimin, yüksek gelir grubu nd a ki ülkelerd e dü ş ük gelir
grubu nd a ki ülkelere göre daha bol buluna n bir faktör olmas ı yla ve e ğitim
düzeyi yüksel dikçe maliyetleri nin art ma s ı na ra ğ me n gelirlerin ayn ı seviyede
yüksel me m e siyle aç ı klanabilir 15 . Ayn ı zama n d a, tüm gelir grubu n da ki
ülkelerde en yüksek getiriyi ilkö ğreti m sa ğlam akt ad ı r. Bu duru m, bütü n
ülkeler için e ğitim konusu n d a uygulan acak politikalar ı n, ilkö ğ reti mi n
nüfus u n
tama m ı na
yayg ı nla ş t ı r ı l ma s ı n a
yönelik
olmas ı
gerek ti ğini
göster m ek t e di r.
Tablo 4: Gelir ve Eğitim Düzeylerine Göre Eğitimin Kiş isel ve Sosyal Getirisi
K.B.D.
Sosyal
Kiş isel
Ortalama
İ lkö ğreti Ortaö ğreti Yüksek
İ lkö ğreti Ortaö ğreti Yüksek
Gelir Grubu
Gelir
(USD)
Yüksek Gelir 22.530
(9.266USD ve
üzeri)
Orta Gelir
2.996
(756- 9.756
USD)
Dü ş ük Gelir
363
(755 USD ve
alt ı )
Dün ya
7.669
m
m
Ö ğretim
m
m
Ö ğretim
13.4
10.3
9.5
25.6
12.2
12.4
18.8
12.9
11.3
27.4
18.0
19.3
21.3
15.7
11.2
25.8
19.9
26.0
18.9
13.1
10.8
26.6
17.0
19.0
Kaynak: Psacharopo ul os - Patrinos, s.14.
Tablo 5:Hindista n’da Eğitimin Cinsiyete Göre Getiri Trendi (1983- 1994)
1983
1993 / 9 4
Her
İ
ki
Erkek
Kad
ı
n
Her
İ
ki
Erkek
Kad ı n
Eğitim Düzeyi
İ lkokul
Ortaokul
Lise
Kolej - Üniversite
Teknik
Eğitim /S er tifika
Cinsiyet
8.2
8.4
13.7
11.6
13.4
6.1
7.1
13.2
12.2
13.9
4.1
14.3
23.8
9.5
12.8
Cinsiyet
7.9
7.4
13.8
11.7
14.9
6.2
6.4
12.6
12.2
15.6
3.8
10.3
25.5
10.3
12.3
Kaynak: Duraisa my, P., “Changes in Returns to Education in India, 1983 - 94: by Gender, AgeCohort and Location,” Economic s of Education Review , Sayı: 21, Yıl:2002, s.620.
Voon, Jan P., “Measuring Social Returns in Higher Education Investme ns in Hong - Kong:
Production Function Approach,” Economics of Education Review , Sayı : 20, Yıl:2001, s.508 509.
148
15
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
Tablo 5’de, geli ş mek te olan ülkeleri tem silen Hindistan’da e ğitimin cinsiyete
göre getiri tren di gösteril mekt e di r. Tabloya göre, 1983 ve 1993 - 94 yı llar ı nda
Hindist an’da e ğitim de n elde edilen getirilerde önemli bir de ği ş iklik
olmam ış t ı r. İ lkokul ve ortaokul e ğitimi ni n getirisi nde küçük bir azal ış , lise ve
üniversi te e ğitiminin getirisinde ise küçük bir art ış vard ı r. Kad ı nlar ı n
e ğitimd en elde ettikleri getiri, hem 1983 yı lı hem de 1993 - 94 yıllar ı için
ortaoku l ve lise düzeyi nde erkeklerde n oldukça yüksek, ilkokul ve üniversite
dü zeyin de ise erkekler den biraz dü ş ükt ü r. Hindist an’da e ğitimde n elde
edilen getiri oranlar ı , dünya ortalam ala r ı ile örtü ş m ekt e di r. Grafik 2’de
gösteril di ği gibi kad ı nlar ortaö ğ r eti m düzeyi nde erkekler den daha fazla
getiri elde etmekt edi rl er.
Kad ı n e ğitiminin ekonom ik boyutu nu
makro ekono mi k göstergeler
çerçevesin de ele alan çal ış malar da da, yukar ı daki sonuçlar a benzer dur um l ar
tespit edilmi ş tir. Bu çal ış m al ar da n birine göre, kad ı n e ğitiminin iktisadi
geli ş me üzerin de ki olumlu etkisi, istatistiksel olarak erkeklerin sa ğlad ı ğı
etkiye göre dah a aç ı kt ı r. Ayn ı zam an da da, kad ı n - erkek aras ı ndaki e ğitim
aç ığı , iktisadi geli ş meyi engellemekt edir 16 . Di ğer bir çalış maya göre de, Do ğu
Asya, Alt Sahra Afrika, Kuzey Asya ve Orta Do ğ u’da kad ı n - erkek aras ı ndaki
e ğitim aç ığı , yıllı k büyüm e art ış lar ı nda ki farkl ı l ığı n % 0.4 ve 0.9’unu
aç ı klama kt a d ı r ve bu oran yüksel me trendi göster m e kt e di r. Bu çal ış maya
göre e ğitimdeki küçü k bir cinsiyet aç ığı yüksek bir büyüm e oran ı n ı mutlak
olarak etkilemekt e di r 17 .
