Bebeklerde Uyku Sorunları

Bebeklerde Uyku Sorunları
Prof.Dr. Nurdan Evliyaoğlu
Çukurova Üniversitesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD
Sosyal Pediatri Bilim Dalı
Sunum planı
•
•
•
•
•
Normal uyku düzeni
Güvenli uyku prensipleri
Sık görülen uyku sorunları
Nedenler
Yaklaşım
Uyku
• Bebeklerin temel gereksinimidir.
• Büyüme ve gelişmeyi sağlayan bazı
hormonlar uyku sırasında salgılanır.
• Uyku süreleri, uyuma ve uyanma
saatleri genetik olarak belirlenir ve
kişiye özeldir.
Uyutmak
• İnsanın belli bir yerde ve konumda
belirli bir süre için uyumasını
sağlamak ve bunun gerçekleşmesi
için çeşitli yöntemlerin
uygulanmasıdır.
• Yorulmamış, uyku gereksinimi
olmayan, uyumak istemeyen çocuk
için bir dayatma, zorlama ve
işkencedir.
Normal uyku düzeni
• Yenidoğan bebekler günde 17-18
saat,
• Bir aylık olduklarında günde 16-17
saat,
• 3-4 aylık olduklarında günde 15
saat kadar uyurlar. Dört aylık bir
bebekte uykunun üçte ikisi gece
gerçekleşir.
Normal uyku düzeni
• Bir yaşındaki bir bebeğin ortalama
uyku süresi 13.9 saat, iki yaşında
12 saat, beş yaşında ise 11.4
saattir.
• İlk yıllarda gündüz saatlerinde kısa
uyku dönemleri (şekerleme) vardır.
Genel olarak 3 yaşından sonra
gündüz uyku gereksinimleri azalır.
Normal uyku düzeni
• Erken bebeklikte uyku ritmi tam
gelişmediği ve gece beslenmeleri
gerekli olduğu için ilk 6 aydaki gece
uyanmaları normal kabul edilir.
• Yaşamın ilk yıllarında görülen sık
uyanma sorunu fizyolojik bir
durumdur.
Uyku için uygun ortam
• Çocukların yatak odalarının ısısı 18̊
derece, yenidoğan ve bebeklerin
22-24 dereceden düşük
olmamalıdır.
• Odadaki eşyalara çarpmayı
engelleyecek şekilde loş bir ışık
olmalıdır.
• Yatak sert zeminli olmalı, yastık
kullanılmamalı, yorgan hafif ve
pamuklu olmalıdır.
Uyku için uygun ortam
• Yatmadan önce kitap okuma, ninni
söyleme veya hafif müzik dinlemek
uykuya dalmayı kolaylaştırabilir.
• Akşamları uykuya yatırma keyifli bir
hale getirilmeli ve her gün “ uyku
töreni” uygulanmalıdır.
• Bebeğin bulunduğu evde sigara
içilmemeli.
Birlikte yatmak (çocukların anne
babalarının yataklarına uzaklığı)
• Doğumdan sonraki ilk günlerde
emzirme nedeniyle anne-bebek
birlikteliği fazladır.
• Sonraları anneyle birliktelik beslenme
düzeni ve bebeğin anne özlemine
göre değişir.
• Bebeğin uyuduğu yer her zaman
kendi yatağı olmalıdır.
• Ayrı yatak, en geç 1 yaşın sonunda
ayrı odalarda yatmaya dönüşmelidir.
Uykuya başlama prensipleri
• Çocuğun düzenli olarak belirli bir
saatte, kesin ve kararlı bir tavırla
yatırılması önemlidir.
• Alıştığı bir oyuncağı alması, sakin
bir sesle masal anlatılması, ninni
şarkı söylenmesi ve odanın loş
olması uykuya geçişi kolaylaştırır.
• Bebeğin kucaklanması, öpülmesi
ve okşanması onun rahatlamasını
sağlar, yaşamlarını mutlu kılar.
Güvenli uyku prensipleri
• Emzik kullanılıyorsa uzun bağcığı
olmamalı.
