Slayt 1 - kop teyap

T.C.
KALKINMA BAKALIĞI
KONYA OVASI PROJESİ BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI
HAZIRLAYAN
Prof. Dr. Hüdai YILMAZ
Pamukkale Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Denizli
BAKIM
İŞLEMLERİ
BAZI BAKIM İŞLEMLERİ
SULAMA
• Çilek yetiştiriciliğinde sulama ürün artışında
önemli bir etkendir. Sulamanın zamanlaması
ve yeterli oluşu verimliliği, yetersiz ve düzensiz
sulamaya göre %40-%60 ürün artışı sağladığı
belirlenmiştir.
• Çilek bitkisi suya karşı oldukça hassas davranışlar
sergiler. Suyun az ve düzensiz olması bitki gelişiminde
hızlı biçimde bozulmalara yol açar. Bunun ana nedeni
çilek köklerinin yüzlek olmasıdır. Suyun fazla olması
durumunda ise topraktaki mineral maddeleri
alamaması nedeniyle gelişme bozuklukları gösterir.
Ayrıca tuzlu koşullara karşı çok hassas olması sulama
suyundaki tuz düzeyi konusunda çok dikkatli olmayı
gerektirir. Suyun fazla olması veya bir bölgede
birikmesi çilek köklerinin çok hızlı bir şekilde
hastalanmasına yol açar. Kırmızı öz çürüklüğü
(Phytphthora fragariae), siyah kök çürüklüğü gibi
hastalıkların yayılmasında en önemli etkenlerden biri
de aşırı sulamadır.
• Çilek yetiştiriciliğinde sulama düzenini ve miktarını
belirleyen etmenler;
• 1) Hakim iklim koşulları: Nemli ve serin koşullara sahip alanlar
ile sıcak ve kuru alanlardaki sulama düzeni ve miktarı farklı
olacaktır. İklimsel özellikler evapotranspirasyonu (topraktan
veya bitki yüzeyinde buharlaşma ile su kaybı) etkileyen en
önemli etkendir. Sürekli rüzgar altındaki alanlarda da
buharlaşmanın fazla olacağı unutulmamalıdır.
• 2)Toprak koşulları: Kumlu toprakların suyu sızdırarak
kaybetmesi sulama aralığının daraltılmasını gerektirir. Toprak
ağırlaştıkça sulama aralığı genişletilmelidir.
• 3) Bitkisel özellikler: Kimi çeşitlerin kök sistemi ve asimilasyon
özelliği gereği çok fazla suya ihtiyaç duyarken diğer bazıları da
fazla su nedeniyle kök sisteminde ölümler veya yapraklarında
besin elementi, özellikle iz elementlerin, eksiklikleri
göstermeye başlar.
Sulama sistemi tercihi
•
Çilek bahçelerinin sulanmasında yağmurlama, damlama veya
karık sistemi kullanılabilir. Ancak en iyi sistem damlama
sistemleridir. Bununla birlikte yağmurlama sistemleri, özellikle
soğuk bölgelerde, hem donlardan koruma hem de sulama amaçlı
olarak kullanılabilir. Ancak soğuk bölgelerde dondan korunmak için
yağmurlama, sulama için ise damlama sisteminin birlikte
kullanılması daha uygun olur. Bilindiği üzere karık sulama sistemi ile
sulama kontrolü yeterince yapılamayabilir ve aşırı su kullanımı
nedeniyle sulama maliyetini arttırır. Damlama sulama sistemi ile
diğer sulama sistemlerine göre %50 daha az su harcanacağı
belirlenmiştir.
•
Damlama sistemi meyve yetiştiriciliği için, yağmurlama
sistemi ise kol fidesi üretimi için daha doğru bir tercihtir. Damla
sulama sistemi ile bazı kimyasal ilaçlar ve suda çözünebilir
gübrelerin toprağa uygulanması da gerçekleştirilebilir.
• Sulama miktarı ve düzeni
•
Sulama miktarı ve düzeni İklim, toprak, çeşit ve gelişme
dönemine göre değişir. Sıcak, kuru ve rüzgarlı iklim koşulları
sulama miktarının artmasına neden olur. Sulama sıklığı ise
daha dar zaman aralıklarında yapılmasını gerektirir.
Toprağın kumlu olması da yine aynı şekilde sulama
miktarında artışa ve sulama aralığının kısalmasına yol açar.
• Çilek bitkisinin ilk dikim dönemi sulamanın en dikkat
edilmesi gereken dönemdir. Henüz saçak köklerinin
oluşmaması nedeniyle yetersiz sulamalar çileğin su
ihtiyacını karşılamayabilir. Bu dönem yaklaşık dikimden
itibaren iki haftalık bir zamanı kapsar.
