armutçuk grizu infilaki

ARMUTÇUK GRİZU
İNFİLAKİ
7 Mart 1983
Certa
CERTA
1
Olay
 7 Mart 1983 günü saat 17:30 sıralarında EKI
Armutçuk Bölgesi Kandilli bölümünde bir grizu
infilaki meydana gelmiştir.
 Grizu infilakinden 3 dakika sonra ikinci bir
patlama olmuş, bunu birden çok grizu ve kömür
tozu patlamaları izlemiştir.
 Kazazedelerin bir kısmı patlama şoku ile diğerleri
ise CO zehirlenmesi ve oksijen eksikliği sonucu
ölmüştür.
Certa
CERTA
2
Kazanın oluşu
 7 Mart 1983 günü saat 17:30 sıralarında Kandilli
bölümünde –350/-312 kotları arasında çalışan
12003 panoda panoda grizu infilaki olmuş, bunu
diğer patlamalar izlemiştir.
 -350 Batı nakliyat yolu, -350 Tumba,-300/-350
902 Bant galerisi, -350/-400 Bant galerisi, -400
Tumba civarı ve –400 Motor garajı civarı
patlamadan etkilenmiştir.
 Olay saatinde ocakta 406 işçi çalışıyordu.
 Olayda 103 kişi ölmüş, 96 kişi yaralanmıştır.
Certa
CERTA
3
Tespitler
 12003 pano –330/-354 kotları arasında Büyük
damar panosu karatumba usulü ile çalışmaktadır.
 Pano içi nakliyatı tek ve çift zincirli çeyn
konveyörlerle yapılmaktadır.
 Panodan kömür bantlarla -350 tumbaya gelmekte,
buradan 11902 Bant galerisi ile –300 e
çıkarılmaktadır.
 Panoya 750 m3/dak hava girmektedir.Bu hava
ayakları dolaştıktan sonra 12002 A bant
desandresi yolu ile panoyu terk etmektedir.
Certa
CERTA
4
Tespitler
 Olayda ölenlerden 24 ü yanma ve
boğulma, 17 işçi yanma ve zehirlenme, 12
işçi boğulma, 18 işçi travma ve yanık, 7
işçi zehirlenme, 14 işçi travma, 6 işçi
yanma, 1 işçi travma ve zehirlenme olmak
üzere toplam 99 ceset çıkarılmıştır.
 Cesetler 1,5 km den fazla bir alanda
dağılmıştır.
Certa
CERTA
5
15 .Nisan tarihinde bilir kişiler
tarafından yapılan tespitler;
1. -300 /11933 lağımının elektrik pervanesi
10 -15m ileriye doğuya fırlamış, hava
boruları kopmuştur.
2. -350/-300 arası 11902 Bant desandresi
başındaki kapı parçalanmış, bant galerisi
tahkimatı,-300 katına doğru yatmış ve
kısmı göçükler meydana gelmiştir.
Certa
CERTA
6
Tespitler
2. Bant şasesi, makaraları ve kayışları
sökülerek fırlamıştır.
3. -350/12003 üretim panosuna temiz hava
bir kelebeden inmektedir.
4. -350/12003 Büyük damar üretim panosu
giriş yolunun göçüklere kapanmıştır.
Certa
CERTA
7
Tespitler
6. -350/ 12000 Batı lağımı, 12002 bant desandresi
galerisi başında bulunan 12002 galeri başındaki
hazırlık baş yukarısı elektrikli havalandırma
pervanesinin borularla beraber bant başından –
350/12000 lağımı doğrusuna doğru fırlamış
floresan lamba parçalanmıştır.
7. -350 motor garajı hava giriş ağzındaki tahkimat
bağlarının 12000 lg doğru yatmıştır.
8. -350 motor garajı içindeki floresan lambalar ve
kablolar kopmuş, kablo askı vantüpleri
kavrulmuştur.
