Estonya

ESTONYA
2008
ESTONYA ÜLKE BÜLTEN‹
EK‹M 2008
GENEL B‹LG‹LER
Resmi Ad›
Yönetim fiekli
‹drari Yap›s›
ayr›lm›fl 15 ayr›
Cumhurbaflkan›
Baflbakan
Ba¤›ms›zl›k
Yüzölçümü
S›n›r Komflular›
Nüfusu
Ortalama Yaflam Süresi
Okuma yazma oran›
‹klim
yazlar
Etnik Gruplar
Rus %
Din
Kilisesi (Halk›n
Konuflulan Diller
Baflkenti
Bafll›ca fiehirleri
Para Birimi
Zaman Dilimi
Üyesi Oldu¤u Uluslararas› Kurulufllar
Do¤al Kaynaklar›
Estonya Cumhuriyeti
Parlamenter Demokrasi
‹ktisadi ve co¤rafi yap›lar›na göre birbirinden
yönetim birimi vard›r.
Toomas Hendrik Ilves
Andrus Ansip
20 A¤ustos 1991 (Sovyetler Birli¤i'nden)
45,227 km_
Letonya, Rusya
1 340 935
74
%99,8
Deniz iklimine sahiptir. Ya¤›fll› ve ›l›man k›fllar, serin
etkilidir.
% 71 Eston, % 26 Rus, % 2 Ukraynal›, % 1,2 Beyaz
1 Fin, % 2,3 Di¤er
% 15 Estonya Luteran Kilisesi, % 14 Ortodoks
ço¤unlu¤u bir kiliseye ba¤l› bulunmamaktad›r)
Estonca, Fince, Rusça
Tallin
Tartu, Parnu, Narva
Estonya Kronu (1 Euro=15,65 Kron)
UTC+2 (Türkiye ile saat fark› yoktur)
AB (1 May›s 2004 itibariyle), BM, UNCTAD,
IMF, OSCE, Interpol, WTO
Batakl›k kömürü, fosfor, kehribar, kil, kireçtafl›,
ormanlar.
GENEL B‹LG‹LER
Estonya, yaklafl›k 1.5 milyonluk bir nüfusuyla, Balt›k Devletleri aras›nda geliflmifllik aç›s›ndan en ileri
durumdaki ülkedir. Genç nüfusun verdi¤i sinerji ile Estonya, Avrupa'n›n “siber gücü” olmaya adayd›r.
Avrupa'n›n kiflibafl› bilgisayar kullan›m› en yüksek 3. ülkesidir. Günlük hayatta e-devlet ve di¤er ehizmetler ayr›ca ak›ll› kartlar, yo¤un olarak kullan›lmaktad›r. Nüfusun % 60'›, 30 yafl›n alt›ndaki genç
kesimden oluflmaktad›r. Estonya'da örne¤in bankac›l›k ifllemlerinin % 93'ü internet üzerinden
yap›lmaktad›r. ‹nsan kaynaklar› kalitesi aç›s›ndan AB ile yar›flan Estonya'da, çok iyi e¤itim alm›fl, birkaç
dil bilen ve bilgi teknolojilerine yatk›n dinamik bir toplum bulunmaktad›r. Bilgi teknolojileri d›fl›nda
ekonomiye a¤›rl›¤›n› koyan sektörler; lojistik ve a¤aç ürünleridir. Ülkede a¤aç sanayi fazla olmad›¤›
için, daha çok depolama ve transit hizmetleri verilmektedir. Estonya'n›n en büyük eksikli¤i tüm
sektörlerde pazarlama alan›nda yaflanmaktad›r.
Uygulad›¤› serbest ticaret ve düflük vergilendirme politikas›, radikal bir biçimde gerçeklefltirilen
özellefltirme ve Balt›k bölgesindeki ekonomik canlanma, tar›m sektörü ve bölgesel teflviklerdeki
güçlü¤e ra¤men gerekli Estonya'n›n yüzünü Bat›'ya çevirmesini kolaylaflt›rm›flt›r. Estonya, uzun
vadede biliflim ve gen teknolojisine odaklanm›flt›r olup, h›zla ilerlemektedir.
Türkiye'den bak›ld›¤›nda Balt›k Cumhuriyetleri'ni oluflturan Estonya, Letonya ve Litvanya ayn› ülkelermifl
gibi alg›labilmektedir. Ancak dillerinden temel toplumsal de¤erlerine kadar her biri farkl› bir ülkedir.
'Yard›mlaflan kardefller' görüntüsü çizseler de, global pazarlarda birbirleriyle sürekli rekabet halindedirler.
Bankac›l›k sektörü baflta olmak üzere, yabanc› sermaye yat›r›mlar›nda Finlandiya ve ‹sveç önde
gelmektedir, yabanc› sermaye yat›r›mlar› her y›l artarak sürmektedir.
Balt›k ülkeleri tek tek düflünüldü¤ünde kaydade¤er bir büyüklük göstermese de, üçü toplam 7
milyonluk bir pazar› ifade etmektedir. Dolay›s›yla birine girmek, ötekilere de girmeyi kolaylaflt›rmaktad›r.
Estonya'n›n 1993'te ba¤›ms›zl›¤›na kavuflmas›n›n ard›ndan, özellikle ‹skandinav ülkelerinin Eston
flirketlerin hisselerini çok ucuza sat›n almas›yla Eston flirketlerinin yönetimi Fin ve ‹sveçli yat›r›mc›lara
geçmifltir. Ancak son y›llarda Estonya'da sermaye birikiminin oluflmas›yla tersine bir sat›nalma süreci
de bafllam›flt›r. Estonya'n›n en büyük hedef pazar› kifli bafl›na geliri 30 bin _ civar›ndaki ‹skandinav
ülkeleridir. Bu ba¤›ml›l›¤› azaltmak isteyen ülke, di¤er pazarlara aç›lmay› hedeflemektedir. Asl›nda
co¤rafi olarak Estonya'ya en yak›n ve büyük pazar Rusya'd›r. Ama Rusya ile tarihten gelen ve bugün
de devam eden siyasi problemler mevcuttur. Di¤er seçenek olan Bat› ve kuzeydeki geliflmifl ülkelere
mal satman›n yolu ise rekabetten geçmektedir. Dolay›s›yla ülkenin hedefi, orta vadede büyük pazarlara
aç›lmakt›r. Balt›k ülkeleri içinde nüfusu en düflük Estonya olmas›na karfl›n, flimdiye kadar hem
ekonomik, hem de siyasi yönden Letonya ve Litvanya'ya göre daha büyük ilerleme kaydetmifltir.