• Bebeğin yatağı pencere kenarında
olmamalı.
• İçi doldurulmuş ve tüylü oyuncaklar
alerji riskine karşı yatak odasında
tutulmamalı.
• Bebeğin odasında ve yanında
hayvan bulundurulmamalı.
Güvenli uyku prensipleri
• Elektrik lambaları ve elektrikli
oyuncaklar bebekten uzakta
tutulmalı.
• Yatağın üstüne oyuncak
asılmamalı.
• Geceleri mümkünse bezi
değiştirilmemeli.
Uyku sorunları
• Uykuya dalmada ve sürdürmede
güçlük
• Gece uyanma
• Yatağa gitmeye direnç
• Uyurgezerlik
• Kabuslar, gece korkuları
• Hareket sorunları
• Solunumsal uyku bozuklukları
• Tıkayıcı uyku apne sendromu
Nedenler
• Çocukta duygusal ya da bedensel
bozukluk
• Ailenin tutum ve davranışlarındaki
yetersizlik
• Yatma alışkanlığının
kazandırılmamış olması ve geç
saatlere kadar büyüklerle
kalmasına izin verilmesidir.
Tıbbi nedenler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Akut ve kronik hastalıklar
Gastroözofageal reflü
Otitia media
İnfantil kolik
Diş çıkarma
İlaç yan etkileri
Serebral palsi
Otizm
DEHB
Uykuya dalma güçlüğü ve
sürdürme sorunu
•
•
•
•
•
•
•
Enfeksiyon hastalığı?
Açlık tokluk
Aşırı yorgunluk
Stres
Ortam
Uyarıcılar
Uyku saati secimi
Gece uyanmaları
• İlk 6 ayda normaldir.
• İlk iki yaşta bebeklerin %20 sinde
görülebilir.
• En önemli neden gece beslenme
alışkanlığıdır.
Yatağa gitmeye direnç
• 1-3 yaşta %20 görülebilir.
• Ağlar, korkularını ileri sürer,
bulunduğu ortamdan ayrılmak
istemez.
• Çalışan ve eve geç gelen annelerin
bebeklerinde daha sık görülür.
• İlk yaşlarda bebeklerin her gece
belirli bir saatte kendi odasına
götürülmesi sağlanmalıdır.
Uykuda korku nöbeti
• Uykuya daldıktan 2-3 saat sonra
oluşan şiddetli panik nöbetidir.
• Çığlık atarak yatağında oturur veya
kalkar, korku içindedir, şaşkındır.
• Söylenenleri anlamaz, cevap
vermez, aileyi tanımaz ve
sakinleştirilemez. Birkaç saniye
sonra uykuya dalar, uyanınca bir
şey hatırlamaz.
Uyurgezerlik
• 5-15 yaşlarda görülür.
• Genellikle uykunun ilk üçte birlik
yavaş uyku dönemindedir.
• Aniden yatakta oturma, kalkarak
dolaşma, giyinme, kapıları açma
gibi davranışlar görülür.
• 10-15 dakika sürer.
• Aile öyküsü belirgindir.
Gece terörü
• 5-7 yaşlarda sıktır.
• Aile öyküsü vardır.
• Uyku verici ilaç, yorgunluk ve bazı
ateşli hastalıklarda sıklığı artar.
Kafa vurma
• Dokuz ay-12 yaş arasında uyku
sırasında bazı çocuklar başlarını
yumuşak yada sert nesnelere
vurabilir.
• Gelişimsel bozukluğu olanlarda
sıktır.
• Yatak ve çevresi uygun şekilde
düzenlenmelidir.
Kabus (karabasan)
• Çocukların 1/5’inde, 5-6 yaşlarında
sıktır.
• Gece uykusunun sonuna doğru,
korkulu rüyalarla uyanma nöbetidir.
• Ağlayarak uyanır ve huzursuzdur.
• Genelde bir saldırı, düşme, ölüm
korkusu gibi kaygılarla ilişkilidir.
