Nisan/Mayıs/Haziran 2015

Transkript

NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2015 APRIL-MAY-JUNE 2015 SAYI 17 ISSUE 17
HILTON ANTAKYA MÜZE OTEL ANTAKYA HILTON MUSEUM HOTEL BATMAN
MÜZESİ MUSEUM OF BATMAN LATRİNA LATRINES İLYAS BEY KÜLLİYESİ
İLYAS BEY COMPLEX KARADENİZ EREĞLİ MÜZESİ KARADENİZ EREĞLİ
MUSEUM EKSLIBRIS EX LIBRIS TÜRK VE İSLAM ESERLERİ MÜZESİ TURKISH
AND ISLAMIC ARTS MUSEUM KÜÇÜKSU KASRI KÜÇÜKSU PAVILION
içindekiler
TABLE OF CONTENTS
Nisan-Mayıs-Haziran
2015 Sayı 17
April-May-June
2015 Issue 17
Başyazı
BATMAN Müzesi
Avrupa’nın Barok Sarayları-2
3
Editorial
8
BATMAN Museum
16
Europe’s Baroque Palaces-2
Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi
22
Latrina
The National Air and Space Museum
28
Latrines
İlyas Bey Külliyesi
34
İlyas Bey Complex
Karadeniz Ereğli Müzesi
40
Karadeniz Ereğli Museum
Ekslibris
46
Ex Libris
Tarihine Sahip Çık!
52
Embrace Your History!
Hilton Antakya Müze Otel
56
Hilton Antakya Museum Hotel
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
62
Turkish and Islamic Arts Museum
Küçüksu Kasrı
68
Küçüksu Pavilion
Haber turu
74
News in overview
TÜRSAB-MÜZE Rehberi
76
TÜRSAB-MUSEUM Guide
TÜRSAB-MÜZE Harita
78
TÜRSAB-MUSEUM Map of Museums
TÜRSAB-MÜZE Girişimleri tarafından üç ayda bir yayınlanır
Published quarterly by the TÜRSAB-MUSEUM Enterprises
TÜRSAB-MÜZE Girişimleri adına SAHİBİ
TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI
OWNER on behalf of the TÜRSAB-MUSEUM
Enterprises
PRESIDENT OF THE TÜRSAB EXECUTIVE BOARD
Başaran ULUSOY
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
RESPONSIBLE MANAGING EDITOR
Feyyaz YALÇIN
YAYIN KURULU
EDITORIAL BOARD
Başaran ULUSOY, Arzu ÇENGİL,
Hümeyra ÖZALP KONYAR, Ufuk YILMAZ,
Özgül ÖZKAN YAVUZ, Özgür AÇIKBAŞ,
Köyüm ÖZYÜKSEL ÜNAL, Ayşim ALPMAN,
Avniye TANSUĞ, Elif TÜRKÖLMEZ,
Ahmet ALPMAN, Pınar ARSLAN, Turgut ARIKAN
TÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ
EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSAB
Arzu ÇENGİL
GÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM
VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENT
Hümeyra ÖZALP KONYAR
HABER ve GÖRSEL KOORDİNASYON
NEWS AND VISUAL COORDINATION
Özgür AÇIKBAŞ
GRAFİK UYGULAMA
GRAPHICAL IMPLEMENTATION
Özgür AÇIKBAŞ
Gazeteciler Sitesi Haberler Sk. No: 15 Esentepe Şişli
İstanbul / Türkiye
Tel / Phone: (212) 327 13 00
Faks / Fax: (212) 327 13 06
www.muze.gov.tr e-mail: [email protected]
Baskı Printing
Müka Matbaa
MÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek
İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir.
The Museum Journal is a member of the Turkish Press Council
and has resolved to abide by the Press Code of Ethics.
MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak
gösterilmeden alıntı yapılamaz.
None of the articles and photographs published in the
The Museum Journal maybe quoted without mentioning of
resource.
D
ünyanın alan olarak en büyük, en fazla
etnografik ve arkeolojik esere ev sahipliği
yapan, en çok ziyaretçi alan ve gelecekte de
en fazla ziyaretçiye ev sahipliği yapmaya
devam edecek olan müzesi hangisi biliyor
musunuz? Hiç uzaklara gitmeyin, uzun uzun
düşünmeyin. Cevabını vereyim: Türkiye.
Abarttığımı düşünüyor olabilirsiniz ama
öyle değil. Türkiye, hakikaten, dünyanın
en büyük müzesi. Anadolu, üzerinde
yaşattığı onlarca medeniyetle eşsiz bir
hazine. Yapılan ve projelendirilen kazılarla,
ülkemiz artık arkeolojik buluntularda bir
lider. Üstelik artık geçmişte olduğu gibi,
buluntuların ülke dışına kaçırılması gibi
trajik durumlar da söz konusu değil. Türkiye,
dünyanın en büyük müzesi ve öyle de
olmaya devam edecek.
Bizler, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın
açtığı yolda, dünyanın en büyük müzesini
herkes gezebilsin, herkes görebilsin diye
var gücümüzle çalışıyoruz. Bu amaçla
müzelerimizde artık görme engelliler için
kabartma kitapçıklar bulunduruyoruz.
Önümüzdeki yıl ise, işitme engellilerin
müzelerimizi daha rahat gezebilmesi için
işaret dili bilen rehberlerle çalışacağız.
Bizler, çağıran, karşılayan, ağırlayan müze
anlayışımız çerçevesinde, müzelerimizi
herkes için daha konforlu hale getirmeye
devam ediyor, Bakanlık adına herkesi
dünyanın bu en büyük müzesini gezip
görmeye davet ediyoruz.
Do you wonder which museum is world’s largest in terms
of its space and richest in terms of its collections of
archaeological and ethnographic artefacts, and welcomes
the greatest number of visitors and will continue to host
the highest number of guests also in the future? You don’t
have to think too long and wander too far away.
Here is the answer: it is Turkey!
You may think I’m exaggerating, but I am not.
Turkey, indeed, is the world’s largest museum.
Anatolia is a unique source of treasures, on whose soil
flourished great many ancient and newer civilizations.
Our country is now a leader in terms of archaeological
finds, owing to the vast array of excavations being carried
out and projected in various parts of Turkey.
Moreover, we are no longer confronted with the tragic
incidents which took place in the past, concerning the
smuggling abroad of our archaeological and historical
assets.
Turkey is indeed the world’s largest museum and will
continue to be so in the future.
We are working with all our energy to make this world’s
biggest museum accessible and accommodating for
everyone, along the trail opened by the Ministry of Culture
and Tourism. In this spirit, we made available booklets
printed with embossed Braille alphabet characters at our
museums for the visually impaired visitors. Currently, we
are in the process of training and hiring guides capable of
practicing sign language, who will be ready from next year
onwards, to offer their services to the hearing impaired
visitors of our museums.
We continue to make our museums more comfortable
for everyone in line with our concept of the “inviting,
welcoming and accommodating museum”. On behalf of
the Ministry of Culture and Tourism, we invite everybody
from all over the world to come and visit that largest
museum of the world.
Başaran Ulusoy
3
MÜZELER
Museums
 Batman Müzesi Arşivi
MÜZECİLİKTE BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ:
BATMAN MÜZESİ
Son yıllarda restore edilen ya da yeni binasında
çağdaş bir düzenle hizmet vermeye başlayan
müzeler zincirine Batman Müzesi de eklendi.
Bölgedeki değerli eserlerin korunması ve
sergilenmesinin yanısıra Hasankeyf örenyerinin
sorumluluğunu da üstlenen Batman Müzesi’nin
sıradışı bir yenilenme öyküsü var. 2010 yılında
Batman Müzesi’ne müdür olarak atanan Tenzile
Uysal’ın yönetiminde gerçekleşen çalışmaların
öyküsünü Uysal’ın kendi kaleminden aktarıyoruz.
A GENUINE SUCCESS STORY:
THE MUSEUM of BATMAN
The Batman Museum joined, as a glorious example, the chain of the
museums which were recently restored or which recently moved to
a new building enabling them to provide their services in a modern environment, with up-to-date methods. The Batman Museum,
which has been entrusted with the responsibility of the historic site
of Hasankeyf, in addition to the task of protecting and exhibiting the
other historic assets of the region, has a particular renovation story.
We are presenting below that story as narrated personally by Ms.
Tenzile Uysal, who was appointed Director of the Batman Museum in
2010 and managed the entire process.
8
urucu Müze Müdürü olarak 2010 yılında,
göreve başladığım Batman’da, yeni kültür
merkezi binasının inşaatının devam etmesi sebebiyle Müze Müdürlüğü kurulum çalışmalarımıza Eski Kültür Merkezi’nde başladık.
İnşaatı devam eden Müze binası plan ve kullanım açısından Müze
açılmasına uygun olmaması nedeniyle hızlı bir şekilde müze tadilat projesi çalışmalarına başladık. Tadilat proje çalışmaları devam
ederken müze binası inşaatı tamamlandı ve müze binasına taşındık.
Yaklaşık 1500 m2 olan müze binası zemin ve bodrum kat olmak üzere
2 kattan oluşmaktaydı. İdari bölümün bulunduğu zemin katta pencereli 3 oda, bodrum katta ise penceresiz 2 oda bulunmaktaydı, idari
bölüme de teşhir salonlarının içinden geçilerek ulaşılmaktaydı.
Müze binamıza taşındıktan sonra mesai saatleri dışında, sıfır maliyetle, özveri ile hazırlanan tadilat projesi de tamamlanarak Kültür
Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğümüze sunuldu. Genel Müdürlüğümüz uzmanlarınca tadilat projesi revize edilerek teşhir ve
tanzim projesi de eklendi ve Müze tadilat çalışmalarına 2012 yılında
başlandı. Yaklaşık 1 yıl süren tadilat çalışmalarının ardından Yeni
Müze binamıza taşındık.
Mardin ve Diyarbakır müzelerinde bulunan eserlerimiz, müzemize
getirildikten sonra depo ve teşhir çalışmalarımızı tamamladık. 2013
yılı sonunda müzemiz ziyarete hazır hale getirilmişti.
Ancak müze binamız, Kültür Merkezi içinde olduğu için bağımsız
bir giriş kapımız ve bahçemiz yoktu. Bu nedenle hızlı bir şekilde
çalışmalara başlandı. Batman İl Özel İdaresi’nden temin ettiğimiz
ödenekle müze giriş kapımızı yaptık, Kültür Merkezi bahçesi ile
ortak kullandığımız alanı demir parmaklıklar koyarak müze sınırını
belirledik. Müze bahçemizle ilgili de bir proje hazırlayarak Kalkınma
Müzenin
Neolitik Salonu
(üstte) ve en
önemli eseri
Oyun Taşları,
MÖ 3. bininci yıl
(solda).
Neolithic Hall (above)
and the museum’s
central piece, the 3rd
millennium BC Game
Stones (left).
When I was appointed as Founding Director to the Batman Museum
in 2010, we had to start working initially at the former Cultural Centre,
regarding the setup of the Museum Directorate, since the construction
of the new cultural centre building was still underway. We immediately
launched a remodelling project since we had seen that the plan and
layout of the building under construction, destined to become our
museum, was not suitable for the establishment of a museum. While our
remodelling project was being drawn up, the museum building construction was completed and we moved to the new building. The approximately 1500m2 building was structured on two floors, the ground floor
and the basement. The ground floor, housing the administrative department, had three windowed rooms and the basement had two rooms
with no window. The Administrative Department on the ground floor
could only be acceded by passing through the exhibition halls. When
the remodelling project upon which we worked after office hours and
which we prepared at zero cost through great dedication was eventually
completed, we submitted it to the Cultural Assets and Museums General
Directorate of the Ministry of Culture and Tourism. The implementation
of the refurbishment project, as revised and completed by the experts of
the said General Directorate, with the addition of layout and exhibition
plans, was undertaken in 2012. Following about one year of renovation
work, we moved to our new museum building. After the pieces of our
collection, which were temporarily conserved at the Museums of Mardin
and Diyarbakır, were brought back to Batman, we completed our work in
terms of storage and exhibition re-organization. At the end of 2013, the
Museum was ready to be opened to the public.
However, since our museum is within the perimeter of the Cultural Centre, it did not have an independent entrance and garden. Therefore, we
started quickly to work on that issue. We built our independent entrance
thanks to a grant obtained from the Special Provincial Administration of
Batman and we circumscribed our portion of the courtyard we were sharing with the Cultural Centre with iron railings. Furthermore, we have also
drawn up a project for our garden, which we submitted to the Ministry
of Development. On the other hand, since we wanted to put on display
Neolitik Salon (sol sayfa) ve Hasankeyf Salonu (solda).
Neolithic Hall (left page) and Hasankeyf Hall (left).
9
BATMAN MÜZESİ ÜZERİNE...
• Müzede Neolitik Dönem Salonu, Ilısu Salonu
ve Hasankeyf Salonu olmak üzere 3 teşhir
salonu var. Paleolitik Dönem’den Ortaçağ’a
kadar uzanan yaklaşık 500 eserin sergilendiği
müzenin başrol oyuncusu Başur Höyük kazısı,
mezar buluntusu olan Oyun Taşları.
• Girişte ve salonlarda çeşitli sunumların
yapıldığı müzede sergi salonu, kütüphane ve
kazılardan elde edilen eserlerin restorasyonunun yapıldığı bir laboratuvar mevcut.
• Batman Müzesi, 2500 m2 alana yayılan
Müzepark ve Bahçe Teşhir Alanları Projesi ile
Türkiye’de bir ilki gerçekleştirdi. Müzepark’ta
Neolitik Dönem’den günümüze kadar mesken
tipleri ile köy yerleşkesi içerisinde çocuk atölyeleri ve simülasyon alanları yer alıyor.
• Çocuklar için yapılmış sembolik kazı alanlarında çocuklar arkeolog gibi kazı yapıyor
ve buluntulara dokunarak tarihi bir serüvene
çıkıyor. Küçük ziyaretçiler burada bulunan
çarkta, müzedeki eserlerin aynısını oluşturmaya çalışarak hem el becerilerini, hem de tarihi
bilgilerini geliştirmeye çalışıyor.
• Çocuklar Müzepark içinde yer alan sikke
basım aleti ile Artuklu Dönemi’ne ait sikke
(metal para) basarak o dönemdeki para basım
tekniği hakkında bilgi elde edinebiliyorlar.
• Müzepark’ta oluşturulan Hasankeyf alanında ise Hasankeyf’in yıkılan kapısı canlandırılarak bire bir aynısı oluşturulmuş ve
insan canlandırmaları eklenerek Hasankeyf’in
tarım, ticaret ve günlük yaşamı hayata geçirilmiş...
FACTS AND FIGURES...
• The museum has 3 exhibition halls, the Neolithic Hall, the Ilısu Hall and the Hasankeyf Hall.
The ‘game stones set’ found at the Başur Mound
site is the main brand article of the collection,
which consists of about 500 pieces ranging from
the Paleolithic period to the Middle Ages.
• The museum, where various presentations are
performed at the entrance and inside the halls,
features a temporary exhibitions hall, a library
and a laboratory for the restoration of finds
from excavations.
• Batman Museum, with its 2500 m2 Museum
Park and Courtyard Exhibition Area Project, has
realized a first in Turkey. The Museum Park features housing types ranging from the Neolithic
period to the present day, children’s workshops
and simulation areas in a village settlement.
• There are symbolic excavation areas made for
children, allowing them to embark upon a historic adventure by performing excavations like
archaeologists and getting to touch finds. The
young visitors develop their manual skills and
historical knowledge by trying to manufacture,
on a hand wheel, reproductions of the artefacts
in the museum collections.
• A minting tool located in the Museum Park
permits children to mint Artuqid period coins
and acquire knowledge about the money printing press technique of the time.
• The Hasankeyf Section features a replica of
the original town gate which was demolished,
as well as re-enactments with human figures of
scenes from the agriculture, commerce and daily
life of historic Hasankeyf.
Müzenin giriş kapısı ve Giriş Salonu (solda). Sağda,
yukarıdan itibaren: Havadan görünüş, Çok Amaçlı
Salon, Amer Evi ve Müzepark görüntüleri.
The museum entrance and the Entrance Hall (left).
On the right, from the top down: Aerial View, the
Multi-Purpose Hall, Amer House and Museum Park
views.
Müzepark Hasankeyf Kapısı (solda ve sol altta), Hasankeyf’ten bir canlandırma
(sağ altta), Müzepark’ın genel görüntüsü (altta) ve Gre Amer Evi (en altta).
Museum Park Hasankeyf Gate (left and below left), a re-enactment from Hasankeyf
(below right), overall view of the Museum Park (below) and Grê Amer house (at the
bottom).
Bakanlığı’na başvurduk. 2014 yılı kazı döneminde çıkan bazı eserlerimizi de teşhire eklemek istedik ve teşhirle ilgili yeni fikirlerimiz
doğrultusunda teşhir salonlarında yeni çalışmalara başladık.
Oluşturduğumuz yeni alanlara duvar kağıtları hazırladık. Tadilat kapsamında olmayan alanlarda bakım onarım çalışmaları yaptık ve 2015
yılı Şubat ayında teşhir çalışmalarımızı tamamladık.
Müzemizde 3 teşhir salonumuz, bir tanıtım salonumuz ve çok amaçlı
salonumuz bulunmaktadır.
Örnek Bir Müze Oldu...
Müze girişinde ziyaretçileri marka eserimiz olan Tunç Dönemi oyun
taşları etkivizyonu karşılıyor.
İlk bölüm olan Neolitik Salonumuzda paleolitik eserler ile birlikte
Hallan Çemi, Hasankeyf, Güsir Höyük ve Sumaki Höyük Neolitik Dönem eserleri sergileniyor.
Müze kazılarımız, hazırladığımız bir belgesel ile tanıtım salonunda
projeksiyonla ziyaretçilere anlatılıyor. İkinci salonumuz olan Tunç
salonunda Başur Höyük, Gre Amer Höyük, Kuriki Höyük ve Çemialo
Höyük eserleri teşhir ediliyor.
Kuriki Höyük vitrinimizde yurt dışında gördüğüm bir uygulamayı
denedik. Vitrin içine küçük bir projeksiyon cihazı yerleştirerek, camına da film taktık. Kazı alanımızda yapılan 3D lazer taramalar vitrin
camına yansıtıldı. Böylece ziyaretçilerin aynı anda eserlerle birlikte
kazı alanını da görebilmeleri sağlandı.
Ulusal ve uluslararası basında büyük yankı uyandıran ve müzemizin
“marka eseri” olan Başur Höyük oyun taşlarımız için özel bir köşe
hazırladık. Son salonumuz Hasankeyf Salonu’nda da yeni çalışmalar
yaptık. İki kolon arasında Hasankeyf kazıları 3D lazer tarama filmi
temperli cam üzerine yapıştırılarak çift taraflı görüntü sağlandı. Daha
önce bu çalışmanın bir örneğini görmedim. Deneyerek yaptığımız bir
çalışma oldu. Hasankeyf Salonu’na Hasankeyf kronolojisi hazırlandı.
Ayrıca vitrin içlerine bazı eserlerin kullanımı ile ilgili çizimler yapılarak, ziyaretçilere eserlerin kullanılma amaçları gösterildi.
Müzemizin bodrum katında çocuk eğitimleri, toplantı, sergi gibi çalışmalar için çok amaçlı bir salonumuz bulunmaktadır.
Bu salonun işlevini artırmak için bakım onarım çalışmaları başlattık
ve duvarına alçıpan yaparak küçük vitrinler oluşturduk. Bu vitrinlerde
çocuk etkinliklerinde yapılan eserlerin teşhir edilmesi ve müze eğitim
çalışmalarında kullanılmasını planladık.
Ayrıca Mor Kuryakos Manastırı çalışmalarının sergilendiği bir de
fotoğraf sergisi hazırladık.
Salonun kullanım amacını göstermek için Down sendromlu çocuklarla müzede eğitim çalışması yaptık. Eğitim çalışmasında çocukların
yaptığı eserleri Çok Amaçlı salonumuzda bulunan vitrinlere yerleştirdik. Bu salonun girişinde bulunan küçük alanımızı ise Müze Hatıra
Alanı olarak hazırladık.
Eser deposu çalışma alanımız, depolarımızı, müze arşiv odamızı hazırladık, ayrıca müzeye gelen eserlerin restorasyonu için tam
teşekküllü bir laboratuvar ile Müze Kütüphanesi ve depo alanındaki
eserlerin fotoğraflarının çekilmesi için bir stüdyo kurduk.
Müzepark ve Bahçe Düzenlemesi
Dicle Kalkınma Ajansı’ndan aldığımız hibe, Bakanlığımız, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile, Yatırım ve İşletmeler Genel
some of the artefacts recently unearthed during the 2014 excavation
period, we began a re-organization work in our exhibition halls. We have
prepared wallpapers for the newly created areas. We performed maintenance and repair work in areas which were not covered by the remodelling project. And we have completed our work on the display configuration in February 2015. Our museum consists of 3 exhibition halls, a
presentation room and a multipurpose hall.
A Model Museum...
The interactive floor projection (etkivizyon) of our brand masterpiece,
the Bronze Age ‘checker stones game set’ welcomes the visitors at the
entrance of the museum. The first section is our Neolithic Hall where the
artefacts from Hallan Çemi, Hasankeyf, Güsir Mound and Sumaki Mound
archaeological sites are displayed alongside pieces from the Paleolithic
11
GUSİR HÖYÜK,
GUSİR EV VE MEZARI
Guillermo Algaze tarafından 1989 tarihinde
bulunan Gusir Höyük, 20 yıl sonra, 2009 ve
2012 yıllarında iki dönem kazıldı. Siirt’te 40
km mesafedeki yerleşim yeri, Eruh’a bağlı
Ormanardı Köyü’nün hemen batısında yer
alıyor. Höyükteki dolgu yüksekliği 8 metreyi
bulurken, yüzey buluntuları 150 metre çapında
bir alana yayılıyor. Gusir Höyük az sayıdaki
radyo karbon ölçülerine göre MÖ 10 bin
yılının başlarına tarihleniyor. Bu da höyüğün
Neolitik Dönem’in başlarında, dolayısıyla
bu dönemin ilk aşamalarını ifade eden
çanak çömleksiz Neolitik Çağ boyunca iskan
edildiğini gösteriyor. Üst kesimde korunagelen
ilk mimari tabakada hakim öge, kazı alanının
merkezine yakın bir yerde bulunan çukur
tabanlı, yuvarlak bir yapı ile ona eklemlenmiş
dikdörtgen planlı mekanlardır.
Gusir Höyük Evi ve Mezar
Yerleşik yaşamın başlangıç aşamasına
tarihlenen yerleşimlerde, yapılar yuvarlak
planlı ve çukur tabanlı inşa ediliyordu. Çukur
kısmın çeperi taş duvarlar ile kaplanırken
yüzeyde kalan üst yapı ahşaptandı. Üst
yapıda direklerin araları yatay dallarla
örülerek kubbeli bir çatı oluşturuluyordu ve
çoğu kez çukurdaki duvar ve üst yapıdaki dal
örgü iskelet, çamur veya kerpiç toprağı ile
sıvanıyordu. Gusir Höyük’te olduğu gibi Dicle
nehri boyunca, günümüzden 11 bin yıl öncesine
tarihlenen yerleşmelerde yuvarlak planlı, dal
örgü barınaklarının örnekleri görülüyor.
Ölüler bazen yerleşme yerinin içinde, bazen de
dışında özel mezarlıklara gömülmekteydiler.
Yerleşme yerlerinin içinde yapılan gömülerde
cesetler çoğu kez evlerin bir odasında taban
altına ya da yerleşme yerinin boş yerlerine
gelişigüzel bir biçimde gömülürlerdi.
The GUSİR MOUND,
GUSİR HOUSE AND TOMB
The Güsir Mound discovered by Guillermo
Algaze in 1989 was excavated 20 years later in
two periods, once in 2009 and the second time
around in 2012. The settlement is at a distance
of 40 km from Siirt and located immediately
west of Eruh District’s Ormanardı Village.
The filling height of the mound reaches 8
meters; surface finds are spread on a 150
meters wide area. According to limited
number radiocarbon measurements, the Gusir
Mound dates back to the beginning of the 10th
millennium BC. This era corresponds to the
beginnings of the early Neolithic, namely the
pre-pottery Neolithic period.
The dominant elements of the first
architectural layer preserved at the upper
section are a pit-based circular structure
articulated with adjacent rectangular spaces
located near the centre of the excavation site.
Gusir Mound House and Grave
In the settlements dating from the early stages
of sedentary life, dwellings were built in circular
shape with their foundations in a pit. The inside
of the trench was covered with stone walls,
while the structure on the surface was made of
wood. The vertical wooden sticks constituting
the upper frame of the house were interwoven
with horizontal twigs so as to form a domed
roof. The stone walls of the pit and the upper
mesh scaffold made of branches were coated
with mud or adobe soil. Such as in the case of
Gusir Mound, examples of shelters with round
floor plan in the form of wattle and daub
houses were seen at settlements dating back to
11 thousand years ago along the river Tigris.
The dead were buried sometimes within the
settlement area and sometimes at special
cemeteries outside. In the first case, people
buried their dead often under the floor of a
room of the house or randomly at an empty
space of the settlement in a haphazard manner.
Müzepark Gusir Evi ile içinden bir görüntü
(en üst iki resim), Gusir Höyük kazıları buluntuları
ile Gusir Höyük’ün havadan görüntüsü. Gusir Evi içi
(sağ üstte).
Reconstituted Gusir House at the Museum Park and
its interior (top two views), Gusir Mound finds and
aerial view of the Güsir excavation site. Interior of
the Gusir House (above right).
12
Müdürlüğümüzün destekleri ile yapılan Müzepark ve Bahçe Teşhir
Alanları projesine gelince...
Mesai dışı saatlerde büyük bir özveri ile hazırlanan Müzepark projemiz yaklaşık 2,5 yıllık bir çalışmanın ürünüdür. Projeyi hazırlarken
çıkış noktamız Ilısu ve HES Projesi kapsamında Batman ve Siirt
illerinde, Müze Müdürlüğümüz başkanlığında devam eden 7 kurtarma kazımızdan ve Hasankeyf kazısından taşınmaz eserlerin sergilenmesiydi. Her kazıdan en az bir eseri teşhir etmeyi planladık. Bunun
yanında da bir “uygulama alanı” yapmak istedik.
Proje uygulama çalışması 2014 Nisan ayında başladı. İlk olarak
bahçe projeye uygun hale getirildi. Müzepark gezisine Güsir Höyük
Neolitik Ev Canlandırması ile başlanıyor. Güsir Höyük’teki Neolitik
çukur evimizin temeli kazı alanından sökülerek müzeye taşındı. Müzepark alanında aynı ölçülerde çukur açıldı ve temel taşları orijinalde olduğu gibi yerleştirildi. Ağaç dallarından evin iskeleti oluşturuldu ve arası dallarla örüldü. İçten ve dıştan çamurla sıvandı ve üstü
kamışlarla kapatıldı.
Böylece evin içinde de o dönemi canlandırmaya çalıştık ve ziyaretçilerin evin içine girip o dönemdeki ev ortamını görebilmelerini
istedik.
Müzepark gezimizin ikinci durağı Nekropol Bölümü; Bu alanda kazılarımızdan çıkan çeşitli mezar tipleri canlandırıldı. Yapay iskeletler
yerleştirilerek ölü hediyeleri kopyalandı ve içlerine konuldu.
Marka eserimiz olan oyun taşlarının büyük modelleri yapıldı.
Gre Amer kazısında ortaya çıkan I. Bin taş evimizin replikası yapıldı.
Çatısı ile ilgili bilgimiz olmadığı için üstü sundurma ile kapatıldı.
Müzepark Bahçe Teşhir alanlarındaki son ziyaret noktası Hasankeyf
bölümüdür. Burada kendi içinde bağımsız bir gezi güzergahı planlandı. Bu gezi alanına 1991 yılında yıkılan Hasankeyf’in 2. Kapısı ile
giriliyor. Gertrude Bell arşivinden edindiğimiz belgeler ışığında ve
Hasankeyf kazı deposunda bulunan aslan rölyefi ve mimari parça-
Müzepark’ta oluşturulan Oyun Taşları (sağ üstte) ve Tunç Salon’dan sergileme
örnekleri (üstte).
The oversized replica of our brand mark, the ‘game stones set’ (top right) and
display examples from the Bronze Hall (above).
Age. A documentary film on the excavations carried out by our museum
is shown to the public in the presentation room. In our second section,
the Bronze Age Hall, artefacts from the historical sites of Başur Mound,
Grê Amer Mound, Kuriki Mound and the Mound Çemialo are exhibited.
We equipped the Kuriki Mound showcase with a small projection device
reflecting images from the 3D laser scanning of our excavation fields
on the showcase glass. So that visitors can visualize at the same time
the excavation area alongside the artefacts emanating from that area.
We have set up a special corner for our ‘brand mark’, the Başur Mound
‘checker stones game set’, which was the object of great repercussions
in the national and international press. We also made special arrangements in our last hall devoted to the Hasankeyf site. A double-sided
viewing of the 3D laser scanning of the Hasankeyf excavations was
achieved by bonding the film on a tempered glass panel placed between
two columns of this hall. This is a genuine method that we developed by
trial and error. I haven’t seen it elsewhere before. We drew up a Hasankeyf chronology for the Hasankeyf Hall. Also, we placed inside the showcases, drawings to explain the utilization purpose of some of the objects
exhibited therein. There is a multi-purpose hall at the basement of our
museum, destined to activities such as children’s education programs,
meetings and temporary exhibitions. We performed some maintenance
and remodelling work to improve the functionality of this hall and created small plasterboard showcases on the walls. We use these showcases to display works produced in the framework of our children’s activities
and education programs. We have also set up a photo exhibition showing the work performed at the Mor Kuryakos Monastery. We organized an
educational activity for Down syndrome children in the multi-purpose
hall and exhibited the results of their production there. We also created
a ‘Museum Memory Corner’ on the small space at the entrance of the
multi-purpose hall. We set up our study room inside the storage area,
organized the storage rooms and the archives. We established a fully
equipped laboratory for the restoration of articles in our museum, a
Museum Library and a photo studio for the shooting of inventory photos
of items conserved at the museum’s storage area.
Museum Park and Courtyard Arrangements
Thanks to a grant we received from the Tigris Development Agency and
the support of the General Directorate of Cultural Assets and Museums
and the General Directorate of Investments Management of the Ministry
of Culture and Tourism, we established the Museum Park and Courtyard Exhibition Area, in the framework of a project that was prepared
with great devotion within a period of 2,5 years. The project was initially
aimed at the exhibition of the artefacts rescued from the seven salvage
excavations headed by our Museum Directorate and performed in the
Batman and Siirt Provinces in connection with the construction of the
Ilısu Water Dam and Hydro Electric Power Plant and, of immovable
pieces from the Hasankeyf excavations. We planned to expose at least
one piece from each of these excavations. Besides, we undertook to
create within the perimeter of the museum’s courtyard, a group of settings reconstituting in real-size certain structures discovered at various
excavation sites.
13
ların mulajları alındı, 1/2 ölçülerinde kapı
yeniden inşa edildi.
Bu alanda Hasankeyf mezar taşları, tarım,
ticaret, nazar, dokumacılık, seramik fırını,
nehir ticaretinde kullanılan kelek canlandırmaları hazırlandı. Hasankeyf ve çevre
köylerinden etnografik eserler toplandı ve
mankenlerle teşhire hazırlandı.
Arkeolojik Köy
Projemizin ikinci bölümü ise uygulama
alanıdır. Bu alanda küçük bir arkeolojik köy
yapma fikrinden yola çıkıldı. Etrafı çitle
çevrili alana iki kerpiç ev yapıldı. Avluda
kuyu, ocak ve Neolitik dönemde tüketilen
tahılların üretildiği büyük sepetler yapıldı.
Ege Üniversitesi Öğretim üyesi Dr. Ahmet
Uhri’nin yardımıyla ilkel buğday tohumları
temin edildi. Kerpiç evlerden birinde Neolitik Dönem animasyon ve dijital oyunlar
bulunuyor, diğerinde ise Neolitik Dönem
canlandırmalar sergilenmektedir.
Uygulama Alanları
Uygulama alanına kazı alanı için 4 havuz
yapıldı. Bunlardan birine münferit kopya
eserler, birine yuvarlak ev temeli, diğer ikisine de birbirini takip eden taş temel yapıldı.
Fırın ve kerpiçler eklendi. İlkokul öğrencisinden üniversite öğrencisine kadar kazı