Türk firmalar› için öncelikle Estonya'da üretilen yüksek teknoloji ürünlerinin 3. ülkelere pazarlanmas›
yönünde iflbirli¤i imkan› mevcuttur.
Bafll›ca ticaret ortaklar› Finlandiya, ‹sveç, Rusya, Almanya, Letonya ve Litvanya'd›r. 2007 itibariyle
ülkeye gelen do¤rudan yabanc› yat›r›m tutar› 11.28 Milyar _'ya ulaflm›flt›r. Estonya'ya en çok yat›r›m
yapan ülkeler ‹sveç, Finlandiya, Hollanda, Danimarka ve Rusya'd›r.
Estonya'da kiflibafl›na gelir 11,599 _ (2007), iflsizlik %4.7'dir. Ekonomik büyüme 2007'de %7.1,
enflasyon %6.6 olarak gerçekleflmifltir.
Estonya'n›n 2007 y›l› d›fl ticaret hacmi 19,3 milyar _ olup, Türkiye ile toplam ticaret hacmi yaln›zca
160 bin _ civar›ndad›r.
S‹YAS‹ YAPI
Estonlar, binlerce y›l önce Urallar›n ötesinden bulunduklar› bölgeye göç etmifllerdir. Dilleri, Ural Dil
Ailesi'nin Fin-Ugor dilleri grubundand›r. Finliler ve Macarlarla tarihi yak›nl›klar› vard›r. Estonya 1227'de
Almanlar'›n K›l›ç Kardeflli¤i ve Danimarkal›lar taraf›ndan fethedilmesiyle Hristiyanlaflm›flt›r. Estonya
tarihin de¤iflik dönemlerinde Danimarka, ‹sveç, Polonya ve Rusya egemenli¤i alt›na girmifltir. Estonlar,
alt› yüzy›l önce Balt›k denizi k›y›s›ndaki limanlar› gelifltirmifllerdir.
Ekim Devrimi'nde Çarl›k Rusyas›'n›n devrilmesiyle Estonya, 24 fiubat 1918'de ba¤›ms›zl›¤›n› ilan
etmifltir. Haziran 1940 tarihinde Estonya, Sovyetler Birli¤i taraf›ndan iflgal edilmifl, 1941-1944 aras›
Alman iflgali d›fl›nda 1991'e kadar Sovyet egemenli¤i alt›nda kalm›flt›r. Sovyetler Birli¤i döneminde
en zengin cumhuriyetlerinden biri aras›nda yer almaktayd›.
Estonya, Sovyetler Birli¤i'nden ilk ayr›lan ülkedir. 20 A¤ustos 1991 tarihinde, Sovyetler Birli¤i'nin
çökmesi ile birlikte “fiark› Devrimi” sonras› ba¤›ms›zl›¤›n› tekrar ilan etmifltir. 20 A¤ustos Estonya'n›n
ulusal bayram› olarak kabul edilmektedir.
Rus askerlerinin 31 A¤ustos 1994'te ülkeden çekilmesi ile Estonya, Bat› Avrupa ve di¤er bölgelerle
iliflkilerini ba¤›ms›z olarak yönetme hakk›n› kazanm›flt›r. Estonya, 29 Mart 2004'te NATO'ya, 1 May›s
2004 tarihinde ise Avrupa Birli¤i'ne kat›lm›flt›r.
Estonya, her 4 y›lda bir parlamento seçimi yap›lan anayasal demokrasiye sahiptir. Estonya Hükümeti
baflbakan ve 15 bakandan oluflmaktad›r. Yasama yetkisi parlamentoya aittir. “Riigikogu” yani Meclis
101 milletvekilinden oluflmaktad›r. “Riigikohus” yani yüce yarg› mahkemesi, 17 mahkemede, meclis
taraf›nda atanan ve cumhurbaflkan› taraf›ndan onanan hakimler taraf›ndan yönetilmektedir. Devlet
kilisesinin olmad›¤› ülkede, din özgürlü¤ü anayasa ile garanti alt›ndad›r. Halk›n büyük ço¤unlu¤u, bir
dine ba¤l› bulunmamaktad›r.
Ekonomik Göstergeler (2007)
Kaynak: www.vm.ee
Kaynak: www.vm.ee
2006 y›l›nda Estonya ekonomisi beklenenin de üzerinde, % 11.2 oran›nda büyümüfltür. 2007 y›l›nda
bu büyüme biraz yavafllasa da, % 7.1 oran›nda devam etmifltir. 2008 y›l› için yap›lan y›lsonu tahminlerine
gore % 1 oran›nda bir daralma beklenmektedir. Ancak bu istinasi durumun 2009'da yerini yine
büyümeye b›rakmas› beklenmektedir. Estonya ekonomisi büyüme aç›s›ndan, özellikle 2000 y›l›ndan
itibaren etkileyici bir performans göstermifltir. GSYiH, 2000 - 2007 döneminde, 6.1 milyar _'dan 15.5
milyar _ seviyesine gelmifltir.
Estonya dengeli bir bütçeye, liberal bir ticaret rejimine, rekabetçi bir bankac›l›k sektörü ve yabanc›
yat›r›mc›lar için cazip olanaklar sunan bir yat›r›m ortam›na sahiptir. Kamu iflletmelerinin özellefltirilmesinin
büyük ölçüde tamamland›¤› Estonya'da kaya petrolü, telekomünikasyon, tekstil, kimyasal ürünler,
bankac›l›k, g›da ürünleri ve bal›kç›l›k, a¤aç ürünleri, gemi inflas›, elektronik ve tafl›mac›l›k önde gelen
sektörler.