• Meyve verme döneminde orta düzey kuraklık koşulları
çileklerin veriminde %33, iriliğinde de %17 düzeyinde
azalışa neden olabileceği bildirilmektedir.
• Akdeniz iklim kuşağında, plastikle malçlanmış
çilek bahçelerine, araziye göre değişmekle
birlikte her dönem 1200-2000 mm düzeyinde
su verilmesi gerektiği belirlenmiştir.
• Sulama planı çilek bitkisinin köklerinin yoğun
bulunduğu toprak yüzeyinden itibaren 30 cm
lik bölümdeki su düzeyi kontrol edilerek karar
verilebilir. Bu derinliğe kurulacak olan
tansiyometre veya jips blokları ile nem
düzeyinin %50 nin altına inmesine izin
verilmez.
Soğuk zararına karşı alınabilecek önlemler
Tropik bölgelerden kutuplara yakın bölgelere
kadar geniş bir alanda çilek yetiştiriciliği
yapılabilmektedir. Ancak yetiştiricilik açısından
en uygun koşulların ılıman iklime sahip
bölgeler olduğu da bilinmektedir. Özellikle
Akdeniz havzasındaki ülkelerde yada
Kaliforniya (ABD) gibi benzeri ekolojik özellikler
gösteren bölgelerde oldukça yüksek düzeyde
verimlilik elde edilebilmektedir. Ne yazık ki
daha serin ve soğuk bölgelere doğru gidildikçe
verimlilik düşmektedir.
• Akdeniz havzası, serin ve soğuk bölgelerdeki bazı ülkelere ait 2005 yılı
verimlilik düzeyleri (Anonim, 2006a )
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Akdeniz havzası ülkeler
Serin ve Soğuk bölgeler
Ülke
İsrail
Fas
İspanya
Filistin
Mısır
İtalya
Tunus
Yunanistan
Fransa
Türkiye
Ülke
Verim(kg/da)
İsviçre
1977
Hollanda
1842
Macaristan
1269
İngiltere
1262
Rusya
1167
Almanya
1064
Romanya
918
Bulgaristan
647
Moldova
842
Kanada
534
Verim(kg/da)
4100
3516
3480
3365
2519
2377
2143
1700
1297
1208
• Ülkemizde Akdeniz havzasında ve daha soğuk bölgelerde yer alan illerin
verimlilik düzeyleri
• Akdeniz havzasında yer alan iller
Aydın
İzmir
Antalya
İçel
Adana
Manisa
3498,8
3480,3
2679,7
2553,3
1918,8
1261,1
Serin ve soğuk bölgelerde yer alan iller
Nevşehir
Tokat
Ordu
Elazığ
Balıkesir
Samsun
1270,0
957,1
928,4
904,1
825,7
769,0
Bursa
Konya
Sakarya
Malatya
Eskişehir
714,3
619,2
650,0
514,0
300,0
• Bitkilerin gördükleri zararın şiddeti, malç veya kar
örtüsünün varlığı, en düşük sıcaklık derecesi ve en
düşük sıcaklığın süresi ile ilişkilidir. Bitkilerin
soğuktan zarar görmesi nedeniyle çiçek
sayılarında azalış gözlenmektedir. Yapılan bir
çalışmada -4 OC de donan Catskill çeşidinde çiçek
sayısında bir azalma gözleyememişler, ancak -8
OC de donan bitkilerde %58, -16 OC de donan
bitkilerde ise %22 oranında çiçeklendiklerini
belirlemişlerdir. Çilek bitkisinin kış soğuklarına
dayanımı çeşitlere göre farklılıklar gösterir. Uygun
olmayan kış şartları verimliliği %40, hatta
soğuğun şiddetine bağlı olarak daha yüksek
oranlarda verim kaybına neden olduğu çeşitli
çalışmalarda tespit edilmiştir.
Soğuk bölgelerde oluşan zararın doğrudan etkisi
Birincisi, sonbahar döneminde bitkilerin henüz tam dinlenmeye
geçmedikleri ara bir dönemde aniden ortaya çıkan aşırı düşük
sıcaklıklar nedeniyle bitkinin değişik organlarında ortaya çıkan
zararlar.
İkincisi, bitkilerin dinlenme döneminde olduğu kışın ortaya çıkan ani
veya uzun süreli devam eden kış soğuklarıdır. En dayanıklı türlerin
tam dinlenmeye girdikleri ve tam sertleştikleri dönemde -40 ile -46
0C ye kadar olan sıcaklık düşüşlerine dayanım gösterebilmektedir.
