Çek Rehberi - Hukuk Market

Yargıtay Kararları ve Öğreti Görüşleri Eşliğinde
Kambiyo Takip Hakkı ve
Ceza Hukuku Yönüyle
Uygulamalı
Çek Rehberi
Erhan GÜNAY
Avukat
Yargıtay Kararları ve Öğreti Görüşleri Eşliğinde
Kambiyo Takip Hakkı ve Ceza Hukuku Yönüyle
UYGULAMALI
ÇEK REHBERİ
Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş
2. Baskı
¾
¾
HUKUK
•
Türk Ticaret Hukuku Düzenlemesine Göre Çek Hakkında Genel Bilgiler
•
Soru ve Yanıtlarıyla Kambiyo Takibine Konu Çek Uygulaması
CEZA
•
Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçu (3167 s.K.)
•
Çekle İlgili Olarak “Karşılıksızdır” İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Suçu (5941 s.K.)
•
5941 s. Kanun Kapsamında Düzenlenmiş Diğer Suçlar
•
5941, 3167 s. Kanunlar Yönüyle Lehe Kanun Uygulanması
•
Çek Sahteciliği Suçu
•
Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması Suçu
•
Çekle Tefecilik Suçu / Senet Yağması Suçu
•
Yargıtay Hukuk ve Ceza Daire Kararları / Öğreti Görüşleri
•
İlgili Mevzuat
Ankara, 2010
Uygulamalı Çek Rehberi
Erhan Günay
Hukuk Kitapları Dizisi: 922
ISBN 978-975-02-1262-8
İkinci Baskı:
Mayıs 2010
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin yazılı
izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir
şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Sayfa Tasarımı:
Ayşegül Genç
Kapak Tasarımı:
İsmail Çam
Yayın ve Dağıtım:
Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA
Tel: (0–312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0–312) 435 24 72
Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48
Şube: Strazburg Cd. No: 23 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 230 52 62
Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli- İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77
Web Adresi: www.seckin.com.tr, E–posta: [email protected]
Baskı:
Seçkin Yayıncılık, Tel: (0–312) 435 30 30
Önsöz
Kambiyo senetlerinden sayılan çekin ekonomik hayattaki önemini herkes
bilir. Hazırlamış bulunduğumuz "çek rehberi" isimli kitabımızda soru ve yanıtlarıyla çekin keşideci ve hamilin elindeyken kaybolması sonucunda izlenecek
hukuki yol anlatılmıştır. Diğer taraftan kambiyo takibine konu edilen çekle yapılan takibin iptali veya sürdürülmesine ilişkin sorunlar uygulamalı olarak değinilmiştir.
Ekonomik nitelikli özellikle kaşılıksız çek keşide etmek suçunda mahkemeleri yoğun biçimde işgal eden sorunlar yine yanıtlarıyla ifade edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda isabetli hüküm verebilmek için olabildiğince konuya ilişkin yargı kararlarından yararlanmanın isabetli olacağını düşündük.
Gerek ticaret ve takip hukuku yönüyle 12. HD, gerekse karşılıksız çek keşide etmek suçu yönüyle 10. CD. kararlarını sistematik bir şekilde ilgili konu
anlatımında yer verdik.
Öte yandan çekle işlenen dolandırıcılık, sahtecilik, açığa atılan imzanın kötüye kullanılması, tefecilik, senet yağması suçlarını Yargıtay'ın ilgili Ceza Daireleri Kararları taranmak ve en yenileri aktarılmak suretiyle kitabımızın uygulayıcıya rehber olmasını amaçladık.
Eksik ve yanılgılarımızın olabileceği ve bağışlanması umuduyla kitabımızın yararlı olmasını içten diler saygular sunarım.
Erhan GÜNAY
Milas
2. Baskıya Önsöz
“Uygulamalı Çek Rehberi” isimli kitabımızın kısa sürede tükenmesi ve
5941 sayılı ÇEK KANUNUNUN yürürlüğe girmesi nedeniyle kitap, genişletilip
güncelleştirilerek sunulmuştur.
Beş ana bölümden oluşan kitabın; 1. Bölümünde: Türk Ticaret Hukuku
yönüyle uygulamada en sık karşılaşılan çekişme ve çözümlere yer verilmiştir. 2.
Bölümde: İcra-İflas Hukukunda yer alan kambiyo takibine konu çek uygulamasına ilişkin çekişmeler soru ve yanıtlı olarak ifade edilmiştir. 3. Bölümde: Yerel
mahkemelerde derdest olan 3167 sayılı Kanun evresinde açılmış davalarla ilgili
olarak özellikle “karşılıksız çek keşide etmek” suçu ile ilgili ayrıntılı anlatımın
aynen kitapta yer alması uygun ve yararlı görülmüştür. 4. Bölümde: 5941 s.
Çek Kanunu kapsamındaki suçlar öğreti görüşleriyle birlikte incelenmiştir. 5.
Bölümde: Uygulamada çek kullanılmak ya da sahtecilik yapılmak suretiyle en
sık işlenen suçlar (dolandırıcılık. sahtecilik. tefecilik gibi) Yargıtay kararları
eşliğinde okuyucunun yararlanmasına sunulmuştur.
Kitabın önceki baskılarında izlenen kapsamı aynen korunmuş, içeriğine yeni Yargı Kararları eklenmek suretiyle (12. HD, 19. HD ve 10. CD) kitabın uygulamada rehber olmasını amaçladık
Yine de eksik ve yanılgılarımızın olabileceği ve bağışlanması umuduyla kitabımızın yararlı olmasını içten diler saygılar sunarım.
