Yaşlanma Prosesini Belirleyen Faktörler

YAŞLANMA
VE METABOLİZMA
Dr.Yahya Laleli
Düzen Laboratuvarlar Grubu
Kurucusu ve Yöneticisi
Tarih
Yer
: 24 Mayıs 2003 Cumartesi / 20:00
: Hilton Otel / MERSİN
Yaşlanmayı kontrol
etmek için gençlik pınarı
veya bir iksir
aramayalım.
Mümkün olan mutlu ve
sağlıklı olarak ileri
yaşlara ulaşmaktır.
Bu bir şanstır.
Yaşlanma: Zamanla birikerek süregelen, hastalıklara
hassasiyeti arttıran veya hastalığa sebep olan
değişikliklerle giden ve ölümle neticelenen bir
prosestir.
Yaşlanma insanı geniş bir hastalık yelpazesine hassas kılar.
Hadise zedeleyicidir, kısıtlayıcıdır,
ilerleyicidir, hepimizin içinden gelir
ve üniversaldır.
FİZYOLOJİK YAŞLANMA  FİZİKSEL YAŞ
YAŞLANMA

HASTALIK
Yaşlılık Karakteri:
 Etkili ve etkin olmada sürekli azalma,
 O2 alma kapasitesinde azalma (metabolizma azalır)
 Organlar atrofiye olur, görme ve duyma kaybıyla
beraber denge kaybı olur,
 İmmun sistem çöker,
 Vücut zedelenmelere açıktır, yaralar geç kapanır,
 Sifinkter kontrolleri azalır,
 Kötü huylu tümörlerin oluşum şansı artar.
Figure 1-2. Comparison of individuals living at various ages and periods of time with the “ideal”
maximum life span (A) ideal, (B) 1980, (C) 1920, (D) 1900, (E) 3000 BC.
94-95 projeksiyonu
9.02.2001
Kadın 72
Erkek 67
Yaşlılığı Belirlemede “Biomarker”
Belirleme Zorlukları:

Fertler arası biyolojik farklılıklar,

Yaşlanma ve hastalık proseslerinin örtüşmesi,

Yaşa bağlı değişikliklerin hangilerinin benign, hangilerinin
patolojik olduğunun ayrım zorluğu,

Herhangi bir prosesin organ içi tahrip edici olma düzeyinin
belirlenememsi, kritik ve kritik olmayan tahribat düzeyinin
ayrımı.
Yaşlılığın sebep olduğu
hastalıklar nelerdir ?
Yaşlanma hiçbir hastalığa sebep olmaz.
Meydana gelen fizyolojik değişiklikler nedeniyle bazı
hastalıkların ihtimali artar.
 Metabolik sendrom,
 Kardiyovasküler sistem hastalıkları,
 Diyabet,
 Akciğer hastalıkları (Amfizem KOAH)
 Artrit/Adale-İskelet Hastalıkları
 Görme bozuklukları, depresyon ve kazalar.
Kardiyovasküler sistemde yaşlanmaya bağlı
fizyolojik değişiklikler
 Arterlerde elastite azalır, sol ventrikül yükü artar,
 Sistolik basınç artar,
 Sol ventrikül büyür,
 Diastolde genişleme zamanı uzar,
 Arterlerdeki baro reseptör algılaması düşer kalp hızı azalır,
 Kalp adalesi fibrozisi aort bazında kalsifikasyon, his
hüzmesinde zedelenme ve sağ fibroz tirigonda yırtılma,


b-adrenerjik reseptör sitimulasyonuna azalmış cevap,



İzole sistolik hipertansiyon, diastolik disfonksiyon,
Baro ve kemoreseptörlerin azalmış cevabı ve
katekolaminlerde artış,
Artri ventriküler iletişim bozukluğu
Aort valve kalsifikasyon
Kardiyovasküler risk faktörleri kümesi