• Genel olarak, çeşide göre değişmekle birlikte, -5 0C nin
altına sıcaklığın düşmesiyle birlikte bitki ana tacı zarar
görmeye başlar.
• çeşit özelliği de soğuğun zarar şiddeti üzerinde belirleyici bir
etkisi vardır. Daha sıcak iklime sahip bölgelerde ise çeşide
göre değişmekle birlikte -10 0C lik bir düşüş bitkinin
ölümüne yol açabilir. Norveç te yapılan çalışmada – 8, -12, 16 ve -20 0C lik düşük sıcaklıklara maruz bırakılan Bounty,
Korona ve Senga Sengana çeşitleri 0 0C ye maruz bırakılan
bitkiler ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonuçlarına göre –
8 0C de Senga sengana’da %41, Bounty’de %60 ve
Korona’da %66 düzeyinde verim kaybı ortaya çıkmıştır.
Denemede – 20 0C ye maruz bırakılan tüm bitkilerin
öldüğü belirlenmiştir. Ölümlerin ve zararların ana taç ve
köklerde ortaya çıkan doku kararmaları neticesinde
gerçekleştiği belirlenmiştir.
Çiçek açma döneminde soğuklar çilek
çiçeğinin ortasında yer alan dişi
organların (pistiler) ölümüne neden olur
ve bu yüzden siyah bir görünüm kazanır.
• Üçüncüsü ise ilkbahar
döneminde bitkinin
henüz gelişmeye
başladığı ve çiçeklerini
açtığı döneme rastgelen
ani ve kısa süreli düşük
sıcaklıkları kapsar. Bu
daha çok çiçeklerin
tamamının ya da bazı
bölümlerinin soğuktan
ölmesi şeklinde ortaya
çıkan zarardır. Çiçeklerin
erken açması en önemli
sorundur.
İlkbahar döneminde yapraklarda görülen don
zararı. Yaprakların uç kısımlarında yanma ve
kurumalar görülmektedir.
Düşük sıcaklık zararından korunma yöntemleri
Kış soğuklarından korunma ve gelişme dönemini
uzatmanın sağlanması soğuk bölgelerdeki çilek
yetiştiriciliği başarısını arttıracaktır. Bu amaçla
mevcut kar örtüsü büyük önem kazanmaktadır.
Yapılan çalışmalar, yaklaşık 10-15 cm. lik kar
örtüsünün bitkilerin kış soğuklarından daha az
etkilenmelerine neden olduğunu ortaya
koymaktadır. Açıkta kalan bitkiler ise kış soğukları
ve rüzgarlardan oldukça şiddetli düzeyde
etkilenmektedir. Bu bitkilerin zarar görmemesi
için mutlaka üzerlerinin örtülmesi gereği vardır.
Aksi takdirde ciddi verim kayıpları göze
alınmalıdır. Aşağıda alınabilecek önlemler
verilmiştir.
• Örtü altında (sera, yüksek
tünel ve alçak tünel)
yetiştiricilik: Bu sadece
bitkileri kış soğuklarından
korumakla kalmaz, aynı
zamanda, bitkilerin yeteri
kadar kardeşlenme ve çiçek
tomurcuğu oluşturmaları için
onlara zaman da tanır. Böylece
verim düzeyinde artışlar elde
edilebilir. Şayet yapılabilirse,
bitkilerin üzeri, sert kış
soğuklarının olduğu
dönemlerde sap saman gibi
bitki parçalarıyla yada plastik
bir örtüyle kapatılabilirse çok
daha iyi sonuçlar alınabilir.
• Plastik örtü serme: Bitkilerin kış soğuklarından
etkilenmelerinin önüne geçmek için
uygulanabilecek yöntemlerden biri de plastik bir
örtüyle bitkileri koruma çalışmaktır. Ancak bu
yöntem sert kış soğuklarına karşı yetersiz kalır.