1990'l› y›llarda yabanc› firmalar için ucuz iflgücü sa¤layan Estonya konfeksiyon ve tekstil iflletmeleri,
yabanc› flirketler için fason üretim yapmaktayd›lar. Ancak, iflgücü piyasas›ndaki de¤ifliklik nedeniyle,
sektör organizasyon yap›s› de¤iflmifltir. Günümüzde tasar›m Finlandiya ve ‹sveç'te yap›lmakla birlikte,
Estonya tekstil firmalar›n›n Litvanya, Letonya, Ukrayna, Rusya ve hatta Çin'de fason üretim yapan
tafleron partnerleri bulunmaktad›r. Baltman, Montan, Ilves gibi Estonya markalar› da tüm dünyada
tan›nmaktad›r. Ülkenin en büyük tekstil firmalar›ndan biri Narva'da bulunan Kreenholm'dur.
2007 itibariyle nüfus büyüme oran› % - 0.02, çal›flan nüfus 0.83 milyon kiflidir. Toplam nüfusun
%62.7's› istihdam edilmektedir. 2000'de %13.6 olan iflsizlik, uygulanan ekonomik politikala ve AB
sürecinin getirdi¤i d›fl yat›r›m art›fl› sonucu azalarak 2007'de %4.7'ye inmifltir. Yüksek sigorta vergileri,
istihdam›n art›fl›n› yavafllatmaktad›r.
2007 y›l› itibariyle GSY‹H'n›n % 68.5'ini hizmetler sektörü, % 28.5'ini sanayi, % 3'ünü tar›m ve ormanc›l›k
faaliyetleri oluflturmaktad›r.
Sanayi, istihdam›n en fazla oldu¤u sektördür. Sanayide çal›flanlar toplam çal›flanlar›n %20.6's›n›
oluflturmaktad›r. Tar›m›n istihdamdaki pay› % 4.4'dür. ‹flsizlik 2000'lerden itibaren aflamal› olarak
azalm›flt›r. ‹stihdamdaki büyüme, gelir vergi taban›n› da yükseltmifltir.
‹ST‹HDAMIN SEKTÖREL DA⁄ILIMI % (2007)
Sanayi
20.6
Ticaret
13.4
Ulafl›m ve ‹letiflim
8.9
Kamu Hizmetleri
8.0
Tar›m ve Ormanc›l›k
4.4
Finansal Hizmetler, Sigorta 1.4
‹nflaat
1.4
Kaynak: Statistics Estonia
DIfi T‹CARET
Uluslararas› pazarlara aç›lma yönünde önemli çaba sarfeden Estonya'n›n ekonomisinde d›fl ticaretin
a¤›rl›¤› gittikçe artmaktad›r. ‹hracat, GSY‹H'n›n %33'ünü oluflturmaktad›r. ‹thalat›n gösterdi¤i art›fl
nedeniyle Estonya'da ticaret a盤› son y›llarda art›fl halindedir.
Kaynak: www.vm.ee
BAfiLICA DIfi T‹CARET ORTAKLARI (2007)
‹hracat
Finlandiya
‹sveç
Letonya
Rusya
Litvanya
Almanya
ABD
Norveç
Togo
%
18
13
11
9
6
5
4
3
3
‹thalat
Finlandiya
Almanya
Rusya
‹sveç
Letonya
Litvanya
Polonya
Hollanda
‹talya
%
16
13
10
10
8
7
5
3
3
Kaynak: www.vm.ee
Estonya d›fl ticaretinin %75'e yak›n›n› AB ülkeleri ile yapmaktad›r. BDT ülkeleri ile yap›lan
ticaretin toplam d›fl ticaretteki pay› %12, Kuzey Amerika'n›n ise %6 dolay›ndad›r. Ülkenin
bafll›ca ticaret ortaklar› Finlandiya, ‹sveç, Rusya, Almanya ve Letonya'd›r. Estonya 2007
y›l›nda 131 ülkeye ihracat, 98 ülkeden ithalat gerçeklefltirmifltir. Ticaret dengesi 74 ülke ile
pozitif olarak sonuçlanm›flt›r.
Sektör
‹hracat (%)
‹thalat (%)
Elektrikli makineler
21.0
22.0
Do¤al madenler
12.0
14.0
A¤aç ürünleri
10.0
4.0
Metal ürünleri
10.0
10.0
Tar›msal ve g›dasal ürünler
9.0
9.0
Tafl›mac›l›k araçlar›
9.0
14.0
Çeflitli mamüller
8.0
3.0
Tekstil Mamülleri
5.0
5.0
Kimyasal mamüller
5.0
7.0
Plastik ve Mamülleri
3.0
5.0
Ka¤›t ve yan ürünleri
3.0
2.0
Di¤erleri
5.0
5.0
Kaynak: www.vm.ee
ÜLKE GRUPLARINA GÖRE DIfi T‹CARET (2007)
‹hracat
%
‹thalat
%
Avrupa Birli¤i
70
Avrupa Birli¤i
78
Euro Bölgesi
31
Euro Bölgesi
42
BDT
11
BDT
13
Di¤er
19
Di¤er
9
Kaynak: Estonya Merkez Bankas›
Bafll›ca D›fl Ticaret Ürünleri (2007)
‹hracat %
Makine ve ekipmanlar
21.0
Do¤al madenler
12.0
A¤aç ürünleri
10.0
Metal ürünleri
10.0
Tar›msal ve g›dasal ürünler 9.0
Tafl›mac›l›k araçlar›
9.0
Di¤er
29.0
Kaynak: www.vm.ee
Bafll›ca D›fl Ticaret Ürünleri (2007)
‹thalat %
Makine ve ekipmanlar
25.0
Yak›tlar
14.6
Tafl›mac›l›k araçlar›
12.0
Kimyasallar
11.4
Metal ürünleri
9.0
Di¤er
28.0
YABANCI SERMAYE
2007 y›l› rakamlar›na gore Estonya'n›n yurtd›fl›na ihraç etti¤i toplam sermaye 4 milyar _'ya
ulaflm›flt›r. Ayn› y›l itibariyle Estonya'ya giren toplam do¤rudan yabanc› sermaye miktar› 11.3
milyar euroya ç›km›flt›r. Estonya'ya en çok yat›r›m yapan ülke ‹sveç'tir. Bu ülkeyi Finlandiya,
Hollanda, Danimarka ve Rusya takip etmektedir.
