İHA Sistemleri Yol Haritası 2005-2030

Transkript

İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİ YOL HARİTASI
2005-2030
04 Ağustos 2005’te ABD Savunma Bakanlığındaki askeri departman başkanlıklarınca
oluşturulan ortak memorandum metninde aşağıdaki mesaj verilmiştir.
İHA yol haritalarını tastik etmek ve sunmaktan memnuniyet duymaktayız. 2001 yılında
terorizme karşı verilen savaşlar nedeniyle İHA ların askeri operasyonlarda kullanımı hızla
artarak yaygınlaşmıştır. Irak ve Afganistandaki askeri operasyonların İHA ile taktik ve teknik
prosedürler ile desteklenmesi; mevcut muharebe sahasının değişmesini sağlamıştır. İHA
sistemleri devamlı gözetleme, keşif ve istihbarat sağlamanın yanında; çok isabetli ve
zamanında direk ve endirek ateş desteği sağlamıştır. Savaşçı komutanlar çok sayıda İHA
desteği istemektedirler. Amacımız, iddiamız; hızlı ve entegre İHA teknolojisi ile müşterek
harekatı devamlı desteklemektir. Bu yol haritasının en önemli/ baş amacı; savaşçıların hayati
ihtiyaçlarını karşılayacak mantıklı ve sistematik bir yol izleyerek İHA sistemlerinin kapasite
ve yeteneklerinin geliştirilmesine rehberlik etmektir.
ÖZET
Terörizm ile global savaş 4 ncü yılına girdi. 2004 Eylül itibariyle İHA larının sorti
sayısı giderek artmaktadır. Irak ve Afganistan harekatlarında İHA larının uçuş saati toplamı
100.000 saati geçmiştir. İHA sistemlerinin sağladığı keşif bilgileri baskın muharebelerinde,
kuvvet koruma faaliyetlerinde, sinyal toplamada kullanılmakta ; Sensor-Atıcı/Avcı
zincirlerinde karmaşıklığı ve zaman kaybını önlemekte ve “anlık istihbarat “ oluşturulmasında
önemli rol oynamaktadır. İHA sistemleri gelişmekte ve görev kapasiteleri ve etki alanları
giderek genişlemektedir. Maliyet açısından bakıldığında İHA sistemleri birkaç bin dolardan,
on milyonlarca dolara kadar; kapasite ve yetenek açısından ise; mikro hava aracından
40.000 poundluk uçağa kadar değişen bileşenlere sahiptir.
Zaman ilerledikçe çeşitli savunma departmanlarınca geniş ölçekli İHA sistemi yetenek
ve kapasiteleri geliştirilmektedir. Savunma Bakanlığı bu kabiliyetleri aktarılabilir/taşınabilir
müşterek standartlara dönüştürmeli ve maliyetleri kontrol altına almalıdır. Savunma Bakanlığı
İHA kabiliyet ve kapasitelerini tanımlayarak yaygın amaçları ve esasları aşağıdaki
maddelerde belirlemiştir.
1. Yüksek tehdit ortamında; potansiyel harekat alanının belirlenmesi ve geliştirilmesi
maksadıyla müşterek insansız savaş uçağı ile düşman hava savunmasının baskı altına
alınması, saldırı, elektronik taaruz, gözetleme, keşif ve istihbarat Savunma Baklanlığı Ofisi
Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığının görevidir.
2. Tespit edilen harekat alanında önleme, elektronik karıştırma, yayın karıştırma, uçak
kaçırma olaylarından korunmayı da sağlayacak şekilde, ortak veri iletişimi haberleşme
sistemlerinin taktik ve daha büyük insansız uçaklar için tesis edilmesi maksadıyla; birleşik
taktik telsiz sistemi uygun yazılım mimarisinin belirlenmesi Savunma Bakanlığı Ofisi Hava
Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Piyade Komutanlığının
görevidir.
1
3. İnsansız uçak sistemlerine ait hareketli görüntü tanımlamalarını metadata olarak, mevcut
savunma departmanı hareketli istihbarat görüntü standartlarına kavuşturulması, 3 dakikadan
az zaman içerisinde İHA metadetasından çıkarılan hedef bilgilerini silahlara aktaracak bir
zemin oluşturulması görevi Savunma Bakanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz
Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Piyade Komutanlığınındır.
4. Kontrollü ve kontrolsüz hava sahasında İHA ile rutin, zamanlı ve emniyetli prosedürler,
standartlar ve politikaların geliştirilmesi ve geliştirilmeye devam edilmesi aşağıdakileri
içermelidir;
a. İHA ların tasarımı, üretimi, test edilmesi istihdamı için geniş uçabilirlik standartları
çerçevesinde endüstiriyi zorlayıcı ve adapte edici gelişmelerin arttırılması Savunma
Bakanlığının görevidir.
b. Uçak, hafif sportif uçak, uzaktan kumandalı model uçak gibi kısıtlamasız (serbest) hava
sahasında kullanılan ürünler ile İHA sistemlerinin karşılaştırılması ve koordinesi Savunma
Bakanlığının görevidir.
c. Benzer insanlı uçak sistemleri ile eşit seviyede İHA sistemlerinin mukayese edilmesi,
otomatik olarak kabiliyetlerin geliştirilmesi veya mevcut kabiliyetlerin iptalini sağlayacak
tedbirlerin alınması Hava, Deniz, Deniz Piyade, Kara Kuvvetleri Komutanlıklarının görevidir.
5. Birlikte çalışma, müşterek hizmet etme alanlarının ve imkanlarının geliştirilerek “ İHA
Savaş Komutanlığı” nın etkinliğinin arttırılması Savunma Bakanlığı, Kara, Hava, Deniz, Deniz
Piyade, JFCOM Komutanlıklarının görevidir.
6. İnsansız hava araçlarında ağır yakıtlı motorlar yerine benzinli, içten yanmalı uygun
yapıdaki motorların yerleştirilmesi Kara, Hava, Deniz, Deniz Piyade Komutanlıkları ile
Savunma Bakanlığının görevidir.
7. İHA ların yüksek irtifa görev yeteneğinin ve görev etkinlik hızının arttırılarak kötü hava
koşullarına uyum sağlaması Savunma Bakanlığı, Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri
Komutanlığının görevidir.
8. İHA larda standardize edilmiş silah sistemlerinin kullanılması, standart bir arayüz ile uygun
İHA mimarisinin geliştirilmesi Savunma Bakanlığı, Hava, Kara, Deniz ve Deniz Piyade
Komutanlıklarının görevidir.
9. İHA sistemlerinin esnek test ve lojistik destek sistemleri ile entegre şekilde süratle
desteklenmesi Savunma Bakanlığı, Kara, Hava, Deniz, Deniz Piyade Kuvvet Komutanlıkları
ve Birleşik Savaş Komutanlığının görevidir.
1.0
BAŞLANGIÇ
1.1
AMAÇ
Bu yol haritasının amacı; ABD İHA sistemlerinin geliştirilmesini yönlendiren planlama
işlemlerini 2005-2030 periyodu için canlandırmaktır. Ayrıca bu doküman; İHA ile ilgili
teknolojileri geliştirerek endüstiriyi yönlendirici planlama gayretlerini destekleyecek,
gelecekle ilgili en az 4 yıllık savunma görüşlerinin araştırmasını sağlayıcı çalışmaları içeren
uzun vadeli bir strateji oluşturarak Savunma Bakanlığı karar vericilerine yardımcı olacaktır.
Bunlara ilave olarak; bu doküman; diğer ABD hükümet örgütlerinin de İHA teknolojik
2
yatırımlarından fayda sağlayarak kendi yeteneklerini ve kapasitelerini destekleyecektir.
Doküman aşağıdaki anahtar sorulara işaret etmektedir.
• İHA sistemleri ile potansiyel olarak askeri yeteneklerin desteklenmesi konusunda
ihtiyaçlar nelerdir?
• Bu sistemler/yetenekleri desteklemek için hangi işlemci, haberleşme platformu ve
sensör teknolojilerine ihtiyaç duyulmaktadır.?
• Bu teknolojilere sahip olununca mevcut yetenekler ne zaman gelişmiş olacaktır?
Bu doküman, mevcut yürütülmekte olan hizmetleri tamamlayarak 21 nci yüzyılın
belirsiz beklentilerini sağlayıcı görevleri ve rolleri yeniden belirleyecektir. Bu durum
hizmetlerin İHA sistemleri ile müşterek olarak yürütülmesini ve gelecekteki taktik yapılarını
değiştirici entegre bir yapıyı getirecektir. Örneğin; her tugayın savaş timi gözetleme, keşif ve
hedef istihbatratı bilgileri ile daha başlangıçta donatılacaktır. Bu nedenle İHA sistemleri,
başlangıçta çok önemli olan ağırlığın azaltılması, çevikliğin arttırılması ve robotların entegresi
ile geleceğin kuvvetlerini oluşturacaktır.
1.2. KAPSAM
Savunma Bakanlığı Sekreterliği; geniş savunma imkanları ve teknoloji kazanımları
sağlamaktan idari olarak sorumludur ve bu doküman karşılıklı program alanları için ilgili
çözümleri sağlayıcı kuvvetli bir rehber haline getirilmelidir. İHA sistemlerinin ne olacağını ve
belirlenen İHA sistemi ihtiyaçlarının ve hizmetlerinin önceliklerinin neler olacağını
belirlemekten JROC (Joint Requirements Oversight Council) ( Birleşik İhtiyaç Belirleme
Yönetme Konseyi) sorumludur. JROC ; savaşan unsurların ihtiyaçları ile bağlantılı olarak
mevcut ve planlanmış İHA sistemlerinin gelecekteki yetenek ve kapasitelerinin neler olacağı
konusunda bir pencere/çerçeve tanımlamalıdır.
Dokümanda tartışılan birçok teknoloji; savunma araştırma laboratuvarlarında ve
anlaşmalı tesis/şirketlerin binalarında olgunlaştırılmış teknolojilerdir. Bu yol haritası dokümanı
laboratuvar projelerinden yerleşik sistemlere doğru, uçakların üretimi ve kullandıkları
teknolojileri 25 yıl boyunca uygun hale getirecektir.
1.3. TANIMLAMALAR
Cruise füze sistemleri bazen İHA silah sistemleri ile ayırt edilemezler, çünkü; her iki
sistem de insansızdır. Her iki sistem arasında anahtar farklılıklar vardır. (1) İHA sistemi
uçakları uçuş görevi sonunda tekrar geriye dönmek üzere teçhiz edilmiştir, cruise füzeleri ise
geriye dönmezler. (2) İHA uçaklarında cruise füzelerindeki gibi bir harp başlığı yoktur.
İnsansız bir hava aracı, insan taşımaz, havanın dinamiklerini kendini yerden kaldırmak
için kullanır, otomatik ve uzaktan kumandalı olarak uçar, genişleyebilir, tekrar kullanılabilir ve
ölümcül veya ölümcül olmayan yükler taşıyabilir. Balistik veya yarı balistik füzeler, cruise
füzeleri ve topçunun atışları İHA kapsamına girmezler.
1.4. NİÇİN İNSANSIZ SAVAŞ UÇAĞI?
İnsan, belirli hava görevlerinin sınırlayıcı faktörü olduğundan hantal, ahmakça, kirli ve
tehlikeli hava görevleri için İHA uçaklarının daha uygun olduğunu söylemek akla yakın
gelmektedir. Uçak görev esnasında kontrol dışı kaldığında yada tehlikeli duruma
3
düştüğünde, insan(pilot) teknoloji yetersiz kaldığından geleneksel olarak uçmaya devam
edecektir. Aşağıdaki örnekler bu durumu açıklamaktadır.
THE DULL (Durgunlaşma, Hissizleşme)
1999 Kosova olaylarında; B-2 uçağı ekiplerinin uçuş görevleri, (Missouri-Sirbistan arası
) 34 gün içinde artmıştır. Normalde iki kişilik ekiple yapılması gereken bu görevler, sert birlik
komutanlarınca arttırılarak üç kişilik ekiplerle 40 saatlik görevlere çevrilmiştir. Kosova’daki
postada yapılan değerlendirmelere göre; B-2 uçaklarının 2 adamlı ekiplerden oluşan ikişer
ekibi uçak başına ekip oranı olarak artış göstermiş 4 ekibe ve müteakiben daha da fazla
miktarlara çıkarılmıştır. B-2 lerin ekibinin ikiye katlanması eğitim ve görev uçuş saatlerini de
arttırmış ve ekiplerin tahammül edemeyeceği bir seviyeye getirilmiştir. Bu nedenle ABD
envanterinde mevcut B-2 sayısı görevler için yetersiz kalmıştır. Öyle ki bu durum Irak ve
Afganistan’daki günlük görevleri de arttırmış ve son iki yıl boyunca fazladan 4 saatlik
uçuşların yapılmasına sebep olmuştur.
THE DIRTY ( Kirlilik)
ABD Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri 1946’dan 1948’e kadar nükleer bulutların
içinde uçuşlar yaparak radyasyon örnekleri toplamak için B-17 ve F6F uçaklarını
kullanmışlardır. Uçaklar üslerine döndüklerinde yer personelini korumak için itfaiye hortumları
ile yıkanarak temizlenmişler ve özel mekanik kollar ile getirilen radyoaktif örnekler uçaklardan
çıkarılmıştır. 1948’de İHA uçağı yerine iyi yönetilmediği gerekçesi ile insanlı F-84’lere görev
verilmişti ki pilotlar ve yer ekibi 60 poundluk zayıf bir giysiye büründüler. Bu pilotlardan
bazıları değişik zamanlarda radyasyondan ve elbise yırtılması kazalarından dolayı öldüler.
İnsanlı nükleer görevler 1990’lara kadar sürdü.
TEHLİKE
Keşif tarihsel olarak çok tehlikeli bir görev olmuştur. 2 nci Dünya Harbinde Almanya’yı
bombalayan uçak gruplarında %5 kayıba karşılık, Kuzey Afrika’da görev yapan 3 üncü keşif
grubunun kaybı %25 olmuştur.
Sovyetler Birliği; 1 Mayıs 1960’da bir ABD U-2 uçağını düşürüp pilotunu esir aldı. 1
Mayıs’ta ne olduysa öyle etkili olduki 1 Mayıs’taki bu risk 2 Mayıs’ta askeri ve politik olarak
kabul edilemez hale geldi. Soğuk savaş döneminde düşen ilk U-2 pilotu Francis Gary Powers
dahil, 23 adet insanlı keşif uçağı ve 179 havacı personel keşif görevlerinde kaybedildi.
Ardından insansız keşif görevleri için AQM-34 ateş böceği ve Lockheed D-21 uçakları
geliştirildi. 1965-1971 yıllarında Çin semalarında bu insansız uçaklarından 7 tanesi
kaybedildi. Yaklaşık 30 yıl sonra Deniz Kuvvetlerinin EP-3 uçağının düşürülmesi ve ekibinin
esir alınması, insanlı araçlarla keşif görevlerinin tehlikeli ve politik olarak çok hassas
olduğunu gösterdi. Sonra elektronik taaruz uçakları İHA sistemleri ile desteklenerek tehlikeli
görevlerde bulundular. Bu tip görevlerde uçak ve havacı ekiplerin en çok kayba uğradığı
olaylar Vietnam ve Arap-İsrail harplerinde oldu. Bu nedenle İHA kullanmanın en esas amacı;
yüksek tehdite sahip alanlarda/bölgelerde insan kaybını engellemektir. Bu bakımdan,
insansız hava savaş uçaklarının direk olarak tehlikeli taarruz görevleri, düşman hava
savunmasını azaltıcı görevlere tahsis edilmesi kararlaştırılmıştır.
İnsansız hava uçaklarının insanlı uçaklara tercih edilmesinin dayandığı üç rol vardır.
Durgunluk zamanında insanların makineden kaynaklanan alarmlar/arızalardan dolayı
4
düşmesi engellenir, kirlilik ve tehlike içeren görevlerde daha az insan kaybı ve politik soruna
neden olunur ve görevin başarılma ihtimali yükselir. Daha az düşme riski ve yüksek
güvenlikle görevlerin başarılması; İHA sistemlerinin gelişip yaygınlaşmasında güçlü
motivasyon sağlamıştır.
2.0
MEVCUT İHA SİSTEMLERİ
Bu bölüm mevcut ve planlı İHA gayretlerinin özetini ihtiva eder. Savunma departmanı
İHA sistemleri; Majör (Esas) İHA yeni teknolojiler ve harekat- işleyiş konseptleri dahil,
konsept araştırma incelemeleri özel operasyonlar, küçük İHA lar (mini ve mikro İHA
sistemleri) ve insansız hava gemileri. Detaylı bilgiler WEB sitesinde mevcuttur.
2.1
BÜYÜK (esas) İHA LARI
2.1.1. MQ-1 PREDATOR
Kullanıcı : Hava Kuvvetleri
Üretici
: General Atomics Aeronautical System İnc.
Envanter : 120 Hizmette/77 Planlanan
Açıklama : MQ-1; Hava Kuvvetleri için geliştirilen ilk yüksek teknolojili konseptlerden
biridir. 1994’de demolarına başlandı ve 1997’de programa alındı. 1995’den beri Irak, Bosna,
Kosova ve Afganistan’da keşif görevlerinde kullanıldı. 2001’de üzerine Hellfire füzesi monte
edildi ve RQ-1 haline getirildi. 3 filo halinde toplam 12 sistem kullanılmaya devam ediliyor.
2004’te MQ-1 ‘in uçuş saati toplamı 100.000 saati geçti. Mart 2005’te harekat yeteneğini
kanıtladığı deklere edildi.
Teknik Özellikleri : MQ-1 B
Uzunluk
:26,7 ft.
Brüt Ağılık
:2,250 lb.
Yakıt kapasitesi
:665 lb.
Motor
:Rotax 914 F
Kumanda tipi
:BLOS
Performans Verileri :
Uçuş süeresi(Azami)
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kanat açıklığı
Yük taşıma kap.
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:24 +saat
14 saat ilave yükle
:118/70 kt.
:25.000 ft.
:Pist
:Pist
5
:48.7 ft.
:450 lb.
:AVGAS
:115 hp.
:Ku band
Sensör
Sensör yapısı
:EO/IR ,SAR
:Raytheon AN/AAS-52 , Northrop GrummanAN/7PQ-1
2.1.2. RQ-2B Pioneer
Kullanıcı :Deniz Piyade Kuvvetleri
Üretici
:Pioneer UAV Inc.
Envanter :175 üretilmiş/35 hizmette
Açıklama :RQ-2 B pioneer, Deniz Kuvvetleri, Deniz Piyade ve Kara Kuvvetleri
birliklerinde gemilerde ve kıyılarda hizmet vermiştir. Başlangıçta savaş gemilerinde deniz
topçusu için işaretleme ve gözetleme görevlerinde, esas olarak da amfibi kuvvetler için
gözetleme ve keşif görevlerinde kullanılmıştır. Roket yardımıyla, basınçlı havalı fırlatıcı ile
veya pistten havalanır ve uçak durdurma tertibatı ile gemiye iner. 75 poundluk harp başlığı ile
5 saatten fazla havada kalır. Üzerinde elektronik İnfrared sensör ve analog realtime kamera
vardır. C banttan verileri merkeze gönderir.1991’den beri İran körfezi, Bosna ve Kosova
bölgelerinde keşif görevlerinde kullanılmıştır. Sistem halen Deniz Piyadelerce
kullanılmaktadır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı projeyi durdurup, Deniz Piyade Komutanlığına
devretmiştir.
Teknik Özellikleri :
Uzunluk
:14 ft.
Brüt Ağılık
:452 lb.
Yakıt kapasitesi :76 lb.
Motor
:Sochs SF350
Data link
:LOSC2
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Sensör
Sensör yapısı
Kanat açıklığı
Yük/Başlık
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:17 ft.
:75 lb.
:AVGAS
:26 hp.
:C band UHF
:5 saat
:110/65 kt.
:15.000 ft.
:RATO/PİST, Basıçlı lançer
:Ağ, Pist, gerdirme tertibatlı
:EO/IR
:Tamam POP 200
6
2.1.3 RQ4 Global Hawk.
Kullanıcı :Hava Kuvvetleri
Üretici
:Northrop Gruman.
Envanter
:12 Teslim Edilen/58 Planlanan
Açıklama
:RQ-4 yüksek irtifa ve uzun menzilli olup, 40.000 nm² lik alanı taramak için
üretildi. Şubat 1998’de ilk uçuşunu tamamladı. Daha sonra geliştirilerek Mart 2001’de
yenilendi. RQ-4 EO/IR sensörü ve SAR radarı taşır. Radarın hareketli hedef göstergesi
vardır. Bu sayede gece ve gündüz keşif yapabilir. Sensör verileri CDL LOS (x-Band) veya
BLOS (Ku band, SATCOM Uydu) ile merkeze iletir. Hava kuvvetleri 34 adet için bütçeleme
yapmış ve 51 adete çıkarılmasını öngörmüştür. 14 adet RQ-4 B modeli Kasım 2006’da test
edilmiştir. Uçağın/sistemin içerisindeki; ileri sinyal istihbatrat programı Mayıs 2007’de test
edildi. Müteakiben çok yönlü radar teknolojisi ekleme yazılımı Temmuz 2007’de yüklendi.
Hava Kuvvetleri diğer sensör ve haberleşme yeteneklerini kazandırmak için araştırmalara
devam edilerek üretime dahil edilmesini planlamıştır. Yer istasyonları ortak görüntüleme
işlemcileri ile donatılmıştır. Bu işlemciler, uçağın görüntüsünü direk olarak istasyona
aktarmaktadır.
Teknik Özellikleri :RQ4A
Uzunluk
:44.4 ft.
Brüt Ağılık
:26,750 lb.
Yakıt kapasitesi
:14,700 lb.
Motor
:Rolls Royce AE 3007 H
Data link
:LOS,BLOS,SATCOM
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
Kanat açıklığı
Yük/Başlık
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:32 saat
:350/340 kt.
:65.000 ft.
:PİST
:PİST
:5400 nm.
:EO/IR, SAR,MTI/SIGINT
: Raytheon
7
:116.2 ft.
:1950 lb.
:JP-8
:7,600 lb.(sls)
:UHF
2.1.4. RQ5A/MQ5B HUNTER
Kullanıcı : Kara Kuvvetleri
Üretici
: Northrop Grumman
Envanter : 62 Dağıtılmış/35 Hizmette
Açıklama :RQ-5 Hunter Kolordu ve Tümen bünyesinde müşterek kuvvet oluşturan Kara,
Hava, Deniz ve Deniz Piyade birliklerinin ihtiyaçlarını karşılayan kısa menzilli İHA sistemidir.
Titreşimli EO/IR sensörlerin görüntüleri gerçek zamanlı olarak diğer uçağa C band LOS linki
üzerinden aktarılmaktaydı. Sistem NATO’nun Balkan Harekatlarını desteklemek için
Makedonya’da 1999’da ve Irak’ta 2002’de kullanılarak yaygınlaştı. Aslında sistemin üretimi
1996’da iptal edildi. Ancak ihtiyaca binaen kısıtlı üretim yapılarak başlangıçta 8 uçak üretildi,
ardından 18 adet daha üretildi. Bu 18 uçak MQ-5 olarak modifiye edilecek ve Viper Strike ve
BLU 108 cephanesi taşıyacak şekilde geliştirilmiştir. Ancak sistemin 2009’a kadar hizmette
kalacağı beklenmektedir.
Teknik Özellikleri :MQ-5B
Uzunluk
Brüt Ağılık
:23 ft.
:1.800 lb.
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
:34.25 ft.
:200 lb.
Yakıt kapasitesi :Moto Guzi 421 lb. Yakıt tipi:JP-8 HFE 280 lb.
Motor
:Moto Guzix2
Motor gücü
:57 hp (x2)
: Mercedes HFE (x2)
56 hp(x2)
Data link
:LOS
Frekans
:C-band
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
:18 saat
:106/89 kt.
:18.000 ft.
:PİST
:PİST
:144 nm.
:EO/IR
:Tamam MOSP
8
2.1.5 RQ-7A/B SHADOW 200
Üretici
: AA1
Envanter : 100+ Dağıtılmış/332 Planlanmış
Açıklama :Karadaki manevra birlik komutanlarını desteklemek için tugay seviyesinde
RQ-7 kullanımı Kara Kuvvetlerince tercih edilmiştir. Ray üzerinden mancınık/sapan ile
fırlatılmakta, dönüşte uçak durdurma tertibatıyla indirilmektedir. Titreşimli, yalpa çemberli
EO/IR sensörleri ile gerçek zamanlı olarak C-band linkden görüntüleri aktarır. Geliştirilmiş ilk
model Ağustos 2004’te çıkarıldı. RQ-7 B modelinde yüksek band genişliğine sahip taktik link,
16 inç.daha uzun kanat açıklığı, daha fazla yakıt kapasitesi ve 7 saat havada kalma süresi ile
gelişmiş uçak bilgisayarı birleştirilmiştir. Hali hazır temin edilen fonlar, Kara Kuvvetlerine, aktif
görev kuvvetleri ve ihtiyat kuvvetleri için 4 uçaklı 63 adet sistemin tedarik edilmesi imkanını
sağlamıştır. Kara Kuvvetlerinin gündeminde kuvvet yedeği olrak toplam 88 sistemin tedariği
bulunmaktadır. Shadow sistemleri, Güney Kore ve Irak’ta terörle mücadele harekatlarında
kullanılarak yaygınlaşmıştır.
Teknik Özellikleri :RQ-7B
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
:11.2 ft.
Kanat açıklığı
:375 lb.
Yük kapasitesi
:73 lb.
Yakıt tipi
:UEL AR-741
Motor gücü
:LOS C2
Frekans
S-band,UHF
LOS Video
:7 saat
Maksimum hız
:105/60 kt.
En yüksek irtifa
:15.000 ft.
Kalkış yeri
:Catapult
Konuş yeri
:Kurtarma teli
Kapsama alanı
:68 nm.
Sensör
:EO/IR
Sensör yapısı
:Tamam POP 300
9
:14 ft.
:60 lb.
:MOGAS
:38 hp
:C-band,
2.1.6 RQ-8A/B FİRE SCOUT
Kullanıcı : Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri
Üretici
: Northrop Grumman
Envanter : 5 Dağıtılmış/192 Planlanmış
Açıklama : Dikey olarak kalkış ve iniş yapan taktik bir araçtır. 5 adet hava aracı ve 4
adet yer kontrol istasyonu geliştirme testindedir. 100 den fazla otomatik uçuş, çoklu yükleme
görevleri ve yer kontrol istasyonu denemeleri gerçekleştirilmiştir. Kara Kuvvetleri Komutanlığı
2003’de RQ-8 B modelini seçerek kendi kategorisine dahil etmiştir. İlk 2 prototip 2006’da
çıkmıştır. Deniz Kuvvetleri ise RQ-8 B’yi LCS (Littoral Combat Ship ) gemileri için
kullanacaktır. Uçak aslında mini bir helikopterdir.
Teknik Özellikleri :RQ-8B
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
:22.9 ft.
:3.150 lb.
:1.288 lb.
:Rolls Royce 250-C20w
:LOS C2
:6+ saat
:125 kt.
:20.000 ft.
:Dikey
:Dikey, Hover
:150 nm.
:EO/IR/LDRF
: FSI Brite Star II
10
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:27.5 ft.
:600 lb.
:JP-5/JP-8
:420 shp
:Ku-band, UHF
2.1.7 MQ-9 PREDATOR B
Kullanıcı : Hava Kuvvetleri
Üretici
: General Atomics Aeronautical Systems Inc.
Envanter : 6 Dağıtılmış/60 Planlanmış
Açıklama : MQ-9 orta ve yüksek irtifa uzun menzilli İHA sistemidir. Esas görevi kritik
zamanlardaki hedefi avlamak ve tahrip etmek, ikincil olarak da istihbarat toplama aracı olarak
görev yapmaktır. MQ-9 sistemi; 4 uçak, 1 yer kontrol istasyonu ve 1 ana uydu linkinden
oluşur. Üzerinde entegre olarak hareketli hedefler için uygun olan SAR radarı, elektrooptik ve
orta dalga infrared sensörler, lazer mesafe ölçer ve lazerli hedef bulma ve tespit sistemi
bulunmaktadır. MQ-9’un ekibi 1 pilot ve 1 sensör operatöründen oluşur. Ekim 2001’de global
terörle savaşta kullanmak üzere Savunma Bakakanlığının ihtiyacına cevap vermek için Hava
Kuvvetleri Komutanlığı MQ-9’u önermiştir. Hava Harp Komutanlığı Haziran 2003’de MQ-9’un
harekat konseptini onaylamıştır. Oluşturulacak objektif kuvvet yapısı 9 İHA sistemli 36
uçaklıdır.
Teknik Özellikleri :MQ-9 PREDATOR B
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
Silahlar
:36 ft.
:10.500 lb.
:4.000 lb.
:Honeywell TPE 331-10
:LOS
Kanat açıklığı
:66ft.
Yük kapasitesi:750lb.(3000 lb.ye çıkabilir.)
Yakıt tipi
:JP
Motor gücü
:900 shp
Frekans
:C-band
:30 saat (Boş iken, 16-20 saat ilave yük ile)
: 225 TBD kt.
:50.000 ft.
:Pist
:Pist
:2000 nm.
:EO/IR, SAR/MTI
: MTS-B
: 4 adet 500lb.veya 8-10 adet 250 lb.
11
2.1.8 JOİNT UNMANNED COMBAT AİR SYSTEM (J-UCAS )
Kullanıcı : Hava Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri.
Üretici
: Boeing, Northrop Grumman.
Envanter : 3 adet X-45A Dağıtılmış/3 adet X-45C ve 3 adet X-47B Planlanmış
Açıklama :Hava Kuvvetlerinin UCAV ve Deniz Kuvvetlerinin UCAV-N programları
DARPA (Defense Advanced Research Projets Agency)( Savunma İleri Araştırma Projeleri
Ajansı) nın yönetiminde birleştirilmiştir. İlk Prototipler X-45 A ve X-47A Mayıs 2002’de ve
Şubat 2003’te üretildi. 2 adet X-45A testi ise Eylül 2004’e kadar devam etti. Daha büyük olan
X-45C ve X-47B modelleri ortak işletim sistemleri geliştirilerek 2007’de ortaya çıkmıştır. JUCAS projesi; geniş harekat alanı görevlerini zamanında destekleyerek çok yönlü kara ve
hava unsurları üzerinde yoğunlaşmıştır. Program demosu ve uçuş koordinesi 2004’te
gösterildi ve programın yönetimi DARPA’dan alınarak Hava Kuvvetlerine verildi.
Teknik Özellikleri :X-47 B
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
:38 ft.
:46.000 lb.
:14.000 lb.
:F100-PW-220U
:Link 16
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
Silahlar
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:9 saat
: 460/TBD kt.
:40.000 ft.
:Pist
:Pist
:1600 nm.
:ESM, SAR/GMTI, EO/IR
: ALR-69
: GBU-31
12
:62ft.
:4.500 lb.