Özellikle -20 ve -30 0C gibi düşük sıcaklıklara
maruz kalan yerlerde sadece plastik örtü ile
başarı elde edilemez
• Sap, saman gibi bitkisel artıkların bitki üzerine serilmesi: Şiddetli
soğuklara karşı bitkilerin korunmasında en etkili yöntemlerden
biridir. Her ne kadar yabancı ot tohumları taşıma, bazı hastalık ve
zararlıların taşınması gibi riskler içerse de temiz tahıl samanlarının
kullanılması ile bunlar aşılabilir. Bitkinin daha havadar kalmasını
sağladığı için gelişmeyi engellemez. Bitkilerin daha sağlıklı
gelişmesine zemin hazırlar. Saman malçının uygulandığı bitkiler aynı
zamanda örtü altına alınması oldukça etkili sonuçların elde
edilmesine yol açacaktır. Açık alanlarda uygulanması ile de iyi
sonuçlar alınmaktadır. Bitkiler kışa girmeden hemen önce, olması
muhtemel soğuğun şiddetine göre farklı kalınlıklarda uygulanabilir.
Nestby (1997), Norveç’te yaptığı çalışmada 1.4 cm lik kalınlığa
sahip arpa samanıyla uygulama yapmış ve açıktaki bitkilere göre
%42.5 düzeyinde verim artışı elde etmiştir.
• Sulama: Suyun sahip olduğu enerjiden yararlanmayı esas alan bir
uygulamadır. Salma, damlama ve yağmurlama gibi farklı şekillerde
kullanılabilmekteyse de, en etkin yöntem olarak yağmurlama
kullanılmaktadır. Kısa süreli ve aşırı olmayan sıcaklık düşüşlerinde
bitkinin ve çiçeklerin zarar görmesini önlemek amacıyla
uygulanmaktadır. Özellikle tarımın geliştiği ülkelerde standart bir
uygulama olarak önem kazanmıştır.
• Soğuk ekolojilere uygun çeşit seçimi: En çok
üzerinde durulması gereken konu budur.
Ülkemizde çilek fidesi üreten firmalar, daha
çok, Kaliforniya kaynaklı ve az da olsa Akdeniz
havzasındaki diğer ülkelerden çeşitler
getirmektedir. Benzer iklim özellikleri
nedeniyle, bu çeşitlerin, Akdeniz koşullarına
daha iyi uyacağı düşünülmektedir. Sıcak iklim
için uygun özellikler gösteren çeşitler, ne yazık
ki, soğuk bölgelerde pek başarılı sonuçlar
verememektedir
Çilekleri dondan korumada
yağmurlama sulamanın uygulanması
•
Çilek üretimini olumsuz yönde
etkileyen tüm unsurların içerisinde
en ciddi etkiye sahip olanı dondur.
Don bir anda tüm ürünü ortadan
kaldırabilir. Çilek çiçekleri
genellikle, son don tarihinden
önce çiçeklerini açar. Şayet bu
çiçekler oluştuktan sonra bir don
oluşursa önemli verim kayıpları
ortaya çıkabilir. Çilek çiçekleri
gökyüzüne doğru açık olarak
bulunması, radyasyon kaynaklı
soğuk zararından kolay biçimde
etkilenmesine neden olur. Böyle
durumlarda çiçeklerin ortası,
normalde olması gereken sarı
rengi değil siyah bir rengi alarak,
soğuk zararına uğradığını gösterir.
• Yağmurlama sulama, düşük sıcaklık oluştuğu
sürece, çiçeklerin korunması için ıslak tutulmasını
sağlaması nedeniyle don kontrolü için sıklıkla
uygulanan bir işlemdir. Çiçek üzerinde bulunan su
buz oluşumunu engeller. Sürekli sağlanan su,
verdiği ısıyla çiçek üzerinde buz oluşumunu
engelleyecektir. Çilek çiçekleri -2oC den daha
düşük sıcaklık olmadığı sürece zarar görmez. 0oC
ve -2oC arasındaki fark, çilek yetiştiricilerinin
dondan zarar görmemesi için müdahale etme
fırsatı verecektir. Bununla beraber, donma
esnasında sulamada yeteri kadar su
sağlanamazsa, hiç su uygulanmamış bitkilere
göre daha büyük zararın oluşumuna neden
olunabilir.
• Uygulanan suyun sıcaklığı, genellikle bitki sıcaklığında
daha büyük olur. Böylece çiçeklerde ısı kaybı
oluşumundan önce ısınması sağlanmış olur. Bitkilere
sürekli sıvı su uygulandığında sıcaklık, buz oluşumunun
gerçekleşeceği 0oC nin altına düşmez. Bir litre su, buz
oluncaya kadar 309.23 BTU ısıyı serbest bırakır.
