Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009

Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009

ANMED
ANADOLU AKDENİZİ
Arkeoloji Haberleri
2010-8
News of Archaeology from
ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS
(Ayrıbasım/Offprint)
Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
İÇİNDEKİLER
KAZI RAPORLARI
• Alara Kazısı 2009
Osman Eravşar
1
• Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu
Michael Hoff – Rhys F. Townsend Ece Erdoğmuş
9
• Arykanda Kazısı 2009
Cevdet Bayburtluoğlu
14
• Bademağacı 2009 Yılı Kazıları
Refik Duru – Gülsün Umurtak 19
• Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları
Harun Taşkıran
26
• Kelenderis 2009 Yılı Kazıları
Levent Zoroğlu
31
• Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları
Şükrü Özüdoğru – F. Eray Dökü
37
• Ksanthos 2009
Jacques des Courtils
46
• Limyra 2009
Martin Seyer − Ulrike Schuh
50
• Myra ve Andriake Kazıları’nda İlk Yıl: 2009
Nevzat Çevik
55
• Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım
Çalışmaları 2009
S. Yıldız Ötüken – Nilay Çorağan Karakaya
Ebru Fatma Fındık
61
• Olympos Kazısı 2009
B. Yelda Olcay Uçkan
66
• Perge 2009
Haluk Abbasoğlu
73
• Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları
Mehmet Özhanlı
81
• Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009
İsa Kızgut – Emrah Akalın – Süleyman Bulut
86
• Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları
Hüseyin Sabri Alanyalı
94
• Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları
Remzi Yağcı
104
• Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları
Gülgün Köroğlu
111
• Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara
İsa Kızgut – Emrah Akalın
115
• Çaltılar Yüzey Araştırması 2008 - 2009 Çalışmaları
Nicoletta Momigliano – Alan Greaves
Tamar Hodos – Belgin Aksoy
119
• Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Konane Antik Kenti ve Çevresi
Bilge Hürmüzlü
124
• Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları
Mehmet Özsait 127
• Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009
Erkan Konyar
136
• Kibyratis Araştırmaları 2009
Thomas Corsten – Oliver Hülden
Jörg Gebauer
143
• Dağlık Kilikia 2009: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları Hamdi Şahin
148
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
CONTENTS
EXCAVATION REPORTS
• Excavations at Alara in 2009
Osman Eravşar
1
• The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research
Project: Northeast Temple 2009 Season
Michael Hoff – Rhys F. Townsend
Ece Erdoğmuş
9
• Excavations at Arykanda in 2009
Cevdet Bayburtluoğlu
14
• Excavations at Bademağacı in 2009
Refik Duru – Gülsün Umurtak
19
• Excavations at Karain Cave in 2009
Harun Taşkıran
26
• Excavations at Kelenderis in 2009
Levent Zoroğlu
31
• Work at Kibyra in 2009
Şükrü Özüdoğru – F. Eray Dökü
37
• Xanthos 2009
Jacques des Courtils
46
• Limyra 2009
Martin Seyer − Ulrike Schuh
50
• First Season of Excavations at Myra and Andriake: 2009
Nevzat Çevik
55
• Excavations at the Church of St. Nicholas in Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Documentation of the Wall Paintings in 2009
S. Yıldız Ötüken – Nilay Çorağan Karakaya
Ebru Fatma Fındık
61
• Excavations at Olympos in 2009
B. Yelda Olcay Uçkan
66
• Perge 2009
Haluk Abbasoğlu
73
• Excavations at Pisidian Antioch in 2009
Mehmet Özhanlı
81
• Excavations at Rhodiapolis and Surveys in
Its Environs 2009 İsa Kızgut – Emrah Akalın – Süleyman Bulut
86
• Work at and around Side Theatre in 2009
Hüseyin Sabri Alanyalı
94
• Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009
Remzi Yağcı
104
• Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Höyüğü in 2009
Gülgün Köroğlu
111
• Surveys in Beydağları in 2009: Mnara
İsa Kızgut – Emrah Akalın
115