Erhan GÜNAY
Milas
İçindekiler
Önsöz ...................................................................................................................... 5
2. Baskıya Önsöz .................................................................................................... 7
Kısaltmalar ........................................................................................................... 21
Birinci Bölüm
HUKUK
ÇEK HAKKINDA GENEL BİLGİLER ........................................................................ 23
¾
ÇEK KANUNUN AMACI NEDİR?......................................................................................... 23
¾
ÇEK NEDİR? ........................................................................................................................ 23
¾
ÇEKİN UNSURLARI NELERDİR? ......................................................................................... 24
Çek Kelimesi ............................................................................................................................ 25
Çek, Kayıtsız ve Şartsız Muayyen Bir Bedelin Ödenmesi İçin Havaleyi İhtiva
Etmelidir ................................................................................................................................... 25
Muhatabın Banka Olması Gerektiği .......................................................................................... 26
Ödeme Yerinin Gösterilmesinin Zorunlu Unsur Olmadığı........................................................... 26
Keşide Tarihi ile Keşide Yerinin Gösterilmesi Gerektiği ............................................................. 27
Keşidecinin İmzasının Bulunması Zorunluluğu .......................................................................... 29
Vergi Kimlik Numarası .............................................................................................................. 32
¾
¾
¾
-
ÇEKLERDE BORÇLANMA EHLİYETİ NE DEMEKTİR? .......................................................... 32
Gerçek Kişiler ........................................................................................................................... 33
MÜŞTEREK HESAPTAN ÇEK KEŞİDE ................................................................................. 33
Vekil ......................................................................................................................................... 33
Temsil Yetkisi Olmayan Kişilerin Çek Düzenlemesi ................................................................... 34
Ticaret Şirketler........................................................................................................................ 35
Anonim Şirketler ...................................................................................................................... 38
Limitet Şirketleri ....................................................................................................................... 39
Kolektif Şirketler ....................................................................................................................... 39
Komandit Ortaklıklar ................................................................................................................. 39
Adi Ortaklıklar .......................................................................................................................... 39
ÇEKTE İBRAZDAN AMAÇ, İBRAZ YERİ, İBRAZ SÜRELERİ NEDİR? ................................... 40
Çekin İbrazı Bedelinin Ödenmesi İçindir .................................................................................... 40
Çekin İbraz Yeri ........................................................................................................................ 40
Çekin İbraz Süreleri .................................................................................................................. 41
Çek Karşılığının Ödenmemesi ................................................................................................... 41
İbraz Sürelerinin Başlangıcı ...................................................................................................... 43
10
Uygulamalı Çek Rehberi
-
ÇEKLERDE ÖDEME NASIL YAPILIR? .................................................................................. 43
Çekin Görüldüğünde Ödenmesi ................................................................................................ 43
¾
ÇEK KİMİN LEHİNE KEŞİDE EDİLEBİLİR? ........................................................................... 45
¾
ÇEKLERDE DEVİR VE CİRO NASILDIR? .............................................................................. 46
Hamile Çekler ........................................................................................................................... 46
Emre Yazılı Çekler ..................................................................................................................... 46
Nama Yazılı Çekler ................................................................................................................... 46
Ciro Şekli .................................................................................................................................. 46
Protesto veya İbraz Süresinden Sonra Ciro .............................................................................. 46
Çeklerin Devri ve Cirosuna İlişkin Yargıtay Kararlarından Yapılmış Özet Alıntılar ....................... 47
Temlik Cirosu ........................................................................................................................... 49
Tahsil Cirosu ............................................................................................................................ 49
Ciroların İncelenmesi ve Yetkili Hamil....................................................................................... 50
Yetkili Hamile İlişkin Yargıtay Kararlarından Yapılan Özet Alıntı ................................................ 51
¾
¾
¾
¾
¾
-
ÖZEL ÖDEME ŞEKLİNE BAĞLI OLARAK ÇEKLER KAÇ ÇEŞİTTİR? ...................................... 53
Normal, Çizgili ve Hesaba Geçirilecek Çek ............................................................................... 53
Çizgili Çek................................................................................................................................. 53
Hesaba Geçirilmek Üzere Çekilen Çek ...................................................................................... 53
HATIR ÇEKİ NEDİR? ............................................................................................................ 53
Hatır Çekine İlişkin Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı ............................................................... 54
ÖDEMEDEN İMTİNA HALİNDE ÇEK HAMİLİ KİMLERE KARŞI MÜRACAAT
HAKLARINI KULLANABİLİR? .............................................................................................. 55
İlgili Madde .............................................................................................................................. 55
Çekin İbrazı .............................................................................................................................. 55