• Dondan korunmayı sağlamak üzere ihtiyaç olan su
miktarını bazı faktörler ve uygulama zamanı etkiler. En
düşük uygulama hızına sahip dönen bir yağmurlama
başlığı (1 tur/dakika ) ile 0.25-0.28 cm /sa lik su
uygulamasıdır. Etkili sonuç için suyu sürekli bir şekilde
uygulanması gereklidir. Bu suyun miktarını sağlamak
için 42.5-56.75 litre/dakika.m2 lik su kaynağına ihtiyaç
vardır ( 1 m2 lik alana bir dakikada 42-56 litre su
verilmelidir).
Meyve olgunluğu esnasında don nedeniyle oluşan
zarar.
Don nedeniyle ölen bazı dişi organlar veya
döllenmeden sonra oluşan donlar nedeniyle
gelişme bozukluğu gösteren meyveler.
İlkbahar döneminde çilekleri dondan korumanın en
etkili yolu yağmurlama sulama yapmaktır.
Çilek çiçeklerini dondan korumak
amacıyla yapılan yağmurlama
sulamanın erken bitirilmesi sonucu
bitki üzerinde buz oluşumu ortaya
çıkar.
Yağmurlamada metal başlıklar kullanılmalıdır.
Dondan
korunma
amacıyla
yapılan
yağmurlama sulama nedeniyle bahçenin bazı
bölgelerinde su birikimi bitki köklerinin
boğulmasına yol açabilir.
Yağmurlamada dikkat edilmesi gereken bazı
konular
• 1. Bitkileri soğuktan korumak amacıyla en az 2-3
gün yetecek düzeyde su depoda bulunmalıdır.
• 2. Küçük çaplı uçlara sahip başlıklar
kullanılmalıdır. Bu başlıkların çapları 1/16 – 3/16
inch (0,16 – 0,48 cm.) arasında olmalıdır.
• 3. Başlıklar arası mesafe 10 x 10 m. yi
geçmemelidir.
• 4. Buz oluşumunu en düşük düzeyde tutmak için
metal başlıklar kullanmak daha doğru olacaktır.
• 5. Dakikadaki tur sayısı mümkün olduğunca düşük
olmalıdır.
Toprak fumigasyonu
Tablo.Fumigasyon amaçlı kullanılan bazı maddelerle ilgili etkili madde isimleri, tiçari
isimleri, kontrol düzeyi ve tavsiyeler. Ticari ismi farklılık gösterebilir. Bu yüzden asıl olan
etkili madde ismidir.
Ticari ismi
Yabancı ot
Etkili madde ismi
Fungus
Kontrol düzeyi *
Nematod
•
Telone II
1, 3-Dichloropropene Condor
D-D Soil Fumigant
4
1
2
1,3-Dichloropropene Telone C35
plus Chloropicrin
InLine
5
5
3
Metham Sodium
Korpam
Hekpam
Vapam
Asopam
Trimaton
Superpom Fluid
4
4
4
Tavsiyeler
Gaz olarak toprak içersine yayılır.
Nematod ve böceklere karşı etkili
olmakla birlikte toprak kaynaklı
fungal hastalıkları kontrol etmede iyi
sonuç alınamamaktadır. Toprak
tekstürü, nemi ve sıcaklığı ile
etkinliği çok fazla değişkenlik
gösterebilmektedir.
Nematod, fungal hastalıklar ve
böceklerin kontrolünde çok etkilidir.
Yabancı otların kontrolünde orta
düzeyde bir etkiye sahiptir.
Toprağa tam anlamıyla karışmasını
sağlaması nedeniyle, sulama ile
birlikte uygulandığında etkili sonuç
verir. Toprak tekstürü, nemi,
sıcaklığı ve organik madde içeriğiyle
etkinliği ciddi düzeyde değişebilir.
Metam Potassium
K-Pam HL
Sectagon
Methyl Bromide
Methyl Bromide
Metabrom
Bromagro
Brom-o-Gaz
M.Brom 98
Membrom
Bromide
Chloropicrin
TriClor
NutraPic
4
5
4
*: 0= Kontrol sağlamaz, 5= Mükemmel kontrol sağlar.
4
4
5
4
Etkinliği metam sodium gibidir.
4-5
Plastik bir örtüye gereksinim vardır,
çok zehirli bir maddedir ve bazı
Phythium türlerine karşı etkisi
zayıftır.
3
Toprakta gaz olarak yayılır. Toprak
kaynaklı fungal hastalıklara ve
böceklere karşı çok etkilidir.
• Fumigantlar dikim zamanından en az üç hafta önceden
uygulanmalıdır. Çünkü ortaya çıkan zehirli gazlar çilek bitkisine de
zarar verme özelliğindedir. Bu gazlar çilek dikilmeden önce toprağın
dışına çıkmış olmaları gerekir.