tekniklerini öğrenebilecekleri kazı alanları
oluşturuldu. Müzepark logolu tişört, şapka,
tulumlar hazırlandı.
Ayrıca kazı alanının hemen yanında çocuk
etkinliklerinde kullanılmak üzere lavabolu
bir çalışma alanı oluşturuldu.
Gelen ziyaretçiler için küçük bir kafeterya
yaptık ve etrafını çitle çevirdik.
The project implementation started in April
2014. As a first step, the courtyard ground has
been arranged accordingly. The tour of the
Museum Park begins with the Güsir Mound
Neolithic House reconstitution. The foundation of the Neolithic pit house discovered at
the Güsir Mound archaeological site has been
removed from the excavation area and brought
to the museum. The foundation stones have
then been re-installed in conformity with their
original configuration, in a trench dug according to the dimensions of the original pit. The
scaffold of the house was built in mesh form
with vertical wooden sticks interlaced with
horizontal branches. The thus erected structure
was coated inside and outside with mud and
the roof covered with reeds.
In doing so, we wanted to offer visitors of the
museum to be able to visualize and experience
concretely the living conditions of that ancient
age by entering in this model house.
The second stop at the Museum Park is the Necropolis Section. In this area we reconstituted
different types of tombs found at various excavation sites. Artificial skeletons and replicas of
dead gifts were placed inside these tombs.
An oversized model of our brand mark, the
‘game stones set’ was built in the Museum
Park. Also, the replica of a stone house discovered at the Grê Amer Mound excavation site
was built here. But since we did not find any
clue as to what the roof must have looked like,
we just covered it with an ordinary porch.
The last visit spot in the exhibition area of the
Museum Park Courtyard is the Hasankeyf Section. A specific independent visit itinerary was
planned for this section. The area is entered
through the reconstructed 2nd Gate of the town
of Hasankeyf, which was demolished in 1991.
The Gate was re-built in half scale dimension,
in the light of documents from the Gertrude
Bell archive and by taking plaster casts of the
lion relief and architectural fragments from
the Hasankeyf excavation storage area. In this
area are exhibited Hasankeyf tombstones,
agriculture, trade, evil eye and weaving articles,
a pottery kiln and replicas of rafts which were
used for the river trade. Moreover, ethnographic artefacts and garment pieces gathered from
Hasankeyf and the neighbouring villages are
displayed in this section as well.
Archaeological Village
The second leg of our project is the area of
application. The idea of establishing a small
archaeological village in that area was at the
origin of this initiative. Two adobe houses
were built in a fenced area. A well, furnace and
large baskets for the production of Neolithic
period cereals were designed in the courtyard.
Primitive wheat seeds were obtained thanks to
Aegean University Faculty Member Dr. Ahmet
Uhri. In one of the adobe houses, animation
and digital games pertaining to the Neolithic
Period are offered to the public and Neolithic
Age re-enactment scenes are exhibited in the
other.
Application Areas
Four pools were designed for the reconstitution of excavation areas. In one of them, we put
replicas of various archaeological finds, in the
second we built the circular house foundation,
and in the other two, we built the adjacent
stone foundations. We added the furnace and
the adobe. Thus, we created excavation area
simulations allowing everyone, from elementary school children to university students, to
learn about excavation techniques.
Museums Park logo T-shirts, hats and overalls
were manufactured. Also a work area with a
sink was set up next to the excavation pools
zone, to be used for children’s activities. We
also built a small, fence-surrounded cafeteria
for visitors.
Hasankeyf Salonu (en üstte), Tanıtım Salonu (en
solda), Tunç Salon (solda, üst ve altta) ve Neolitik
Salon’da sergilenen Oyun Taşları köşesi (altta).
Hasankeyf Hall (top), the Presentation Hall (on the
left), the Bronze Hall (left, above and below) and the
Game Stones corner at the Neolithic Hall (below).
14
 Shutterstock
AVRUPA’NIN
BAROK SARAYLARI
II
avrupa’da lüks ve ihtişamı ile önemli
yer tutan, bir çoğu ıı. dünya
savaşı’nda tahrip olduktan sonra
onarılıp, yeniden ortaya çıkarılan
barok saraylar hakkındaki yazı
dizimizin ilkinde italya, almanya ve
avusturya’dan örnekler vermiştik. bu
sayımızda, sıra fransa’da...
16
EUROPE’S BAROQUE PALACES II
MİMARİ
Architecture
In the first article of our series on Europe’s Baroque
Palaces, drawing attention through their luxury and lustre, we took a look at examples from Italy, Germany and
Austria, some of which had been destroyed or severely
damaged during World War II and subsequently rebuilt
and restored to their original splendour. In this second
article we will focus on the baroque palaces in France...
lâsisizmin kalesi Fransa, uzun süre Barok’a karşı
bir ülke olarak görülmüş. Bunda 16. yy’a kadar din
savaşları ile yıpranıp, yaratıcı atılımları duran Fransa’daki sınıfsal yapıda görülen farklılıklar, felsefe,
edebiyat, Fransız Akademisi’nin kuralcılığı, dolayısıyla Fransız yaşam felsefesi ve kültürel birikimin
de payı çok. Orta Avrupa uzmanı, Sorbonne Üniversitesi’nde uzun
yıllar ders vermiş sanat tarihçisi, Victor-Lucien Tapié, “Barok, kırsalda
zengin senyörlük ekonomisi tarafından tercih edilirken, burjuva-kentsoylu nüfusun yaşadığı şehir ekonomilerinin tercihi Klâsisizm” diyor.
Yazara göre sanatçıları da burjuva kökenli olan Fransa’da, kalabalık
şehirlerde harcamaları azaltmak için uyumlu orantılarla yetinilmiş.
Soğuk, ciddi Klasisizm benimsenmiş ki bu da önceleri “kuru sadelik”,
daha sonra “Fransız zevkinin zarafet özelliği” haline gelmiş.
Şehircilik uzmanı Pierre Lavedan ise “şehir plânlarında Rönesans’ın
düzenli geometrik geleneğine sadık kalındığını, yalnızca dekorasyonlara Barok estetiği eklendiğini” söylüyor. Buna rağmen, hükümdarların prestij simgesi monarşik kurumlar ile lüks ihtiyacı, zenginleşen
burjuvanın aristokrasiye özentili olması, zaten etki altındaki Fransa’da
da Barok’a kapıyı aralatmış...
Fransa ve Barok
Kral I. François döneminde, (16. yy ortası) başkent Paris, Louvre Sarayı ve Hôtel de Ville gibi Rönesans’ın güzelliği ile büyürken, ilk kraliyet
yapıları ve meydanlarının da temelleri atılmaya başlanmış. İktidarın
gücü ve ihtişamını ön plana çıkarmak için IV. Henri için yapılan Dauphine, XV. Louis için Concorde, XIII. Louis için Vosges Meydanı ve
diğer ögeler gibi şehrin kendisine de rol verilmiş.
Kırık pencere alınlıkları, iç ve dış ışık-gölge oyunlarının yanında iç ve
dış-bükey duvarlar, daire yerine yatay oval kubbeler, heykel ve resim
ile bütünleşme, (S) ve (C) formları, istiridye kabuğu motifleri ve altın
varaklı süslemeleriyle Barok, özellikle “XIV. Louis stili” olarak anılmış
ve Fransa’da ulusal mimari doğrultusunda gelişmiş. Büyük saraylar
Versailles’ın salonlarından biri (sol sayfa), sarayın dış görünümü (en üstte),
bahçesindeki Neptün Çeşmesi ile heykellerinden bir detay.
One of the halls of the Versailles Palace (left page), outside view of the palace (top),
a detail from the statues of the Neptune Fountain in the garden.
As a stronghold of classicism, France was long seen as a country opposed to the Baroque style. This was due to a large extent to the erosion
of the creative energy of the country, weary of the chronic religious wars
which lasted until the 16th Century, the changes in the class structure; as
well as to the conformism of institutions such as the “Académie Française” in terms of philosophy and literature and relatedly, the French
philosophy of life and cultural traditions.
Victor-Lucien Tapié, French historian and academic, specialist on Central Europe, who was a professor at the Sorbonne University, declared in
his book “Baroque et Classicisme” that Baroque was the style favoured
at the countryside ruled by seigniorial economy, whereas classicism was
dominant in cities where the urban bourgeoisie was at home. According
to the author, in France, where most of the masters of art were of bourgeois origin, the inhabitants of populous cities, focused on reducing the
costs, preferred to declare themselves satisfied with the mere harmony
in the proportions as opposed to expensive pomp. Cold and serious
classicism which was initially considered a mark of sobriety, evolved in
time into the “elegance characteristic of French good taste”.
The city planning expert Pierre Lavedan states that “the urban plans continued to adhere to the regular geometric tradition of the Renaissance
while Baroque aesthetics was applied only to decorative details”.
However, the luxury requirements of the royal institutions which constituted the status symbols of monarchical rulers, coupled with the
eagerness of the bourgeoisie to follow aristocracy in their steps, growing
parallel to their wealth, prompted France to loosen its door to Baroque,
whose impact it could, indeed, hardly resist.
France and the Baroque
As the capital city Paris was growing through the beauty of Renaissance
landmarks like the Louvre Palace and the Hôtel de Ville during the reign
of King François I (mid-16th century), the foundations of the first royal
buildings and public squares were being laid. The “Place Dauphine”, initiated by King Henry IV, “Place de la Concorde”, the largest public square
in Paris, built under King Louis XV, “Place des Vosges”, inaugurated in
1612 to celebrate the wedding of Louis XIII and Anne of Austria, and the
other landmarks of the capital, and finally the city as a whole, were all
symbols intended to put forward the authority and grandeur of the royal
power. With its horizontally oval domes rather than round ones, cracked
window pediments, internal and external chiaroscuro, convex and concave walls, integrated sculptures and paintings, (S) and (C) forms, oyster
shell motifs and gold leaf decorations, the Baroque, associated mainly
with the 72-year reign of the Sun King, was referred to as the “Louis XIV
Style”, and developed in line with the national architecture in France.
The grand palaces and mansions were brightened up through large gardens and enlivened through water elements such as ponds, fountains,
water jets and canals. The principal Baroque architects of France are
listed below with the names of the palaces and buildings they designed
next to their names: Salomon de Brosse: Luxembourg Palace; François
Mansart (the architect of the Baroque church of Les Invalides): Château
17
VERSAILLES SARAYI’na GİDECEKLER İÇİN
ve köşkler de büyük bahçeler, havuz, fıskiye,
kanal gibi su elemanları ile zenginleştirilip,
hareketlendirilmiş.
Fransa’daki Barok’un en önemli mimarları ve
onların saray binaları şöyle sıralanıyor:
Salomon Debrosse - Lüksemburg Sarayı;
François Mansart (Barok Les Invalides kilisesinin de mimarı) - Château de Maisons ve
Nikonaft / Shutterstock.com
Hükümdarlık merkezi, mutlakiyetçilik ve klâsik Fransız sanatının bir simgesi olan, 19.
yy’da Fransa Tarih Müzesi’ne dönüşen Versailles, UNESCO’nun Dünya Mirası listesinde.
Ziyaretçiler için Versailles’ın görmeden dönülmezleri:
• Giriş Kapısı: Üzerinde kraliyet armasının bulunduğu, altın yaldızlı kapı ve Bakanlar Avlusu,
Avludaki XIV. Louis heykeli.
• Kraliyet Şapeli ve Opera: 1770’te XVI. Louis ile Marie-Antoinette’in düğününe yetiştirilen
Opera ve galeriler.
• Kraliyet Avlusu: Mermer taşlar, büstler ve yaldızlı balkonlarla çevrili Mermer Avlu ve Herkül
ile Mars kabartma heykellerinin kuşattığı dış cephe saati.
• Oda ve Salonlar, Aynalı Salon: Mermer Avlu’nun çevresinde, Le Brun tarafından renkli
mermer, ahşap ve taş oymalar, duvar resimleri, kadife, gümüş ve altın varak ile kaplı
mobilyalarla donatılmış Kral ve Kraliçe Odaları. Kütüphane, her biri bir Olimpos tanrısına
adanmış salonlar. Savaş ve Barış Salonları ve görkemli Aynalı Salon.
• Saray Bahçeleri ve Trianonlar: Heykellerle süslü Su Bahçesi, Latona, Dragon, Neptün
çeşmeleri, Portakal (orangerie), geometrik ve aynalı havuzlu bahçeler, Büyük Kanal, Küçük ve
Büyük Trianon.
DATA for VERSAILLES PALACE VISITORS
Symbol of absolutist monarchy and classical French art, “Château de Versailles” was converted into
the French History Museum during the 19th century, and inscribed on the UNESCO World Heritage
List in 1979. We listed below its ‘absolutely must-see’ spots:
• Gateway: The gilded doors bearing the royal coat of arms, and the Courtyard of Ministers with the
statue of Louis XIV.
• Royal Chapel and Opera: The Opera and galleries inaugurated in 1770 at Marie-Antoinette’s
wedding to Louis XVI.
• Royal Courtyard: The Marble Courtyard adorned with marble stones, busts and surrounded by
gilded balconies and the façade clock decorated with the relief sculptures of Hercules and Mars.
• Apartments and Halls, The Hall of Mirrors: the King and Queen Apartments built around the
Marble Courtyard, and decorated by Le Brun with coloured marble ,wood and stone carvings, wall
paintings, velvet, silver and gold leaf coated furniture pieces. The Library, the halls each dedicated
to an Olympian god. War and Peace Halls and the splendidly imposing “Galerie des Glaces” (Hall of
Mirrors).
• Palace Gardens and the Trianons: The water garden decorated with sculptures, the Latona,
Dragon and Neptune fountains, the Orangerie, the geometric gardens with reflecting ponds, the
Grand Canal, the Small and the Grand Trianon.
Jules Hardouin Mansart - Versailles Sarayı.
Şimdi saraylara daha yakından göz atalım...
Lüksemburg Sarayı - Paris 6. Bölge
Paris’in en muteber semtlerinden 6. Lüksemburg Bölgesi’nde, kapısı doğrudan üzerinde
bulunduğu Vaugirard Caddesi’ne açılan 15
No’lu bina. Burası çok şey görmüş geçirmiş
Lüksemburg Sarayı ve tarihi Fransa, hatta Avrupa tarihi ile iç içe. Floransalı Medici Ailesi,
Fransa’ya iki kraliçe gelin vermişti. İtalyan gelinlerin ikisi de imara meraklı, sanatseverdi.
Tuileries Sarayı ve bahçelerini yaptıran, Kral
II. Henry’nin karısı Catherine ile daha sonraki
Kral IV. Henri’nin karısı Marie Medici idi.
Marie, çapkın eşinin yarı Ortaçağ üslûplu Louvre Sarayı’ndayken hiç mutlu olmayıp, Floransa’daki Pitti Sarayı ve Boboli Bahçeleri’nin
Versailles’ın bahçesinde Neptün heykeli (en üstte),
Lüksemburg Sarayı’ndan iki görüntü (ortada ve altta).
Neptune Statue in the Garden of Versailles (top)
Two views of the Luxembourg Palace (middle and
bottom).
18
lapas77 / Shutterstock.com
de Maisons and; Jules Hardouin-Mansart: Palace of Versailles. Now let us take a closer look
at the palaces...
bir benzerini Paris’e yaptırmayı düşlemiş.
1610’da IV. Henri suikastından sonra Kral
Naibi olunca hemen işe koyulup, 25 hektarlık
bir arazi satın almış. 1608’de saray mimarlığına getirilen mimar Salomon Brosse, projeleri
tamamlamış, 1615’de işe başlanmış ancak
inşaat 16 yıl sonra bitirilebilmiş.
Sarayın Serüveni: Dönüşen Saray,
Yaşayan Bahçe
Peki, Lüksemburg Sarayı, Pitti Sarayı’na, bahçesi de Boboli’ye benzemiş mi? Uzmanlar,
Toskana stili kabartma süslemeli “giriş”lerin
benzediğini, ancak plânın Fransız esintili kaldığını, sarayın da Rönesans ile Klâsik dönem
arasında bir geçiş olduğunu söylüyorlar. Esasen bunu inşaat tamamlanmadan önce Marie
Medici de fark ettiğinden saraya yerleşip,
iç mekân tasarım ve süslemelerinde İtalyan
Baroku’nu ağır bastırmaya çalışmış.
Batı kanadındaki galeri için ressam Rubens’e
sipariş edilen 24 kanvas ve diğer tablolar,
heykeller, goblenler, taht odası, kütüphane,
bahçe... Ne var ki devrimden sonra “Ulusal
Saray” sonra “Ulusal Hapishane” ve “Cumhuriyet Sarayı” ilân edilen, II. Dünya Savaşında
ise karargâh yapılan saray ve içindeki eserler
bu inişli-çıkışlı kullanıma ve zaman zaman
çıkan yangınlara dayanamamış.
24 Rubens tablosu şimdi Louvre Müzesi’nde
bulunuyor, bina
da günümüzün Fransız
Senato
Binası olarak
hizmet veriyor. Kraliçe
Marie’nin,
heykeller,
grottolar, havuzlar ve
anıtsal Medici Çeşmesi ile Boboli’ye
çok benzettiği
saray bahçesi ise
büyüleyici
güzelliğiyle günümüzün
Luxembourg Palace - Paris 6th District
Luxembourg Palace is the building with gate
number 15 located on Vaugirard Street in the
most reputable 6th district of Paris. This is a
palace which has been the stage of a great
many episodes of French history, intertwined
with the history of Europe. The Florentine Medici family had given France two bride queens.
Both of them were interested in art and architecture. Catherine de Medici was the wife of
King Henry II; she had the Tuileries Palace and
Gardens built. And later Marie Medici, wife of
King Henry IV was not happy at all at the halfmedieval styled Louvre Palace of her flirtatious
husband; she was fancying building in Paris, a
palace like the Pitti Palace and Boboli Gardens
in Florence. When she became Regent following the assassination of Henry IV, she immediately purchased a 25 hectares land. Salomon
de Brosse, appointed court architect in 1608,
completed the relevant projects in time; but
the construction work could only begin in 1615
and finished 16 years later.
The Palace and its journey: converted
palace, surviving garden
Do the Luxembourg Palace and its garden
really look like Pitti Palace and Boboli Gardens? Experts hold the view that the Tuscan
style embroidered entrances ornamented with
reliefs actually do; but that the plan as a whole
is of French inspiration and that the palace as
such corresponds to a transition between the
Renaissance and Classical periods. Since Marie
Medici herself noticed that situation already
during the construction phase, she decided to
move in before full completion of the building
and endeavoured to imprint the mark of the
Italian Baroque style on interior design and
decoration. 24 canvases ordered from Flem-
lapas77 / Shutterstock.com
romantik Lüksemburg Bahçesi olarak Parisliler ve gezginlere ücretsiz hizmet ediyor.
Versailles Sarayı - Versailles
Paris’in yaklaşık 20 kilometre güney batısındaki Versailles’da bulunan bugünün muhteşem sarayının yapımına XIII. Louis’nin av
köşkü olarak başlanmış. Bina daha sonra
mimar Le Vau tarafından büyütülmüş. XIV.
Louis döneminde mimar Jules HardouinMansart, binaya özgün bir perspektif kazandırarak genişletmiş.
Altın varaklı tavan ve duvar resimleri ile
tanınan kraliyet ressamı Charles Le Brun
ile André Le Nôtre ve Jean-Baptiste Colbert
tarafından bahçeye Büyük Kanal ve Kral Yolu
yapılmış. Daha sonra heykeller, çeşmeler, çiçeklikler ve “orangerie” (limonluk) eklendiğinde bu perspektif daha da gözalıcı hale gelmiş.
1670’de kralın diplomatik ziyaretçileri kabul
ettiği, I. Dünya Savaşı’nı sona erdiren Versailles Antlaşması dahil, önemli antlaşmaların
imzalandığı, ihtişamlı ve etkileyici Aynalı
Salon ve Kraliyet odaları ile saraya bugünkü
klâsik görünümü verilmiş. XV. Louis döneminde mimar Ange-Jacques Gabriel saraya iki
geniş avlu kanadı ile şapel ve opera bölümlerini eklemiş.
Versailles’ın ana girişi (sol üstte), sarayda sergilenen tablolar (sağ üstte) ve bugün Senato binası olarak hizmet
veren Lüksemburg Sarayı’nın toplantı salonu (üstte, Lilyana Vynogradova / Shutterstock.com).
The main entrance of Versailles (top left), paintings exhibited in the palace (top right); the Meeting Hall of
the Luxembourg Palace which serves today as the French Senate building (above, Lilyana Vynogradova /
Shutterstock.co I).
19
KRALİÇENİN EVİ: KÜÇÜK TRIANON
Kraliçe Marie-Antoinette’in “Küçük Trianon”una davet etmeden kimse
giremezmiş... Buradan Kraliçe’nin Bahçesi’ne kadar uzanan alan da onun
hükümranlık alanı sayılır, “eski ve gelenekçi Versailles Sarayı’na kişisel
tercihlerini yansıtabilen tek kraliçe” olan Marie-Antoinette’in özel yaşam
alanı olarak kabul edilirmiş.
Her yerde “Ekmek bulamazlarsa pasta yesinler” sözüyle de tanınan hazin
sonlu kraliçenin, aslında pasta derken kızkardeşi Catherine tarafından
Fransa’ya sokulan ve Sofia Coppola’nın yönettiği 2006 yapımı “Marie
Antoinette” filminde de
değinilen “makaron”u
kasdettiği de söyleniyor. Küçük Trianon,
önceki düzenlemelerden
kalan kapatıcı duvarlar, kapılar gibi ögelerle
bugün de iyi korunan
bir yer olduğunu gösteriyor. 2007’den beri
ziyaretçi girişi zamanında kraliçenin koruma görevlilerine ayrılan
İsviçre Evi kapısından
yapılıyor.
QUEEN’S SANCTUARY: PETIT TRIANON
No one was allowed to enter Queen Marie-Antoinette’s “Petit Trianon” without being invited by her...
The area extending from there up to the “Queen’s Garden”, was considered her private dominion. It
was the private living space of Marie-Antoinette, the only queen who was able to reflect her personal
preferences on the old and traditionalist Palace of Versailles.
The name of Marie-Antoinette, the hapless queen whose life was to end in an unfortunate tragedy, is
often associated with a phrase attributed to her, “Let them eat cake if they cannot find bread”. It is
thought that she must actually have referred to the macaroon cookies introduced to France by her sister
Catherine, as it was also stressed in the Sofia Coppola directed 2006 film “Marie-Antoinette”. The Petit
Trianon today continues to be a well-protected place concealed with the walls and gates remaining
from former arrangements. Since 2007, the visitors enter the area by passing through the Swiss House,
which had been the quarters of the queen’s guard.
ish Baroque painter Rubens for the West wing
gallery, and various other paintings, sculptures
and tapestries, the Throne Chamber, library,
gardens... However, the structure was declared
“National Palace” following the Revolution, and
later “National Prison” and finally proclaimed
“Palace of the Republic”. It was used as military
headquarters during World War II. The palace
and the artworks therein could not stand forever these permanent changes on this bumpy
journey fraught also with hazards such as fires.
The 24 Rubens paintings are currently at the
Louvre Museum and the Luxembourg Palace
serves as the venue of the French Senate.
The palace gardens reminding Queen Marie
Medici of the Boboli Gardens in her native city;
with its statues, grottoes, ponds and the monumental Medici Fountain, continues to offer its
charming beauty free of charge to Parisians and
tourists, as today’s romantic “Jardin de Luxembourg”.
Palace of Versailles - Versailles
Today’s magnificent “Palais de Versailles” located some 20 km southwest of Paris was initially
built as a hunting lodge for King Louis XIII. The
building was later enlarged by the architect Le
Vau. During the reign of Louis XIV, architect
Jules Hardouin-Mansart expanded the palace once again, by endowing it with a unique
perspective. Court painter Charles Le Brun,
renowned for his gold-leaf ceilings and wall
paintings, landscape architects André Le Nôtre
and Jean-Baptiste Colbert installed the Grand
Canal and the Royal Pathway. Later, when
statues, fountains, flower beds were added and
the “Orangerie” was built; the perspective has
become even more spectacular.
The majestic and impressive Hall of Mirrors
where the French king received his diplomatic
guests, the venue where the historic Treaty
of Versailles ending the First World War and
various other treaties were signed, the royal
apartments and the palace as a whole were
given their present-day classical appearance in
1670. During the era of King Louis XV, Architect
Ange-Jacques Gabriel added two large courtyard wings as well as the chapel and opera
sections to the palace complex.
Mansart Mimarisi ve Kral İçin Büyük
Trianon
Jules Hardouin Mansart, XIV. Louis’nin
Le Vau’ya yaptırdığı Çin etkili “Porselen
Trianon”un yerinde daha sonra Versailes’deki en rafine binalar grubu “Büyük Trianon”u
inşa etmiş. Mansart, tasarım sürecine kralın
da bizzat katıldığı bu eseri “Zevkli bahçelerle
biraz pembe mermer, biraz somaki mermer
saray” diye nitelermiş. Saray bahçesi ile avlusu arasında yer alan, İtalyan mimarisinden
hallice etkilenmiş, zarif orantılı, tek katlı bu
saray, yansıttığı rahatlık, soyluluk ve hoşluğu
ile ziyaretçilerini bir çırpıda etkisi altına alıyor. Daha sonra İmparator Napolyon Bonapart, sıkça kullandığı Büyük Trianon’u restore
ettirip, devrimde zarar gören mobilyaları
yeniletmiş. 1963’de Charles de Gaulle, aynı
yapıyı Fransa cumhurbaşkanlarının resmi
konutu ve konukevi olarak kullanmak üzere
restore ettirmiş.
LE BRUN VE
FRANSIZ MAVİSİ
Versailles’te Mermer Avlu’nun
çevresindeki oda ve salonlar,
saray ressamı Le Brun tarafından renkli mermer, ahşap ve
taş oymalar, duvar ve tavan resimleri,
kadife, gümüş ve altın varak ile kaplı
mobilyalarla donatılmış. Tapié, sarayın ünlü
ressamını şu sözlerle yorumluyor:
“Le Brun esasen klâsik doktrinin yorumcusu
olup, onun için ideal resim göze hoş gelen ama
aynı zamanda ruhun da kavrayabildiği resimdi. Dolayısıyla soylu konulardaki resimleri de
gerçekliğe sadık kalarak yorumluyordu. Dauphine Meydanı’na dikilen taşı taklit eden Zafer
Anıtı’ndan, Hollanda Seferi’nin anısına Aynalı
Salon’un tavanında sergilenen şiire kadar, onun belli bir deniz mavisi ya
da değerli taşların mavisi gibi ender renklere olan zevki ile resmin konusunda yeri olan hareket, kostümler, miğferler, zırhlar bir lirizm içinde sergileniyordu.” Tam da burada, aslında bir Bourbon hanedanı rengi olan mavi
ile XIV. Louis’den günümüze, Fransız dekorasyonuna damgasını basan “uçuk
mavi ile Le Brun arasında bir ilişki var mıdır?” sorusu akla gelmiyor değil...
Mansart Architecture and the Grand Trianon
for the King
Jules Hardouin Mansart built the “Grand Trianon” which constitutes most refined group of
buildings in Versailles, to replace the “Porcelain Trianon” of Chinese inspiration which
had been commissioned to architect le Vau
by Louis XIV. Mansart would characterize this
complex whose design process was personally
supervised by the king, as “a somewhat pink
and a little porphyry marble palace adorned
with tasteful gardens”. Situated between the
Palace garden and its courtyard, this elegantly
proportioned, single-storey attractive palace,
fairly inspired from Italian architecture, reflecting comfort and nobility, captivates the visitors at first glance. Later, Emperor Napoléon
Bonaparte, who has frequently used the Grand
Trianon, had the building refurbished and renewed the furniture damaged during the Revolution. In 1963, President Charles de Gaulle
had the same structure renovated in order to
serve as the official residence and guest house
of the presidents of France.
Mermer heykellerle süslü koridor (sol üstte, walter_g /
Shutterstock.com), bahçedeki heykellerden biri (altta).
The hallway adorned with marble statues (top left,
walter_g / Shutterstock.co), one of the sculptures in
the garden (below).
LE BRUN AND THE
“FRENCH BLUE”
The apartments and halls around the Marble Courtyard
at Versailles were bedecked with coloured marble, wood
and stone carvings, wall and ceiling paintings, velvet,
silver and gold-leaf coated furniture by court painter Le
Brun. Tapié comments on the famous painter in following words: “Le Brun is essentially an adept of the classical
doctrine; in his mind, the ideal painting should reach the
soul besides pleasing the eye. Thus, he remained faithful
to reality in his depictions of noble subjects. From the
triumphal arch crowned with an obelisk of Dauphine
Square to the glorification of the victorious Netherlands
expedition of King Louis XIV on the ceiling of Versailles
Hall of Mirrors, Le Brun combines his predilection for a
certain navy blue or for rare colours like the blue of precious stones, with the action, costumes, helmets, armours
portrayed in the painting, by displaying the whole in a lyrical atmosphere.”
Precisely on this point, one wonders whether there is
a
connection between Le Brun and the “pale blue” colour,
characteristic of the Bourbon dynasty, which imprinted its
mark on the French decoration art from the time of Louis
XIV up to the present-day...
21
 Shutterstock&Wikipedia
DÜNYA
MÜZELERİ
World
Museums
 Shutterstock
ayaklarınız yer den kesilecek
ULUSAL HAVACILIK ve UZAY MÜZESİ
abd ulusal havacılık ve uzay müzesi, (smıthsonıan
natıonal aır and space museum) ülkenin en çok
ziyaret edilen müzesi. astronot giysilerinden
yerçekimsiz odaya, uzay mekiklerinden ay yüzeyi
fotoğraflarına, uzaya dair her şey bu müzede.
Your feet will get off the ground
The National Air and Space Museum
The Smithsonian National Air and Space Museum is the most visited
museum in the United States. From astronaut gear to anti-gravity
room, from space shuttles to lunar photos, everything about outer
space is available in this museum.
Müze bahçesindeki “Ascent” isimli heykel (fstockfoto/Shutterstock.com)
The “Ascent” sculpture located in the museum garden (fstockfoto / Shutterstock.com)
22
Müzenin genel görüntüsü
(digidreamgrafix) ve uzay mekiği
(Jorg Hackemann/Shutterstock.
com)
General view of the museum
(digidreamgrafix) and the space
shuttle (Jorg Hackemann /
Shutterstock.com)
BD’nin başkenti Washington D.C.’de bulunan Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi geçen yıl ülkenin en
çok ziyaret edilen müzesi oldu. Bunun en önemli
nedeni insanlığın bitmek tükenmek bilmeyen uzay merakı. Genç yaşlı
pek çok kişi uzaya gidebilmenin hayâllerini kurmaya ve bu hayâllere
biraz olsun yaklaşabilmek için de Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi’ni
ziyarete devam ediyor.
Müze, Smithsonian Enstitüsü çatısı altında bulunan 19 müzeden
biri. Aslında sadece ülkenin değil tüm dünyanın gözdesi olan bir yer
burası. Geçen yıl tüm dünyada en çok ziyaret edilen müze Paris’teki
Louvre Müzesi olurken ikinci sırayı Washington’daki Ulusal Havacılık
ve Uzay Müzesi almış. Müzeyi her yıl ortalama 8.3 milyon kişi geziyor.
Peki, bu kadar çok ziyaretçi ağırlayan bu müzenin içinde neler mi