Certa
CERTA
8
Tespitler
9. -350 motor garajının demir parmaklıklı kapısının
cep içine düşmüş, ahşap kasa parçalanmış ve
telefon koparak yere düşmüştür.
10. Motor garajı kontur ağzı -350/12000 lağımının
batı yönünde bütün demir bağlar –350
tumbasına kadar (200m) yana yatmıştır.
11. -350/12000 lağımı üzerinde bulunan trafo
merkezinin hava girişindeki demir parmaklıklı
kapısı içeriye doğru, hava çıkış kapısı dışa doğru
fırlamıştır. Trafo üzerindeki koruma saçları
parçalanmıştır.
Certa
CERTA
9
Tespitler
12. -350/12000 lağımını, -350/-300 11902 bant
galerisine bağlayan kontur yolu üzerinde
bulunan sağlık odası parçalanmış, parçalar
11902 bant galerine doğru fırlatılmıştır.
13. 11902 bant galerisindeki bant kayışı ve
makaraları yerlerinden sökülmüş ve demir
bağlar hava giriş yönünde doğru yatmıştır.
14. -400/-350 12002 bant galerisi içindeki demir
bağların –350 den –400 e doğru yatmış, yer yer
göçükler meydana gelmiştir.
Certa
CERTA
10
Tespitler
15. 12002 galerisini –400/12000 lağımına bağlayan
kontur yolundaki bağların –400 doğru yıkıldığı
ve enerji kablolarının zedelenmiş ve burada yarı
kapalı bir göçük meydana gelmiştir.
16. -400/12000 den –450/12002 ye inen desandre
başında bulunan elektrik pervanesinin fanları
dibinden kopmuştur.
17. Makasta bulunan 4 dolu taş araba desande
başına kadar gitmiş, öndeki 3 boş araba
devrilmiştir.
Certa
CERTA
11
Tespitler
17. -400/12000 tumba başında dolu ve boş arabalar
raydan çıkarak sağa sola devrilmiş, ve orada
bulunan dizel lokomotiflerin raydan çıkmış,
hava borusu şebekesi ve floresan lambalar
parçalanmıştır.
18. -400/12000 lağımı tumbasından 12217 lağımı
ağzındaki demir bağlar batı istikametine doğru
yatmıştır.
19. -400 motor garajı içindeki floresan lambalar
kırılmış, yan duvara dayalı saçların bağlara
yapışmıştır.
Certa
CERTA
12
Tespitler
20. Olaydan 24 saat sonra-400/-450 12002 ve 12212
desandrelerinde %1 metan tespit edilmiştir.
21. -350/12000 lağımının 12002 bant galerisi
başında, -300/12000 lağımı içindeki banda
kömür dökülen noktada, -300/12000 lağımı bant
boyunda ve –350 tumbasında, -350/-300 11902
band galerisi içinde ve başında, -400/-350 12002
band galerisi içinde ve başında kömür tozu
sulama sistemi bulunmadığı,
22. -400 tumbasında evvelce yapılmış su fisketesi
olmasına rağmen uzun zamandır çalışmadığı,
Certa
CERTA
13
Tespitler
23. -300/11900 batı ve –350 /12000 batı,-400
/12200 batı lağımları içi ve -350/12002 , 300/11902, -400/12002 bant galerileri içinde
biriken tozların bulunduğu,
24. -350/12002 A bant başından, -350 motor
garajından, -350/12000 lağımı ile trafo merkezi
ağzından,-350 tumba tarafından alınan toz
numunelerinde koklaşma tespit edilmiş olup,
bulgular kömür tozu patlamasına delalet
etmektedir.