• Report on the Çaltılar Survey Project 2008 - 2009
Nicoletta Momigliano – Alan Greaves
Tamar Hodos – Belgin Aksoy
119
• Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Konane Ancient City and Environs
Bilge Hürmüzlü
124
• Surveys in Isparta and Burdur in 2009
Mehmet Özsait 127
• Surveys in Kahramanmaraş in 2009
Erkan Konyar
136
• Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten – Oliver Hülden
Jörg Gebauer
143
SURVEY REPORTS
İÇİNDEKİLER
• Dağlık Kilikia’da Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2009
Ümit Aydınoğlu
152
• Doğu Likya – Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Araştırmalar 2009 Bülent İplikçioğlu
157
• Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009
Füsun Tülek
159
• Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer – Murat Taşkıran
165
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
• Alanya Kızılkule – Tophane Eksen Projesi Kazı Çalışmaları Seher Türkmen – Belgin Savaş
170
• Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun
Kurtarma Kazısı 2009 174
• Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: “Aperlai Limanı”
Erdoğan Aslan
181
• Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009
Martin Bachmann
189
• Soli/Pompeiopolis’in Roma Dönemi Limanı: ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları Christopher Brandon – Robert L. Hohlfelder
John Peter Oleson – Nicholas K. Rauh
Remzi Yağcı
195
• Selinus Şekerhane Köşkü’nde Jeoarkeolojik Çalışmalar 2009
Seher Türkmen – Claudia Winterstein
Gülcan Demir
199
• Soli/Pompeiopolis’te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret – Remzi Yağcı
Nicholas K. Rauh
203
CONTENTS
• Rough Cilicia 2009: Settlement History and Epigraphy Surveys
Hamdi Şahin
148
• Surveys of Urbanization and Agricultural
Organization in Rough Cilicia in 2009
Ümit Aydınoğlu 152
• Epigraphic-Historical Geography Surveys in East Lycia – West Pamphylia in 2009
Bülent İplikçioğlu
157
• Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009
Füsun Tülek
159
• Surveys in and around the Ancient City of Sillyon in 2009
Elif Özer – Murat Taşkıran
165
OTHER REPORTS
• Excavations at the Kızılkule – Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen – Belgin Savaş
170
• Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Doğu Garajı – Halk Pazarı Mevkii in 2009
Aynur Tosun
174
• Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: “Harbour of Aperlai”
Erdoğan Aslan
181
• Fieldwork at Oinoanda in 2009
Martin Bachmann
189
• The Roman Harbour of Pompeiopolis:
The 2009 ROMACONS Field Campaign
Christopher Brandon – Robert L. Hohlfelder
John Peter Oleson – Nicholas K. Rauh
Remzi Yağcı
195
• Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2009
Seher Türkmen – Claudia Winterstein
Gülcan Demir
199
• An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret – Remzi Yağcı
Nicholas K. Rauh
203
Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009:
Konane Antik Kenti ve Çevresi
Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009:
Konane Ancient City and Environs
Bilge HÜRMÜZLÜ
Isparta ili ve ilçelerinde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı,
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sağladığı izinle, başkanlığım altında başlatılan yüzey araştırması Isparta’nın yaklaşık olarak 24 km. kuzeyinde,
Gönen İlçesi’nde yer alan Konane (Roma Dönemi’nde:
Conana) antik kentinde gerçekleştirilmiştir (Res. 1).
Konane bu güne dek kesintili olarak ve genellikle epigrafik yüzey araştırmaları kapsamında araştırılmıştır (W.
H. Buckler v.d., Monumenta Asia Minoris Antiqua IV,
1933; M. Özsait, “1984 ve 1985 Yılı Isparta Çevresi
Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 4, 1987; Th. Drew-Bear,
“Arameia, Konana, Pisidia Antocheia’sından Yeni Yazıt­
lar”, AST 26, 2008).
