temel ilk yardım

TEMEL İLKYARDIM
Metin eklemek için tıklayın
Dr. Nilgün ÇETER
Facilities Planning & Management
UW-Eau Claire
İLKYARDIM NEDİR?
Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye
düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin
yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın
kurtarılması ya da durumun kötüye
gitmesini önleyebilmek amacı ile olay
yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın,
mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız
uygulamalardır
Acil tedavi nedir?
Acil tedavi ünitelerinde veya olay
yerinde hasta/yaralılara doktor ve
sağlık personeli tarafından tıbbi
araç, gereç ve ilaç kullanılarak
yapılan müdahalelerdir
İlkyardımın öncelikli amaçları
1. Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak
2. Yaşamsal fonksiyonların
sürdürülmesini sağlamak
3. Hasta/yaralının durumunun
kötüleşmesini önlemek
4. İyileşmeyi kolaylaştırma
İlkyardımın temel
uygulamaları
GÜVENLİK:En önemli işlem olay yerinde
oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli
bir çevre oluşturmaktır.
Bildirme: 112
Kurtarma: ABC
112’nin aranması sırasında nelere
dikkat edilmelidir?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Sakin olunmalı yada sakin olan bir kişinin araması
sağlanmalıdır.
112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir
şekilde cevap verilmelidir;
Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın
olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen
bir yerin adı verilmelidir,
Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmelidir,
Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır,
Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir,
112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm
bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon
kapatılmamalı!!!
KURTARMA
İlk değerlendirme
• Görsel olarak hızlı bakım gerektiren hayati
veya diğer ciddi sorunların olup olmadığını
belirlemek.
•
•
•
•
•
•
Hastanın bilincini kontrol edin
ABC için belirtildiği şekilde kontrol edin:
A = Hava yolunu aç.
B nefes =? Bak, dinle ve hisset.
C dolaşım =? Dolaşım belirtilerini kontrol edin.
D = Drog? İlaç vermeyi hekime bırak.
Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi
Hasta/yaralıyı baştan aşağı incele .
Görüşerek bilgi edinme: Kendini tanıt, Hasta/yaralının
ismini öğren ve adıyla hitap et,
Baş:
Boyun: Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi
ihtimali göz ardı edilmemelidir.
Göğüs kafesi:
Karın boşluğu :
Kol ve bacaklar:
İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre
yapılacak müdahale yöntemi seçilir
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Temel Yaşam Desteği Nedir?
Hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve
kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine
oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan
pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız
müdahalelerdir.
Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri
varsa hemen 112 aratılmalıdır
Sertifikalıysanız!!!!!!
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(YETİŞKİN)
BİLİNÇ KONTROLÜ
Yetişkin
 Seslenerek:
 Omuzundan Sarsarak
BİLİNÇ VARSA: (Yetişkin)
Kurtarmanın ilk ve İkinci
değerlendirmesi yapılıp
mevcut duruma göre
yapılacak müdahale
yöntemi seçilir
BİLİNÇ YOK İSE
YETİŞKİNLERDE İlkyardımcı tek ise HEMEN
112 ARANIR.
YETİŞKİNLERDE : Solunum ve kalp durması
daha çok kardiyak sebeplerden olduğu (kalp
krizi vb.) için hemen 112
aranmalıdır.(defibrilatör – ilaçlı tedavi ile
profesyonel yardım)
Çevrede yardım edebilecek kişiler varsa 112
arattırılırken yaşam desteğine başlanır
HAVA YOLU AÇIKLIĞININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
 Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak
solunum yolunu tıkayabilir yada kusmuk,
tükürük ve yabancı cisimlerle solunum yolu
tıkanabilir.
 Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava
yolunun açık olması gerekir.
Ağız içi Kontrolü
Ağız içi önce göz ile kontrol edilir.
Yabancı cisim görünüyorsa: İşaret
parmağı bir bez ile sarılarak (koruyucu
amaçlı) yandan ağız içine sokulur ve
bir çengel gibi diğer yandan
çıkartılmak suretiyle yabancı cisim
temizlenir.
Baş Çene Pozisyonu vermek:
Hava yolunu açmak için bir el
hasta/yaralının alnına konulur
Diğer elin 2-3 parmak ucu ile
çene tutularak, çene kemiğinin
uzun kenarı yere dik gelecek
şekilde, baş geriye doğru itilir
Buna Baş-Çene pozisyonu denilir.
işlemler sırasında sert
hareketlerden kaçınılmalıdır
Böylece dil yerinden oynatılarak hava
yolu açıklığı sağlanmış olur
SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Hastanın solunum yapıp yapmadığı:
Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile 5 saniye sürede
değerlendirilir.
BAK: Göz ile göğüs kafesinin hareketleri gözlenir.