:JP-8
::Ku,Ka
2.1.9. FUTURE COMBAT SYSTEM (FCS)
Üretici
: Boeing
Envanter : 0 Dağıtılmış/TBD Planlanmış
Açıklama :Kara Kuvvetlerinin gelecekteki savaş sistemleri 18 sistemden
oluşmaktadır. Bunların 4’ü deneme tugayı ile 2008’de çıkacak olan İHA sistemidir ve bu
sistemler 2014’e kadar devam edecektir. TRADOC Raven Class I, Class III, Shadow, Class
IV Fire Scout modellerini 2004’de tasarlamıştır. Son olarak Class IV B 24 saat havada
kalacak tek bir uçak şeklinde bir çalışma daha yapılmaktadır. Class I takım, Class II bölük,
Class III tabur, Class IV tugay seviyesi için dizayn edilmiştir.
Tipi
Ağırlık
Havada Kalış
Etki Sahası
Ulaştırma
Uçak
2.1.10
Class I
Takım İHA
5-10 lb.
50 dk.
8 km.
İnsan Taşıyabilir
(35 lb. sistem)
Ravel (İnterim )
Class II
Bölük İHA
100-150 lb.
2 saat
16 km.
2 Asker
Remount
TBD
Class III
Tabur İHA
300-500 lb.
6 saat
40 km.
2 kişi kaldırır
Shadow(İnterim)
Class IV
Tugay İHA
>3000 lb.
24 saat devamlı
75 km.
100 mx50 m
Kurtarma Alanı
Fire Scout
I-GNAT-ER
Üretici
: General Atomic Aeronautical System Inc.
Envanter : 3 dağıtılmış/5 Planlanmış
Açıklama :Kara Kuvvetleri üç adet I-GNAT-ER İHA sistemini kongrenin sağladığı bütçe
artışı ile temin etmiştir. Bu üç sistem Irak’ta ölü bölgelerin etki altına alınması için
kullanılmıştır. 2 sistem daha hizmete girecektir. Bu iki sistem SATCOM veri linki ve Raytheon
sensörleri ile donatılmıştır. I-GNAT-ER Predator’un bir türüdür. I-GNAT-ER; GNAT 750’den
biraz büyüktür, daha sert görünümlüdür, havadan havaya bağlantısı (linki) vardır ve daha
gelişmiş avionik sisteme sahiptir. 2002 yılında Kanada Alberta’daki G-8 zirvesinin emniyeti
için ve bazı Kara Kuvvetleri tatbikatlarında I-Gnat kullanılmıştır. Kara Kuvvetleri, Mart
2004’den beri Irak’ta I-GNAT-ER’leri kullanmaktadır.
Teknik Özellikleri :I-GNAT-ER
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
:27 ft.
:2.300 lb.
:.625 lb.
:Rotax 914F
:Los
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
13
:49 ft.
:450 lb.
:AVGAS
:115 hp
:C-band
Uçuş süresi(Azami)
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Sensör
Sensör yapısı
2.1.11
:30 saat
:120/70 kt.
:25.000 ft.
:Pist
:Pist
:150 nm.
:EO/IR
:Wercam MX-15
GLOBAL HAWK MARITIME DEMONSTRATION
Kullanıcı : Deniz Kuvvetleri
Üretici
: Northrop Grumman
Envanter : 0 dağıtılmış/2 Planlanmış
Açıklama : Bu program tedariksiz bir demo programıdır. Amacı; Deniz Kuvvetlerine
kalıcı yüksek irtifa, çoklu istihbarat sağlayıcı doktrin, taktik, teknik ve işlemlerin
geliştirilmesidir. Bu konuda Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Northrop Grumman firması ve
Hava Kuvvetleri Global Hawk program ofisi arasında satın alma anlaşması yapılmıştır. Bu
kapsamda;
• 2 RQ-4 (Block 10 ) Global Hawk EO/IR ve SAR sensörlü uçak alınması
• Yer kontrol ve destek donanımı temini
• Deniz sensör modellerinin (gözetleme, hedef tespiti ve ters radar) yazılımlarının
geliştirilmesi
• 360 derece elektronik destek ve ölçümleme yeteneklerinin arttırılması
• Uydu ve direk veri linklerinin değiştirilmesi konularında mühendislik hizmeti
verilmesi.
2.1.12
BROAD AREA MARITIME SURVEILLENCE UA
Kullanıcı : Deniz Kuvvetleri
Üretici
: TBD
Envanter :Planlı
Açıklama : Amaç, Deniz Kuvvetlerine gözetleme, keşif ve istihbarat sağlayan kalıcı bir
sistem kazandırmaktır. Sistem; çoklu görev deniz uçağına devamlı olarak kesintisiz şekilde,
açık denizdeki hedeflerden sahil boyundaki 30 ayaktan küçük teknelere kadar tüm hedefleri
izleyip tespit edecek şekilde yardımcı olacaktır. Sistemdeki insansız uçak silahsız olarak
uzun süre havada kalabilecek ve dünyanın çeşitli yerlerindeki yer istasyonlarından idare
edilecektir. 5-6 uçaklı hale getirelecek sistem, her bir harekat alanına yönlendirilecek ve 7
14
gün 24 saat görev yapacaktır. Her istasyonun etki alanı ise 2000 deniz mili olacaktır. Sistem
filo komutanının önüne savaş alanının görüntüsünü gece ve gündüz getirecektir. Ayrıca filo
komutanına yaygın bir haberleşme imkanı sağlayan alçak irtifa uydu tahsisi yetkisi
verilecektir. Bu durum Deniz Kuvvetlerinin “NAVY FORCE net “ stratejisinde yer almaktadır.
2.1.13 EXTENDED RANGE / MULTİPURPOSE UA
Üretici
: TBD
Envanter :90 Planlı
Açıklama : 2001 sonlarında Kara Kuvvetleri kendine ait RQ-5 Hunter sistemini
geliştirmek için gerekli ekipmanlar üzerinde çalışmaya başladı. ER/MP ( uzun menzilli/çok
amaçlı ) İHA sistemi adı verilen sistemin orta irtifada ve uzun süre havada kalması için
çalışması kararlaştırıldı. 2007 yılında bütçeler programlar uygun şekle getirildi.ve üretimin
2007’de başlaması planlandı. İlk prototip Eylül 2004’te üretildi. Sistemin demoları Mart
2005’te bitirildi. ER/MP insansız uçak RQ-7 Shadow yer istasyonundan yönetilmektedir. 12
uçaklı 5 sistem ve 18 uçaklık bir sistem daha üretilecektir.
2.2. CONCEPT EXPLORATION UAS (YENİ KONSEPT UÇAKLAR)
2.2.1. X-50 DRAGONFLY CANARD ROTOR/WING (CRW)
Kullanıcı : DARPA
Üretici
: Boeing
Envanter :2 Dağıtılmış/2 Planlı
Açıklama : CRW Consepti VTOL helikopter yetenekleri ile birleştirilerek ve kanatları
düzenlenerek yüksek hızlı bir uçak haline getirilmiştir. Hızı 400 denizmili/saattir. CRW
yükseldikten sonra Rotoru (helikopter pervanesi) durdurup kilitler ve onu uçak kanatına
dönüştürdükten sonra yüksek hızla uçuşta kullanır. Kuyruk kanadı ile birlikte daha fazla
kaldırma ve kontrol yüzeyi imkanı sağlanmıştır. Bu sabit kanat ve döner kanat modları
konvansiyonel turbofan motor ile güçlendirilmiştir. Hover (askıda, havada kalış) testleri Aralık
2003’te ve Mart 2004’te yapıldı, ancak sert iniş sonucunda ilk uçak önemli hasar gördü. İkinci
X-50 uçağının uçuş testi 2005 yazında yapıldı.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data link
:-
:17.7 ft.
:1485 lb.
:.160 galon.
:Williams F115
Frekans
Kanat açıklığı
:12 ft.
Yük kapasitesi:Yakıt tipi
:Jet-A, JP-8
Motor gücü
:700 lbf
:-
15
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
:1/2 saat
:220 kt.
:20.000 ft.
:Hover
:Hover
:30 nm.
2.2.2. A-160 HUMMINGBIRD
Kullanıcı : DARPA, Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri
Üretici
: Boeing/Frontier
Açıklama : A-160, değişik dönüş hızındaki dikine pervaneler, hafif pervane ve uçak
gövdeleri, yüksek performanslı içten yanmalı motor, yüksek yakıt damıtımı, ileri teknolojili
yarı otomatik uçuş kontrol ve uçak yönetim sistemi gibi menzil, uçuş süresi ve kontrol edilme
tekniklerine ilişkin özelliklerin konvansiyonel helikopterlerle karşılaştırmalı olarak pazardaki
gelişmeleri göstermek için tasarlanmıştır. Patentli optimum hız rotor sistemi; pervanenin
geniş dönüş hızlarında çalıştırır ve en iyi kalkış ve yöneliş oranına sahiptir. İlk uçak Ocak
2002’de üretilmiştir. Uçuş testinde 4 silindirli yarış arabası motoru kullanılmıştır. A-160 bu
motorla 135 knot hıza, 7.3 saat havada kalış süresine, %18 yakıt yüküne, 7.000 ft. İrtifaya ve
geniş dönüş hızlarına ulaştı. Otomatik pilot ile kalkış, yatay uçuş, iniş ve irtibatsız üsse dönüş
görevlerini başarmıştır. 6 silindirli motor ve ardından turbo şaftlı motor ve ardından dizel
motor ile denemeler yapılarak 24 saatten fazla havada kalma ve 30.000 ft. İn üstüne çıkma
çalışmaları yapılmaktadır.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
:35 ft.
:4.300 lb.
:.2.500lb..
:6 silindirli araba mot.
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kapsama alanı
Pervane açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
:18 saat
:140 kt.
:28.000 ft.
:Hover
:Hover
:1700 nm.
16
:36 ft.
:300+lb
:Gasoline
:390 hp
2.2.3. CORMORANT
Kullanıcı : DARPA
Üretici
: Lockheed Martin
Envanter :Planlanan
Açıklama : CORMORANT projesi çok amaçlı İHA için bir seri risk azaltma demolarını
yönetmek için yapılmaktadır. Bu İHA, dalabilen, konabilen, bir denizaltıdan veya gemiden
fırlatılabilen bir sistemdir. Her türlü hava koşullarında gözetleme, keşif, istihbarat ve tahrip
görevleri yapabilir. Özellikle gelecekteki müşterek harekatlarda görünmez deniz altılardan
fırlatılarak yıkıcı bozucu özellikleri ile görev yapacak şekilde üretilmesi planlanmıştır.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
:19 ft.
:9.000 lb.
:.2.500lb..
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
:3 saat
:0.8 m/Sn
:35.000 ft.
:Roketle
:Suya iner.
17
:16 ft.
:1000 lb
:JP-5
2.2.4. DP-5X
Kullanıcı : DARPA
Üretici
: Dragon Fly Picturer
Envanter :Planlanacak
Açıklama : DP-5X geleceğin savaş sistemi olarak dikine havalanıp-konabilen bir araç
olarak planlanmıştır. Başlangıç çalışmaları ve testleri tamamlanarak demo aşamasına
gelinmiştir. Araç yeniden konfigüre edilebilen, takılıp çıkarılabilen bileşenlere sahip modüler
bir yapıdadır. Sistem parçalara ayrılarak insanlar tarafından taşınabilmektedir. Sistem geniş
yükleme kapasitesine sahip, yüksek hareket kabiliyetli çok amaçlı sistemlere uygun bir
yapıda tasarlanmıştır. İki kişilik tek yönetim merkezi sayesinde hızla fırlatılıp
indirilebilmektedir. Araç Kara Kuvvetlerinde tabur ve daha ast seviyeli birlik komutanlarına
taktik gözetleme, keşif ve hedef tespiti ile muhabere yayım platformu hizmetleri
verebilecektir.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
:11 ft.
:475 lb.
:165 lb..
:TPR-80.1
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Uçuş menzili
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
:10.5 ft.
:75 lb
:Heavy Fuel
:97 hp
: 5,5 saat
:100 kt
:10.000 ft.
:Hover
:Hover
:410 nm
2.2.5. LONG GUN
Kullanıcı : DARPA
Üretici
: Titan Corparation
Envanter :Planlı
Açıklama : Long Gun programı; yeniden kullanılabilirlik, uzun menzil ve uçuş süreli,
düşük maliyetli, insansız ve füze ile donatılmış, 3 modlu (uzun dalga infrared, yakın infrared
18
ve görüntü sensörlerine ve laserli hedef işaretleme spotlarına sahip müşterek bir sistem
üretme amacı taşır. Kanallı fan kuvveti daha etkili bir şekilde uçuş süresini arttırmaktadır.
Denizden veya karadaki sevk aracından fırlatılır. Belirlenen hedef bölgesine gider ve 3 modlu
sensörlerini kullanarak hedef araştırmasını yapar. Hedefi bulduğunda otomatik olarak hedefe
taaruz eder. Hedefi bulamaz ise geri döndürülür. Kendisi aslında bir füzedir. Füze kontrol
yönetim data linkine sahiptir.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
:12 ft.
:750 lb.
:300 lb..
:UEV motor
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
:13 ft.
:160 lb
:JP-8, JP-5, Dizel
:28 hp bir Kw.jeneratör.
: 30+ saat
:125 kt
:15.000 ft.
:HIMARS or Rail
:Uzak alan
:1800 km.
2.2.6. UNMANNED COMBAT ARMED ROTORCRAFT (UCAR)
Kullanıcı :Kara Kuvvetleri
Üretici
: Lockhead Martin ve Northrop Grumman
Envanter :Planlı
Açıklama :Projenin amacı geleceğin muharebelerinde ateşle keşif ve taaruz görevlerinin
etkinliğini arttıracak bir sistem olarak, dikine havalanıp inebilen akıllı İHA sistemlerin teknik
olarak ve perfonmans olarak harekata daha fazla katkı sağlayacağını göstermektir. Otomatik
ve müşterek harekatlar, otomatik alçak irtifa uçuş gözetleme ve hedef tespiti/otomatik silah
tahsisi gibi imkanları sağlayıcı teknolojileri elde etmek için UCAR programı, tasarım,
geliştirme,entegrasyon ve demo çalışmalarına başlanmıştır. Temmuz 2004’te ilk tasarım
timleri ilgili firmalarda oluşturuldu, demo için bir model seçildi. A modeli 2006’da denendi ve
müteakiben B modeli prototipi 2008’de yapıldı ve Kara Kuvvetleri programı olarak 2010 yılına
planlandı.
19
2.2..7 EAGLE EYE
Kullanıcı :Sahil Güvenlik Komutanlığı
Üretici
: Bell Textron
Açıklama : Şubat 2003’te kotra tabanlı İHA sisteminin Deepwater adlı program ile seçimi
yapıldı. Prototip uçak 2007’de yapılmıştır.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
:17 ft.
:2850 lb.
:822 lb..
:P&W 200-55
:LOS C2/Video LOS C2
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
2.3
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
: 5.5 saat
:210/97 kt
:20.000 ft.
:Hover
:Hover
:110 nm
:MMR, EO/IR
:Telephonics 1700-CG, FSI Star Safire-III
SPECİAL OPERATIONS UAS
2.3.1 NEPTUNE
Kullanıcı
Üretici
Envanter
:15.2 ft.
:200-300 lb
:JP/ Dizel
:641 hp
:Ku-band/S-band
:Deniz Kuvvetleri
: DRS
:15 Dağıtılmış/27 Planlı
20
Açıklama : Denize inip fırlatılabilen ve yeniden kullanılabilen yeni tasarlanmış taktik bir
İHA sistemidir. 72x30x20 inc ebatlarında bir muhafazalı çanta içinde taşınabilir ve hava
basınçlı bir lançere yerleştirilip küçük teknelerden fırlatılabilir, suya düştükten sonra yeniden
kullanılabilir bir sistemdir. İnflared veya renkli kameralı sensörler taşıyabilir ve küçük nükleer
başlıklar da taşır. Veri linki su üzerinde çoklu haberleşme imkanı sağlar. İlk uçak 2002’de
üretildi ve Mart 2002’de ödül aldı.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
Performans Verileri
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
:6 ft.
Kanat açıklığı
:80 lb.
Yük kapasitesi
:18 lb..
Yakıt tipi
:2 Stroke
Motor gücü
:LOS C2,LOS video
Frekans
:
: 4 saat
:84/60 kt
:8.000 ft.
:Pneumatic
:Water/Skid/Parachute
:40 nm
:EO/IR
:DRS
:7 ft.
:20 lb
:MOGAZ
:15 hp
:UHF
2.3.2 MAVERICK
Kullanıcı :DARPA, Deniz Kuvvetleri, Kara Kuvvetleri
Üretici
: Boeing, Frontier Robinson
Açıklama :Maverick Robinson 22 helikopterinin İHA versiyonudur. 1999’da modifiye
edilen helikopterin kontrol ünitesi için DARPA’nın A-160 İHA sistemi desteği alındı.
Müteakiben Deniz Kuvvetleri Komutanlığı 4 adet maverick tedariğine karar verdi.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
:28.8 ft.
:1370 lb.
:100 lb..
:Lycoming O-360-J2A
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
21
:25.2 ft.
:400 lb
:AVGAS
:145 hp
Data Link
:TBD (belirlenecek) Frekans
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
:-
: 7 saat
:118 kt
:10.800 ft.
:Hover
:Hover
:175 nm
:EO/IR
:Wescam
2.3.3. XPV-1 TERM
Kullanıcı :Özel Kuvvetler Komutanlığı
Üretici
: BAI Aerosystems
Açıklama : Kara Kuvvetleri Komutanlığınca test edilen fiberoptik yönetimli bir İHA
sistemidir. 2001 sonlarında komple yenilendi, büyütüldü, ön ve geri vites tertibatı tekerlekleri
ile uyumlu hale getirildi ve elektronik kontrollü disk frenler takıldı, dar ve engebeli arazide
hareket edip yeniden kullanımını sağlamak için hareketli gövde dağıtım mekanizması
geliştirildi. Sistem Afganistan’da Özel Kuvvet Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri
Komutanlığınca kuvvet kurtarma ve koruma operasyonlarında 20 pound’dan hafif sensör
kullanılarak görevlendirildi. 3 ay içinde 225 muharebe uçuşu gerçekleştirildi. 2004 başında
kuyruk kancası ve dişli kaymaları nedeniyle vites kutusu iptal edildi. Deniz Kuvvetlerine
adapte edilen kontrol istasyonu geliştirildi ve denemeleri başarıyla gerçekleştirildi. Kaymalı
kuyruk kancasının küçültülmesi uçağın görev süresinin 4-6 saat arttırmıştır.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
:9 ft.
:130 lb.
:28 lb.
:3W 100 cc.
:LOS C2, LOS video
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
: 2 saat
:87/50 kt
:10.000 ft.
:Pist
22
:11.4 ft.
:25 lb
:MOGAS/Oil
:12 hp
:L/S band,UHF
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
:Pist
:40 nm
:EO/IR
:BAI PTZ
2.3.4. XPV-2 MAKO
Üretici
: NAVMAR Applied Sciences Corporation/BAI Aerosystems
Açıklama : Mako, muharebeden sonra hurdaya ayrıldığından yeterince düşük maliyeti
olmayan, çeşitli görevlerde kullanılabilen, çok yetenekli, uzun menzilli hafif bir İHA sistemidir.
Tek motorludur, yüksek ve geniş kanatlıdır, radyo kontrollu veya bilgisayar destekli otamatik
pilota sahiptir. Gündüz ve gece keşif ve diğer ilgili görevleri yapacak yetenektedir. Nispeten
yeni bir uçaktır. Navigasyon ve su geçirmez ikaz lambaları, otomatik almaç-göndermeç ve
radara aktarma cihazı, çift yer kontrol istasyonu ile harekat yapabilmektedir. Yüksek
çözünürlüklü dijital kamera ilaveleri ile başarılı bir sistem haline getirilmiştir.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
:9.11 ft.
:130 lb.
:5 galon
:3W 100 cc.
:C2, video
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:2.5 saat
:75/50 kt
:10.000 ft.
:Pist
:Pist
:40 nm
:EO/IR
:BAI
23
:12.8 ft.
:30 lb
:MOGAS/Oil
:9.5 hp
:VHF,UHF,L-band Videodownlink
2.3.5. CQ-10 SNOWGOOSE
Kullanıcı :Özel Kuvvetler Komutanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı
Üretici
: NMIST Inc.
Envanter :15 Dağıtılmış/TBD (Belirlenecek)
Açıklama : CQ-10 A psikolojik harekatlarda propaganda broşürü atmak, özel kuvvet
birliklerine destek paketleri dağıtmak, hava gözetleme ve haberleşme hizmeti sağlamak için
seçilmiştir. Uçak güçlendirildi, programlanabilir hale geldi. GPS destekli modüler yük
bölmeleri ile teçhis edilerek 6 adet önemli yük yada yakıt ikmal kabı taşıyacak hale
getirilmiştir. Snowgoose, çok amaçlı, yüksek hareket yetenekli tekerlekli, karadan fırlatılabilir
veya C-130, C-141, C-17 gibi uçaklardan 25.000 ft. ten daha yüksek irtifalardan atılabilir.
Karadan fırlatıldığında ise 18.000 ft. Yüksekliğe erişebilir. Araç, 575 pound ağırlığında
propaganda broşürü, ikmal maddesi ve sabit kargo yüklerini taşıyabilir ve bu yükle 1-3 saat
havada kalabilir. 75 pound yük ile de 14-16 saat havada kalabilir. Sistem 4 operatör ile 4’er
saatlik ara vermek kaydı ile kullanılabilir.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
:9.5 ft.
:1400 lb.
:91 US galon
:Rotax 914 UL
:LOS/BLOS C2,
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:19+ saat
:33/33 kt
:18.000+ ft.
:Hava atıcı/Kamyon lançer
:Paraşüt
:160 nm
:Konfigüre edilebilir
:-
24
:6.8 ft.
:575 lb
:MOGAS/AVGAS
:110 hp
:L-band
LOS video
2.3.6 ONYX AUTONOMOUSLY GUIDED PARAFOIL SYSTEM
Üretici
: Atair Aerospace, Inc
Açıklama : Onyx Kara Kuvvetlerinin Natick Soldier Center (NCS) de geliştirilen, otomatik
yöneltilebilen bir paraşüt sistemidir. Onyx sistemleri C-130, C-141, C-17 uçaklarından 35.000
ft.ten fazla yüksekliklerden havaya bırakılır ve otomatik olarak 30 milden fazla havada
kayarak hedefin yaklaşık 150 ft. yakınına inerler. Özel kuvvetler için yiyecek, su, tıbbi
malzeme, yakıt, cephane ve diğer kritik yükleri taşırlar. Onyx; formatlanmış sürü halinde
uçuş, çarpışmayı önleyici aktif sistem, kendi kendine öğrenme ve adaptasyon fonksiyonu gibi
ileri teknolojili yeteneklere sahiptir. Bu teknoloji ile 50 ‘den fazla çoklu onyx’ler aynı hava
sahasına atılarak tek bir hedefe veya birçok hedefe çarpışma, karışma olmadan yük
taşıyabilirler. Onyx’lerin daha küçük versiyonları hassas sensörlü ve bombacıklı olarak
üretilmiştir.
Uzunluk
Brüt Ağılık
Yakıt kapasitesi
Motor
Data Link
Maksimum hız
En yüksek irtifa
Kalkış yeri
Konuş yeri
Etki alanı
Sensor
Sensor yapısı
:45 ft.
:2300 lb.
:::-
Kanat açıklığı
Yük kapasitesi
Yakıt tipi
Motor gücü
Frekans
:Değişken
:0/70 kt
:35.000 ft.
:Uçaktan atma
:Paraşüt
:30 nm
::-
25
: 38 ft.
:2200 lb
:::-
2.4. SMALL UAS
2.4.1 MINI UA
Dragon Eye
FPASS
AeroVironment Lockheed
Martin
Deniz Piyade
Hava
Komutanlığı
Kuvvetleri
Pointer
Aero
Vironment
Özel
kuvvetler
Raven
Aero
Vironment
Kara
Kuvvetleri
Ağırlık
Uzunluk
Kanat
Açıklığı
Yük Kap.
Motor Tipi
4.5 lb
2.4 ft.
3.8 ft.
7 lb.
2.7 ft.
4.3 ft.
8.3 lb.
6 ft
9 ft.
4 lb.
3.4 ft.
4.3 ft.
1 lb.
Batarya
1 lb.
Batarya
1 lb.
Batarya
2 lb.
Batarya
Azami irtifa
Etki Alanı
Havada
Kalış
Planlanan
Sayı
İHA Sistem
Sayısı
1000 ft.
2.5 nm.
45-60 dak.
1000 ft.
6 nm
1 saat
1000 ft.
6 nm.
2 saat
1000 ft.
6 nm.
1.5 saat
3 lb.
Gasholine/
JP-5/JP-8
10.000 ft.
10 km.
4+saat
467 sistem
21 sistem
50 sistem
300+sistem
9 sistem
3
6
2
3
4
Üretici
Firma
Kullanıcı
BUSTER
Mission
Teknologies,İnc.
Kara Kuvvetleri
Gece Görüş
Labratuvarı
10 lb.
41 Inç.
49.5 Inç.
2.4.1.1 DRAGON EYE
Dragon Eye Deniz Piyade’nin bölük, takım ve tim seviyesi 10 km. etki alanına sahip ilk İHA sı
olmuştur. İlk prototip Mayıs 2000’de uçurulmuştur. 40 uçaklık parti için Temmuz 2001’de
Aero Vironment ve BAI firmaları ile kontrat yapılmıştır. Herbiri 3 uçak ve 1 yer istasyonundan
oluşan toplam 467 sistemin üretilmesi planlanmıştır.
26
2.4.1.2 FORCE PROTECTION AERIAL SURVELLANCE SYSTEM (FPASS)
FPASS Hava Kuvvetleri Güvenlik Personelinin; alan gözetlenmesi, üs güvenlik devriye
hizmetlerinin ve piste iniş ve kalkış yollarının gözetlenmesi, izlenmesi, konvoyların göz
önünde bulundurulması gibi hizmetlerin duruma dayalı farkındalığı arttıracak şekilde görev
yapmalarını kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. FPASS sistemi 1999’da ABD merkezi
komutanlıkta yer alan Hava Kuvvetleri Elektronik Sistemler Merkezince deniz aşırı üs’lerin
güvenlik ihtiyacını karşılamak maksadıyla geliştirilmiştir. DESERT HAWK “Çöl Şahini”
şeklinde tasarlanmıştır. Her sistem 6 uçak ve 1 kontrol istasyonundan oluşmaktadır. Kontrol
istasyonu 1 diz üstü (laptop) bilgisayardır. İlk sistemler Temmuz 2002’de dağıtılmıştır.
2.4.1.3
FQM-151 POINTER
1989’dan beri Körfez savaşlarında görevlendirilmek üzere yaklaşık 100 adet el ile
fırlatılan, akülü/pilli FQM-151, Dz.P., K.K. ve Hv. K.lerince ihtiyaç olarak bildirilmiştir. Özel
Kuvvetler K.lığı 2’şer uçaklı 60 adet sistemi Körfez Savaşı ve Afganistan savaşında
kullanmak için talep etmiştir. Pointers (işaretleyiciler), çeşitli minyatür sensörlerin
(soğumayan infrared kameralar ve kimyasal madde bulucu dedektörler gibi) testini yapmak
için kullanıldılar.
27
2.4.1.4 RAVEN
Aero Vironment firması, pointerları (işaretleyici) yeniden bir mühendislik çalışması yaparak
avantajlı hale getirdi. Özellikle aküleri ve elektrik motorları üzerinde çalıştı. Sonuçta yeniden
paketlenebilir ölçülerde ve ağırlıkta raven adlı pointer üretildi. Irak harbinde denendi ve en az
operatör yeteneği ve bakım gerektiren mini sistem olarak tanıtıldı. K.K.K.lığı üç uçaklı 185
sistem, Hv.K.K.lığı 41 adet iki uçaklı sistem ve Özel Kuvvetler K.lığı 70 adet üç uçaklı sistem
satın alıyor.
2.4.1.5 BUSTER
Buster, ABD K.K.K.lığının Gece Görüş laboratuvarları için üretildi. Uçak, laboratuvarın
geliştirdiği sensörlerin testinde kullanılmaktadır. Sistem ile ilgili 9 adet sipariş verilip üretildi.
Aynı sistem İngiltere Savunma Bakanlığının programı dahilinde Kraliyet Hava Kuvvetleri,
Kraliyet Topçusu ve Özel Kuvvetler Komutanlığınca da kontrata bağlanmıştır.
Silver Fox
ScanEagle
Aerosonde
BATCAM
Üretici
Advanced
Ceramics
Insitu
Group/Boeing
Aerosonde/Lockheed
Martin
ARA
Kullanıcı
Dz.K.
Dz.P.
Dz.K.
Özel Kuv.K.
Ağırlık
20 lb
39.6 lb
33 lb
0.84 lb
Uzunluk
4.8 ft
3.9 ft
5.7 ft
24 in
Kanat Açıklığı
7.8 ft
10 ft
9.4 ft
21 in
Yük Kapasitesi
5 lb
5-7 lb
12 lb
0.09 lb
Motor Tipi
Diesel/Gasoline
Gasoline
Gasoline
Battery
28
Azami İrtifa
16,000 ft
19,000 ft
20,000 ft
1,000 ft
Etki alanı
yarıçapı
20 nm
60 nm
1,000 nm
1.6 nm
Havada Kalış
10 saat
20 saat
30 saat
18 dak.
Planlanan sayı
20-30 sys
2 sys
1 sys
23 sys
İnsansız Uçak
Sayısı
3
8
5-8
2
2.4.1.6 SILVER FOX
JP veya MOGAS kullanılabilen modüler bir İHA dır. Dz.K. Araştırma Kurumunca, gemi
güvenliği ve körfez devriye hizmetlerinde denenmiştir. Hava indirme uçağı ile kontrol edilerek
8 saatten fazla uçmuştur. Kanada Zırhlı Birlikleri, sistemi müşterek harekatta kullanmıştır.
2.4.1.7 SCAN EAGLE
Uzun süre havada kalabilen, düşük maliyetli bir İHA dır. 8 uçaklı 2 sistem, kuvvet
koruma görevinde Irak’ta kullanılmıştır. Elektro optik infrared sensörlü kamera taretine
sahiptir. Data linki hedefe kilitlenebilen işaretçiye sahiptir. Diğer İHA sistemleri ile birlikte
entegre kullanım sağlar. Bu sayede kontrol operatörü daha büyük ve daha üst seviyeli
(predator gibi) İHA.ları kullanabilir veya o İHA.lar ScanEagle’ı kontrol edebilir.
29
2.4.1.8 AEROSONDE
Çok uzun süre havada kalabilen, düşük maliyetli bir İHA dır. Aerosonde TV kameraları,
kızılötesi kameralar, elektronik ölçümleme cihazları, jammer gibi bir dizi sistemi aynı anda
taşıyabilir. Aerosonde halen NASA tarafından, Alaska’da ve Avusturalya’da iki bölgede
kullanılmaktadır. Deniz Kuvvetleri Araştırma Merkezinde yükleme ve enstrumanları için
geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Sistem aynı zamanda Hava Kuvvetlerinde uluslar
arası hava izcilik hizmetlerinde de kullanılmaktadır.
2.4.1.9 BATCAM
Hava Kuvvetleri Sekreteliği tarafından tedarik aşamasındadır. Program hızlı şekilde
ilerlemektedir. Ağır bir prototip hızla üretildi ve alan testleri yapıldı. ABD Hava Kuvvetleri Özel
Harekat K.lığının personeli ve Hava Kuvvetleri Harp alanı havacıları için yeniden
kullanılabilen, güvenilir bir İHA olacaktır.