• Genellikle, dikimden önceki fumigasyonun başarısı, özel
ekipmanlarla uygun toprak derinliğine yeterli miktarda fumigantın
uygulanması ve toprağın dikkatli olarak hazırlanmasına bağlıdır.
Fumigantlar sadece 15 cm derinliğindeki toprak sıcaklığının 10 ile
21 oC arasında olduğunda uygulanmalıdır. Fumigasyon sırasında,
toprak, ne suyla doymuş ne de kuru olmalıdır. Toprağın tava gelmesi
beklenmelidir. Fumigasyonun başarısı için toprağın iyice sürülmesi
ve düzeltilmesi gerekir. Toprak üzerinde bitki kalıntılarının
bulunmasına izin verilmemelidir. Bu kalıntılar toplanarak yakılmalı
veya araziden uzaklaştırılmalıdır. Organik maddece zengin topraklar
fumigantların daha iyi yayılmasını sağlar. Fakat aşırı organik madde
fumigantları kendine bağlayarak etkisini azaltabilir. Bitkiler
vaktinden önce fumigasyon yapılmış alana dikilmemelidir.
• DİKKAT: Toprak fumigantları oldukça zehirli
maddelerdir. Paket üzerindeki, ilaç üreticisi
firmanın tavsiyeleri doğrultusunda
davranmalıdır. İlaçların buharları kesinlikle
solunmamalıdır. Göz ve ağıza hiçbir şekilde
değdirilmemelidir. İlacın deri üzerinde
kalmasına kesinlikle izin vermeyiniz. Şayet sıvı
ilaçlar ayakkabılarınız, eldivenleriniz veya diğer
elbiseleriniz üzerine dökülürse, çok
gecikmeden, hemen çıkartın ve, iyice
temizleninceye ve havalanıncaya kadar
giymeyin.
Damla fumigasyon
• 1,3- dichloropropone ile chloropicrinin
karıştırılmasıyla yapılan damla fumigasyonu methyl
bromide/ chloropicrin fumigasyonuna alternatif
olarak kaydedilen en etkili uygulamadır. Bu
uygulamalar çilek yetiştiriciliği alanlarında hastalık
etmenlerini, nematodları ve yabancı otları kontrol
altında tutmak amacıyla yapılmaktadır. Chloropicrin ve
1,3- dichloropropone, methyl bromide den daha az
uçucu olması nedeniyle damla sulama sistemiyle
yükseltilmiş yastıklara uygulanabilmektedir. Bu
uygulamaların, çilek alanlarında yapılan karşılaştırmalı
denemelerde toprak kaynaklı hastalık etmenlerine ve
yabancı ot tohumlarına karşı daha etkili olduğu
gösterilmiştir.
•
•
•
•
Damla fumigasyonunda başarıyı etkileyen
bazı faktörler vardır. Bunlar;
(1) Yeteri kadar ve istenen düzeyde toprak
hazırlığı,
(2) İyi düzenlenmiş bir damlama sulama
sistemi,
(3) Güvenilir kimyasal madde dağıtım
ekipmanı,
(4) Bitki dikiminden önce tavsiye edilen süre
kadar zamanın mevcudiyeti.
Fumigasyon uygulama araçlarının toplu görünümü
Çilek yetiştiriciliğinde fumigant uygulaması
Chloropicrin ve/veya 1,3- dichloropropone uygulamalarında, 100 cm genişliğinde yükseltilmiş
yastıklarda (iki yastık arasındaki mesafe merkezden merkeze 160 cm) çift damlama borusu
kullanıldığında, 60 cm toprak derinliği için, gerekli olan tahmini su miktarı ve uygulama süreleri
(Ajwa et al., 2008).
Toprak Tipi
Uygulanaca
k su miktarı
(mm)
İki borulu sistemde uygulama
zamanı (dakika)
Damlama oranı (litre/dakika/metre;
1 metre mesafede 1 dakikada akması
gereken litre ölçüsü ile su miktarı)
12
20
30
40
dakika dakika dakika dakika
İnce kumlu ve
humuslu ince kum
10 mm
(10 ton/da)
1,4
0,8
0,54
0,4
Kumlu humus ve
ince kumlu humus
12.5
(12.5 ton/da)
1,75
1,0
0,7
0,5
16.3
(16.3 ton/da)
2,3
1,3
0,9
Tavsiye
edilmez
20
(20 ton/da)
2,8
1,6
1,1
Tavsiye
edilmez
Kumlu killi
humuslu ve
humuslu
Killi, killi humus ve
siltli killi kumlu
Tavsiye
6,5 mm lik ön
sulamaya ihtiyaç var
En az 10 mm lik
uygulama
yapılmalıdır
Parça parça uygulama
gerekebilir
Solarizasyon
Ülkemizde çeşitli akademik çalışmalar yürütülmesine
karşın henüz yaygınlık kazanmamış bir uygulamadır.