Certa
CERTA
14
Tespitler
25. 12003 panosuna –300 den inen temiz havanın –
350 ana yola kaçmaması için, pano gerisindeki
bekleme barajı içinde, içerden dışarıya doğru
kapatılan ahşap kapı ve hemen önünde kapatma
malzemesi bulunduğu,
26. -377 katından sürülen bir başyukarı ile –360
kotuna çıkıldığı ve –360 kotundaki klavuz
ağzının patlama esnasında göçmüş olduğu,
27. -360 kotundan sürülen klavuzla –356 kotundan
panoya girildiği ve klavuzlar içine konmuş
bulunan 2 adet elektrikli pervane ile panoda
çalışan tumba ayaklara hava verildiği,
Certa
CERTA
15
Tespitler
Olay sırasında pervanelerin şasilerinden kayarak yan
yattıkları, vantüplerin parçalanarak bağların
arasına sıkıştığı, ayrıca klavuz içinde, kömür
silosuna döşenecek saçların ezilip kıvrıldığı,
-353 kotundaki birinci panzer yolunun pano giriş
klavuzu ağzının doğusunda damar içine yapılmış
kapalı bir baraj bulunduğu ve barajda hasar
olmadığı,
26. Birinci panzer yolundan –360 e çıkan bir baş
yukarı sürüldüğü ve başyukarı ağzına yakın
yerde bir beton barajCERTA
yapıldığı,
Certa
16
Tespitler
Ayrıca bu iki baş yukarının –350 den
sürülen bir klavuzla birbirine bağlandığı,
klavuz içinden bir birine paralel ve –330
kotuna çıkan 5 adet baş yukarı sürüldüğü,
baş yukarıların birbirlerine
irtibatlandırıldığı, 1. Ve 2. Baş yukarılarda –
330 ve –335 kotlarından aşağı kılçık usulü
ile çalışıldığı,
Certa
CERTA
17
Tespitler
29. Birinci başyukarı dibinde bulunan baraj
önündeki saçtan yapılı bir el arabasının havaya
fırlayarak baraj üzerindeki vantilatör boşluğuna
sıkıştığı,
30. -350 deki 2. panzer klavuzundan başlayan baş
yukarıların metan ve CO ile dolu olduğu,
31. 1. Panzer klavuzu içinde iki adet perde kapı
bulunduğu, ancak patlama sonrası yerlerinden
sökülmüş olduğu,
32. Panoda bulunan 2 adet elektrikli panzer
motorunun dışında parçalanma ve yanma
belirtileri olmadığı, CERTA
Certa
18
Tespitler
29. Birinci başyukarı dibinde bulunan baraj
önündeki saçtan yapılı bir el arabasının havaya
fırlayarak baraj üzerindeki vantilatör boşluğuna
sıkıştığı,
30. -350 deki 2. panzer klavuzundan başlayan baş
yukarıların metan ve CO ile dolu olduğu,
31. 1. Panzer klavuzu içinde iki adet perde kapı
bulunduğu, ancak patlama sonrası yerlerinden
sökülmüş olduğu,
32. Panoda bulunan 2 adet elektrikli panzer
motorunun dışında parçalanma ve yanma
belirtileri olmadığı, CERTA
Certa
19
Tespitler
33. Panonun gezilebilen klavuz ve baş yukarılarında
kapalı göçük bulunmadığı, ağaç bağlarda yanma
ve kavrulma görülmediği,
34. Baş yukarıdan kömürleri taşıyan 2. Panzer
üzerinde sulama yapılmadığı, fiskete
bulunmadığı, çeyn konveyörün panzere döktüğü
noktada boru ve hortumla sulama yapıldığı,
35. Pano kömürünün döküldüğü silonun -353
kotundan, elektrikli vantilatörlerle -335
kotundan aşağıya, -375 den yukarıya doğru iki
demir bağlı tarama ağzı bulunduğu ve bu
bağların patlamadan sonra sağa sola yattıkları ve
enerji kablolarının etrafa fırlamış oldukları,
Certa
CERTA
20
Tespitler
36. Panoya giren temiz havanın –353 kotundan,
elektrikli pervanelerle –335 kotuna tumba
ayaklara verildiği, geri dönen havanın, birbirine
bağlı baş yukarıları dolaşarak ikinci pervane
klavuzuna ve oradan da –353 1. Panzer klavuzu
içinden –353 silo başından –375 kotuna
indirilerek ,-3735/-350 bant desandre
galerisinden –350/12000 lağımını geçerek batı
yönüne gittiği,
Certa
CERTA
21
Tespitler
37. -375/-350 12002 A bant galerisi içinde bulunan
bant şasileri, makara ve kayışının yerlerinden
koparak etrafa dağıldığı, demir bağların pano
yönüne doğru yattığı ve galeri içinde bulunan
hazırlık baş yukarısı ağız tahkimatının yıkıldığı
ve açık göçük olduğu,baş yukarı vantüplerinin
parçalanarak yırtıldığı, elektrik kablolarının dış
izolelerinin darbe etkisi ile sıyrıldığı,
38. -350/12002 bant başında –350 motor garajında
ve –350 tumbasında bulunan floresanların tahrip
olduğu ve patlamanın buralardan başlamadığı
tespit edilmiştir.