Protesto ................................................................................................................................... 57
Mücbir Sebep .......................................................................................................................... 58
Müracaat Hakkının Şümulü ...................................................................................................... 58
İbraz Süresine Uyulmamasının Sonuçları ................................................................................. 58
Çekte Müracaat Hakkına İlişkin Zamanaşımı ............................................................................ 59
Zamanaşımı ve Müddet Hesapları ile İlgili Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı............................ 60
ÇEKTEN CAYMA VE ÇEKİ ÖDEMEKTEN MEN NEDİR? ...................................................... 63
Çekten Cayma İbraz Süresi İçinde Yapılamaz ........................................................................... 63
Çeki Ödemekten Men ............................................................................................................... 64
Çekten Cayma ile Çeki Ödemekten Men Kavramının Farklılığı .................................................. 66
Çeki Ödemekten Men ile İlgili Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı .............................................. 67
Ödemeden Men Talimatı Karşılıksız Çek Keşide Etmek Suçunda Şikayet Hakkını
Olumsuz Etkiler mi? .................................................................................................................. 68
¾
ÇEK KEŞİDECİNİN ELİNDE KAYBOLMASI HALİNDE KEŞİDECİ NE GİBİ BİR
HUKUKİ YOL İZLEMELİDİR? ................................................................................................ 69
¾
ÇEK HAMİLİN ELİNDE İKEN KAYBOLMUŞ İSE HAMİL VE KEŞİDECİ NE
GİBİ BİR HUKUKİ YOL İZLEMELİDİR? ................................................................................. 70
İçindekiler
11
-
Çekin Zayi Edilmesine İlişkin Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı ................................................ 73
¾
CİRO İLE ELDE BULUNDURULAN ÇEKİ İBRAZ SÜRESİ İÇİNDE KAYBEDEN HAMİLİN
BAŞVURU HAKKINI KORUMASI İÇİN HERHANGİ BİR HUKUKİ YOL VAR MIDIR? ............ 77
¾
SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEKİ ÖDEMİŞ OLMAKTAN BANKA
SORUMLU MUDUR? ........................................................................................................... 78
İlgili Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı ...................................................................................... 78
¾
TAAHHÜT EDİLEN İFA KARŞILIĞI VERİLMİŞ ÇEKTEN DOLAYI BORÇLU
OLMADIĞININ TESPİTİ DAVASI AÇILABİLİR Mİ? ............................................................. 80
¾
ÇEK KARŞILIĞI MALIN TESLİM EDİLMEDİĞİ İDDİASI NE TÜRLÜ DELİLLE
KANITLANIR VE KANIT YÜKÜ KİMDEDİR? ........................................................................ 80
İkinci Bölüm
KAMBİYO TAKİBİNE KONU ÇEK UYGULAMASI
(Soru ve Yanıtlarıyla)
¾
-
SORUMLULUK .................................................................................................................... 83
Çek Üzerinde Teminat Çekidir İbaresi Vardır. Bu Çek İcra Takibine Konulabilir mi? .......................... 83
Çekteki İmza Şirket Temsilcisine Ait Değildir. İyi Niyet Sahibi Hamile Karşı Şirketin
Sorumluluğu Var mıdır? ............................................................................................................ 83
Çek Ortaklık Unvanı Altında İmza Edilmiştir. Bu Çekle İmzacı Kişi Hakkında Takibe
Geçildiğinde Ortaklık Bu Çekten Sorumlu Tutulabilir mi? .......................................................... 83
Azledilen Şirket Vekili Tarafından İmzalanmış Çekle Hamil, Şirket Hakkında Takip
Yapabilir mi? ............................................................................................................................ 83
Çeki İmzalayan Kişi Çek Hesabı Sahibi Değilse, Çek Bedelinin Ödenmesinden
Sorumlu mudur? ....................................................................................................................... 84
Çek Üzerinde Hatır Çeki İbaresi Yazılıdır. Bu Çek Takibe Konu Edilebilir mi? ............................. 84
Kooperatif Genel Kurulundan Yetki Almadan Yönetim Kurulu Üyelerinin Çekle
Borçlanmalarından Kooperatif Sorumlu mudur? ....................................................................... 84
Çekin Kaybolması Nedeniyle İptal Kararı Alınmıştır. Alacaklı Kime Karşı Ne Gibi Bir
Talep de Bulunabilir? ................................................................................................................ 85
Yırtılmış ve Yapıştırılmış Çek Takibe Konu Edilmiştir. Yapılan Takip Uygun mudur? .................. 85
Çekteki Yazıların Ayrı Kalem Mahsulü Olması veya Keşideci Tarafından Yazılmamış
Bulunduğu İtirazı Çekin Geçerliliğini Etkiler mi? ........................................................................ 85
Açıkça Çek Düzenlemeye Yetki Verilmemiş Olan Vekilin Düzenlediği Çekten Dolayı
Vekil Eden Sorumlu mudur? ..................................................................................................... 85
Çekte İki Farklı Keşide Tarihi Yazılıdır. Bu Çekten Dolayı Borçlu Keşideci Sorumlu mudur? ....... 85
İleri Keşide Tarihli Çek Düzenlemek Mümkün müdür? .............................................................. 86
Kooperatifi Birlikte Temsile Yetkisi Olduğu Halde Sadece Bir Temsilci Çeki İmza
Etmişse Çek Bedelinden Kooperatif Sorumlu Tutulur mu? ........................................................ 86
Anonim Ortaklıkta Yetkilinin Keşide Ettiği Çekten Hangi Şartla Şirket Sorumlu Olur? ....................... 86
Adi Ortaklıkta Çek Keşidesinden Kim Sorumludur? ................................................................... 87
Limitet Ortaklıkta Çek Keşidesinden Sorumluluk Nasıldır? ........................................................ 87
12
-
-
¾
-
¾
¾
-
Uygulamalı Çek Rehberi
Çekteki Bedelin Rakam ve Yazılı Bölümünün Farklı Olması Durumunda Bu Çek
Takibe Konu Edilebilir mi?......................................................................................................... 87
Çeki Hamil Olan Lehtar, Keşideci ile Kendisinden Sonra Gelen Cirantaya Karşı İcra
Takibinde Bulunabilir mi? ......................................................................................................... 88
Keşidecinin, Hamile Yazılı Çeki Kaybettiğinden Söz Ederek Açtığı İptal Davasına
İlişkin Karar, Yetkili Hamili Bağlar mı? ...................................................................................... 88
Çek Bedeli Bankaya İbraz Edilmeden Ödenmiştir. Çekin Daha Sonra Başkası Eline
Geçmesi Yüzünden Keşideci Bedeli Ödemek Zorunda Kalmıştır. Keşideciye Karşı
Kimler Sorumludur? .................................................................................................................. 88
Çekin İbraz Edilmesi veya Edilmemesinin Sonuçları Nedir? ...................................................... 88
Çek Üzerinde İmzası Bulunan Kişinin Ad ve Soyadı Yanlış Yazılmıştır. Bu Çek Geçerli