İnsülin
direnci





Hipertansiyon
Obesite
Hiperinsulinemi
Diabet
Hipertrigliseridemi
Küçük, yoğun LDL
Düşük HDL-C
Hiperkoagulabilite
Deedwania PC. Am J Med 1998:105(1A):1S-3S
Aterosklerozis
Endothelial
disfonksiyon
Metabolik Sendromun Genel Özellikleri
Risk Faktörü
Belirleyici/tanımlayıcı seviye
Abdominal obesite (bel çevresi)
Erkeklerde
Kadınlarda
>102 cm (>40 in.)
>88 cm (>35 in.)
Yükseltilmiş trigliserid
>150 mg/dL
Düşük HDL kolesterol
Erkeklerde
Kadınlarda
<40 mg/dL
<50 mg/dL
Yükseltilmiş tansiyon
>130/>85 mm Hg
Fasting glukoz
>110 mg/dL
Metabolik Sendrom

Kazanılmış nedenler
– Fazla kilo ve obesite
– Bedensel hareketsizlik
– Bazı kişilerde yüksek karbonhidrat içeren
diyetler (>%60 karbonhidrat kaynaklı)

Genetik/moleküler nedenler
– Cd 36 (FAT)
– Daf2/unc 64 (Ins.Resp.)
Metabolik Sendrom
Tedavisine Yönelik Amaçlar
– Altında yatan nedenleri azaltmak
 Fazla kilo ve obesite
 Bedensel hareketsizlik
– Lipid ve lipid olmayan risk faktörlerini
beraberce tedavi etmek



Hipertansiyon
Tromboza meyil
Atriojenik dislipidemi
Diabet Önleme Programı:
Yaşam sitilinde yapılan değişiklikler Tip 2 Diyabet gelişim riskini azaltmaktadır.
Source www.nih.gov, Ağustos 2001
Modifiye Edilebilir Parametrelerin Kazançları
Diabet kontrolü
HbA1c %1 düşüş :
Diabetten ölüm %21 azalma
M.I. Bağlı ölüm %14 azalma
Diabet komplikasyonu %37 azalma
ACE inhibitörü (ramipril) kullanımı,
55 yaş üzeri >4.5 yıl :
Bütün nedenlere bağlı ölüm %25 az
Kardiyovasküler ölümler %37 az
Tansiyon kontrolü
Sistolik basıncın 10 mm düşürülmesi:
Ölüm nedenlerine %15 azalma
M.I. bağlı ölümde %11 azalma
Myokart komplikasyonunda %13 azalma
Peroxisome proliferator-activator receptor alpha
TG , Apo CIII , Lipoprotein lipaz , Apo A1)
İnsülin direncinde , Ox.LDL resp. (Cd36)
BMI= ağırlık (kg) / boy (m2)
Lipid ve Lipoproteinlerin
Arterioskleroz Dışı Hastalık İlişkileri
Apolipoprotein E4 variantı
- Alzheimer hastalığına yatkınlık
Cytokrom P-450 polimorfizmi - Alzheimer hastalığı ile ilişkili
Nöron içi kolesterol düzeyi
- Nöron içi plak teşekkülü
ABC Transport Protein Genetik Bozukluğunun
Kolesterol Metabolizmasına Etkisi
(The Fats of Life, 2003)
ABCA, Transport Sistemi
(The Fats of Life, 2003)
Sitosterolemi
(tendonlarda xantomlar
hemolitik anemi ve arterit)
Yaşlanmanın izahı:
Stochastic Teori (Rasgele eskime ve dökülme)
 İmmünolojik, Neuroendokrin
 SERBEST RADİKALLER ve LİPİD PEROKSİDASYONU
 Artmış oksidasyon, glikozilasyon,
 Kalıtsal faktörler/ sporadik mutasyon
 Yaşam şekli