var? Wright Kardeşler’in yaptığı meşhur uçaktan, İkinci Dünya Savaşı
sırasında pilotların kullandıkları giysilere, Amerika’nın aya gönderdiği
uzay araçlarından, astronotların Ay’da kaydettikleri ses kayıtlarına
kadar pek çok önemli nesne burada.
The National Air and Space Museum in Washington D.C., capital of the
United States, was the most visited museum in the country last year.
The reason for that is mankind’s unending curiosity for space matters.
Old and young continue to visit the National Air and Space Museum to
fancy about travelling into outer space and to get a tad close to the materialization of their dreams. The museum is one of 19 museums under
the umbrella of the Smithsonian Institution. In fact, the renown of this
23
f11photo/Shutterstock.com
Vacclav/Shutterstock.com
place is not just confined to the U.S.; it enjoys a worldwide popularity.
Last year, the National Air and Space Museum in Washington D.C. took
the second place of world’s most visited museums, following the Louvre
Museum in Paris which came first. It welcomes yearly an average of 8,3
million visitors. So, what is attracting so many visitors to that museum?
The famous Wright Brothers airplane, the clothing used by pilots during the Second World War, spacecrafts sent to the moon by the United
States and audio recordings made by the astronauts on the moon are
among the foremost pieces included in the museum’s rich collection.
Smithsonian’ın öyküsü
Smithsonian, Amerikan Tarihi Müzesi’nden Doğa Tarihi Müzesi’ne
kadar 19 farklı müzeyi aynı çatı altına sunan bir kompleks. Kuruluş öyküsü de şöyle: Bir İngiliz gezgin olan James Smithson, ABD’ye yaptığı
yolculuk sırasında bu ülkeyi çok sevdiğini anlıyor ve servetinin önemli
bir miktarını ABD’ye bağışlıyor. 1800’lü yılların başında yapılan bu
bağış, tarihi kayıtlara göre o yıllarda Amerika’nın toplam bütçesinin
1/66’sını oluşturuyor. Smithson’ın bunu neden yaptığı hiçbir zaman
tam olarak anlaşılamıyor. Kimilerine göre babasının mirasını reddetmek amacıyla, kimilerine göre Amerikan demokrasisinden çok ilham
aldığı için bu derece yüklü bir bağışta bulunmuş.
Nedeni ne olursa olsun, Smithson’un bu jestinin, ABD’nin günümüzde uzay ve havacılık konusunda dünyanın çok ilerisinde olmasında
24
History of the Smithsonian Institution
The Smithsonian group is a complex offering 19 different museums
under one roof, from the Museum of American History to the Museum
of Natural History. Following is the story of how it came into being: British scientist and explorer James Smithson, who grew fond of the United
States during his trip there, bequeathed a significant amount of his
wealth to this country. According to historical records, the said donation made in the 1800s corresponded to 1/66 of the United States’ total
budget in that year. Smithson’s motivation for making such a large bequest was never fully understood... According to some, it was to reject
the legacy of his father; according to others, he has endowed this large
sum by virtue of his appreciation of American democracy.
Whatever the reason may have been, this gesture of Smithson greatly
contributed to the U.S. being far ahead in today’s world in the field of
aerospace and aviation. At first, lengthy discussions took place on how
to utilize the bequeathed money. The discussions continued for several
years, due to the fact that, whereas some politicians were pleased with
this donation, there were some others who did not want to accept this
help from the United Kingdom.
Eventually, it was decided in 1846 to establish a foundation under the
name of “Smithsonian Institution” which was thus born that way, as “an
Establishment for the increase & diffusion of knowledge among men”,
in accordance with Smithson’s will. A huge complex was erected for
that purpose in Washington D.C.. America’s leading scientists began to
Astronot dondurması!
Bu müze hem öğretici ve ufuk açıcı bir yer,
hem de çocuklarla ziyaret edilebilecek çok
eğlenceli bir mekân. İçinde gün boyu dönüşümlü olarak film izlenebilecek bir sineması
da olan müzede en çok ilgi gören şeylerden
biri de “astronot dondurması”! Astronotların
uzaydayken yediği, çok düşük ısıda dondurulan kuru dondurmalar küp şeklinde. Müzenin
hediyelik eşya bölümünde satılan, oldukça
tatsız tuzsuz olmasına rağmen ziyaretçile-
f11photo/Shutterstock.com
Jorg Hackemann/Shutterstock.com
gather at this institution. They started working
on nature, history, air and space. The whole
history of the United States is thus being
presented to visitors simultaneously in the 19
museums established within the perimeter of
this huge complex of buildings. The date of
establishment of the National Air and Space
Museum (NASM) is 1946.
Alfred Wekelo/Shutterstock.com
Richard Thornton/Shutterstock.com
büyük payı var. Önce bağışlanan paranın nasıl kullanılacağı tartışılıyor. Tartışma yıllarca
sürüyor. Çünkü, paradan memnun olan siyasetçiler olduğu kadar, İngiltere’den gelen bu
yardımı kabul etmek istemeyen siyasetçiler
de var. Sonunda, 1846 yılında bu bağışla bir
vakıf kurulmasına karar veriliyor. “Smithsonian Enstitüsü” de böyle doğuyor. Washington
D. C.’de yer alan bir alanda, çok büyük bir
kompleks inşa ediliyor. Zamanla ABD’nin en
önemli bilim insanları bu enstitüde toplanmaya başlıyor. Doğa, tarih, hava ve uzay hakkında çalışmalar yapmaya başlıyor. Kompleks
içinde kurulan 19 müzede de ABD’nin bütün
geçmişi aynı anda ziyaretçilere sunuluyor.
Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi’nin (NASM)
kuruluş tarihi ise 1946.
Müzede konkord uçaklar dahil pek çok hava aracı
sergileniyor ama her zaman en büyük ilgiyi uzay ile
ilgili araç, kostüm ve objelerin sergilendiği bölüm
çekiyor.
Numerous aircrafts including the Concorde are on
display at the museum, but the part which draws the
greatest attention is always the section featuring the
space-related gears, clothing and objects.
Astronaut ice cream!
This museum is both instructive and stimulating, a very fun place to visit with the children
as well. A movie theatre offers alternately various spectacular documentary films throughout
the day. One of the most exciting things in
the museum is the “astronaut ice cream”! The
nutrition that astronauts consumed during
their journey in space, the so-called “astronaut
ice cream” is a kind of dry food frozen at very
low temperature in the form of cubes. It is
sold at the gift shop of the museum; although
it is quite insipid, visitors are keen on tasting
it and, the most popular perfume seems to
25
Alfred Wekelo/Shutterstock.com
rin büyük ilgi gösterdiği bu dondurmanın en çok tüketilen çeşidi
ise çilekli olanı. Müzede görülmeden dönülmemesi gerekenlerden
biri de Ay’a ilk adım atan Apollo 11’in kumanda modülü ve Apollo
programıyla ilgili ekipman ve belgeler. Apollo 11, Ay’a inen insanlı
ilk uzay uçuşuydu. Bu uzay uçuşunda görev alan astronotlar Neil
Armstrong ve Buzz Aldrin, 20 Temmuz 1969 tarihinde, saat 20.18’de
Ay’a inen ilk insanlar olmuştu. İnişten altı saat sonra 21 Temmuz,
saat 01.56’da Apollo 11’den önce Armstrong çıkmış ve Ay yüzeyine
ayak basan ilk insan olmuştu. Dünyalıları çok heyecanlandıran bu
olayla ilgili her türlü belge ve ayrıntıya Ulusal Havacılık ve Uzay
Müzesi’nde ulaşmak mümkün. Armstrong’un Ay yüzeyine ayak bastığı kostümü dahil.
26
be strawberry. An important must-see at the museum is the command
module of Apollo 11, the space ship which achieved the first landing
on the Moon, along with the equipment and documents relating to the
Apollo program. On July 20, 1969, Neil Armstrong and Edwin “Buzz”
Aldrin became the first people to reach the moon when they touched
their lunar module down in the Sea of Tranquillity at 20:18. Six hours
after the landing, on July 21, Neil Armstrong descended from Apollo 11
and became the first human to set foot on the surface of the moon at
01:56. Every document and detail concerning this event which aroused
great excitement amongst Earthlings is available at the National Air
and Space Museum including the space clothing in which Armstrong
set foot on the lunar surface.
Washington D.C. a city of museums
This museum also functions as a research centre for topics such as avia-
Müzede sergilenen hava
ve uzay araçları.
Air and space vehicles on
display at the museum.
Washington D.C. bir müzeler kenti
Bu müze aynı zamanda havacılık ve uzay uçuşu bilimi, gezegen bilimi
ve karasal jeoloji ile jeofizik konularında bir araştırma merkezi görevi
görüyor. Arşiv Bölümü’nde ise havacılık ve uzay uçuşlarının tarihini
belgeleyen 20 binden fazla film bulunuyor. Koleksiyondan yararlanmak isteyenler önceden istekte bulunarak bu filmlere erişebiliyor.
NASM Film Arşivleri koleksiyonu 700 binden fazla sinema filminin
yanı sıra belgeseller, eğitici filmler, tanıtım filmleri ve röportajlar
içeriyor. Bkz. NASM Resmi Sitesi: http://airandspace.si.edu
Bu müze mutlaka görülmesi gereken bir müze. Hem bilgilendirici,
hem de çok eğlenceli. Üstelik hepsi yakın tarihten ve tanıklık ettiğimiz
olaylarla ilgili olduğu için çok da heyecan verici.
Washington D.C. zaten başlı başına bir müzeler şehri. Şehrin her
yerinde her an bünyesinde Amerikan tarihinden önemli parçalar barındıran bir müze görmek mümkün.
tion and spaceflight science, planetary science, terrestrial geology
and geophysics. There are more than 20 thousand films documenting the history of aviation and space flight at the Archives Department. Those who wish to make use of the collection can access
these films through prior request. The NASM Film Archives Collection contains more than 700 thousand feature films as well as
documentaries, educational films, promotional films and interview
shootings.
See: NASM Official Site: http://airandspace.si.edu
This museum both informative and entertaining is a museum
which must be seen. Moreover, it is very exciting because the items
on display here are directly linked to events of recent history that
most of us have witnessed live. Washington D.C. as such is already
a museum town in itself. Each part of the city hosts a museum
harbouring important portions of American history.
27
ARKEOLOJİ
Archaelogy
28
ilk gelişkin örnekleri
roma döneminde
boy gösteren, yoksul
halk için yapılan ama
imparatorluk için
bir statü sembolüne
dönüşerek, toplumun
önde gelenlerinin
rağbet gösterdiği
bir buluşma yeri, eski
dünyanın tuvalet
kültürü:
LATRİNA
LATRINES:
toilet culture in the ancient world.
The first advanced public toilets in history were initially
developed for ordinary people during the Roman period. But in
time these evolved into luxurious status symbols and a meeting
place for the elite of the empire.
 Rasim Konyar
Denizli, Hierapolis Antik Kenti latrinasından görüntüler (solda ve sağda). İtalya’dan
Roma Dönemi latrinasına bir örnek (en üstte) (Baciu/Shutterstock.com).
Views from the latrine of the ancient city of Hierapolis at Denizli (left and right);
example of a Roman period latrine from Italy (top) (Baciu / Shutterstock.com).
29
AYDIN’da iki latrina:
TRAELLİS ve MAGNESİA
Tralleis Gymnasion’da, MS 1. yy’a ait latrina 65 kişilik kapasitesi
ile benzerlerinin en büyüklerinden. Üstü bir revak ile kapalı olan
yapının doğusunda içi sıva ile kaplı bir temiz su deposu bulunuyormuş. Depoya künklerle getirilen temiz su, tuvaletlerde kullanıldıktan
sonra atıklarla birlikte üçü hamam kısmından gelen, toplam 5 adet
ve atık su kanalı yoluyla, yapının doğusundaki havuzun altından
geçirilip, kentin kuzeyindeki caddenin altına ulaştırılıyormuş. Son
kazılarda Doğu Roma Dönemi’nde bu Latrina’nın seramik atölyesi,
kanalların da depo olarak kullanıldığını gösteren ve şu anda Aydın
Müzesi’nde sergilenen bulgular ortaya çıkmış. Yaklaşık bin 300’de
1.100 metrekarelik bir alanı kapsayan, hippodamik plânlı cadde ve
sokak sistemine sahip Magnesia Antik Kenti’nde MS 4-6. yy arasına
tarihlenen yapı, 32 kişinin birlikte kullanabileceği bir genel tuvalet.
Latrinaya havuzlu ön odasından giriliyor. İçinde iki çeşme, temizlenmek için temiz akarsu kanalları, tuvalet için oturma yerleri ve
onların altındaki atıkların yapı dışına ulaşması için özel olarak eğim
verilmiş kanallar var. Oturma kanallarının arkasındaki duvarlarda
bugüne kadar kısmen gelebilen mozaik süslemeler var. İlki 1842’de
başlayan ve Anadolu’da hâlâ süren en yaşlı kazı olan Magnesia’nın
latrinası kısmen restore edilmiş durumda.
Two latrines in Aydın: TRALLEIS and MAGNESIA
The latrine with a capacity of 65 persons located at the Gymnasium in
Tralleis dating from the 1st century AD is one of the largest of its kind.
The facility covered with a portico had apparently been equipped on its
eastern flank with a clean water tank coated inside with stucco. Clean
water brought to the tank by pipes was being evacuated after having
been used to clean the toilets, through a total of 5 sewerage channels
three of which emanate from the baths section, and passing along with
waste under the pool located on the east side of the building, was being
funnelled to the bottom of the street on the northern part of the city. Latest excavations brought to the daylight findings which are currently on
display at the Aydın Museum, indicating that the Tralleis latrine was being utilized as pottery workshop and its channels as warehouse during the
Eastern Roman period. Magnesia covering an area of about 1300x1100
m2 was a city with a Hippodamian grid plan street and road system. The
latrine dated to the period between the 4th and 6th centuries AD located in
Magnesia was a public toilet with a capacity of 32 persons. The building
was entered through a vestibule with a pool, had two fountains inside,
channels of flowing clean water used for personal hygiene, toilet seat
channels and the sewerage channels underneath with a particular slope
design destined to ensure the evacuation of waste and used water outside
the structure. There are mosaic decorations on the walls behind the sitting
channels which have partly survived to the present-day. The latrine of
the ancient city of Magnesia, which is the site of the very first excavations in Anatolia, launched in the year 1842 and still underway has been
partially restored.
Magnesia latrinasından detaylar (yukarıda).
Details from the Magnesia latrine (above).
30
atrina, banyo, hamam, yıkama, yıkanma anlamına
gelen Latince Lavare’den türemiş bir sözcük. Eski
çağ şehirlerindeki ortak tuvaletlere bu ad verilmiş.
İngilizcesi latrine. Bu sözcük “pit latrine” (“pislik
çukuru”) olarak hâlâ yaşıyor. “pit latrine”, toprağa kazılmış bir çukur
ve üzeri örtülü ilkel bir tuvalet demek. Vahim sağlık sorunlarına yol
açtığından Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Afrika başta olmak üzere,
gelişmemiş bölgelerde hâlâ yaygın kullanılan bu ilkel tuvaletlerin
standartlarını da belirlemiş. Ülkemizde de Cumhuriyet’ten sonra
çıkarılan Köy Kanunu ve diğer düzenlemelerle bu konu sağlıklı hale
getirilmeye çalışılmıştı. İngilizce’de kimi kamp tuvaletlerine de aynı
ad veriliyor. Arkeolojik terminolojide latrina, “ilk ve gelişkin örnekleri
Roma Dönemi’nde görülen, su ve kanalizasyon sistemleri ile destekli,
bir duvar boyunca yüksekçe bir seki üzerine açılmış deliklerden oluşan, önündeki oluktan su akan, genel tuvalet” anlamına geliyor.
İlk kanalizasyonlar, ilk tuvaletler...
Arkeolojik bulgular, eski çağlarda bu coğrafyalarda yaşamış uygarlıklarda, temizlik-pislik kavramlarının gayet iyi bilindiğini ve sadece
içmek için değil, temizlik için de yerleşim alanlarına su getirildiğini
gösteriyor. Kanalizasyon şebekesi izlerine ise ilk olarak Mısır, Mezopotamya, İndus Vadisi ve Küçük Asya, Miken ve Girit uygarlıklarında
rastlanmış. MÖ 2. yy’a tarihlenen farklı tekniklerle yapılmış en eski
sistemlerin izleri, Anadolu’da Hitit Dönemi’nde Yazılıkaya’da, Alaca
Höyük’te ve Zincirli’deki Arslantaş’ta bulunmuş. Alacahöyük tabakasındaki kanalizasyon şebekesinde kil borular kullanılmış, Arslantaş’ta
dikdörtgen kesilmiş kireçtaşı taşlarla düzenleme yapılmış ve kanalların içi asfaltla kaplanmış. Bunlar genellikle saraylar ve zengin evlerinde görüldüğünden ve temizlenmesi için hizmetli çalıştırılabileceği
varsayıldığından genel olmayıp “özel tuvalet” olduklarına hükmedilmiş. İon uygarlığında bebekler, çocuklar, erkek ve kadınlar için farklı
malzeme ve biçimlerde yapılmış
ve tuvalet eğitiminin varlığını
gösteren, “lazımlık”lar kullanılmış. Pella, Priene, Delos, Antioch
(Antakya) ve Alexandria’da ise su
sirkülasyonu ve atık kanalizasyon
sistemine sahip tuvaletler saptanmış.
Tralleis latrinası (solda ve altta).
The Tralleis latrine (left and below).
Latrina is a word derived from the Latin word “lavare” meaning bathroom, bath, wash, washing. It was the name given to public toilets in the ancient world. The English word is latrine. The
word survived in “pit latrine”, meaning a primitive toilet consisting of a covered hole directly dug
into the ground. Since they have led to serious health problems, the World Health Organization
(WHO) set specific standards for these primitive toilets still widely used in world’s underdeveloped regions particularly in Africa. The problem of toilet hygiene was also dealt with in our country in the framework of the Rural Regions Act and related regulations enacted during the first period of the Republic. In English language, latrine is also the word designating camping toilets. In
archaeological terminology, latrine is the name given to public toilets consisting of holes drilled
on a bench leaning against a wall, equipped with water and sewer systems, with water flowing
from the gutter in front, whose first advanced examples were seen during the Roman period.
First sewers, first toilets...
Archaeological findings indicate that the notion of cleanliness was well known to civilizations
having flourished in this part of the world in ancient times; and that water was brought into urban
settlements, not only for drinking but also for cleaning purposes. The first traces of sewerage networks were found in Egypt, Mesopotamia, the Indus Valley and Asia Minor, in the Mycenaean and
Cretan civilizations. Traces of the oldest systems made with different techniques, dated to the 2nd
century BC corresponding to the Hittite period in Anatolia, were found in Yazılıkaya, Alacahöyük
and in Arslantaş at Zincirli. In Alacahöyük, clay pipes had been used in the sewerage systems. In
Arslantaş, the toilets were built with rectangular-cut limestone blocks and the inside of sewage
channels had been coated with bitumen. This type of toilet was seen mostly in palaces and wealthy
peoples’ mansions and since it was supposed that they required cleaning by domestic servants, it
was concluded that they were not public but private toilets. The Ionian civilization featured stool
pots in various shapes and sizes and made of different materials for infants, children, men and
women testifying to the existence of distinct toilet training and manners. Toilets equipped with water circulation and sewer systems were found in Pella, Priene, Delos, Antioch and Alexandria.
Magnesia ve Efes (solda ve altta) latrinalarından görüntüler.
Views from the Magnesia and Ephesus latrines (left and below).
31
LATRİNALARIN EN
SİSTEMLİSİ:
LAODİKYA, DENİZLİ
THE MOST SYSTEMATIC
LATRINE: LAODICEA,
DENİZLİ
The “L” planned, 10.40 x 17.00 m large latrine
is endowed with a square shaped pool on its
southern side. The entrance to the latrine with
a capacity of approximately 80 persons is
provided through a rectangular vestibule. The
floor of this front room is covered with colourful tesserae mosaics created by the juxtaposition of tiny stones of different colours. White,
pink, blue, yellow and blue tesserae were used.
The second belt placed towards the centre of
the room by the side of the first tesserae arrangement is decorated with vertically disposed
adjoining chain mesh ornaments and the third
belt features geometric and floral ornaments. A
wild goat figure is disposed at the centre of the
mosaic as its main motif. The Laodicea latrine
is the “most systematic” one among its peers in
terms of its architecture and infrastructure of
clean and used water channels.
32
“L” plânlı, 10.40 x 17.00 m boyutlu Latrinanın
güneyinde kare plânlı bir havuz yer alıyor.
Yaklaşık 80 kişilik Latrinaya giriş, dikdörtgen bir
ön oda (vestibulum) ile sağlanıyor. Vestibulumun
tabanı renkli küçük taşçıkların (tessera) yan yana
getirilmesi ile oluşturulan bir zemin mozaiği ile
kaplanmış. Mozaikte beyaz, pembe, lacivert, sarı
ve mavi renkli tesseralar kullanılmış. Bu düzenlemenin yanındaki merkeze doğru ikinci kuşak, yan
yana dikine yerleştirilmiş zincir örgü süslemeleriyle üçüncü kuşak da geometrik ve bitkisel motiflerle bezeliymiş. Merkezinde ana figür olarak bir
yaban keçisi yer alıyor. Laodikya’nın latrinası,
gerek mimarisi gerek atık ve temiz su kanallı
altyapısı ile “en sistemli” olanı.
Laodikeia kentinin ünlü su dağıtım sistemi, boru
parçaları ve sokak döşemelerinde kullanılan mimari
elemanlar.
The famous water distribution system of Laodicea,
the pipe fragments and the architectural elements
used in street pavement.
Pencerelerden sokağa dökülüyordu...
Mataellolardan Lavatrina’ya Roma Hukuku’nun tuvalete müdahalesi
Romalılar da tuvalet ihtiyacını Mataello denen özel kaplar ya da Sella
pertusa denen ortası delikli sandalye biçimindeki oturaklarla giderir, sonra bunları ya ortak kullanılan bir foseptiğe ya da doğrudan
pencereden sokağa boşaltırlarmış. Kimi varlıklı Romalılar altından
ya da değerli taşlarla süslü Mataellolar da yaptırır, bunlarla ortalık
yerde gösteriş yaparmış. Foseptikler ise temizlik işçileri tarafından
geceleri boşaltılırmış. İnsula denilen çok kiracılı büyük evlerde tuvalet
olarak binaya dahil edilmiş genel oturaklar kullanılırmış. Pencereden
boşaltılanlar arttıkça sokaktan geçenlerin üzerine gelmeye ve onları
olumsuz etkilemeye başlamış. O zaman da Roma Hukuku devreye girip, “mağdur”a dava açıp, tazminat isteme hakkını tanımış. Şayet “fail”
belirlenememişse, tazminat o evde oturanların tümünden alınırmış.
Bir buluşma yeri olarak latrina
Pompei kazılarında, 300 evde görüldüğü gibi, evlerde, yıkanılan yerin
içinde yapılıp atık su şebekesine bağlanan ilk tuvaletlerden sonra,
su mimarisi ve mühendisliği geliştikçe genel tuvalet işlevli, kanalizasyon ve su şebekesi bağlantılı latrinalar yapılmaya başlanmış. MS.
1. yy’dan itibaren latrinaların sayısı hızla artarken MS. 2. yy ortalarında aynı anda 80-85 kişinin kullanabildiği latrinalar yapılmış. En
tipik örnekleri başta Roma olmak üzere Pompei, Atina, Ostia, Küçük
Asya’da Ephesos, Pergamon, Metropolis, Sardes, Magnesia, Side’de
ve Kıbrıs’ta Salamis gibi şehirlerde yer alıyor.
Buralarda ihtiyaç giderildikten sonra gene ortak kullanılan ucu süngerli bir sopa ile silinilirmiş. Bunlar tuvaletlerin önüne konan kovalar
ya da ortadaki bir küçük havuzda durur, kullanıldıktan sonra aynı
yerde yıkanıp bir başkasına geçirilirmiş. Bu yüzden hastalıklar artınca
tıp bilginleri de bu soruna dahil olmuş.
Önceleri fakir halkın kullandığı latrinalar sonradan imparatorluğun
güç göstergelerinden biri olarak daha özenli hatta ihtişamlı biçimler
aldığında önemli siyasetçiler ve zenginler de burada toplanmaya ve
ihtiyaç giderirken sohbet etmeye, kimi önemli konularda burada karar
da almaya başlamışlar. Eh, ziyafetleri 20 saate yakın süren Romalıların latrina muhabbetine de şaşılmasa gerek. Bu latrina konusunda
sayfalar dolusu söylenecek şey var. En iyisi internet üzerinden de
erişilebilen bir kaynak önermek:
Eski Çağ Tarihi Uzmanı Doç. Dr. Hatice P. Erdemir, akla hayale gelmeyecek, bu yüzden hayli şaşırtıcı latrina ilintili bilgileri, “Hellen ve
Roma Toplumlarında Tuvalet ve Temizlik” başlıklı bir bilimsel makalede bir araya getirmiş:
www.actaturcica.com/sayi4/II_2_9.pdf.
Tralleis latrinasından görüntüler (altta). Views from the Tralleis latrine (below).
Pouring out the window onto the street...
Intervention of Roman Law into toilet manners: from Matella (plural:
Matellae) to Lavatrina. Romans met their need for defecation by using
special chamber pots called Matellae or pots in the form of a chair with
a hole in the middle called Sella Pertusa. Then they would discharge the
pots either in a common septic tank or empty them out the window directly into the street. Some wealthy Romans were ordering custom-made
fancy Matellae in gold or decorated with precious stones, with which
they were publicly showing-off. The public septic tanks were emptied at
night by cleanup workers. In large multi-tenant dwellings called “Insula”
(island), general toilet seats integrated into the building were being utilized. When at last, the amount of stools discharged from windows onto
the street began to increase so as to adversely affect the passers-by; the
legal system had to intervene. Roman law recognized the right of the
victim to sue and claim compensation. If it was not possible to identify
the “perpetrator”, then the burden of the compensation had to be shared
among all the residents of the building.
Latrines as meeting place
As seen in the 300 Pompeii homes following the excavations performed
at the ancient city, originally the toilets were built in the bathroom area
of the house, with drainage pipes connected to the sewage system.
Later, the development of water architecture and engineering led to the
construction of latrines connected with the water supply and sewerage
systems, functioning as public toilets. The number of latrines increased
rapidly from the 1st century AD onwards and, towards the middle of
the 2nd century AD, latrines were built, that could be used by 80 to 85
persons simultaneously. The most typical examples of latrines were
found mainly in Rome and further cities such as Pompeii, Athens, Ostia
and Ephesus, Pergamon, Metropolis, Sardis, Magnesia and Side in Asia
Minor, and Salamis in Cyprus. Latrines were cleaned with a sponge at
the tip of a stick usually placed in a water bucket or basin in front of
the toilet facility. Since the sponge was washed in the same bucket and
utilized in common for more than one toilet, the lack of proper hygiene
led to the spreading of diseases and eventually required the intervention of medical scholars. Previously used by ordinary people, latrines
which gradually evolved towards more elaborate and even glittery forms
eventually turned into status symbols and power centres of the empire.
Affluent people and politicians began to gather and socialize at the
latrine and discussed and even took decisions on important political issues there while relieving themselves. Considering that banquets lasted
up to 20 hours in Rome, one should not be surprised about these conversations which took place at the latrines. There are plenty of details to
fill hundreds of pages on the issue of latrines. It is best to recommend a
source that can be accessed over the internet: Ancient History Specialist
Assoc. Prof. Dr. Hatice P. Erdemir brought together a series of unimaginable and therefore quite amazing latrine related data in a scientific
article entitled “Toilet and Hygiene in Greek and Roman Societies”:
www.actaturcica.com/sayi4/ıı_2_9.pdf.
33
MİMARİ
Architecture
34
İLYAS BEY KÜLLİYESİ
mimari üslubu, süslemeleri, cephe
tasarımı, taş işçiliği ve yapım tekniği ile
hayranlık uyandırıyor. milet antik
kenti’nin hemen yanıbaşında, mutlaka
uğranması gereken bir durak!
ILYAS BEY COMPLEX
 Rasim Konyar
Ilyas Bey Complex stands out through its
architectural style, ornamentation, front
design, stonework and construction techniques. This is a must-see destination right
next to the ancient city of Miletus!
35
ültür tarihi açısından Ege’nin en şanslı illerinden
biri olan Aydın sayısız antik kente ev sahipliği yapıyor. Aralarında Aphrodisias, Didim, Milet, Priene,
Tralleis, Alabanda, Magnesia, Nysa ve Alinda’nın
yer aldığı listeyi daha da uzatmak mümkün ama bu
saydıklarımız en ünlüleri...
Antik kent açısından böylesine zengin olan ilin kültür kaynakları
bununla bitmiyor elbette. Tarihi camiler, zengin müzeler, eski evler
uğranılması gereken pek çok durak yaratıyor. İşte bunlardan bir tanesi
de İlyas Bey Külliyesi.
Söke ilçesi içinde yer alan Milet Antik Kenti’nin hemen yanıbaşında,
Balat köyünde.
Topraklar el değiştiriyor
Balat, Menteşe Beyliği’ne başkentlik yapmış, bugün dönemin mimari
dokusunu az da olsa koruyan bir köy. 13. yüzyılın ikinci yarısında Menteşe Beyliği topraklarına katılmış ve antik Milet (Miletos) kalıntıları
üzerine kurularak başkent olmuş.
1391 yılında Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katılmış. 1402 yılına gelindiğinde Balat yeniden el değiştirmiş. Ankara
Savaşı’nda Osmanlıları yenen Timur, diğer Anadolu beylerine yaptığı
gibi Menteşe Beyi İlyas Bey’e de topraklarını geri vermiş... 12 yıl sonra
beyliğini geri kazanan İlyas Bey, kendi adını taşıyan bu külliyeyi inşa
ettirmiş.
Büyük bir kompleks
Anadolu Beylikleri Dönemi mimarisine güzel bir örnek oluşturan İlyas
Bey Camii ile hamamları, Milet arkeolojik bölgesinde gerçekten de
hayranlık uyandırıyor.
Yapımı sırasında Miletos Antik Kenti’nin mermer blok taşlarından
yararlanıldığı biliniyor. Bunun da en güzel kanıtı içeride ve dışarıda
gözlenen büyük mermer taş bloklar.
Uzun bir restorasyon aşaması geçiren külliye, 2012’de Europa Nostra
Ödülü’nün de sahibi oldu. “Koca Camii” ve “Cuma Camii” olarak da
bilinen yapı, mimari üslubu, benzersiz cephe tasarımı, süslemeleri,
taş işçiliği ve yapım tekniği ile hayranlık uyandırıyor.
Tek kubbeli İlyas Bey Camii’nin cephe ölçüleri dışarıdan 18 metre, içeriden 14, duvar kalınlığı ise 2 metreyi buluyor. Kubbenin yüksekliği ise
21 metreyi aşıyor.
Caminin kapısı üzerinde üç satırlı bir yazıt yer alıyor. Buna göre yapının inşaası Şücaeddin İlyas Bey tarafından 1404 yılının Mayıs-Haziran
aylarında başlatılıyor. Bazı kaynaklar cami, medrese ve hamamların
