1 ANKOS E-KİTAP ARAŞTIRMA GRUBU RAPORU Araştırma

ANKOS E-KİTAP ARAŞTIRMA GRUBU RAPORU
Araştırma Başlangıç Tarihi:
06 Mayıs 2005
Araştırma Tamamlanma Tarihi: 15 Haziran 2005
Araştırmanın Amacı:
Elektronik kitap dünyası sektörünün analizi ve
sağlama yöntemlerini saptamak, elde edilen bilgileri
meslekdaşlar ile paylaşmaktır.
Araştırmanın Kapsamı:
Elektronik kitap dünyası sektörünün analizini
yaparak sağlama yöntemlerini belirlemektir.
ÖZET BİLGİLER
E-Kitap dünyası, e-dergi sektörünün ve beklentilerin aksine, yavaş gelişmektedir.
Teknolojinin hızla değişiminin e-kitap dünyasındaki standartlaşmayı engellemekte olduğu,
geleneksel kullanım alışkanlığı gibi etkenlerin kullanımı azalttığı ve sektördeki kaos ve
belirsizliklerin ise hala devam ettiği gözlenmektedir. Bunun yanı sıra e-kitapların
kütüphanecilik ve yayıncılık sektörüne getirdiği olanaklar da oldukça fazladır. Kütüphaneler
ve bilgi merkezlerinin bu alandaki gelişmelerden etkilenmemeleri mümkün değildir.
Bu çalışmada; öncelikli olarak literatür araştırması yapılarak e-kitap dünyasındaki gelişmeler
saptanmıştır. Ayrıca kullanılan yazılımlar, okuyucular gibi sektörü büyük oranda etkileyen
teknolojik gelişimler, e-kitap dünyasındaki bu gelişmelerin kütüphanecilik ve yayıncılık
sektörüne getirdikleri ve piyasada faaliyet gösteren yayınevleri, firmalar ve sağlayıcılar
incelenmiştir.
Bu araştırma ve inceleme doğrultusunda, sektörün 5 ana başlık altında faaliyet gösterdiği
belirlenmiştir.
Ücretsiz sağlananlar: Gutenberg, Bartleby vd.
Bireysel olarak webden erişilenler: Amazon, Barnes & Noble vd.
E-Kitap okuyucuları
E-Kitap sağlayıcıları: Netlibrary, Safari, Ebrary vd.
Yayınevleri ve diğerleri: Springer, Elsevier, COGNET vd.
Ücretsiz sağlanan e-kitaplar, bireysel olarak webden erişilenler ve e-kitap okuyucuları bu
çalışmanın dışında bırakılmıştır.
Araştırma sonucu verileri doğrultusunda; yayınevi bilgisi, yayın sayısı, hedef kitle, pazar payı
gibi verilerden oluşan genel bilgiler, sağlama yöntemleri, fiyatlandırma, sorgulama ve teknik
özellikler, istatistiki bilgileri içeren değerlendirme kriterleri belirlenmiştir. Yapılan inceleme ve
araştırma sonucunda, 895 e-kitap üreten üniversite ve yayınevi ile 59 e-kitap satıcısının
pazarda faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. Bu listeden, üniversite kütüphaneleri ve bilgi
merkezleri için önemli olan yayınevleri ile üniversite kütüphaneleri sektöründe faaliyet
gösteren e-kitap sağlayıcıları seçilmiştir.
Belirlenen değerlendirme kriterlerine göre verileri toplayabilmek için, yayınevleri ve e-kitap
sağlayıcıları ile yazışılmış, gereksinim duyulduğunda deneme kullanımı alınarak, e-kitaplar
incelenmiştir. Bu yazışmalar ve değerlendirme sonucunda, değerlendirme kriterlerini
1
kapsayan ve bu çalışmanın kapsamını oluşturan 27 yayınevi ile 9 e-kitap sağlayıcısının
verilerine ulaşılmıştır. Değerlendirme kriterleri doğrultusunda yayınevleri ve sağlayıcılar
birbirleri ile karşılaştırılmıştır. Tüm bu bilgilerin ışığında 3 tür sağlama yönteminin olduğu
saptanmıştır. Bunlar, abonelik, satınalma ve sınırlı süreli kullanım modelleridir. Aşağıda ise
bu modellerin alt başlıkları bulunmaktadır.
1. Abonelik Modelleri:
FTE
Belirli Kullanıcı Sayısı
Yayının Fiyatı + Erişim Ücreti
Yayının Fiyatı + Erişim Ücreti (İlk yıl) / 2.Yıl Sadece Erişim Ücreti
2. Satınalma Modelleri:
Yayının Fiyatı + Elektronik Erişim Ücreti (%)
Yayının Fiyatı + Veritabanı Erişim Ücreti (%)
Seçerek Koleksiyon Oluşturma – Konu veya Belirli Eserler
Seçerek Koleksiyon Oluşturma – Konu veya Belirli Eserler – Kullanıcı Sayısı +
Teknoloji + Bakım Ücreti
3. Sınırlı Süreli Kullanım Modeli:
Yılda Bir Yayının Belirli Sayıda Kullanımı + Platform Ücreti + Yıllık Bakım Ücreti
Kullandıkca Öde Modeli – Kitabın Belirli Bir Süre Tek Bir Kullanıcı Tarafından
Kullanılması
Rezerv Koleksiyon İçin Yayın Kullanımı
Belirtilen bu sağlama modelleri ve fiyatlandırma politikası, kütüphane ve bilgi merkezlerinin
gereksinimleri doğrultusunda belirlenmektedir. Ayrıca konsorsiyumların etkisi ve gücü de
pazarı yönlendirmektedir. Yazışılan tüm firmalar, konsorsiyum olanağına ve pazarlığa açık
olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışma kapsamında ise piyasada mevcut olan konsorsiyumlar
incelenmemiştir.
Ayrıca uzaktan eğitim, kütüphanelerarası ödünç verme, e-kitapların sınıflarda ve rezerv
koleksiyonunda kullanımı, baskı alınma, saklama ve arşivleme olanakları konusundaki
belirsizlikler de hala devam etmektedir.
Diğer yandan son yıllarda yapılan araştırmalar ve anket sonuçları, e-kitap kullanımının
yaygınlaştığı ve e-kitapların kütüphane / bilgi merkezi piyasasına girmeye başladığı,
kütüphanelerin koleksiyon geliştirme politikalarını ve hizmetlerini değiştirdiği görülmektedir.
Bu gelişmelerden Türkiye’deki üniversite kütüphaneleri ve bilgi merkezlerinin de etkilenmesi
kaçınılmazdır.
5.ANKOS toplantısında ise E-kitap dünyası ile ilgili yapılan araştırma sonuçlarından, e-kitap
dünyasındaki genel bilgi, kullanılan yazılım okuyucular, e-kitapların sektöre getirdiği olanaklar
dışında, değerlendirme kriterleri sonuçlarından sadece sağlama modellerinden
bahsedilmiştir. Bu araştırma sonuçlarının paylaşılması için makale hazırlama ve bir web
sitesi oluşturma çalışmaları devam etmektedir.
2