BATCAM navigator, tanımlayıcı, hedef bulucu, duruma dayalı anında ikaz edici, iyi bir
gözetleyici ve keşif aracı olarak başarılı ve hızlı görev yapabilmektedir.
2.4.2 MICRO AIR VEHICLES (MAV)
30
MAV
Hornet
Wasp
Üretici
Honeywell
Aero Vironment
Aero Vironment
Sponsor
DARPA/Army
DARPA
DARPA
Ağırlık
15 lb
0.4 lb
0.4 lb
Uzunluk
15 inç
7 inç
8 inç
Kanat Açıklığı
13 inç
15 inç
13 inç
Yük
2 lb
0.1 lb
0.1 lb
Motor Tipi
Ağır Yakıt Piston
Yakıt Hücresi
Batarya
Azami Yükseklik
10,500 ft
------
1,200 ft
Hrk. Alanı
yarıçapı
~ 6 nm
5 nm
Havada Kalış
~ 40 dak.
60 dak.
DARPA (Savunma Bakanlığı Teknoloji Araştırma Kurumu) ve K.K.K.lığı MAV için yeni
tasarımlar üzerinde çalışmaktadır. MAV programı, sırt çantasına sığabilecek, tek kişilik
operasyonlara uygun küçük sistemler üzerine yoğunlaşmıştır. Tek bir küçük uçakta, hafif
uçuş, algılama ve haberleşme teknolojileri üzerinde Honeywell firması ile çalışılmaktadır.
DARPA’nın sentetik çok fonksiyonlu materyal programı ile 6 Ons.luk bir MAV üretildi ve Aero
Vironment Wasp ise kanat ve bataryası entegre edilerek 1.8 saat uçabilen bir uçak olarak
üretildi. Şimdiki Wasp modeli deniz seviyesinden 5000 feet’e kadar yüksekliklerde ve 105oF
de uçabilir. Otomatik uçuş modu, GPS destekli yol bulma navigatorü, başıboş uçuş, irtifayı ve
başı kilitleme gibi çeşitli yeteneklere sahiptir. Sabit, ön ve kenarlara bakan renkli gündüz
kameralara sahiptir ve gerçek zamanlı olarak görüntüleri Raven’in yer istasyonuna
aktarabilir. Wasp MAV, Teknolojik Fırsatları Engelleme Fonuna Dz.K.lerince dahil edilmiştir.
Amaçları;
a. Daha zor, otomatik ve elle kumanda edilmeden yönetilebilecek yeni bir üretim
tesisinin kurulması ve araç başı maliyetin 5000 dolar olması.
b. Harekat için faydalı bir değer üretmek
c. Kullanıcı-sürücü demolarının ve kolaylık imkanlarının değerlendirilmesi
Wasp aracının değişik variantlar halinde yeni teknolojilerle geliştirilmesinde anahtar alanlar;
a. Minimum ağırlıkta ve minimum güç gerektiren, düşük aerodinamik kayıpları olan
soğumayan uyumlu kızılötesi dedektörlerin bir dizin halinde uçağın kanatlarına
yerleştirilmesi.
b. Optik akış çarpışmasından kurtulma ve navigasyon sisteminin GPS olmayan
ortamlarda ve meskun mahallerde kullanılması.
c. Veri aktarımı protokollerinin dijital haberleşme sistemlerinde kullanımını mümkün
kılması.
Aero Vironment firmasının Hornet’i hidrojen yakıtla çalışan ilk insansız araç olarak
Mart 2003’te uçuruldu. Aracın yakıt hücresi aynı zamanda kanat vazifesi görmektedir.
31
2.4.3 ORGANIC AIR VEHICLE-II
Üretici
: Aurora Flight Sciences, BAE Systems, Honeywell
Sponsor : DARPA/Army
Ağırlık
: 112 lb
Uzunluk : (TBD: belirlenecek)
Yük Kapasitesi : 22 lb
Motor Tipi : Heavy Fuel
Azami İrtifa : 11,000 ft
Etki alanı çapı : ~10 nm
Havada Kalış : 120 dak.
Tasarım yapıldı, demosu yapılmadı.
AÇIKLAMA:
DARPA ve K.K.K.lığı değişik ölçülerde organik bir hava aracı tasarımı yaptı. Yeni
programın adı OAV-II. Amaç kara araçları ile taşınabilen daha büyük ölçekli bir geleceğin
harp aracını üretmektir. Dik durabilen, dikine havalanıp inebilen, kanallı, muhafazalı fana
(pervaneye) sahip bir sistem prototip olarak üretilmiştir. Araç, yüksek hareket kabiliyetli çok
amaçlı tekerlekli bir kara aracından ya da hakim bir tepeye yerleştirilen robotik bir araç ile
fırlatılıp yöneltilebilmektedir. K.K.K.lığı bilimsel araştırma merkezinin çalışmaları DARPA’nın
III.faz araştırmalarıyla entegre edildi.
2.5
UNMANNED AIRSHIPS (İnsansız Hava Gemileri)
Hava gemisi projeleri, serbest uçabilen ve havada durabilen gemiler olarak İHA
sistemleri yeteneklerine ilave yetenekler ve çeşitlilik katmıştır. Havada 5 günden 1 aya kadar
kalabilen gemiler, yerel bölge gözetlemesi, Kuvvet Koruma ve cruise füze tespiti gibi görevler
yapmaktadır. Havada durabilen gemiler, Irak ve Afganistan’da halen görev yapmaktadır.
Bu sistemler psikolojik harekat ve sınır gözetleme görevleri de yapmaktadırlar. Hava
gemileri ile İHA sistemlerinin kuvvet koruma, sinyal istihbaratı elde etme, haberleşme
sistemlerinin genişletilmesi ve yaygınlaştırılması ve navigasyon hizmetlerinde birlikte
kullanılması daha düşük maliyetli bir sinerji yaratmaktadır. Hava gemilerinin en belirgin
olumsuz özelliği limitli hareket kabiliyetidir.
32
2.5.1. ADVANCED AIRSHIP FLYING LABORATORY
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: Dz.K.
: American Blimp Corporation
: 0 Dağıtılmış / 1 Planlı
AÇIKLAMA:
AAFL, hava gemisi teknolojilerinin geliştirilmesinde prototip test aracı olarak
kullanılmaktadır. (Keşif, gözetleme ve istihbarat sensörleri, ilgili işlemciler, haberleşme ağları
gibi) Yer kontrol istasyonu ihtiyacını azaltan, otomatik uçuş kontrolü, yük taşıma
kapasitelerinin ve irtifanın arttırılması, uçuş maliyetinin düşürülmesi, ağır yakıt motorlarının
kullanılabilmesi, düşük hızda kontrolü ve yönetimi kolaylaştırması askeri operasyonların daha
etkili ve koordineli şekilde icrasını sağlamaktadır. Adanmış.sabit rampalar, ekipman rafları,
yüksek geniş bant ağ imkanları, 5 kw gücünde büyük çaplı ağ oluşturma ekipmanları ile
donatılmıştır. Mevcut keşif gözetleme ve istihbarat platformlarından çok daha fazla güçlü
imkanlara sahiptir.
Uzunluk
Kuyruk Açıklığı
Hacim
Yük Kapasitesi
Havada Kalış
İrtifa
Sensör
: 200 ft
: 55 ft
: 275,000 ft3
: 1,000 lb
: 48 saat
: 20,000 ft
: Çok çeşitli sensörleri var.
2.5.2 TETHERED AEROSTAT RADAR SYSTEM (TARS)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: Hv.K.
: ILC Dover
33
AÇIKLAMA:
TARS’ın asıl görevi; Federal kuruluşlara milli uyuşturucu engelleme programı
kapsamında düşük seviyede radar gözetleme/gözlemleme DATA’sı sağlamaktadır.
İkinci görevi ise; Kuzey Amerika Uzay Savunma K.lığına Florida Boğazlarında hava
hakimiyeti için düşük seviyeli gözetleme alanı sağlamaktır. Bir adet sabit TARS Florida’da
Cudjoe koyunda konuşludur ve Amerikan TV verilerini Küba’ya iletmektedir. Tüm veriler bir
yer istasyonuna aktarılıp digital hale getirilmekte ve çeşitli kullanıcılara yayınlanmaktadır.
Hava durumuna göre sistemin etkinliği % 60 civarındadır. Üzerindeki ekipmanların etkinliği
ise % 98 dir.
2.5.3 JOİNT LAND ATTACK ELEVATED NETTED SENSOR (JLENS)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: K.K.K.lığı liderliğinde müşterek
: Raytheon / TCOM
: 12 Planlı
AÇIKLAMA:
JLENS, esas olarak ABD Silahlı Kuvvetlerine yönelik giderek artan cruise füzeleri
tehditine karşı radarlar ile yatay gözetleme sağlamaktadır. Sistem birisinde gözetleme radarı,
diğerinde iz takip radarı bulunan iki hava gemisinden oluşur. Her gemi; mobil yer istasyonuna
bağlanır, istasyon ise fiberoptik ve güç kablosu ile işletme istasyonuna irtibatlıdır. Gözetleme
radarı ilk hedef tespitini yapar, izleme radarına bilgilerini aktarır ve iz takip radarı atış kontrol
izini kaliteli şekilde üretir. JLENS sistemi; birleşik taktik linki-16’ya bağlıdır. Bu link; koordineli
angajman kabiliyeti, tek kanallı kara-hava telsiz sistemi ve ileri pozisyonlu yer raporlama
sistemini içermektedir. Her iki radar sistemi, dost ve düşman tanımlama sistemine sahiptir.
Uzunluk
Hacim
Yük Kapasitesi
Havada Kalış
İrtifa
Sensör
: 233 ft
: 75 ft
: 590,000 ft3
: 5,000 lb
: 30 gün
: 10-15,000 ft
: Radar
34
2.5.4. RAPID AEROSTAD INTIAL DEPLOYMENT (RAID)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: Kara Kuvvetleri.
: Raytheon / TCOM
AÇIKLAMA:
K.K.lerinde seyir devamlılık harekatlarını desteklemek için başlatılan projedir. RAID
gemisi, JLENS platformunun daha küçük bir versiyonudur. 1000 feet irtifada yere bağlı olarak
kullanılır ve etki alanı birkaç kilometre arttırılmıştır. Afganistan’da RAID gemisi arazi
gözetleme ve kuvvet koruma görevlerinde, küçük düşman kuvvetlerinin öldürücü roket
saldırılarına karşı kullanılmıştır. İkincil olarak füze izleme ve erken ikaz görevleri de
yapmıştır. Afganistan’da değerli tecrübeler elde edilmiş ve geleceğin taktik JLENS
kullanıcıları için önemli bir fırsat olmuştur.
Uzunluk
Kuyruk Kanat Genişliği
Hacim
Yük Kapasitesi
Havada Kalış
Azami İrtifa
Sensör
: 49 ft
: 21 ft
: 10,200 ft3
: 200 lb
: 5 gün
: 900 + ft
: Elektrooptik/ İnfrared
2.5.5. RAPIDLY ELEVATED AEROSTAT PLATFORM (REAP)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: K.K.
: Lockheed Martin / ISL-Bosch Aerospace
35
AÇIKLAMA:
REAP; Irak’ta kullanılmak üzere K.K.malzeme Komutanlığı ve Dz.K. Araştırma
Merkezince müşterek geliştirilmiştir. TARS gemisinden çok küçüktür., 300 feet yükseklikte
kullanılır. Hızlı intikal eden birlikler için tasarlanmıştır. Yaklaşık 5 dak. İçinde yüksek hareket
kabiliyetli çok amaçlı tekerlekli taşıma aracının üzerinden yükseltilerek hazır duruma gelir.
Gündüz ve gece görüş kamera ve sensörlere sahiptir. Sensörler 300 feetten 18 deniz mili
yarı çapındaki bir alanı görebilir. 2003 Aralığında üretilmiş ve yaygınlaşmıştır.
Uzunluk
Hacim
Yük Kapasitesi
Havada Kalış
İrtifa
Sensör
: 31 ft
: 17 ft
: 2,600 ft3
: 35 lb
: 10 gün
: 900 + ft
: Elektrooptik/ İnfrared (ISL Mark I, Raytheon IR 250)
2.5.6 HIGH ALTITUDE AIRSHIP (HAA)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: K.K.
: Lockheed Martin
AÇIKLAMA:
HAA; Kuzey Amerika Uzay Savunma K.lığı ve K.K.lığının liderliğinde, Füze Savunma
Kuruluşu (Ajansı) teknik yönetiminde üretilmektedir. Bu ileri teknoloji konsept demo
sisteminin özelliği, fizibilite mühendisliği ile insansız, bağlantısız, güneş/solar enerjiyle
çalışan ve 65000 feet’te uçabilen geminin askeri kullanım potansiyelini geliştirmektedir. Çoklu
görev yüklerine sahipken durmadan 1 aydan fazla uçabilen bir prototip gemi geliştirilmiştir.
Amaç; Kıta Amerikasında kendi kendine havalanarak dünyanın her yerine gidebilen, orada
havada istasyon olarak kalabilen ve gerektiğinde tekrar anayurda dönebilen bir hava gemisi
üretmektir.
Uzunluk
Hacim
Yük Kapasitesi
Havada Kalış
İrtifa
Sensör
: 500 ft
: 150 ft
: 5,000,000 ft3
: 4,000 lb
: 30 gün
: 65,000 ft
:?
36
2.5.7 NEAR SPACE MANEUVERING VEHICLE (NSMV)/ASCENDER/V-AIRSHIP
Hava Kuvvetleri, 2005 yılında JP Aerospace firmasınca üretilen V biçiminde bir gemiyi
test etti. İlk testler hangarda yapıldı. 100 lb yükle 120.000 feet’te 5 gün süre ile 200 deniz
millik bir mesafeyi izleyecek bir uçuş yapması isteniyor. Gemi, yüksek çekim gücü için hafif
karbonfiber pervane kullanmakta, içindeki iki bölüm arasında helyum gazını dengeli
muhafaza eden ve ilave manevra kabiliyeti ve dengeleme düzeneği olan tek bir yönetim
sistemine sahiptir. Keşif, gözetleme, istihbarat, haberleşme ağının yaygınlaştırılması
görevlerinde kullanılması planlanmıştır. Ancak 2004’te proje iptal edildi.
2.5.8 MARINE AIRBORNE RE-TRANSMISSION SYSTEM (MARTS)
Kullanıcı
Üretici
Envanter
: Dz.P.K.lığı
: SAIC / TCOM LP
AÇIKLAMA:
DARPA tarafından Dz.P. birliklerin emniyetli yatay haberleşme ağının (USMC
VHF/UHF PRC 117, 119 ve 113 radyolinklerinin) yaygınlaşması ve iletilmesi maksadıyla
geliştirilmiş bir sistemdir. MARTS; 68 deniz mili yarıçapındaki bir alanda 7 gün 24 saat
haberleşme bağlantısı sağlar. Hafif silahların neden olduğu patlak ve deliklere, rüzgara,
şimşek/yıldırım darbelerine dayanarak harekatına devam edecek şekilde üretilmiştir.
MARTS’ın bütün komplex telsiz sistemleri, ağ cihazları ve güç kaynakları yer istasyonuna
montelidir. Gemi/zeplin kısmında sadece aktarıcılar bulunur.Aradaki irtibat fiberoptik kablo ile
sağlanır. Bu nedenle bakım, onarımı çok kolaydır. Zeplin 15 günde bir gaz ikmaline ihtiyaç
duyar.
Uzunluk
: 105 ft
: 75 ft
Hacim
: 63,000 ft3
Yük Kapasitesi
: 500 lb
Havada Kalış
: 15 gün
Azami İrtifa
: 3,000 ft
Sensör
: VHF / UHF
37
2.6
İHA SİSTEMLERİNİN PROGRAM VERİLERİ ÖZETİ
1990-1999 arasında Savunma Departmanı tarafından geliştirme, tedarik ve üretim için
3 milyar dolardan fazla para harcanmıştır. 11 Eylül 2001’de FYO3 bütçesi ilk milyar dolarlık
yıllık harcamalı bütçe devreye girdi ve ardından FYO5 devreye girerek yıllık 2 milyar dolarlık
bütçe uygulaması devam etti. İHA sistemleri envanteri bugün (2005) itibariyle 250, 2010
yılına kadar 675 ve 2015’e kadar 1400 adet İHA sistemi üretilmesi planlanmıştır. Bu
miktarlara mikro ve mini sistemler dahil edilmemiştir. İHA sistemlerinin görevleri, uzun
menzilli görevler, sinyal istihbaratı, kargo, haberleşme ağının kurulumu ve genişletilmesi,
düşman hava kuvvetlerinin etkisizleştirilmesi, bugünkü keşif ve saldırı görevlerinin yerini
alması.
2.7. DÜNYADA İHA SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ
2.7.1. Yabancı Ülkelerde (ABD dışındaki) Gelişimi
Halen, 32 ülkede 250’den fazla İHA modeli geliştirilmekte ve üretmektedir. 41 Ülke ise
yaklaşık 80 tipte karar alarak keşif amaçlı İHA sistemi kullanmaktadır. Fransa ve Almanya
CL-289’ları Bosna ve Kosova’da, Rusya’nın VR-3 Rey’leri ve TU-300’leri İtalyanların Mirach
150’leri kendi birliklerini destekleyen istihbarat sistemleri olarak ortaya çıkmaktadır. Bu
sistemlerin hepsi jet motorlu ve kameralı olup yüksek hızlı alçak irtifa sistemleridir.(Tablo 2.71 buraya konacak)
38
Table 2.7-2. MTCR MEMBER INTEREST IN
UAS.
MTRC Member
UA Exporter
UA Operator
UA Manufacturer
Argentina
no
ves
yes
Australia
yes
yes
yes
Austria
yes
no
yes
Belgium
no
yes
yes
Brazil
no
no
no
Canada
yes
no
yes
Czech Republic
no
yes
yes
Denmark
no
yes
no
Finland
no
yes
no
France
yes
yes
yes
Germany
yes
yes
yes
Greece
no
no
no
Hungary
no
no
no
Iceland
no
no
no
Ireland
no
no
no
Italy
yes
yes
yes
Japan
yes
yes
yes
Luxembourg
no
no
no
The Netherlands
no
yes
no
New Zealand
no
no
no
Norway
no
no
no
Poland
no
no
no
Portugal
no
no
no
Russia
yes
yes
yes
South Africa
yes
yes
yes
South Korea
no
yes
yes
Spain
no
no
yes
Sweden
no
yes
yes
Switzerland
ves
yes
yes
Turkey
yes
yes
yes
Ukraine
yes
yes
yes
United Kingdom
yes
yes
yes
United States
yes
yes
yes
* Although not a member of the MTCR, Israel has pledged to abide by its guidelines.
UA Developer
yes
yes
yes
yes
no
yes
yes
no
no
yes
yes
yes
yes
no
no
yes
yes
no
no
no
yes
no
yes
yes
yes
yes
yes
yes
yes
yes
yes
yes
yes
2.7.2. İhracat Politikası
ABD tarafından üretilen İHA Sistemlerinin yabancı ülkelere pazarlanmasının 3 avantajı
bulunmaktadır:1) ABD İHA endüstrisi desteklenmiş olur. 2) İHA hizmet birim maliyetleri
düşürülme potansiyeli sağlanır. 3) Karşılıklı uyumlu sistemler sayesinde birlikte çalışma
imkanı sağlanmış olur. Bu avantajlara karşı iki kaygılı durum bulunmaktadır. İlki, kritik ülke
teknolojisinin dışarıya transfer edilmesidir. Bunun için ihraç edilen lisansları gözden geçirerek
açık ve gizli şekle getirecek bir politika izlenmektedir. Diğer kaygı duyulacak bir nokta ise;
keşif amacıyla gerekli sensörler ve veri linkleri ile donatılarak satılmış bir İHA sistemi
üzerinde değişiklik yapılarak bir silah monte edilebilir. İHA sistemleri, menzil, doğruluk yük
kapasitesi bakımından cruise füzelerini ve bazı balistik füze sistemlerini geçmiştir. Bu durum
da kaygı verici bir durumdur. Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (MTCR) altında yeralan İHA
39
sistemleri ile ilgili olarak, toplu imha Silahlarına sahip insansız hava araçları, insansız roketler
konusunda 33 ülke ile resmi ve gönüllü anlaşma yapılmıştır.
MTCR; yükler ile ilgili (silahlı, silahsız gibi) bir sınıflandırmada bulunmaz, Predator,
Predator B ve Global Hawk araçları (kategori-1) tanımlaması içindedirler. (Bu sistemler 500
Kg. Yükü 300 Km. Taşıyabilirler.) mevcut anlaşmalar nedeniyle bu sistemlerin yurtdışına
çıkmasında güçlükler/gecikmeler yaşanmaktadır.
ABD Savunma Bakanlığı ve Eyaletlerin Savunma Departmanlarınca 2001 yılında
güncellenmiş bir MTCR yayınladı. Burada seçilecek yabancı ülkelere İHA aracı ile ilgili
esaslar olay-olay açıklanmıştır. Aynı doküman/politika 2001’de İtalya’ya satılan silahsız
predator sistemi için de kullanılmıştır. İHA üreticisi, kullanıcısı satıcısı geliştirici ülkelerin
listesi Tablo 2.7-2’dedir. Bu çizelgede Türkiye üretici, geliştirici, işletici ve ihraç edici olarak
gösterilmiştir.
3.0. İHTİYAÇLAR.
Bu bölümün amacı İHA ları bakımından askeri yeteneklerin neler olabileceği ve
kuvvetlerin halihazır ve acil ihtiyaçlarının neler olduğunun belirlenmesidir.
40 yıldır İHA kullanılan kuvvetler harbeden Komutanların entegre öncelik listelerine göre
rakamsal olarak güncel İHA Birleşik Kuvvetler Kadrosu ve İHA ihtiyaçlarının belirlenmesi
hususu bu bölümde denenecektir.
3.1. İHA SİSTEMLERİNİN TARİHSEL ROLÜ.
Hizmette 40 yıldır İHA sistemleri kullanılmasına rağmen gelecek 25 yıl içerisinde hangi
İHA sistemlerinin nasıl kullanılacağı konusunda kesin bir gösterge/belirti yoktur. Ancak
halihazır mevcut İHA programları geçmiş İHA programlarına dayanarak benzer ihtiyaçlara
işaret etmektedir. Sonuç olarak ihtiyaçlara göre onaylanan 5 adet rol belirlenmiştir. Bu roller
Tablo 3.1-1’dedir.
UAS-Role-1:Tümen/Tugay seviyesi İHA’lar.(Keşif, gözetleme ve hedef tespiti için)
UAS-Role-2:Gemide taşınan keşif ve silah desteği sağlayan İHA’lar.
UAS-Role-3:Dağlık bölge keşfi için küçük İHA’ları
UAS-Role-4:Stratejik sızma ve keşif için kurtarılabilen İHA’lar
UAS-Role-5:Kesintisiz, devamlı keşif için yüksek irtifada uzun süre havada kalabilen İHA
sistemleri.
3.2. SAVAŞÇI KOMUTANLARIN İHA SİSTEMİ İHTİYAÇLARI.
Her savaşçı komutanlık, savaş yetenekleriyle ilgili olarak kendi alanları ile ilgili “yıllık
entegre öncelikli ihtiyaçlar listesi”ni arz ederler. Entegre ihtiyaç listeleri, milli savaşlar için
gerekli 3 adet olgunlaşmamış birleşik ihtiyaçları belirtirler. Bu üç elzem aşamalar 1) Sahadan,
yerinden yönetim. 2) Birleşik perspektif görüş. 3) Yıllık olarak yeniden denenme. Böylece
onların ihtiyaçları yıllarca güncel ve yönetilebilir kalmaktadır. Yapılan çalışmalar ve
araştırmalar sonucunda harekat ile ilgili olarak, Savaş Alanı(uzayı) Farkındalığı, Komuta
Kontrol, Yakın Lojistik, Kuvvet Kullanma ve Kuvvet Koruma harekatları riskli harekatlar olarak
40
kategorize edilmiştir. İhtiyaç listelerinden çıkarılan 50 yetenek eksikliğinden 27 tanesi
(%54’ü) halihazır ve gelecekteki İHA sistemleri için dikkate alınmıştır.
Tablo 3.2-2’de İHA sistemleri ile ilgili olarak; Birleşik Fonksiyonel Kategorilere göre
Savaş K.lıklarının ihtiyaç listelerinin toplamı gösterilmiştir. Harp uzayı/alanı farkındalığı gibi
ilave kalıcı ve çok fonksiyonlu sensörlere sahip havada uzun süre kalabilen İHA sistemlerini
ve yer gözetleme platformlarını işaret etmektedir.
Joint Functional
Category
Number of UA
related IPL
Items
Battlespace
Awareness
8
Command
& Control
Focused
Logistics
9
0
Force
Application
4
Force
Protection
6
Komuta kontrol kısayolu ihtiyacı; taktik haberleşmeleri arttırılmış, haberleşme imkanı
yayan ekipmanlara sahip uzun süre havada kalabilen İHA sistemlerini gerektirmektedir.
Kuvvet kullanma kısayol ihtiyacı; yeniden kurtarılıp kullanılabilen, kısa sürede tepki verebilen,
aktif istihbarata duyarlı kombine darbe yapabilen predator B/GBU-12, Hellfire gibi ve
gelecekte J-UCAS gibi İHA sistemlerini çağrıştırmaktadır. Kuvvet koruma ihtiyacı ise
arttırılmış üs güvenliği, nükleer, biyolojik, kimyasal, radyolojik keşif yapabilen küçük İHA
sistemlerinin geliştirilmesi sağlanmıştır.
3.3. İHA.LARI İÇİN GÖREV İHTİYAÇLARININ DERECELENDİRİLMESİ:
2004’te 4 sınıf/kategoriye ayrılan İHA sistemleriyle ilgili olarak, Birleşik K.lık, Özel
Kuv.K.lıkları ve Savaşan K.lıklar 18 adet görev belirlediler.(Taktik, küçük, geniş alan ve
Savaşçı İHA’lar) Görevler Tablo 3.3-1’dedir.
41
Savaşabilen İHA.ları için kendi kendine darbe/imha görevinden daha özellikli görev
olarak keşif görevi seçilmiş ve 1’nci öncelikli olmuştur.
3.4. İHA.GÖREV BÖLGELERİ:
Elektroptik/İnfared/radar sensörlerinin esas yük olarak belirlenmesine rağmen, tablo
3.4-1 deneme konsept elemanı yapılan başka İHA görevlerini de göstermektedir. Bu
demo’lar İHA’nın doğasına uygun görevleri birkaç alanda rahatlıkla yapabildiğini, ayrıca belirli
görevleri de başarıyla yapmaya aday olduğunu göstermiştir. İnsanlı araçlarca yapılan 3 tür
bilinen görev için İHA’ları tercih edilmelidir.Dull (uzun dinlenme) drity (tehlikeli yük ve bölge)
ve dangerous (düşmana ekstra etki etme hareketi)
3.5. BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK:
İHA sistemlerinin giderek artması, kullanıcı personelin yığınlara ulaşması, İHA
sistemlerinin birbirleriyle ve insanlı sistemlerle birlikte çalışmasında kısıtlamaların ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Birçok İHA aracı, birlikte çalışabilirlilik sınırları dikkate alınmadan
üretilmiştir. Çeşitli seviyelerdeki birçok K.lık tarafından ayrıcalıklı bir sistem olarak İHA
sistemlerinin kullanılması, koordinasyon, bilgi paylaşımı ve daha büyük bir harp alanında
kullanılması ihtiyacı giderek rahatsız edici bir görünüm arz etmektedir. Tek bir hizmet için
(kuvvet için) tek bir kullanıcı ile kullanma, hizmet vermek imkanı, kalıcılık, menzil ve gelişen
ileri muhabere yeteneklerinin İHA sistemlerine kazandırılmasını zorunlu kılmıştır. Son
zamanlardaki operasyonlar ; bazı harp alanlarında standart muhabere frekanslarının ve
dalga formlarının eksikliği, standart sensörlerin olmayışı, sensör ve yer platformları arasında
standart dışı data alışverişi yapılması ve ortak görev sirkülerinde bu verilerin
kullanılamaması, geleneksel komuta yapısını bozmuştur. İlave olarak, eğitim, lojistik destek,
hava sahası entegrasyonu ve bunlara ait harekat konseptleri, çapraz hizmet ve birlikte
çalışılabilirlik açısından büyük fayda sağlayacaktır.
Bugünkü muhaberebeler ve harekatlar için insansız hava aracı sistemlerinin yeteneklerini
geliştirmekteki öncelikler şunlardır:
-Harekat alanı düzeyinde ve taktik seviyede müşterek kullanım, keşif gözetleme ve
istihbarat görevlerinin ve bilgi toplama faaliyetlerinin ortak olarak etkinliğinin arttırılması.
-Ortak, güvenli, taktik veri linkleri ile daha az tıkanık ve karmaşasız görüntüler elde ederek
İHA.sistemi ile platform arasındaki erişim ve irtibatı yayma işleminin geliştirilmesi,
-Anlık harekat görüntülerinin geliştirilmiş Networkler ile dağıtılması ve paylaşımının
sağlanarak daha iyi durum değerlendirilmesi ve farkındalığın yaratılması.
-Toplanan harekat konseptinin mobil ve zamana duyarlı, aktif canlı kritik bilgilerin taktik
birliklere dağıtımının geliştirilmesi.
- İHA ve insanlı sistemlere ait konseptlerin entegre edilerek toplam haber/bilgi toplama
yeteneklerinin artırılması ve çapraz hizmetlerde kullanımının geliştirilmesi.
42
4.0. TEKNOLOJİLER:
İHA sistemleri havacılığı; bir çok anahtar teknolojik araştırmayı ve gelişimi arkasına
alan bir seyir izlemiştir. 1950’lerdeki otomatik navigasyon ve otomatik uzaktan kumandalı
stabilizasyon sistemi üzerinde yoğunlaşan 20’nci yüzyıl teknolojili gayretleri sayesinde İHA
sistemleri geliştirilmiştir. Son birkaç 10 yıllık periyod söz konusu yetenekleri geliştirirken,
özellikle uçakların uçuş kontrol ve görev yönetim bilgisayarlarının mikro işlemcilerine ait
teknolojiler üzerinde çalışılmıştır. 1989’da tam otomatik uçuş kalkıştan geriye dönüp inişe
kadar hiç insan müdahalesi gerektirmeyen tam otomatik uçuş yapabilen İHA teknolojisi elde
edilerek hizmete sunuldu. Biyolojik bilimler ve mikro işlemci teknolojileri 21.yy ilk çeyreğiyle
birlikte, paralel bir gelişim göstermiş ve bu etkileşimin sonucunda daha yetenekli İHA.
Sistemleri ortaya çıkmaya başlamıştır. Savunma departmanı İHA sistemlerinin araştırma ve
geliştirme teknolojilerine yatırım yapmaktadır. Bunun yanında ticari uygulamalarda da
bulunmaktadır. Şekil 4.0-1; F-105-09 programları için İHA sistemleri AR-GE’si için ABD
Başkanlık bütçesinin Kuvvetlere göre dağılımını göstermektedir. (KK.$ 269,6M, Hv.K.