• Gündüz yaşanan istenmeyen
olaylar araştırılmalıdır.
Diş gıcırdatma
• Her yaşta görülebilir.
• Gecenin ilk saatlerinde olur.
• Zamanla kendiliğinden geçer.
Uykuda hareket bozuklukları
(huzursuz bacak sendromu)
• Çocuklarda seyrektir.
• Geceleri bacaklarını hareket ettirme
isteği duyarlar.
• Bacaklarındaki rahatsız edici
durumu «uyuşma»,«karıncalanma»
olarak tanımlarlar.
• Çoğunda uyku kalitesi bozulur.
• Gün içinde yorgundurlar
Solunumsal uyku bozuklukları
• En sık görülen horlamadır.
• Çocuklarda sıklığı %7-34
• Üst solunum yolu tıkanıklığını
gösterir.
Tıkayıcı Uyku Apne Sendromu
• 2-8 yaş arasında sıklığı %2 dir.
• Aşırı uyku veya uykusuzluk
durumu, uyku sırasında sık
solunum tıkanması atakları,
gürültülü horlama, sabah baş
ağrısı, ağız kuruluğu gibi bazı ortak
özelliklerin varlığıdır.
• Çocuklarda apne az görülür.
Tıkayıcı Uyku Apne Sendromu
• Tonsil ve adenoid hipertrofisi,
obezite, nöromuskuler hastalıklar,
yarık damak, koanal atrezi,
makroglossi önemli risk faktörleridir.
• Viral ÜSYE, allerjik rinit, sinüzit,
astım tetikleyici olabilirler.
• Prematür doğanlarda 3-5 kat daha
fazla görülmektedir.
Hipersomnia
• Gün içi aşırı uykululuk durumu
• Çocuklarda seyrektir.
Uyku sorunlarına yaklaşım
• Uyku öyküsü
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Uyku ve uyanıklık dönemleri
Beslenme düzeni, öğünler ve miktar
İlaçlar
Kafeinli içecekler
Yatma zamanı
Uykuya geçiş ritüelleri
Uykuya dalma süresi
Gece uyanma dönemleri
Sabah uyanma zamanı
Gece korkuları, uyurgezerlik
Uyku sorunlarına yaklaşım
• Uyku günlüğü (iki haftalık)
–
–
–
–
–
–
Uykuya geçiş saati,
Uyku süresi,
Uyanmaların sayısı ve süresi,
Sabah uyanma zamanı,
Toplam uyku süresi,
Kestirmelerin sayısı ve süresini
içermelidir.
Öneriler
• İlk aylarda ebeveynler uyku
alışkanlıklarını bebeklerine göre
ayarlamalıdır.
Öneriler
• Birinci aşama;
• Gündüz uyku zamanı ve oyun
saatlerinin düzenlenmesidir.
• Bebek uyanıkken ve hava
aydınlıkken odasına alışmasını ve
sevmesinin sağlanmasıdır.
• Odasında onunla birlikte oyun
oynanmalıdır.
Öneriler
• İkinci aşama;
• Gece uygulamasına geçmeden
önce 1-2 hafta boyunca gündüz
uykularında kendi yatağında
yatırılarak duruma alıştırılmalıdır.
• Gerekirse 2-3 gün onunla birlikte
uzanarak veya yanında oturularak
bebek yalnız bırakılmamalıdır.
• Onu yatıştırıp sakinleştirmelidir.
Öneriler
• Üçüncü aşama;
• Anne veya baba bebeğin odasında
birlikte uyumalıdır.
• Üç geceye kadar çocuğun
odasında yerde ya da başka bir
yatakta onunla birlikte
uyuyabilirsiniz.
Özet
Uzun süren uyku bozukluğu
• Duygusal veya fiziksel bir bozukluk
• Ailenin çocuğu rahatlatmada
yetersiz olabileceği düşünülmeli.
• Sağlık sorunu varsa tedavi edilmeli,
aile rahatlatılmalı, çocuğa temel
uyku alışkanlıkları kazandırılmalıdır.