Kaynak: www.vm.ee
1990'larda Sovyetler Birli¤i'nden ayr›ld›ktan sonra sermaye piyasalar›n›n liberalleflmesi ile yabanc›
sermaye girifli artm›fl, uluslararas› iflbirlikleri sa¤lanm›flt›r. Yat›r›mlar ve d›flar›dan gelecek sermaye
özellikle ormanc›l›k, elektronik ve g›da gibi sanayi sektörlerine beklenmektedir.
Estonya Hükümeti do¤rudan yabanc› yat›r›ma aç›kt›r ve do¤rudan yabanc› sermaye veya ülkeden
sermaye ihrac›na yönelik bir k›s›tlama bulunmamaktad›r. The Heritage Foundation'un yapt›rd›¤› bir
araflt›rmaya gore “ekonomik özgürlük” ve ifl yap›labilirlik aç›s›ndan Estonya, dünya ülkeleri aras›nda
12. s›rada gelmektedir.
Fin ve di¤er yabanc› sermayedarlar, sermayelerini serbestçe hareket ettirebilmektedir. Yabanc›
yat›r›m› teflvik edici vergi muafiyeti gibi bir politika izlenmemekte, tüm iflletmelere uygun koflullar
sa¤lama yönünde bir politika yürütülmektedir. Bu politika, tüm iflletmelerin kalifiye iflgücü ve ileri
üretim faktörleri ile geliflmifl altyap› imkanlar›ndan yararlanmas›n› hedeflemektedir.
Serbest piyasa ekonomisine sahip ülkede özel sektör ekonominin ço¤una hakimdir. Devlet kurumlar›n›
özellefltirme politikas› izlenmektedir. Bu da kamunun ekonomideki pay›n› azaltmakta, özel sektörün
pay›n› artt›rmaktad›r. Devlet, riskli yat›r›mlar› gerçeklefltirme rolünü üstlenerek yeni, ümit verici, yenilikçi
yüksek teknoloji firmalar›na destek sa¤lamaktad›r. Özellefltirmelerde devletin pay› çok düflük orandad›r.
Ancak, demiryolu (Valtionrautatiet) ve enerji (Fortum) devletin kontrolündedir. Kamu kurumlar›, özel
firmalarla ayn› hukuki statüye sahip olup kar amac› güden ve devlete de kar pay› ödeyen kurumlard›r.
2007 y›l› Dünya Ekonomik Forumu, Küresel Rekabetlilik Raporu'nda 131 ülke/ekonomi rekaber
avantaj ve dezavantajlar›na göre de¤erlendirilmifl ve rapora göre dünyan›n rekabet gücü en yüksek
ekonomileri aras›nda Estonya; ‹spanya, ‹talya, Çin gibi ülkeleri geride b›rakarak 27. olmufltur.
Estonya'da yat›r›m yapmak için pozitif bir ortam bulunmaktad›r. Düflük üretim maliyetleri, stabil ve
büyüyen bir ekonomi, özgür ticaret ortam›, düflük vergiler, yerel hammadde kaynaklar› ve co¤rafi
konumu aç›s›ndan büyük pazarlara ulafl›labilirlik, bunun temel nedenlerindendir.
SEKTÖREL BAKIfi
ORMANCILIK
Estonya'n›n ormanc›l›k faaliyetleri 1990'lar›n bafl›ndan itibaren h›zl› bir art›fl kaydetmifltir. Ormanlar,
Estonya'n›n en önemli do¤al kaynaklar›ndan olmalar›n›n yan› s›ra, önemli miktarda hammadde
kayna¤›d›r. Çal›flan nüfusun yaln›zca % 1.5'inin ormanc›l›k sektöründe istihdam edilmesine karfl›n
bugün imalat sektörünün % 23.6's›n› bu sektör oluflturmaktad›r. Ormanc›l›k sektörü, ülke üretiminin
% 9'unu oluflturan ve ülke istihdam›n›n % 6's›n› karfl›layan kereste, k⤛t ve mobilya sanayi için
hammadde sa¤lamaktad›r. Uzun bir geçmifli olan Estonya'daki selüloz ve k⤛t sanayinde hizmet
veren baz› fabrikalar, 19. yüzy›l›n ortalar›ndan beri faaliyettedirler. Günümüzde hammadde ülkedeki
ormanlar›n yan›s›ra Rusya, Litvanya ve Letonya'dan sa¤lanmaktad›r. Estonya'da a¤aç iflleme sanayinde
önemli yeri, kereste, ka¤›t ve mobilya almaktad›r. 2007'de a¤aç ürünleri ve mobilya firmalar›n›n
sat›fllar› 1,5 milyar _'yu aflm›flt›r.
Geliflmifl ülkelerde Estonya a¤aç ürünleri yüksek oranda tercih edilmektedir. Bunun temelinde makul
fiyat-kalite oran› yatmaktad›r.
Ormanc›l›k sektörü Estonya'da oldukça rekabetçidir. Yeni girecek oyuncular aç›s›ndan pazar doygundur
ve mevcut oyuncular ile iflbirli¤i imkan› k›s›tl›d›r. Hammadde yetersizli¤i, baflar›ya ulaflman›n önündeki
engellerdendir.
A¤aç iflleme sanayinde d›fl yat›r›mc›lar›n yo¤un ilgisi mevcuttur. ‹hracat aç›s›ndan en büyük pazarlar
Almanya, ‹ngiltere, Finlandiya, Fransa ve Danimarka'd›r.
GIDA SANAY‹
G›da sanayi Estonya'daki üretim kollar›n›n en önemlilerindendir. G›da sanayi 2007 senesindeki tüm
üretimin % 16.7'sini oluflturmaktad›r. G›da ve içecek sat›fllar› 2007 y›l›nda 1,1 milyar _ olarak
gerçekleflmifltir.
Estonya'n›n AB üyeli¤i de g›da sanayisini olumlu yönde etkilemifltir. Bu sayede sektör daha iyi motive
olmufl ve AB ülkelerine ihracat›n› artt›rm›flt›r. Ayr›ca hammadde temini de ayn› ölçüde kolaylaflm›flt›r.