$808,7M, Dz.K.K.$297,1 M ,DARPA:306,7M , Toplam $1 662M ar-ge masrafı)
İnsansız uçuşun uygulamasında iki temel yaklaşım vardır. Bunlar “otonomi” ve
“döngüde pilot” adını alırlar ve tamamiyle mikroişlemci ve haberleşme linki teknolojileri ile
ilgilidirler. Her iki teknoloji halihazır İHA.larının pilotlu ve insansız uçuş farklılıklarını giderici
teknolojilerdir. Bu teknolojiler; bugün ticari pazardaki kişisel bilgisayar endüstrisinde üretilen
mikroişlemcilerin, bankacılığın gelişmesi ve kablosuz network endüstrisinde üretilen veri
koruma ve sıkıştırma teknolojileri sayesinde daha da geliştirilmiştir. İHA sisteminin karmaşık
yapısını ve yeteneklerini soğana benzer nitelikler/yetenekler haline getirerek özerk bir yapı
kurulması kuvvet araştırma laboratuarlarınca sağlanmıştır. Belirlenen 10 adet özerklik
düzeyleri şekil 4.0.-2’dedir.
43
4.1. İŞLEMCİ TEKNOLOJİLERİ:
Bugünün işlemcileri, bütün İHA uçuş görevlerinde çok az ve bazen hiç insan
müdahalesi olmadan yapılmasına rağmen, nihai hedef pilotun yerini alabilecek ve ona eşit
veya daha yüksek hızda düşünme hızına sahip işlemcili bir sistem oluşturmaktır. Hafıza
kapasitesi, tepki süreleri eğitim ve tecrübeler ile arttırılmalı ve işlemciler, insan beyni gibi hızlı
düşünebilmeli, yüksek hafıza kapasiteli ve duruma hızlı adapte yeteneği ile donatılmalıdır.
İnsan beyni kapasitesi genel olarak saniyede 100 milyon komutu işleyecek bir hızda çalışır
ve hafızasında 100 milyon MB.lık veriyi tutabilir. 1980’li yıllarda Hava Kuvvetleri araştırma
laboratuvarlarınca pilot yönlendirme yazılımı altında savaş pilotu olarak çalışacak bir robotik
düzenek geliştirildi. Ancak mevcut prosesör (işlemci) teknolojisi yetersiz kaldı. Şekil 4.1-1 ve
4.1.-2 ……. işlemci teknolojisinin insan beyni performansına erişim sürecini göstermektedir.
Günümüz süper bilgisayarlarının 2015 yılında insan performansına erişeceği
öngörülmektedir. Süper bilgisayar eğitilmiş personel ile yarışamaz. Ancak 2030’da 100
44
milyon MIP işlem gücündeki bir işlemcinin maliyeti 10.000$ civarında olacaktır. Bir savaş
pilotunun eğitimi ve tecrübelerinin bir robot beynine aktarılması gelecekte saniyeler
sürecektir.(Top Gun okullarında J-UCAS sistemleri ile) (Joint Unnamed Combat Air Systems)
tek limitli nokta (point one limit) adı verilen ve günümüzde ultravioleli litografi (taşbaskı)
teknoloji ile üretilen silikon tabanlı yarı iletken işlemciler 0.1 mikron ölçeği ile sınırlıdır. Bu
sınıra 2015-2020 periyodunda erişilecektir.Daha gelişmiş işlemciler üretmenin alternatif
yöntemleri nelerdir? Şu ana kadar 60 yıl boyunca vakum tüplerinden transistörlere ve yarı
iletken entegre devrelere kadar değişik yöntemler izlendi. Gelecekte optik biyokimyasal ve
quantum interface anahtarlamalı ve moleküler elektron ile çalışan (moletronics) işlemciler
veya bunların kombinasyonları ile daha hızlı ve daha büyük bellekli işlemciler üretilecektir.
QIS (quantum interface switching) işlemciler bin kat hız artışı, moletronics ise milyar katı hız
artışı sağlayacaktır. Nihai olarak, geleneksel 0,1 tabanlı hesaplamanın yerini nükleer
manyetik rezonans esnasında atomların dönüşünü kodlayan quantum hesaplama alacaktır.
4.2. HABERLEŞME TEKNOLOJİLERİ:
Haberleşme/muhabere teknolojilerinin temel işlevleri/bileşenleri; bant genişliği, frekans
ve data/bilginin, esnek, uyumlu ve bilimsel olarak kontrol edilebilmesidir. Bu durum;
sistemlerin ağ merkezli, C2 gibi ağ hizmetli olarak veri yönetimi ve çıkış kontrolü şeklindeki
haberleşme sisteminin kurulması ve bu sistemlerin harekat sistemleri ve konseptleri ile
entegre edilmesi anlamına gelmektedir. Uçak içi eğlence hizmetleri ve frekans tabanlı
sistemler askeri uygulamalar için yetersiz kalmaktadır. Bu kişisel servis sağlayıcılar geleceğe
yönelik teknoloji yolları sağlayabilirler, fakat hükümetin ihtiyacı ağ merkezli sistemlerdir ve
hükümet tarafından finanse edilecektir.
Bant genişliğinin tek yol olarak adreslenmesi ve haberleşme spektrumunun
kısıtlamaları, yeniden kullanılabilir yeni haberleşme kanalları kullanılarak sağlanmaktadır.
(örneğin; taktik telsizlerin direk link olarak emirlerin verilmesinde kullanılması, gergin sıkı
şekilde çiftlenmiş RF yedekli linklerden serbest uzay optik ve lazerli haberleşme yapılması
gibi.) Haberleşme teknolojileri adres gedikleri, RF ön sonlandırmaları, yazılım tanımlı
modemler, bant genişliğinin etkinliğini artıran dalga formları, uzayda çoklu sinyal kullanımı
çapraz bantlama, dijital interface, yeni haberleşme yaklaşımları (örneğin, serbest uzay optik
haberleşme) ve hibrit yaklaşımlar olarak parçalara ayrılabilir.
4.2.1. VERİ LİNKLERİ.
Hava indirme veri linki ve işlemci hızları geleceğin İHA yeteneklerini takviye etmede
öne çıkmaktadır. Bugün ve yakın gelecekte tam hava indirme verisinin yorumlama ve karar
vermede kullanılacağı paradigması ortaya çıkmıştır. Anında yerinde veri işletme gücü ve
gönderme veri linki yetenekleri İHA.ların elde ettiği verileri yere gönderip karar verme
sürecine etki etmesini sağlamaktır. Bu noktada ihtiyaç; belirli operasyonlarda özel
görüntülerin toplanması ve anlamlı şekilde iletilmesidir. Şimdilik veri sıkıştırma band
limitlerine bağlı olarak uygundur. Fakat yakın gelecekte ileri teknoloji sensörlerin ihtiyaçlarını
ileride karşılayamacağı değerlendirilmektedir. Teknolojinin bilgiyi dışarıya atması tercih
edilen bir durum değildir. Ancak şimdiki durumda sıkıştırma tekniği yetersiz band
genişliğinden dolayı kabul görmektedir. Radyo frekans veri linkleri; limitli bölge ve ihtiyaçtan
dolayı hava indirme haberleşme sistemini ölçü, ağırlık (trafik) ve güç olarak veri iletişim hızını
etkilemektedir. Hız; mevcut bant genişliğini arttırıcı modülasyon metodlarıyla arttırılarak
10Gbps.gibi kabul edilebilir bir hıza çıkarılmıştır.
45
Gigahertz frekansları da kullanılmasına rağmen RF kullanımı frekans çokluğu
nedeniyle sekteye uğramaktadır. 1-8 Ghz aralığı L, S ve C bantları kapsamaktadır. Şu anda
kullanılan veri linkleri 0,92 ve 1,5 bps/Hz. arasındadır. Teorik olarak maksimum frekans 1,92
dir.
Hava indirme optik veri linkleri veya lazercam teknolojili haberleşme linkinin veri
aktarım hızının, geleceğin RF sistemlerinden 2 ile 5 kat daha büyük olacağı öngörülmektedir.
Lazercam veri hızları 20 yıldır sabit kalmıştır ancak buna rağmen bu konuda anahtar; teknik
engeller; yerinde işaretleme, temin etme ve izleme teknolojisinin sorgulanıp devam ettirilerek
bekasının sağlanmasıdır. Olgunlaşmış olan RF sistemler daha az riskli görülmelerine
rağmen, Füze Savunma Ajansı fonu ile harcamalar yapılarak komplex bir demo yapılmış ve
hız Gbps. Seviyesine çıkarılmıştır. Küçük gedikli (delikli) (3-5 ınch) ve geniş yüzeyli düşük
güçlü yarı iletken lazerler eşdeğer uyumlu RF sistemlerden %30-%50 daha fazla
performansa sahiptir ve daha az enerji gerekmektedir. Daha küçük aparatlı sistemler, düşük
hedef gösterme, daha fazla güvenlik ve daha fazla elektronik karıştırılmaya direnç sağlar.
Terminolojik olarak lazercam sistemi RF sistemine veri transfer hızında üstünlük
sağlayacaktır. Ancak düşük/alçak irtifalarda gelecekte RF sistemleri her türlü hava
koşullarında kullanılacaktır. Yani RF ve optik teknolojilerinin her ikisi de 2025’e kadar
geliştirilmeye devam edecektir.
4.2.2. AĞ MERKEZLİ MUHABERE (HABERLEŞME).
Transit, taşınabilir geçici ve kütük/yığın ağlar şeklinde, İHA.nın ilerlediği kritik yollar
üzerinde yeni ağ haberleşme teknolojileri geliştirilmektedir. Yüksek irtifada uçan Global
Hawk, predatör gibi İHA sistemlerinde kendi kendine yardımcı olan ağ omurga ve transit ağ
uygulamaları bulunmaktadır. Bu hizmetlerin sayesinde sisteme dayanıklı, uyumlu,
yaygınlaşabilen ve zengin bağlantılar ve birlikte çalışma imkanları sağlanmaktadır. Bu
gelişim için aşağıdaki frekanslar elzemdir.
-Yüksek kapasiteli yönlendirilebilir veri linkleri.
-Yüksek kapasiteli veriyi işleyebilen yönlendiriciler, sağlamlaştırılmış IP adresi yüklenebilen
geniş bantlı yönlendiriciler.
-Modüler ve programlanabilir Yönlendirici Mimarisi.
-İyi bilinen, standardize edilmiş haberleşme protokol ve İnterface yazılımları.
-Anlık-benzer uyumlu ağ yapılı mobil yönetim topolojisi.
-Aşağıdakiler arasında bağımsız ilişkiler olmalıdır:
Anahtarlama/Yönlendirme
- Topoloji Yönetimi.
- QoS Paket düzeyi
- Hiyerarşik yönetim
-Her platform için çoklu link İnterface’leri.
46
-Geçiş fonksiyonu ile platformlarda ayrı ağ kurma.
-Atanmış bilgi güvenliği ve ağ güvenliği.
-Performans arttırıcı imkanlar.
Büyük ölçekli İHA platformları büyük omurgalı ağlar için, daha küçük İHA platformları
ise daha küçük ölçekli benzer ağ şebekeleri sağlayabilir. Aynı imkanlar benzer ağ yapısına
sahip savaşçı sistemler ile de kullanılabilir ve onların yetenek ve kapasitesini arttırabilir.
Gelecekte İHA sistemleri ve ağları ile birlik tanımlama ve koordinatlarının belirlenmesi,
koordinasyon ve birlikte çalışma konseptlerini otomatik olarak gerçekleştirecek bir role sahip
olunacaktır. Ayrıca karar vericilere yardımcı olacak şekilde hava sahası katmanlarının
kontrolünü sağlayıcı gelişmeler görülecektir.
Tavsiye Edilen Yatırım Stratejisi: Kablosuz haberleşme, hava uçuş yolu işleme
linkleri ve finansmanı gibi link modülasyon metotları üzerine teknolojiler üzerinde
çalışılmalıdır.(Ticari olanak) Savunma araştırmaları ise İHA. Sistemleri için yüksek
frekansların gücünün arttırılması, yazılım haberleşme mimarisi dalga yapılarının
bileşenlerinin geliştirilmesi ve bunu yapan işlemci, cihaz ve ekipmanların boyutlarının,
ağırlığının azaltılması araştırmaları üzerine odaklanılmalıdır.
4.3. PLATFORM TEKNOLOJİLERİ.
4.3.1 Hava Postası/Karesi/Çerçevesi:
Biomühendisler, hava/uzay mühendisleri yakın bir gelecekte ortak uçak projelerinde
birlikte çalışıyor olacaklar. Daha hafif daha güçlü havacılık yapı malzemeleri, ağaç ve bez
karışımından alüminyum ve titanyum karışımı kompozit malzemelere doğru gelişme
göstermiştir. Bir sonraki etap, transgenetik biopolimer yapılardır. Yeni ticarileştirilen bir
biopolimer malzeme; çelikten iki kat fazla gerilme direnç gücüne ve karbon malzemelerden
%25 daha hafiftir ve daha esnektir. Geleceğin uçaklarının tüm yüzeyleri, servo aktarıcılar,
hidrolikler, elektrik motorları ve kontrol rotları biopolimerden üretilecektir. Dışarıya sinyal
çıkışı ve elektronik yansımaların az olması sebebiyle hedef ve sinyal kontrolü, bu doğal
malzemeli yapıdan dolayı daha zor olacaktır. Kompozit malzemeler ile daha hafif uçak
plakaları yapılmaktadır ancak zarar gören kompozitlerin onarımı daha zor olmakta, özellikle
orijinal malzemeyi aynı şekilde yapmakta zorluklar yaşanmaktadır. Bu işleme aeroelastic
tailoring (elastik hava terziliği ) denmektedir. Araştırmacılar son zamanlarda “glu” gömülü
yapışkan mikrokapsüllerden kompozit malzeme üretmeyi keşfettiler. Bir yaralanma
durumunda kapsüller açılmakta kırık veya yırtığı büyümeden onarmakta ve kapatmaktadır.
Bu malzeme otonomik veya “kendini onaran materyal” olarak bilinmektedir.
En başta ve halen araştırılan materyaller izomer’lerdir. Bu materyal kendi kendini
orijinal duruma getirebilen, iyileştirebilen bir materyaldir. Yaralanan yapı yeniden yaratılır ve
orijinal haline getirilir. Bu tür yapılar savaşan İHA’lar için ve uzun süre havada kalacak İHA.lar
için hayati derecede önemlidir.
Tavsiye edilen yatırım stratejisi: Otonomik kompozit malzemelerin üretiminin hızlandırılıp
arttırılması ve müteakiben transgenetik biopolimerlerin uçak yüzeyleri yapımında
kullanımının mümkün kılınmasını sağlayan yatırımlar yapılması.
47
4.3.2. KONTROL
İHA.larının onu yönlendirenlerle haberleşmesi için antenlere ihtiyacı vardır. Antenler
önceden çanak veya yaprak/kamçı şeklindeydi. Bugünkü antenler film şeklinde veya spray
şeklinde İHA gövdesine yerleştirilmiştir. Uçak gövdesinin tamamı veya kanadın tamamının
anten olarak çalıştığını gözünüzde canlandırın bu sayede antenin ağırlığından kurtulmuş ve
daha fazla güce ve kapsama alanına sahip bir yapı ortaya çıkacaktır. Havayolu şirketlerinin
eğlence sistemleri (Tv., video, film, internet v.b.) bu teknoloji üzerinde yoğunlaşmışlardır.
Geleceğin İHA.ları kendisine verilen görevleri kendisi yapabilen robotlardan oluşacak
ve kendilerini idare eden bağımsız robotlar tarafından uzaktan işletilecektir. Bu otonomi,
tanımlanmış birçok seviyenin önceliklendirilmesini ve kapasitesi analogtan insan beyni
seviyesine çıkarılmış İHA görev yönetim bilgisayarlarınca sağlanacaktır. Bu seviyeye erişmek
için bilgisayar işlemcilerinin (makine hızının) hız, hafıza, algoritmik kalite ve düşünce yapıları
bakımından insan beyni düzeyine getirilmesi gerekmektedir. Moore’s yasaları 2015 yılında
mikroişlemci hızlarının insan beyni hızına erişebileceğini göstermektedir. Diğerleri; bir kişisel
bilgisayarın hafıza kapasitesinin insan beyni kapasitesine 2030’da erişeceğini
belirtmektedirler. Ne zaman ve nasıl, kaç tane yazılım kodu yazılarak “düşünme”nin
sağlanacağı konusu ucu açık bir sorudur. Fakat örnek tanıyabilme olayının yazılımla
yapılabildiği ve insandan daha düşük seviyede olduğu bulgusu, kayda değer bir gelişmedir.
Kontrol ortamında standartlara dayalı birlikte çalışabilirlilik, bu süreçte kritik bir alandır.
Savunma departmanının bu konudaki yaklaşımları NATO’nun STANAG 4586 dokümanında
standart hale gelmiştir. Bu stanag, C4ISR ortamının desteklenmesinde savaşçıdan İHA
aracına ve üreticiye kadar her türlü bilgiyi içermektedir. İnsan kontrolündeki İHA olaylara
bağlı olarak uzaktan yönetilecek ve bu durumda yönetici kişinin sinir sistemine bağlı olarak
çalışacaktır. Bugünkü yer istasyonu araçları giyilebilen yüz siperleri, joyistikler ile
donatılmıştır ve İHA sensörlerinin gönderdiği görüntüleri süratle ve anında görmeyi ve İHA’yı
yönlendirmeyi sağlarlar. (Operatörün başını çevirdiği yeri otomatik olarak görmeyi sağlar)
Giyilen bir yelek, yakında operatöre “felt” adı verilen dokunma duyusu hassasiyetinde İHA
uçağının uçuşunu, dalışını, dönüşünü ve türbülans direncini hissettirecektir. İHA pilotları
vücutlarına bağlı kablolar ile elektrik sinyallerini yeleğe iletecekler ve gelen sinyaller otomatik
olarak uçağı yönetecek komutlar haline dönüşecektir. Daha bilinen şekli ile izah edecek
olursak; geleceğin İHA. Pilotu; uçağı görmekten uçak olmaya geçecektir.
Tavsiye edilen yatırım stratejisi: İHA Sistemleri ile ilgili standartları geliştirmek, insan
makine İnterface’lerini geliştirme.İslah etme, az izlenebilir uygun antenler ve ileri teknolojili
İHA yönetim sistemleri.
4.3.3. SÜRÜŞ:
İHA.ları insanlı uçaklardan daha fazla sürüş şekillerine sahiptir. İtici gücü sağlayan,
geleneksel gaz tribünlü ve paralel karşılıklı çalışan motorlardan akülere ve solar güçlü pillere
ve karışık jetlere (X-43), yakıt hücrelilere, karşılıklı çalışan kimyasal kaslara, güçlendirilmiş
hücre ile çalışan nükleer izotoplar ile çalışan motorlara sahiptir.
Yönlendirme/motor/sürüş konusundaki teknolojik gelişmeler önceleri ordunun
desteğinde yürütülüyordu, şimdi ise daha büyük ölçekli olarak ticari kuruluşlarca
48
yürütülmektedir. Yakıt hücreleri otomotiv endüstrisi tarafından, bataryalar/piller/aküler
bilgisayar ve cep telefonu endüstrisi tarafından ve güneş enerjili (solar) hücreler de ticari
uydu endüstrisi tarafından yürütülmektedir. Global Hawk ve Darkstar İHA.larının motor
teknolojileri, ticari piyasada iş jetleri motorlarının dizaynında kullanılmaktadır. Çünkü İHA..lar
ile insanlı uçaklar mukayese edildiğinde havada kalma/menzil süresinin, esas belirleyici
üstün faktör olduğu anlaşılmıştır. İşlemcilerle birlikte motor güç birimlerinin durumu havada
kalış süresini etkilemektedir. Uçağın yol almasında önemli rol oynayan ve ölçülebilir olan
husus belirli yakıt harcamaları (specific fuel consumption) ve belirli güç (specific power)
performans belirlemede etkilidir. Amerikan Hava Kuvvetleri Araştırma Laboratuarlarının
amacı, çok yetenekli, ileri teknolojili, türbinli motorlar (VAATE) programında yakıt harcama
oranında (SCF) %10 indirimi 2015’e kadar sağlamak, bunu yaparken ise ağırlıkta %50 daha
hafif motor üreterek üretim ve bakım maliyetini düşürmektir. Karşılıklı çalışan uçak motorları
genellikle motor ağırlığına göre 1 libre veya 1paund ağırlığa 1HP.lik güç sağlayacak şekilde
(elektrikli motorda bu oran 750 watt/lb.dir) üretilirler. Bugünün hücreleri bu düzeye
yaklaşmıştır. Lityum ion piller bu SP oranının yarısı kadar performans sağlarlar. Özel bazı
yakıt hücrelerinin gelecek 10’lu yıllar içerisinde daha hızlı gelişme göstererek özellikle hibrit
otomobillerde artarak kullanılacağı öngörülmektedir. HFE (Ağır Yakıt Motoru) teknolojisi son
20-30 yıl içerisinde geliştirilerek, İHA araçlarında içten yanmalı motorların yerine kullanılmaya
başlanmıştır. Ancak içten yanmalı motorların küçük İHA sistemlerinde kullanılmasının daha
pratik olduğu anlaşılmıştır. J-UCAS sistemlerinde daha verimli olan türbin teknolojili motor
kullanılması uygun olmakla birlikte ilave yatırım gerektirdiği tespit edilmiştir.
Tavsiye edilen yatırım stratejisi: Dizel yakıt hücresi, motor dayanıklılığının arttırılması,
revizyon süresinin kısaltılması, uzun menzil/uçuş süresi için (SFC)’nin arttırılması, yakıt
hücreleri, fotovoltik (ışıkta elektrik üreten) ve nükleer motor gibi alternatif teknolojiler.
4.3.4. GÜVENİLİRLİK:
Uçak güvenliliği ve maliyeti birbirleriyle ilintili olan ve müşteri beklentileri nedeniyle
potansiyel bir anlaşmazlık çatışma nedenidir. Çünkü İnsansız Hava Araçlarının maliyetinin,
insanlı uçaklardan daha az olması beklenir. Daha düşük birim fiyatlara sahip uçağın
beklenen faydaları daha fazla yıpranma ve zayiatlar nedeniyle sekteye uğrayabilir.(Buraya
şekil 4.3-2 konacak) MQ-1 predator filosu 100.000 saati Ekim 2004’te tamamlanmış ve bunu
ilk uçuştan itibaren 10 yıl 3 ay içinde tamamlamıştır. F-16 uçak filosu ise bu sürenin dörtte biri
kadar süreçte 800.000 saate erişmiştir. Eğriler uçak uçuş ömürlerini göstermektedir.
4.3.5. BEKA KABİLİYETİ (HAYATTA KALMA YETENEĞİ)
Uçak hayatta kalma yeteneği; harekat konseptleri, taktikleri, teknoloji ve maliyetle
orantılıdır. İnsanlı uçaklarda uçağın bekası ekibin bekasına eşittir, yüksek bir ödüllendirme
gerektirir. İHA için bu eşitlik değişir ve aynı görev için neyin zararlı, mahzurlu, neyin bekasını
arttırmanın ne faydası olacağı bir sorundur.
Bu konuda Global Hawk ve DarkStar programları denenmiştir. Her iki uçak da yüksek
irtifaya dayanıklı keşif uçağıdır ve maliyet etkindir.(10 milyon $ toplam uçuş maliyeti vardır.
Diğer programlar buna erişemedi) DarkStar gizleme özelliği nedeniyle daha yüksek beka
yeteneğine sahiptir. Son yapılan yeni tasarım DarkStar’da beka kabiliyeti esas alınmıştır.
Az/zor görülen DarkStar’ların ölçüleri 1’e 3 arttırıldı (8.600’e karşılık 25.600 paunda çıktı) ve
performansı 9 saatte 500 deniz millinden, 24 saatte 1200 deniz miline çıkarılmıştır. Global
49
Hawkın üzerine çıkmıştır. Bu konuda çeşitli çapraz ölçümlemeler geliştirildi ve Global Hawkın
üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
İHA.ların tasarım denkleminin beka değeri görev ile değişmektedir, fakat bu denklem
DarkStar için gelecek tasarımlarında yeniden tecrübe edilecektir. İHA.ların dikişsiz kompozit
dış yüzeyli, dış kaplama, hızlı açılıp kapanan pencereler ve yüklere indirme kapağı, daha
küçük ölçülere sahip yapılar gibi kalıtsal kazanımlara sahip olması için çalışmalar
genişletilmektedir. Beka açısından ticari taşıma performansı veya maliyet bu düzeyin
ötesindedir, buna rağmen İHA.larda hakim anlayış; insanlı hava araçlarından daha ucuz ve
daha az aşınan ve onların görevlerinin çoğunu yapabilecek İHA.lar elde etmektir. Bir örnek
verilecek olursa; Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri UCAV (şimdi J-UCAS programına
çevrildi) İHA.ları başlangıçta esas olarak aynı taktik mesafeye (menzile) sahip insanlı Birleşik
darbe uçağı (ISF) uçağının karşılık gelen parçalarına göre mukayese edildiğinde maliyet
kazanımı bire üç olarak planlandı, ancak menzil ve yük ihtiyaçları belli amaçlar için iki
katından fazla alınmasına rağmen hala insanlı uçaklardan daha az bir maliyet beklentisi
devam etmektedir.
Uçakla akustik izleme, insansız hava araçları kullanımında anahtar olarak ele
alınmakta ve bu tür İHA.lar kuvvet koruma, dost toprakların savunması ve özel
operasyonlarda kullanılmaktadır. Bu roller daha sessiz, daha az hissedilip algılanabilen
İHA.larla daha verimli şekilde desteklenebilir. İçten yanmalı motorlar yerine yakıt hücreleri,
elektrik gücünü kullanan daha gürültüsüz güç kaynağı olan küçük İHA.lar tercih edilmelidir.
Bekanın arttırılması sistematik bir yapıya ihtiyaç gösterir. İHA.nı düşman bölgesinde
vurulmadan tutmak en aşikar iddialı bir iştir, ancak düşman haberleşme sistemini ve
navigasyon sitemini karıştırıp engelleme teknikleri ile İHA. etkisiz hale getirebilir. Bu konunun
geleceğiyle ilgili tartışmalı konular EK-K’ dadır.
4.3.6. Sistem Maliyet Kontrolü:
Çeşitli uçak tipleri olmasına karşın havacılık endüstrisinde kullanılan metrik sistemin
ortak olması nedeniyle boş ağırlık hep sabittir. Bu maliyet bugün paund başına $1500’dır.
Yük maliyeti ise 8000$/Paund.dur. Havada kalış süreleri de dikkate alındığında performans
ve maliyet olarak dolar paund saat hesabı da yapılmaktadır.
4.4. YÜKLEME TEKNOLOJİLERİ.
İHA.ların halen kullanıldığı yükler ve kullanılacağı öngörülen yükler 4 genel kategoriye
ayrılırlar:
Sensörler (elektro optik sensör, radar, sinyal, meteorolojik, kimya ve navipasyon sinyalleri)
silahlar ve kargo (propaganda ve destek ikmal malzemeleri) veya tüm bunların
kombinasyonları kullanılabilir. İHA.larında boş ağırlığının %10-20’si kadarına karşılık gelen
düşük yük oranı ve yüksek yakıt taşıma oranının uzun süre muhafaza edilmesi arzu edilir.
4.4.1. SENSÖRLER:
İHA.larında yüklü olan sensörler sadece istihbarat toplama, keşif, gözetleme ve
operasyonlar için hedef tespiti maksatlı değil, hedef angajman kurallarına uygun olarak
hedef belirleme ve tanımlama ve nişan noktası doğruluğunu arttırıcı sensörler de
bulunmaktadır. Sensörlerin algılanmasında hakim olan ihtiyaçlar, görüntüleme (intranet,
görüntüleyici sensör ve radar) ve müteakiben sinyal ile takip etme sensörleri (sinyal
50
istihbaratı) kimyasal, biyolojik, radyolojik, meteorolojik, manyetik (denizaltı bulucu)
sensörlerdir. Bunlarla ilgili 2015’e kadar çeşitli tahmini grafiker.Şekil 4.4.2-4.4.7’dedir.
4.4.2. Muhaberenin/Haberleşmenin Yayımı:
Bilginin önemini ve önceliğini vurgulamak için, mevcut ve planlı haberleşme yetenekleri
ve kapasiteleri yayınlanarak bir araya getirildi ve ihtiyaç duyulan projelerin %44’ünü oluşturan
Joint Vision role yayınlandı. 1997’de “Ummanned Aerial Vehicles as Communlcations
Platform” (Haberleşme platformu olarak İHA) adlı ayrı bir çalışma Savunma Bakanlığınca
yapıldı. Bu çalışmanın ana teması, hava indirme haberleşme merkezi olarak İHA.nın
kullanılmasıdır. Bunlar;
-Uydu ile sağlanan taktik haberleşmeden ziyade, ACN’ler ile (Hava indirme haberleşme
birimi) çok daha etkili ve sorumlu bir muhabere sağlanmasına ihtiyaç vardır.
-ACN’ler adresleme ve bağlantı zorluklarını gidererek uydu sistemlerinin etkinliğini arttırırlar.
-Dünya çapında yüksek kapasiteli haberleşme ihtiyaçları için Uydular daha uygundur.
ACN’ler;
1) Bant genişliğini daha etkin kullanarak
2) Mevcut görüş hattı muhabere sistemlerinin menzilini arttırarak
3) İptal edilmiş ve işaretlenmiş Uydu haberleşme sistemlerinin haberleşme alanlarını
arttırarak
4) Uyduların daha fazla kritik ve güçlü bir yoğunlukta muhabere sağlayarak ve zayıf
noktaları azaltarak hareket alanı içerisindeki taktik muhabere kapasitesini ve bağlantı
imkanlarını arttırabilirler.
DARPA tarafından geliştirilen AJCN adlı haberleşme merkezi; modüler ve ölçülebilen
bir yapıya dönüştürülerek RQ4/Global Hawk İHA.na monte edildi ve hareket alanında
kullanılır hale getirildi. (300 deniz mili çapında kapsama alanına sahip) RD-7/shodow İHA. da
ise taktik amaçlı olarak 60 deniz mili çaplı alanı kapsayan bir merkez oluşturulmuştur. Ayrıca
aynı sistemlere ile ilave olarak SIGINT, EH (Elektronik Harp) görevleri de yapılmaktadır.
Simultane SIGINT yeteneğinin 2010’da hizmete geçmesi planlandı.
4.4.3. Silahlar:
Savaşan bir İHA maliyet ve görünmezlik açısından insanlı araçlardan daha küçük
olduğundan mantıken daha küçük silahlara sahip olacaktır. Daha küçük ve seçkin silahların
her bir görev için ayrı kullanılmaları İHA.nın daha ölümcül bir etki yaratmasını sağlayacaktır.
Ölümcüllüğü başarmanın yolu, kesinlik ve ölümcül harp başlığı kullanmaktır. Devam eden
teknolojik programlar, kesinlik sağlayıcı rehber uygulamalar ile yürütülmektedir. Geniş ölüm
bölgeli savaş başlıklarının ve kuvvetlendirilmiş güdüm sistemlerinin kullanılması
GPS.karıştırmalarına karşı direncin arttırılması konuları daha büyük bir teknolojik ihtiyaç
olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha küçük ve kesin etkili silahlar ve düşman bölgesine nüfuz
eden kalkış/iniş platformları (J-UCAS gibi) ikincil hasarları azaltmak için potansiyel bir avantaj
sağlar. Bazı durumlarda bu platform ve silah kombinasyonları, düşmanın savaş alanı
dışındaki yerlere sığınmasını engelleyecektir. Halen Hava Kuvvetlerinin kullandığı en küçük
51
bomba 500 paundluk Mark 82.dir. Etki alanı 1 m.lik topraktır. Hava Kuvvetleri bu bombayı
2007’de F-15 ‘lerde denedi ve J-UCAS ve MP-9 İHA.larda yaygınlaştırmak için çalışmaktadır.