Kad ı n veya erkek olsun e ğiti m düzeyi yüksek çal ış anlar ı n say ı s ı n ı n ve
niteli ğini n art ı r ı lma s ı , e ğitim seviyesi yüksek ve yeni teknolojiler üreten
ülkelerle bunlar ı uygulayan ülkeler aras ı nd aki gelir ve teknoloji farkl ı l ığı n ı
azalt acak t ı r 18 . Eğitimde cinsiyet aç ığı n ı n kapat ı l m as ı , geli ş mekt e olan
ülkelerin kaynaklar ı n ı daha verimli kullanm al ar ı n ı sa ğlayacak ve geli ş mi ş
olan ülkelerle aralar ı nda ki fark ı daha kolay kapat m al ar ı na imkan
sa ğlayacakt ı r.
SONUÇ
Eğitim yat ı r ı mlar ı , hem birey için hem de toplu m için oluml u getiriler
sa ğlam ak t a d ı r. Eğitim, bireylerin ki ş isel kazançlar ı n ı yükselt m ekle birlikte,
ayn ı zam a nd a da toplum aç ı s ı ndan pozitif d ış sall ı klar yarat m a kt a d ı r.
Eğitimin sa ğlad ığı ki ş isel ve sosyal getiriler, cinsiyet, progra m türleri, ö ğretim
dü zeyi ve ülkelerin geli ş mi ş lik seviyesine göre hesapl and ı ğı nda, uygulanacak
e ğitim politikalar ı n ı n önceliklerinin belirlenm esi ve uygulam ad a ki ba ş ar ı lar ı n
art ma s ı sa ğlanabilecekti r.
Knowles, Stephen, Paula K. Lorgelly, P.Dorian Owen, “Are Educational Gender Gaps a Brake
on Economic Developm ent? Some Cross - Country Empirical Evidence,” Oxford Economic
Papers , Sayı: 54, Yıl:2002, s.143.
17
Klasen, Stepha n, “Low Schooling for Girls, Slower Growth for All? Cross - Country Evidence
on the Effect of Gender Inequality in Education on Economic Development,” The World Bank
Economic Review , Cilt:16, Sayı:3,Yıl:2002, s.367.
18
Kim, Jong- II- Lau Lawrence J., “The Sources of Economic Growth of the East Asian Newly
Indust rialized Countries,” Journal of the Japanese International Economies, Cilt:8, Sayı:3,
Yıl:1994, s.235 - 236.
149
16
İ brahim Güran Yum u ş ak
Eğitimin getirilerini hesapla m aya
bulgular elde edilmi ş tir:
yönelik yap ı lan çal ış malard a
a ş a ğı daki
-
Eğitimin ki ş isel getirisi, hesaplana bilen sosyal getirisinde n yüksekti r.
-
En fazla ki ş isel ve sosyal getiri sa ğlayan e ğitim düzeyi ilkö ğreti m di r.
-
Eğitimin kad ı nlar a sa ğlad ığı getiri, erkeklere göre daha yüksektir.
-
Geli ş mekte olan ülkelerde, e ğitimin ki ş isel ve sosyal getirisi, geli ş mi ş
ülkelerinkinde n daha fazlad ı r.
Bu bulgulara göre, kad ı n e ğitiminde n elde edilecek ki ş isel ve sosyal getiriler,
erkeklerin elde edece ği getirilerden daha yüksektir. Geli ş mekt e olan
ülkelerde ise, e ğitimi n sa ğlad ığı getiriler geli ş mi ş ülkelere göre daha fazlad ı r.
Bu nedenle, geli ş mekte olan ülkelerde kad ı n e ğitimi di ğer ülkelere göre daha
önemlidir. Geli ş mekte olan ülkelerin kad ı n e ğitimi ne daha fazla önem
vererek
e ğitimi nde
cinsiyet
aç ığı n ı
gider m esi
ve
ilkö ğreti min
yayg ı nla ş t ı r ı l mas ı na yönelik politikalara öncelik vermesi gerek m ekt e di r.
Eğitimin iktisadi boyut un u inceleyen çal ış mal ar da, e ğitim deki cinsiyet
e ş itsi zli ğini n ekono mi k geli ş meyi olum s u z etkiledi ğine ili ş kin bulgular
oldukça fazlad ı r. Bu etkiler, dolayl ı ve dolays ı z olarak ortaya ç ı kmakl a
birlikte, e ş anl ı ve her ülke için ayn ı derecede olmam ak t a d ı r. Eğitim
e ş itsi zli ğini n ekonomi k etkilerini inceleyen ara ş t ı rm ala r, bir çok faktör ü tam
olarak ölçem em ek te veya baz ı lar ı n ı göz ard ı etmekt edi r. Bu eksikliklere
ra ğ me n, e ğitim de cinsiyet e ş itli ğinin sa ğlanm a s ı , geli ş mekt e olan ülkeler için
yava ş yava ş kalk ı nm al ar ı n ı sa ğlayan bir strateji olarak de ğerlen di rilebilir.