midir? Çekten Kim Sorumludur? ............................................................................................... 90
İbrazında Çeke Ödeme Yasağı Konulduğundan Dolayı Bankaca Ödenmeyen Çeke
Dayanılarak İcra Takibine Geçilebilir mi? .................................................................................. 90
Karşılıksız Çıkan Çek Nedeniyle Hamil Müracaat Borçlularından Ne Gibi Talepte
Bulunabilir? .............................................................................................................................. 90
Keşidecinin Ödemeden Men Etmesi Üzerine Hamil İhtiyati Haciz Talebinde
Bulunabilir mi? ......................................................................................................................... 92
Keşidecinin Ödeme Yasağına Uyan Bankanın İbraz Edilen Çek Arkasına Neler
Yazması Gerekir? ...................................................................................................................... 94
Bankanın Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın (Kısmi Ödeme) Ödenmesinden
Kaçınılması ve Karşılıksız Şerhi Vurulması Halinde Hamil Banka Aleyhine Takipte
Bulunabilir mi? ......................................................................................................................... 95
TAKİPTE YETKİLİ YER ......................................................................................................... 96
Çekle İcra Takibi Hangi Yerde Yapılabilir? ................................................................................. 96
Kambiyo Senedine Dayalı Takipte Borca ve Yetkiye İtiraz Süresi Kaç Gündür? ......................... 97
Yetki İtirazı Evrak Üzerinde İncelenebilir mi? ............................................................................. 97
Takibin Türüne Göre Yetki İtirazı Nereye Yapılmalıdır? .............................................................. 97
Borçlunun Takibe Karşı Yaptığı Yetki İtirazında Yetkili Yeri Göstermesi Şart mıdır? ................... 98
Alacaklı, Takibe Borçlulardan Birinin İkametgahı İcrasında Girişmiş ve Borçlu İtiraz
Etmemişse, Diğer Borçlular Yönünden de İcra Dairesinin Yetkisi Kesinleşmiş
Sayılacak mıdır? ....................................................................................................................... 98
BORCA İTİRAZ (İİK, M.169) .............................................................................................. 100
Takibe Konulan Çekin Ödendiği Belgelenmişse, Takibin İptali Gerekir mi? .............................. 100
Çeke Dayalı Takibe Borçlunun İtirazı Takibi Durdurur mu? ...................................................... 100
Borca İtiraz Halleri Uygulamada Neler Olabilmektedir? ........................................................... 101
Senet Metninden Anlaşılanlar Dışında İtiraz Sebepleri Değiştirilebilir mi?............................... 101
Yetkili Hamil Olmayan Kişinin Kambiyo Senedini Takibe Koyması Mümkün Olur mu? ............ 102
İhtiyati Haciz Kararı, Çekin Zamanaşımına Uğradığı Nedeniyle Kaldırılabilir mi? ..................... 102
Çekle Yapılan Takibe Karşı İtirazın Şekli Nasıl, Süresi Ne Olmalıdır? İtirazın Sonuçları
Nedir? .................................................................................................................................... 105
İMZAYA İTİRAZ (İİK, M.170) ............................................................................................ 107
Kambiyo Senetlerine Yapılan İtirazlar Hangi Madde Koşullarında İncelenir?............................ 107
İçindekiler
¾
-
13
Haksız İmza İtirazında Borçluya Ne Gibi Yaptırım Uygulanacaktır? ......................................... 109
Borçlunun İnkar Tazminatı ve Para Cezasının Tahsili Hangi Şartla Tehir Edilebilir? ................. 110
İmzanın Borçluya Ait Olmadığı Anlaşılmışsa Takip Alacaklısına Ne Gibi Bir Yaptırım
Uygulanacaktır? ..................................................................................................................... 110
Alacaklının Mahkum Edildiği Para Cezasının Tahsili Hangi Koşulda Tehir Edilebilir? ............... 111
BORÇLUNUN KAMBİYO HUKUKU YÖNÜYLE ŞİKAYETİ (İİK, M.170/A)........................... 111
Borçlu Şikayet Yoluyla Neyi İleri Sürebilir? ............................................................................. 111
Uygulamada Tahrifat İddiası ile İlgili Yargıtay Kararlarından Örnekler ..................................... 112
Kısaltılmış Keşide Yeri Yazılı Çeke Göre Yapılan Takip Hangi Şartla İptal Edilebilir? ................. 113
Düzenleme Tarihi Bulunmayan Çekin Takibe Konulması Halinde Takip İptal Edilecek
midir? ..................................................................................................................................... 113
Çek Hakkındaki Şikayet Hangi Konuda İse Bu Konu mu İncelenecektir? ................................. 114
İbraz Tarihi Yazılı Olmayan Çekle Kambiyo Senetlerine Mahsus Takip Yapılabilir mi? ............. 114
Şikayet Süresi Kaç Gündür? ................................................................................................... 114
Keşideci Borçlu, Takip Dayanağı Çekteki “Ciro Edilemez” Kaydının Tahrif Edildiğini
Belirterek Takibin İptalini İstediğinde Mahkemece Ne Türlü Karar Verilmelidir? ..................... 115
Çekte Lehtar Hanesi Eksik Yazılmış Olsa Ancak Kimliği Belirlenebiliyorsa Bu, Ciro
Silsilesinde Kopukluk Sayılır mı? ............................................................................................ 116
Kambiyo Senedine Mahsus Haciz Yolunda “Mükerrerlik” İtirazında Süre Var mıdır? ............... 117
Hamilin Müracaat Hakkında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır? ............................................... 118
Üçüncü Bölüm
CEZA
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇU 3167 s. KANUN YÖNÜYLE ................ 121
¾
ÇEK KEŞİDESİNDE KARŞILIK NEDİR? KARŞILIK NE ZAMAN
BULUNDURULMALIDIR? .................................................................................................. 121
¾
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇUNDA ŞİKAYET HAKKI KİME AİTTİR? ................. 121
Hamilin ................................................................................................................................... 122
Ciranta ................................................................................................................................... 122
Banka ..................................................................................................................................... 122
¾
-
ŞİKAYET HAKKININ DOĞMASI İLE ŞİKAYET SÜRESİ NE ZAMAN BAŞLAR? ................. 122
Şikayet Süresi ........................................................................................................................ 124
Şikayet Süresi Geçirilmişse .................................................................................................... 126
Şikayetten Vazgeçilmişse....................................................................................................... 126
Şikayet Hakkının Devrinin Olanaksızlığı .................................................................................. 126