36
One of the luckiest Aegean provinces in terms cultural history, Aydın, is
home to numerous ancient cities. Aphrodisias, Didyma, Miletus, Priene,
Tralleis, Alabanda, Magnesia, Nysa and Alinda are the best known
among them, and the list could be further extended... The cultural heritage of that province rich in antique cities includes further treasures.
Historical mosques, well-endowed museums, old houses constitute
many more interesting destinations. One of them is indeed the Ilyas Bey
Complex located in Balat Village, Söke District, right next to the ancient
city of Miletus.
Changing hands of the land
Balat is a village which served as the capital of the Menteshe Principality (Beylik) and which preserved to date the architectural texture of the
period to a certain extent. The settlement included in the territory of the
Menteshe Principality during the second half
of the 13th Century was built on the ruins of the
ancient city of Miletus and became the capital
of that principality. It was annexed in the territory of the Ottoman Empire in 1391 by Sultan
Yıldırım Bayezit. In 1402, Balat again changed
hands. Timur, who defeated the Ottomans at
the Battle of Ankara, restituted the lands to
Ilyas Bey, the ruler of the Menteshe Principality, as he also did for a series of other Anatolian principalities... Ilyas Bey who recovered his
principality after 12 years, commissioned the
construction of this complex bearing his name.
A large complex
The Ilyas Bey Mosque and baths, which constitute an authentic example of the Anatolian
Principalities period’s architecture, arouse
interest at the periphery of the Miletus archaeological zone. It is most likely that marble blocs
originating from the ancient city of Miletus
were used for the construction of the mosque
complex. The large marble blocks seen inside
and outside the structures are best evidence
to that fact. The complex of buildings which
has undergone a lengthy restoration phase was
crowned with the EU Prize for cultural heritage,
the Europa Nostra Award in 2012. The structure
also known as the “Grand Mosque” and/or “Friday Mosque” stands out through its architectural style, unique front design, decorations, its
stonework and construction techniques.
The façade of the single-domed Ilyas Bey
Mosque measures 18 meters from outside and
14 meters from inside and the wall thickness
makes 2 meters. The height of the dome exceeds 21 meters. There is a three-line inscription on the door of the mosque according to
which the construction of the building was
launched by Şücaeddin Ilyas Bey in May-June
1404. Some sources maintain that the mosque,
the medresseh (theological seminary) and
the baths were built during the same period,
while others, pointing out to differences in
the construction techniques, suggest that this
is not possible. Although it is known that the
complex included several structures such as a
seminary, a soup kitchen, a double bath and
a market section in addition to the mosque,
aynı tarihte yapıldığını ileri sürse de bazıları yapım tekniklerinin farklılıklarına dikkat çekerek
bunun mümkün olmadığının altını çiziyor.
Külliye içinde cami, medrese, imaret, çifte hamam, çarşı gibi yapılar olduğu bilinse de büyük
ölçüde özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşan bölüm cami. Medresenin izleri neredeyse
yok olmuş, bazı yapı kalıntılarının ne olduğu hala tartışılıyor, harap haldeyken ciddi bir onarım geçiren hamamlar ise külliyenin ilgi odağı. Caminin çevresinde ise eski mezarlar yer alıyor.
Kare planlı caminin kuzeyde yer alan ve mermer-taş işçiliği yönünden dikkati çeken sivri kemerli kapısı büyük hayranlık uyandırıyor.
Ana mekanı örten kubbesi sekizgen bir kasnak üzerinde oturuyor ve kubbenin üzeri kiremitle
örtülü. Bazı kaynaklarda, orijinal kubbenin bakır ile kaplı olduğu belirtilmekte.
İç mekanı her duvarda iki sıra halinde dizili dörder pencere aydınlatıyor. Doğu duvarındaki ilk
sırada bulunan pencerelerin üzerinde çini kakmalı ayetler yer alıyor.
İkinci sıradaki pencereler ise geometrik desenli vitraylarla kaplı. Döneminin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilen mermer mihrap ise 5.20 x 7.35 metre ölçüsünde ve gene geometrik desenlerle bezeli. İlyas Bey Külliyesi gerek mimari yapısı, gerekse restorasyon başarısı
açısından mutlaka görülmesi gereken bir yer. Aydın’a gider, hele de Milet Antik Kenti’ni ziyaret
ederseniz zaman ayırmayı unutmayın...
37
İLYAS BEY HAMAMI
Cami ve medresenin kuzeydoğusunda biri büyük diğeri küçük iki
hamam var. Büyük Hamam “Erkekler Hamamı”, Küçük Hamam
“Kadınlar Hamamı” olarak da anılıyor. Her iki hamamın da duvarları
iri taşlarla, kubbe ve tonozları ise tuğlayla inşa edilmiş.
Her iki hamam da soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşuyor. Küçük Hamam’ın bir de su deposu var.
Her ikisinin de sıcaklık mekanı ve halvet duvarlarında bazı süslemeler
dikkat çekiyor. Hamam ve çevresinde görülen kalıntılar, su kuyusu ve
detaylar bugün hala büyük hayranlık uyandırıyor.
THE ILYAS BEY BATHS
Two baths, a small one and a big one are located on the north-east side
of the mosque and medresseh. The Big Bath is referred to as “Men’s
Bath” and the Small Bath is called “Women’s Bath”.
The walls of both baths are built with large stones, the domes and
vaults are built with brick.
Both baths are equipped with a changing area, a warm room (tepidarium) and a hot room (caldarium). The Small Bath has also a water tank.
The ornaments on the walls of both the hot room and the alcove are
remarkable. The baths and the surrounding ruins as well as the water
well and details still continue to generate great admiration.
38
İlyas Bey Camii’nin ana kapısı ile pencere ve dış mekanlardaki mermer ve
taş işliğinden örnekler.
Examples of marble and stone craftsmanship on the main door, windows and
exterior of the Ilyas Bey Mosque.
the only part which survived by largely preserving its original form is the
mosque. Traces of the medresseh disappeared almost completely and
research is still underway regarding some ruin fragments to find out to
which structure they belonged originally. The baths section ruined to a
great extent became the focus of attention of the complex after undergoing a thorough restoration work. There are old tombs around the
mosque. The pointed arch door on the north side of the square-shaped
mosque is particularly admired for its marble and stonework. The roof
tile covered single dome over the main section of the mosque sits on an
octagonal base. According to some sources, the original dome is supposed to have been coated with copper.
The lighting of the interior is provided by two rows of four windows
on each wall. Tiles inlaid with verses from the Koran are placed on the
windows of the first row of the east wall. The second row of windows is
covered with stained glass featuring geometric motifs.
The marble altar measuring 5,20 x 7,35 m and decorated with geometric
patterns is considered one of the best examples of its time. Ilyas Bey
Complex is a historic site worth visiting for its architectural style, as
well as from the point of view of its exemplary successful restoration. If
your path takes you to Aydın, especially to the Ancient City of Miletus,
remember to allow some time to see the Ilyas Bey Complex...
39
 Rasim Konyar
MÜZELER
Museums
KARADENİZ
EREĞLİ MÜZESİ
karadeniz ereğli müzesi
cumhuriyet dönemi’nde il
merkezi ile birlikte kömür, demir
ve çeliğe teslim olan karadeniz
ereğlisi zonguldak’ın turizme KARADENIZ EREĞLI MUSEUM
nefes aldıran yegane yöresi
In the republican period, Karadeniz Ereğli, together
olarak öne çıkıyor. biblo gibi bir with its downtown, surrendered to coal, iron and
konakta hizmet veren müzesinde steel, but stepped forward as the only vicinity in the
bestowing a breath to tourism. Valuable works
ise birbirinden değerli eserler region
are displayed in its museum, accommodated in a
sergileniyor. mansion like a bibelot.
40
onguldak deyince akla önce kömür gelen, gerçekten de 19. yüzyılın ortalarından itibaren yaşamı
kömüre dönüşen kent aslında keşfedilmemiş
sürprizlerle dolu. Son yıllarda yüzünü turizme
çeviren Zonguldak toprakları özellikle mağaracılık açısından dünya
çapında bir şöhreti hak ediyor. Hele de deniz kıyısında uzanan Karadeniz Ereğlisi doğası, plajları, ormanları, yaylaları ile tam bir turizm
ilçesi. Tıpkı Zonguldak gibi Karadeniz Ereğlisi de bir sanayi kenti gibi
görünse de alternatif tatil arayanlar, yeni yöreler keşfetmek isteyenler
için ideal bir nokta.
Herkül’den Ereğli’ye
Antik Çağlar’da Herekleia Pontike olarak anılan Karadeniz Ereğlisi,
ismini mitoloji kahramanı Herakles’ten alıyor. MÖ 550 yılında Dor
göçmenleri tarafından kurulan kente Herakles yani Herkules isminin
verilişi ise şöyle aktarılıyor:
MÖ 1200’lü yıllarda bölgede yerli halk Mariandynler yaşıyordu. Bitinyalıların saldırıları yerli halkı yıldırmıştı. Bu sırada Rodoslu Apollonyus Argonotları ile birlikte Altın Post’u aramak için Karadeniz’e
açılmıştı. Argonotların Altın Posta ulaşabilmeleri için önce yer altında yaşayan Cehennem Köpeği Kerberos’u yenmeleri gerekiyordu.
Argonotlar ile birlikte olan kahraman Herakles, Kerberos’u burada bir
mağaradan yeryüzüne çıkararak yenmiş, bu sırada bölgeyi de Bitinyalıların elinden kurtarmıştı.
Mariandynler Herakles’e
bir teşekkür ifadesi olarak
kentlerine onun adını
When you utter the name Zonguldak, the first thing connotated is
coal, in fact, the whole life of the city has turned into coal as of mid
19th century but the city actually is full of undiscovered surprises.
Zonguldak that turned its face towards tourism recently, deserves
a worldwide fame, especially with the land for spelaeology. Most
particularly Karadeniz Ereğli that stretches out along the sea is just
a town for tourism with its nature, beaches, forests and plateaus.
Although Karadeniz Ereğli seems to look just like a town of industry,
as Zonguldak, it is an ideal spot for those who look for an alternative
holiday and for those who wish to discover new places.
From Hercules to Ereğli
Karadeniz Ereğli, known as Heraklea Pontica in the Archaic Age, got
its name from the mythological hero Heracles. The naming of the
town that was set up by Dorian migrants in 550 BC is narrated as follows:
In the years 1200 BC the natives, Mariandyni tribe, was living in the
region. Bithynian attacks intimidated the natives. Meanwhile Jason
from Rhodes with his Argonauts set out to the Black Sea to find
the Golden Fleece. In order to reach the Golden Fleece they had to
defeat Cerberos, the Dog of Hell, who lived in underground. The hero
Heracles who was with the Argonauts took Cerberos to the surface of
the world, defeated the creature and emancipated the region from the
Bithynian. As a sign of gratitude to Heracles, the Mariandyns entitled
the town with his name...
The Heraklea Princedom that showed important existence in the
Bergama, Makedonya, Kyme paralarından örnekler (en üstte), Filyos
buluntularından bir heykelin eli (üstte) ve gaga ağızlı testiler (solda).
Samples from coins of Pergamum, Macedonia, Kyme (topmost), a hand of
a sculpture from Filyos foundlings (above) and beak mouthed jugs (left).
41
vermişlerdi... MÖ 3. yüzyıla kadar bölgede önemli bir varlık gösteren
Herekleia Prensliği Pontus ve Romalıların saldırılarıyla zayıflamış,
Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına girince Hristiyanlık ile
tanışmış, MS 395’de ise Doğu Roma, yani Bizans İmparatorluğu’nun
sınırları içinde kalmıştı. Trabzon Devleti ordularınca işgal edilen kent
daha sonra İznik İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmişti.
1390’lı yıllarda bir daha el değiştiren Ereğli bu kez savaşılarak
değil, parayla kazanılmıştı. Sultan Bayezid, Bizans İmparatoru II.
Manuel’den parayla satın aldığı Ereğli’yi oğlu Süleyman Çelebi’ye
armağan etmişti. Böylece Osmanlı egemenliğine giren kent, her dönemde denizciliğin önemli merkezi oldu.
Karadeniz’e sınırı 80 kilometreyi bulan bu güzel yöre, Cumhuriyet
Dönemi’nde Zonguldak ile birlikte kömür, demir ve çeliğe teslim
oldu.
Büyük limanları ve tersaneleri ile deniz ticaretinin de önemli bir
durağı haline gelen Ereğli, gene de Zonguldak ilinde turizme nefes
aldıran yegane yöre olarak öne çıkıyor.
Müzenin binası da eserleri kadar güzel
Halil Paşa Karamahmutoğlu Konağı olarak bilinen, bir 19. yüzyıl
yapısında yerleşik Karadeniz Ereğli Müzesi, dışı kadar içiyle de ziya-
42
region until 3rd Century BC weakened with the assaults of the Pontus and Roman, became
acquainted with Christianity under the sovereignty of the Roman Empire and in 395 AD
remained within the boundaries of the East Roman or the Byzantine Empire. The city was
invaded by the armies of the Empire of Trebizond and later passed onto the sovereignty of the
Empire of Nicaea.
Ereğli once again changed hands in 1390; this time not by way of war, but money. Sultan
Bayezid had bought Ereğli from Manuel II, the Emperor of Byzantine, to give it to his son
Süleyman Çelebi as a present. The city thus passed onto Ottoman Sovereignty and became an
important centre for maritime throughout ages.
This beautiful region that has 80 Km of border to the Black Sea, surrendered together with
Zonguldak to coal, iron and steel in the Republican Period.
Ereğli that became an important stop for marine trade with its great harbours and shipyards
step forward as the only region in the City of Zonguldak that gives breath to tourism.
Sol sayfa: Müzedeki amhpora sergilemesi (üstte), MS 5-6
yy’a ait bir sütun başlığı ve bahçede sergilenen Osmanlı
mezar taşları ile mermer detaylar. Sağ sayfa: Müzeden
bir görünüm (üstte) ve vitrinlerindeki eserler.
Left page: Amphora display at the Museum (above),
a capital from 5-6 century AD and Ottoman tombstones
and details exhibited in the garden. Right page: A view
from the Museum (above) and artefacts in display
window.
43
retçilerini hayran bırakıyor. Girişi
ile birlikte 4 katlı kagir bir yapı olan
konak, orta sofalı plan tipine uygun
olarak inşa edilmiş. Eski bir kilisenin
temelleri üzerine inşa edildiği bilinen binanın Roma Dönemi yapılardan toplanmış devşirme malzemeleri
özellikle dış cephede kendisini gösteriyor. Konak, geçmiş yıllarda ortaokul
ve lise olarak da hizmet vermiş, uzun süren restorasyon çalışmalarından sonra müzeye dönüştürülmüş. Eski Tunç Çağı’ndan başlayarak Grek, Roma, Bizans ve Osmanlı eserlerinin sergilendiği müze,
Arkeoloji ve Etnografya olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Arkeoloji
bölümü eserleri içinde Yassıkaya Mağarası, Filyos Antik Kenti kazı
buluntularının yanısıra yöre kazılarından toplanan cam kaplar, takılar,
paralar, mühür baskılar, madeni eşyalar, kandiller, sütun başları ve
mermer eserler yer alıyor. Müzenin dikkat çeken bir başka bölümü ise
amphoralardan oluşuyor. Eski çağlarda amphoraların gemi içlerindeki istiflenmesini göstermek için düzenlenmiş platformda geniş bir
koleksiyon sergileniyor. Etnografya bölümü olarak düzenlenen üst
katta erkek ve kadın giysileri, yörenin özel dokuması olan “Elpek”
kumaşları, takılar, silahlar, mühürler, tespih, saat gibi kişisel eşyalar,
yazma eserler ve baskı kalıpları var.
Müze-ev bölümünde ise geleneksel
Ereğli evi düzenlemesi var. Oturma
odası, misafir odası ve yatak odası
mankenlerle desteklenerek geçmiş
zamanların günlük yaşamına ayna
tutuyor.
Bahçe ve Mezar Anıt
Grek, Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemi’ne ait zengin eserlerin yer
aldığı bahçenin en dikkat çekici eseri pandomim sanatçısı Krispos’un
mezar anıtı. Bunun yanısıra bahçede sütun gövde ve kaideleri, sütun
başları,mezar stelleri, mezar taşları da görülmeye değer.
ÜNLÜ PANDOMİM SANATÇISI
Mimari parçalar ve lahitlerin de sergilendiği
müze bahçesinde en çok ilgi çeken eserlerden
biri pandomim sanatçısı Krispos’a ait anıt
mezar. MS 2-3. yüzyıla tarihlenen ve dünyanın
en ünlü pandomim sanatçılarından biri olarak
tanınan eski Mısırlı Krispos’un Ereğli’de gösteriler düzenlediği ve burada öldüğü biliniyor.
Yol yapımı sırasında ortaya çıkan ve müzeye taşınarak sergilenmeye başlanan anıtı iki
korint başlıklı sütun, başsız bir büst ve üçgen
bir çatı tamamlıyor.
2 metre 10 santim yüksekliğindeki anıt mezar
üzerinde yer alan 19 satırlık uzun mezar kitabesinin bir bölümünde şöyle yazıyor:
“Mezarlar insanların en son evleri ve en son
duvarlarıdır. Onlar bedenlere evlerden daha
sadıktırlar...
...Ölü insan Krispos, Fariz ülkesinin (bugünkü Mısır) ve başak taşıyan (toprağı verimli
yapan, hayat veren anlamında kullanılmış) Nil
nehrinin vatandaşı bu anıtın altında yatmaktadır. O ki dönüp duran bir trajedinin ilk zafer
çelengini kazanmıştır. Dünya bu pandomimciye hayran kalmış, onu övmüş ve tiyatronun
altın çiçeği olarak görmüştür. Onun parlak
cazibesi yirmi dokuzuncu yaşında beklenmedik
bir anda ve şekilde sona ermiştir...
44
The FAMOUS PANTOMIME
In the museum garden where architectural
pieces and sarcophagi are also exhibited, one
of the most popular articles is the monumental
tomb of pantomime Krispos. It is known that
Krispos of Ancient Egypt, who lived in the 2nd3rd centuries AD and who was one of the most
renowned pantomimes in the world, performed
shows and died here. The monument, which
was unearthed during road construction and
carried to the museum to be exhibited, is complemented by two columns with Corinthian
capitals, a headless bust and a triangular roof.
A part of the 19-lines-long tomb inscription on
the 2 meters and 10 centimeters high monumental tomb reads:
“The graves are the men’s last houses and last
walls. They are more faithful to the bodies
than houses...
...The man was Krispos of Egypt from the
spike carrying (means giving fertility and
life) river Nile who lies beneath this monument, he who won a cycling tragedy’s first
laurel wreath. The world wondered at this
pantomime, praised him and saw him the gold
blossom of the theater. His shining charm
expired in his twentyninth year in an unwaited
moment and manner...”
Müze vitrinlerinden eserler ve Etnografya bölümünde yer alan geleneksel Ereğli Evi
odaları.
Artefacts from Museum display windows and traditional Ereğli Houserooms from the
Ethnography section.
The building of the Museum is as charming as the artefacts
Karadeniz Ereğli Museum that is housed in a 19th century architecture
known as the Mansion of Halil Pasha Karamahmutoğlu mesmerises
the visitors with the artefacts as well as the building itself.
The masonry mansion that has four storeys, including the entrance,
was build in accordance with the central hall design. Especially the
facade of the building that is known to have been erected on the base
of an old church stands out with the spolia material of the Roman
Period.
In previous years the mansion served as a building for secondary and
high schools, transformed into a museum following a long period of
restoration works. The museum that houses artefacts as of the old
Bronze Age to the Greek, Roman, Byzantine and Ottoman times is
composed of two sections: Archaeology and Ethnography.
In the Archaeology section, besides the foundlings from the Yassıkaya
(flat rock) cave and Filyos Antique City some glassware, gift of jewelleries, coins, seal impressions, metal ware, candles, capitals and marble works are displayed. Another salient unit of the museum is the
Amphora section. A remarkable number of items are displayed on a
platform to show how Amphoras were piled up in ships in the ancient
times. On the upper floor, designed as the Section of Ethnography,
male and female dresses, “Elpek” fabrics (special cloth of the region),
personal material such as gift of jewelleries, guns, seals, praying
beads, watches, manuscripts and printing blocks are exhibited.
And in the museum-house section there is the traditional house set
up of Ereğli. Sitting room, guest room and bedroom, supported with
the mannequins reflect the daily life in the old times.
The Garden and the Mausoleum
The most attractive piece of the garden where rich artefacts from the
Greek, Roman, Byzantine and Ottoman periods are displayed is the
mausoleum of the pantomime artist Krispos. In the garden, apart
from this column shafts and pedestals, capitals, funerary steles,
tombstones are worth seeing.
45
 Wikipedia
SANAT
Art
EKSLIBRIS
EX LIBRIS
kitap üzerindeki
mülkiyeti
korumanın
pratik çözümü,
sahibinin itibarını
yüceltmenin
incelikli ve
estetik yolu,
koleksiyoncuları
için ise iflah olmaz
bir tutku:
A practical solution to
protect the ownership of
books, a subtle and aesthetic
way to glorify the book owner
and an incurable passion for
collectors:
ex Libris
46
Kitaplarınıza ne kadar düşkünsünüz? Ödünç
kitap verir misiniz? Ne kadarı size geri geldi?
Geri istemeye utanıyor musunuz? O zaman
sizin de bir ekslibris edinme zamanınız geldi
demektir! Ama durun, hem kitap kurdu hem
bir sanatsever iseniz, koleksiyoncuya dönüşmeniz an meselesi!
Kitap, özel mülkiyet ve itibar
Kimileri malını mülkünü korumaya çok
önem verirken kimileri de “özel mülkiyet”
kavramından özenle uzak durur, “mal canlısı”
gözükmekten korkar. Bazıları vardır ki “malda
mülkte gözüm yok ama kitaplarıma gelince
iş değişir” der. İşte bu gruptakiler, kitabın
özel mülkiyete konu olabildiği zamanlardan
bu yana, çareyi kitaplarının bir tür tapusunu çıkarıp, yine kitaplarına yapıştırmakta
bulmuşlar. Bu “kendine has tapu”, sahibinin
adı ve soyadının yanı sıra onun ayırdedici
özelliklerini simgeleyen görseller, özlü yazılarla tasarlanmış ve özgün ya da matbaada
basılmış küçük boyutlu bir etiketten ibaret.
Yani “ekslibris” ya da “ex Libris”...
Ekslibrisin etimolojisi ve işlevi
“Ekslibris”, Latince “ex” ve “libris”ten oluşmuş
bir sözcük. “ex” hem “önceki” hem de “...‘den/
..’dan” demek. “libris” de “kitaplık, kütüphane,
kitaplar”. Arkasından kitaplık sahibinin adı
ile birlikte kullanıldığında, kitabın kime ait olduğunu gösteriyor. Özgün ekslibrislere, soylu
sahibinin arması ile güçlü yanlarını ima eden
yazılı-görsel mesajlar da içerip, onun itibarını
artırma gibi bir işlev daha yüklenmiş.
İngilizcesi “bookplate”; “kitap levhası”. Tasarım fazla basit ise o zaman “kitap etiketi”;
“booklabel” sınıfına giriyor! ABD’de 18. ve 19.
yüzyıllarda söz konusu aidiyet, önceleri “bookrhyme”; “kitap şiiri” ile belli edilirken, 19. yy
sonu ve 20.yy’da ekslibrise merak sarılmış.
1966’da kurulan “Uluslararası Ekslibris Dernekleri Federasyonu” (FISAE), resmi tanımında, tasarımın sanatsal nitelik taşıyabileceği
gibi bunun şart da olmadığını, bir sanat eseri
ya da kültürel değer sayılmayan ekslibrisin
birincil amacının, aidiyet gösterme olduğunu
vurguluyor. FISAE, 2012’de bu işlevin, ekslibrise yüklenebilecek bütün diğer toplumsal,
sanatsal, edebi, tarihi ya da diğer rollerden
bağımsız olduğuna dikkat çekmiş.
Matbaanın keşfinden günümüze
Matbaanın keşfinden önceki dönemlerde
el yazması kitaplar, çok pahalı olduğundan, Ortaçağ’da kilisenin ve kimi soyluların,
Rönesans’ta da daha az soylular, yeni zengin
burjuvaların elindeydi. Bunların çalınmaması için kapak içlerine sahiplerinin armaları
ekleniyor, hatta bulundukları kütüphaneye
zincirleniyordu! Matbaanın keşfi pratik anlamda ekslibrisin de yaygınlaşmaya başladığı
dönem. İlk ekslibrislerin 15nci yüzyılda Güney
Almanya’da ortaya çıktığı bilinmektedir.
Bunlardan biri, 1450 yıllarında “Igler” (kirpici)
takma adıyla bilinen Alman papaz Johannes
Knabenberg için yapılan ve çayırda çiçek
dişleyen bir kirpinin resimlendiği ekslibris.
To which extent do you treasure your books?
Do you acquiesce to lend them? How many of
them did actually come back to you? Do you
feel embarrassed to ask the borrowers to return
your books? Then it is time for you to get your
own Ex Libris. But wait, if you are both a book
lover and an amateur of art, soon will you turn
into a passionate collector of Ex Libris!
Books, private property and prestige
Some people are seriously keen on protecting their possessions, while others prefer to
carefully stay away from the notion of “private
property” in order to avoid being labelled as
“hoggish”. And some say, “I don’t care about
material property, but it’s different when it
comes to books!” Precisely this group of people invented a kind of “title deed”, a “title of
Sol sayfa: New Yorklu kitap satıcısı Patrick Francis
Madigan’ın exlibrisinde kitap okuyan bir adam ile arka
planda Madigan Kitapçısı görünüyor (wikipedia, FA2010).
Sağ sayfa: John Forrest’in kitap levhası (en üstte,
wikipedia, Hesperian). Hendrik Nicolaas Ouwerling’e
ait bir exlibris (ortada, wikipedia, Pieter Deurne). 1810
tarihli bir İngiliz kitap levhası (en altta, wikipedia).
Amerikalı yazar Edgar Rice Burroughs (1875-1950)’un
kitap levhasında Tarzan elinde Mars gezegenini tutuyor,
çevresinde ise Burroughs’un öykülerinden figürler var
(sağ üstte, wikipedia, AnonMoos).
Left page: A man reading a book is portrayed with the
Madigan Bookstore exterior in background, on an exlibris belonging to New Yorker bookseller Patrick Francis
Madigan (wikipedia, FA2010).
Right page: Sir John Forrest’s book plate (top, wikipedia,
Hesperian). Ex-libris belonging to Hendrik Nicolaas
Ouwerling (middle, wikipedia, Pieter Deurne).
A British bookplate dated 1810 (at the bottom,
wikipedia). On a bookplate belonging to American writer
Edgar Rice Burroughs (1875-1950), Tarzan holds the
planet Mars in his hands, with, around him, heroes from
Burroughs’ stories (top right, wikipedia, AnonMoos).
47
EXLİBRİS MÜZELERİ
Dünya üzerinde konusu yalnızca ekslibris
olan müze sayısı çok az. Ancak önemli
müzeler ve bilimsel kuruluşlar, ekslibrislere
de gereken önemi veriyor, özel bölümler
ayırıyorlar; Londra’da British Museum ve
Victoria ve Albert Müzesi’nde olduğu gibi...
İnternet üzerindeki “ekslibris müzeleri” ise
giderek yaygınlaşıyor.
Rusya, Ekslibris ve Minyatür Kitaplar Müzesi: Moskova’da yer alıyor
ve Rusya’nın tek ve somut ekslibris müzesi: www.russianmuseums.info/
M1627.
Danimarka, Frederikshavn Kunst Müzesi ve Exlibris Koleksiyonu:
Frederikshavn kentindeki bu müze Avrupa ve İskandinavya’daki nadir
ekslibris müzelerinden biri. Müze, sayısı 450 bini bulan koleksiyonun 23
binini dijitalize ederek erişime açmış: http://frederikshavnkunstmuseum.
dk/exlibris.
Almanya, Gutenberg Müzesi: Mainz kentinde, 1900’de kurulan ve
Gutenberg’e adanan müze, 1963’den beri birikmeye başlayan ekslibris
koleksiyonu için bir özel bölüm açmış: www.gutenberg-museum.de.
İtalya, Akdeniz Ekslibris Müzesi: Ortona’da yer alan müze için bilgi:
www.exlibrismed.it/info.html.
Belçika, Sint Niklaas Stedelijke Ekslibris Müzesi: Uluslararası koleksiyona sahip: http://musea.sint-niklaas.be/exlibris.
Çin, Şangay Fuxihanzhai Ekslibris Müzesi: Site sadece Çince. Gene de
muhteşem koleksiyona bakılabilir: http://fuxianzhai.com.
Türkiye, İstanbul Ekslibris Müzesi: İstanbul Ekslibris Derneği, Işık Üniversitesi Maslak kampüsünde yer alan müzenin 17 bini aşkın koleksiyonu
ile dünyadaki 10 önemli müze arasında bulunduğunu belirtiyor. http://
www.aed.org.tr. Ayrıca İMOGA, İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi’nde de
bir ekslibris bölümü bulunuyor: www.imoga.org
EX LIBRIS MUSEUMS
The number of museums exclusively devoted to ex-libris in the world is
very limited. However, major museums and scientific institutions accord
due consideration and reserve special sections to ex-libris; such as in the
case of London’s British Museum and the Victoria and Albert Museum.
“Ex libris museums” on the Internet are becoming increasingly widespread.
The Russian Ex Libris and Miniature Books Museum in Moscow is the
only museum of its kind in Russia: www.russianmuseums.info/M1627.
Denmark, Frederikshavn Kunst Museum and Ex Libris Collection: This
museum located in the city of Frederikshavn is one of the rare ex-libris
museums in Europe and Scandinavia. The museum offers to the public
on the internet 23 thousand digitized samples of its total collection of 450
thousand bookplates: http://frederikshavnkunstmuseum.dk/exlibris.
The 1900 established Gutenberg Museum in Mainz, Germany, dedicated
to the inventor of the printing press, started gathering ex-libris from
1963 onwards and has opened a special section for its ex-libris collection:
www.gutenberg-museum.de (In www.gutenberg-museum.)
For information on the Mediterranean Ex Libris Museum located in
Ortona, Italy, see: www.exlibrismed.it/info.html.
Belgium Sint Niklaas Stedelijke Ex Libris Museum is in possession of an
international collection: http://musea.sint-niklaas.be/exlibris
China, Shanghai Fuxihanzhai Ex Libris Museum: The site is only in Chinese. Nevertheless it is worth looking it up for its magnificent collection:
http://fuxianzhai.com
Turkey, Istanbul Museum of Ex Libris: The Ex Libris Society of Istanbul
declares that this museum, located at the Maslak Campus of Işık University, ranks among the 10 major bookplate museums of the world,
with more than 17 thousand pieces in its collection: http://www.aed.
org.tr
Moreover, the Istanbul Graphic Arts Museum IMOGA offers also a
special ex-libris section: www.imoga.org
48
16. yy’da ekslibris bütün
Avrupa’ya yayılmış.
Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Edvard
Munch, Kaethe Kolwitz,
Emil Nolde, Paul Klee,
Pablo Picasso, Oscar
Kokoschka gibi ünlü
sanatçılar, zamanın
önemli devlet ve bilim
adamları için ekslibris
yapmışlar.
Basit bir ihtiyaçtan
koleksiyon objesine
Ekslibris, 1890’ların
sonuna doğru başta
Londra, Berlin ve Paris
olmak üzere Avrupa’da
bir koleksiyon objesi
olmuş. 2012’deki ekslibris tanımında, sanatsal özelliğinin önemli
olmadığına dikkat çeken
FISAE, 2015 güncellemesinde, ekslibrislerin “...kitaplıklar için
tasarlanmış olmakla
birlikte günümüzde
dünya çapında koleksiyonu yapılabilen, küçük ölçekli sanatsal grafikler”e dönüştüğünü
belirtmiş. Nitekim, dünya üzerinde 30’dan fazla ülkeden üyesi bulunan FISAE’nin kongreleri, değiş tokuş için önemli fırsat oluşturuyor.