4.4.4. Yükleme Maliyet Kontrolü:
Şu anda Savunma Bakanlığı Ofisinin İHA.nın yükleme maliyeti, paund başına 8000
$’dır ki bunun çoğunu sensörler oluşturmaktadır. Birleşik Kuvvetler K.lığının İHA.sı ise yük
maliyeti paund başına 7200 $’dır. Bu yükün yoğunluğu ise silahlardır. J -UCAS sistemindeki
silahların yük maliyeti 5500 $’dır. İHA.lar küçültüldükçe sensör sistemlerinin menzili
azalmaktadır.
5.0. HAREKATLAR, OPERASYONLAR:
5.1. EĞİTİM:
Bugün Savunma Bakanlığı tüm İHA sistemlerinin çoğunun eğitiminde kontrat yaptıkları
firmalar kullanılmaktadır. K.K.lerinin Hunter ve Shadow eğitim programları hariç, diğer İHA
sistemlerinin eğitim programları, sahada birlikte çalışabilirlilik konusunda elde edilen skorlara
göre yürütülmektedir. Kursiyerler yeni bakımcı personelden, tecrübeli pilotlara kadar geniş bir
kaynaktan seçilmektedir.
Bir örnek verilecek olursa Kalifornia Beale Hava Üssünde Global Hawk İHA. İçin pilot
eğitimi 26 hafta, sensör operatörü eğitimi 12 hafta, bakım eğitimi 5 haftadır. Konu ile ilgili
şekil 5.1.-1 Current Status of Training’dir.
52
5.1.2. Eğitim Yayınları:
1) İHA eğitim programlarında sarmal tedarik yaklaşımı uygulanmaktadır. Ancak bu durum
eğiticiler için tanınmayan bir nakarat halini almaktadır. Daima bir veya daha fazla
basamak/aşama, artan geniş alan ihtiyacı nedeniyle eğitim dönemi dışına sarkmaktadır.
Bu nedenle başlangıç eğitimini tamamlayan kursiyerler, daha sonra birliklerinde ilave
tamamlama eğitimine tabi tutulmaktadırlar.
2) Mevcut İHA yer istasyonları aktif görevleri kontrol edecek ve aynı anda simüle edilen
uçuşları yönetecek şekilde ikiz kapasiteli olarak üretilmemiştir. Bu durum ilave uygun
simülatörler ve görev eğitim sistemleri ve bunların da eğitimi ve işletimlerini gerektirmekte ve
maliyetleri arttırmaktadır.
3) OPTEMPO adlı eğitim sistemi (Terörizmle Global Savaş) ile birlikte ilave zaman içerisinde
donanım ve yazılım geliştirmeye ve operatörleri eğitmeye yarayan yeni bir sistemdir.
4) İHA. Sistemlerinin eğitim eksiklikleri; sistemin içine gömüllü olarak dijital teknik dokümanlar
ile anında tazeleme yapılarak giderilmektedir.
5.1.3.Eğitim Amaçları:
1) Gelecekte, yer istasyonlarının aktif ve simüle edilmiş uçuşları izleyebilecek şekilde, ihmal
edilebilir konfigürasyon değişiklikleri ile düzenlemek.(Bazı sistemler için 7 gün 24 saat
çalışacak istasyonlar üretilmesi)
2) OPTEMPO, terörle mücadeleye dayanan eğitimin devamlı yaygın şeklinde ileri harekat
bölgelerinde özellikle “fark” eğitimi şeklinde yayınlanması uygulanmasını öngörmektedir.
Bu eğitim zamana ve göreve dayalı modüler eğitim paketlerini içeren web tabanlı bir
eğitimdir.
3) İHA bakım kursları halen kullanılan mevcut yerleşik sistemlere yönelik olmalıdır ve sistem
üzerine gömülü dijital teknik komutlarının tazeleme eğitimi şeklinde icra edilmelidir.
4) Bakım eğitim maliyetlerinin kontrol edilmesi.Askeri personelin eğitiminde ve sistemlerin
bakımında kontratlı firmaların tek ve belirli bir maliyete sahip bir program uygulanacak
şekilde kullanılması.
5.2. HAREKAT KONSEPTLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ:
Askeri durumda İHA sistemlerinin yeni ve gelişmiş birçok yollarda kullanılma
potansiyelinin olduğu onaylanmıştır. Pratikteki uygulamaların tatbikatlara dahil edilmesi
Kuvvet muhabere laboratuarlarının görevidir. K.K.lerinin 1992 konseptinde şu ifadelere yer
verilmiştir. Askeri aktivitelerin kategorilerindeki artış, mevcut konsept ve yetenekleri
değiştirirken, ivedi olarak harekat alanında yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına neden olur. Bu
acil dinamik ihtiyaçların kapsamına göre organizasyonların da devamlı şekilde maddi olarak
desteklenmesi önem arz etmektedir.
53
5.2.1. KARA KUVVETLERİ :
K.K.lerinin AATD (İleri Havacılık Teknoloji Direktörlüğü), K.K. Havacılık Füze K.lığı ve
Füze Araştırma Geliştirme ve Mühendislik Merkezinin bir parçası olarak Virginia’da
FT.Eustis’te konuşludur.
AATD; geleceğin İHA sistemlerinin geliştirilmesi, entegrasyonu ve özellikle insanlı ve
insansız havacılık sistemlerinin entegrasyonu üzerine fokuslanmıştır. AATD 4 adet ihtiyat
İHA testbetlerini çalışmaktadır. AH-1F Cobra’ nın opsiyonel olarak pilotlu ve pilotsuz İHA
Hava indirme aracına dönüştürülmesi üzerinde çalışmaktadır. (UCAD). Aynı zamanda
WingStore İHA (WSUA) üzerine 2,75 ich. Roket taşıyıcı yerleştirilmesi ve aynı roketin diğer
helikopterlere de takılması konusunda çalışılmaktadır.
Ft.Belvoir VA’ daki Gece Görüş Elektronik Sensörler Direktörlüğü (NVESD) K.K.Gece
Görüş Elektronik Sensörler Direktörlüğü (NVESD) 6 adet pointer, 6 Night Hawk ve bir avcı
mini İHA. üzerinde çalışmakta, Camcopter kanat motoru ve bunların testbedleri ile çeşitli
gece görüş sistemleri ve mayınlara karşı kullanılacak sensörler üzerinde de geliştirmeler
yapmaktadır.
NVESD aynı zamanda başlangıç Dragon Warrior protopini geliştirmeyi, Sikorsky
Chapter II nin (Deniz Piyade Helikopteri) gelecek testlerini yapmayı ve Buster mini-İHA
sistemini geliştirmeyi üzerine almıştır.
1992’de Faaliyete geçen 6 muharebe laboratuarının hiçbirisi İHA sistemlerine
görevlendirilmediği halde, K.K.Muharebe Laboratuvarlarının çoğunluğu İHA sistemleri ile ilgili
harekat konseptlerini oluşturmuşlardır. Ft.Rucker AL.daki Hava Manevra Muharebe
Laboratuvarı taktik bir birleşik/bütünleşik İHA /Helikopter geliştirmek için 30 adet Exdron
helikopter ile çalışmıştır.
Ayrılmış Uzay Savaşı Muharebe Labratuvarı (Ft. Benning GA) Deniz P.Muh.Lab.ile
anlaşarak geliştirilmiş İHA (Helikopter kamerası-Pointer) ve MAV (mikro İHA) üzerinde
özellikle şehirlerdeki (meskun mahallerde) askeri operasyonlara yönelik çalışmalar
yapmaktadır.
Ft.Knox KY.deki bindirilmiş manevra Harbi Laboratuvarı tugay ve daha aşağı düzeyde
küçük İHA sistemleri ve İHA modelleme üzerinde yoğunlaşmıştır. FT.Rucker AL.daki
TRADOC’un Sistem Yöneticisi, tüm İHA sistemleri muharebe geliştirme işlemlerinin
K.K.Merkez yöneticisi olarak görev yapmaktadır.
5.2.2. Deniz Kuvvetleri.ve Deniz Piyade .K.lığı:
Washington DC.deki Deniz Kuvvetleri .Araştırma Laboratuvarı İHA.lar için yeni
aerodinamik ve motor-yönlendirme teknolojileri/Konseptleri geliştirmede tarihsel bir gelişim
içerisindedir. İHA konseptlerinden çoğu hareketli, çıkarılabilir uçak kanatları, sahte gemiye
bağlı havalanabilen decoy’lar, ileri teknolojili minyatür elektrik motorları üzerinde
çalışmaktadır. Son yıllarda NRL, küçük ve mini İHA tasarımları ile uğraşmaktadır.
Deniz K.Hava Harp Uçak Merkezi (NAWC/AD) nin küçük İHA.ların testi, geliştirilmesi
ve denenmesi ile ilgili ekibi, çeşitli tipteki küçük İHA. Filolarının testleri ile ilgilenmektedir.
54
NAWC/AD.nin MUDO timi birkaç exdrone (Deniz Helikopteri), 3 hava uçağı aerolights 3
aerosky, 1 Aerostar’a sahiptir. MUDO ekibi, Dragon Drone’u Deniz P.Muharebe Lab.için
yönetmektedir. Bu proje, son filo harbi tecrübelerini elde etmek için Deniz Harp
Mrk.tarafından da desteklenmektedir.
Dz.P.Muharebe Laboratuvarı, 1995’te VA Quantico’ da kuruldu. Bu kuruluş geleceğin
muharebeleri için yeni harekat konseptleri, taktikler, prosedürler ve teknolojileri bulmakta ve
hazırlamaktadır. İHA sistemleri geliştirme ve entegrasyonu konusunda bölük ve daha aşağı
seviyeler için çalışmaktadır. Ayrıca Dragon Drone serisine limitli objektif tecrübeleri aktararak
savaşgan olması için destek sağlamaktadır.
Buna ilave olarak Dragon Warrior ve Dragon Eye protiplerinin her birinin ihtiyaçlarını OMFTS
konseptine göre temin etmektedir.
Deniz K.Darbe ve Hava Harp Merkezi NSAWC, RD-1 prodatörlerinin harekat
konseptini geliştirip entegrasyonunu tamamlayarak filo eğitim tatbikatını 1998’de yapmıştır.
Amaç tüm bu faaliyetleri kritik zamanlı hedeflere uygun şekilde harekat alanına hakim olmak
için bir araya getirmekti. Ayrıc RQ-4 Global Hawk sistemi ile çalışıldı ve ilk uzun uçuş
1997’de Alaska’ya gerçekleşirildi. 2001’de Dz.K.nın İHA sistemlerine ait taktik, teknik ve
prosedürlerini içeren doküman hazırlandı.
Deniz Kuvvetleri Harp Geliştirme K.lığının Deniz Muharebe Merkezi (MBC) 1996’da
Newport RI’da kuruldu. Bu kuruluş her yıl düzenlenen gerçek ve hayali senaryolar ile filo
harp tecrübelerini dener ve yeni teknolojiler ve harekat konseptleri oluşturur. Bu konseptler
Fleet Battle Experiment (FBE) (Filo Savaş Tecrübesi) olarak adlandırılır. FBE-Echo
(Predator) 1999’da FBE-Hotel (Aerolight, Pioneer ve Dakota II) 2000, FBE-İndia (Aerolight)
2001’de ve Fbe-Jullet (Sentry ve Pioneer) 2002’de hazırlanmıştır.
5.2.3. Hava Kuvvetleri:
Hv.K.Araştırma Laboratuvarı, belirli İHA sistemi programlarını ve insansız uçaklarla ilgili
genel uygulanabilir teknolojileri takip etmektedir. Laboratuvarların İHA grubu, otomatik görüş
ve sakınma ve uçuş kontrol sistemlerini keşfetmektedir. Sensör direktörlüğü ise daha
yetenekli, küçük radar ve elektro optik sensörler geliştirmektedir. Hava Kuv.İHA Muharebe
Laboratuarı 2001’te İndian Springs Hava Üssünde NV.da yeniden yerleştirilmiştir. 1997’de
İHA konseptlerini keşfedip yeni sistemler ve taktiklerle demo yapmıştır. Amaç, minimum
maliyetle yatırım için fırsatlar yaratıp İHA operasyonları, doktrinler, eğitimler ve geleceğe
yönelik ihtiyaçları sağlamaktır. Muharebe Laboratuarları yılda 4-6 tatbikat yapmakta ve çeşitli
İHA sistemlerini denemektedir. En önemli kayda değer gayreti; trafik karışıklığını yönetme ve
karışıklığı önleme sisteminin (TCAS) insanlı ve İHA.uçuşlarını kapsayacak şekilde hayata
geçirmesidir. Böylece üs güvenlik kuvvetlerinin de işini kolaylaştırmıştır. Özel taktik hava
timlerini desteklemek için ise, “gözler” adı verilen E-8/Gözetleme, hedef tespit ve taarruz
radar sistemini (İSTARS) geliştirip, SCUD füze avlanması ve İHA.ların desteklenmesi
sağlanmıştır.
Hava K. Özel Operasyonlar K.lığı (AFSOC) Hulburt Field FL, 2000 yılında
NAWC/AD’den 15 adet Exdrone almıştır. Bu araçlar 720’nci Özel Taktik Grubunda
kullanılarak İHA sistemi harekat konsepti ve özel yükleri geliştirilmiştir. Bu laboratuvar Hava
55
İndirme K.lığının MC-130’u ile de çalışmıştır ve halen Sky Tofe konsepti üzerinde çalışmaya
devam etmektedir.
5.2.4. Birleşik/Diğer:
Amerikan Birleşik Kuvvetler K.lığı 2002’de çıkarılan Milli Savunma Yetki Kanunu 107107 Bölüm 261 ile Birleşik Harekat Tecrübe Sistem (JOTBS) mini uçuş aktiviteleri
yeteneklerini işletmek için kurmuştur. Bu yeteneğin yönetimi gereği, İHA sistemlerinin birleşik
olarak (müşterek) birlikte çalışabilirliliğini sağlamak ve devam ettirmektir. Test işlemleri
Norfolk VA’daki USJFCOM Kh. Kontrolünde yönetilmektedir. JOTBS içinde bir birleşik görev
destekleme modülü ki bu modül içinde gerekli haberleşme ve görev koordinasyon sistemleri
mevcuttur, bir adet predatör portatif yer kontrol istasyonu, program öncelikli iki deniz
kuvvetleri RQ-1A predatörü (Deniz K.Yüksek Lisans Okulunda konuşlu), elektro
optik/İnfraned sensör yükleri ve İHA aracı uzman personelinden oluşan bir tim
bulunmaktadır. JOTBS deneme prosedürleri ile maddesel veya maddesel olmayan çözüm
setleriyle Doktrin, harekat, Eğitim, materyal, liderlik, personel ve kolaylık tesisleri ilgili tavsiye
paketleri oluşturulur. JOTBS.nin fokuslandığı Harp alanı fonksiyonel yeteneklerin farkındalığı
değiştirilerek entegre mimari çözümler ve çoklu İHA sistemleri ve sensör tipleri
geliştirilmektedir.
Birleşik Teknoloji Merkezi Sistem Entegrasyon Laboratuarı (JTC/SIL) 1996’da
Redstone Arsenal Huntsville AL.da kuruldu. Görevleri; görüntüsel prototip üretimi, müşterek
yazılımlar ve arayüzler, yazılım güncellemeleri ve doğrulamaları, İnteraktif kullanıcı eğitimleri
ve ileri harp yazılımı deneme ve tatbikatları, taktik ve stratejik keşif düzenekleri, C4I sistemleri
ve arayüzleri üretmektir.
İHA sistemleri ile ilgili olarak TCS (Taktik Kontrol Sistem/Aktarmalı haberleşme sistemi)
ve MUSE (Çok birlikli, parçalı simülasyon ortamı) programları üzerinde çalışılmaktadır.
MUSE ile harekat konseptleri üretilmekte, K.K. taktik İHA sistemlerinin eğitimleri ve İHA
sistemlerinin bilgisayar destekli tatbikatlar ile simüle edilmesi görevleri yapılmaktadır.
ABD Sahil Güvenlik Kuruluşu da İHA sistemlerini kendi görevlerinde aktif olarak
kullanmaktadır. Groton CT.deki Sahil Güvenlik Araştırma Geliştirme Merkezi 7 İHA sistemi
üzerinde çalışmaktadır. Bu sistemler Karayip denizinde Texas sahili boyunca uyuşturucu ve
yabancı insan ticaretinin önlenmesinde kullanılmaktadır. Sistem açık denizdeki çeşitli tipteki
tekneleri tanıyabilmekte ve daha da geliştirilerek Alaska’daki balıkçıları ve dalyanları
korumada önemli rol oynamaktadır.
5.3. OPERASYONLAR:
5.3.1. Operasyonların mevcut durumu:
FY04. Bütçe yılının ortalarında Amerikan Ordusu operasyon birliklerinde 150 İHA. (33
sistem) oluştu, bu süreç içinde bir o kadar da küçük ve el ile uçurulan küçük taktik İHA. Özel
operasyon birliklerine temin edildi. Irak harbinin zirvede olduğu dönemde (Nisan 2003) 70
adet İHA (14 sistem) kullanıldı. Bunlar 5 tip İHA .idi. (Global Hawk, Hunter, Pioneer, predatör
ve Shadow). Bu süreç ,içinde Irak ve Afganistan’da aynı sayıda 6 tip küçük İHA.lar da
kullanıldı. Bunlar Dragon Eye, FPASS, Silver Fox, Pointer, Tern ve Raven). Bugünkü
envanter miktarları sahilden sahile (Doğudan Batıya-Atlantikten Pasifiğe) doğru birlik ve
üslere göre Tablo 5.3-1’de gösterilmiştir.
56
Tabloda küçük İHA’lar gösterilmemiştir. 2003’te Hava Kuvvetleri Global Hawk için milli yetki
otorite sertifikaları (COA) almıştır. Ancak 5 günlük uçuşların Federal Havacılık Kurumuna
bildirilmeleri gerekmektedir.
5.3.2. Operasyon Konuları:
İHA. Harekatı, aşağıdaki konuları içermektedir:
1. Düşük yoğunluk / yüksek ihtiyaç özellikli İHA.kuvveti ve harekat ihtiyaçları, İHA.
sistemlerinin iki kritik rolü arasında çatışma yaratmaktadır. Bu roller hissetme (sensing) ve
vurmadır (shooting) . Irak ve Afganistan’da predatör’ler hedefleri bulma ve kendisi
tarafından yada insanlı uçaklara haber vererek imha etme veya ettirme şeklinde
görevlendirilmişlerdir. Limitli silah taşıması ve koordinasyon için zaman gerektirmesi
nedeniyle, hareketli hedeflerin vurulabilmesinde istihbarat personeli anahtar rol
oynamaktadır.
57
2. Havadaki, özellikle yüksekteki kuvvetli rüzgarlar İHA operasyonlarına en başta gelen
kısıtlayıcılarındandır. Bunun nedeni; daha hafif olmaları ve kanatlarının rüzgara direnme
oranının daha düşük olmasıdır. Rüzgarın 70Knots in üstüne çıkması İHA.ların hemen
hemen tamamını etkiler. Rüzgar ile birlikte kum fırtınası birleşince İHA.nın EO (Elektro optik)
sensörleri etkilenir, ancak Global Hawk EO/IR/SAR birleşik sensöre sahip olduğundan kum
fırtınasından etkilenmez.
3. İHA sistemleri , birden fazla uçağı aynı anda ve simültane olarak yönlendiremezler. Bunun
nedeni sistemdeki frekans kısıtlamalarıdır. Yöneltmede belli bir frekans kullanılabilir.
4. İHA havacılık sisteminin milli havacılık sistemine entegresi; sorumlulukların ve eğitimin
doğru şekilde yapılmasına ve bilgilerin doğru olarak işletilmesine bağlıdır.
5. Irak ve Afganistan’daki birleşik operasyon ortamının dinamik ve değişken olması, İHA
sistemlerinin göreve yönelik olarak merkezi yönetim ve kontrolü; görevlerin önceliklerine
göre sıkı koordinesini gerekmektedir.
6. Kapsamlı ve entegre yayın mimarisi İHA.ların bant genişliğinin optimize edilerek ve azami
fayda sağlayacak şekilde kullanılmalarıyla mümkündür.
7. İHA sistemleri entegrasyonu/birlikte çalışılabilirliliğin sağlanmasında ağ merkezli (netcentric) yaklaşım, tüm komuta kademelerinde duruma dayalı farkındalık / ikazın
sağlanmasını gerektirir. Savunma Departmanının ağ merkezli stratejisi ile İHA.larının çektiği
full motion (tamamı hareketli) görüntülerin algılama ve arşivleme yeteneğinin arasında
sağlam ve devamlı bir uyum oluşturulmalıdır. İHA.ların sensörleriyle işaretleme yapması ve
yer bildirmesi, ileri derecede hava sahası ve sensör yönetimini sağlar.
8. Frekans karışması (İHA. Linklerinin kaybedilmesi) düşmandan çok, dost birliklerinin
sistemlerinden kaynaklanmaktadır.
9. Şehir (meskun mahal), yüksek bant genişliğinde kablosuz haberleşmelerin düşmanıdır ve
kısa mesafeli İHA görevlerinde bile bağlantının kaybına neden olur. Bu durum, İHA ile keşif
görevlerinin özellikle görsel keşfin yapılmasını zorlaştırır.
Şehir muharebe alanı aynı zamanda hızla değişmektedir ve devamlı tazeleme istihbaratı
veya keşfi yapılmadan savaş alanı farkındalığı kullanılmaz hale gelebilir ve anlamsızlaşabilir.
5.3.3. Harekat Amaçları/Hedefleri:
1. Daha fazla çoklu görev yapabilen İHA sistemleri kullanılması, (İstihbarat, Gözetleme,
Keşif, Darbe, Taarruz vb.) her bir yetenek için daha fazla sayıda ve çeşitli silah teminini de
gerektirmektedir.
2. İHA. Operasyonları için daha fazla bant genişliği ve frekans esnekliği sağlamak.
3. Milli Hava Sahaları içerisinde İHA.na izin veren Savunma Bakanlığı ve Federal Havacılık
Yönetimi değişiklikleri ve kurallarını, İHA operasyonlarında kullanırken işlemleri dosya haline
getirerek uygulamak.
4. Milli hava sahasındaki operasyonları destekleyen İHA.ları kullanırken Federal Havacılık
yönetiminin onayladığı prosedürleri yerine getirmek.
58
5. Gelişme için; alçak irtifada fonksiyonel olabilen ve zengin engellerle dolu hava sahasında
etkili olabilen yeni nesil müstakil İHA platformları üretilmeli ve kullanılmalıdır. Özellikle alçak
irtifa, küçük ve yeni sınıf olan yetenekli müstakil platformlar şehir muharebelerinde adresleme
zorlukları ile karşılaşmaktadır. Bu sorunun giderilmesi için gerekli tool’ların (donanım,
yazılım) geliştirilmesi önem arz etmektedir.
5.4. SİLAH TAŞINMASI / SEVKİYATI:
Silah taşıyan insanlı ve insansız uçaklar, uçaklardaki yükler ve depolanması, uçağın
sallanması, titremesi, uçağın stabilizasyonu ve kontrolü, yük ayrım güvenliği, yük balistiği ve
yükün sigortası konularında aynı “dikkat edilecek hususlar”ı paylaşırlar. İHA.uçağında yük
taşıma sertifikasyonu, EMI (Elektromanyetk İnterface) ve silahı ateşleyecek veya emniyete
alacak müstakil bir yolun tahsis edilmesi gibi iki önemli şartı içerir. Bu yol özellikle esas ve en
etkili silah içindir. Yedek, ilave bir ateşleme butonu veya emniyet butonu sistemine örnek
olarak nükleer olmayan cephane Güvenlik Kartı (NNMSB) verilebilir. Zor olan görevlerde bu
sistem uzaktan cephaneyi ateşlemeye veya emniyete almaya yarar. Bu iş için mevcut hattan
ayrı bir direk hat kullanılarak, bağlantı linklerinin kesilmesi halinde silah ateşlenebilir veya
emniyete alınabilir: Sistemin yazılımında bu konuda çalışmalar devam etmektedir.
5.4.2. Silahlandırma İşlemleri/Görevleri (Silahların Dağıtılması):
1. SEEK EAGLE ABD Hv.K.lerinin anlaşmalı bir organizasyonu olup uçaklardaki yüklerin
yerleşimi ve silahlar ile ilgili sertifika sağlayan bir teşkilattır. Uçaktaki personelin silah ve
cephaneden zarar görmesini engelleyen tedbirleri kontrol eder. Ancak bu kontrol İHA.larında
gereksiz olarak değerlendirilebilir. Bu durum İHA.nın geliştirme programını ve maliyetini
etkilemektedir.
2. Silah sistemi kontrolü master yazılımlarının yaygınlaştırılarak kullanılması, İHA
sistemlerinde de büyük ölçüde faydalıdır.
5.4.3. Silahlanma Hedefleri, Amaçları:
1. SEEK EAGLE test kriterleri, kullanılan yüklerin prespektifi şeklinde İHA araçlarında
kullanılmalı, denenmeli ve revize edilmelidir.
2. Master silah yazılımında bir standart geliştirilerek İHA.ların ihtiyaçlarını karşılayacak şekle
getirilmelidir.
5.5. İŞLETME VE DESTEKLEME MALİYETLERİ:
Savaşkan olmayan İHA.ları kaybının %70’i insan hatasına, dayanmaktadır. İnsan
hatalarının giderilerek kayıpların düşürülmesi gerekir. Kazalar, düşmeler incelenip uçakların
yapısında değişiklikler yapılmakta, kullanıcıların eğitiminde değişmeler olmaktadır. Ancak
buna rağmen operatörlerin hatalarında azalma sağlanamamaktadır. İHA.ları
operasyonlarında operatör hatalarını azaltıcı 5 faktör belirlenmiştir. Bunlardan ilki; uçağın
indikten sonra kalkış ve görevi boyunca yazılıma dayalı performansı, insana dayalı işlemleri
reddeder, şartlar devam edip tekrarlandıkça, işlemler de tekrarlanıp otomatik yapılır. Global
Hawk buna en iyi örnektir. Her İHA kazası ile birlikte uçağın yazılımı; en son uçak kaybına
neden olan sebep/sebepler dikkate alınarak modifiye edilebilir. ”Öğrenme” doğrulama işlemi
asla silinmez, iptal edilemez. Yazılımın olgunlaşması kendi hatalarını zamanında gidermesini
sağlar, ancak uzun vadede bu işlem insan hatalarını da azaltarak sıfıra yaklaştırılacaktır.
59
Mekanik hatalara dayalı kayıplar bir müddet daha devam edecektir, çünkü üreticilerin hatalı
mekanik parçaları üretmesi için zamana ihtiyaç vardır.
İkinci faktör, İHA uçuşlarını ve uçuşların etkinliğini ve verimliliğini arttırıcı simülatör
kullanarak eğitimin yapılmasıdır. Ancak bazı simülasyonlar, aktif sortilere nazaran İHA
operatörlerine, anlaşılmaz gelebilir. Örneğin görsel olarak gerçeğe dayalı simülatör ve
fizyolojik teknoloji tabanlı taktik durum farkındalık sistemi simülatörleri anlaşılması zor
simülatörlerdir. Dz.K.K. Havacılık Tıbbi Araştırma Laboratuarı (NAMRL), Taktik durum
farkındalık sistemi (TSAS)ni görsel bilgilendirme ile operatörlerin doygunluğunu
azaltmaktadır. Bu sitem birçok insanlı uçakta denenerek İHA operatörleri için yeterli duruma
getirilmiştir. Sistemde kullanıcılara bir yelek giydirilir. Yelekteki hava hareketleri uyarıcıları
kullanıcıyı titreşimlerle, küçük hareketlerle uyarır, uçuş istikametinde giderken hissedilen
sürtünmeyi, yer şeklini, dönüşleri operatöre hissettirir. Uyarıların temposu arttırılabilir veya
azaltılabilir.Bu simülatörün kullanımı sonucunda operatörün işyükü azalır ve durumsal
farkındalığı artar. (Japonların bulduğu kulaklık)
Üçüncü faktör, İHA Kontrol İstasyonlarının insanlı ve insansız uçaklar için çifte maksatlı
olarak kullanılmasını sağlayıcı simülatötler şekline getirilerek geliştirme ve bakım/ idame
masraflarını azaltmaktır. Ancak yer istasyonlarının simültane olarak hem harekat hem de
harekat ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenerek hizmete sokulmalarında uçuş
sertifikasyonu ve uçuş değerlendirme kriterleri yeterli olmayabilir.
Dördüncü faktör, uçuş eğitiminin yapıldığı seviyede simülatör kullanılması; bakım
zamanını, uçak kaybını ve yıpranma masraflarını azaltacaktır. Örneğin; F-16 uçuş
eğitimlerinde 301 adet kaybın 6 adedi çatışmada kaybedilmiş, %98 ise eğitim esnasındaki
kazalarda kaybedilmiştir. Bazı aktif İHA uçuşları insanlı uçakların ekiplerinin müşterek İHA
görevleri için eğitimlerinde de kullanılması, barış zamanındaki kayıpları azaltmaktadır.
6.0. YOL HARİTASI:
Bu bölüm 25 yıl boyunca İHA geliştirme işinin planlanmasını harekete geçirip muhafaza
edilmesinde ortaya çıkan operasyonel ve teknolojik fırsatları kullanarak, ihtiyaçları ve
arzulanan yetenekleri bir araya getirmektedir. Az sayıdaki örnekleri inceleyerek seçilen
çözüm yollarını ve hizmetteki İHA. Programlarının kapasite ve yeteneklerini mukayese
etmeye çalışmaktadır. Bu yerel yol haritası ile kuvvet K.lıkları hizmet İHA YOL HARİTASI,
teknolojiye dayalı yetenekleri ve göreve, harekata dayalı yetenekleri bir araya getirerek İHA
geliştirme gayretlerine rehberlik etmektedirler. İHA havacılığı amaçları 6.3.bölümde bunların
çalışmak için ihtiyaç duydukları insansız yer ve deniz araçları 6.4.bölümde tanımlanmıştır.
6.1. İHA KAPASİTE / YETENEKLERİ YOL HARİTASI:
COCOMS’un yayınladığı ilgili önceliklere göre,
25 Yıl boyunca elde edilecek teknolojiler (capability metrics) bu dokümanda yeralmıştır. Bir
zaman çerçevesi içerisinde savaşanların ihtiyaçlarına cevap verecek gelecekteki yetenekler
ve bunlarla ilgili teknolojiler ve onların gelişim trendleri bir matrix haline getirerek
tanımlanmıştır.