Şahsa Bağlı Bir Hal Olduğu..................................................................................................... 126
Şikayet Hakkının Varlığı Resen Araştırılması Gerektiği ........................................................... 127
Ödemeden Men Talimatının Şikayete Etkisi ........................................................................... 127
Şikayet Hakkının Her Bir Çek İçin İncelenmesi Gerektiği ........................................................ 127
Çizilmiş Cirolu Çekte Şikayet Hakkı ........................................................................................ 128
14
Uygulamalı Çek Rehberi
-
Şikayet Süresinin Başlangıcı .................................................................................................. 128
Şikayetin Şekli ....................................................................................................................... 129
Şikayet Hakkının Bulunmadığına İlişkin Yargıtay Kararlarından Özet Alıntı .............................. 129
¾
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇLARINDA YETKİLİ VE GÖREVLİ
MAHKEME HANGİSİDİR? ................................................................................................. 130
¾
ÇEKLE DOLANDIRICILIK SUÇU İŞLENMİŞSE GÖREVLİ MAHKEME NERESİDİR? ........... 131
¾
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDA DAVA AÇILMASINI ENGEL
OLAN DURUM VAR MIDIR? ............................................................................................. 131
8’inci Maddeye Göre Düzeltme Hakkının Kullanılması ............................................................ 132
8’inci Maddedeki Süre Geçtikten Sonra Ödemede Bulunulması ............................................. 132
¾
¾
¾
¾
¾
-
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNUN UNSURLARI NELERDİR? ......................... 133
Yasaya Uygun Bir Çekin Varlığı .............................................................................................. 133
Çekin Süresinde İbrazı Gerektiği ............................................................................................. 133
Suçun Maddi Unsuru ............................................................................................................. 134
Suçun Manevi Unsuru ............................................................................................................ 134
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDA İDDİANAME HANGİ
NEDENLERLE İADE EDİLMEKTEDİR? ............................................................................... 135
İbraz Süresinin Geçirildiği ....................................................................................................... 135
Şikayet Hakkının Açıklığa Kavuşturulması .............................................................................. 135
Davanın Yetkili Yer Mahkemesinde Açılması .......................................................................... 135
İbraz Tarihinin Yazılı Olmadığı ................................................................................................. 136
Çek Fotokopinde Keşide Yerinin Yokluğu ................................................................................ 136
Şikayet Hakkının Nasıl Doğduğunun Anlaşılamaması ............................................................. 136
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK FİİLİNDE SUÇ FAİLİ KİMLERDİR? ............................. 136
Çeki Keşide Eden Hesap Sahibi veya Yetkili Temsilci ............................................................. 136
Organ veya Temsilci............................................................................................................... 136
Çifte Sorumluluk..................................................................................................................... 137
İflas Kararından Sonra Çek Düzenlenmişse ............................................................................. 137
Konkordatonun Tasdikine Karar Verilmişse............................................................................. 137
Suça İştirak ............................................................................................................................ 137
ÇEK KEŞİDE ETME YETKİSİ NE SURETLE SAPTANMALIDIR?......................................... 138
Açık Çek Düzenleyen .............................................................................................................. 139
Aval Veren ............................................................................................................................. 140
Hayali Kişi .............................................................................................................................. 141
Çeki Vekil Sıfatıyla İmzalayan ................................................................................................. 141
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇUNA İLİŞKİN AÇILMIŞ DAVAYI
DÜŞÜREN VE CEZAYI ORTADAN KALDIRAN HALLER VAR MIDIR? ............................... 141
Dava Açıldıktan Sonra Hüküm Verilinceye Kadar.................................................................... 141
Hüküm Verildikten Sonra Hüküm Kesinleşinceye Kadar ......................................................... 142
Hüküm Kesinleştikten Sonra .................................................................................................. 142
Uyarlamada Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Hükümlünün Aleyhine Olduğu ............ 143
İçindekiler
15
-
Hüküm Kesinleştikten Sonra Şikayetten Vazgeçilmesinde...................................................... 145
Hüküm Kesinleşmeden Önce Dava ve Şikayetten Vazgeçilmesinde ....................................... 147
¾
DAVANIN DÜŞMESİ, CEZANIN ORTADAN KALKMASI HALİNDE
YARGILAMA GİDERİNDEN KİM SORUMLU OLUR? ......................................................... 147
¾
SANIĞIN YOKLUĞUNDA DURUŞMA YAPILABİLİR Mİ? .................................................. 148
Şikayet İradesinin Varlığına Rağmen Davanın Düşürülmemesi Gerektiği ................................ 150
İnfaz Aşamasındaki Ödeme Üzerine Duruşma Açılması .......................................................... 152
¾
-
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNUN CEZASI NEDİR? ....................................... 152
Çek Bedeli Tutarı Kadar Para Cezası - Mükerrirlik Halinde Hapis Cezası ................................. 152
Çekte Yabancı Para Gösterilmişse,İbraz Tarihindeki Efektif Satış Kuruna Göre Çevirme ......... 153
Para Cezasını Arttırılması ....................................................................................................... 154
Gecikme Zammının Uygulanması ........................................................................................... 157
Kısmi Ödeme Halinde Ceza Tertip ve Tayini ........................................................................... 157
Kanunların Ayrıca Suç Saydığı Hallerin Saklı Tutulduğu ......................................................... 159
¾
ÇEK HESABI AÇMAKTAN YASAKLANMA KARARI BİR TEDBİR MİDİR?