Certa
CERTA
22
Olayın nedenleri
1. Kandilli Büyük
damar
Güney kanatta 90
derece dik olarak
yatmakta kuzey
kanatta ise 10-15
meyille yatmaktadır.
Certa
CERTA
23
Olayın nedenleri
Dik olarak yatan Büyük
damarda (güney
kanatta) arakatlı
göçertme yöntemi
(karatumba)
uygulanmaktadır.
Certa
CERTA
24
Olayın nedenleri
Büyük damar
senklinalde döndükten
sonra kuzey kanatta
normal eğimle (10-15
derece) yatmasına
rağmen, kara tumba
metodu uygulamaya
devam edilmektedir.
Certa
CERTA
25
Olayın nedenleri
2. İnce damarların çalışılmaması ve kalın
damarlardan üretim yapılmasının tercih
edilmesi nedeni ile üretim katı
ömürlerinin kısa olması sonucu ocaklar
hızla derinleşmiş ve bunun sonunda
metan geliri hızla artmıştır.
Certa
CERTA
26
Olayın nedenleri
3. Karatumba çalışma
yöntemi göçüklerde
kömür kalmasına ve
kalan kömürlerin sık
sık kendiliğinden
yanmasına neden
olmaktadır.
Certa
CERTA
27
Olayın nedenleri
4. Kalın damarların
göçen tavan
boşlularında biriken
metan gazı, sonuçta
grizu infilakine
neden olmuştur.
Certa
CERTA
28
Olayın nedenleri
5. Grizulu panoların
havalandırmasında
grizu ile kirlenen
havanın daima
aşağıdan yukarıya
doğru sevki gerekir.
Ocakta bazı hallerde
bu kurala
uyulmamıştır.
Certa
CERTA
29
Olayın nedenleri
6. İşçilerin acil
durumlarda kaçıp
kurtulmaları için
gerekli ferdi
kurtarıcıları CO
maskeleri
bulunmamaktadır.
Certa
CERTA
30
Olayın nedenleri
7. CO ve CH4
kontrolleri devamlı
ve sistematik olarak
yapılmamaktadır.
(Merkezi gaz izleme
ve kontrol sistemi
yoktur)
Certa
CERTA
31
Olayın nedenleri
8. Pano üretimlerinde
önceden yapılan projeye
sadık kalınmaması,
9. Gerekli yatırımların
yapılmaması
10. Yetişmiş tecrübeli ve
disiplinli yeterli sayıda
teknik personelin
bulunmaması kazanın
nedenleri olarak
sayılmıştır.
Certa
CERTA
32
Sonuç
 Kazanın nedenleri ve alınması gerekli tedbirler
detaylı şekilde açıklanmıştır. Havza son 20 yıldır
hükümetlerim ihmaline maruz kalmış,
modernleşme yavaşlamıştır.Bahsedilen yatırımlar
ve idari tedbirler alınmadığı takdirde havzanın
daha derinlere inildikçe tabiat şartlarının
zorlaşacağı, metan miktarının artacağı ve bu tür
kazaların kaçınılmaz olacağını saygı ile arz
ederiz.
Certa
CERTA
33