60
6.2. İHA GÖREVLERİ YOL HARİTASI:
İHA ları sınırlı olarak keşif ve darbe görevlerinde kullanılmışlardır. Bugün keşif görevi,
insanlı araçları tamamlayıcı olarak İHA araçları için en uygun görevdir. Keşif gözetleme ve
istihbarat platformlarından öğrenilenler ve alınan dersler ile harekat konseptleri geliştirilmiş
ve savaşan K.lıklara hizmette önemli avantajlar sağlanmıştır. Uçağın uzun süreli havada
insansız kalması, az sorti yaparak kalıcı gözetleme imkanı sağlamıştır. Daha az kalkış ve
iniş uçak kaybını azaltmaktadır.
Azaltılmış sorti yapılması yer operasyonlarının temposunu arttırmaktadır. CONUS
(Amerika Kıtası) garnizonlarındaki yer istasyonları ile uzak bölgelerde harekat yapmak,
ileriye gitmeden bir çok ekiple bir çok harekat yapabilmek anlamına gelmektedir. Uçağın
havada kalışına bağlı olmaksızın, ekip görev periyotları, insan performansına ve dikkatine
dayalı olarak optimum periyotlar haline getirilmiştir. Bu şekilde olumlu yönde personelin etkisi
az da olsa arttırılmıştır. Azaltılmış intikaller, aile stresini azaltır ve eğitim yüksek eğitimli
ekiplerin altında daha fazla kalır. Yüksek enduranslı (uzun süre havada kalabilen) İHA ları
CONOPS esaslarını (Harekat konseptlerini) mümkün kılar ve durum uçağın birim
maliyetlerini tamamen rahatlatır. J-UCAS programı, ağ merkezli darbe yeteneği üzerinde
yoğunlaşmıştır. Bu tespit geleceğe yönelik bir sonraki adımda da hakim olacaktır. İHA
görevleri yol haritası incelendiğinde (şekil 6.2-1) iki esas “görev aileleri”nden birisi yükleme
kapasiteleri ve kalıcılık üzerinde durulması ve diğeri ise özerklik, hayatta kalma beka silah
tahsisidir.Bu görev aileleri, İHA. tasarımında ve geliştirilmesinde dikkate alınmalı ve
önümüzdeki 25 yıl içerisinde uygulanmalıdır.
İlk görev ailesi havada kalabilirlik ve kalıcı yükleme kapasitesi yeteneği ile ilgili olarak
haberleşmenin yaygınlaştırlması, sinyal istihbaratı toplama, tankerler, Sahil koruma uçağı ve
havadan ikmal İHA olarak tasarım ve geliştirme yapılmasını sağlamıştır. Tasarıma bağlı
olarak bu roller ortak bir platformu kullanabilirler. Bu İHA sistemleri, 24 saatten fazla havada
kalabilen ve belirli yük kapasitelerine sahiptirler. DARPA’nın birleşik C4ISR noktası (AJCN),
Global-hawk tabanlı muhabere yayma yüklemesini 2005-2010 zaman içerisinde aldı ve kalıcı
yükle ilgili belirli bir adım attığını duyurdu. Buradan hareketle AJCN’nin görev benzetimleri.
ve Global-Hawk’ın görüntülü keşif olanakları birleştirilerek insansız SIGINT toplama
platformu haline getirilerek ADRIEST adını aldı ve karada çalışan mobil platformlarla
yönetilerek bugünkü U-2 SIGINT görevlerini yapmaya başladı. Aynı şekilde Sahil güvenlik
görevleri için aynı SIGINT toplama fonksiyonu değişikliği yapılarak BAMSA İHA geliştirildi.
Sinyal istihbaratında havada kalış ve yakıt ikmalinin önemine binaen yeni gelişmeler
sağlanarak yakıt ikmalinin süresini kısaltıcı ve işlemi kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılmıştır.
İHA.lar ile havadan ikmal maddesi ve yolcu taşınması psikolojik ve politik bir dirence bağlı
olarak yürütülmekte ve bu hizmette belirleyici olan hususlar pilotu ve ekibi olmayan bir uçakta
yolcuların olması ve özellikle yabancı devlet hava limanlarına robotik uçakla iniş/kalkış
yapılmasıdır. Bu teknoloji ve büyük robotik uçaklardan taksi olarak faydanılması görevleri ile
ilgili demolar yapılmaktadır.
NASA 1985’te insansız bir Boeing 720 uçurmuş ve bir Global-Hawk Edwards hava
üssünde taksi olarak kullanılmıştır. İkinci görev ailesi ise geleceğin hava araçlarında silah
tahsis ve dağıtımı havadan karaya ve havadan havaya karmaşık elektronik harbi
61
içermektedir. J-UCAS programı bunun için başlatılmıştır. Kısa zamanda çok farklı görevler
için otomatik kararlar verilerek silah tahsisinin sağlanması amaçlanmaktadır.
6.3. İHA HAVACILIĞI İÇİN AMAÇLAR:
Aşağıdaki amaçlar, mevcut Stratejik Planlama Rehberi ile uyumlu olan taşınabilir,
birlikte çalışılabilir ve maliyet etkin amaçlardır. Stratejik Planlama Rehberi daima öncelik
alacaktır ancak, bu doküman İHA temini ve araştırmalarında ilave tanımlar sağlayacaktır.
1. Yüksek tehdit ortamında keşif, gözetleme, istihbarat /elektronik taarruz/ düşman hava
savunmasını baskı altına alma yetenekleri bakımından müşterek İHA savaş araçları
performansının geliştirilmesi ve harekat açısından değerlendirilmesi.
2. Karıştırma, önleme, elektronik karıştırma, çalma veya korsanlık faaliyetlerinden
geliştirilmiş yöntemlerle kurtulmak. Tüm taktik ve daha büyük İHA sistemlerini kontrol/idare
eden güvenli ortak veri linkinin ve sensörlerin ürettiği verilerin korunması. Müşterek Taktik
Telsiz Sistemine bu özelliğin eklenmesi.
3. Mevcut Milli Coğrafi İstihbarat Ajansı metadata standartlarına uygun full motion video
yeteneğinin garanti edilmesi. 3 dakikadan az sürede İHA. metadatası çıkarılarak hedef
bilgileri haline getirilerek, koordinatları ilgili silahlara iletilmelidir.
4. Kontrollü ve kontrolsüz hava sahalarında İHA lar ile zamanında, emniyetli rutin erişimleri
sağlayarak, prosedürleri, standartları ve politikaları geliştirip beslemek. Bunun için
a. İHA.ların tasarımı, üretimi, testi ve işletilmesi için endüstrinin zorlanarak geniş havacılık
standartlarının adaptasyonu ve geliştirilmesini sağlayıcı önlemleri almak.
b. Kısıtlamasız hava sahasında İHA.larının işletilmesi, hareketi ile ilgili prosedürlerin
Federal Havacılık Yönetimi (FAA) prosedürleri ile koordinasyonu sağlamak (özellikle
İHA.ya benzer uçak, hafif spor uçak, radyo kontrollü uçakları FAA prosedürleri ile
karşılaştırma yapmak).
c. İnsanlı sistemlere ait güvenlik seviyesindeki yeteneklerin İHA sistemlerine otomatik
olarak aktarılmasını görmek ve bunları geliştirmek ve seferber etmek.
5. Kuvvetler/Hizmetler arası işbirliğini geliştirerek Savaşan Komutanların İHA .larının
etkinliğini geliştirmek.
6. İHA.ların ağır yakıtlı motorlarını, içten yanmalı fanlı motorlar ile değiştirerek harbe uygun
şekilde geliştirmek.
7. Kötü/ters hava koşullarında İHA.ların harekat yeteneklerini geliştirerek İHA.nın daha
yüksek ve etkili görev yapmasını sağlamak.
8. İHA. da taşınan silahların kontrol sistemlerinin standartlarının pozitif kontrolünü
sağlayacak şekle getirilmesinin garantilenmesi.
9. Esnek test ve lojistik destek işlemleri ile seferberlik sistemleri içerisinde doğrulanan savaş
yeteneklerinin hızla entegrasyonunun sağlanması.
62
6.4. GELECEKLE İLGİLİ DİREKTİFLER:
Bu yol haritaları dokümanı geniş bir prespektif içerisinde, insansız uçak, insansız yer
aracı (Ummanned Ground vehicles) ve insansız deniz araçlarını da
kuşatmaktadır.(Ummenned Marine vehicles). Bu teknoloji ve yetenekler ailesi, bir çok benzer
bileşeni paylaşmaktadır. İHA.ları ile ilgili bir çok gayret departman içerisinde eşit ilgiye ve
uygulamalara sahiptir. İHA.ları ile ilgili gelecek yol haritaları dokümanları aşağıdaki
adreslerde mevcuttur.
a. UGV (İnsansız Kara Aracı) müşterek Robotik Master Planı.
http://www.joinfrobotics.com/activittes-new/masterplan.shtml.
b. Deniz K.leri Sualtı İnsansız Aracı UUV Master planı.
http://www.onr.navy.mil/02/baa/expired/2001/baa01-012/pip/docs/uuump.pdf
İHA.ların birbirleriyle birlikte çalışabilme ihtiyaçları, İHA.ları ile insanlı sistemler arasındaki
ihtiyaçlar ile eşit öneme sahiptir. İnsansız Hava aracı ile UGU arasında haberleşme ve
çalışma ihtiyacı uzak değildir. Bu konuda K.K.lerinin Geleceğin Harp Sistemleri programı,
bazı konseptler geliştirmiştir. Herhalükarda, İnsansız Denizaltı Sistemleri, İHA.larının
yeteneklerinden faydalanarak yaygınlaşacaklar ve kendi yeteneklerini arttırarak sisteme
önemli katkılar sağlayacaklardır. Yer sensörleri çalışmaz hale gelen küçük insansız hava
aracı, insansız sistemler arasındaki farkı algılayamaz. Ortak bir İHA arayüzü, başka bir
insansız sistemin geliştirilmesinde kullanılabilmektedir. Nihai hedef savaş alanında insanlar
ile insansızlar yada insanlı sistemlerle, insansız sistemler arasında kesintisiz, gediksiz bir
entegrasyon sağlamaktır.
Birlikte çalışabilirliliği tesis etme ve geliştirme standardizasyon konusundaki sınırsız
çalışmalar ve gayretler, tüm insansız sistemlerin birlikte çalışabilirliliğine katkı sağlamaktadır.
Global bilgi gridleme çalışmaları haberleşme standartlarını kuracaktır ve platformlar arasında
ağ merkezli veri paylaşımını destekleyen alt yapıları, esasları ve bileşenleri sağlayacaktır.
Birleşik Komuta Kontrol arayüzleri, standart mesaj setleri ve prosedürleri oluşturacak,
duruma dayalı farkındalık ve görevlerle ilgili bilgilerin aktarımını sağlayacaktır.
Gelecekte; yapay fizyon ile başlayan esaslı çoklayıcı etki ile çeşitli platformların
koordine edilmiş uygulamaları sayesinde, keşif, gözetleme, istihbarat ve diğer
uygulamalardan elde edilen standartlar ve uygun bilgilerin değişimi sağlanacaktır.
İHA sistemi geliştiricileri, tüm gayretlerini birleşik operasyonların ihtiyacı olarak , en
büyük düzeyde birlikte çalışılabilirlilik üzerine angaje etmelidirler. Çeşitli devam eden
hizmetler ve endüstriyel aktiviteler özellikle insansız sistemlerin birlikte çalışılabilirliliği üzerine
fokuslanmıştır. Örneğin;JRP (Joint Robotics Program) birleşik robot programı K.K.lerinin
gelecek savaş sistemleri için öngörülen savaş yeteneğinin belirli bir kısmına yönelik olarak
sıkı bir şekilde insansız uçak ve insansız kara aracını birlikte çalıştıracak teknolojiler üzerine
odaklanmıştır. JRP bir çalışma grubu kurup insansız sistemler için üzerinde çalışılabilecek bir
insansız sistem mimarisi oluşturmuştur. (Joint Archittecture for Ummanned Systems) (JAUS).
Başlangıçta kara sistemlerinin gelişmesi desteklenmiş, JAUS mimarisi genişletilerek ilave
geçişlerle tüm insansız sistemler spektrumu desteklenmeye başlanmıştır.
63
Bazı Savunma araştırma kurumları ise İHA ve İKA.ların entegrasyonu üzerine
yoğunlaşmıştır. Ancak bu gayretlerin çoğu çok kısıtlı, sınırlayıcıdır. Bu departmanlar daha
geniş ölçekli, tüm insansız sistemleri kapsayan görüntüler almakta ve böylece askeri
ulaştırma faaliyetleri için fırsatlar yaratmaktadır. Teknoloji dünyasında ne olacağı
keşfedilemez. Ancak bu konuda bazı konseptler ortaya çıkmıştır.
-İnsansız sistemler arasındaki (ve insanlı sistemlerle) entegrasyon; başlangıçtan itibaren
birlikte çalışılabilirliliğin derecesini büyük ölçüde arttıracak ve sonradan akla fikir
getirmeyecek şekilde yüksek kalitede olmalıdır.
-Yetenekler/Kapasiteler ile maliyet arasındaki ticari saha, büyük ölçekli seçenekler sunularak
giderek daha büyük olacaktır, ancak daha kompleks ve entegre sistemler üretmek, silah
sistemleri üzerinde yoğunlaşmaya engel olmaktadır.
-İnsansız sistemler teknolojik olarak daha çok gruplandırılabilir, ancak geleneksel açıdan
daha az sınıflara ayrılabilir. Örneğin genelde küçük insansız uçakların çeşit sayısı insansız
kara aracı ve daha büyük insansız uçak çeşitlerinden daha fazladır.
-İnsansız sistemler, insanlı ve insansız sistemler arasında kritik arayüz sağlayacak,
geliştirme, istihdam ve bakım-idame üzerinde yoğunlaşan bir yol haritasına ihtiyaç
duymaktadır.
Amaç; genel, geniş kapsamlı yol haritaları hazırlayarak, şemsiye gibi diğer yol haritalarını
içine alacak yol haritalarını dokümante etmektir. Bu doküman bütün ara yüzleri içermelidir.
Bu bir parola olacaktır.
64
APPENDIX A:MISSIONS:EK-A.GÖREVLER:
Bu ek, birçok görev alanına karşılık, İHA platformlarının kullanımını gözden
geçirmektedir. Her görev alanı gözden geçmesi, kritik teknoloji araştırma ve geliştirmede
rehber olacak objeleri özet olarak içermektedir. Okuyucu aynı zamanda aşağıdaki temaları
da göz önüne almalıdır.
-İnsansız uçak “uygun görevi arama”da kısa süreli bir ihtiyaç duyma noktasında
olgunlaşmıştır. ABD Uzay-Havacılığı ve Yazılım Endüstrisi dünya lideridir. ABD hemen her
görevi göz önüne getirerek bir İHA yapmayı becerebilir.
-En iyi değere sahip, Stratejik Planlama rehberine yardımcı ticari cevapları araştırmak. Yarın
için %50 çözüm, 3 yıl için %70-80 çözümden ve o da 10 yıl için %95 çözümden daha iyidir.
Ticari çözümler Savunma için ayrılan paraları etkiler ve diğer gelişmeler ve “yok edilebilir
lojistik” için fırsatlar yaratır.
-Sistem mühendisliği prensipleri hükümetin geliştirdiği çözümlere mutlaka uygulanmalıdır.
Tasarımlar istenen etkileri idrak ederek başlamalıdır. Her İHA platformu geliştirmesi öncelikle
başarılacak görevin anlaşılması ile başlamalı ve bu mutlaka sağlanmalıdır. Önce bir İHA
yapıp sonradan ona görev aramayın.
-Devamlı küçülterek modelleme, büyükten küçüğe doğru yeteneklerin aktarılmasını sağlar.
Örneğin 1994’te üretilen RS-1A predatör zerindeki sensörler, daha sonra RQ-7 Shadow’a
küçültülerek takılmıştır. Moore’s yasaları (evrim yasası) devam edecek ve daha fazla yetenek
küçültülerek daha küçük platformlara önümüzdeki 20 yıl içersinde aktaracaktır.
-Küçük İHA platformları, birçok geleneksel daha büyük platformlar ile çözülemeyen birçok
sorunu çözme potansiyeline sahiptirler.
GÖREV:
İnsansız uçak, görev uygulamalarını dikkate alarak “”köşeyi dönmüştür” Savunma
Depatmanın İHA için uygun görev araştırmaya ihtiyacı yoktur. Hükümet tarafından
desteklenen laboratuvar araştırmaları, dünya lideri ABD havacılık ve uzay, yazılım
endüstirisi, bilim, mühendislik ve sanat gerektiren geliştirme ve üretimde bulunarak dünya
çapında İHA üretme yeteneğine sahiptir. Gelecek 25 yıl içerisinde Savunma Bakanlığı
laboratuvar ve endüstiri üzerine yoğunlaşarak aşağıdaki görev alanları üzerinde çalışacaktır.
İstihbarat, gözetleme, keşif (ISR), düşman hava savunmasını baskı altına alma (SEAS)
düşman hava savunmasının imhası (DEAD), elektronik taaruz (EA), suüstü gemileri ile harp
(anti-surface ship warfare), denizaltılarla savaş (anti-submarine warfare), mayın harbi (mine
war), denizde gemiden hedefe manevra, haberleşmenin yaygınlaştırılması ve bu temalardan
yapılan çıkarımlar, görevler. Saldırıya yönelik ve savunmaya dayalı karşı hava ve hava
taşıma/kaldırma görevleri yapılacaklar listesinde kalmıştır. Otonomi (özerklik) ve bilişsel
yetenekler ise geliştirilmeyi beklemektedir.
İstihbarat Gözetleme ve Keşif :ISR
2006 ve 2011 mali yılları için hazırlanan stratejik planlama rehberi esas olarak
istihbarat, gözetleme, keşif (ISR) görev alanında düzensiz ve felaket/afetle sonuçlanabilecek
65
tehditlere karşı stratejiler oluşturmak için hazırlanmıştır. İHA’nın bu bölgelerde giderek
gelişen başarılarla dolu tek bir görevi vardır.
Hava indirme, istihbarat, gözetleme, keşif görevi 3 belirli bölüme ayrılabilir : standoff (uzaktan
karıştırma mukabil, tesirsiz bırakma), over flight (üst geçiş, uç) , “denied” (esirgeme, mahrum
bırakma)
Standoff’ta hava hakimiyeti ve tanımanın gerçekleşmesi beklenir.
Over flight : Başka ülke hakimiyetindeki hava sahasında haberli/habersiz uçuşta daha
az risk taşıyan ISR görevidir. Denied; ise; over flight’a benzer. Burada geriye dönüş
tehlikelidir. Özellikle uzay araçları daima “denied” erişim halinde görevlendirilmiş ancak uzay
araçları ikazsız/habersiz toplama için yönlendirilmezler. Düşman, ufuğun üzerinde bir uydu
gördüğü zaman bilgi toplama fırsatlarını esirgemek için uygun pozisyon alacağını bilmelidir.
Belirli bir zamanda bu imkana sahip olabilir. (ikazsız uyarısız istihbaratta). Hava indirme ve
uzay sistemleri birbirlerinin açıklarını kapatacak şekilde ortak bir haber toplama mimarisi
oluşturarak bilgi bütünlüğü sağlayabilir. Bu nedenle İHA’ları habersiz/ikazsız bilgi toplamada
daha avantajlıdır. Ancak bu konuda henüz problemlerin tamamı giderilmemiştir. Savunma
Departmanı, doğru pozisyonda haber toplama imkanı bulsa bile problem devam eder. Çünkü
kamufle edilmiş ve derine gömülmüş hedeflerin tespitinde sorun çıkacaktır.
Bu açık belki küçük İHA’lar ile kapatılabilir. Bu yüzden yeni paradigmal yetenekler
keşfedilmelidir. Aynı zamanda, yeni yetenekler, Global Bilgi Girit Sistemi (Global Information
Grid – GIG) ve çoklu milli/milletler arası programlar ile ağ merkezli yapısal bir sistemle
yönetilmelidir. Bu yeni yeteneklerin geliştirilmesinde düzenli mühendislik prensipleri
uygulanmalıdır. Savunma Departmanı için bir sistem geliştirilmelidir. Görevi araştırılan bir
uçak yapmamalıdır. Sistemin ticari boşluğu/sahası da başalangıçta iyi anlaşılmalıdır. Kaba
tasarımının geniş, çok çeşitli sensörlere intibakı için çok esnek yapıda olması gerekir. Ancak
bu durum maliyeti arttıracaktır. Ticari çalışmalar işte bu iki konsept arasında şekillenir. (Kaba
konseptler ve daha ucuz adanmış konseptler.) daha sonraki gayretler ticari endüstride
üretilecek alternatif çözümlerle ilgilidir, genel toplam hayat döngüsü DOD maliyetini
düşürmeye yöneliktir.
STANDOFF :
Barış zamanında, hava indirme kara ve kıyı suyu ISR görevlerinin çoğu, standoff
teknikleri kullanılarak becerilmiştir. Standoff modu aynı zamanda platformları kaybetme
riskinin yüksek olduğu, politik hassasiyetin yönetimi kısıtlayabileceği durumlarda kullanılır.
Standoff İHA; kalıcılığı sağlamak için yüksek havada kalış yetenekli olarak tasarlanmıştır.
Eğer geniş, sınırsız hava alanı kapsayacak şekilde ve tamamiyle uzun menzilli performansa
sahip sensörlere ihtiyaç duyulursa yüksek irtifaya çıkabilme yeteneği de göz önüne
alınmalıdır. Başka bir deyişle yüksek irtifa performansı diğer ihtiyaç faktörlerini de temin
etmeye zorlamaktadır. Sonuç olarak; görüntü, sinyal ve ölçümleme yapabilen sensörler
standoff görevler için daha uygundur. Ancak yüksek çözünürlükteki görüntü alma ve zayıf
sinyalleri tespit etmede sınırlamalar güçlükler olmaktadır. Zayıf sinyallerin tespit edilip
algılanması oldukça zor, pahalı ve az güvenilirdir. Bu tip sensörler yakın platformlarda veya
hedef üzerindeki uçuşlarda kullanılarak karmaşıklığı ve toplama/hissetme maliyeti
düşünülmelidir.
66
Alternatif olarak bu tip yakın görevlerde ve yüksek çözünürlürlükte görüntü toplama
görevlerinde ve zayıf sinyalleri toplamada küçük İHA’lar kullanılmalıdır.
Overflight :
Over-flight modunda istihbarat/bilgi toplama amaçlarına göre ihtiyaç duyulan bazı
durumlar mevcuttur. Bunlar, politik desteğin bulunduğu barış zamanındaki deniz gözetleme,
barışı koruma/destekleme ve terörle global savaş gibi görevlerdir. Savaşta ise; düşman hava
sahasının uygun şekilde azaldığı durumlardaki bazı görevlerdir. Eğer; kalıcı, daimi bir görev
isteniyorsa; airframe denen kompozit yüzeylerden, motor yapısına kadar uygun nitelikte uzun
süre havada kalan İHA’lar gerekir. İrtifa görevin ihtiyaçları tarafından belirlenir. Belirsiz, zayıf
sinyallere, yüksek çözünürlükte görüntülere ihtiyaç duyulan görevlerde orta ve alçak irtifa
İHA’ları kullanmak daha iyi bir seçenek olabilir. Ancak orta ve alçak irtifa İHA’ları buzlanma,
türbilans ve kötü hava koşulları ve tasarım kısıtlamaları etkilemektedir.
Denied Access:
Kısıtlı durumlarda erişim engelli (access denied) alanların milli ve savaş desteğine
ihtiyacı vardır. Genel olarak bu destek uzaydan yapılır. Ancak hava indirme sızma, nüfuz
etme yeteneğine sahip İHA’lar avantaj sağlayabilir. Yakın zamana kadar Savunma
Departmanı U-2 ve SR-71 gibi insanlı uçakları bu tür görevlerde kullanıyordu. İnsanlı
sistemlerin denied access toplama rolündeki en önemli risk, hava ekibinin kaybedilme ve
diplomatik durumun ortaya çıkma potansiyelidir. (pilotların yabancı topraklara düşmesi,
inmesi, iade edilmemesi durumu) Bundan dolayı bu tip görevler için İHA platformları çok
daha uygundur. (D-21 ve AQM-34 Firebee Drones)
ISR Özeti :
İHA, ISR görevlerinde derin bir iz bırakacak ve geliştirilerek kullanılacaktır. Keşif
görevlerinden elde edilen tecrübeler diğer görevler için köprü oluşturacaktır. Endurance
(Uzun havada kalış) özelliği ISR görevinde İHA’nın kalite işaretidir.
Ancak “Denied Access” görevi bazı tasarım değişikiliklerini de gerektirmektedir. Zayıf
sinyallerin ve yüksek çözünürlükte görüntü toplanmasında minyatür İHA’ların kullanılmaları
konsepti giderek önemi artan bir yeni yetenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Ticari çalışmalar
çoklu görev aleyhine belirli görevler gibi İHA’ların ne görev yapacağının önceden
belirlenmesini gerektirmekte ve tüm uygulanmalarda maliyet etkin platform tasarımlarının
yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Sonuç olarak ticari pazardaki genişlemeler Savunma
Departmanının problemlerini çözmede fırsatlar ortaya çıkaracaktır.
Darbe / Düşman Hava Savunmasını Baskı Altına Alma :
Enduring Freedom (Özğürlüğü/Barışı Sürdürme) harekatı ve Irak harekatı (Iraq
Freedom) zırhlı ve silahlı İHA’ların önemini göstermiştir. Hafif silahla donatılmış uzun süre
havada kalabilen MQ-1 Predatör gibi platformlar hızlı hareket eden hedeflere karşı hızlı
reaksiyon gösterme imkanı sağlar. Daha kısa miatlı, daha fazla doğruluk oranına sahip
67
“silahlı Keşif “ görevi, “darbe / av” görevinin alt görevi olarak icra edilmektedir. Bu görevin adı
artık “persistant strike” “ kalıcı darbe” olmuştur. Bu yetenek havada kalış ve keşif
yeteneğinden daha fazla cesaret isteyen bir görev haline gelmiştir. Ancak, insansız uçaklar
gelişerek daha fazla yük taşıyacak hale gelmiş, böylece daha esnek ve çeşitli silah
taşıyabilecek yeteneklere kavuşmuştur. MQ-9 predatör buna güzel bir örnektir. Bu çeşit
silahlı keşif veya kalıcı darbe yeteneği terörle mücadele harekatında dönüm noktasını
oluşturmuştur. Stratejik planlama rehberi terörle mücadelede riski en aza indirmeye birinci
önceliği vermiştir.
Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetlerinin müşterek insansız hava aracı J-UCAS, ağ
merkezli ilk örnek İHA’dır. Bunun için belirli silahlar monte edilebilecek esnek bir tasarım
üzerinde çalışmaktadır. Darbe görevi hariç J-UCAS programı SEAD rollerinde (Suppression
of enemy air defenses) kullanılacaktır. (Düşman Hv.K. baskı altına alma).
SEAD rolü (görevi ) aynı zamanda beka yeteneğini başarmak için anahtar tasarım
ihtiyacıdır. Hafif savunulan hedeflere karşı silahlı keşif veya darbe görevleri uygun olarak
farzedilirsede, düşman hava savunmasını baskı altına almak SEAD görevinde belirli oranda
daha fazla beka yeteneği gerektiği, İHA geliştirici tarafından tespit edilmiştir. Yeteneklerin
göreve göre tasarım aşamalarının en önemli amacı, bu işi maliyet etkin şekilde başarmaktır.
Sağlanan sistem mühendisliği en üst düzeyde olmalıdır.
İHA’nın SEAD, darbe ve silahlı keşif görevlerinde insanlı araçlarla mukayesesi
yapıldığında iki özellik göze çarpmaktadır.
1. Hava ekibinin kaybını hesaba katmamak
2. İnsanlı uçağın üstün manevra yeteneği ve esnek dizaynına rağmen, İHA’nın
potansiyel olarak beka yeteneği daha fazladır.
Darbe veya SEAD görev bölgesinde etkiyi arttırmak, maliyeti düşürmek için İHA’nın
kullanılmasından önce, birkaç kısıtlayıcı engelle karşılaşılabilir. Bunlar;
1. Angajman kurallarının, insan operatörlerinin müdahalesini gerektiren kısıtlamaları
2. Entegre hava savunma sistemi hedefleme takipi özellikle zamanca kıritik
hedeflerin takibinin otomatik yapılması tercih edilmemektedir. Angajman işlemi
için aracın dışında bir insan operatöre bu iş için ihtiyaç duyulmaktadır.
3. Entegrasyon, birlikte çalışabilirlilik, bilgi doğrulama/garantileme işlemi, insanlı
veya insansız karma kuvvet operasyonlarını desteklemeyi gerektirir.
4. Güvenli, güçlü haberleşme yeteneği ileri tanıma karar verme yardımları ve görev
planlama.
5. Otomatik adaptasyonlu operasyonlar ve koordine edilmiş çok amaçlı uçuş.
Darbe, kalıcı darbe ve silahlı keşif görevleri ağır ve hafif korunmuş hedeflere karşı
yapılabilir. Tehdidin düzeyinin belirlenmesi İHA’ nın tasarımını etkiler. Hafif hedeflere karşı ,
İHA angajmanında, konvensiyonel İHA’ya öldürme yetenekli silahlar da yüklenir. Düşük tehdit
ortamında kalıcı bir etki yaratmak için İHA’nın havada kalış yeteneği yüksek olmalıdır.
Yüksek korumalı hedeflerin takibi gerekiyorsa, beka yeteneği en üst düzeyde olmalıdır.
Ayrıca yük taşıma yeteneği ve aerodinamik yeteneği üst seviyede olmalıdır. İHA ağır veya iyi
68
korunmuş hedeflere karşı iki nedenden dolayı kullanılır. Birincisi, beka bakımından insanlı
uçaklardan daha dayanıklıdır. İnsanlı uçaktan daha kolay şekilde iz takibi yapılabilir, manevra
kabiliyeti ise tüm uzun uçuşlarda giderek daha iyi duruma gelmektedir. Özellikle uzun süreli
uçuşlarda beka kabiliyeti kaybedildiğinde insanlı uçaklarda insan kaybı olmaktadır. Savunma
Bakanlığı çoklu görev yapan tek platform ile yönetilen bazı İHA konfigürasyonları üzerine
çalıştı. Ağır ve hafif savunulan hedeflere karşı etki derecesine göre maliyeti değişen İHA’lar
üretildi. Ticari analistler, birçok görev yapabilen İHA üretmenin, her görev için ayrı İHA temin
etmeden daha maliyet etkin olduğunu belirtmişlerdir. İnsansız uçaklar, insanlı uçakların
darbe görevlerinde azaltma yaratmaktadır. Çeşitli silah sistemleri İHA’lar ile kullanılarak
genelde insanlı insansız operasyonların toplamında ekonomi sağlanmalıdır. Bu bakımdan
gerek ;İHA kullanıcıları ve gerekse insanlı sistemlerin personeli doktrin, organizasyon, eğitim,
malzeme, liderlik, personel ve kolaylıklar, tesisler gibi alanlarda eğitilmelidir.
Düşman hava savunmasını baskı altına alma (SEAD) görevi iki farklı görev tanımına
sahiptir. Önceden (pre-emptive) SEAD ve anında (reactive) SEAD. önceden baskı altına
almada uçağın rotası önceden temizlenir. Deafive SEAD görevinde ise; ani çıkan düşman
hava savunma tehditlerine karşı görevin yapılışı sırasında anında karşılık verir. Bu tür
görevlerde beka kabiliyeti hız, görünmezlik ve yüksek manevra teknolojileri ile
desteklenmelidir.