TEMYİZE TABİ MİDİR? ..................................................................................................... 159
¾
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDA TESELSÜL UYGULAMASI
SÖZ KONUSU OLUR MU? ................................................................................................. 165
4814s. Yasa ile Yapılan Değişiklikten Önce ............................................................................ 165
4814s. Yasa ile Yapılan Değişiklikten Sonra ........................................................................... 169
-
-
VERGİ KİMLİK NUMARASININ ÇEK ÜZERİNDE VAR OLUP OLMADIĞININ
ÖNEMİ NEDİR? ................................................................................................................. 169
31.07.2003 Tarihinden Sonra Düzenlenmiş Çeklerde.............................................................. 169
31.07.2003 Tarihinden Önce Düzenlenmiş Çeklerde............................................................... 171
¾
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDA UZLAŞMA SÖZ KONUSU OLUR MU?............ 171
¾
CEZA DAVASINDA YAPILACAK İDDİA VE SAVUNMA TÜRLERİ NELER
OLABİLİR? ......................................................................................................................... 173
Çekin Keşide Tarihinde Tahrifat İddiası ................................................................................... 173
Keşide Yerinin Gösterilmemiş Olduğu Savunması .................................................................. 175
İbraz Tarihinden Önce Açılmış Menfi Tespit ve İptal Davasının Varlığı İddiası ........................ 175
Çek Bedeline İlişkin Ödeme Savunması.................................................................................. 176
Çekin Arkasında İbraz Kaşesinin Bulunmadığı Savunması ...................................................... 178
Banka Tarafından Düzeltme Hakkının Kullanılmasına Dair İhtarnamenin Bulunmadığı
Savunması ............................................................................................................................. 179
İmzaya İtiraz Halinde Bilirkişi İncelemesinin Yapılması Gerektiği ............................................ 180
Savunma Hakkının Kısıtlanması ............................................................................................. 180
Çekin Rızası Dışında Elden Çıktığı ve Ödemekten Men Talimatının Varlığı İddiası ................... 181
Şikayet Hakkının Bulunmadığı Savunulması ........................................................................... 181
Çekin Emre Yazılı Olup Müştekiye Elden Teslim Edildiği Savunması ....................................... 182
Çekin İbrazdan Sonra Ciro ile Alındığı Savunması................................................................... 182
Emre Yazılı Çekin Ciro ile Hamil Müştekinin Eline Geçtiği İddiası ............................................ 182
¾
-
16
¾
-
Uygulamalı Çek Rehberi
Ciro Silsilesinde Müştekinin Adının Yazılı Olmadığı Savunması .............................................. 182
Müşteki Cirantanın Çeke Hamil Olmadığı Savunması ............................................................. 183
Çekin Takas Odasına İbrazından Sonra Müştekinin Çeki Edindiği İddiası ................................ 183
Müştekinin Cirosunun Çizilmiş Olduğu Savunması ................................................................. 183
Çekte Eksik İmzanın Bulunduğu Savunması ........................................................................... 183
Çekin Müsait Olmasına Rağmen Hesapta Rehin ve Haciz Şerhinin Bulunması
Nedeniyle Ödemeden İmtina Edildiği Savunması ................................................................... 183
Çekin Muhatap Bankaya Ciro Edilmesinde Karşılıksız Çıkması Halinde Şikayet Hakkı
Banka Şubesine Ait Olmadığına İlişkin Savunma.................................................................... 184
Karşılıksız Çek Keşide Etme Davasında Çekin İptali ve Menfi Tespit Davası Açıldığı
Savunması ............................................................................................................................. 184
İmzanın Kendisine Ait Olmadığı Savunması ............................................................................ 187
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDAN VERİLEN HÜKÜM İÇİN
YASA YOLUNA BAŞVURULABİLİR Mİ? ........................................................................... 187
Kesinlik Sınırı Altında Kalan Para Cezası ................................................................................. 187
Para Cezası ve Çek Hesabı Açmaktan Yasaklanma ................................................................ 187
İnfazın Durdurulması Talebine İlişkin Karar Hangi Yasa Yoluna Tabidir? .................................. 188
Bozma Kararına Karşı Direnme ve Eylemli Uyma .................................................................... 189
-
DÜZELTME HAKKININ KULLANILMASI İÇİN BANKA TARAFINDAN
KEŞİDECİYE İHTAR GÖNDERME ZORUNLULUĞU VAR MIDIR? ....................................... 190
4814s. Yasa ile M.7 ve 8’de Değişiklik Yapılmadan Önceki Uygulama ................................... 190
4814 S. Yasa ile 7 ve 8. Maddelerde Yapılan Değişiklikten Sonraki Uygulama ....................... 191
İhtar Yapmayan Bankanın Sorumluluğu Nedir?....................................................................... 191
Zincirleme Şeklinde Çek Defterini Geri Vermemek Suretiyle İhtara Uymayanın
Sorumluğu ............................................................................................................................. 192
Ödeme Uyarısı, Sulh Ceza Mahkemesi ................................................................................... 193
Yasaklama Süresi İçinde Çek Hesabı Açtırmak Suçunda Görevli Mahkeme ........................... 195
¾
ÇEK YASASINDA DÜZENLENMİŞ DİĞER SUÇLAR HANGİLERİDİR? ............................... 195
¾
-
Dördüncü Bölüm
5941 S. ÇEK KANUNU KAPSAMINDAKİ SUÇLAR VE
3167 S. KANUN İLE KARŞILAŞTIRILMASI
¾
ÇEK KANUNU HANGİ MADDE KAPSAMINDA SUÇ SAYILAN FİİLLERİ
DÜZENLEMİŞTİR?............................................................................................................. 197
¾
ÇEKLE İLGİLİ OLARAK KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ YAPILMASINA SEBEBİYET