İnternet üzerindeki müzayedeler de yoğun ilgi görüyor (Bkz: bookplatesociety.org, bookplate.org).
Bir ekslibrisi değerli kılan özellikler şunlar: Estetik bütünlük, resimyazı ilişkisi ve teknik mükemmellik, kişiye özel tasarım, konu, baskı
tekniği, sayı ve sıra numarası, yapım tarihi ve sanatçısının imzası.
Ekslibrislerin ortak özellikleri
Kullanıcının kitaplarının boyutuna göre hazırlanmakla birlikte en tercih edilen boyut 5 x 7,5 cm. Boyutun 13 x 13 cm’den büyük olmaması
Rusya Exlibris Müzesi logosu (en üst, solda), Jane Patterson’un 1890’lara ait exlibrisi
(en üstte, wikipedia, Magnus Manske). İsveç ve Norveç Kralı Oscar II’nin kitap
levhası (sol üstte, wikipedia, Perhelion) ve Albert Hahn’a ait bir exlibris (sağ üstte,
wikipedia, Tekstman).
Russian Ex-libris Museum logo (top, left), Jane Patterson’s ex-libris dating from the
1890’s (top, wikipedia, Magnus Manske).
Swedish and Norwegian King Oscar II’s book plate (above left, wikipedia, Perhelion)
and; An ex libris belonging to Albert Hahn, (Hahn being the German word for
rooster), (above right, wikipedia, Tekstman).
ownership” in the form of a bookplate that they affixed on their books,
since the times books became subject to private ownership.
This “sui generis title deed” was designed in such a way as to bear the
name and surname, as well as original images symbolizing the distinctive features of its owner coupled with some concise texts. It was a sort
of small- size, individually manufactured or printed label which in time
came to be referred to as “Ex Libris”.
Etymology of Ex Libris and its function
“Ex Libris” is a word composed of the Latin “Ex” and “Libris”; “Ex” meaning, “previous” and also “from”, and “Libris” meaning “library, books and/
or set of books”. Its definition is a bookplate inscribed to show the name
and identify the owner of a book or books or of a library. Some original
ex-libris featured the coat of arms of their noble owner and contained
images and texts destined to glorify that person. Also called “bookplate”
in English language, it may be referred to as “book label” when its composition or design is too simple. In the United States, “book rhymes” or
“book poetry” served the purpose of identifying book owners during the
18th and 19th Centuries. But they also converted to ex libris at the end of
the 19th and beginning of 20th Century.
In the official definition of Ex-libris adopted in 2012 by the 1966 founded
“International Federation of Ex-libris Societies” (FISAE), it is emphasized
that, “An ex-libris is a “mark” or “sign” of ownership intended or used to
indicate the affiliation of a book or manuscript to a particular person (s)
or institution”...“An ex-libris may or may not have “artistic qualities”, but
it is not a work of art or a “cultural valuable”...The primary purpose or
function of an ex-libris is to identify affiliation independently of any larger social, artistic, literary, historical, or other role that it may perform.”
da tercih nedeni. Kalınlık yapmaması için kağıdın uygun gramajda olması gerekiyor. Özgün baskı, ekslibrislerin değerini artırmakla birlikte
ofset, fotoğraf ve bilgisayarla tasarım da yapılıyor. Genellikle siyah
beyaz kitaplara ağaç ve linolyum baskılar, renkli kitaplara litografiler,
serigrafiler, çok değerli kitaplara ise gravürler konuluyor. Tıpkı özgün
baskı resimde olduğu gibi sol alt köşede baskı tekniğinin simgesi,
kaç adet basıldığı ve eldeki baskının kaçıncı olduğu, sanatçının adı ve
yapıldığı yıl, eğer çalışma renkli ise kaç renk olduğu belirtiliyor.
Türkiye’de kitap sahipliği
Ekslibris Türkiye’ye Osmanlı
Dönemi’nde Batı’dan gelen
kitaplarla girmişse de Anadolu uygarlıklarından kalan
“mühür” de sahibine özgü
tasarım özellikleri ile bir tür
arma, bir aidiyet göstergesi
olduğu için bu işleviyle ekslibris sayılıyor. Gutenberg’in
matbaayı keşfettiği 1493’ten
İbrahim Müteferrika’nın
1727’de kurduğu ilk “Türk”
matbaasına kadar geçen
234 yıl içinde Osmanlı’da
gayrımüslimler tarafından
40’a yakın matbaa kurulmuş.
İlk özel matbaa, 1882 yılında
Ebüzziya Tevfik’in kurduğu
Kitaphane-i Ebüzziya iken ilk
Eski bir Macar kitap levhası damgası (sol üstte, wikipedia, Kozma János), ve
Hasip Pektaş tarafından Hikmet Şimşek için tasarlanmış ekslibris (üstte, wikimedia,
Maderibeyza).
An old Hungarian book plate stamp (top left, wikipedia, Kozma János), and an
ex-libris by Hasip Pektaş for Hikmet Şimşek (above, wikimedia, Maderibeyza).
From the invention of the printing press to the present-day
Before the invention of the printing press, books were handwritten
and therefore very expensive. During the Middle Ages, ownership of
manuscript books was the privilege of the church and aristocracy. The
Renaissance witnessed the transfer of that privilege into the hands of
the rising bourgeoisie. Owners inserted their coats of arms on the inner
cover of books to prevent theft; sometimes valuable manuscripts were
even chained to the library they belonged to. Bookplates began to be
widespread in the practical sense following the invention of the printing press. It is known that the first examples of Ex-libris were made in
YA KEBİKEÇ!..
Eskiden insanlar, elyazması kitapları kurtlardan koruyabilmek
için kitapların başına bir tılsım,
bir koruyucu, bir göz boncuğu
gibi düşündükleri Osmanlıca
“Ya Kebikeç” yazarlarmış ve
bu yazının kitabı koruyacağına
inanırlarmış.
Koleksiyoncu merhum Gündağ
Kayaoğlu da Tan Oral’ın bir
karikatürünü içeren ekslibrisinin
köşesine, eski harflerle “Yâ Kebikeç” yazdırmış...
YÂ KEBÎKEÇ!
The above phrase - “Yâ Kebîkeç” (O, King of Bookworms) - is an old
Ottoman idiom which was written on the first page of a book as a talisman believed to protect manuscript books from the real bookworms.
Late collector Gündağ Kayaoğlu had this phrase, “Yâ Kebîkeç”, written in old Ottoman characters, in the corner of an Ex Libris belonging
to him and featuring a caricature by famous cartoonist Tan Oral.
49
yayınevi 1895’te Babıali’de Naci Kasım Efendi tarafından kurulmuş. Cumhuriyet’in ilanından sonra
kitap sahibi olmak yaygınlaşmışsa da 1980’li
yıllara kadar az sayıda meraklısı dışında, gümüş
eşyasına inisiyal bastıran güngörmüş Türklerin
bile ekslibris kullandığını söylemek zor.
“Türkiye’de exlibris” denildiğinde ise ilk akla
gelen Prof. Dr. Hasip Pektaş! İlki 1997’de Ankara’da
kurulan Ekslibris Derneği, 2008’den beri etkinliklerine İstanbul’da yine Hasip Pektaş’ın kurduğu İstanbul
Ekslibris Derneği olarak devam ediyor: www.aed.org.tr.
Türkiye’de ekslibris sanatçıları
1980’li yıllardan beri yurt içinde ve dışında artık
bizim de ödüllü sanatçı ve tasarımcılarımız var!
“Ex Libris” kitabıyla da tanınan Prof. Dr. Hasip
Pektaş başta olmak üzere işte onlardan bazıları:
Ertan Aktaş, Ayşe Anıl, Nurgül Arıkan,
Sevim Arslan, Onur Aşkın, Müjde Ayan,
Tezcan Bahar, Vildan Çolak, Hakan
Erkam, Nazan Erkmen, Elif Varol Ergen, Ayşen Erte, Erdoğan Ergun, Şükrü
Ertürk, Yeşim Gazioğlu, Esra Kizir
Gökçen, Yunus Güneş, Emel Gürsoy,
Mine Gündüz, Deniz Karanis Huysal,
Sema Ilgaz, Mürşide İçmeli, İsmail İlhan, Ayşegül İzer, Berran Kancal, Sevda
Kantarcı, Ahmet Aydın Kaptan, Devabil
Kara, Sadik Karamustafa, Mehmet Kavukçu, Hasan Kiran, Seydi Murat Koç,
Emin Koç, Hayati Misman, Gökhan
Okur, Erol Olcay, Tülay Öktem, Hatice
Öz, Hande Özgeldi, Hasan Pekmezci,
Nurten Seferoğlu, Nazan Tekbaş Tanyu,
Özden Pektaş Turgut, Sema Ilgaz Temel, Ercan Tuna, Mehmet Ulusel, Ozan
Uyanık, Faruk Ünver, Hira Nur Yıldız ve
Fedail Yılmaz...
BİLİNEN EN ESKİ EKSLİBRİS
Antik Çağ ve Mısır uzmanı arkeologlar bilinen en eski ekslibrislerin
Mısır firavunu III. Amenophis ve Kraliçe Tiy’e (Teie) ait olduğunu
ileri sürüyor. Amarna kazılarında bulunan, açık mavi çini zemin
üzerine koyu mavi hiyeroglifli levhanın üstündeki bir delikten de
bu ekslibrisin değerli papirüslerin üzerine ya da onların saklandığı
tahta sandıklara asıldığı sonucuna varılıyor. Bu levha şimdi British
Museum’da, benzerleri de Louvre ve Yale’de bulunuyor.
Kaynaklar: “What are ex-libris?”, Benoît Junod, www.fisae.org - “Ekslibris Nedir?”,
Hasip Pektaş, www.aed.org.tr/tr/ekslibris-tarihi/
OLDEST KNOWN EX LIBRIS
Archaeologists specializing in Antiquity and Egypt came to the conclusion that the oldest ex-libris known in history was the light blue ceramic
plaque, inscribed with dark blue hieroglyphs discovered at the Amarna
excavations, and reflecting the ownership of Pharaoh Amenhotep III
(Amenophis III) and Queen Tiye (Taia)of Egypt. The small hole in the
plaque is thought to have served the purpose of attaching it, as a mark of
affiliation, to valuable papyrus sheets or hanging it on the wooden crates
used to carry or store them. This plaque is now at the British Museum in
London. Similar artefacts are to be seen at the Louvre and in Yale as well.
Sources: “What are ex-libris?” by Benoît Junod, www.fisae.org ;
“What is Ex Libris?” by Hasip Pektaş, www.aed.org.tr/tr/ekslibris-tarihi/
50
the15th Century in Southern Germany; one of them was the 19 cm long
Ex-libris which had been made in the 1450’s for the German Priest
Johannes Knabenberg who was known under the nickname of Igler
(Hedgehog Trainer). It showed a hedgehog biting a flower. Ex -libris
spread all over Europe in the 16th Century.
Famous artists like Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Edvard Munch,
Kaethe Kolwitz, Emil Nolde, Paul Klee, Pablo Picasso, and Oscar Kokoschka designed bookplates for prominent statesmen and scientists of
their era.
From a simple necessity to a collectors’ item
Ex-libris turned into collector’s items, especially towards the end of
the1890’s in Europe and mainly in London, Berlin and Paris. The exlibris definition adopted by the FISAE in 2012, pointed out that even
if an ex-libris might have artistic qualities, “it is not a work of art or a
cultural valuable”. However, in its updating of 2015, the FISAE accepts
that “although ex-libris are conceived for real use in libraries, those are
often also small-format art graphics, collected worldwide.” Indeed, with
members from more than 30 countries around the world, FISAE’s international congresses create significant opportunities for exchange in this
field. Auctions on the Internet attract great interest as well (See: www.
bookplatesociety.org; www.bookplate.org).
The features attributing value to an ex-libris include: aesthetic integrity,
image-text relationship and technical excellence, personalized design,
topic, printing technique, the number of bookplates produced and each
individual plate’s serial number, production date and signature of the
artist.
Common characteristics of Ex- Libris
Although they are usually custom-made to fit the dimensions of their
user’s books, the generally favoured ex-libris size is 5x7,5 cm. Also, it is
preferred that the size should not exceed 13x13 cm. Their paper must be
Amerikalı yazar ve ressam Edward Penfield (1866-1925)’e ait kitap levhası (sol
altta, wikipedia, Mu), George Bancroft’un imzasının da bulunduğu kitap levhasında
Roma alfabesiyle “ışığa doğru” ifadesi yer alıyor (sol üstte,
wikipedia, Morgaledh). 1899 tarihli bir kitap levhası (üstte,
ortada, wikipedia, Esquin). Maximilian Liebenwein tasarımı,
20. yy başına ait exlibris (sağ üstte, wikipedia, Good King
René) ve Jacques Hnizdovsky’nin kendi tasarımı olan
exlibrisi (yanda, wikipedia, Hnizdovsky).
Book plate belonging to American writer and painter Edward
Penfield (1866-1925), (bottom left, wikipedia, Mu); the book
plate bearing the signature of George Bancroft and featuring
the inscription “to the light” written in Greek alphabet (top
left, wikipedia, Morgaledh).
A book plate dated 1899 (top middle, wikipedia, Esquin).
Ex-libris from the early 20th Century designed by Maximilian
Liebenwein (top right, wikipedia, Good King René)
and Jacques Hnizdovsky’s ex- libris of his own design (near
left, wikipedia, Hnizdovsky).
“BU KİTAP MENGÜ
ERTEL’den ÇALINMIŞTIR...”
Hasip Pektaş, Türkiye’de ilk ekslibrisleri
yaptıranların, yabancı uyruklu kolej öğretmenleri olduğunu söylüyor. Pektaş, 1995’deki
bir ekslibris sergisinde Mengü Ertel’in, ödünç
alanlar geri getirsin diye kitaplarına “Bu
kitap Mengü Ertel’den çalınmıştır” yazarak,
dolaylı bir ekslibris yaptığından da sözediyor. Günümüzde ekslibris kullanımı giderek
yaygınlaşıyor. Bunda özgün baskı resim ve
grafik tasarım derslerine ekslibrisi de ekleyen akademisyenlerin, ulusal ve uluslararası
yarışmalara katılan, sergiler açan ekslibris
sanatçılarının ve onların örgütlerinin payı
çok büyük. Şu sıralar ülkemizde de giderek
yaygınlaşan, ekonomik bir “ekslibris benzeri” var. Damga üreten küçük işlikler, bir
tasarımı kauçuk üzerine kopyalayıp, ahşap
tutacak ekliyorlar. Bunlara “kitap mühürü”
de deniyor.
Book ownership in Turkey
During the Ottoman period, ex -libris were introduced to Turkey along with books imported from
the West. However, the “seals” originating from old Anatolian civilizations are also considered as
ex-libris, since they bear design features specific to their owners and constitute as such, a mark
of affiliation, a kind of coat of arms. In the 234 years which elapsed between 1493, the year the
printing press was invented by Gutenberg and 1727, the year İbrahim Müteferrika founded the first
“Turkish” printing house, nearly 40 printing facilities were established within the boundaries of
the Ottoman Empire by its non-Muslim subjects. The first private printing house was established
in 1882 by Ebüzziya Tevfik, under the name of “Kitabhane-i Ebüzziya”, while the first publishing
house was founded in 1895 at Istanbul’s Babıâli (Sublime Porte) neighbourhood by Naci Kasım
Efendi. Even though possession of books became common practice after the proclamation of the
Republic, ex-libris were hardly used in Turkey until the 1980’s, with the exception of a few enthusiasts, even by those sophisticated Turks who put their initials on their silverware.
The first name that comes to mind when speaking of “Ex Libris in Turkey” is that of Prof. Dr. Hasip
Pektaş. The first Turkish Ex Libris Society founded 1997 in Ankara continues to operate since 2008
under the roof of the Istanbul Ex Libris Society established by Hasip Pektaş: (See: www.aed.org.tr)
Ex Libris Artists in Turkey
Some of the Turkish artists and designers engaged in ex-libris making after the 1980’s were
so successful that they ended up winning awards at home and abroad. To begin with Prof. Dr.
Hasip Pektaş, also known for his book titled “Ex Libris”, we present here below the names of
some amongst them: Ertan Aktaş, Ayşe Anıl, Nurgül Arıkan, Sevim Arslan, Onur Aşkın, Müjde
Ayan, Tezcan Bahar, Vildan Çolak, Hakan Erkam, Nazan Erkmen, Elif Varol Ergen, Ayşen Erte,
Erdoğan Ergun, Şükrü Ertürk, Yeşim Gazioğlu, Esra Kizir Gökçen, Yunus Güneş, Emel Gürsoy,
Mine Gündüz, Deniz Karanis Huysal, Sema Ilgaz, Mürşide İçmeli, İsmail İlhan, Ayşegül İzer, Berran
Kancal, Sevda Kantarcı, Ahmet Aydın Kaptan, Devabil Kara, Sadık Karamustafa, Mehmet Kavukçu,
Hasan Kıran, Seydi Murat Koç, Emin Koç, Hayati Misman, Gökhan Okur, Erol Olcay, Tülay Öktem,
Hatice Öz, Hande Özgeldi, Hasan Pekmezci, Nurten Seferoğlu, Nazan Tekbaş Tanyu, Özden Pektaş
Turgut, Sema Ilgaz Temel, Ercan Tuna, Mehmet Ulusel, Ozan Uyanık, Faruk Ünver, Hira Nur Yıldız
ve Fedail Yılmaz...
1915 tarihli Kner Imre exlibrisi (sol üstte, wikipedia, Juditta88) ve Sir Charles Philip Huntington’un 1912 tarihli
kitap levhası (sağ üstte, wikipedia, Esquin).
Kner Imre ex-libris dated 1915 (top left, wikipedia, Juditta88) and Sir Charles Philip Huntington’s 1912 book
plate (top right, wikipedia, Esquin).
Mengü Ertel (facebook.com/Mengü Ertel)
in the proper weight as well, so as to avoid undesired thickness inside the book. Though original
prints add to the value of ex-libris, designs made through offset, photography or with computer
are also widely used. Generally, wood and linoleum prints are used for black and white books;
lithography and serigraphy for coloured books and engravings for very valuable books.
Like in the case of original printmaking, the icon of the printing technique utilized, the number
of prints made, and the serial number of the print at hand, the name of the artist, the year of production and the number of colours used if it is a coloured ex-libris, are inscribed in a small case
placed at the lower left corner of the bookplate.
“THIS BOOK was STOLEN
from MENGÜ ERTEL...”
Hasip Pektaş says that the very first ex-libris
made in Turkey, were ordered by foreign
college teachers. Pektaş also mentioned at a
1995 ex-libris exhibition, that graphic artist
Mengü Ertel, who used to write on his books,
the sentence, “This book was stolen from
Mengü Ertel”, in order to force the borrowers of his books to bring them back, created
an indirect ex-libris by doing so. Today, the
use of ex-libris is increasingly widespread.
The academics who added ex-libris to their
printmaking and graphic design classes, the
artists who participate at national and international competitions and their organizations who sponsor ex-libris exhibitions have
a great share in this evolution. At present in
our country, there is a less expensive version
of ex-libris, in the form of a rubber stamp
with a wooden handle featuring the desired
design, also called “book seal”, manufactured
by some small workshops.
51
BAŞARAN ULUSOY İLE AJDA PEKKAN’DAN
İŞİTME ENGELLİLER İÇİN TOPLUMSAL
DUYARLILIK ÇAĞRISI:
HAYDİ, SEN DE GEL, TARİHİNE SAHİP ÇIK!
SOCIAL AWARENESS APPEAL BY BAŞARAN ULUSOY AND AJDA PEKKAN FOR THE
HEARING IMPAIRED
COME ON, YOU TOO, EMBRACE YOUR HISTORY!
52
şitme engelliler için toplumsal duyarlılığın altını
çizmek amacıyla TÜRSAB
Başkanı Başaran Ulusoy ile
sanatçı Ajda Pekkan bir araya gelerek ortak bir çağrı yaptılar: “Haydi Sen
de Gel, Tarihine Sahip Çık!” Bu mesaj altında
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde düzenlenen
toplantıda Ulusoy, görme engelliler için hazırlanan kabartma alfabeli özel kitapçık ile işitme
engelliler için düşünülen görüntülü el cihazını
da tanıttı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri bahçesindeki basın toplantısı öncesi Başaran Ulusoy
ile Ajda Pekkan müzenin bir bölümünü gezerek
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Zeynep
Kızıltan ve yardımcısı Rahmi Asal’dan eserler
hakkında bilgi aldılar.
İşitme engelli insanlarımız için...
Ses sanatçısı Ajda Pekkan düzenlenen toplantıda özetle şunları söyledi:
“Dünyanın en güzel müzelerinden biri olan
Arkeoloji Müzesi’nde TÜRSAB Başkanı Sayın
Başaran Ulusoy ile herkesi müzelerimize davet
etmek, tarihimizi öğretmek ve gelecek nesillere tarihi aktarmak adına yapmış olduğumuz
işbirliğimizi duyurmak istedik. Bilim, Kültür ve
Sanat Forumu olarak, bizler için büyük önem
taşıyan yerlerin başında gelen müzelerimizde
vatandaşlar arasında farklılıkları ortadan kaldırmayı, onlarla bambaşka bir deneyim yaşamayı
ve yaşatmayı arzuluyoruz. Dünyada ve özellikle
Türkiye’deki işitme engelli insanlarımız için,
hepimiz biliyoruz ki yaşam alanları oldukça
kısıtlı. Biz Başaran Ulusoy ile özel insanlarımız
için hayatın içinde daha fazla var olabilmeleri
adına çalışmalar yapmayı kendimize görev
bildik. İşitme engelli insanlarımızın, müzelerimizi rahatlıkla gezebilmeleri amacıyla TÜRSAB
ile işbirliği yapmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Bu sosyal sorumluluk projesi ile herkesi
müzelerimize davet ediyoruz. Turizm camiasıyla
yapmış olduğumuz bu seferberlik projemizin
büyüyerek ilerleyeceğine inanıyorum. Bu amaç
doğrultusunda çağıran, karşılayan, ağırlayan
müzelerimize herkesi bekliyor, hepinizi tarihimize sahip çıkmaya davet ediyoruz.”
TÜRSAB’ın projeleri
Basın toplantısında konuşan TÜRSAB Yönetim
Kurulu Başkanı Başaran Ulusoy “Çağıran, karşılayan, ağırlayan müze” anlayışını getirdiklerini
hatırlatarak yeni konseptlerini şöyle tanıttı:
“Şimdi ise ‘Tarihinize sahip çıkın, gezin, görün’
diyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı 5 milyonu aşkın müze kartla vatandaşlarımıza özel
fiyatlarla müzelerimizin kapılarını açıyor. Karşı
tarafta olan darphane binalarımızı da onarıp
restore edip, depolarda yüz yıllardır açılmayan
eserleri gün ışığına çıkarmak istiyoruz. Milyonu
aşkın eserin olduğu bir Arkeoloji Müzesi. Burası
müze olarak yapılmış ve o günkü zor şartlarda
yapılmış. Biraz önce size gösterilen eserin nasıl
Konya’dan taşındığını hala biz çözmüş değiliz.
O günkü şartlarda nasıl çözülmüş. Bugün 50
TÜRSAB (Association of Turkish Travel Agencies) President Başaran Ulusoy and superstar
Ajda Pekkan came together to make a joint call
for social awareness concerning the hearing
impaired: “Come on, You too, Own up Your
History!” At the meeting which took place under this motto on the premises of the Istanbul
Archaeological Museums, Ulusoy introduced
the special relief alphabet booklet prepared for
the visually impaired and the video handset
developed for the use of the hearing impaired.
Before the press conference held at Istanbul
Archaeological Museums’ courtyard, Başaran
Ulusoy and Ajda Pekkan visited sections of the
museum, accompanied by the Curator of the
Museum Ms. Zeynep Kızıltan and her Deputy
Rahmi Asal, who briefed them on the museums’ collections.
Intended for our fellow hearing impaired...
Star singer Ajda Pekkan spoke as follows at the
meeting:
“We are gathered here today at the Istanbul
Archaeology Museum, one of the world’s most
outstanding museums, in order to announce
the collaboration we launched together with
TÜRSAB President Mr. Başaran Ulusoy with
a view to inviting everyone to our museums,
teaching and transmitting our history and
heritage to future generations. One of the
major concerns of our Science, Culture and Art
Forum, is to eliminate the disparities between
museum visitors from different walks of life,
so as to offer everyone a completely different
experience in terms of museum calls.
We all know that hearing impaired people
around the world and especially in Turkey are
disadvantaged with regard to their living space.
Together with Başaran Ulusoy, we intend to
prepare the ground for disabled persons, to
enable them to participate more actively in all
spheres of life.
I am delighted to be cooperating with TÜRSAB
for the purpose of making our museums more
suitable for our hearing-impaired fellow citizens. Through this social awareness project, we
invite everyone to our museums. The mobiliza-
tion we embarked upon in common with the
tourism community augurs well for the future
growth and progress of our project. In line with
this purpose, we call upon everyone to come to
our “inviting, welcoming and hospitable museums” so as to embrace our own heritage.
Projects Of TÜRSAB
Speaking at the Press Conference, President of
TÜRSAB Board of Directors, Başaran Ulusoy,
while reminding that TÜRSAB was the organization who initiated the understanding of the
“inviting, welcoming and hospitable museum”,
introduced TÜRSAB’s new concepts in following terms:
“Now we say, “Take charge of your history,
visit and see your heritage”. The Ministry of
Culture and Tourism opened the doors of our
museums at special prices for over 5 million
‘Museum Pass’ holders. We plan to restore and
renovate the adjacent mint facilities in order
to convert them into exhibition buildings for
those myriads of artefacts, which have been
waiting for a hundred years in storage rooms,
to be brought to the daylight. The final objective is an archaeological museum with more
than a million pieces collection on display.
The construction of the original building as an
authentic museum under the difficult circumstances of the 19th Century was an admirable
success story. We still wonder today how they
managed in those days to transfer from Konya
53
to these premises, the heavy piece that you have just been shown.
Nowadays, we are targeting a tourism flow of yearly 50 million visitors
bringing in a global income of 50 billion dollars. In this framework, the
museums are the capital assets of our tourism trade and industry. We
are trying to connect our capital with our trade.”
milyon ziyaretçiyi ağırlamaya başladığımız, 50 milyar dolar döviz getirmeye çalıştığımız bir turizm hareketi içinde müzeler bizim sermayemiz, turizmimiz, ticaretimiz. Sermayemizle ticaretimizi buluşturmaya çalışıyoruz.”
Engellilere özel kitapçık ve el cihazı
Görme engelliler için hazırlanan kabartma alfabeli özel kitapçık ile işitme
engelliler için düşünülen görüntülü el cihazını tanıtan Başaran Ulusoy,
“2016 yılında bir aksama olmazsa müzemizin tamamının teşhir ve tanzimi bitmiş olacak ve dünya uygarlığına açmış olacağız. Kuşkusuz Sayın
Ajda Pekkan’ın katılımı merak uyandıracak. Kendisine ‘müzelerine, tarihine sahip çık’ anlayışının sergileneceği, gençlerimizin ilgisini çekecek bu
müzeye yaptığı katkıları nedeniyle şahsım, Türk kültürü ve Bakanlığımız
adına teşekkürlerimi ifade ediyorum” dedi.
Eyfel’de bekleyen, Topkapı’da da bekleyecek...
Daha sonra düzenlenen toplantıda Başaran Ulusoy basın mensuplarının
müze önlerinde oluşan uzun kuyruklarla ilgili sorusu üzerine şunları söyledi: “Evvelden şikayet ediyorduk ‘müzelere kimse gelmiyor’ diye. Şimdi
şikayet ediyoruz ‘çok kuyruk var’ diye. Louvre’da, Londra’da, İngiltere’de
kuyruklar 2-3 saat varsa, Eyfel kulesini 3 saat bekliyorsanız müsaade edin
de Ayasofya’da, Topkapı’da, Sultanahmet’te de 2 saat beklesinler. Çünkü
5 milyonu aşan bir ziyaretçi Topkapı’da var. 5 milyonu aşkın bir ziyaretçi
Ayasofya’da var. 3 saat Eyfel’de bekleyen 2 saat Topkapı’da bekleyecek”
dedi. Bugün Arkeoloji Müzeleri’nin bir milyonu aşan ziyaretçi sayısı müzenin tanzim ve teşhiri bittikten sonra inanıyorum ki 3 milyonu bulacak,
hedefimiz bu... Ulusoy, kuyrukların azaltılmasına yönelik randevu sistemi
gibi yeni projeler üzerinde çalıştıklarını ifade ederek, “Bunların saatlerini
ayarlamaya çalışıyoruz. Aynı zamanda bir gemi geldiği zaman 5 bin kişi
birden geliyor” diyerek İstanbul’daki turist trafiğini hatırlattı ve şöyle
devam etti:
“Bu kolay değil, 300-400 binden 5 milyona çıkmışız. Bazı tedbirleri Sayın
Bakanımız ile de görüşüyoruz. Bu konuda Sayın Bakanımız Ömer Çelik
Bey de çok hassas, onunla da bir çalışma yapıyoruz.”
“İşitme engellileri müzelere çekmek için ne gibi projeler düşünüyorsunuz?” sorusuna “Şu anda işitme engeller için görüntülü el cihazları var.
2016’dan itibaren rehberlerimize görme ve işitme engelliler için Braille
alfabesi olan, özel işaret dilini kullandırmaya çalışacağız. Pilot projemiz
Arkeoloji Müzesi’nden başlayacak. Daha sonra Topkapı, Ayasofya ve
Bakanımızın verdiği program çerçevesinde hareket edeceğiz.”
54
Special booklet and handset for the disabled
While introducing the special relief alphabet booklet prepared for the
visually impaired and the video handset developed for the use of the
hearing impaired, Başaran Ulusoy said, “If everything goes smoothly according to plan without a hitch, we will have completed the refurbishing
and display arrangements and re-organization of our museum in 2016 so
that we will be able to open it to the world. There is no doubt that Dear
Ajda Pekkan’s participation at the inauguration will contribute to public
interest. I would like to personally express my gratitude to her, on my
own behalf and on behalf of the Turkish Ministry of Culture and Tourism,
for her valuable contribution to that museum, which will constitute a
focus of interest for our youth in the pursuit of the motto; “Take charge
of your history and museums; visit and see your heritage”.
If queuing at the Eiffel Tower is accepted, queuing at Topkapı
Palace should also be!
Later Başaran Ulusoy, answering a question from members of the press
on the long waiting lines formed in front of museums, declared: “Formerly we were complaining about lack of public at our museums, and
now we complain about long waiting lines. I would like to remind you
that there are 2-3 hours queue at the Louvre in Paris and at London Museums in the UK. If tourists take into account up to 3 hours of waiting at
the Eiffel Tower, then they should accept to wait up to 2 hours in line for
the Hagia Sophia, Topkapı and the Sultanahmet Mosque (Blue Mosque).
Topkapı Palace Museum welcomes a yearly volume in excess of 5 million
visitors, so does The Hagia Sophia as well. The target figure for the Archaeological Museum following completion of the re-organization effort
will be around 3 million visitors. Ulusoy stated that they were working on
new projects such as an appointment system for the reduction of waiting
lines. And that they were in the process of calculating the necessary time
spans for that purpose. “When a large cruise ship docks at the port of
Istanbul, 5 thousand people get off simultaneously to visit tourist destinations”, he reminded and said: “It is not easy to cope with the touristic
flow to Istanbul which increased from 300-400 thousand to 5 million in
recent years. We are envisaging taking some new measures. We are discussing them with our Minister of Culture and Tourism, Mr. Ömer Çelik
who is also very attentive on this issue.” To the question: “What sort of
projects do you plan to attract the hearing impaired to museums?” Ulusoy answered: “Currently, video handset devices are already available for
the hearing impaired. Also, we are in the process of developing a project
aimed at teaching the Braille alphabet and the special sign language to
our tourist guides in order to prepare them to assist from 2016 onwards
the visually impaired and the hearing impaired museum visitors. The
pilot project is to start from the Archaeological Museum. Then will follow Topkapı, Hagia Sophia and other venues according to a program
determined by our Minister.”
Müze-otel konsepti uygulanacak:
ANTAKYA’ya YENİ BİR MÜZE GELİYOR
ARKEOLOJİ
Archaelogy
2
Özgür Açıkbaş