Surveys in the province of Isparta and its townships were
conducted under this author’s leadership near the towns
of Gönen and Konane. This research was realized with
permission issued by the General Directorate of Cultural
Heritage and Museums, Ministry of Culture and Tourism
(Fig. 1). Konane (Conana in the Roman period) is an
ancient city located 24 km. north of Isparta. This site has
been so far surveyed at intervals and chiefly for epigraphic materials (W. H. Buckler et al., Monumenta Asia
Minoris Antiqua IV, 1933; M. Özsait, “1984 ve 1985 Yılı
Isparta Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları”, AST 4, 1987;
Th. Drew-Bear, “Arameia, Konana, Pisidia Antocheia’­
sından Yeni Yazıtlar”, AST 26, 2008).
Kuzeyde, Barla ve Tınaz dağlarının yüksek tepeleriyle
çevrelenen ve Eğirdir Gölü ile Milyas ve Kibyratis arası­nı
birleştiren doğu-batı eksenli bir koridor konumundaki
verimli ovalardan meydana gelen havza, küçük bir
Pisidia toplumunun asırlar boyu gelişimini incelemek
bakımından ideal şartları taşımaktadır. Uluslararası ve
disiplinler arası bir işbirliği olarak 2008 yılından bu yana
devam eden Isparta Arkeolojik Surveyi (IAS) projesinin
amacı, Gönen ve çevresinin kültürel ve tarihsel gelişiminin araştırılmasıdır. Apollonia ve Seleukeia Sidera gibi
Konane’ye yakın yerleşmelerin Attalos ve Seleukos tarafından kurulmuş oldukları bilinmekle birlikte, Konane’nin
sözü edilen dönemlerde politik ve kültürel açıdan nasıl
etkilenmiş olduğuna dair sorular halen cevaplanmaya
muhtaçtır. Projenin amacı antik metinler, epigrafik ve
arkeolojik buluntulardan yola çıkarak bu sorulara yanıtlar aramak olacaktır.
The east-west corridor-like basin bordered by the peaks
of Barla and Tınaz Mountains on the north and connecting Lake Eğirdir with Milyas and Kibyratis, has fertile
plains which provides us with perfect conditions for
exploring the development over time of a small Pisidian
community. The aim of the multi-disciplinary and international archaeological surveys initiated in Isparta in
2008 is to explore the cultural and historical development of Gönen and environs. Although it is known that
such settlements as Apollonia and Seleukeia Sidera near
Konane were founded by Attalos and Seleukos, the questions as to how Konane was influenced in political and
cultural aspects during these periods have remained
unexplained up to now. This project’s objective shall be
to search for answers derived from ancient texts, epigraphic materials and archaeological finds.
Projenin ilk yılında, Gönen’in 2 km. kuzeyinde ve 1656
m. yükseklikte yer alan ve ilk olarak 2008’de Isparta
Müzesi tarafından saptanan Kale Tepe’de topografik plan
ve survey çalışmaları başlatılmıştır (Res. 2). Kale Tepe’nin
In the first year of the project, topographic plans and
surveys were initiated at Kale Tepe, located 2 km. north
of Gönen, at an altitude of 1656 m. This site was identified by Isparta Museum in 2008 (Fig. 2). It is understood
that Kale Tepe was a well-fortified core of a settlement,
124
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Res. 2 Kale Tepe yerleşmesi
Fig. 2 Kale Tepe settlement
Res. 1 Konane (Conana) antik kenti
Fig. 1 Konane (Conana) ancient city
iyi durumda korunmuş olan sur duvarlarıyla tahkim edilmiş ve sivil yapılarla cadde sistemlerinin izlenebildiği
Hellenistik Dönem’e ait bir çekirdek yerleşme alanı
olduğu saptanmıştır. Tepenin güneydoğu kısmında, kente
girişi sağlayan yolun her iki yanında tümülüsler ve kayaya oyulmuş mezarlardan oluşan bir nekropolis ile karşılaşılmıştır. Kale Tepe’de gerçekleştirilen yüzey araştırması sırasında ele geçen seramikler, tepe üzerinde yer alan
yerleşmenin erken Hellenistik Dönem’den itibaren
kurulmuş olduğuna ve muhtemelen de Roma Dönemi’n­
de terk edilmiş olabileceğine işaret etmektedir. Roma
Dönemi’nden itibaren yerleşimin güneydoğu yamaçlara
kaydığı, Bizans Dönemi’nde ise batıya doğru genişlediği
anlaşılmaktadır.