VERME SUÇU ................................................................................................................... 197
¾
ÇEK KANUNUNDAKİ DİĞER SUÇ VE CEZA HÜKÜMLERİ ................................................. 220
¾
DERDEST KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK DAVALARINDA ANLAŞMA
YAPILMASI VEYA TAAHHÜT VERİLMESİ ........................................................................ 232
¾
LEHE KANUN BELİRLEMESİ ............................................................................................. 235
İçindekiler
¾
¾
-
-
-
-
17
UYGULAMADA DURAKSAMA YARATAN KONULARDA “ÖĞRETİ GÖRÜŞÜ”.................. 251
Muhatap Bankanın Kanunen Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Ödenmesi İçin
Hamilin İstemde Bulunmasına Gerek Var mıdır? ..................................................................... 251
3167 ve 5941 Sayılı Yasalarda Şikayet Süresine Göre Şikayet Hakkının
Kullanılmasında Farklılık Yaratılmamış mıdır? ......................................................................... 252
İleri Tarihli Çekin İbrazı, Yeni Yasanın Yürürlük Tarihinden Sonraya Denk Gelse Bankanın
Kanunen Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar Hangi Esaslara Göre Belirlenecektir? ................. 252
Hamil, Bankanın Ödemekle Yükümlü Olduğu Meblağı Reddederek Temerrüde Düşmüş
Sayılıp, Keşideci Dışındaki Çek Borçlularına Karşı Başvuru Hakkını Kaybedecek midir? ......... 253
Ödeme Yasağına Rağmen Çeki Ödeyen Bankanın Sorumluluğu Var mıdır?............................. 254
Sahte veya Tahrifli Çeki Muhatap Bankanın Ödemesi Halinde Sorumluluk Kime
Aittir? ..................................................................................................................................... 254
Zayi Nedeniyle Çekin İptali Kararına Karşı, Meşru Hamil Tarafından Kararın İptali
Yönünde Başvuru Yapılabilir mi? ............................................................................................ 255
Müşterek Hesaptan Münferiden Çek Keşide Etmek Mümkün müdür? Sorumluluk
Kime Aittir? ............................................................................................................................ 255
UYGULAMADA CİROLU ÇEK TAKİBİNDE DURAKSAMA YARATAN
KONUDA “YARGITAY GÖRÜŞÜ” ...................................................................................... 256
Ciro Zincirine Göre Borçluya Karşı Müracaat Sorumlusu Durumunda Olan
Alacaklının Kendisinin Sorumlu Olduğu Kimseye Müracaat Borçlusu Olarak
Başvurması Mümkün Olur mu? .............................................................................................. 256
Çek Bedelini Ödemiş Olan Ciranta, Kendisinden Önce Gelen Çek Borçlularına Karşı mı
Yoksa Kendisinden Sonra Gelen Çek Borçlularına Karşı mı Takip Yapabilir? .................................. 256
Lehtarın Elinde Bulunan Çekin Geriye Dönüşünde Teslim Yeterli mi Yoksa Tekrar
Ciroya Gerek Var mı?.............................................................................................................. 257
İbrazdan Sonra Alacaklının Çekte Hak Sahibi Olabilmesi İçin Alacağın Temliki
Sonucunu Doğuran Bir Cironun Olması Şart mıdır? ................................................................ 257
Çek Arkasında “Tahsil İçindir” İbaresinin Takip Alacaklısına Ait Olması Halinde
Keşideci ile Lehtara Karşı Takip Yapılabilir mi? ....................................................................... 259
Çek Arkasındaki İlk Cironun Lehtara Ait Olmadığı, İkinci Cironun Lehtara Ait Bulunduğu
Durumda Alacaklıya Yapılan Bu İkinci Ciro ile Alacaklı Yetkili Hamil Sayılır mı? ..................... 260
Ciroda Cirantanın İmzası Yeterli midir? Lehtar Kendinden Sonraki Cirantayı Takip
Edebilir mi? ............................................................................................................................ 261
Takibe Konu Çekin Anlaşmaya Aykırı Doldurulduğunun İtiraz Olarak Bildirilmesinde
Kanıtlama Şekli Nedir? ........................................................................................................... 262
Takibe Konu Çekin İleri Tarihli Düzenlendiği Anlaşılmışsa, Takibin Sürdürülmesi İçin
Yanların Müşterek İmzalı Bir Belge ile İleri Tarihli Çek Düzenlendiğinin Kanıtlanması
mı Gerekecektir? .................................................................................................................... 263
Çek Üzerindeki Yazının Borçluya Ait Olduğu Anlaşılmış, İmzanın ise Borçluya Ait
Olup Olmadığı Tespit Edilememişse Takibin İptaline mi Yoksa İtirazın Reddi ile
Takibin Sürdürülmesine mi Karar Verilmelidir? ....................................................................... 264
Çekin İbrazından Sonra Edinilen Çekte Hamilin Cirosu Yoksa Takip Alacaklısı Çek ile
Takip Yapabilir mi? ................................................................................................................. 265
İbraz Tarihi Bulunmayan Çekin Muhatap Bankaya İbraz Edilmiş Sayılabilmesi İçin
Koşul Nedir? ........................................................................................................................... 266
Uygulamalı Çek Rehberi
18
-
Keşide Yeri Bulunmayan Çekle Yapılan Takibe Karşı Çek Bedelinin Ödendiği İtirazı
Üzerine Çekin Kambiyo Vasfı Tartışılır mı?.............................................................................. 267
Takip Alacaklısının Tedbir Kararının Verildiği Dosyada Taraf Olmadığı Durumda,
Ciranta Hamil Bankaca Ödenmeyen Çeki Takibe Koyabilir mi? ............................................... 268
Beşinci Bölüm
UYGULAMADA ÇEKLE İŞLENEN
GENEL NİTELİKLİ SUÇLAR
ÇEKLE İŞLENMİŞ DOLANDIRICILIK SUÇU......................................................... 271
¾
-
UYGULAMADA ÇEKLE NE ŞEKİLDE DOLANDIRICILIK SUÇLARI İŞLENMEKTEDİR? ....... 271
Genel Olarak Dolandırıcılık Suçunun Öğeleri ........................................................................... 271
Uygulamada Çekle İşlenmiş Dolandırıcılık Suçuna Dair Yargıtay Kararları .............................. 272
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sahte İsimle Bankadan Çek Karnesi Alarak Hukuki İlişkide Bu Çekin Kullanılması ................... 272
Zorunlu Öğesi Eksik Karşılıksız Çekin Ödeme Aracı Olarak Başkasına Verilmesi ...................... 272
Yetkisi Olmadan Başkasına Ait Hesaptan Çek Keşide Ederek Ciro Suretiyle Menfaat