Son 5 y›l içerisinde Estonya'daki g›da sanayisinde çal›flanlar›n say›s› aflamal› olarak azalm›flt›r. 2007
senesinde bu say› 16.730 olarak gerçekleflmifltir.
Estonya g›da üretiminin en büyük kollar› süt ve süt ürünleri, içecekler ve et üretimidir. Süt ve süt
ürünleri sanayi 2007 y›l›nda g›da üretiminin % 28.4'ünü, içecek sanayi % 20.7'sini, et ürünleri üretimi
ise % 18'ini oluflturmaktad›r.
Statistics Estonia'ya göre 2006 senesinde g›da sanayisinde faaliyet gösteren 387 flirket bulunmaktayd›.
Yat›r›mc›lar›n yo¤un bir flekilde faaliyet gösterdi¤i g›da sanayisinde sat›fllar›n % 80'i yabanc› sermayeli
flirketler taraf›ndan yap›lm›flt›r.
‹NfiAAT SANAY‹
Estonya'da inflaat sanayi son y›llarda baflar›l› bir flekilde büyümüfltür. Estonya ekonomisinde yeri
oldukça önemlidir, GSYiH'n›n % 8'ini oluflturmaktad›r (2006). 2007 y›l›nda Estonya'daki inflaat projelerinin
toplam hacmi 3.7 Milyar _'ya ve d›fl ülkelerdeki inflaat faaliyetleri 150 milyon _'ya ulaflm›flt›r. Sözkonusu
sene, sektör, cari fiyatlarla % 22 oran›nda büyüme kaydetmifltir.
SSCB'den ilk kopan ve ba¤›ms›zlaflan Balt›k ülkesi olan Estonya'da altyap›lar önceden oluflturuldu¤u
için refah seviyesi h›zla yükselmifl, ve mülk edinme güdüsü de artm›flt›r. Konutlar›n % 50'si henüz
temeli at›l›rken müflterisini bulmaktad›r. Ülkede 2006 y›l›nda tam 12.863 inflaat izni verilmifltir ve bu,
bir önceki seneye gore % 41 art›fl anlam›na gelmektedir.‹nflaat projelerinin % 75'i, ülkenin büyük
flehirleri olan Tallin, Tartu ve Parnu'da gerçekleflmifltir. 2007 senesinde Eston müteahhitlik flirketleri,
çal›flmalar›n›n yüzde 4'ünü yurtd›fl›nda, özellikle Letonya ve Litvanya gibi ülkelerde gerçeklefltirmifltir.
Bu oran›n artmas› beklenmektedir.
Estonya inflaat sektörünün temel hammaddelerinin (çimento, tu¤la, çelik, v.s) büyük k›sm› üretilmektedir.
Dekorasyon malzemeleri, seramik ürünler v.s. genel olarak ithal edilmektedir. Ülkedeki da¤›t›m
kanallar› sayesinde, yap› malzemeleri temini konusunda s›k›nt› yaflanmamaktad›r. Bu sayede inflaat
firmalar› maliyet ve kalite analizini stabil bir ortamda yapabilmektedir.
ELEKTRON‹K SANAY‹
Estonya'da elektronik sanayisinin uzun bir geçmifli vard›r. 1907 senesinde ilk telefon fabrikas› Tartu
Üniversitesi bünyesinde Estonya'da kurulmufl ve burada I. Dünya Savafl› süresince 13.000 telefon
üretimi gerçekleflmifltir.
Bugün, büyümekte olan ekonomi içerisinde, yabanc› yat›r›m›n da etkisiyle bu sanayi do¤rudan
etkilenmektedir ve en h›zl› büyüyen sektörler aras›ndad›r. Günümüzde 14.500 e¤itimli iflgücü bu
sektörde çal›flmaktad›r. Son 10 y›l boyunca sektör neredeyse 15 kat büyümüfltür. Sektörde 345
firma vard›r. En büyük oyuncu, 2000'den fazla çal›flan›yla Elcoteq'tir. En çok ithalat yap›lan pazarlar
Finlandiya, Almanya, Tayvan ve ‹sveç'tir. ‹hracat pazarlar›nda ilk s›ralarda yine Finlandiya, ‹sveç,
Danimarka, Letonya ve ‹ngiltere bulunmaktad›r. Devre kartlar› ve bilgisayarlar, ticarete en çok konu
olan kalemlerdir. Elektronik üretimini oluflturan kalemler elektrikli makineler (% 47.8), telekomünikasyon
gereçleri (% 33), medikal ve optik gereçler (% 13.8) ve ofis ekipmanlar› (% 5.4) olarak s›ralanmaktad›r.
Estonya menfleli flirketler, bu alanda di¤er Balt›k ülkeleri ve ‹skandinav ülkelerinin pazarlar›nda baflar›
sa¤lamaktad›r. Hem iç hem de d›fl pazarlardaki talep art›fl›, sektörün büyümesine yard›mc› olmaktad›r.
Özellikle bilgisayar üretimi, bu süreci tetiklemektedir. Yabanc› flirketlerin de sektörün geliflimdeki pay›
büyüktür. “Know-how” ve teknoloji sa¤lama konusundaki destekleri düflük maliyetli ve e¤itimli Eston
eme¤i ile birleflince, ISO belgeli firmalar pazarda standart hale gelmeye bafllam›flt›r. Yat›r›mc›lar için
bir di¤er avantaj ise, çokuluslu ‹skandinav teknoloji devlerinin merkezlerine olan yak›nl›kt›r.
TELEKOMÜN‹KASYON, ‹LET‹fi‹M, ULAfiIM
Telekomünikasyon aç›s›ndan sürekli geliflmekte olan bir pazara sahip olan Estonya'da nüfustan fazla
cep telefonu hatt› bulunmaktad›r (1.65 milyon, 2006 y›l› itibariyle). Nüfusun yar›dan fazlas› (760.000)
Internet kullan›c›s›d›r. ‹nternete ba¤l› kifli bafl› bilgisayar say›s›n›n fazlal›¤› ve elektronik bankac›l›¤›n
yayg›nl›¤› aç›s›ndan dünyadaki önde gelen ülkelerden biridir.