150
Kad ı n Eğitiminin Ekonomik Analizi
KAYNAKLAR
Alder m an , Harold - Elizabet h M. King, “Gender Differances in Paternal
Invest m e nt in Education,” Structural Change and Economic Dynamic s ,
Sayı:9, Yıl:1998.
Barro, Robert J.- Jong- Wha Lee, “ International Data on Educational
Attain me n t: Updates and Implications,” Oxford Economic Papers , Sayı:
3, Yıl: 2001.
Becker, Garry S., “Nobel Lecture: The Economic Way of Looking at Behavior,”
Journal of Political Econom y , Cilt: 101, Say ı: 3, Yıl: 1993.
Bubolz, Margeret M., Family as Source, User, and Builder of Social Capital,
Journal of Socio - Economics , Say ı: 30, Yıl:2001.
Duraisa m y, P., “Changes in Returns to Education in India, 1983 - 94: by
Gender, Age- Cohort and Location,” Economics of Education Review ,
Sayı: 21, Yıl:2002.
Funkho us er, Edward, “Changes in The Retur ns to Education in Costa Rica,”
Journal of Developm e nt Economics , Say ı:57, Yıl:1998.
Jacob, Brian A., “Where The Boy’s Aren’t: Non - Cognitive Skill, Returns to
Schools, Gender Gap in Higher Education,” Economics of Education
Review , Say ı: 21, Yıl:2002.
Katz, Lawrence F., “Com me nt a ry: The Distribution of Income in
Indus t ri alized Count ries,” Symposi u m of Income Inequality: Issues and
Policy Options , Federal Reserve Bank of Kansas City, Wyoming, 1988.
151
İ brahim Güran Yum u ş ak
Kim, Jong - II- Lau Lawrence J., “The Sources of Economic Growth of the East
Asian Newly Indus tri alized Count ries,” Journal of the Japanese
International Economies, Cilt:8, Sayı:3, Yıl:1994.
Klasen, Stephan, “Low Schooling for Girls, Slower Growth for All? Cross Count ry Evidence on the Effect of Gender Inequality in Education on
Economic Develop m ent ,” The World Bank Economic Review , Cilt:16,
Sayı:3, Yıl:2002
Knowles, Stephen, Paula K. Lorgelly, P.Dorian Owen, “Are Education al Gender
Gaps a Brake on Economic Develop m e n t ? Some Cross - Country Empirical
Evidence,” Oxford Economic Papers , Sayı: 54, Yıl:2002.
Odink, Joop G., Ruurd Kunnen, “Free to Choose; Returns on Invest me n t in
Education in The Nedherland s,” Journal of Income Distribution , Cilt:8,
Sayı:1, Yıl:1998.
Psacharo poul os, George, “Return s to Education: an updat e d inter na tion al
compari son,” Comparative Education , Cilt: 17, Sayı:3, Yıl: 1981.
Psacharo poul os, George, “The Contrib ution s of Education to Economic
Growth: Internati onal Compari so n s,” International Comparison s of
Productivity an Causes of the Slowdo w n , Ballinger Publishing,
Cambri dge, 1984.
Psacharo poul os, George, “Retur ns to Education; A Further International
Update and Implications,” The Journal of Human Resources , Cilt:20,
Sayi: 4, Yıl:1985.
Psacharo poul os, George- H. Antony Patrino s, “Retur n s to Invest me n t in
Education:A Further Updat e,” World Bank Policy Research Working
Paper , No: 2881, Septem pe r 2002.
Schult z, T. Paul, Human Capital Investm en t in Women and Men , ICEG
Publication, California, 1994.
Schult z, T. Paul, “Why Gover ment Should Invest More to Educate Girls,”
World Develop m en t , Cilt:30, Sayı:2.
Schult z, T. William, “The Economic Import ance of Human Capital
Moderni zati on,” Education Economics, Cilt: 1, Sayı: 1, Yıl: 1993.
in
Tansel, Ays ı t, “Return to Invest m en t in Education in Middle Easter n and
North African Count ries,” Economic Researh Forum , Cilt:2, Say ı:2, Yıl:
1995, s.20- 23’e dayana n “Türkiye’de Eğitimin Getirisi,” ba ş l ı kl ı
yay ı nlanm a m ı ş makale.
UNDP, Human Develop m en t Report 2000. (www.undp.o rg / h d r o)
Voon, Jan P., “Measuri ng Social Retur ns in Higher Education Invest m e ns in
Hong- Kong: Production Function Approach,” Economics of Education
Review , Say ı: 20, Yıl:2001.
152