 hepsinin toplamı !.
Yaşlanma Hızını Artıran/Azaltan Etkenler:
 Egzersiz noksanlığı,
N
E
G
A
T
İ
F
 Sigara, uykusuzluk, alkol bağımlılığı,
 Vücut kitlesi ve yağ dağılımı,
 Genetik/Moleküler-Telemeraz geni,
 Kronik hastalıklar/diabet, hipertansiyon, endokrin sistem
hastalıkları,
P
O
Z
İ
T
İ
F
 Sosyo-ekonomik faktörler/eğitim, meslek, gelir durumu
 Kısıtlayıcı olmayacak tarzda yaşam beklentisi,
 Metabolizmanın yavaşlatılması,
 Kemik ve adale gücünün artırılması//Dengenin idamesi
Yaşlanmaya karşı yapabileceklerimiz:
Reseptörlerden zengin beslenme
 Antioksidanlar
o Vitaminler
o Flavonoidiler
o Metaloproteinler
 Oksidan maddelerin az oluşturulması/alınması
 HMG-CoA Reductase intibitörleri (statinler)
Ruhsal Kondisyon
Fiziksel Kondisyon
 Pozitif düşünce,
 Denge ve adale gücünün korunması,
 Ulaşılacak hedef,
 Eklemlerin çalıştırılması,
 Grup oluşturma,
 Kemiklere ağırlık veren egzersiz,
Yaşlanmayı takipte
kullanılabilecek belirleyiciler