Estonya'y› neredeyse tüm Avrupa'ya direkt uçufllarla ba¤layan birçok uçufl, ülkedeki 19 havaliman›ndan
yap›lmaktad›r. Ülke, Balt›k bölgesindeki önemli limanlardan biridir.
Ulaflt›rma ve lojistik Eston hizmetleri ekonomisinde hayati bir role sahiptir. Ülkenin avantajl› co¤rafi
konumu ve çevresindeki altyap›n›n yeterli olmas›, lojistik faaliyetlerinde Estonya'y› önemli bir merkez
yapmaktad›r. Hem Do¤u ve Bat›, hem de Güney ve Kuzey Avrupa koridorlar›nda bulunan ülke,
özellikle Estonya'da üretim yapan yabanc› firmalar› çekmektedir. Çal›flan nüfusun yaklafl›k % 8'i bu
alanda çal›flmaktad›r. Ulaflt›rma, lojistik ve telekomünikasyon, GSYiH'in %15'ini oluflturmaktad›r. Kargo
tafl›mac›l›¤›nda demiryolu kullan›m› %80'lik oran›yla ön plana ç›kmaktad›r. Yolcu tafl›mac›l›¤›n›n %90'›
ise karayolu ile gerçekleflmektedir. Deniz tafl›mac›l›¤›, özellikle özellefltirme sonras›, 1994'den beri
dört kat büyüme kaydetmifltir.
K‹MYA ve ‹LAÇ SANAY‹ (MED‹KAL EK‹PMANLAR)
Estonya kimya sanayi 2007 y›l›nda imalat sanayinin % 5.7'sini oluflturmufltur. Bir önceki y›la gore %
14 büyüyen sektör, yar›m milyar _'luk hacme ulaflm›flt›r. Sektör, ihracat odakl› olarak faaliyet
göstermektedir. 2007 senesinde üretimin % 81.8'i Letonya, Rusya, Hollanda ve Litvanya gibi d›fl
ülkelere sat›lm›flt›r. En çok ticareti yap›lan ürünler yapraktafl›, boyalar, organik kimyasallar, gübre ve
ilaç olarak s›ralanabilir.
Ülke sanayinde petrol ve petrol ürünleri önemli yer tutmaktad›r. Sentetik (fleyl) petrolü iflleme sanayi,
sentetik gaz üretiminin yan› s›ra sanayi için gerekli termal elektrik enerjisi üretimi aç›s›ndan da
önemlidir. Petrole dayal› kimya sanayi benzin, yap›flt›r›c› maddeler, sepileme maddeleri, reçine
formaldehit ve deterjan gibi ürünleri içine almaktad›r.
B‹YOTEKNOLOJ‹
Estonya'n›n biyoteknoloji konusunda en iddial› oldu¤u alanlar medikal biyoteknoloji, immünoloji,
genetik ve kanser araflt›rma çal›flmalar›d›r. Biyoteknoloji konusundaki at›l›m devlet taraf›ndan da
yak›ndan izlenmekte ve desteklenmektedir. “2000-2006 AR-GE Stratejisi” kapsam›nda biyoteknoloji
ülke ekonomisinin kalk›nmas›ndaki üç anahtar sektörden biri olarak olarak gösterilmifltir. 2007-2013
döneminde hedeflenen ise, Ar-ge yat›r›mlar›n›n GSYiH'in yüzde 3'üne ç›kar›lmas›d›r ve bunun en az
yar›s›n›n özel sektör taraf›ndan sa¤lanmas›d›r.
Devletin deste¤inin yan›s›ra, yat›r›mc›lara her türlü kolayl›¤› sa¤layan ekonomik sistem sayesinde,
biyoteknolojiye yat›r›m yapmak oldukça avantajl› duruma getirilmifltir. Sektörle ilgili güncel yasalar
AB ile uyumludur ve günceldir.
Sektör ayn› zamanda ‹skandinav ba¤lant›s› sayesinde buradaki yüksek kalite iflgücüne yak›nd›r.
Ayr›ca her y›l yaklafl›k 500 yeni mezun sektöre girifl yapmaktad›r.
Kaynak: www.investinestonia.com
TÜRK‹YE - ESTONYA T‹CAR‹ VE EKONOM‹K ‹L‹fiK‹LER‹
DIfi T‹CARET
Estonya - Türkiye d›fl ticareti, hem ithalat hem ihracat kalemlerinde kararl› bir art›fl göstermektedir.
2000 - 2001 döneminde Türkiye'nin Estonya'dan ithalat› önemli ölçüde azalsa da, 2004'den itibaren
tekrar art›lfl kaydetmifltir. 2008 y›l›n›n Ocak - A¤ustos döneminde, bir önceki y›l›n ayn› dönemine
oranla ikili ticaretimiz %80 art›fl göstermektedir ve d›fl ticaret dengesi Türkiye lehine geliflmifltir. 2007
y›l›nda Estonya, Türkiye'nin toplam ithalat›nda % 0,098'lik ihracat›nda ise % 0,076'l›k bir paya sahiptir.
Estonya'n›n genel ihracat›ndaki bafll›ca kalemler; Makine ve Araçlar (%23,8), Yak›tlar (%16,2), Odun
ve Ka¤›t (%11,6), Metaller ve Metal Ürünleri (%9,3), Mobilya (%7,4) olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.
(2006) ‹thalat kalemleri ise yine Makine ve Araçlar (%25), Yak›tlar (%14,6), Ulafl›m Araçlar› (%12),
Kimyasallar (%11,4), Metaller ve Metal Ürünleri (%9,5) olarak s›ralanmaktad›r.