DİNLE: Yüz hastanın ağzına yaklaştırılarak kulak ile
hastanın solunumu dinlenir.
HİSSET: Hastanın soluğunu yanakta hissetme ve el ile
göğüs hareketleri hissedilir.
YAPAY SOLUNUMA BAŞLAMADAN ÖNCE
SOLUNUMUN OLMADIĞINDAN KESİNLİKLE EMİN
OLUNMALIDIR!
Bir elin baş ve işaret parmakları ile burun kanatları
hava çıkmayacak şekilde kapatılır. İlkyardımcı,
hasta/yaralının ağzını hava çıkmayacak şekilde kendi
ağzı ile kavrar
Hasta/Yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar
her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes verir.
Havanın geriye çıkıp çıkmadığını kontrol eder.
Bu şekilde verilen hava hayati organları koruyacak
yeterli oksijene (%16-18) sahiptir.
İki kurtarıcı soluk verme İşleminden sonra:
KALP BASISI UYGULAMAK :
Göğüs kemiğini ortalayarak ( göğüs kemiğinin üst
ve alt ucunun ortası) göğüs merkezi tespit edilir
Bir elin topuğu göğüsün merkezine yerleştirilir
Diğer el bu elin üzerine konulur. Dirsekler ve omuz düz
ve bükülmeden hasta/yaralının vücuduna dik olacak
şekilde bulunmalıdır.
Vücut ağırlığı ile kaburga kemikleri 4 - 5 cm içe
çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs
yüksekliğinin 1/3’ü kadar) ritmik olarak sıkıştırmagevşetme şeklinde dakikada 100 kez uygulanmalıdır.
Hasta/Yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum
yaptırılır. (30:2)
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(ÇOCUK 1-8 YAŞ)
BİLİNÇ YOK İSE
ÇOCUKLARDA İlkyardımcı tek ise Yetişkinlerin aksine
hemen 112 aranmaz çünkü;
ÇOCUKLARDA VE BEBEKLERDE : Solunum ve kalp
durması daha çok solunumsal sebeplerden olduğundan
(solunum yolu tıkanıklığı, yabancı cisim vb.) hemen
yaşam desteğine başlanır.
2 kurtarıcı soluk verilir ve
(30:2) GÖĞÜS BASISININ 5 TUR
UYGULANMASINDAN SONRA 112 ARANIR.
Çevrede yardım edebilecek kişiler varsa 112
arattırılırken yaşam desteğine başlanır
İki kurtarıcı soluk verme İşleminden sonra :
KALP BASISI UYGULAMAK :
çocuk küçük görünümlü ise tek elle kalp
basısı uygulanır. Çocuk yetişkin görünümlü
ise yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp
basısı uygulanabilir.
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(BEBEK 0-1 YAŞ)
 BİLİNÇ YOK İSE
BEBEKLERDE İlkyardımcı tek ise Yetişkinlerin aksine
hemen 112 aranmaz çünkü;
ÇOCUKLARDA VE BEBEKLERDE : Solunum ve kalp
durması daha çok solunumsal sebeplerden olduğundan
(solunum yolu tıkanıklığı, yabancı cisim vb.) hemen
yaşam desteğine başlanır.
5 kurtarıcı soluk verilir
(30:2) GÖĞÜS BASISININ 5 TUR UYGULANMASINDAN
SONRA 112 ARANIR.
Çevrede yardım edebilecek kişiler varsa 112 arattırılırken
yaşam desteğine başlanır

5 kurtarıcı soluk verme İşleminden sonra :
KALP BASISI UYGULAMAK :

Kalp basısı uygulamak için bebeğin ( iki meme
başının altındaki hattın ortası) göğüs merkezi tespit
edilir.
Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs
merkezine yerleştirilir 1 – 1,5 cm içe çökecek şekilde
(yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar )
ritmik olarak sıkıştırma-gevşetme şeklinde bası
uygulanır. .
HAVA YOLU TIKANIKLIKLARI
Kısmi tıkanma belirtileri:
 Öksürür
 Nefes alabilir
 Konuşabilir
Bu durumda hastaya dokunulmaz,
öksürmeye teşvik edilir.
HEİMLİCH MANEVARSI
 Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
 Arkadan sarılarak gövdesi kavranır,
 Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs
kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur.
Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
 Kuvvetle içe ve yukarı doğru bastırılır,
 Bu hareket 5 kez döngüler halinde yabancı cisim
çıkıncaya 112 gelinceye yada hastanın bilinci
kapanıncaya kadar tekrarlanır,
 Solunum değerlendirilir,
KANAMALARDA İLKYARDIM
Kanın aktığı bölgeye göre ;
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle
görülmez (zaman içinde kanama ile ilgili yan belirtiler
olabilir)
Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız,
anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
2.Kanayan damara göre;
Atardamar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak
kesik kesik akar ve açık renklidir.