Özgür Açıkbaş &
56
Antakya Hilton
Müze Otel arşivi
200 odalı bir konaklama tesisi olarak planlanan hilton antakya müze
otel’in inşaatı sırasında ortaya çıkan eserler tüm projeyi alt üst etti.
“müze-otel” olarak belirlenen yeni konsepte göre yapı çelik kazıkların
üzerinde yükselecek ve tarihi kalıntılar rahatlıkla görülebilecek.
yüzlerce eserin sergileneceği müze kültür ve turizm bakanlığı’na
devredilecek, otel projesi ise şimdiden dünyanın önemli ödüllerini
toplamaya başladı bile.
çinde 850 metrekarelik tek parça dünyanın en
büyük mozaiği… Milattan önce ve sonraki dönemlere ait çok sayıda mozaik eserler... Çeşitli
Roma şehri kalıntıları... Bütün bu eserler Hilton
Antakya Müze Otel’de toplanıyor. Sondaj kazıları
sırasında çıkan kalıntılar, bu alanda bir beş yıldızlı
otel yapmak isteyen işadamı Necmi Asfuroğlu’nu
müze-otel fikrine yönelten en önemli unsur olmuş.
İki bölümden oluşacak müze, yapımı tamamlanınca Kültür ve Turizm
Bakanlığı’na devredilecek.
Şu ana kadar projenin maliyeti 100 milyon doları geçmiş durumda.
Otel, 66 “kuyu temel” üzerinde duruyor. 2.5 metre çapında, 25 metre
derinliğindeki bu kuyular, sahaya inşaat makineleri giremediği için tek
tek elle kazılmış. Yapım aşamasında 35 arkeolog ve 120 işçi birlikte
saha çalışması yapmış... Yapı tamamlandığında müze ile otelin girişleri ayrı olacak. Ancak otelde konaklayan müşteriler, otelin içinden de
müzeye giriş yapabilecekler. Arkeologların gözetiminde gün yüzüne
çıkartılan tarihi kalıntılar, çelik kazıkların üzerine oturtulacak otelin
cam zemininden rahatlıkla görülebilecek. Yapılan kazı çalışmaları
sonucunda; Helenistik, Roma, Geç Roma (Erken Bizans), Bizans ve
İslami dönemle birlikte 5 ana kültür
katmanına rastlanmış. Helenistik,
Bizans, 5 ve 6’ncı yüzyıl Roma, İslami
ve Osmanlı dönemlerine ait 30 bin
obje bulunmuş. Bunlar arasında
taşınabilir ve kayda değer eroslar,
aslanlar bulunuyor. 200’ün üzerinde
eser 600 metrekarelik sergi alanında anlatılıp tanıtılacak ve müzede
sergilenecek eserler bu dönemlere ait
bilgiler de verecek.
Ortaya çıkan tarihi eserlerin ardından
inşaat çalışmaları ve projeler yalnızca
otel değil, “müze otel” konseptine
çevrilmiş durumda. Müzede kullanılan çelik yapı, Türkiye’de bir eserde
kullanılan en büyük çelik konstrüksiyon olma özelliğini taşıyor. Odaların
konteynırlardan oluşacağı 5 katlı
otelde, toplam 200 oda yer alacak.
Otel inşaatı sürerken, tanıtım
ayağı da aynı hızla devam ediyor. Türkiye’nin farklı şehirlerinde
yapılan özel etkinliklerin yanı sıra yurt dışında Japonya, Almanya,
İngiltere, Dubai, İtalya ve ABD’de tanıtım çalışmaları sürdürülüyor.
The Museum-Hotel concept will be applied:
ANTAKYA WILL HOST A NEW MUSEUM
The pieces unearthed during the construction of Antakya Hilton
Hotel, planned as a 200-room accommodation facility, messed up
the whole project. According to the new “Museum-hotel” concept, the
building will be erected on steel piles and the historical findings will
be seen from the glass floor. The museum will be exhibiting hundreds
of findings, and it will be transferred to the Ministry of Culture and
Tourism. The hotel project has already started collecting many
eminent global awards.
The 850-squaremeter single piece
is the longest mosaic piece in
the world... There are many other
mosaic pieces from before and
after the Christian era... Some city
remnants from the Roman era... All
these monuments are exhibited at
the Antalya Hilton Museum Hotel. The findings unearthed during
the drilling work for the construction of a five-star hotel has led the
businessman Necmi Asfuroğlu to
develop the concept of a “Museumhotel”. The museum that will have
two parts will be transferred to the
Ministry of Culture and Tourism
once completed.
By now, the cost of the project has
exceeded 100 million dollars. The
hotel is situated on 66 “foundation”
wells. Since building machinery
could not enter the construction
site, all these wells, with a diameter of 2.5 meters and a depth of 25
meters, were dug by hand. 35 archeologists and 120 workers had
completed a fieldwork during the construction... When the build-
57
BİTİNCE BÖYLE OLACAK...
İnşaat sırasında ortaya çıkan tarihi eserler Hilton Otel’in tüm projesini
değiştirdi. Yeni planlara göre müze-otel konsepti uygulanacak ve otel
lobisinin cam zemininin altında bir tarih uzanacak. Konuklar lobide
yürürken ya da içeceklerini yudumlarken binlerce yıllık eserlerle aynı
ortamda bulunma ayrıcalığını yaşayacaklar. Hazırlanan yeni projeye
göre Antakya’nın müze-oteli işte böyle olacak...
THERE, ONCE COMPLETED!
The historical artefacts discovered during the construction of the Hilton
Hotel have led to a total revision of the whole project. According to the
new plan, a Museum-Hotel concept will be implemented, so that an entire
historical site will be exhibited under the glass floor of the hotel lobby. Hotel
guests will experience the thrilling privilege of mingling with thousands of
years old historical artefacts, while walking in the lobby or sipping their
drinks. Once completed, Antakya’s new museum-hotel will look like that...
58
Kazı alanında bulunan mozaiklerden ve eserlerden
görüntüler (solda ve altta). Çalışmalar sırasında
bulunan Eros Heykeli (altta).
Views from the mosaics and artefacts discovered at
the drilling site (left and below).
The Eros Statue unearthed on the site (below).
850 metre uzunluğunda tek parça mozaik
Kazılar sırasında bulunduğu taban üzerinde
birbirinden önemli ve değerli mozaik eserleri
barındıracak müze otelde, özellikle Roma
Dönemi’ne ait çok renkli ve bozulmamış
mozaikler yer alıyor. Otel bu eserler üzerinde
inşa edilirken bina, müşterilerin bu tarihi
eserleri odalarından çıktıkları anda görebilecekleri şekilde dizayn ediliyor. Yüzde 90’ı
tamamlanan Hilton Antakya Müze Otel’in
açılışı 2015 yılı sonlarına planlanıyor. Hilton Antakya Müze Otel Hristiyanlık dininin
önemli hac noktalarından biri olan St. Pierre
Kilisesi’ne yakın konumuyla dikkat çekiyor.
ing is completed,
the museum and
the hotel will have
separate entrances.
But the visitors of the
hotel will be able to enter
the museum from inside the hotel. The
historical findings unearthed under the
supervision of archeologists will be seen
easily through the glass floor.
The excavation work has revealed five different cultural layers covering the Hellenistic, Roman, Late Roman (Early Byzantine),
Byzantine and Islamic periods. The findings
include portable eros and lion figures. More
than 200 pieces will be exhibited in an area
of 600 square meters. The exhibited works
will shed light on these historical periods.
After the historical findings had been unearthed, the construction of the hotel and
the related projects were widened so as
to include a “museum-hotel” concept. The
59
Tarihe kuşbakışı
Zemindeki platformun geçirgen yüzeyinde yer yer açılan
yarıklar, avlunun saçaklar
altından ışık almasını ve
arkeolojik kalıntılarla görsel
bağın kopmamasını sağlayacak şekilde dizayn ediliyor.
Kazı alanı üzerindeki köprü
ve rampalarla mekân bir
arkeolojik park olarak tasarlanıyor.
Ödüller şimdiden
gelmeye başladı
Geçtiğimiz yıl İspanya’da düzenlenen ve 700’ün üzerinde
projenin yarıştığı “Dünya Mimarlık Festivali”nde ilk 15’e
giren Müze Otel Konsepti,
artık ticari bir yatırım olmaktan çıkmış, bir kamu yatırımı
haline gelmiş durumda. Hilton Antakya Müze Otel Genel Müdürü Aydın Duran’ın
verdiği bilgiye göre, proje
ilk ödülü geçtiğimiz yıl
İspanya’da düzenlenen festivalde aldıktan sonra, 1-3
Ekim 2014 tarihleri arasında
Singapur’da düzenlenen
Dünya Mimarlık festivalinde
de bu kez “Geleceğin Yapıları” kategorisinde birincilik
ödülüne layık görüldü.
60
Hilton Antakya Müze Otel Genel Müdürü Aydın
Duran gerek yuriçinde gerekse yurt dışındaki
çeşitli fuarlarda otelin tanıtımı için büyük çaba
gösteriyor.
Hilton Antakya Müze Hotel General Manager
Aydın Duran works diligently both in Turkey
and abroad for the promotion of the hotel at
different fairs.
steel structure used for the museum is the largest steel structure ever used for a building
in Turkey. The five-storeyed hotel whose rooms will be built out of containers will include
200 rooms. The promotional work is ongoing during the construction of the hotel. In addition to special activities taking place in different cities in Turkey, promotional work is
going on in full force in countries like Japan, Germany, the UK, Dubai, Italy and the USA.
850-meter long single piece mosaic
The museum-hotel will be sheltering some very important and valuable pieces which also
include numerous colorful and intact mosaics from the Roman Era. The hotel building is
built above these pieces, and the interior design will allow the hotel visitors to see them
once they go out of their rooms. The construction of the Antakya Hilton Museum Hotel is
completed by 90 percent, and the opening is scheduled for the end of 2015. The Antakya
Hilton Museum Hotel is located close to the St. Pierre Church, a pilgrimage destination for
Christianity.
Bird’s-eye View of History
The slits on the permeable surface of the basement floor let daylight fall on to the courtyard through the eaves and thus the visual connection with the archeological findings is
not lost in the design. The whole space is designed as an archeological park with bridges
and ramps on the excavation area.
Awards are already there
At the “World Architecture Festival” which was organized in Spain last year and where more
than 700 projects competed, the Museum Hotel Concept was among the first 15 projects.
The concept it no longer a commercial investment, but a public one. The Hilton Antakya
Museum Hotel General Manager Aydın Duran informed that the project received its first
award at the festival in Spain last year and later the project was given the First Award in
the category of “Structures of the Future” at the “World Architecture Festival” organized in
Singapore between 1 and 3 October 2014.
Kazı alanında bulunan mozaiklerden ve eserlerden
görüntüler (üstte).
Çalışma alanında bulunan mozaik parçaları
temizlendikten sonra tekrar orijinal yerlerinde
sergilenecekler. Roma Hamamı kalıntısı (sol sayfa).
Views from the mosaics and artefacts discovered at
the drilling site (above).
The mosaic fragments salvaged from the construction
vsite will be exhibited at their original place after
having been cleaned. Roman bath ruins (left page).
61
Türk ve İslam Eserleri Müzesi Arşivi
türk ve islam eserleri müzesi
MÜZELER
Museums
müzenin el yazması eserleri “benzersiz” kabul edilirken,
sayıları 1700’ü bulan halıları “dünyanın en önemli
koleksiyonları arasında” yer alıyor.
Turkish and Islamic Arts Museum
The manuscripts of the museum are considered “unique”. Its collection of
around 1700 rugs is one of world’s most important collections.
62
ürkiye’de İslâm Sanatı’nı konu alan ilk müze olan
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde açılan son müze
olma özelliğini de taşıyor.
Müze ilk olarak 27 Nisan 1914 tarihinde Süleymaniye Camii Külliyesi imaret binasında “Evkaf-ı
İslâmiye Müzesi” (İslam Vakıfları Müzesi) adı ile
ziyarete açılmıştı. Cumhuriyet’in ilanından sonra
müzenin adı “Türk ve İslâm Eserleri Müzesi” olarak değiştirildi ve 1983
yılında da bugün içinde bulunduğu İbrahim Paşa Sarayı’na taşındı.
The Turkish and Islamic Arts Museum is the first museum dedicated
to Islamic art in Turkey. It is also the last museum opened during the
time of the Ottoman Empire.
The museum was initially opened to the public on 27 April 1914 at
the soup kitchen building of the Süleymaniye Mosque Complex under
the name of “Awqaf-e-Islami Museum” (Museum of Islamic Foundations).
After the proclamation of the Republic, the museum’s name was
changed into “Turkish and Islamic Arts Museum” and in 1983, it
moved to its current location, the İbrahim Pasha Palace.
Sol sayfa: Erken Osmanlı Beylikler Dönemi.
Sağ sayfa: Artuklu Dönemi Cizre Ulu Camii kapısı ve tokmağı (sol üstte), Şam
Evrakları ve Kuran Mucizesi (sağ üstte) ve Osmanlı Dönemi Divanhane (altta).
Left page: The Early Ottoman Beyliks period
Right page: The Gate of the Artuqid era Cizre Ulu (Grand) Mosque and its
door knocker (top left), Damascus Documents and the Qur’an Miracle (top
right) and the Ottoman period Divanhane (Audience hall) (below).
63
Most Important Works of Islamic Art
The collection of the Turkish and Islamic Arts Museum is significant
in many ways. Above all, it features a vast variety of artworks gathered
from various important religious structures of the Ottoman Empire.
The collection includes items from various Islamic periods and regions, ranging from the early period of Islamic art, the Umayyad, Abbasid, North African (Maghreb), Andalusian, Fatimid, Seljuk, Ayyubid,
Ilkhanid, Mamluk, Timurid, Anatolian Beyliks and Safavid periods and
territories, up to various countries of the Caucasus and including, of
course, the rich Ottoman period.
The collection is also a particularly significant documentary source,
owing to the Foundation records which testify to the place of origin of
most of the pieces.
İslam Sanatının En Önemli Eserleri
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi koleksiyonları çeşitli açılardan önem
taşıyor. Her şeyden önce Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli dini
yapılarından toplanan eserler, büyük çeşitlilik gösteriyor.
İslâm sanatının ilk dönemlerinden 20. yüzyıla uzanan bir çizgide,
içinde Emevi, Abbasi, Kuzey Afrika (Magrip), Endülüs, Fatimi, Selçuklu, Eyyubi, İlhanlı, Memluk, Timurlu, Beylikler, Safavi, çeşitli Kafkas
ülkeleri ve tabi ki zengin Osmanlı Dönemi eserlerini barındıran bu
koleksiyon, eserlerin çoğunlukla geldikleri yerin bilinmesini sağlayan
Vakıf kayıtları nedeniyle büyük bir belge değeri de taşıyor.
Benzersiz El Yazmaları
Müzenin “El Yazmaları” bölümü, hemen hiçbir koleksiyonda benzerine rastlanmayacak nicelik ve nitelikte. Bu koleksiyonda çok nadir ve
kıymetli el yazması kitapların yanı sıra ferman, berat, vakfiye gibi benzersiz belgeler; hat levhalar ve hat sanatında kullanılan araç-gereçler
gibi pek çok nadide eserler mevcut.
Halı koleksiyonu ise, 1700’ü bulan eser sayısıyla dünyadaki en önemli
koleksiyonlardan. Bu koleksiyon, müzenin yabancı yayınlarda, bir
“Halı Müzesi” olarak tanımlanmasına neden olacak zenginlik ve çeşitlik gösteriyor.
Madeni, Ahşap, Taş ve Çini Eserler
Müze koleksiyonunda yer alan madeni eserler, Anadolu’da ve Türk
sanatında uzun bir geçmişe sahip maden işçiliğinin yüzyıllar boyunca
değişik sanat evrelerinde gösterdiği gelişmeyi işaret edecek şekilde,
en küçük dekoratif objeden anıtsal kapılara varacak biçimde sıralanıyor.
Müze koleksiyonundaki ahşap eserler de oldukça önemli. Selçuklu
ve Beylikler Dönemi’ne ait pek çok kapı ve pencere kanadı, sanduka
ve rahle, günümüze pek az örneği ulaşabilmiş bu sanat döneminin
seçkin mirasını oluşturuyor.
Bugün çoğu artık var olamayan Selçuklu ve Osmanlı yapılarından gelen çini ve alçı kabartma eserler ile Abbasi Dönemi’nin ünlü başkenti
Samarra’daki saraylardan kurtarılabilen duvar resimleri ise müzenin
diğer zenginliklerinden.
Müzenin erken İslâm ve Selçuklu Dönemleri’ne ait diğer bir önemli
koleksiyonu da taş eserlerden oluşuyor. Emevi ve Abbasi Dönemi’ne
ait sütun başlıkları, mimari yapı elemanları, mesafe taşları ve kitabelerin yanı sıra, Selçuklu Dönemi’nin taşa uygulanmış en ünlü figürlü
kompozisyonları da bu koleksiyonda yer almaktadır.
Müze hakkında daha fazla bilgi almak için www.tiem.gov.tr adresini
ziyaret edebilirsiniz.
64
Unique Manuscripts
The museum’s “Manuscripts” collection is unparalleled in terms of
quantity and quality.
This collection includes rare and precious manuscript books as well
as unique documents such as edicts, brevets, warrants, “vakfiye”
(charters of Foundation); rare and precious items such as calligraphic
plates and tools used in calligraphic art.
The carpet collection of nearly 1700 pieces is one of world’s foremost
collections. Due to the great variety and richness of the collection,
certain foreign publications characterized the whole museum as a
“Carpet Museum”.
Metal, Wood, Stone and Tile Articles
The metal objects at the museum include items ranging from the
smallest decorative articles to monumental portals, lined up in a
way as to bear witness to the various stages of metal craftsmanship,
which has a centuries-long history in Anatolia and within Turkish art.
The collection of wooden objects of the museum is also quite precious.
Various door panels and windows, sarcophagi and lecterns, belonging to the Seljuk and Anatolian Beyliks period, constitute the rare
surviving examples and valuable heritage of that era.
The tiles and plaster reliefs emanating from Seljuk and Ottoman
structures, the majority of which did not survive to the present-day
Sol sayfa: Müzenin Ana Giriş Kapısı (solda) ve İslam Arkeolojisi Rakka ve Samarra
buluntuları (sağ üstte).
Sağ sayfa: Mukaddes Emanetler Kabe Örtü ve Kuşakları (en üstte), İslam Arkeolojisi
Canlandırma Alanı (sol ortada), Şam Evrakları (sağ ortada), Anadolu Selçuklu
Dönemi eserleri (sol altta) ve Abbasi Dönemi eserleri (sağ altta).
Left page: Museum’s Main Entrance (top left) and
Rakka and Samarra Islamic Archaeological finds (above right).
Right page: Holy Relics, Kaaba Cover and its belts (top), Islamic Archaeology
Reconstitution Area (middle left) Damascus Documents (middle right), Anatolian
Seljuk era artworks (bottom left) and the Abbasid period artefacts (bottom right).
65
THE MAGNIFICENT PALACE OF
İBRAHİM PASHA
İBRAHİM PAŞA’nın MUHTEŞEM SARAYI
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi 1983 yılında bugün içinde bulunduğu
İbrahim Paşa Sarayı’na taşındı. Kanuni Sultan Süleyman tarafından
sadrazamı İbrahim Paşa’ya hediye edilen saray, 16. yüzyıl Osmanlı sivil
mimarisinin önemli yapılarından biri.
16. yüzyıldan kalma bir Osmanlı yapısı olan İbrahim Paşa Sarayı’nda
yer alan müze, aynı zamanda Osmanlı padişahlarına ait olmayıp da
günümüze gelebilmiş tek saray olma özelliğini taşıyor. İbrahim Paşa
Sarayı’nın, zamanında Topkapı Sarayı kadar görkemli göründüğü, pek
çok düğün ve şenliğe ev sahipliği yaptığı gibi kanlı olaylara da sahne
olduğu biliniyor.
İstanbul’un ünlü tarihi alanı At Meydanı’nda, eski Hipodrom kademeleri
üzerinde yükselen saray, tüm sivil yapıları ahşap olan Osmanlı geleneğinin aksine, kagir olarak inşa edilmiş. Sarayın ne zaman, kim tarafından
yapıldığı kesin olarak bilinmese de 1582’deki büyük sünnet töreni öncesi
yapılan değişikliklerin ve yeni giriş kapısının Mimar Sinan tarafından
yapıldığı biliniyor.
Saray, bir sadrazam sarayı olmasının yanı sıra, belli dönemlerde bir
“seyirlik saray” işlevini de yerine getirmiş. Saraydaki ilk tören, İbrahim
Paşa’nın 1524 yılında Sultan’ın kız kardeşi Hatice Sultan ile evlenmesi
nedeniyle düzenlenmiş. Kanuni Sultan Süleyman’ın, şehzadeleri Mustafa,
Mehmet ve Selim’in 1530 yılındaki sünnet düğünü şenliklerini, İbrahim
Paşa Sarayı’nın şahnişinden izlediği biliniyor.
Sarayın ünlü merasim salonu ve Divanhane’si 1966-1983 yılları arasında
restore edilerek bugünkü durumuna getirilmiş. Tarihi belgelerde İbrahim
Paşa Sarayı’nın “vezir sarayları”nın en büyüğü ve Topkapı Sarayı’ndan
bile daha muhteşem olduğundan söz ediliyor.
66
The Turkish and Islamic Arts Museum moved in 1983 to its current
venue, the former İbrahim Pasha Palace.
The palace, which was a gift by Sultan Süleyman the Magnificent to
his Grand Vizier İbrahim Pasha, is one of the leading examples of 16th
Century Ottoman civil architecture.
The building as such also has the exclusive distinction of being the only
palace not belonging to the Ottoman Sultans, which has survived to the
present day.
İbrahim Pasha Palace, reputed to have looked as magnificent as the
Topkapı Palace, is known to have hosted many weddings and festivals,
but also to have been the tragic stage of some bloody events.
The palace, towering on top of the ruin layers of the ancient hippodrome, at Istanbul’s famous historical Horse Square, was built of stone,
by contrast with the Ottoman tradition of wooden civil structures.
Although it is not exactly known when and by whom the palace was
initially constructed, it is known that the author of the remodelling of
the building and the construction of its new entrance gate, executed in
preparation of a grand circumcision festivity which took place in 1582,
was the famous court architect Mimar Sinan.
Also on various occasions, the Palace served as a “ceremonial palace”,
besides being the residence of the Grand Vizier.
The first ceremony organized at the Palace of İbrahim Pasha in 1524,
was the marriage of Sultan Süleyman’s sister Hatice Sultan, to the
Grand Vizier İbrahim Pasha himself.
It is also known that Süleyman the Magnificent has followed the festivities organized in 1530, on the occasion of the circumcision of his sons,
the Princes Mustafa, Mehmet and Selim, from the oriels of the İbrahim
Pasha Palace. The prestigious ceremonial hall and the “Divanhane”
(Audience-hall) of the palace were restored between the years 1966 and
1983 and brought to their present state. It is mentioned in historical
documents that the İbrahim Pasha Palace, the biggest amongst “vizier
palaces”, was even more spectacular than the Topkapı Palace.
Müze giriş bankosu (sol üstte), Hipodrom ve Geç Antik Çağ mimarisinin başyapıtı
(sağ üstte), girişteki Hipodrom buluntuları (ortada), Giriş Holü (sol altta) ve girişte
yer alan Düğümlü Baba bölümü (sağ altta).
Museum admission desk (top left), Hippodrome, Masterpiece of Late Ancient Age