Vücut Kitlesi (Body Mass Index)
Vücut Kompozisyonu/Kemik Mineral Dansitesi
GTT/PP Kan Şekeri
HbA1C
İnsülin/ILGF
Kolesterol/HDL
Homocystein
Solunum Fonksiyonları
Genomik, proteomic testler
İnanıyoruz ki “uzun yaşam tıbbi”
sağlıklı yaşam sürecini uzatacak;
sağlık desteği, hastalıkların önlenmesi,
diyet, egzersiz, tütün kullanımının
durdurulması ve bütün bunların yanısıra
gelişmiş tıbbi bakım ve temel
araştırmaların sonucu ortaya çıkan yeni
keşifleri de kapsayacak bütün
yöntemleri uygulayabilir.
Journal of Anti-Aging Medicine
AGING IS STYLISH,
ALL THE BEST PEOPLE
ARE DOING IT !
What are Flavonoids?
• Family of polyphenolic compounds
• Over 4-5,000 flavonoids in nature
• Present in fruit, vegetables, seeds, nuts, flowers
and bark.
• Defend the plants against parasites, bacteria,
and oxidation.
• Some flavonoids are highly colored.
HYDROXYBENZOIC ACIDS
R2
R1
R3
COOH
R4
R1=R2=R4=H , R3=OH
p-Hydroxybenzoic acid
R2=R3=R4=H , R1=OH
Salicylic acid
R1=H, R2=R3=R4=OH
Gallic acid
R1=R4=H, R2=R3=OH
Gentisic acid
``Nutritional intervention with fruits and vegetables may play an important role in protecting against and possibly reversing the
cognitive declines seen from aging,'' Joseph added in a statement released by the publisher of the journal, the Society for
Neuroscience.
Fruit and vegetables are key sources of antioxidants, nutrients that disarm harmful molecules called free radicals. Free radicals -- the
undesirable byproducts of various metabolic functions -- damage cells. Over time, this damage, called oxidative damage or oxidative
stress, is believed to play a leading role in certain diseases and age-related changes. Although the body also produces antioxidants, over
time, production declines.
``The brain may be particularly vulnerable to the damaging effects of free radicals because it is relatively deficient in
antioxidants to begin with,'' Joseph said in the press statement. ``Free radical destruction is thought to be a contributing factor
to the decline in memory and motor performance seen in aging.''
To determine whether an increase in antioxidant rich fruit and vegetable consumption might offset these age-related declines in
antioxidant production, and their consequences, Joseph and colleagues fed rats four different diets. For 6 months, rats were fed either a
standard diet or a standard diet supplemented with one of three factors: vitamin E, a known antioxidant; strawberry extract; or
spinach. Strawberries and spinach are high in antioxidants, and also contain an array of ''phytochemicals,'' or plant chemicals,
that appear to have antioxidant properties.
Various tests designed to measure the animals' brain and mental functioning showed that the rats fed diets supplemented with spinach
saw the fewest age-related declines, followed by those fed the strawberry extract. Vitamin E also helped slow mental declines over time,
but not to the same extent, Joseph and colleagues report.
It may be that foods containing a variety of phytochemicals, including phytochemicals with antioxidant properties, may offer
greater protection than individual nutrients, the researchers suggest.
``Thus, phytochemicals present in antioxidant rich foods, such as spinach, may be beneficial in retarding functional age-related central
nervous system and cognitive behavioral deficits and, perhaps, may have some benefit in neurodegenerative disease,'' they conclude.
In subsequent studies, the researchers plan to test other phytochemical- and antioxidant-rich foods, such as blueberries. They also plan to
investigate whether these foods can protect against or reverse mental declines associated with age-related disorders, such as Alzheimer's
and Parkinson's disease. Oxidative stress may be key factor in both, recent findings suggest. Some research also suggests that
supplemental doses of vitamin E, and ginkgo biloba, a source of phytochemicals, might lessen the effects of Alzheimer's.
SOURCE: The Journal of Neuroscience 1998;18.
Reut17:40 10-02-98 (02 Oct 1998 17:40 EDT)
Ginkgo Biloba (Gümüş kayısı)
Çin ilacı. Dünya’daki en eski ağaçlardandır.Meyvası ve çekirdeği kullanılıyor.
SÖYLENEN
BULUNAN
Hafızayı
güçlendirir
Ümit verici bilgi var ama güven verici değil. Bazı
yazarlar teid ediyor.
Hafıza kaybı
Alzheimer hastalarında ufak etki.
Kulak çınlaması
Ufak grup çalışmaları doğruluyor. Fakat jüri kabul
etmiyor.
Yürümede ayak
tutukluğu
İlaç (trendal) kadar iyi. Egzersiz daha etkili.
Sakınca
Yan etkisi az ve çabuk kayboluyor. Tavsiye edilen
doz (120-300 mg) üzerinde alınırsa havale, ciddi
kanamalar görülebilir.
ANTİOKAGÜLANLARLA KULLANILMAMALI.
(Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)
St.John’s Wort (Hypericum Perforatum)
Birçok etkisinden
bahsediliyorsa da hafif
antidepresan olarak
kullanılabilir. Doz 900
mg/gün. Etki 2-3 hafta
sonra görülür. Anti
depresan ilaçlarla etkileşir.
Doğum kontrolü ve kan
pıhtılaşması önleyici
ilaçlarla kullanılmamalı.
(Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)
Ginseng (Panax ginseng)
Aklınıza gelen her konu için denenmiş. Sıklıkla gerginlik, konsantrasyon dikkat ve
iyi hissetme gayesiyle kullanılıyor.
SÖYLENEN
BULUNAN
Enerji/fiziksel
kondisyonu
artırır.
Ernst’e göre yeterli destekleyici veri yok.
Kanser
Kore çalışması riski azalttığını söylüyor. İlave
araştırma lazım.
Diyabet
Yemek sonrası artma, kan şekeri düzeyini
indirir.
Uyarı
200-600 mg/gün dozu aşılmamalı. İyi kalite
olmayan ürün alfatoxinlerle kontamine
olabilir. Nadir fakat ciddi uykusuzluk, ishal,
vaginal kanama, meme ağrısı. Şiddetli baş
ağrısı, hatta şizofronik reaksiyonlara,
tansiyon yükselmesine sebep olabilir.
(Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)
Saw Palmetto
Olgun meyvaları sperm sayısını artırmak ve meme
genişletmek için kullanılmış. Bugün basit prostat
hiperplazisinde kullanılabilir.
Kava
Güney pasifikte kullanılan hafif sedasyon
verici dolayısıyla kısa süreli olarak huzursuzluk
durumlarında kullanılabilir.
(Annals of Internal Medicine, Dec 31, 2001)
Vitaminler Nelerdir ?
Vücudumuzun protein, karbonhidrat ve yağları
kullanabilmesini sağlar. Normal sindirimi, zihin
açıklığı, enfeksiyonlara direnç gibi fonksiyonları, lazım
olduğu gibi vücudun kan hücresi, hormon, genetik
materyal yapımı sinir sisteminin kimyasal madde
yapması için gereklidir.
Folik Asit