Toplardamar kanamaları koyu renkli ve sızıntı
şeklindedir.
Kılcaldamar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Dış kanama kontrolü
• Doğrudan baskı çoğu kanamayı
durdurur.
• Muayene eldivenleri giyin. (Eğer
mümkünse)
• Steril gazlı bezi yüzey veya temiz bir
bezi yaranın üzerine yerleştirin.
• Yükseklik: kan akımını azaltmak için
yararlı.
Turnike uygulama
Kanamanın durdurulamadığı durumlarda
başvurulacak en son uygulamadır.
uzun süreli turnike uygulanması doku
harabiyeti yapabilir ve uzvun tamamen kaybına
neden olabilir.
Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi
malzeme kullanılabilir. Kanayan bölgeye göre
20 dakikada bir ,5-10 saniye turnike
gevşetilmelidir
Kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır
Turnike Uygulama Tekniği
İç kanama kontrol
• Hastayı sol yan tarafa doğru
yatırın. (Bu kusmuk kontrolü için
önemlidir.)
• Hastanın bacaklarını yükselterek şok
tedavisine uygun hale getirin.
• Acil tıbbi yardım isteyin
Kopan Uzuv:
Su geçirmeyen plastik torbaya konulur,
Ağzı kapatılır
İçerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş
ikinci bir torbaya yada kovaya konulur.
Böylece, buz ile direkt teması önlenmiş ve
soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
Üzerine kimlik bilgileri yazılır.
6 saatte sağlık merkezine ulaştırılır.
1
2
3
ŞOK
Kalp-damar sisteminin, yaşamsal organlara uygun
oranda kanlanma yapamamasıyla ortaya çıkan ve
tansiyon düşüklüğü ile seyreden ani dolaşım
yetmezliğidir.
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
1.
2.
3.
4.
Kardiojenik ( kalp kökenli )
Hipovolemik (damardaki sıvının azalması)
Toksik (yabancı maddelere bağlı, zehirlenme)
Anaflaktik (arı, böcek sokmaları, allerjiler)
Şok kontrolü
• Nefes veya kanama kontrolü
gibi ilk tedavi yönteminden sonra;
• Hasta sırt üstü yatırılır.
• Hastanın bacakları yükseltilerek
kanın bacaklardan kalbe drenajı
sağlanır.
• Battaniye vb eşyaları hasta üzerine
yerleştirerek vücut ısı kaybı önlenir.
ŞOK POZİSYONU
YARALANMALARDA İLKYARDIM
Kesik yaralar:
Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezikli yaralar:
Yara kenarları eziktir. Çok fazla
kanama olmaz, ancak doku
zedelenmesi ve hassasiyet vardır.
Delici yaralar:
Yüzey üzerinde derinlik hakimdir.
Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi
vardır.
Kafatası omurga yaralanması
Yüksek bir yerden düşme
Baş ve gövde yaralanması
Otomobil yada motosiklet kazaları
Spor ve iş kazaları Yıkıntı altında
kalma
Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i
kafatası ve omurga yaralanmalarından
olmaktadır
YANIK
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu
oluşan doku bozulmasıdır.
YANIĞN CİDDİYETİ
Derinlik
Yaygınlık
Bölge
Enfeksiyon riski
Yaş
Solunum yoluyla görülen zarar
Önceden var olan hastalıklar
Yanıklar nasıl derecelendirilir?
 1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem
vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.
 2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır.
Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine
iyileşir.
 3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir.
Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi
görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar
aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur
Kimyasal yanıklarda ilkyardım
 Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede
deriyle teması kesilmelidir,
 Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşak
bir şekilde yıkanmalıdır,
 Giysiler çıkarılmalıdır,
 Hasta/yaralı örtülmelidir,
 Tıbbi yardım istenmelidir (112)
Elektrik yanıkları
• Hafif bir elektrik çarpması bile ciddi iç
yaralanmalara neden olabilir.
dokunmadan önce elektrik akımı
kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa
tahta çubuk bir cisimle elektrik teması
kesilmelidir
SICAK ÇARPMASI
 Sıcak çarpmasının belirtileri





Adale krampları , Güçsüzlük, yorgunluk
Baş dönmesi , Davranış bozukluğu, sinirlilik
Solgun ve sıcak deri,
Mide krampları, kusma, bulantı
Bilinç kaybı, hayal görme
Sıcak çarpmasında ilkyardım
 Hasta serin ve havadar bir yere alınır,Giysiler çıkarılır,
 Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
 Bulantısı yoksa bilinci açıksa su ve tuz kaybını
gidermek için 1 litre su bir çay kaşığı karbonat bir çay
kaşığı tuz karışımı yada soda içirilir.