Pre-emptive SEAD görevi yapacak İHA sisteminin karakteristik özellikleri şunlar
olmalıdır:
Yüksek görev emniyeti, güvenilirliği olmalıdır.
Savaş zarar değeri. Harekat K.larınca düzenli olarak bu değerlendirme yapılmalı ve
“go/no-go/continue” kriterleri belirlenmelidir.
Çalıştırma/kullanma konseptine göre silahların optimize edilmesi. Eğer direk taaruz
cephanesi kullanılacaksa (kısa menzilli) güçlü iz azaltıcı tasarımlar ile uygun sensörler
kullanılmalıdır.
Direk taaruz cephanesi kullanmak maliyetleri azaltır.
Reaktif SEAD Görevinin Etkilediği Tasarım Kriterleri:
Düşman savunma sistemine yönelik operasyonlar anında tehdit algılamaları ve diğer
sistemlerle entegre çalışmalıdır.
Belirlemeden, tespit etmeden düşmanı etkisizleştirmeye kadar olan reaksiyon süresi çok
kısa olmalıdır. (saniyeler düzeyinde)
Düşman savunması etkisiz kalırken uçuş süresi azaltılmalıdır. Bunun için hedefe yakın
uçulmalı veya yüksek hızlı silah kullanılmalıdır.
Güçlü, karıştırılamayan datalinkler gerekir.
Reaktif SEAD insan müdahalelerinin en az olduğu, otomatik bir sistem gerektirir.
Reaktif SEAD, entegre edilmiş insanlı ve insansız uygulaması bir darbede kullanır.
69
Elektronik Taaruz :
Elektronik harp; esas imha mekanizması olarak düşmanın silahlarını kullanmasını
engelleyip etkisini azaltacak şekilde elektromanyetik spektrumu kontrol altına almada
elektromanyetik enerjiyi kullanmak ve korumaktır. SEAD (Düşman savunmasını baskı altına
alma) harekatında İHA’larının EH görevinde tercihine neden olacak birçok husus vardır.
Çünkü, teorik olarak beka kabiliyeti birçok seviyede İHA’larda insanlı uçaklardan daha
fazladır. Sinyal / iz kontrolü görevini yapmak insan müdahalesi olmaksızın daha az zordur.
Ayrıca üstün manevra imkanı, insan toleranslarının ötesinde bekayı geliştirmek için İHA’da
arttırılabilir. Sonuç olarak daha önce de belirtildiği gibi bekanın ölçütü olarak insan hayatı
kaybı riskini ortadan kaldırması nedeniyle savaş durumunda İHA kullanmak bir arguman
haline gelmiştir. Elektronik harp görevlerinde Hava ve Deniz kuvvetlerince J-UCAS sistemleri
kullanılmaktadır. EH görevi için İHA geliştirmede aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır :
Çok az görünebilen İHA aracı hedeflenen sistemlere daha fazla yaklaşma yeteneğine
sahip olur. Bunun için daha az radyoaktif güç gerekir ve hedeflenen sistemin radyoaktif
ışınımından daha fazla yararlanma yeteneği gerektirir.
Gelecekte, herhangi bir dağıtıcı aracın ekibini belirli bir riske maruz bırakan silahlar
kullanıldığından beri, yüksek güçlü direk enerji ve elektro-manyetik pals (EMP) silahlarının
gelecekte İHA platformlarında kullanılması potansiyeli giderek artmaktadır.
EH görevlerinde İHA’ların kullanılması aşağıdaki kısıtlamaları getirmektedir.:
- Savunmayı netrolize eden elektronik harbi, insanlı darbe kuvvetlerini desteklemede
kullanırken; SEAD (düşman hava savunmasını baskı altına alma) İHA’nın etkili olmasında
kritik olan husus, aracın etkili menzilde olmasıdır. EH etkinliği ve beka ihtiyaçları tam olarak
( sistem mühendisliği açısından) anlaşılmış olmalıdır.
- Bir İHA; insanlı araçlardan daha fazla dış haberleşmelerden etkilenir. Kendi kendine
karıştırma (self-jamming) (komuta kontrol haberleşmesi ve elektronik taaruz ara yüzü) etkisi
İHA’nın planlanan görevini değiştirebilir. Bu nedenle EH İHA’larında büyük ölçüde otonomi
ihtiyacı olmaktadır.
- İnsanlı EH uçağı eğitilmiş bir ekip ile büyük miktarlarda taktik datayı toplayıp işler ve
harekatı desteklemek için görev planı değişikliği yapabilir. Önceden bilinen tehdit modları,
frekanslar, taktikler operatörlerin tecrübelerine bağlı olarak tanınabilir ve oldukça zor bir iştir.
* Otomatik EH işletme yeteneği olmaksızın, büyük miktardaki datanın aktarımı, taktik
ortamın tanınması için uzaktan operatörler vasıtasıyla gerçek zamanlı olarak yapılmalıdır.
Büyük miktardaki veri aktarımı mevcut band genişliği, kendi kendini karıştırma ve İHA’nın
yararlanılabilirlik durumuna bağlıdır.
- Bir sinyal/hedef kontrollü araç, dalga yaydığından görünmezlik avantajını kaybeder “home
on jam” tehdit sistemleri insansız EH uçağını riske eder.
- Elektronik taaruz görevi İHA’nın çeşitli kritik tasarım kriterlerini, görev kontrol sistemlerini
etkiler.
* Görev güvenilirliği; insanlı uçaklardaki gibi korunmalı ve oldukça yüksek olmalıdır.
*Bozulmuş karıştırılmış enerjinin yaydığı radyasyon uygun şekilde ayarlanıp
dengelenmeli bunun hedef üzerindeki ve İHA bekası üzerindeki olumsuz etkileri ortadan
kaldırılmalıdır.
70
* EH görevi; yüksek derecede otomatikleştirilmiş yapıda görevdir. Uçakla ilgili ve
görevle ilgili beklenmedik kesintileri bertaraf ederek uçakla görev kontrol sistemi arasında
kesintisiz irtibat sağlamak için yüksek derecede otonomi içeren bir yapı sağlanmalıdır.
- Tespitten düşman savunmasını nötrolize etmeye kadar reaksiyon süresi çok kısa
olamalıdır.
* Düşman savunma sistemi operasyonları hızla belirlenmeli ve karşılanmalıdır.
* İnsanlı saldırı kuvvetlerinin desteklenmesinde EH İHA’nın, etkili menzilde bulunması
kritik öneme haizdir. EH etkinliği ve beka yeteneği tam olmalıdır.
- EH görevi, tek bir darbe olayında insanlı ve insansız uçakların entegrasyonunu etkiler.
- EH görevi, güçlü, karıştırılamayan veri linklerine ihtiyaç gösterir.
- Enerji ihtiyacının yüksek olaması nedeniyle etkili bir EH harekatı için dağıtım/kontrol
platformu ile uçak birbirine yakın çevre içinde olmalıdır. Büyük miktardaki enerji ihtiyacı
uçağın büyüklüğünü ve maliyetini etkiler. Uçak hedefe yeterli mesafeden uygun hızda
geçerek görevini yapmalı ve bunu yaparken görülmemelidir. Genişleyebilen Jammer’ların
kullanımı İHA uçağının maliyetini düşürebilir.
Ağ Yapısı/Muhabere/Haberleşmenin Aktarılıp Genişletilmesi :
Haberleşme aktarımlarının çok katlı bir yapıya sahip olması beklenmektedir. Örneğin
geniş haberleşme izleri oluşturmak için İHA platformunun uzun süre havada kalabilmesi,
yüksek irtifalara çıkabilmesi ve uygun güç üretmesi gerekir. Mevcut taktik ve operasyonal
görüş hattı ve görüş hattının taşınmasında hava indirme harekatında arttırıcı, büyütücü rol
oynar. Tugay ve daha az seviyedekilerin desteklenmesinde taktik haberleşmenin aktarılması
için düşman bölgesinden gelecek bir adresleme ve kompleks arazi ortamlarından
etkilenmeden çalışma yeteneği gerekecektir.
Haberleşmeyi destekleme görevi 24 saat devamlı kapsama, yeterli yoğunlukta garanti
edilmiş bağlantı gerektirir. Buna ilave olarak, İHA; VHF FM radyo ses haberleşmelerini; sivil
havacılık örgütü (ICAO) standartlarına uygun şekilde tavsiye edilen prosedürlere uygun 8.33
khz. Kanalından, yer kontrol istasyonuna ve uzay kontrol hava sahası kontrolü
haberleşmelerine kadar kullanabilmelidir. Hava indirme haberleşme merkezi yükünün
yapılması gerekenler ve yapılması gerekenleri, müşterek personel ihtiyaçlarına uygun olarak
dokümante edilmelidir. Hava indirme haberleşme modülü; kullanıcı bazlı erişim sağlayan
birleşik bir program şeklinde olmalıdır. Geçerli formatlar ve mimariler ileri ihtiyaçlar
dokümanında belirtilmeli ve bunlar Savunma Sekreterliğinin yardımcı ağı ile entegre
edilmelidir.
Havadan İkmal/Bütünleme İkmali :
Özel harekat kuruluşları İHA’nın propaganda bildirilerini atmada kendi psikolojik
harekatları içerisinde kullanmakta ve arazideki birliklerine İHA ile bütünleme ikmali
yapmaktadır. Propaganda materyali geleneksel olarak C-130 uçağı ile dağıtılmaktaydı. Bu
görevde personelin güvenliğini garantileyecek irtifada seyretmek gerekmektedir. Ancak bu
durumda propaganda malzemesi hedeflenen bölgeye düşmemekte ve bu durum harekatın
etkisini azaltmaktadır.
Özel operasyon kuvvetlerinin timleri, kendi ekipmanlarını ve destek malzemelerini
sırtlarında taşımaktadırlar ve bu ağırlıklar (su, cephane, piller v.b.) onların hareket
71
kabiliyetlerini kısıtlamaktadır. Bu nedenle USSOCOM (ABD Özel Kuvvetler Komutanlığı)
İnsansız hava araçlarını havadan ikmal ve bütünleme ikmalinde kullanmayı keşfetmiştir.
ABD Özel K.K.lığı CD-10 SnowGoose İHA’nı geliştirmiş, güçlendirmiş, 575 lb. yük
taşıyan üç saat havada kalabilen bir İHA haline getirmiştir. Rüzgar destekli hava ikmal
sistemi olan ve havadan taşınabilen uzun menzilli bir taşıyıcıdır. Karadan havalanabilen
tipleride vardır. Tek yönlü havadan ikmal görevi için uyugundur. 1996’dan beri
kullanılmaktadır. İkinci proje olarak skytote projesidir. Daha çok bütünleme ikmali için
kullanılmaktadır.
Özel K.K.lığına ilave olarak K.K. ve Dz. P..leri de İHA’nı yüksek riskli ortamlarda
malzeme dağıtımında kullanmaya başladı. K.K. tıbbi birlikleri, küçük İHA ile acil tip
malzemelerini ileri bölgelere nakletmede kullandı. Dz.P.K.lığı, K-Max helikopterlerini modifiye
ederek insansız bütünleme harekatları yaptı. BURRO projesi; gemiden-kıyıya, gemidengemiye bütünleme ikmali projesidir. ve 2000-2002’de denenmiştir. Her iki projede tam
zamanında (just intime) lojistik hizmetlerinde kullanılmaktadır.
72
APPENDİX B : SENSORS :
Sensörler, maliyeti en fazla arttıran kalemlerin başında gelir. Örneğin MTSA EO/IR
sensörü MQ-1 uçağını takmak, neredeyse uçak fiyatına denk gelecek bir. Maliyet gerektirir.
Global Hawk’ın RQ-4 Block 10 adlı entegre sensör kiti (ISS) .uçağın maliyetinin
%33’üne denk gelmektedir.
Sensörlerin en temel belirleyicisi görevdir. İdeal olarak, nerede mümkün olabiliyorsa
farklı İHA.lar benzer görevler için aynı sensörleri kullanmalıdırlar. Aktif sistem ortaklığı
mümkün değilse, belli ölçüler ağırlık, güç bileşenlerine göre yüksek değere sahip alt düzey
yapılarda örneğin;(odak dizinleri, optikler, antenler veya radar, almaç/göndermeç elementleri,
gibi) ortaklık sağlanabilir ve toplam sensör maliyetindeki artış önlenebilir.
Sensörlerin ve alt bileşenlerinin ortaklığının dikkate alınmaması sensörlerin ürettiği data
ve ilgili meta dataların ortak yayınlanmış kabul edilmiş formata dönüştürülerek Savunma
Bakanlığının ağ merkezli data stratejisine uygun hale getirilmesi süreci, İHA’larının ürettiği
verilerin kullanımını maksimize etmeyi engeller.
OSD (Savunma Sekreterliği.Ofisi) Mevcut İHA sisteminin mevcut veri standartlarıyla
ağ merkezli harekat konseptlerine uygun veriler üretecek hale gelmesi için ısrarla çaba
sarfetmekte basamak basamak bu hizmeti denetlemektedir.
İlerleyen sensör teknolojileri yeni görev yetenekleri sağlamaktadır. Arazinin hızlı ve
doğru biçimde İHA’dan haritasını çıkarabilen IFSAR (İnterferomatic Synthetic Aparture
Radar) son insan hareketliliğini tespit eden video tabanlı nesne düzeyinde değişiklik tespit
sensörü, radar tabanlı tutarlı değişiklik sensörü gibi yeni datalar üretebilmektedir. Bu veriler
entegre edilerek veya elimine edilerek diğer bilgi kaynakları ile birleştirilmekte, büyük coğrafi
mesafelerde kullanılabilmektedir. Irak harekatı ve özgürlüğü/barışı destekleme harekatı
İHA’ların kullandığı, “Reach Back” (geriye erişim) prensibi, uçağın ileriye uçtuğunu ancak
sensörlerden elde ettiği veriyi geriye ilettiğini belirtmektedir.
Savunma Bakanlığı’nın Global Information Grid (GIG) sistemi, başlangıç için gerekli
yaygın haberleşme kaynaklarını sağlayıp destekler.
Mevcut Sensörler :
Video/ Electro optic / Infrared (EO/IR) sensörler :
Video: Hava Kuvvetleri pradatör ve K.K. hunter İHA.ları, (gerçek zamanlı) çalışan,
taretlere monteli video sistemleri kullanmaktadır. Başlangıçta ticari amaçla çıkarılan bu
sistemler sonradan yapılan yenilemeler ile askeri amaçlar için kullanılmaya başlandı. Hv.K.
MTS-A EO/IR lazerli hedef bulma aydınlatma sistemini predatöre entegre etmiştir. K.K. leri
de RQ-7 B’ye özel bir tasarım üzerinde çalışmaktadır.
Global Hawk entegre Sensör Elbisesi : SAR görüntü radarı yer hareket hedef
inditatörü(GMTI) ve bir EO/IR sensörden meydana gelir.
73
Senior Year Electro Optical Reconnaissance System :(SYERS 2) SYERS P-31 :
U-2 Uçaklarınca Taşınan elektrooptik bir sensördür. Yüksek çözünürlüklü line kamera (satır
tarayıcı) olup yedi bant çoklu ortam yeteneği vardır.
Advanced EO/IR UA Sensör: Yüksek çözünürlüklü yüksek stabilitasyonlu elektro
optik sensördür. K.K. gece görüntü elektronik sensör direktörlüğünce geliştirildi. Çok alanı
görülebilen bir sensördür. Uzun menzile sahiptir. İyi şekilde stabilize edildiğinden yalpalama,
titreme yapmadan daha geniş alanı kapsar. Joint Technical Architecture(JTA) (Birleşik teknik
mimari sistemi) ne uygun dijital veriler üretir.
Synthetic Aparture Radar (SAR) :
* Advanced Synthetic Aparture Radar System (ASARS 2A) : U-2 görüntü radarı olarak
kullanılır ve bir ayak (Foot) çözünülürlüktedir.
* Global Hawk ISS radar : Global hawk için tasarlandı. Spot(benek), araştırma ve yer
hareket hedef gösterge (GMTI) modları vardır. Bir ayak çözünürlüğü vardır.
* LYNX : İnsanlı ve insansız uçaklarda çeşitli konfigürasyonlarda kullanılan taktik bir
radardır. Son dönemde K.K. lerinin I-GNAT larında kullanılıyor. 4 inch çözünürlüğe spot ışığı
modunda sahiptir GMTI ve hedef değişim/değişiklik tespit özelliği vardır.
* TESAR : Tactical Endurance Synthetic Aparture Radar: Dar haritalı taktik bir
radardır. Bir ayak çözünürlüktedir.
* Tactical Unmanned Air Vehicle Radar (TUAVR) : 63 pound ağırlığında, K.K.İHA’da
kullanılır,devamlı ve kesik (spot) görüntüleme modlarında bir ayak çözünürlük sağlar ve
GMTI yer hedef hareketlerini görme yeteneği vardır. (hunter İHA’da denendi)
* MISAR : Yaklaşık 10 poun ağırlığında küçük Ka-bandı radardır. Alman LUNA insansız
uçağında ve ABD helikopterlerinde denenmiştir.
Signals İntelligence (SIGINT) Sinyal İstihbaratı :
Hava indirmede birçok SIGINT sistemi mevcuttur. İHA operasyonlarında “clip-in” kitlerİ
temel sistemler olarak belirli uygulamalarda kullanılmaktadır. Bu sistemler yeniden
programlanabilmektedir ve diğer uygulamalarda da kullanılabilirler.
Wet film : (Islak Film)
U-2 orta çözünürlükte ıslak film kapasitesine sahiptir. Bu işi optik çubuk (bor) kamera
ile yapar. Yüksek yoğunlukta bilgi içerir ve dağıtabilir. Geniş hudutsuz bölgelerin tamamını
kapsayacak görüntüler ıslak fİlm sistemleri ile görüntülenebilmektedir. Bu sistemlerin büyük
dijital yığın depolama araçlarına ihtiyacı yoktur. Elektronik sensörler, ıslak filim sistemleri
kadar geniş bölgelerin görüntülerini enstantanel olarak yakalayamazlar. Islak filim sistemleri
ile geri çekim, gerçek zamanla kapasitenin zayıf noktasıdır, ilave işlem gerektirir. Bu sistemin
gönderdiği görüntülerin yer istasyonunda, banyo ünitesi, pozlama ayarı, saf su yapımı gibi
ilave ekipmanlara ve eğitilmiş ekibe ihtiyaç vardır. Bu teknoloji için bütçeleme FYO8
durdurulmuş, bu yetenekten vaz geçilmiştir.
ORTAYA ÇIKAN TEKNOLOJİLER :
Multispectral/Hyperspectral/Imagery(MSI/HSI) :
Multispectral (Onlarca bant) ve Hyperspectral (Yüzlerce band) görüntüleme sistemi tüm
renklere duyarlı sensörleri bünyesinde birleştirerek bunlardan gelen bir hedefe ait hazır
görüntülerin daha teferruatlı bir şekilde geliştirilmesini sağlar. Ticari uydular (LANSAT, SPOT
gibi) sivil uygulamalar için metreler ve onmetreler mertebesinde çözünürlüğe sahip datalar
74
iletmektedir. Askeri uygulamalar için tasarlanan sistemler başlangıçta sahrada test edilmiştir.
Askeri uygulamalarda HSI teknolojisi kullanımı kimyasal ve biyolojik partüküllerin tespit edilip
tanımlanmasını sağlar. Konvensiyonel olmayan bir taaruzda aerosol bulutlarının pasif HSI
görüntüsü alınarak çok önemli ileri seviyede bir ikaz sağlanır. Bu teknolojinin açıkça
uygulanması keşif faaliyetini ana vatanda yapıyormuşcasına kolaylaştırır. HSI; düşmanın
uyguladığı, gizleme, kamuflaj ve aldatma taktiklerine karşı mükemmel bir araçtır.
Halihazırda U-2’lerdeki SYERS 2 sensör sistemi; hava indirmenin 7 bant yüksek
çözünürlükte görüntü ve infrared görüntüsü sağlayan multi spektral sensörüdür.
Hyperspectral protip sensör ise; SPIRITT adlı test bed ile Hv.K.araştırma laboratuvarında
denenmektedir. Bu testler Global Hawk, MQ-9 gibi daha yüksek irtifa İHA lar için
yapılmaktadır. Hv.K.leri aynı zamanda TALON RADIANCE serisi için görüntü bandı
Hyperspectral sistemi demolarını yapmaktadır. Burada amaç, “tanks-under-trees” problemini
çözmektir. (Ağaçlar altında tanklar)
K.K. night vision( gece görüş ve elektronik sensörler direktörlüğü)and elektronic
sensors directorate; TUAV-CLASS (sınıfı) EO/IR sensörü modifiye ederek multi spectral
sensör haline getirmeye çalışmaktadır. Ayrıca tugay ve tümen seviyesi için COMPASS adlı
bir sensör ile gündüz ve gece çalışabilen uzun dalgalı Hyperspectral görüntü sensörü
geliştirmektedir.
Dz.K.araştırma merkezi labrotuvarı WAR HORSE adlı yakın görüntülü infrared
Hyperspectral sensör sistemi üzerinde çalışmakta ve bunu pradatör İHA sistemi ile test
etmektedir. Son zamanda ise kısa dalga infraredli Hyperspectral sensörü geliştirmiş ve twin
ofter İHA’da denenmektedir.
Diğer kısa ve kısa ve uzun dalgalı infrared Hyperspectral sensörler, yüksek irtifa standoff yetenekli ve daha büyük insanlı ve insansız uçaklar ve platformlar için üretilmektedir.
Savunma Bakanlığı bu teknolojiye aşırı derece destek ve önem vermektedir.
HSI Phenamenology/Ground truth : (Doğal Olaylar HSI ile İnceleme/Yer Analizi ve
Doğrulaması:
Geniş alan kullanımında MSI/HSI sensörleri geride tutmak zayıf nokta olarak, spectral
sinyallerin kırılgan olarak algılanmasına ve hedeflerin veya doğal yapının tam anlamıyla
tanımlanamamasına neden olur. Bu durum hedeflerle ilgili yanlış alarmlara/ikazlara sebep
olur. Sistem ayrıca hızlı işlem yapan yer işlem birimine ve büyük veri transfer hızına ihtiyaç
göstermektedir. Sivil ve ticari işlerde, MSI ve HSI, phemenology kütüphanesi oluşturur ve bu
kütüphane İHA’larda ve insanlı uçaklarda sensörlerin basit bir şekilde rahat çalışmasını
sağlar. Savunma Bakanlığı K.K.lıklarını ve ilgili birimleri belirlenen askeri sensörlerin spectral
bandlarını seçerek optimize etmelerini, çalışacakları bölgeleri/alanları karakterize ederek
özelliklerini veri tabanlarında muhafaza etmelerini sağlamak için zorlamalarda bulunmaktadır.
Bu ortak ve toplu gelişmeler İHA’larda yakın bir gelecekte on-board hale getirilecektir.
Muhabere ve iz işleme sistemlerinde önemli olan husus; görev yapılan çevrede belirli bir şekil
olmayan standart dışı pixel ölçeğinde bulgular da araştırmaktadır. Bu sistemler bölgede
data’nın karakterize edilerek işlenmesini, daha anlaşılır olmalısını ve dolayısıyla sensörlerin
bu duruma yönelik üretilmesini ve işletilmesini sağlar.
SAR Enhancements : ( Synthetic Aparture Radar Gelişmeleri) :
SAR’daki ıslahatlar, gelişmeler, hedef araçta veya muharebe alanında daha fazla
detaya sahip bilgi sağlayan hareketli hedef indikatörü haritası (MTI MAP) ve basit görüntüyü
birleştirerek görüntü doğasını değiştirir. Mevcut SAR sistemleri arazi görüntüleri arasındaki
75
kesin değişliklikleri göstermede limitli doğrulama sağlamaktadır. Yani kısıtlı CCD
sağlamaktadır. İleri algoritmalar ile faz data kullanarak görüntü çözünürlüğü arttırılabilir.
Böylece SAR görüntü aktarıcısı veya antenin Upgrade edilmesine gerek kalmaz. Buna ilave
olarak eski video görüntülerine erişerek işleme özelliği de yeni bir teknik olarak ortaya
çıkmıştır. İşlemci yetenekleri Moore’s law (moore kanunları) na uygun şekilde gelişmektedir.
Bu gelişme neticesinde on-board olarak söz konusu yetenekler İHA’larına aktarılmaktadır. Bu
tekniklerden faydalanmak için dağıtmak ve işlemek için gereken miktardaki görünüş
datasının taşınacağı haberleşme ağ alt yapısının önceden planlanması gerekmektedir.
Gerçek zamanlı veri elde etme, verinin on-board yığın aygıtlarda depolanması için en
azından görev postasına göre uygulanabilen tam safhalı tarihsel bilgilere anında ihtiyaç
vardır. Multi-platform radar teknology insertion program (MP-RTIP) bu maksatla daha
yetenekli SAR’ın elektronik olarak işletilmesinde AESA anteni ile birlikte kullanılır. Bu
teknoloji global hawk gibi Hv.K. ve Dz.K.lerinin geniş bölge deniz rolü (BAMS) için uygundur.
AESA, Hv.keşif, gözetleme görevlerinin daha esnek yapılmasını sağlar. Özellikle havadanhavaya operasyonlarda AESA teknolojisi daha başarılı olarak kullanılır. Benzer, şekilde deniz
operasyonlarında özellikle ters SAR görüntü üretiminde daha iyi sonuçlar alınabilmektedir.
Özel görevlerde birleşik antenler kullanılarak AESA bazlı SAR sistemleri ile daha büyük
görüntüler elde edilebilmekte ve MTI haritaları birleştirilebilmektedir. Bunlara tek geçişli
interferometric SAR denmektedir.
Spectrumun sonunun karşısında ticari şirketler radar sistemlerine uygulanabilen radyo
frekans teknolojilerini kullanarak taktik ve hafif yüke sahip uçaklar için değişik sensörler
üreterek maliyetleri düşürme avantajını elde etmişlerdir. Örneğin MISAR sistemi ile kamyon
büyüklüğündeki bir hedefin görüntüsünü yaklaşık 3,5 km. eğik mesafeden alınabilmektedir.
Sistem taktik platformlarda kullanılmakta ve sensör ağırlığı 10 pound civarındadır.
UHF-VHF Foliage Penetration (FOPEN) SAR : (Yaprak Yarma Radarı) : FY-97
bütçesi döneminde DARPA denetiminde K.K. ve Hv.K.lerince VHF/UHF dual band radar
programı başlatıldı. On-board olarak gerçek zamanlı görüntü işleme radarı çalışmaları
demosu ve fabrikasyonu başlatıldı. VHF/UHF SAR donanımı K.K.lerinin RC-12 uçağına
monte edildi. Sistem küçük modifikasyon ile çoklu platformlar için düzenlendi global hawk’a
taşındı. Program 2003’te sona erdi.
FY 03 Bütçe yılı içerisinde DARPA; geniş bölge tüm arazi değişiklikleri tespit tomografi
programı(WATCH-IT programı) geliştirildi ve yararlanma teknolojileri ile entegre edildi.
WATCH-IT programı; düşük yanlış alarm yoğunluklu değişim belirleme yazılımını geliştirdi.
Bu yazılım bitki örtüsü, kamuflaj ve düşman arazisinde ekoların altındaki araçları ve daha
küçük hedefleri belirleyebilmektedir. Ayrıca yerleştirilmemiş hedeflerin üç boyutlu
tomografisini de çekebilmektedir. Ayrıca DARPA tarafından VHF/UHF SAR radarının bina
tanıma, düşman bölgesi haritalama ve binaların içindeki objelerin değişikliklerini yakalama
özellikleri ile ilgili bir demo yapılmıştır. Arazi karakterize etme teknolojileri de geliştirilmiştir.
Çok geçişli VHF/UHF SAR radarı görüntülerinden tahminleme hesabı yaparak hızla çıplak
arazi yüksekliği dahil harita üretilebilmektedir. Eylül 2004’te DARPA gerçek zamanlı on-board
değişiklik belirleme ve hızlı yer istasyonu tomografik görüntü işleme ve hızlı dijital yer
görüntüsü üretme, geliştirme ve stereo işleme demosunu gerçekleştirdi. Buna paralel olarak
Hv.K. ağaçlar altındaki hedefi belirleme programı geliştirerek VHF SAR’na 10 km.den
yakalama özelliği sadece VHF mod’ da eklendi, geliştirildi ve gerçek zamanlı VHF değişim
belirleme yeteneği FOPEN üniteleri ile entegre edilerek hedef zincirini yakalama özelliği
76
kazandırıldı.2004 yazında sistem JEFX 04 tatbikatında denendi. Sistem başka sensörler ile
de denendi.
Light Defection And Ranging (LIDAR) FOPEN : Lazerli Hedef Tespiti ve Mesafe Ölçümü
Orman örtüsü altında görüntü elde etme yönlemesinden biriside lazerli tespit ve
ölçümleme sistemidir. LIDAR sensörü ilgilenilen bölgede hareket eden uçak üzerinde baştan
sona birkaç görüntü alır ve bunları birleştirir. Başlangıç kaplama hızı tipik SAR ve
Elektrooptik yeteneklerden daha az uzaktır. Planlanan sistem henüz demo aşamasındadır.
LIDAR İmaging : LIDAR örtü altındaki görüntü için kullanılabilir. Kirli, puslu bir görüntü olsa
bile LIDAR hassas kısa lazer pulse’larını kullanarak dönen ilk fotoğrafları yakalayabilir.
LIDAR aynı zamanda simültane olarak bulutlar ve bitki örtüsü arasındaki görüntüleri alıp
kullanabilir. LIDAR hızla yüksek çözünürlüklü arazi kabarıntısı görüntüsü ve haritalama
bilgisini birleştirebilir, bunu yaparken tek haneli cm. ölçeğinde nisbi doğruluk ile çalışır.
Toplam nisbi ve yükseklik doğruluğu ise 10 cm.lik ölçüler civarındadır. Bu tip bilgiler özellikle
meskun mahal (kent) operasyonlarında çok kullanışlıdır.
LIDAR Aerosol İllumination : LIDAR gaz bulutu aydınlatması kimyasal ve biyolojik ajanların
tespiti ve tanımlanması görevinde hedef bölgenin LIDAR ile aydınlatılması araştırılması aktif
olarak görevin başarılmasına yardımcı olacaktır. Lazer ile bir gaz bulutunu ve içindeki
partikülleri hareketlendirerek basit bir parmak izi tespiti gibi belirli maddelerin tanımlanması
sağlanmaktadır. Hyperspectral görüntüleyici ile birlikte, LİDAR daha hızlı ve hasas bilgiler
sağlayabilmektedir.
SIGINT Way Ahed:(Baştan SIGINT elde etme yöntemi):
Birleşik SIGINT Avionik ailesi programı düşük band sisteminde dursa, hizmet dışı kalsa
bile, yüksek band ait sitemler yakın dönemde elektronik istihbarat sistemleri devreye
girebilmektedir. Hv.K.lerinin ASIP(Advanced Signal İntelligence Payload) programı, düşük
band RF hedef bölgesi ve RF Specturumunda yüksek band üzerinden devreyi tamamlar.