Fetus Neural Tüp Defekt sıklığını azaltır.
Vit B6 ve VitB12 ile beraber;
–
–
–

Homocystein seviyesini düşürür.
KDH ve venöz damar hastalıklarını azaltır.
Kolon ve meme kanseri riskini azaltır.
Noksanlığında
–
–
–
Urasilin DNA katılımı aksar,
Makrositer anemi gözlenir,
Serebrovasküler hastalık riski artar.
Vitamin B6
Yetersizliğinde; folik asitle beraber veya ayrı, koroner ve
damar hastalıklarına rastlama sıklığı yüksektir.
Kaynağı et ve baklagillerdir. Günlük doz 2 mg
Vitamin B12
• %15 yaşlıda mide, intrensek faktör noksanlığı veya absorpsiyon
bozukluğu nedeniyle düşüktür.
• Marjinal düşüklüğün ne yarattığı bilinmiyor.
Kan düzeyi >258 pmol/L
(Cristal formu mide asidi gerektirmez)
Vit D
- Gün ışığı yeteri Vit D yapımını sağlar.
- Düşüklüğü osteoporoz ve kırık riskini artırır.
Çok az gıda maddesi - süt, tereyağı- Vit D ihtiva eder.
Günde 2000 IU kadar Vit D alınması sorun yaratmaz.
Vit A
Kanser riskini azaltması beklenirken, A vitamini alımı
ve kan düzeyi ile kanser riski arası ilgi konulamamış.
5000 IU/gün sorun yaratmıyor. Üzerindeki dozlarda kalça kırığı
riski ve doğumda defekt şansı artıyor.
B Caroten ile yoğun sigara kullananlarda akciğer kanseri, alkol
kullananlarda prostat kanseri riskinde artma gözlenmiş.
Vit E
LDL oksidasyonunu azaltır. KH riskini azaltır. Bu bulgu geniş
kapsamlı Heart Outcames Prevention Evaluation Trial
(İtalya) çalışmasında tekrarlanamamış. Fakat KVH’dan
ölüm oranı azalmış.
Erkekte intima kalınlaşmasını önlüyor (düşüklüğü)
Meme kanserinde belirli etki yok.
Kolon kanseri bulguları karışık.
Beta karotenle beraber prostat kanseri riskini azaltıyor. Diğer kanserlere
etkisiyle ilgili veri yok.
Bu çalışmada sigara içenlerde beyinde hemarojik stroke gözlenme şansı
artmış.
Vit C
İlave Vit C almanın faydasına ait fazla bilgi yok. Diyetle
düşük Vit C mide kanseriyle ilgili bulunmuş ama ilave
kullanımının etkisi araştırılmamış.
Uzun süreli C Vitamini kullanımında meme kanseri risk
oranında azalma yok.
Günlük doz <100 mg
Çoklu vitamin preparatları:
A, C, B6, B12, D, K, E vitaminlerinin ve
Thiamin (B1), Riboflavin(B2), Niacin, Folic asitin
günlük ihtiyaç dozunu ihtiva eder.
Bu preparatları kullananlarda, bilhassa alkol
alanlarda, Koroner hastalığı, kolon ve meme
kanseri riskinin azaldığı gösterilmiştir.
(Çinli erkeklerde beyin damarı tıkanıklıklarını %50 azaltıyor)
N.Eng.J.Med. December 20, 2001.
ÖZET OLARAK
(The Food and Nutrition Board of the Institude of
Medicine)
Antioxidan vitaminlerinin kronik hastalıklar
üzerine pozitif etkileri olduğunda fikir birliğine
sahip değildir.
Buna rağmen bilhassa yetersiz ve tek yönlü
beslenenlerde,
ziyanından
çok
faydalı
olabileceği ve fiyatıda ucuz olduğundan günlük
dozları
aşılmamak
üzere
kullanılabileceği
belirtilmiştir.
N.Eng.J.Med. December 20,2001.
HORMONLAR
DHEA: (Dehydroepiandresterone)
Üreticiler yaşlanmayı yavaşlattığı, adale ve kemik gücünü
arttırdığı, yağları yaktığı, idrar miktarını arttırdığı, immuniteye
destek olduğunu söylemekteler. Fareler daha genç davranış