Architecture (top right), Hippodrome ruins at the entrance (middle), Entrance Hall
(bottom left) and the “Düğümlü Baba” section located at the entrance (bottom
right).
and the murals, salvaged from the palaces of Samarra, the famous
capital of the Abbasid era, are among the other treasures of the museum.
Another important collection of the Museum consists of early Islam
and Seljuk period stone artefacts.
Column headings, architectural elements, milestones and epigraphs
from the Umayyad and Abbasid periods, as well as the most outstanding examples of stone carving figure compositions of the Seljuk
era are part of that collection.
For more information about the museum, you are welcome to visit
the website: www.tiem.gov.tr.
67
İKİ SUYUN BİRLEŞTİĞİ YERDE
KÜÇÜKSU KASRI
 Rasim Konyar
 Shutterstock.com
68
MİMARİ
Architecture
İ S T A N B U L’ u n E N E S K İ ,
BOĞAZİÇİ’nin de EN GÜZEL
YA P I L A R I N D A N B İ R İ
WHERE TWO WATERS MEET KÜÇÜKSU PAVILION
ONE OF THE MOST BEAUTIFUL BUILDINGS OF THE BOSPHORUS
oğaz’ın Anadolu yakasındaki Küçüksu semtinde,
Göksu Deresi ile Küçüksu
Deresi’nin birleştiği alanda yer alan Küçüksu Kasrı,
Göksu Kasrı adıyla da
anılıyor. Üsküdar-Beykoz
sahilyolu üzerinde yer alan
kasır Sultan Abdülmecit tarafından 1856’da
ünlü Balyan Ailesi’nden Nikoğos Balyan’a
yaptırılmış.
Küçüksu ve çevresi
Murat Belge, “Gezi Notları”nda, Göksu ile
daha güneyindeki Küçüksu’ya Avrupalıların
“Asya’nın Tatlı Suları” dediğini vurguluyor.
İki yakası boyunca ahşap evler sıralanmış
iki dere, gece eğlenceleri için de çok tercih
edilirmiş. Zamanın “yüksek sosyetesi”, yanlarında çalgıcılarla zarif kayıklara biner, şarkılar
söyleyerek ya da dinleyerek, mehtabı seyrederek, kıyı boyu dolaşırmış. İki derenin arasında
kalan geniş çayırda da gündüzleri piknik yapılır, insanlar buraya şıklıklarını, zarafetlerini
sergileyerek faytonlarla gelirmiş. Esasen, bu
bölgedeki yapılaşma çok daha önce başlamış.
Bu semt padişahların her zaman çok sevdiği
bir yer olmuş. Osmanlı padişahlarının has
bahçelerinden biri olan Küçüksu ve çevresini,
özellikle Sultan IV. Murat’ın çok sevdiği ve
buraya “Gümüş Selvi” adını verdiği biliniyor.
17. yüzyıldan başlayarak çeşitli kaynaklarda
“Bağçe-i Göksu” adıyla geçen bu bölgede, 18.
ve 19. yüzyıllarda yapılaşmanın arttığı görülüyor. Daha Sultan I. Mahmut Dönemi’nde
(1730-1754) Divitdâr Emin Mehmet Paşa,
bugünkü Küçüksu Kasrı’nın yerinde padişah
için iki katlı ahşap bir saray yaptırmış. Bu
yapı Sultan III. Selim (1789-1807) ve Sultan II.
Mahmut (1808-1839) dönemlerinde de onarılarak kullanılmış. Sultan Abdülmecit (18391861) ise özellikle saray ve kasır mimarlığında
Batılı biçimleri tercih ettiğinden Dolmabahçe
Küçüksu Pavilion, situated between the Göksu and Küçüksu Creeks
on the Asian side of the Bosphorus is also named as the Küçüksu
Palace. The pavilion on the Üsküdar-Beykoz coastal road was commissioned by Sultan Abdülmecit and built by Nigogayos Balyan of
the famous Balyan Family in 1856.
Küçüksu and its surroundings:
Murat Belge, in his ‘Travel Notes”, states that the Europeans called
the Göksü and Küçüksu in the south as t he “sweet waters of Asia”.
The shores of the two creeks, with timber houses, used to be visited
for entertainment at night. People of high society at the time used
to embark on elegant boats with their musicians, sing or listen to
songs, watch the full moon and roam along the shores. The wide
meadow between the two creeks was used for picnics. People came
here with their elegant carriages and in nice clothes. Housing in the
69
Sarayı ve Ihlamur Kasrı’nda da olduğu gibi,
önceki yapıyı yıktırıp bugün gördüğümüz
Küçüksu Kasrı’nı yaptırmış.
THE PREVIOUS
KÜÇÜKSU KASRI
FROM THE GÜLERSOY
ARCHIVE
GÜLERSOY ARŞİVİNDEN
ÖNCEKİ KÜÇÜKSU KASRI
Çelik Gülersoy arşivine baktığımız zaman aslında bu kasrın yaptırılmasının ilk
nedeninin “Lâle Devri’nin sonu” olduğunu
görüyoruz. Lâle Devri, yeniçeri ayaklanmasıyla kanlı bir şekilde sona erdikten sonra,
Kağıthane’de bulunan saray, köşk, yalı vb.
binalar yağmalanıp yıkılmış. Bu hareket
bir halk ayaklanması niteliğinde olmadığından kısa bir süre sonra her şey eski haline
dönmüş. İşte, böyle bir ortamda tahta çıkan
I. Mahmut, Kağıthane ve civarını imar
etmek, eski saraylarda yaşamını sürdürmek
yerine, Boğaziçi kıyılarında dinlenmeyi ve
eğlenmeyi tercih etmiş. Küçüksu, padişahın
Boğaz’da en fazla sevdiği semtlerden biri olduğu için de ikamet için burayı tercih etmiş.
Mühendis ve Şehir Emini Yusuf Efendi’ye,
bir plân hazırlatarak, Küçüksu’da ahşap bir
bina inşa ettirmiş.
1751 yılında büyük törenlerle, gösterişli
kutlamalarla açılışını yapmış. Kasrın su
ihtiyacı çok olduğundan, Kandilli yamaçlarında büyük kuyular kazılmış, terazilerle
kasra su taşınmış. Bu su sadece ihtiyaç
için değil, ayrıca havuzların ve sebillerin
doldurulmasında da kullanılmış. Yine aynı
arşivde, I. Mahmut’un kasrın yapımında
bir değil birçok ustayı çalıştırdığını da
görüyoruz. Bunun nedeni, hepsine ayrı ayrı
iş sağlamak, paranın bir kişide toplanmasını önleyip, herkese hakça dağıtmak imiş.
Belki de tekrar bir ayaklanma yaşanmasın
diyedir, kim bilir?
70
Çelik Gülersoy’s archive very clearly tells us
that the real reason for the construction of
this kiosk was the ending of the “Tulip Era”.
After the “Tulip Era” had ended in a bloody
way by the revolt of the Janissaries, the palaces, kiosks and mansions in Kağıthane were
looted and demolished. Since this was not a
grassroots movement, everything returned to
normal after a short time.
Sultan Mahmud I inherited the throne in
such an environment and instead of restoring Kağıthane and its surroundings and living in the old palaces, he has chosen to enjoy
himself on the shores of the Bosphorus. Since
Küçüksu was the sultan’s most favourite
district, he has chosen it as his residence.
He ordered the engineer and mayor Yusuf
Efendi to prepare a plan and commissioned
a wooden building in Küçüksu. It was opened
in 1751 with ceremonies and glamourous festivals. Since the kiosk needed huge amounts
of water, big wells were dug on the slopes of
Kandilli and water was carried to the kiosk
with scales. This water was used not only for
basic needs but for the pools and fountains
as well. The same archive also informs us
that Mahmud I made many masters work
during the construction of the kiosk. His
main motive was to employ as many people
as people and prevent monopoly among
them. Perhaps he wanted to prevent another
uprising, who knows?
19. yüzyıldan bir İstanbul gravürü.
An engraving of Istanbul from the 19th century.
Mimari özellikleri
1857 yılında yapımı tamamlanan Küçüksu
Kasrı, 15x27 m bir alan üzerine yığma tekniğiyle ve kâgir olarak yapılmış. Bodrumuyla
birlikte üç katlı olan kasrın bodrum katı; kiler,
mutfak ve hizmetkârlara ayrılmış, diğer katlar
bir orta mekâna açılan dört oda biçiminde
düzenlenmiş. Burası bir biniş kasrı. Yani,
padişahın günübirlik ziyaret ettiği, daha çok
av ve dinlenme amaçlı kullandığı bir kasır.
Üstelik, devlete ait diğer saray yapılarının
tersine yüksek duvarlarla değil, dört yönde
kapısı olan ve döküm tekniğiyle yapılmış zarif
demir parmaklıklarla çevrili.
Kasır Türk Evi plan tipini yansıtan bir mimari
anlayışla yapılmış ancak özellikle denize ba-
kan cephesinde Batı tipi kabartma ve süslemelerin olduğu görülüyor. Sultan Abdülmecit hem Batı’ya açılmak isteyen, Batı
hayranı bir padişah hem de geleneksel olana değer verenleri
küstürmek istemiyor. Bu nedenle de yaptırdığı saraylarda
geleneksel mimarinin yanında Batılı mimari tekniklerin
de kullanılmasını istiyor. Sultan Abdülaziz de (1861-1876)
cephe süslemelerini elden geçirilerek zenginleştirmiş.
İç dekorasyon
Kasrın odaları Batı’dan getirilmiş mobilyalarla döşenmiş.
Her odada farklı desen ve süslemelerle yapılmış parke
zeminler Hereke halıları ile kaplı. Duvarlarda değerli
sanat eserleri ve büyük aynalar asılı. Porselen ve çini eşya
dikkat çekici. Tavanlar alçı kabartma ve kalemişi süslemeli.
Ancak bütün bu güzelliklerin yanısıra burası birbirinden şık
şömineleriyle de ön plana çıkıyor. Küçüksu Kasrı’na adeta bir
“şömine müzesi” desek yeri var! Her odasında birbirinden
farklı, süzülmüş zevk ürünü, mermer şömineler bulunuyor.
Her biri başka bir usta tarafından yapılan bu şöminelerin
mermerleri İtalya’dan getirilmiş. Şömineler günümüzde de
kullanılıyor ama ısıtmadan çok, geçmişe duyulan özlemi
bir nebze gideriyor, ortama romantik bir hava katıyor...
Nikoğos Balyan kimdir?
Son yıllarda Balyanların mimar değil, sadece müteahhit
oldukları yolunda kimi araştırmalardan sözediliyorsa da
varolan kayıtlar ve akademik çalışmalara dayanarak Osmanlı
İmparatorluğu’nun önemli mimar ve müteahhit ailesi olduğu söylenebilir. Balyanların önemli bireylerinden biri de
Nikoğos Balyan. En önemli eseri, babası Garabet Amira
Balyan’la birlikte yaptıkları Dolmabahçe Sarayı. Paris’teki
Collège Sainte-Barbe’de eğitim alan Nikoğos Balyan yine
area had actually begun much earlier. The place has always been
a favorite of the sultans. The Küçüksu area and its surroundings,
which had been the private gardens of the Ottoman sultans,
was liked by Sultan Murat IV and it is known that he used to
call the place as ‘Gümüş Selvi’ (The Silver Cypress).
Starting from the 17th century, the region was defined as
“Bağçe-i Göksu” (The Garden of Göksü) and housing in the
area increased in the 18th and 19th centuries. During the
reign of Sultan Mahmut I (1730-1754), Divitdar Emin Mehmet
Paşa commissioned a two-storey timber palace for the Sultan
where the present Küçüksu Pavilion is situated. The building
was used during the reigns of Sultan Selim III (1789-1807)
and Sultan Mahmut II (1808-1839) with some restoration.
Since Sultan Abdülmecid preferred a Western architectural
style in palaces and pavilions, he demolished the timber palace
and commissioned the present Küçüksu Pavilion as he did for
the Dolmabahçe Palace and the Ihlamur Pavilion.
Architecture
Completed in 1857, the Küçüksu Pavilion is built on a
footprint of 15 X 27 meters. Together with its basement, the
timber palace has three storeys. The basement floor is for
the cellar, kitchen and a servants area. Other storeys have
four rooms with a open common area between. The pavilion
has been designed as a riding pavilion. The sultans paid daily
visits and used the pavilion for hunting and resting. Unlike the
other state palaces with high walls; its garden is surrounded
by elegant cast iron railings with one gate at each of the four
sides.
Reflecting the traditional Turkish house plan, the western
façade of the palace has Western style reliefs and decorations. Sultan Abdülmecit liked the western style, but he
71
EDMONDO des AMICIS’in
GÖZÜNDEN KÜÇÜKSU
İstanbul’a 1870’lerde gelen ve gözlemleriyle hayranlığını “İstanbul”
kitabında paylaşan ünlü İtalyan yazarı Edmondo des Amicis, şöyle
anlatıyor:
“...Kandilli’nin sağında, koyun ağzında, birbirinden az uzaklıkta Göksu ve Küçüksu dereleri, aralarında frenk inciri, meşe ve çınar ağaçlarıyla kaplı, Sultan Abdülmecit’in annesine ait, Dolmabahçe Sarayı
üslubunda boyanmış ve oyulmuş, gül bahçeleriyle çevrili pek gösterişli
köşkün baktığı Göksu ve Küçüksu mesire yerlerinin keyfine doyum
olmaz çayırlığı yayılır... Burası kahvehane ve çeşmelerle dolu, halka
açık iki büyük bahçedir. Güneş ışınlarına geçit vermeyen büyük ceviz,
sakız, çınar, frenkinciri ağaçlarının yeşil sayvanlar gibi geniş çayırları
gölgelediği bu alanda, çevreleri halayıklar, haremağaları ve çocuklarla öbek öbek, küme küme oturmuş, günün yarısı boyunca, bitip
tükenmek bilmeyen bir hayhuy arasında yemek yiyen, eğlenen sayısız
Türk kadını görülür. Bu mesire yerlerine gelince afallayıp kalır insan.
Müslüman cennetinde bir bayrama düştüğünü sanır…”
KÜÇÜKSU FROM THE EYES OF
EDMONDO des AMICIS
The famous Italian author Edmondo de Amicis, who visited Istanbul in
the 1870s and shared his admiration for city in his book “Constantinople”, writes:
“...To the right and left of Kandilli two valleys open to the sea; the
valleys of the great and small “celestial streams”, between which
extend the beautiful fields of the Sweet Waters of Asia, shaded with
sycamores, oaks and plane trees, and overlooked by the splendid kiosk
of the mother of Abdul Majid, surrounded by-rose gardens... All this
beautiful part of the Bosphorus was at that moment full of life and
colour. Hundreds of boats, sailing vessels, and steamers were passing
to and fro; Turkish fishermen were casting their nets, from a sort of
airy cages, sustained upon the water by crossed beams of wood; on one
side a steamboat from Constantinople was landing a motley crowd
of gayly dressed people, and on the other could be discerned groups
of Turkish ladies and children seated under the trees and beside the
stream of the Sweet Waters. It looked like a brilliant festival, and had
an air of Acacia, that made me long to live and die in the midst of the
Mussulman beatitude.”
72
meşhur mimar Sarkis Balyan’ın ağabeyi. Balyan kardeşler Paris’ten
dönüşte babalarının izinden giderek pek çok önemli yapıya imza
atmış, yapımını üstlenmiş. Sultan I. Abdülmecit’in sanat danışmanlığına da yükselen Nikoğos Balyan ayrıca mimari dersleri de vermiş.
Küçük Mecidiye Camii (1843), Ihlamur Kasrı (1849), Dolmabahçe Camii, diğer adıyla Bezm-i Alem Valide Sultan Camii (1852–1854), Adile
Sultan Kasrı, Validebağ (1853), Ortaköy Camii, babası Garabet Amira
Balyan ile birlikte(1854), Küçüksu Kasrı (1857) ve Ermeni Hastanesi
eserlerinden bazıları.
Günümüzün Küçüksu Kasrı
Küçüksu Kasrı, Cumhuriyet Dönemi’nde bir süre devlet konukevi
olarak kullanılmış. 1992 yılında başlatılan kapsamlı bir restorasyon
projesiyle kasrın
denize kayması
engellenerek, 1996
yılında yeniden
müze-saray olarak
ziyarete açılmış.
Kasrın hemen yanı
başındaki iskele,
çeşme meydanı ve
özgün bahçenin geçmişte olduğu gibi
halkın eğlenip dinlenebildiği bir mesire
kimliğine kavuşturulması amacıyla
çeşme civarında ziyaretçilere kafeterya
hizmetleri veriliyor,
genişletilen rıhtım
da ulusal ya da
uluslararası nitelikteki resepsiyonlara,
toplu etkinliklere
tahsis edilebiliyor.
Kasrı ziyaret, pazartesi ve perşembe
günleri dışında ve
08:30 - 17:00 saatleri
arasında mümkün...
Tel: (0216) 332 33 03
KÜÇÜKSU MİHRİMAH
VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ
Anadolu Hisarı’nda Küçüksu Kasrı’nın hemen
yanındaki Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi ya
da halk arasındaki adıyla “Küçüksu Çeşmesi”,
işlemeli ayna taşları ile Lale Devri üslûbunun
zarif bir örneği. 1806’da Sultan III. Selim Han
tarafından annesi Mihrişah Sultan adına
yaptırılmış. Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi,
eski Boğaziçi resimlerinde de en fazla konu
edilen yapılardan biri. Nitekim, 2013’de ünlü
müzayede kuruluşu Sotheby’s Londra’da üç eski
İstanbul tablosu için düzenlenen açık artırmada, İtalyan ressam Hermann Corrodi’nin
“Boğaziçi’nde Asya’nın Tatlı Su Çeşmesi”
başlıklı yağlı boya eseri de 518 bin 500 sterline
satılmıştı. Çeşme dört yüzlü olup dikdörtgen bir
plân üzerine yapılmış. Yuvarlak bir kemer içine
alınmış oymalı ayna taşlarının önlerinde yerden
yüksek tutulmuş kurna biçimi yalaklar vardır. Haznenin boş kısımları yer yer kabartma
motiflerle süslenmiştir. Çeşmeyi baştan başa kabartmalarla kaplı bir saçak çevirir. Üstü kurşun
kaplı büyük bir kubbe ile örtülüdür. Ayrıca dört
köşede kasnaklı birer kubbecik daha bulunur.
also did not wat to offend those who valued the tradition. Hence, he wanted to use both
Western elements and the traditional elements in the buildings he commissioned. Later,
Sultan Abdülaziz (1861-1876) renovated and enriched the façade decorations.
Interior Decoration
The rooms of the palace are decorated with pieces of furniture brought from Europe. The tiled
floors in different colors and patterns in each room are covered with Hereke rugs. The walls
are adorned with valuable pieces of art and big mirrors. The porcelain and glazed tile pieces
are noteworthy. The ceilings are decorated with stucco engravings and decorated with drawings. Apart from all these beauties, the Palace is also famous for its fireplaces. The Küçüksu
Pavilion can also be named as a museum of fireplaces! Each room has the most elegant and
beautiful marble fireplaces. The marble for these fireplaces, built by different masters each,
were brought from Italy. The fireplaces are still used, but it is for decorative purposes mostly.
They also give a romantic feel to the atmosphere…
Who is Nigogayos Balyan?
Some recent studies argue that the Balyan family were not architects but contractors, but
the existing records clearly show that they were the most important family of contractors
and architects of the Ottoman Empire. Nigogayos Balyan was one of the most important
members of the family. His most important work is the Dolmabahçe Palace which he built
together with his father Garabet Amira Balyan. Educated at the Collège Sainte-Barbe in Paris,
Nigogayos Balyan is also the elder brother of the famous architect Sarkis Balyan. After their
return from Paris, the Balyan brothers followed their father’s career and built many important
monuments. Nigogayos Balyan, who also worked as the art consultant of Sultan Abdülmecit
I, delivered courses on architecture. Küçük Mecidiye Mosque (1843), Ihlamur Pavilion (1849),
Dolmabahçe Mosque, or also called as the Bezm-i Alem Valide Sultan Mosque (1852–1854),
Adile Sultan Pavilion, Validebağ (1853), Ortaköy Mosque, together with his father Garabet
Amira Balyan (1854), Küçüksu pavilion (1857) and the Armenian Hospital are some of his
works.
The present Küçüksu Pavilion
Küçüksu Pavilion was used as a guest house for some time during the Republican era. An
extensive restoration started in 1992 prevented the pavilion from sliding into the sea and in
1996 it was reopened as a museum-palace. The pier next to the pavilion, the fountain square
and its authentic garden can be visited by the public. There are cafes around the pavilion. The
enlargened pier is used for local and international receptions and group events. The pavilion
can be visited between 08:30 and 17:00 except for Mondays and Thursdays.
Tel: +90 (216) 332 33 03
KÜÇÜKSU MİHRİŞAH
SULTANA FOUNTAIN
The Mihrişah Sultana Fountain, or more commonly known as the “Küçüksu Fountain”, is
an elegant example of the Tulip Era style with
its inlaid moonstones. It is located next to the
Küçüksu Kasrı at the Anatolian Castle. The
fountain was built by Sultan Selim III for his
mother, Mihrişah Sultana. Since the fountain,
whose architect is unknown, is located on the
famous recreational area between the Göksu
and Küçüksu brooks, it has a special place in
Istanbul’s literature. The Mihrişah Sultana
Fountain is one of the most frequently depicted
monuments in the old Bosphorus images. The
Italian artist Hermann Corrodi’s oil painting
“Asia’s Fresh Water Fountain in Bosphorus”
was sold for 518 thousand 500 Pounds at an
auction by Sotheby’s in London organized
for three old Istanbul paintings. The painting
depicted the Göksu Brook and the Anatolian
Castle in the background. The fountain has
four façades and has a rectangular plan. Its
façades facing the street and the sea are 3.96
meters and the other two façades are 3.20
meters. The wider façades had the signatures
of Sultan Selim III on them. The fountain has
water basins in front of the carved moonstones
surrounded by round arches. The empty parts
of the reservoir are decorated with reliefs.
The fountain is surrounded by an eave with
embossments. It has an epitaph inscribed with
a beautiful italic calligraphy. Each panel has
eight lines, and they are situated below the
eave. The fountain is covered with a large
dome coated with lead. The four corners have
miniature hooped domes as well.
73
Terasta ‘Ufuk Hattı’
HABER TURU
NEWS IN OVERVIEW
gör/bak/deniz
Pera Müzesi bu yıl 10. yılını kutluyor. Bu kapsamda Müze, uluslararası
platformda yaptıkları kavramsal çalışmalarla dikkat çeken Kanadalı
genç sanatçılar Caitlind r.c. Brown ve Wayne Garrett’den Müze’nin
cephesine özel bir yapıt projelendirmelerini rica etti.
Tarihi semt Beyoğlu-Tepebaşı’nda 19. yüzyılın sonlarında Yunanlı
mimar Achilleas Manussos tarafından Bristol Otel olarak tasarlanan
etkileyici bina, 2005 yılında müze olarak hizmet vermek üzere renove
edilmişti. Müzenin tarihi cephesine yerleştirilmek üzere tasarlanan
“gör/bak/deniz”, izleyicileri tanıdık bir mekânı yeni bir mercekle tekrar
incelemeye davet ediyor. Sanatçıların mercekleri oyunbazca kullanımı,
Pera Müzesi’nin İstanbul’un kültürel manzarasına katkısını geleceğe
odaklanmış bir gözle kutlarken, zaman ve mekan algısını da değiştiriyor. “gör/bak/deniz”, on bin gözlük merceğinden oluşan hareketli
bir yerleştirme. Statik bir yapı olan müze binasına rüzgârın çekimiyle
hareket getiren eser, Haliç’in dinamik ve pırıltılı yüzeyini yansıtıyor.
10 metre çapında bir daire yaratmak üzere bir araya gelen, kullanılmış
gözlük camlarından inşa edilen “gör/bak/deniz”, izleyenleri anlık bir
perspektif kayması yaşamaya davet ediyor.
Elgiz Müzesi, 16 Haziran -7 Kasım 2015 tarihleri arasında Teras Sergileri’nin
yedincisini “Ufuk Hattı” temasıyla sanatseverlere sunuyor. Bu seneki Teras
Sergisi’ nin geniş tematik çerçevesinde ufuk açan işleri olan dört farklı kuşaktan otuz dört sanatçıyı bir araya getiriyor. “Ufuk Hattı” Teras Sergisi’nde
birçok malzemeden oluşan heykellerin sanatçıları ise; Yıldırım Alp Alanbay,
Ufuk Aldemir, Sercihan Alioğlu, Tanzer Arığ, Mahmut Aydın, Ayşe Sultan
Babayiğit, Uğur Cinel, Tuba Coşkun, Sibel Çetin, Bülent Çınar, Hakan