Boğulma nedenleri
 Nefes borusuna sıvı dolması
 Asılma
 Akciğerlerin zedelenmesi
 Gazla zehirlenme
 Suda boğulma Suda boğulmalarda, boğulma
sırasında nefes borusu girişinin kasılmasına bağlı
olarak çok az miktarda su akciğerlere girer.
Suda boğulanlarda özellikle soğuk havalarda 20-30
dakika geçse bile yapay solunum ve kalp mesajına
başlanmalıdır.
Boğulmalarda genel belirtiler
 Nefes almada güçlük




Gürültülü, hızlı ve derin solunum
Ağızda balgam toplanması ve köpüklenme
Yüzde, dudaklarda ve tırnaklarda morarma
Genel sıkıntı hali, cevaplarda isabetsizlik ve kararsızlık
Boğulmalarda ilkyardım
 Boğulma nedeni ortadan kaldırılır
 Bilinç kontrolü yapılır
 Hastanın yaşamsal bulguları değerlendirilir (AB)
 Temel yaşam desteği sağlanır
 Derhal tıbbi yardım istenir (112)
 Yaşam bulguları izlenir
KIRIKLAR
Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur.
Ancak deri sağlamdır.
Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık
uçları dışarı çıkabilir. Beraberinde kanama ve
enfeksiyon tehlikesi taşırlar.
Kırık kontrolü
• Dokunmayla hassasiyet.
• Şişme.
• Kırık kemikler anormal bir şekle neden
olabilir.
• Açık yaralar deri bütünlüğünü bozar.
• Yaralı bacak kırığı bulmak için hareket
ettirilmez.
• Uzuv kullanım kaybı gerçekleşebilir.
Kırıklarda ilkyardım
 Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde
açıkta bırakılır. Böylece renk,hareket ve duyarlılık
gözlenir
 Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak
Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert
malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve
üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır,
 Açık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle
kapatılmalıdır, kanama varsa durdurulur.
 Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı
kontrol edilir,Tıbbi yardım istenir (112)
Kalp krizi
• Göğüste basınç hissi, dolgunluk, sıkışma veya
birkaç dakika veya daha uzun süren ağrı,
kaybolan ve geri gelen ağrı.
• Ağrı; omuz, boyun veya sırta yayılıyor.
• Göğüs rahatsızlığı ile bayılma, baş dönmesi,
terleme, bulantı veya nefes darlığı olabilir.
Yapmanız gerekenler
• En yakın hastanenin acil bölümüne
ulaştırın.
• hasta, genellikle bacaklar ile oturuyor
(çömelme) ve dizleri bükük olur.
• Boyun ve diyafram etrafındaki giyimi
gevşetin.
• hasta tepkisiz ise ABC’yi denetleyin ve
gerekiyorsa kalp masajı başlatın.
ZEHİRLENMELER
 Sindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur,
zehirli mantarlar, bozuk besinler ve ilaçlardır.
 Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile
alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp
kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), havuz hijyeninde
kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri vb.
ile oluşur.
 Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile
girer. böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, saç boyaları,
zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile
oluşur.
Sindirim yoluyla zehirlenmede
ilkyardım
Bilinç kontrolü yapılır,
Ağız zehirli madde ile temas etmişse su
ile çalkalanır,
Kusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı
maddelerin alındığı durumlarda hasta
asla kusturulmaz,
Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu
verilir,
tıbbi yardım istenir (112)
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım
 Hasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve kapı
açılarak ortam havalandırılır,
 Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (AB)
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım
 Yaşam bulguları değerlendirilir,
 Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
 Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
 15-20 dakika boyunca deri bol suyla
yıkanmalıdır,
 Tıbbi yardım istenir (112)
Hayvan ısırmalarında ilkyardım
Hafif yaralanmalarda 5 dakika sabun ve
soğuk suyla yıkanır
Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya
temiz bir bezle basınç uygulanarak
kanama durdurulmalıdır
Derhal tıbbi yardım istenmeli (112)
Hasta kuduz ve/veya tetanos aşısı için
uyarılmalıdır
Yılan sokmalarında ilkyardım
 yara su ile yıkanır
Yaraya yakın bölgede baskı yapacak
eşyalar(yüzük vb) çıkarılır
Kol ve bacaklarda yara üstünden dolaşımı
engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır
(Turnike uygulanmaz)
Soğuk uygulama yapılır Yara üzerine
herhangi bir girişimde bulunulmaz (yara
emilmez)
Yaşamsal bulgular izlenir, Tıbbi yardım
istenir (112)
Deniz canlıları sokmasında ilkyardım
Yaralı bölge hareket ettirilmez
Batan diken varsa ve görünüyorsa
çıkartılır
Etkilenen bölge ovulmamalıdır
SICAK UYGULAMA YAPILIR !!!!!
TEŞEKKÜRLER