Yılın en sıcak aylarında açık renkli polyetilen maçların
serilerek toprak kaynaklı hastalık ve zararlıların yanı
sıra yabancı otların kontrol edilmesini sağlayan
uygulamaya solarizasyon denir.
• Toprak solarizasyonunda topraktaki nemin güneş
enerjisiyle ısıtılarak nemli yüksek sıcaklığın
oluşturulması esastır. Bu yüzden toprağın mutlaka
nemlendirilmesi gerekir.
• Toprak solarizasyonu sıcak, güneşli (bulutsuz) ve
sulama imkanı bulunan tüm alanlarda uygulanabilir.
•
Avantajlar;
1) Avantajlarının başında kimyasal olmayan bir yöntem olmasıdır.
Böylelikle çalışan ve çevre için olumsuz zehirlenme riski ortadan
kaldırılmış olur.
2) Toprak fumigasyonu için kullanılan diğer yöntemlere göre maliyet
oldukça düşüktür. Yapılan bir hesaplamada solarizasyonun maliyeti
37.5-50 $ olarak hesaplanmıştır. Plastik altında methyl bromide
uygulamasında 500 $, metam sodyum uygulaması ise 100-125 $ olarak
hesaplanmıştır.
3) Toprak kaynaklı hastalık ve zararlılara karşı daha sonra yapılması
gereken mücadeleye gerek kalmaması ve azalması nedeniyle bakım
maliyetini azaltır.
4) Solarizasyon yapılmış alanlarda çilek bitkilerinin daha iyi gelişme
gösterdiği belirlenmiştir.
5) Solarizasyon uygulanmamış arazilere göre solarizasyon yapılmış çilek
bahçelerinde % 50 düzeyinde verim artışı sağlanabileceği de
gösterilmiştir. Hatta bir çalışmada metil bromid ile karşılaştırılmış ve
solarizasyonun %18-31 düzeyinde metil bromidden daha yüksek verim
alınmasını sağladığı görülmüştür. Aydın’da yapılan çalışmada (Benlioğlu
ve ark., 2002) yükseltilmiş yastıkların 44 gün solarizasyona tabii
tutulması, verimlilik düzeyini kontrole göre %31 düzeyinde arttırmıştır
Dezavantajları;
1) Her zaman solarizasyon yapamazsınız. Sadece
yazın ve en sıcak dönemde yapılabilir. Sıcak
olmayan bölgelerde etkili sonuç alınmayabilir.
2) Solarizasyondan etkili sonuç almak için sıcaklığa
bağlı olarak 4-6 hafta kadar uygulamanın
kesintisiz sürdürülmesi gerekir. Bu süre içinde
araziden faydalanılamaz.
3) Yüksek hızla esen rüzgarlar veya hayvanlar
plastiğin yırtılmasına neden olabilirler.
4) Bazı hastalık, zararlı ve yabancı otları kontrol
etmede başarısız kalabilir.
5) Kullanılan plastik atık sorununa yol açabilir.
Aydın’da Camarosa çeşidi ile yapılan çalışmada uygulama farklılıklarının verim üzerine
etkileri (Benlioğlu ve ark, 2002)
Uygulamalar
Standart solarizasyon2
Yükseltilmiş yastık
solarizasyonu3
Dazomet4
Metam sodyum
Solarizasyon + ½ Metam
sodyum5
Kontrol (Uygulama yok)
1
Toplam verim (kg/ha)
Oransan verim1
41490
53790
101
131
46040
40640
39990
111
99
98
40990
100
: Kontrolden elde edilen verim 100 olarak kabul edilmiş ve buna göre oranlanmıştır.
: 44 gün (26 Haziran-9 Ağustos)
3
: 44 gün (26 Haziran-9 Ağustos)
4
: 50 g/m2 dozunda uygulanmıştır.
5
: 15 gün solarizasyon + 100 ml/m2 dozunda damla sulama sistemi ile uygulanmıştır.
2
Solarizasyon nasıl uygulanır:
• Toprak hazırlığı: Solarizasyonun etkinliği için
toprağın en az 30-40 cm derinliğinde işlenmesi
ve tezeksiz olması önemlidir. Toprak kuruysa
sulama yapılarak sürülmelidir. Bu tezek
oluşumunu en aza indirir. Toprak yüzeyi
pütürlü olmamalıdır. Şayet varsa, topraktaki iri
taşlar ve büyük bitki artıkları temizlenmelidir.