Kentin daha erken dönemlerine ait veriler oldukça kısıtlıdır. Bununla birlikte, Kale Tepe’nin güneybatısında yer
alan vadide İ.Ö. 7. ve 6. yy.’a tarihlenmesi gereken Frig/
Lydia seramiklerinin (streaked ware gibi) yanı sıra, İonia
ve Doğu Akdeniz sahillerinde sıklıkla rastlanan bantlı
seramikler de ele geçmiştir (Res. 3). Bu buluntular, 2008
yılında Tymandos ve çevresinde yapılan yüzey araştırmasında elde edilen verilerle birlikte değerlendirildiğinde kuzeybatı Pisidia’nın Hellenistik Dönem öncesinde
karşı karşıya kaldığı kültürler arası ilişkilerin anlaşılması
ve söz konusu coğrafyanın tarihsel gelişiminin izlenmesi
bakımından önem taşımaktadır. İonia ürünlerinin,
Pisidia’ya, özellikle de Konane yöresine nasıl ve ilk olarak ne zaman geldiği, cevaplanması gereken bir sorudur.
Bununla beraber, İonia maddi kültürünün yöredeki dolaşımının rastlantısal olmaktan ziyade, büyük bir ihtimalle
with street systems and civic buildings of the Hellenistic
period. To the southeast of the hill is a necropolis flanking the road leading to the settlement. It contains tumuli
and rock-cut tombs. Potshards, collected during the surveys at Kale Tepe, suggest the hill top settlement was
founded around the early Hellenistic period and was
probably abandoned in the Roman period. During the
Roman period, the settlement shifted to the southeast
slopes and later expanded westward in the Byzantine
period.
Data regarding earlier periods of the city is very limited.
Yet, the Phrygian/Lydian potshards (e.g. streaked wares,)
datable to the 7th-6th centuries B.C. and band ware,
which is frequently encountered along the Ionian and
eastern Mediterranean coastline, were collected (Fig. 3).
With this data taken into account, together with that
from Tymandos, surveyed in the previous year, is of
importance for understanding the intercultural relations
Northwest Pisidia underwent before the Hellenistic
period. It is also important for following up on the historical development of the concerned geography. A
query to be clarified is the when and how the Ionian
products arrived in Pisidia, particularly in the Konane
region. Yet, it is plausible to suggest that the circulation
of Ionian material culture in this region was not accidental but rather, with support of the Lydian commercial
network, it was related with 7th-century settlements in
the region and continued in the 6th century.
There is not sufficient evidence regarding the position of
Konane in the Roman period. A total of 35 inscriptions
were identified in 2009 and although most of them are
funerary inscriptions, some provide significant informa-
125
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Res. 4
İğdecik Köyü
Mezarlığı,
mil taşı
Fig. 4
İğdecik village
cemetery,
milestone
bölgedeki İ.Ö. 7. yy. yerleşimleriyle ilgili olduğuna ve
etkileşimin Lydia ticaret şebekesinin desteğiyle İ.Ö. 6.
yy.’da da devam ettiğini ileri sürmek yanlış olmayacaktır.