Sağlamak ................................................................................................................................ 273
Haksız Olarak Ele Geçirilmiş Çeki Ciro Ederek Yarar Sağlamak ................................................ 273
Ödemeyi Geciktirmek İçin Sahte Çeki Alacaklıya Vermek ....................................................... 274
Yetkili Olunmadığı Halde Çek Düzenleyip,Hukuki İlişkide Kullanmak ........................................ 274
Kredi Almak İçin Bankaya Sahte Çek Vermek.......................................................................... 275
Kapatılmış Hesaba Çek Düzenlemek ........................................................................................ 275
Başkası Adına Hesap Açtırıp,Bu Hesabın Kullanılması ............................................................ 276
Sahte Kimlik ve Belgelerle Bankada Çek Hesabı Açtırıp, Aldıkları Çek Yapraklarıyla
Haksız Yarar Sağlamak ............................................................................................................ 276
ÇEK SAHTECİLİĞİ SUÇU ..................................................................................... 277
¾
-
UYGULAMADA ÇEKLE NE TÜRLÜ SAHTECİLİK SUÇU İŞLENMEKTEDİR? ...................... 277
Genel Olarak Çek Sahteciliği Suçu.......................................................................................... 277
Uygulamada Çek Sahteciliğine İlişkin Yargıtay Kararlarından Örnekler ................................... 280
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Çeki Yırtmak Suretiyle Ortadan Kaldırmak ............................................................................... 280
Çeklerin Üzerinin Çizgi ile Çizilip, İptal Şeklinde Yazılması ........................................................ 281
Çekteki Keşide Yerinin Eksik Olması ve Bu Çekin Dolandırıcılık Olayında Kullanılması ............. 281
Sahte Çek Düzenlemek Suretiyle Bankadan Çek Bedelini Çekmek .......................................... 282
Sahte Çeklerin Kullanılması ve Teselsül ................................................................................... 282
Çekin Sahte Ciro ile Başkasına Verilmesi ve Bilerek Sahte Çekin Hukuki İlişkide Kullanılması ...... 283
Çek Tutarının Farklı Miktarlar, Keşide Tarihinin Farklı Kalemle Değişiklik Yapılması ................. 283
Çalıntı Çekin Ciro Edilerek Kullanılması .................................................................................... 283
Çek Bedelindeki Değişiklik Yanındaki Onay İmzada Sahtecilik Yapılması ................................. 284
Çek Hesap Sahibinin Sözlü Onayı ile Çek Keşide Edilmesi ....................................................... 284
Tevdi ve Teslim Dışında Ele Geçirilen Çekte Ciranta Gösterilip, Takibe Konulması ................... 284
Sahteciliğin Bir Hukuki İlişkiye Dayanan Alacağın İspatı veya Gerçek Bir Durumun
Belgelenmesi Amacıyla Yapılması ........................................................................................... 284
Buluntu Çeki Doldurup, İcra Takibine Koymak ......................................................................... 285
İçindekiler
•
•
•
•
•
•
19
Sanığın Ayrı Kişilerin İmzalarını Taklit Etmek Suretiyle Düzenlediği Çekleri Aynı
Kişiye Vermesi Halinde Ayrı Suç Oluşur .................................................................................. 286
Sahte Çek Düzenleyerek Bedellerini Bankadan Çekmek Sahtecilik ve Dolandırıcılık
Suçlarını Oluşturur ................................................................................................................... 286
Keşide Yeri Farklı Anlama Gelen Çekin Karşılıksız Çıkması Halinde Eylemin
Dolandırıcılık Suçunu Oluşturduğundan Söz Ederek Görevsizlik Kararı
Verilemeyeceği Görev Çekişmesi ............................................................................................ 286
Resmi Belgede Zincirleme Suretiyle Sahtecilik - Temel Cezanın Belirlenmesi.......................... 287
Önceden Doğmuş Bir Borç İçin Hileli Davranışlarda Bulunmak Dolandırıcılık Suçunu
Oluşturmaz .............................................................................................................................. 288
Önceden Doğmuş Bir Borç İçin Hileli Davranışlarda Bulunulması Halinde, Zarar; Kandırıcı
Nitelikli Davranışlar Sebebiyle Meydana Gelmediğinden Dolandırıcılık Suçu Oluşmaz. ............ 288
AÇIĞA İMZANIN KÖTÜYE KULLANILMASI SUÇU ............................................. 290
¾
UYGULAMADA AÇIĞA İMZANIN KÖTÜYE KULLANILMASI SUÇU ÇEKLE
NASIL İŞLENMEKTEDİR? ................................................................................................. 290
ÇEKLE TEFECİLİK SUÇU ..................................................................................... 294
¾
-
ÇEKLE TEFECİLİK SUÇU NE ŞEKİLDE İŞLENMEKTEDİR?................................................. 294
5237s. TCK, m.241 Kapsamına Göre Tefecilik Suçu ............................................................... 294
90 s. Kanun Hükmünde Kararname Kapsamına Göre Tefecilik Suçu ....................................... 296
Tefeciliğe İlişkin Danıştay Kararları ......................................................................................... 297
Tefecilik Suçuna İlişkin Yargıtay Kararları ............................................................................... 298
Birden Fazla Kişiye Sistemli ve Sürekli Faiz Karşılığı Para Vermek Tefeciliktir......................... 299
SENET (ÇEK) YAĞMASI SUÇU ........................................................................... 300
¾
SUÇUN DÜZENLENDİĞİ YASA MADDESİ ........................................................................ 300
Ek Bölüm
İLGİLİ MEVZUAT
TÜRK TİCARET KANUNUNUN ÇEKLE İLGİLİ HÜKÜMLERİ ................................ 305
ÇEKLE ÖDEMELERİN DÜZENLENMESİ VE ÇEK HAMİLLERİNİN
KORUNMASI HAKKINDA KANUN (3167s) ........................................................ 315
5941 s. ÇEK KANUNU (RG 20.12.2009/27438) .................................................. 322
Kaynakça ............................................................................................................ 349
Kavramlar Dizini ................................................................................................. 351
Yazarın Yayınlanmış Eserleri.............................................................................. 353