• Plastik serme: Çilek yetiştirilmesi düşünülen arazi için iki
farklı yöntem kullanılabilir. Birincisi, şerit halinde serme yani
dikim tahtalarının hazırlanarak plastiğin sadece tahtalar
üzerine serilmesi; ikincisi, tam örtme yani arazinin tamamın
plastikle örtülmesi. Şerit halinde plastik sermede çilek
dikim tahtaları normal şekilde hazırlanır. Damla sulama
boruları çekilir ve şeffaf plastik örtü çekilir. Damla sulama
boruları ile solarizasyon esnasındaki su ihtiyacı giderilir.
Dikim tahtaları güneşin etkinliği için, mümkünse, kuzeygüney yönünde hazırlanmalıdır. Şerit halinde plastik serme
de çilek dikim tahtalarının arasındaki yürüme yolları solarize
olmayacakları için sorunlar çıkabilir.Tam örtmede arazinin
tümü örtülür. Dikim tahtaları hazırlanmadan önce
olabileceği gibi dikim tahtaları hazırlandıktan sonra da
uygulanabilir. Dikim tahtaları hazırlanmayacaksa toprak 5060 cm kadar tarla kapasitesinde olacak şekilde sulandıktan
sonra plastik serilmelidir. Plastik serildikten sonra ek yerleri
toprağa gömülmeli veya güneş ışığından etkilenmeyen bir
yapıştırıcı ile yapıştırılmalıdır.
• Sulama: Plastik sermeden önce toprak 60 cm
derinlikte ve en az %70 düzeyinde suyla doygun
hale getirilmelidir. Normal koşullarda
solarizasyon süresince sulama ihtiyacı ortaya
çıkmaz. Ancak toprak %50 den daha az doymuşsa
ve toprak çok hafifse (kumlu) sulama ihtiyacı
ortaya çıkar. Bunun için belirli aralıklarla damla
sulama hortumları döşenmesi gerekebilir. İhtiyaç
oldukça sabah erken saatlerde su verilmelidir.
Sulama ihtiyacını belirlemede en iyi yöntem
toprak yüzeyinin kuru olup olmadığının
incelenmesidir. Toprak yüzeyi kuruysa sulama
yapılmalıdır.
• Uygulama süresi: Yılın en sıcak zaman diliminde olmak
üzere 4-6 hafta uygulama süresine ihtiyaç vardır. Daha az
uygulama solarizasyonun etkinliğini azaltır. Havanın bulutlu
ve rüzgarlı olması uygulamanın uzamasına yol açar.
•
Plastiğin kaldırılması: Solarizasyon tamamlandıktan
sonra plastiğin kaldırılması icap eder. Modern çilek
yetiştiriciliğinde siyah plastiğin malç olarak uygulanması
nedeniyle şeffaf plastiğin kullanılması uygun olmaz.
•
Plastiğin özellikleri: Açık renk veya şeffaf plastiklerin
topağı daha iyi ısıtması nedeniyle daha uygundur. Siyah
plastik aynı etkinliği sağlayamamaktadır. Bununla birlikte
siyah plastik çilek yetiştiriciliğinde malç olarak
uygulanmaktadır. Kullanılacak şeffaf plastiğin kalınlığı 0.025
mm kalınlığında olabilir. Ancak bunlar kolay yırtılabilir
özelliktedir. En iyi kalınlık 0.038-0.50 mm kalınlığındaki
plastiklerdir.
Çilek yetiştiriciliği yapılan alanlarda yükseltilmiş yastıklarda solarizasyon uygulaması.
Solarizasyon ile toprağın farklı derinliklerindeki sıcaklığın zamana bağlı değişimi
(Stapleton et al, 2005)
Diğer kontrol yöntemleri ile solarizasyonun
birleştirilerek uygulanması
•
Toprak solarizasyonu kimyasal ilaçlar, organik
gübreler veya diğer biyolojik kontrol araçları ile
birlikte kullanılabilir. Kombine uygulama,
solarizasyon ile tam yok edilemeyen toprak
kaynaklı çeşitli hastalık, zararlı ve yabancı otların
kontrolü sağlanabilir. Özellikle soğuk bölgelerde,
sıcağa dayanıklı mikroorganizmalara karşı ve uzun
süreli fayda elde etmek için kombine uygulamalar
ile başarılı sonuçlar alınabileceği belirtilmektedir.