TÜRK‹YE-ESTONYA DIfi T‹CARET‹ (BIN DOLAR)
YILLAR ‹HRACAT (X) ‹THALAT (M) X / M
DENGE
1994
4,595
14,544
0,31
-9,949
2000
9,439
7,091
1,33
2,348
2001
13,140
1,336
9,80
11,804
2002
18,104
1,177
15,38
16,927
2003
23,183
13,874
1,67
9,309
2004
35,521
44,257
0,80
-8,736
2005
57,255
58,670
0,97
-1,415
2006
74,755
97,952
0,76
-23,197
2007
81,762
167,142
0,48
-85,380
2007*
135,040
53,741
2.51
81,55
2008*
182,009
158,390
1.20
23,954
*Ocak - A¤ustos Kaynak: DTM, Devlet ‹statistik Ofisi, TU‹K
HAC‹M
19,139
16,530
14,476
19,281
37,057
79,778
115,925
172,707
248,904
188,784
340,399
Türk ihraç ürünleri Finlandiya, Almanya, Rusya, ‹sveç gibi ülkelerden de Estonya pazar›na girmektedir.
Bu nedenle Estonya pazar›ndaki Türk menfleli ürünlerin miktar›, d›fl ticaretteki resmi rakamlardan
daha fazlad›r.
‹kili Ticarette Bafll›ca Maddeler (_)
‹hracat
Demir ve çelik
Motorlu kara tafl›tlar›,traktör,bisiklet,motosiklet ve di¤er
Örülmemifl giyim eflyas› ve aksesuarlar›
Örme giyim eflyas› ve aksesuarlar›
‹nciler,k›ymetli tafl ve metal mamulleri,madeni paralar
Demir veya çelikten eflya
Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçalar›
Nükleer reaktörler,kazan;makina ve cihazlar,aletler,parçalar›
Mensucattan mamul di¤er eflya,kullan›lm›fl eflya,paçavralar
Özel dokunmufl mensucat,dantela,duvar hal›lar›,ifllemeler
2006
29,247,297
780,600
2,372,310
1,898,040
6,002,434
2,058,171
3,607,217
2,786,737
1,137,081
576,875
2007
39,614,494
7,250,642
6,653,066
6,502,882
4,768,008
3,863,693
3,536,852
3,468,962
1,717,592
1,126,128
2006
52,639,740
426,470
-537,035
1,044,834
508,783
337,740
156,582
15,199,737
3,553,057
2007
115,114,001
1,895,546
997,842
902,926
687,677
607,097
468,652
454,523
441,893
432,508
‹thalat
Demir ve çelik
Odun hamuru;lifli selülozik maddelerin hamurlar›,hurdalar
Ham postlar,deriler (kürkler hariç) ve köseleler
Organik kimyasal müstahsallar
Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçalar›
Mobilyalar,ayd›nlatma,reklam lambalar›,prefabrik yap›lar
Ka¤›t ve karton;ka¤›t hamurundan ka¤›t ve kartondan eflya
A¤aç ve a¤açtan mamul eflya;odun kömürü
Mineral yak›tlar,mineral ya¤lar ve müstahsallar›,mumlar
Plastik ve plastikten mamül eflya
Kaynak:DTM
YATIRIM ‹L‹fiK‹LER‹
Türkiye'nin Estonya'daki Yat›r›mlar›
Estonya'daki Türk yat›r›mlar› küçük miktardad›r. Estonya'da halen faaliyet gösteren tamam› Türk
sermayeli üç flirket mevcuttur. Ayr›ca, iki ortakl›k bulunmaktad›r. Estonya Merkez Bankas› verilerine
gore 2007 senesinde Türkiye sermayeli flirketlerin yapt›¤› yat›r›m 8 milyon _ düzeyindedir.
Estonya'n›n Türkiye'deki Yat›r›mlar›
Türkiye'de ise Estonya sermayeli küçük bir flirket bulunmaktad›r. Estonya Merkez Bankas›'n›n
verilerine gore 2007 senesinde Türkiye'de gerçekleflen Eston yat›r›mlar› 1 milyon _'nun alt›ndad›r.
(Kaynak: DTM)
‹fiB‹RL‹⁄‹ OLANAKLARI
‹ki ülke aras›nda iflbirli¤inin gelifltirilmesinde öncelikli sektör ve ürünler; Elektrikli makineler, tekstil
mamülleri, plastik ve mamülleri, giyim eflyas›, sebze, meyve, ka¤›t, karton, çeflitli mamül eflya,
mesleki aletler, metal ürünler, boya ve yan sanayi olarak s›ralanabilir.
Ancak günümüzde piyasaya girifl için ana kural haline gelmifl olan "çeflitlendirme" kural› Estonya
için de geçerlidir. Türkiye özellikle, iddial› oldu¤u ve aç›l›m arad›¤› lojistik sektöründe bu temalar
üzerinden Estonya pazar›yla iliflkiye geçerek AB ve eski SSCB ülkeleri pazarlar›yla olan ba¤lant›s›n›
güçlendirebilir.
Turizm, iki ülke aras›nda iflbirli¤i aç›s›ndan önem tafl›yan bir sektördür. Estonlar›n yurtd›fl› seyahatleri
gittikçe artmaktad›r. Zengin turizm etkinli¤i ve konsepti sunma kapasitesine sahip Türkiye, daha fazla
Estonyal› turisti a¤›rlayabilir.
Türk ve Eston firmalar›n›n Balt›k ülkeleri, ‹skandinavya ve Rusya'da ortak ifl ve yat›r›m olanaklar› için
elveriflli koflullar bulunmaktad›r. Türk firmalar›, hizmet sektörlerindeki uluslararas› deneyimini kullanarak
ve lojistik merkez olarak Estonya'y› seçerek bölge pazarlar›na aç›labilir.
SORUNLAR
‹kili ticaretimiz çok düflük seviyedir, bunun ana nedeni iki ülke ifl dünyas›n›n birbirini tan›mamas› ve
iflbirli¤i potansiyelinin fark›nda olmamas›d›r. Bunu aflmak için once her iki ülkede karfl›l›kl› tan›t›m
faaliyetlerine a¤›rl›k verilmelidir.
Türkiye ve Estonya aras›nda karfl›l›kl› vize kolayl›klar› öngören notalar›n teatisi 17 Mart 2008 tarihinde
Ankara'da yap›lm›flt›r. Estonya taraf› ile teati edilen notayla Estonya; Ticaret ve Sanayi Odalar› takdim
mektubunu ibraz eden Turk ifladamlar›n›n “ iyi niyet sahibi (bona fide) kabul edilece¤ini ve bu durumda
vize baflvurular›n›n üç ifl günü içerisinde sonuçland›r›laca¤›n› kabul etmifltir.