Çınar, Hasan Çimenci, Bahadır Çolak, Halil Daşkesen, Cemre Demirgiller,
Şahin Domin, Ümit Turgay Durgun, İpek Evitan, Songül Girgin, Güler Güçlü, Eren Güler, Başak İşbilir, Sevgi Karay, Hayri Karay, Zeynep Köse, Emre
Rebil Özçaylan, Ahmet Özparlak, Francesco Panceri, Çağdaş Sarı, Ergin
Soyal, Caner Şengünalp, Carole Turner & Adem Ünlü.
“Skyline” on the Terrace
The Elgiz Museum of Contemporary Art in Istanbul presents the seventh
edition of its “Terrace Exhibition” series, from 16 June to 7 November 2015.
This year’s exhibition brings together the seminal works, consisting of sculptures and installations made of various different materials, of thirty-four
artists from four different generations within a broad thematic framework.
The artists featured at the “Skyline” on the Terrace Exhibition include;
Yıldırım Alp Alanbay, Ufuk Aldemir, Sercihan Alioğlu, Tanzer Arığ, Mahmut
Aydın, Ayşe Sultan Babayiğit, Uğur Cinel, Tuba Coşkun, Sibel Çetin, Bülent
Çınar, Hakan Çınar, Hasan Çimenci, Bahadır Çolak, Halil Daşkesen, Cemre
Demirgiller, Şahin Domin, Ümit Turgay Durgun, İpek Evitan, Songül Girgin,
Güler Güçlü, Eren Güler, Başak İşbilir, Sevgi Karay, Hayri Karay, Zeynep
Köse, Emre Rebil Özçaylan, Ahmet Özparlak, Francesco Panceri, Çağdaş
Sarı, Ergin Soyal, Caner Şengünalp, Carole Turner & Adem Ünlü.
Buluşma...Reunion
sea/see/saw
This year Pera Museum is celebrating its 10th anniversary. To commemorate
this celebration, the museum commissioned Canadian artists Caitlind r.c.
Brown and Wayne Garrett to create a special and inspiring artwork for the
museum’s façade.
Couched in the historic quarter of Tepebaşı, Beyoğlu District, the impressive
museum building was originally conceived as the Bristol Hotel – originally designed by Greek architect Achilleas Manussos in the late 19th century. In 2005,
the building was renovated preserving the exterior façade.
Conceived in response to Pera Museum’s historic façade for the cultural
space’s 10th anniversary, the installation sea/see/saw invites viewers to reexamine a familiar space through a new lens; sea/see/saw’s use of lenses playfully speaks to changes in perception, celebrating Pera Museum’s contribution
to Istanbul’s cultural landscape, with an eye focused on the future. Constructed from 10,000 eyeglass lenses, the installation intends to mirror the dynamic
and shimmering surface of the Golden Horn, and introduces movement to
the otherwise static structure, as drawn by the wind. Built from used glasses
that merge to create a simple, geometric form, sea/see/saw invites viewers to
engage in a momentary shift of perspective.
74
“Buluşma… Reunion” sergisi, hayatlarının bir noktasında Sabancı Üniversitesi Görsel Sanatlar ve Görsel İletişim Tasarımı Programı’ndan yolu geçen
gençlerin profesyonel sanatçılar olarak ürettikleri eserleri ilk defa bir araya
getiriyor. Pek çok farklı yetkinlikleri ve eğilimleri olan, ancak profesyonel sanat dünyasında üretmek gibi ortak bir kararlılıkları bulunan genç sanatçıların
bir bölümü, programın ilk dersinin üzerinden geçen 15. senede, “Buluşma…
Reunion” sergisinde bir araya geliyorlar. Gençliği ve enerjisiyle yankı uyandıracak “Buluşma… Reunion”, 9 Nisan-26 Temmuz 2015 tarihleri arasında
ziyaret edilebilecek.
“Buluşma…Reunion”
The Exhibition “Buluşma…Reunion” brings together for the first time, the works
produced by the young artists whose paths, at some point in their lives, crossed with
the Sabancı University Visual Arts and Visual Communication Design Program and
who now work as professional artists. “Buluşma…Reunion” brings together some of
these young artists of varying tendencies and proficiencies, united by their common
commitment to produce in the professional art world, on the 15th anniversary of the
program’s first course.“Buluşma…Reunion” will resound with its youth and energy,
and will be open to visit between the dates of April 9 and July 26, 2015.
Anadolu’nun 10 kültürel ve doğal güzelliği
daha UNESCO listesinde
Akdamar Kilisesi, Yıldız Sarayı, Aspendos Antik Kenti, Dağlık Frigya, Uzun Köprü ve İsmail Fakirullah Türbesi’nin de içinde bulunduğu
10 kültürel ve doğal varlığımız daha UNESCO Dünya Mirası Geçici
Listesi’ne girdi. Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, son eklenenlerle
birlikte ülkemizin Dünya Miras Geçici Listesindeki varlık sayısının 62’ye
yükseldiğini belirtti.
Akdamar’ın listeye alınması özel mesaj oldu
Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik şöyle dedi: “Biliyorsunuz bu geçici
listedeki eserlerden her sene biri ‘doğal sit’, biri de ‘kültürel alan’ olmak
üzere 2 alanı asıl liste için önerebiliyoruz. Geçici listeye 10 eserin girmesi
beni çok sevindirdi ama Akdamar’ın girmesi de benim açımdan daha
sevindirici oldu. Kültürel varlığımızın zenginliğini ve kültürel coğrafyamızın genişliğini göstermesi bakımından önemli bir aşama kaydettik.
Biz dünyanın öbür ucundan gelerek topraklarımıza saldırmış olanlarla
birlikte barış mesajı verebiliyorsak Anadolu’da ortak kaderi paylaştığımız Ermeniler ile aramıza yabancı parlamentoların girmesine müsaade
etmeyiz ve bunu normal bulmayız” dedi.
Doğu’nun Merkezine Seyahat
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün yeni sergisi “Doğu’nun Merkezine Seyahat 1850-1950 - Pierre de Gigord Koleksiyonu’ndan İstanbul’da Gezginlerin
100 Yılı”, 4 Haziran - 17 Ekim 2015 tarihlerinde ziyaretçilerle buluşuyor.
Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü sergi salonunda
düzenlenen, “Doğu’nun Merkezine Seyahat” sergisi, gezginlerin 18. yüzyılda
başlayan ve sonraki yüzyılda dönüşerek devam eden, Doğu topraklarına yolculuklarının İstanbul merkezli öyküsünü anlatıyor. Ekrem Işın ve
Catherine Pinguet eş küratörlüğünde gerçekleşen sergi, kitle turizmi ve
seyahat kültürünün 1850-1950 yılları arasındaki değişimine odaklanıyor.
Sergide, Osmanlı Dönemi fotoğrafları ve efemera alanında dünyanın önde
gelen koleksiyoncularından biri olan Pierre de Gigord’un koleksiyonundan
derlenen, aralarında fotoğraf, kartpostal, afiş, ilan, broşür, yemek menüleri
ve objelerin bulunduğu 160 parça civarında eser izleyiciyle buluşuyor. Sergi
İstanbul’un tarihi bölgesi Beyoğlu Tepebaşı’nda bulunan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde, Pazar günleri hariç hafta içi her gün saat 10:00-19:00
arasında gezilebilir. www.iae.org.tr
Journey to the Center of the East 1850-1950
Istanbul Research Institute’s new exhibition, 100 Years of Travellers in Istanbul, from Pierre de Gigord Collection, 04 June - 17 October 2015, is open
to visitors daily, except on Sundays, between 10:00 and 19:00 hours.
The exhibition opened at the Suna and İnan Kıraç Foundation Istanbul
Research Institute, located at the historic quarter of Tepebaşı, Beyoğlu
neighbourhood, tells the tale of Istanbul-centered travels of curious Westerners, who ventured out to the East from the 18th century onwards to
quench their thirst for knowledge and discovery in their respective areas of
interest and travelled across Eastern geography from late 18th until mid19th century. Based on materials selected from the vast collection of Pierre
de Gigord, one of the leading collectors of Ottoman-era photographs and
ephemera in the world, the Exhibition, “Journey to the Center of the East
1850-1950”, organized under the co-curatorship of Ekrem Işın and Catherine Pinguet, sheds light upon early years of mass tourism that replaced
individual journeys of discovery, and the transformation of travel culture.
The exhibition presents160 items including photographs, postcards, posters,
advertisements, brochures and food menus: www.iae.org.tr.
10 New Turkish sites on the UNESCO
World Heritage Tentative List
On the 13th of April this year, 10 new properties from Turkey, consisting of
nine cultural and one natural heritage sites, including, among other, the Akdamar Church, the Yıldız Palace Complex, the Theatre and Aqueducts of the
Ancient City of Aspendos, Mountainous Phrygia, the Bridge of Uzunköprü
(Long Bridge), the İsmail Fakirullah Tomb, were inscribed on the UNESCO
World Heritage Tentative List. Minister of Culture and Tourism, Ömer
Çelik, stated that with these 10 new inscriptions, the total number of Turkish
sites awaiting the inclusion onto the permanent list increased to 62.
The inclusion of Akdamar Church is the subject of a special message
Culture and Tourism Minister Ömer Çelik said: “As a rule, we are allowed
to propose each year the inclusion of 2 properties into the permanent list,
namely, one “natural site” and one “cultural site”. “Of course, I am very
pleased that 10 heritage sites from Turkey were included on the tentative list.
But I am particularly happy about the inclusion of the Armenian Church of
Akdamar. Thus, we achieved a major step in showing the world the scope of
our cultural heritage and the richness of our cultural landscape.”
“If we are able to give out mutual peace messages with the Anzacs who came
from the other end of the world to make war on our lands, then, we will not
allow foreign parliaments to interfere between us and the Armenians with
whom we shared a common destiny throughout history in Anatolia; we cannot accept this as normal”, he said.
75
T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI’NA BAĞLI
DÖSİMM VE TÜRSAB-MÜZE
GİRİŞİMLERİ TARAFINDAN GİŞELERİ İŞLETİLEN MÜZE ve ÖRENYERLERİ
LIST OF THE MUSEUMS AND HISTORICAL SITES UNDER THE ADMINISTRATION OF THE MINISTRY OF CULTURE AND TOURISM
OF THE REPUBLIC OF TURKEY, OF WHICH THE ENTRANCE BOOTHS ARE JOINTLY OPERATED BY THE CENTRAL DIRECTORATE OF
REVOLVING FUNDS MANAGEMENT (DÖSİMM) AND TÜRSAB (ASSOCIATION OF TURKISH TRAVEL AGENCIES)-MUSEUM ENTERPRISES
MARMARA BÖLGESI
MARMARA REGION
BURSA
İznik Müzesi
İznik Museum
Mudanya Mütareke Evi Müzesi
Mudanya Truce House Museum
Türk İslam Eserleri Müzesi
Museum of Turkish and Islamic Arts
ÇANAKKALE
Troia Örenyeri
Troia Archaeological Site
Assos Örenyeri
Assos Archaeological Site
Arkeoloji Müzesi
Archaeological Museum
Apollon Smintheion Örenyeri
Apollo Smintheion Archaeological Site
EDIRNE
Yıldız Sarayı
Yıldız Palace Museum
Fethiye Müzesi
İstanbul Fethiye Museum
Aya İrini
Hagia Eirene Church Museum
KOCAELI
Kocaeli Müzesi
Kocaeli Museum
Saray Müze (Av Köşkü)
Imperial (Hunting Lodge) Palace
Museum
KARADENİZ BÖLGESI
BLACK SEA REGION
TRABZON
Sümela Manastırı
Sümela Monastery
Kostaki Konağı - Trabzon Müzesi
The Kostaki Mansion-Trabzon Museum
ZONGULDAK
Cehennemağzı Mağaraları
The Hell Mouth Caves
AKDENİZ BÖLGESI
MEDITERRANEAN REGION
ADANA
Arkeoloji Müzesi
Archaelogical Museum
AMASYA
Amasya Müzesi
Amasya Museum
Hazeranlar Konağı
The “Hazeranlar” Mansion
Ethnography Museum
Amasra Müzesi
Amasra Museum
Perge Örenyeri
Perge Archaeological site
ÇORUM
Phaselis Örenyeri
Phaselis Archaeological site
Kariye Müzesi
Chora Museum
Boğazköy Müzesi
Boğazköy Museum
İstanbul Arkeoloji Müzeleri
İstanbul Archaeological Museum
SAMSUN
Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi
Museum of Archaeology and
Ethnography
Mozaik Müzesi
Mosaics Museum
Hisarlar Müzesi
Castles’ Museum
İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi
Museum for the History of Science
and Technology in Islam
Galata Mevlevihanesi Müzesi
Galata Whirling Dervishes Hall
Museum
76
Gazi Müzesi
Ghazi (Mustafa Kemal Atatürk)
Museum
St. Pierre Anıt Müzesi
St. Pierre (Saint Petrus) Church
Museum
Çevlik Örenyeri
Çevlik Archaeological Site
Kahramanmaraş Müzesi
Kahramanmaraş Museum
Noel Baba Müzesi
The Museum of St. Nicholas
Alacahöyük Müzesi ve Örenyeri
Alacahöyük Museum and
Archaeological Site
Hatay Müzesi
Hatay Museum
Alanya Kalesi
Alanya Castle
BARTIN
Harem Dairesi
Harem Apartments
HATAY
K. MARAŞ
Çorum Müzesi
Çorum Museum
Burdur Müzesi
Burdur Museum
Aspendos Örenyeri
Aspendos Archaeological Site
Myra Örenyeri
Myra Archaeological site
Topkapı Sarayı Müzesi
Topkapı Palace Museum
Sagalassos Örenyeri
Sagalassos Archaeological Site
Isparta Antiocheia Örenyeri (Yalvaç)
Pisidia Antiocheia Archaeological Site
S.Düzü Milli M. Müzesi
Amasya National Struggle Museum
Ayasofya Müzesi
Hagia Sophia Museum
BURDUR
ANTALYA
Museum of Archaeology and
Ethnography
İSTANBUL
Alanya Müzesi
Alanya Museum
Antalya Müzesi
Antalya Museum
Side Tiyatrosu
Ancient Side Amphitheatre
Olympos Örenyeri
Olympos Archaeological site
Patara Örenyeri
Patara Archaeological site
Side Müzesi
Side Museum
Simena Örenyeri
Simena Archaeological site
MERSIN
Cennet - Cehennem Örenyeri
Chasm of Heaven and Pit of Hell
Astım Mağarası
Asthma Cave
St. Paulus Kuyusu
The St. Paul Well
Mağmure Kalesi
Mağmure Cave
Kanlı Divane Örenyeri
Kanlı Divane Archaeological Site
Anamurium Örenyeri
Anemurium Archaeological Site
St. Paul Anıt Müzesi
The St. Paul Church Memorial Museum
Kız Kalesi
Korykos Maiden’s Castle
Termessos Örenyeri
Termessos Archaeological Site
SINOP
Xanthos Örenyeri
Xanthos Archaeological Site
Tarihi Sinop Cezaevi
Sinop Historical Castle Prison
Karain Mağarası
Karain Cave
Sinop Müzesi
Sinop Museum
Arykanda Örenyeri
Arykanda Archaeological Site
EGE BÖLGESI
AGEAN REGION
AFYON
Arkeoloji Müzesi
Archaeological Museum
AYDIN
Afrodisias Müze ve Örenyeri
Aphrodisias Archaeological Site
Didim Örenyeri
Didyma Archaeological Site
Milet Örenyeri
Miletus Archaeological Site
Priene Örenyeri
Priene Archaeological Site
Milet Müzesi
Miletus Museum
Aydın Müzesi
Aydın Museum
Gymnasium ve Sinagog
Gymnasium and Synagogue
Arkeoloji Müzesi
MUĞLA
Bodrum Sualtı Müzesi
The Bodrum Museum of Underwater
Archaeology
Sedir Adası
Sedir Island
Mausoleion Örenyeri
Mausoleion Archaeological Site
DENIZLI
Kaunos Örenyeri
Kaunos Archaeological Site
Hierapolis Örenyeri
Hierapolis Archaelogical Site
Kayaköy Örenyeri
Kayaköy Archaeological Site
Arkeoloji Müzesi
İZMIR
Efes Örenyeri
Ephesus Archaelogical Site
Akropol Örenyeri
Acropolis Archaeological Site
Efes Yamaçevler
Ephesus Terrace Houses
Asklepion
Asclepeion (Healing Temple)
St. Jean Anıtı
St. John Basilica
Efes Müzesi
The Ephesus Museum
Agora Örenyeri
Agora Archaeological Site
Çeşme Müzesi
Çeşme Museum
Knidos Örenyeri
Knidos Archaeological Site
Zeki Müren Sanat Evi
Zeki Müren Arts Museum
Marmaris Müzesi
Marmaris Museum
Tlos Örenyeri
Tlos Archaeological Site
Letoon Örenyeri
Letoon Archaeological Site
Beçin Kalesi ve Örenyeri
Beçin Fortress and Historical Site
UŞAK
Arkeoloji Müzesi
İÇ ANADOLU BÖLGESI
MEDITERRANEAN REGION
Bergama Kızıl Avlu (Bazilika)
Pergamon Red Courtyard (Basilica)
AKSARAY
Tarih ve Sanat Müzesi
Museum of History and Art
Ihlara Vadisi Örenyeri
Ihlara Valley
Bergama Müzesi
The Bergama Museum
Arkeoloji Müzesi
Manastır Vadisi Örenyeri
Manastır Valley
ANKARA
KAYSERI
ERZURUM
Yeşilhisar Soğanlı Örenyeri
Yeşilhisar Soğanlı Archaeological Site
Yakudiye Türk-İslam Eserleri Müzesi
Museum of Turkish - Islamic Arts and
Ethnography
Arkeoloji Müzesi
KIRŞEHIR
Kaman Kalehöyük Arkeoloji Müzesi
Kaman Kalehöyük Museum of
Archaeology
KONYA
Mevlana Müzesi
Mevlâna Museum
Karatay Müzesi
Karatay Museum
İnce Minare Müzesi
Museum of the İnce Minareli
(Slender Minaret) Medrese
Arkeoloji Müzesi
Akşehir Batı C. Müzesi
Akşehir Western Front Headquarters
Museum
NEVŞEHIR
Göreme Açık Hava Müzesi
Göreme Open Air Museum
SOUTHEASTERN
ANATOLIAN REGION
ADIYAMAN
Pirin Örenyeri
Pirin Archaeological Site
Adıyaman Müzesi
Adıyaman Museum
Batman Müzesi
Batman Museum
Zelve Örenyeri
Zelve Open-Air-Museum
Paşabağlar Örenyeri
Paşabağlar Underground City
Özkonak Yer Altı Şehri
Özkonak Underground City
Hacıbektaş Müzesi
Haji Bektash Veli Museum
Çavuşin Kilisesi
Çavuşin (Nicephorus Phocas) Church
NIĞDE
Etnoğrafya Müzesi
Museum of Ethnography
SIVAS
Aizonai Örenyeri
Aizonai Archaeological Site
Gordion Müzesi ve Örenyeri
Gordion Archaeological Site and
Museum
Sardes Örenyeri
Sardes Archaeological Site
GÜNEYDOĞU
ANADOLU BÖLGESI
Karanlık Kilise
Dark Church
Arkeoloji Müzesi
MANISA
Akdamar Anıt Müzesi
Akdamar Church Memorial Museum
Hasankeyf Örenyeri
Hasankeyf Archaeological Site
Niğde Müzesi
Niğde Museum
Roma Hamamı Örenyeri
Roman Baths of Ankara Open-AirMuseum
VAN
Derinkuyu Yer Altı Şehri
Derinkuyu Underground City
Cumhuriyet Müzesi
Museum of the Republic
Çini Müzesi
The Tile Museum
Ani Örenyeri
Ani Archaeological Site
BATMAN
Gümüşler Örenyeri
Gümüşler Monastery Archaeological
Site
KÜTAHYA
KARS
Kaymaklı Yer Altı Şehri
Kaymaklı Underground City
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Museum of Anatolian Civilizations
Klaros Örenyeri
Klaros Archaeological Site
Erzurum Kalesi Arkeoloji Müzesi
Erzurum Castle Archaeological
Museum
Arkeoloji Müzesi
DOĞU ANADOLU
BÖLGESI
EASTERN ANATOLIAN
REGION
ESKIŞEHIR
AĞRI
Eti Arkeoloji Müzesi
Eti Archaeological Museum
İshak Paşa Sarayı
Ishak Pasha Palace
DIYARBAKIR
Arkeoloji Müzesi
Archaeology Museum
GAZIANTEP
Gaziantep Zeugma Müzesi
Gaziantep Zeugma Mosaic Museum
Gaziantep Arkeoloji Müzesi
Gaziantep Archaeology Museum
MARDIN
Mardin Müzesi
Mardin Museum
ŞANLIURFA
Şanlıurfa Müzesi
Şanlıurfa Museum
Şanlıurfa Kalesi
Şanlıurfa Castle
Harran Örenyeri
Harran Archaeological Site
Göbeklitepe Örenyeri
Göbeklitepe Prehistoric
(Pre-Pottery Neolithic) Settlement
77
İSTANBUL
Ayasofya Müzesi
Topkapı Sarayı Müzesi
Topkapı Sarayı - Harem Dairesi
Kariye Müzesi
Mozaik Müzesi
Hisarlar Müzesi
İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi
Galata Mevlevihanesi Müzesi
Yıldız Sarayı Müzesi
Fethiye Müzesi
Aya İrini Anıt Müzesi
ANKARA
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Cumhuriyet Müzesi
Etnoğrafya Müzesi
Gordion Müzesi ve Örenyeri
Roma Hamamı Örenyeri
KOCAELI
Kocaeli Müzesi
Saray Müze (Av Köşkü)
ZONGULDAK
Cehennemağzı Mağaraları
BURSA
İznik Müzesi
Mudanya Mütareke Evi Müzesi
BARTIN
Amasra Müzesi
EDIRNE
ÇANAKKALE
Troia Örenyeri
Assos Örenyeri
Arkeoloji Müzesi
Apollon Smintheion Örenyeri
ESKIŞEHIR
Eti Arkeoloji Müzesi
KÜTAHYA
Arkeoloji Müzesi
Aizonai Örenyeri
Çini Müzesi
MANISA
Sardes Örenyeri
Gymnasium Sinagog
Arkeoloji Müzesi
AFYON
Arkeoloji Müzesi
İZMIR
Efes Örenyeri
Akropol Örenyeri
Efes Yamaçevler
Asklepion Örenyeri
St. Jean Anıtı
Efes Müzesi
Agora Örenyeri
Çeşme Müzesi
Bazilika Örenyeri
Tarih ve Sanat Müzesi
Bergama Müzesi
Arkeoloji Müzesi
Klaros Örenyeri
MUĞLA
Bodrum Sualtı Müzesi
Sedir Adası
Mausoleion Örenyeri
Kaunos Örenyeri
Kayaköy Örenyeri
Knidos Örenyeri
Zeki Müren Sanat Evi
Marmaris Müzesi
Tlos Örenyeri
Letoon Örenyeri
Beçin Kalesi Ve Örenyeri
AYDIN
Afrodisias Müze ve Örenyeri
Didim Örenyeri
Milet Örenyeri
Priene Örenyeri
Milet Müzesi
Aydın Müzesi
78
DENIZLI
Hierapolis Arkeoloji Müzesi
Hierapolis (Pamukkale) Örenyeri
BURDUR
Sagalassos Örenyeri
Burdur Müzesi
ISPARTA
Antiocheia
Örenyeri
(Yalvaç)
UŞAK
Arkeoloji Müzesi
ANTALYA
Aspendos Örenyeri
Alanya Kalesi
Myra Örenyeri
Noel Baba Müzesi
Perge Örenyeri
Phaselis Örenyeri
Antalya Müzesi
Side Tiyatrosu
Olympos Örenyeri
Patara Örenyeri
Side Müzesi
Simena Örenyeri
Termessos Örenyeri
Xanthos Örenyeri
Karain Mağarası Örenyeri
Arykanda Örenyeri
Alanya Müzesi
KONYA
Mevlana Müzesi
Karatay Müzesi
İnce Minare Müzesi
Arkeoloji Müzesi
Akşehir Batı C. Müzesi
AMASYA
Amasya Müzesi
Hazeranlar Konağı
S. Düzü Milli M. Müzesi
NEVŞEHIR
Göreme Açık Hava Müzesi
Kaymaklı Yer Altı Şehri
Derinkuyu Yer Altı Şehri
Karanlık Kilise
Zelve Örenyeri-Paşabağlar Örenyeri
Özkonak Yer Altı Şehri
Hacıbektaş Müzesi
Çavuşin Kilisesi
SINOP
Tarihi Sinop Cezaevi
Sinop Müzesi
SAMSUN
Arkeoloji ve
Etnoğrafya
Müzesi
Gazi Müzesi
ÇORUM
Çorum Müzesi
Alacahöyük Müzesi ve Örenyeri
Boğazköy Müzesi
TRABZON
Kostaki Konağı Trabzon Müzesi
Sümela Manastırı
KARS
Ani Örenyeri
KIRŞEHIR
Kaman Kalehöyük
Arkeoloji Müzesi
AĞRI
İshak Paşa Sarayı
SIVAS
Arkeoloji Müzesi
VAN
Akdamar Anıt Müzesi
KAYSERI
Yeşilhisar Soğanlı Örenyeri
Arkeoloji Müzesi
K. MARAŞ
Kahramanmaraş Müzesi
BATMAN
Hasankeyf Örenyeri
Batman Müzesi
MERSIN
Cennet-Cehennem Örenyeri
Astım Mağarası
St. Paulus Kuyusu
Mağmure Kalesi
Kanlı Divane Örenyeri
Anamurium Örenyeri
St. Paul Anıt Müzesi
Kız Kalesi
ŞANLIURFA
Şanlıurfa Müzesi
Şanlıurfa Kalesi
Harran Örenyeri
Göbeklitepe Örenyeri
MARDIN
Mardin Müzesi
ERZURUM
Yakudiye Türk-İslam Eserleri Müzesi
Erzurum Kalesi
Arkeoloji Müzesi
GAZIANTEP
Gaziantep Zeugma Müzesi
Gaziantep Arkeoloji Müzesi
HATAY
Hatay Müzesi
St. Pierre Anıt Müzesi
Çevlik Örenyeri
AKSARAY
Ihlara Vadisi Örenyeri
Manastır Vadisi Örenyeri
DIYARBAKIR
Arkeoloji Müzesi
T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI’NA
BAĞLI DÖSİMM VE TÜRSAB-MÜZE
GİRİŞİMLERİ TARAFINDAN GİŞELERİ
İŞLETİLEN MÜZE ve ÖRENYERLERİ
ADANA
Arkeoloji Müzesi
NIĞDE
Gümüşler Örenyeri
Niğde Müzesi
ADIYAMAN
Pirin Örenyeri
Adıyaman Müzesi
LIST OF THE MUSEUMS AND HISTORICAL SITES
UNDER THE ADMINISTRATION OF THE MINISTRY
OF CULTURE AND TOURISM OF THE REPUBLIC OF
TURKEY, OF WHICH THE ENTRANCE BOOTHS ARE
JOINTLY OPERATED BY DÖSİMM AND
TÜRSAB MUSEUM ENTERPRISES
79
İSTANBUL ARKEOLOJI MÜZELERI KOLEKSIYONUNDAN
LUGAL DALU
HEYKELİ
5 Bin yıllık bir heykel...
Ama aynı zamanda kralın “vekili”...
Sümerli “Adab Kralı” Lugal Dalu’nun
heykeli, sağlığında onun “adına” dua
ederdi. Binlerce yıldır onun için dua ediyor...
Ana Sponsor
TÜRSAB’ın desteğiyle yenileniyor
Osman Hamdi Bey Yokuşu Sultanahmet İstanbul • Tel: 212 520 77 40 - 41 • www.istanbularkeoloji.gov.tr

Nisan/Mayıs/Haziran 2015

Transkript

Benzer belgeler

SAVAŞ ALANI VE ŞEHİTLİKLER TURU TRUVA

St. Petersburg

KÜLTÜR

Ocak/Şubat/Mart 2012

yap› 278 Ocak 2005

DÜNYANIN YENİ YEDİ HARİKASI SEVEN NEW WONDERS

Temmuz/Ağustos/Eylül 2015

2013 - Pera Müzesi

Memeli bir canlıdır. Ülkemizdeki denizlerde altı - Birleşik Metal-İş

OXFORD MU DEDİNİZ? İlk, bulutlarını sevdim İngiltere`nin. Toprak

Tur Programını İndir

- Kurdish Human Rights Project