sergilese de insanda böyle olduğuna dair delil yok. Ayrıca
karaciğerde tahribat yapabilir, yüzde kıllanmaya sebep olur,
kalp krizi ve kansere sebep olabilir.
TESTOSTERON
Erkekte yaşlılıkta belirtilen şikayetlerin önemli bir grubundan
sorumlu gözükür. Yaşlanmayı önleme gayretkeşleri testosteron
düzeyini çok yükseklere çıkararak, şahsın kendini iyi hisset-
mesi, vücut gücü ve seks arzusunu arttırmasının sağlanabileceğini söylemektedirler. Bu iddialar kanıtlanmamıştır.
Yüksek doz testosteron prostat problemlerine, kolesterol
yükselmesine sebep olabilir.
MELATONİN
Uyku
regülasyonu
farklarına
yapan
ayarlanma
için
hormon,
uykusuzluk
kullanılmış.
ve
Antioksidan
zaman
gücüde
olduğundan yaşlanmayı yavaşlatacağı, kanserle mücadeleyi
arttıracağı, seksüaliteyi arttıracağı iddia edilmiş !
Kanıt yok yanlış zamanda alınırsa uyku düzenini bozabilir.
HGH (HUMAN GROWTH HORMONE)
Çocukta gelişmeden sorumlu.
Yetişkinde yağ kitlesini yakar, adale geliştirir, enerji yeniler.
Bazı araştırmalar bazı pozitif etkilerden bahsetmektedir.
Genelde
bu
çalışmalar
bilgi
edinmek
için
yetersiz
bulunmaktadır. Tansiyon arttırabilir, mafsal ağrısına sebep
olabilir, su tutturur.
E2 (ESTROGEN):
Estrogen idame çalışmasının osteoporoz kontrolü için kullanımı
kabul görmüştür. Kemikleri güçlendirir. Derinin elastikiyetini
arttırır. Vajeni yumuşatır. Mental açıklığı korur. Meme kanseri
ve kan pıhtılaşmasını artırabileceğinden kontrollü kullanılmalı-
dır. Bazı çalışmalar kalp riskini azalttığı yönündedir.
Kim alacağı bir iki kapsül veya
süreceği kremle genç görünmeyi ve
hissetmeyi istemez ?
Öyle bir iksir veya kozmetiklerle
yaşlılıkla gelen değişiklikler önlenemez.
Ama, belirli uygulamalarla mutlu bir
süreç haline getirilebilmesi mümkündür.
Akdeniz tipi beslenme:
Kronik hastalıkların riski
düşük, yaşam beklentisi uzundur.
• Enerji kaynağının %30 MUFA (Zeytinyağı)
• Sebze, balık ve kuruyemiş önemli,
• Kendine iyi bakan toplum
Zeytinyağ
LDL sentezini inhibe ediyor.
HDL geri dönüşünü artırıyor, viskozitesini azaltıyor.
Oksidasyona PUFA’den çok dayanıklı
(Prof.Assman, Rockfeller University. NY 4 Oct 2001)
Cosmetic/Cosmetical
1. İçindeki aktif madde stratum
corneuma işler mi? Aktif madde
hedefe
etkinin
olabilecek
sürece aktif kalabilir mi?
2. Belirtilen aktif madde hedef
hücrelerde
veya
insan
derisinde istenen biyokimyasal
etkiyi yapar mı?
3. Söylenenin doğru olduğunu
belirleyen, çift körlü, etkisiz
madde
kontrollü,
istatistiki
olarak önemli klinik çalışma
raporu var mı?
Bazı belirli uygulamalar yaşlanma prosesinin
hızını yavaşlatabilir.
 Zihin egzersizi yapın
 Bedensel egzersiz yapın
 Sağlıklı diyet uygulayın
 Sağlıklı kilonuzu devam ettirin.
 Kendinize iyi bakın
 Hasta olduğunuzda veya yaralandığınızda en uygun tedaviyi
uygulamaya karar verin
 Aşırı güneşten sakının veya önleyici krem kullanın.
 Sigara içmeyin,
 Alkol kullanımını ağız lezzetiyle uyumlu seviyede tutun.
AGING IS STYLISH,
ALL THE BEST PEOPLE
ARE DOING IT !