Ticaret Hakkında Felsefi Mektuplardan Mektup X

Ticaret Hakkında Felsefi Mektuplardan Mektup X

Ticaret Hakkında
Felsefi Mektuplardan Mektup X
Voltaire
İngilizlere zenginlik getiren ticaret, onları özgürleştirdi ve özgürlük ticaretin gelişmesine
yol açtı. Bunun sayesinde çok büyüdüler; ticaret gün be gün onları denizlerin hâkimi
kılacak deniz kuvvetlerini güçlendirdi. İngiltere'nin şu anda yaklaşık 200 savaş gemisi
var. Gelecek kuşaklar şaşırarak öğrenecekler ki, biraz kurşun, kalay, kil ve kaba yünden
daha fazlasına sahip olmayan küçük bir ada, ticaret sayesinde, 1723’te dünyanın üç
farklı ucuna filo gönderebilecek kadar güçlendi - biri Cebelitarık’ı korumak için, diğeri
Portobello’ya İspanya krallığının servetine el koymak için; üçüncüsü Baltık denizine
kuzey güçlerini savaştan korumak için.
14. Louis İtalya’yı ve ordularını titretirken, Savoy ve Piyemonte’ye sahip ve
Torino’yu ele geçirmeye çoktan hazırdı. Savoy düküne yardım etmek için Almanya'nın
derinlerinden ilerlemek Prens Eugen’e düşüyordu. Hiç parası yoktu ve para olmadan bir
şehir ne alınır ne de korunurdu. Bazı İngiliz tüccarlarından rica etti. Yarım saat içinde 50
milyon ödünç para buldu; o para sayesinde Torino’yu aldı, Fransızları yendi ve kendisine
borç verenlere şu kısa notu yazdı:
“Baylar, paranızı aldım ve kendimle gurur duyuyorum ki onu sizin memnuniyetiniz için
kullandım.”
Bütün bunlar bir İngiliz tüccara sadece gurur verir ve kendisini, sebepsiz yere
değil, bir Roma vatandaşıyla kıyaslamasına imkân verir. Üstelik asillerin kardeşleri
ticarete atılmayı küçümsemez. Devlet bakanı Lord Townshend’in kardeşi şehirde bir
tüccar olmaktan hoşnuttur. Lord Oxford’un İngiltere’yi yönettiği sırada kardeşi Halep’te
bir komisyoncudur, eve geri dönmek istemez ve orada ölür.
Maalesef demode olmaya başlayan bu adet kendi makamlarına âşık Almanlara
korkunç görünür. Bir İngiliz soylusunun oğlunun nasıl sadece zengin ve güçlü bir
burjuva olabildiğini anlayamazlar. Almancada hepsi soyludur: bir zamanlar gururu ve
hanedan armasından başka hiçbir şeyi olmayan aynı ismin 30 kadar majestesi vardı.
Fransa’da kim isterse marki 1 olabilir ve kim uzaklardan Paris’e para harcamaya
gelir ve ismi “ac” ya da “ille” ile biterse, “benim gibi bir adam”, “benim düzeyimde ve
kalitemde bir adam” gibi sözleri sevebilir ve toptancıya hükmeden gözlerle bakabilir.
Tüccar çoğu kez mesleğinden küçümsenerek bahsedildiğini duyar. Fakat ben hangisinin
bir ülke için daha faydalı olduğunu bilmiyorum, kralın her sabah saat kaçta uyandığını
ve akşam kaçta yatağa girdiğini bilen ve bakanın küçük odasında köle rolü oynarken
büyüklüğü ile böbürlenen pudralı bir lora mı yoksa ülkesini zenginleştiren, Kahire’ye ve
Surat’a siparişler gönderen ve dünyanın refahına katkı sunan bir tüccar mı?
1
Kont ile dük arasındaki bir soyluluk unvanı