Düzenli deniz ve kara tafl›mac›l›¤›n›n sa¤lanmas›na ra¤men tafl›mac›l›k süresinin uzunlu¤u ticari
iliflkileri zorlaflt›rmaktad›r. Türkiye - Estonya aras›nda do¤rudan uçufl bulunmamaktad›r. Ancak
özellikle yaz döneminde, Balt›k ülkelerinden gelen turist say›s›n›n artmas›yla, charter seferler mümkün
olabilmektedir. Özellikle Helsinki ve Riga üzerinden ba¤lant› tercih edilmektedir. THY'nin Talin uçufl
hatt›n› açmas› beklenmektedir.
Estonya AB Gümrük Mevzuat› ile uyumlu olan gümrük mevzuat› çerçevesinde ithal edilen ürünleri
kontrolden geçirmektedir. Canl› hayvan ve tar›m ürünlerinde, Gümrük Bakanl›¤›, ürün güvenli¤i ve
g›da kontrolü incelemesi yapmaktad›r.
Eston ifladamlar› genelde ‹skandinav ülkeleri ile geleneksel ifl ba¤lant›lar›n› korumay› tercih etmektedir.
Yeni ülkelerle iflbirli¤ine girmeleri için daha çok çabaya ihtiyaç vard›r. Bu nedenle pazara yeni girecek
Türk firmalar›n›n daha aktif olmalar› gerekmektedir.
Türkiye - Estonya ekonomik ve ticari iliflkilerini gelifltirmek için Estonya'da Türkiye fark›ndal›¤›n›
art›racak ekonomik ve sosyal etkinlikler duzenlenmesi büyük önem tafl›maktad›r.
ANLAfiMALAR
•Türkiye-Estonya Ticaret ve Ekonomik ‹flbirli¤i Anlaflmas› 28 A¤ustos 1995 tarihinde imzalanm›fl
olup, 26.01.1996 tarih ve 22535 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r. An›lan Anlaflma Estonya'n›n
Avrupa Birli¤ine girmesi ile birlikte 2005 y›l› fiubat ay› itibariyle feshedilmifltir. Bu çerçevede, sözkonusu
Anlaflma ile kurulufl olan Karma Ekonomik Komisyon mekanizmas› da ortadan kalkm›flt›r.
•Türkiye-Estonya Serbest Ticaret Alan› (STA) Anlaflmas› 3 Haziran 1997 tarihinde imzalanm›fl ve 1
Temmuz 1998 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. Anlaflma çerçevesinde oluflturulan Ortak Komite
toplant›lar›n›n ilki 14 Ekim 1998 tarihinde Ankara'da, ikincisi ise 6 Ekim 2000 tarihinde Talinn'de
yap›lm›flt›r. Estonya'n›n 1 May›s 2004 tarihinde Avrupa Birli¤i'ne tam üye olmas› nedeniyle, söz konusu
STA Anlaflmas› 30 Nisan 2004 tarihinde feshedilmifltir.
•‹ki ülke aras›nda Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi (ÇVÖ) Anlaflmas›
9 Ocak 1998 tarihinde parafe
edilerek, 4 Temmuz 2004 tarihinde yürürlü¤e girmifltir.
•Türkiye-Estonya Yat›r›mlar›n Karfl›l›kl› Teflviki ve Korunmas› (YKTK) Anlaflmas› 4 Haziran 1997
tarihinde imzalanm›fl ve 2 fiubat 1999 tarihli Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r.
•Türkiye-Estonya Uluslararas› Karayolu Tafl›mac›l›¤› Anlaflmas› 9 Ekim 1995 tarihinde imzalanm›fl
ve 13 Ocak 1996 tarih ve 22552 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r.
•Türkiye-Estonya Turizm ‹flbirli¤i Anlaflmas› 9 Ekim 1995 tarihinde Ankara'da imzalanm›flt›r.
•Türkiye-Estonya Ekonomik ve Ticari ‹flbirli¤i Anlaflmas› 28 A¤ustos 1995 tarihinde imzalanm›flt›r.
Ancak 1 May›s 2004 tarihi itibariyle Avrupa Birli¤i'ne üye olan Estonya, AB ile imzalanan Kat›l›m
Anlaflmas› kapsam›ndaki yükümlülü¤ü gere¤i, an›lan anlaflmadan 20 Nisan 2004 tarihli bir Nota ile
çekildi¤ini bildirmifltir. Sözkonusu Anlaflma'n›n geçerlili¤i 15 fiubat 2005 tarihi itibariyle sona ermifltir.
DE‹K/ TÜRK-ESTONYA ‹fi KONSEY‹
‹flbirli¤i yap›lan Estonya Ticaret ve Sanayi Odas› Eston ifl dünyas›n›n Türkiye'ye yönelik ilgisinin az
olmas› nedeniyle ‹fl Konseyi mekanizmas›nda yer almay› flimdilik arzu etmemektedir, DE‹K nezdinde
iki ülke ekonomik ve ticari iliflkilerini gelifltirilmesi amac›yla de¤iflik kurum ve kurulufllarla iflbirli¤ içinde
Estonya'da etkinlikler gerçeklefltirilmektedir. Bu çerçevede, Tallin Buyukelçili¤imizin giriflimi ve Estonya
Ticaret Konseyi'nin iflbirli¤i ile 31 May›s 2007 tarihinde Tallin'de Türkiye tan›t›m semineri düzenlenmifltir.
Estonya Baflbakan› Andrus Ansip ve beraberindeki ifladamlar› heyetinin Türkiye ziyareti kapsam›nda
18 mart 2008 tarihinde ‹stanbul'da “Türkiye - Estonya ICT Forumu” gerçeklefltirilmifltir. TÜB‹SAD, TBD
gibi sektör kurumlar›n›n deste¤i ile gerçekleflen etkinlikte, biliflim, yaz›l›m, e-hizmetler konular›nda
iflbirli¤i f›rsatlar› de¤erlendirilmifltir.