Konane antik kentinin Roma Dönemi’nde nasıl bir
konuma sahip olduğu hakkında yeterince veri yoktur.
2009 yılında saptanan otuz beş adet yazıtın çoğunluğu
mezar yazıtı olmakla birlikte, bazıları kent hakkında
önemli ipuçları sağlamaktadır. Kentin Flaviuslar döne­
min­de Augustus kültünün başrahibi olan Gaius Iulius
Cornutus’u ve Perge’deki İmparatorluk oyunları agono­
thetes’i onurlandırdığı bilinmektedir (IKPerge 43). Gönen
İlçesi içerisinde bir duvarda karşılaşılan ve daha önce
yayınlanmış olan yazıt (SEG 31.1134; S. R. F. Price,
Rituals and Power. The Roman Imperial Cult in Asia
Minor, 1984). Konane’de bir imparatorluk kültü veya
tapınağının var­lığını göstermektedir. Ekibimiz tarafından
tespit edilmiş olan, İmparator Flavius Valerius Severus ve
İmparator Galerius Valerius Maximianus onuruna adanan yazıtlar ile iki yeni Roma Dönemi mil taşı, Konane’nin
Tetrarkhi Dönemi’ndeki güçlü varlığına işaret etmektedir. Mil taşları üzerinde 3civitas” ibaresine rastlanmıştır.
Ancak, bu ibarenin kente ne zaman verilmiş olduğuna
işaret edebilecek veriler henüz eksiktir. Bununla birlikte,
bu mil taşları Via Sebaste hakkında önemli ipuçları sağlamaktadır (Res. 1). İ.S. 312-324 yılları arasına tarihlenen mil taşı (Res. 4), Gönen İlçe’sinin 7 km. güney­
batısında bulunan İğdecik Köyü mezarlığında yer almaktadır. Çift dilli olan bu mil taşının üst kısmı kırıktır.
Üzerindeki yazıttan hareketle, Konane’den 4 mil uzakta
yerleştirilmiş olduğu anlaşılan bu mil taşı, kenti Via
Sebaste’dan 15 km. batıya doğru konumlandırmaktadır.
Konane’nin, Hellenistik Dönem öncesinden itibaren,
sahip olduğu geniş ve verimli ovaları; Pisidia Bölgesi için
ayrıcalıklı bir yol kavşağı üzerinde bulunması nedeniyle,
bölgede önemli bir merkez olduğu düşünülmektedir.
tion about the city. It is known that in the Flavian period
the city honored Gaius Iulius Cornutus, who was the
head-priest of the cult of Augustus, and the agonothetes
of the Imperial games at Perge (IK Perge nr. 43). This
inscription was recorded on a wall in Gönen and was
formerly published (SEG 31.1134; S. R. F. Price, Rituals
and Power. The Roman Imperial Cult in Asia Minor,
1984), pointing to the presence of the imperial cult or
temple at that site. New inscriptions honoring Emperors
Flavius Valerius Severus and Galerius Valerius Maximianus,
as well as two new Roman period milestones, show the
high position of Konane during the Tetrarchy. The milestones bear the term “civitas”, but it is not known when
this term was ascribed to the city. Yet, these milestones
provide information on the Via Sebaste (Fig. 1). The one
dated to A.D. 312-314 (Fig. 4) is found in the İğdecik
cemetery located 7 km. southwest of Gönen. This bilingual milestone is broken on top. Based on the inscription, Konane is located 4 miles from it and thus 15 km.
west of Via Sebaste.
Since times prior to the Hellenistic period, Konane is
considered to be an important center in the Pisidian
Region on account of its wide, fertile plains and its being
located on a thriving crossroads of the area.
Res. 3 İ.Ö. 7. ve 6. yy. seramikleri (Kale Tepe güneybatısı)
Fig. 3 Potshards of the 7th-6th centuries B.C. (southwest of
Kale Tepe)
126