Bu konuda hedeflenen platformlar U-2 ve Global Hawk’tır. Yakın bir gelecekte U2’lerdeki gibi başlangıç SIGINT yeteneği Global Hawk’lara da kazandırılacaktır. “Clip-in”
denen bu sistemler Milli Güvenlik Ajansı’ nca (NSA) başarıyla geliştirilerek U-2 ve RC
135’lere monte edilmiştir.
Kara Kuvvetleri ise Taktical SIGINT payload (TSP) sistemini İHA birliklerinde
kullanmaya başlamıştır. TSP nin esas görevi RF sinyallerini hızla haritalaştırmak, komutana
savaş alanındaki durumsal farkındalık yeteneğini kazandırmaktır. Yayın yerleri kaynaklarının
yerleri, diğer ISR sensörlerin görevini yapmada başlangıç hareketini sağlayacak sırayı
oluşturmakta, onların araştırma sürelerini kısaltmaktadır. TSP hızla yeni hedef tiplerinin ve
yeteneklerin dahil edilebileceği yeniden programlanabilen mükemmel bir teknolojidir.
Nuclear Detection Systems : (Nükleer Tespit Sistemleri): Önümüzdeki 25 yıl boyunca
vatan savunmasında anahtar rolü, nükleer materyal tespit dedektörleri ile donatılmış uzun
süreli havada kalabilen İHA’ları oynayacaktır. Belirleme ve tespit sistemlerine bağlı olarak, bir
aerostat veya global hawk benzeri uzun süre dayanabilen bir uçak esas hizmet platformu
olarak görev yapacaktır. Savunma Bakanlığı, bu dedektörlerin geliştirilmesi ve ileri derecede
hassasiyetin sağlanması ile uzun menzilde etkili şekilde kullanılması konuları üzerinde
önemle durmakta ve çalışmaları tam desteklemektedir.
77
ENABLING TECHNOLOGIES : (Geliştirilen Teknolojileri Kuvvetlendirmek, hizmete
almak)
HDTV Video Format : Savunma Bakanlığı taktik ve orta irtifa İHA larında, High Defintion
Television (HDTV) formatını standart format alacaktır. Birleşik (müşterek) teknoloji Mimarisi
(JTA) hareketli video sistemlerinin dijital standartlara sahip olmalarını gerektirir.. HDTV
standartları video teknolojisine temel girişi temsil eder. Full görüntüden ve geçici ayrı
basamaklardan elde edilen iki kez taranmış karışık görüntüleri birleştirip yeniden tarayıp tam
bir görüntü haline getiren bir teknolojidir. Devamlı tarama tekniği ile geçeci eğiklik ve
çarpıklıklar ileri teknoloji video işlemi yapılarak giderilir. Başlangıç analizleri HDTV’ye
geçmenin özel formatlar ve sıkıştırma metodları sonucunda, MQ-1 predatorların video
çıktısına göre görüntü kalitesinde 2 kat ağ ve bilgi entegrasyonu kolaylığı sağladığı
görülmüştür.
Dijital TV spektrumununda şimdi, focal array(dizi odaklı) kameralar biraraya getirilerek
küçük taretlere yerleştirlmekte ve bunların yeteneklerinin arttırılması için yeni optik sistemlere
ihtiyaç duyulmaktadır.
Standartlar : Halen yerleşik video sistemleri ve veri transfer protokolleri standardize
edilmemiştir. Bu yüzden birçok sistem her biriyle çalışabilir değildir. Buna ilave olarak İHA
veya uçak tarafından üretilen ve çok fazla bant genişliği gerektiren fazla miktarda veri
bulunmaktadır. Ortak format oluşturulması sayesinde birlikte çalışabilirlik mümkün olmakta
ve bu durum, yer terminallerinin video verilerini yorumlaması ve işlemesini garantilemektedir.
Dijital format kullanmak; çıkarılması gereken efektler ve analogdan dijitale çevirmeleri
ortadan kaldırmakta ve görüntü zincirlerinin sürekliliğini sağlayarak görüntülerin genel
kalitesini arttırmaktadır. Benzer şekilde video karelerinin zamanında etiketlenmesi, hasas
coğrafi koordinatları yaratmayı sağlamaktadır. Savunma Departmanın amacı, komple
DOD/IC motion imagery standard board metadata standart ve profillerini full motion (tam
hareketli) video olarak İHA için garantilemektir. Zamanlı, doğrulanmış ve tamamı değişerek
HDTV haline getirilmiş görüntü veren sensörler sadece PGM (precision geo-coordinatör)
kalitesini (GRIDLOCK, ACTD) değil, verinin de kalitesini etkiler. GRIDLOCK ACTD
görüntüleme sisteminin ürettiği görüntüler NGA (Milli Coğrafi İstihbarat Ajansı) nın DPPDB
(Dijital nokta pozisyonlama veri tabanı) üzerinde hızlı ve otomatik olarak doğrulama yapar ve
en çok 1 dk. İçinde video görüntüleri yüksek doğrulukla gridlenmiş olur. GRIDLOCK işlemi
Global Hawk SAR görüntülerinde denenmiş ve Predatorların sensörleri ile birleştirilerek
gelişmesi başarıyla sağlanmıştır.
GRIDLOCK yeteneği, yüksek çözünürlüklü dijital hareketli video görüntüsünün hedef
bilgisinin koordinatını araştırıp silahlara aktarılmasını neredeyse real-time (gerçek zamanlı)
olarak sağlar.
Focal Plane Array And Stabilization Technologies :
(Odakyol Uçak Dizini Ve Stabilizasyon Teknolojileri)
Küçük ve mikro insansız uçak; az güç ağırlık ve mesafe/menzil gerektiren görevde
yüksek performanslı bileşenlere sahip esas araç olmuştur. Dizin odaklı uçak kameraları ticari
pazarda müşterilerin en çok talep ettiği kameralar olmuştur. En üst seviyeli Line kameralar
(dijital) megapixel seviyesinde çözünürlüğe çıkmıştır. 5 megapixel kameralar HD video kaydı
yapabilmektedir. Ticari ürünler askeri uygulamalarla ilgili amaçlara da hizmet etmeye
78
başlamıştır. Daha yüksek çözünürlüklü, daha az enerji ile çalışabilen ve kolay monte edilip
bakımı kolay yapılabilen kameralar üretilmeye başlanmıştır. İnfrared hassasiyet, çevresel
tolerans, pürüzsüz görüntüleme gibi ilave ihtiyaçlar ve özellikler de bu trend içine alınmıştır.
Dizide tek çevirmeli dijital tabanlı teknoloji, data zincirinde kaliteyi belirli şekilde etkiler,
analog-dijital-analog dönüştürme işlemini elimine eder. Bu yüzden multispectral dijital dizin
odaklı görüntüleme çok kritiktir. Bu nedenle ortak odak dizinler (sensörler ile platformlar
arasında) tercih edilmektedir. Predator sınıfı İHA’larda dijital multispectral stilli, dizin odaklı
video programları geliştirilmesi ve yüksek çözünürlüklü infrared sistemlerle birlikte
kullanılması konusunda birkaç yıl boyunca çalışacaktır. İşe yarar bilgi için görüntü
stabilizasyonu da çok kritik öneme haizdir. Stabilizasyonda elektromekanik ve
elektromanyetik gelişmeler sensör hareketlendirme ve stabilizasyon doğrulama işlemleri
on’lu mikro radyanlar seviyesine getirilmiştir. LIDAR sisteminde bu metrik sistem, veri
tabanları ve coğrafi koordinat sistemleri sayesinde iki mikro radyana inmiştir.
Ancak tamamiyle elektronik olan bu stabilizasyon sistemleri, sensör maliyetini çok
arttırmıştır. Bunun yerini el ile kumanda edilen daha düşük maliyetli stabilizasyon sistemleri
kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu da insan hata faktörünü gündeme getirmiştir. Steerable
(döndürülebilen) taret şeklindeki sensör stabilizasyon sistemleri küçük ve mikro İHA larda alt
taktik sınıf platformlarda oldukça talep görmüş ve Savunma Bakanlığınca desteklenerek
tercih edilmiştir.
Flexible Conformal Antennas : (esnek, uyumlu antenler): Uçaklar için çok çeşitli
SAR anteni bulunmaktadır. SAR anteni, mekanik dönen anten MSA veya elektronik dönen
anten (ESA) uçağın geri kalanı için çekirdek parametreleridir. Esnek antenler uçak yüzeyini
kullanan daha büyük delikler sağlar Çevik antenler birden fazla fonksiyon için kullanılırlar tek
bir anten (uçağın büyük kısmını kullanan ) veri linki ihtiyaçlarını özellikle görüntü radarının
ihtiyaçlarını kolayca karşılar. Daha büyük Global Hawk MQ-9 predator gibi uçaklarda
conformal antenler kanat çıkıntılarının yakınına yerleştirilirler.
Sensor Autonomy/Self cueing : (sensör özerkliği/kendi kendine kuyruklama)
Anahtar özellik olarak bazı İHA’ları insanlı uçaklardan daha fazla süre havada kalabilir.
Tek bir uçak ile savaş alanında gözetleme desteği sağlanabilir ancak istihbarat elde etmek
için ilave insan gözüne ihtiyaç duyulur. Görüntü siyal işleme ve ağ içinde birlikte uyumlu
çalışma teknolojik gelişmeleri sensör operasyonlarını otomatize eder ve genel sensör
işlevlerini toplamda da otomatik hale getirir. Büyük ISR (istihbarat, gözetleme ve keşif)
platformlarının operasyonlarında (Global Hawk U-2) yeniden planlanan hedef takımına
odaklanmak, sensörlerin intikale göre yeniden hedeflendirilmesini gerektirir. Bu, bu günün
mimarisine uygundur. Fakat değişik yetenekteki insansız uçak üretiminde başarıdan
faydalanarak limitli şekilde üretime etki edecektir.
Uzun süre dinlenen platformlar, kullanıcılara hedefler ile ilgili bir başlangıç görüntü
sağlarlar ve daha sonra savaş alanında başıboş dolaşma, bakma ve dinlenme sonucunda
yeniden tespit edilen bir belirti ile karşılaşılır. İnsanlı uçaklardakinden faydalanarak etkili bir
otomatik hedef tanıma sistemi ATR algoritması oluşturulamadı, ancak otomatik hedef takip
sistemi başarılı bir şekilde geliştirilmiştir. Savunma Sekreterliği tüm Kuvvet .K.lıklarını ve
firmaları, ATC’nin harekata uygun şekle getirilmesi için kuvvetle teşvik etmektedir. Bazı
sensör modları şunlardır. Hedefleri otomatik tarayıp araştırıp hedef kütüphanesinden
79
karakteristik özelliklerini bulup tanımak, yada hedefin son gözlendiği zamandan bu yana
hedefteki değişiklikleri algılama, hedef çevresinde sergilenen değişikliklerin sırasıyla operatör
tarafından yakından izlenip denenmesi ile hedef tanımlaması yapılabilmektedir. Bilgisayar
işleme gücü ve İHA ürerinde on board yedekleme hafızaya alma şeklinde bir düzenleme ile
bu konuda büyük ölçüde otonomi sağlanabilir. Benzer şekilde tek bir uçak ürerinde birden
fazla sensör sisteminin on-board monte edilmesi ve çalıştırılması ile hedef tespiti ve
tanınması problemine güzel bir çözüm getirilmektedir. Kombine (birleşik) sensör ürünlerinin
tek bir uçakta kullanılması da başka bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır.
Daha küçük İHA nın daha küçük kapasiteli data linkleri ile kullanılması veya sürüler
halinde kullanılması daha fazla yeteneğe ihtiyaç gösterir. Küçük İHA ların savaş alanında
akıcı şekilde topluca kullanılması otomatize edilmiş sensörlerin kullanılabilirliğine dayalıdır.
Çoklu sensör taşıyan küçük İHA ların savaş alanında akıcı şekilde topluca kullanılması
otomatize edilmiş sensörlerin kullanılabilirliğine dayalıdır. Çoklu sensör taşıyan küçük İHA
daki problemler ayrı platformlardaki bağımsız sensörlerin en etkili hedefleri belirlemesi için
koşullu tanıma yapması ve belirlenmiş görüntüleri insan tarafından başlatılacak bir alarm
ikazına dönüştürmesi gerekir. İnsanlı başarıdan faydalanma istasyonu- bu bir özel kuvvet
operatörü olabilir. veya full donanımlı bir yer istasyonu olabilir.- Sensör ağının sağladığı bir
görüntünün PGM ile koordinatlarını otomatik tespit etmek esas amaçtır. Bu teknoloji halen
kullanılmaktadır. Ancak bazı ihtiyaçları vardır. Radikal bir değişiklik yapılarak düşünce
setinde ve yerdeki faydalanma alt yapısında iyileştirmeler yaparak kokpitten insanın dışarıya
çıkarılması mümkün olacaktır.
Air Vehicle Autonomy ( Hava Aracı Otonomisi) :
Sensör otonomisinin yanı sıra, İHA ların çoklu kullanımında görüntü ve sinyalleri etkili
şekilde toplayabilmesi için her uçağın kendi navigasyon ve pozisyonlama sisteminin olması
şarttır. Uçağın otonomisi dağılınca sensör yeteneklerinin, maliyet ve personel ihtiyaçlarının
minimuma indirilmesi kritik nokta olarak karşımıza çıkar.
Lightweight Efficient Power Supplier : (Hafif ve Etkili Güç Kaynakları):
Yakın bir gelecekte, özellikle küçük İHA ları insanlı uçaklardan daha güçlü olacaklardır.
İHA nın her bileşeni sensörleri ve data linkleri küçültme, hafifletilme ve az güç tüketimine
göre ayarlamaya, yapılmaya çalışılmaktadır. Mikro hava araçlarında sensör yeteneğini ve
havada kalış süresini maksimıma çıkarmak için yüksek güçlü ve hafif, az yakıt harcayan
bataryalar çok önemlidir. Daha büyük uçaklarda motordan üretilen AC ve DC akımlarının
gücünün arttırılarak data linki ve sensörler için kullanılması önemli bir ihtiyaçtır. Geleneksel
air frame tabanlı elektrik ve hidrolik sürüş sistemleri gibi güç kaynağından motora kadar yeni
veya düzeltilmiş sadeleştirilmiş metodlarla çizimler tasarımlar konusunda tüm endüstri teşvik
edilmektedir. İHA geliştirmede tüm Kuvvet K.lıkları ve şirketler, sağduyulu bir alanda
geleceğin sensörlerini ve görev kalitesini arttırıcı gelişmeleri elde edecek şekilde toptan güç
sarfetmektedirler.
Ligthweight Optics And Support Structures :
(Hafif optikler ve destekleyici yapılar):
Uçak ağırlığının azaltılması, hafif optikler ve optikleri destekleyici yapılara olan ihtiyacın
muhafaza edilmesi, küçük uçakların en iyi EO/IR sensörlere sahip olmasını sağlayacaktır.
80
Optik malzemenin kompozitlerle kuşatılması sistemi katılaştırmakta, buna karşılık hafif
sensör muhafazaları ısı değişimleri ve hareket koşulları karşısında çok az tolerans ile bakım
ve idame sağlamaktadır. Optik elemanların kendileri de düşük ağırlıkta olacak şekilde
tasarlanmalıdır. Böylece düşük ağırlıklı cam elementlerinden oluşan sensörler orta ve daha
büyük uçaklarca daha kolay taşınacaktır. Üreticiler ve Kuvvet K.lıkları optik sensör ağırlığını
düşürmek, mevcut sensörlerin yeni araçlara adaptasyonu, daha düşük maliyetli sensör
tasarımları üzerinde çalışmalarına devam etmektedirler.
Communication (Haberleşme – muhabere): Küçük uçak uygulamalarına yönelik data
link tasarımları, ABD ve yabancı İHA sistemleri pazarında giderek çoğalmaktadır. İsrail,
görüş hattı dahilinde (Iine Of Sight) veya görüş hattı olmadan etkili olarak sensör verilerini
kullanan İHA haberleşme sistemlerine sahiptir. Ancak burada kritik olan husus; küçük İHA
lardaki birleşik taktik telsiz sistemi JTRS(Joint Tactical Radio System) ile haberleşme yazılım
mimarisinin (SCA) uyumluluğu, ağı işleten haberleşme paketlerinin belirgin şekilde sensörleri
harekete geçirmesidir. Yakın bir gelecekte gözetleme keşif istihbarat (ISR) ailesine uygun
olarak bir yazılım mimarisi çerçevesinde ortak bir veri linki (comman data link /CDC)
oluşturulacak ve taktik tüm İHA lar için kullanılacaktır.
Ayrıca küçük İHA taktik data linkleri ihtiyacı için, büyük İHA ların taşıdığı sensörlerin
ihtiyacı olan yüksek kapasiteli veri aktarma sistemleri için yatay seviyedeki harekat rolleri
içinde ortak bir tasarıma ihtiyaç vardır. Halihazır veri kapasitesi 274 Mbps liktir. Simultane
olarak çoklu sensörler bu kapasiteyi oldukta zorlamaktadır. Sensörlerin sınıflarına göre tahsis
edilmiş linkler vardır. İHA dan yer istasyonuna radar görüntüleri tarihsel ve çok geniş sahra
görüntüleri (ki bunlar multispectral veya hyperspectral görüntülerdir.) tahsisli yüksek band
genişliğindeki linkler vasıtasıyla gönderilirler.
Özellikle hyperspectral görüntüler mevcut hatların aktarım hızının çok dışına çıkacak
yüksek çözünürlüklü görüntülerdir. Daha çok uydular ve yer istasyonları arasındaki ağlar
üzerinde alış veriş edilirler. Gerçek zamanlı olarak hypersspectral görüntülere ait veriler
mevcut linkler üzerinden gönderilmeye kalkılırsa, diğer sensörlerin verilerini aktaracak yer
kalmaz. Data aktarım hızında 1 gbps.lık artık değer yaratmak için mevcut RF linklerinden
başka bir link kullanmak (örneğin laser haberleşme linkleri) sensör yeteneklerini arttırılabilir.
RF spektrumunun doygunluğu ancak bu şekilde azaltılabilir.
İHA filolarının ilave haberleşme ihtiyaçları vardır. Etkilli dağıtık harekatlar sensördensensöre, sensörden-silaha, ve İHA’dan İHA’ya haberleşmeyi sağlayan sensörlere hedef
tahsis eden ve onları önceliklendiren ve uçakların pozisyonlarını ayarlayan harekat alanı
ağına ihtiyaç duyarlar. Uçaklar ve sensörler takımlara ayrılırken operatörler tarafından
görülmelidirler. Otomatik hedef araştırma ve tanıma uçağı harekete geçirir ve sağlam
karıştırılamayan düşman müdehalesine karşı korumalı haberleşme ağı ile aktarılan data İHA
kümelenmesini sağlar. Önceden belirlenen işlerin etkili şekilde adreslenmesi, İHA nın ve
yüklerinin Global Bilgi Grid sistemi içerisinde tam ve hızlı şekilde entegrasyonu en önemli
işlemdir. Sensörlerin entegrasyonu GIG (Global İnformation Grid) sisteminin dikte ettiği
konsept ve standartlara göre yapılır. Böylece tescilli data formatları, sensör kontrol metodları,
analog elektriksel interfeysler, sensör üzerinde üretilen dijital dataların adaptasyonu aktarım
için formatlanarak IPv6 ağları üzerinde alınıp/verilmekte, ortak network tarafından hizmete
sunulan elektriksel interfeyzler ve anahtarlar( Örneğin gigabit enternet gibi) sensör kontrol
mesajları geleceğin savaş sistemlerinde interfeyz protokolları ile dolaştırılmaktadır.
81
Kuvvetler, laboratuvarlar ve endüstiri IP tabanlı dijital HD video formatlı olan gerçek
IPv6 hareketli video sensör sistemini, standardize edilmiş network interfeyz’leri kullanarak
gerçekleştirmeyi ve göstermeyi kuvvetle teşvik etmektedirler.
Mass Data Storage : (Yığın Veri Depolama)
İHA üzerinde on-board sensörlerinin ürettiği terabayt düzeyinde datalar oluşmaktadır.
Radarların safha tarihsel dataları ve komplex görüntüler geniş band data linkleri ile gerçek
zamanlıya yakın şekilde aktarılıp depolanmalıdır. Depolanan data hyperspectrum (HPI)
phenomology veri tabanı için doğru bantları seçmede ve oluşturmada hayati öneme haizdir.
Halihazırda orta çözünürlüklü yüksek irtifa film kameraları, 17,500 deniz mili karelik bir alanın
görüntüsünü tek görev içerisinde bir kaç saatte çekebilirler. 1.4 terabayt depolama kapasiteli
görüntü index sistemli ve IP tabanlı bir interfeyz, global Hawk’da denenip gösterilmiştir. AIA
(Advanced Information Architecture) adı verilen sistem, 3 günü aşkın ful çözünürlüklü
görüntüyü (Global Hawk üzerinde) çekip depolayıp, internet araştırma araçları ile görüntüleri
kullanıcıların hizmetine sunmuştur. Depolama sistemi ve IP server ticari componentlerden
(COTS) oluşturulmuş ve DCRS kayıt sistemi ile görüntüler kaydedilmiştir. DCRS sistemi
Global Hawk’ ın işletme yazılımında değişiklik yapılmasına gerek göstermemiştir. Görüntüler
line-off-sight UHF erişim sistemi ile yönlendirilen yer istasyonuna gerek olmadan
kullanıcılarca alınabilmiştir. AIA on board İHA yığın depolama sistemleri NATO STANAG
4575’ e girmiştir.
82
EK-C HABERLEŞME (COMMUNICATION)
Başlangıç :
Bu ek; endüstrinin ve kuvvet K. lıklarının İHA haberleşme sisteminin ileri seviyede
birlikte çalışılabilir bir sisteme doğru ilerleme yolunu açıklar ve rehberlik eder. Kuvvet tedarik
fonksiyonları; ihtiyaç ofislerini, program ofislerini, tedarik yöneticilerini, program yöneticilerini
ve AR-GE programlarını içermektedir. Kuvvet operatörleri, operasyon birliklerini ve demo
aktivitelerini kapsar. Endüstri ise; geliştiriciler, üreticiler ve profesyonel standart grupları içerir.
Bu ek, mevcut ve bağlı politika ve standartları sağlar. Aynı zamanda çeşitli yetenek ve
kapasitelerin zaman çerçevesini de sağlar.
Genel bakış :
Bilgi / Enformasyon ortamı son on yıl içerisinde temel olarak değişime uğramıştır.
Kuvvet K. lıkları, endüstri ile işbirliği içerisinde sahrada birlikte çalışabilen ve tekamül eden
bilgi / enformasyon ortamına uyum sağlayabilen, İHA sistemlerini geliştirmelidir. Asıl güçlük,
birbirinden tamamen ayrı linkleri, eş zamanlı birbirine bağımlı bilgi ortamı yapısına
kavuşturmaktır. Sonunda Savunma Bakanlığı kendi internet alt yapısını oluşturmuştur.
Bunun adı; GIG (Global Information Grid) dir. GIG’ e bağlanmak için İHA programları
Savunma Bakanlığınca belirlenen “ağ merkezli” programlar olmalıdır. GIG ile bütün
savunma yazılımları birebir uygun ve uyumlu olmalıdır. Tüm yeni İHA sistemleri de GIG
mimarisine uygun şekilde üretilmelidir. Web tabanlı interfeysler ile İHA’ ların ürettiği
tanımlama bilgileri GIG tarafından tanınabilmeli, girdi olarak kullanılabilmelidir. Uçak GIG
ağına bağlanarak ağın bir parçası olmaktadır. GIG’ deki herkes bilginin hem üreticisi hem de
kullanıcısıdır. Görüp hissedebilen ve data aktarabilen tüm sensörlerin uydudan askerin silah
nişangahına kadar veri aktarması, “sensör konsepti” ile tanımlanıp genişletilmiştir. Bu bilgiler
sızıntısız şekilde, en az insan müdahalesi ile kullanıcılara ulaşan iyi tanımlanabilen, görünür
ve görünmez bilgilerdir.
Yeni jenerasyon İHA haberleşme sistemlerinin en üst amacı;
(1) GIG’ e bağlanmak ve (2) Spektrum kullanma politikası ile uyumlu olmaktır. GIG’ e
bağlanmak, İHA sistemlerine, Savunma Bakanlığı Programları ile ağ merkezli olma özelliği
kazandırır. Bu bağlantı ile ortak veri linki (Common Data Link) (CDL), birleşik taktik telsiz
sistemi (JTRS), taşınabilir taktik uydular (TSAT), yüksek doğruluklu internet protokol
çözümleme / kriptolama (HAIPE) ve Savunma Bilgi Sistemi Ajansı metadata registry
(hamdata, alt data doğrulaması) imkanlarına otomatik olarak kavuşulur. İHA Haberleşme
sistemi güvenli ve yaygın erişim sağlamalıdır.
Başlangıçta tüm gayretler GIG’e bağlanıp yayılmayı sağlayıcı ortak sensör kontrol
interfeyzleri üzerinde yoğunlaşmalıdır. Yeni yükler ve silahlar (haberleşme yayma paketleri,
elektronik harp teçhizatları, güdümlü silahlar gibi) sisteme tanıtılmalıdır. Web tabanlı bu
interfeyzler yetkili birim tarafından geliştirilip kontrol edilmelidir. GIG’i içermeyen fakat onu
refere eden GIG mimarisi ve GIG yatırım hizmeteleri Web sitesi https://ges.dod.mill
adresindedir.
EXSPERİENCE (Tecrübe) :
Son operasyonlardaki çatışmaları destekleyen iki İHA sistemi haberleşme sistemi ön
plana çıkmaktadır. Global Hawk ve predator. Bunlar noktadan noktaya karma bir haberleşme
ve ağ haberleşme sistemiyle işletilmektedirler. Ağ haberleşmelerinin çoğu IP tabanlı ve net83
centric (ağ merkezli) haberleşmeye yaklaşmış sistemlerdir. Örneğin görüntüleri bir görüntü
üretim kütüphanesine (IPL) göndermek için görev, posta, işlem, prosedüre kullanma modeli
(TPPU) ve geniş internet güvenli chat ortamı kullanılmaktadır. Ayrıca esnek, birlikte
çalışabilir, müşterek yaklaşımlı telsiz sistemleri de geliştirilmektedir.
Global Hawk : RQ-4 Global Hawk sistemi, uçak konma ve kurtarma elemanı(LRC) ve
görev kontrol elemanından (MCE) oluşur. LDE uçağı görüş hattı içinde ve dışında veri
linkinden UHF bandı ile (telsiz) kontrol eder. MCE aynı zamanda LDE uçak kontrol
fonksiyonlarının hepsine sahiptir. Buna ek olarak MCE sensör kontrol fonksiyonlarına da
sahiptir. MCE aynı zamanda durumsal farkındalık görevini de yerine getirir. MCE uçak
komuta kontrol sistemi darbant LOS UHF telsiz ve UHF uydu haberleşmeleri (SATCOM) ile
sağlanır. INMARSAT ise back up (yedekleme) linki olarak kullanılmaktadır. LOS CDL linki
Qu-bant SATCOM gibi komuta kontrol kanalları sağlar. Yani İHA sensör verileri uçaktan
MCE’ ye LOS CDL veya Qu-bant SATCOM linkleri üzerinden akar. İleri operasyon
bölgelerinden LTE Global Hawk uçağını havalandırır. Kısa bir süre sonra LDE görev
kontrolünü ileri bölgeye görevlendirilmiş MCE birimine aktarır. Savaş operasyonu esnasında
Global Hawk planlanan göreve başlar ve ani gelişen durumlarda geçici operasyon moduna
geçer. Global Hawk görüntüleri MCE birimine ticari Qu-bant SATCOM linki ile 20 Mbit/sn.
Hızla aktarır. MCE görüntüyü ileri elemente veya genis alan ağına (WAN) fiber optik kara
hattı ile CONUS (Continental United States) hattına erişip çıkabilen bir tesise gönderir.
CONUS tabanlı ileri keşif merkezi görüntüyü işler ve işlenmiş görüntüleri Qu-bant SATCOM
linki ile 6 – 8 Mbit/sn. İle yüksek kapasiteli görüntü üretim kütüphanesine veya direk olarak
CAOC’ a (Birleşik hava harekat merkezi) gönderir. Dağıtık Müşterek Yer Sistemi (DCGS) de
bu gayreti destekler.
“Secure Chat” (güvenli chat) gizli internet protokol router network (SIPRNET) ağı
Global Hawk pilot / sensor işletmeni ile Global Hawk irtibat subayı ve istihbarat subayı
arasında kullanılır. Bu şekilde durumsal farkındalık sağlanmış olur ve yürüyen harekatta ve
değişen acil durumlarda cevap verme ve müdahale imkanı elde edilir.
Predator :
Predator sistemi uçak, yer kontrol istasyonu (GCS) ve fırlatma / kurtarma elemanı
(LRE) nından oluşur. GCS, uçuş kontrol ekipmanı, sensör kontrol ekipmanı ve LOS data
linki, VHF/UHF telsiz ve Qu-bant SATCOM data linklerinden oluşur. LRE aslında GCS’ nin alt
ekipmanıdır. Predator pilotları, gerçek zamanlı olarak LOS data linki kullanarak uçuş
kontrolünü kalkış ve iniş işlemlerini manuple ederler. Predator, BLOS (Beyond Line Offsight)
sistemine sahip değildir. Bu nedenle kontrolü GCS’ ye aktarıncaya kadar LOS’ u muhafaza
eder. GCS’ deki pilot, Predator’ u uzaktan Qu-bant SATCOM ile kontrol eder ve sensör
görüntülerini de aynı link üzerinden alır. Predator hemen hemen 24 saat Irak ve Afganistan
harekatlarını desteklerken Birleşik Kuvvetler K. lığına anahtar hedef bilgilerini sağlamaktadır.
Yapılan görevler; ISR (Keşif, gözetleme, istihbarat) özel kuvvet operasyonlarını (SFO)
destekleme, yakın hava desteği (CAS), şehir hava desteği (Urban CAS), kinetik önleme (KI),
Savaş Arama Kurtarma (CSAR) ve Darbe kontrol ve keşif (SCAR) dır.
Özgürlüğü destekleme harekatında Predator sistemi terörizmle global savaş (GWOT)
da görevlendirilmiştir. Uzak yarma ayırma harekatı RSO, iki bölgeye ayrılmış yer istasyonları
ile yürütülmektedir. RSO harekatının anahtar elemanı yoğun kullanılan güvenli internet chat
kanalıdır. Başlangıçta ikiye ayrılmış GCS’ ler arasında güvenli bağlantı için tesis edilmiştir.
Oluşturulan chat odaları müteakiben görev komutanlığı, komuta ve kontrol birimleri ve uçuş
ekibi arasında haberleşmeyi sağlamaktadır.
84
Değişik bir kullanım şekli olarak Predator RSO harekatlarında uçaklar ileri LRE
tarafından havalandırılır. Ardından Nellis AFB operatörlerince idare edilirler. Predator iki ileri
operasyon lokasyonundan yönetilir ve bir uçak ilgi çekme meşguliyet ve oyun alanı tiyatrosu,
iki adet LRE ile yaratılır. Predator sistemleri 4 hava indirme Predator uçağı ile simultane
kontrol edilerek “dalga” operasyonu da yapılabilir. Ancak bu operasyon hava şartları
nedeniyle çok sık iptal edilen bir operasyondur. En önemlisi tüm spektrum içerisinde bulma,
onarma, izleme, hedef angajman ve tahsisten oluşan ölüm zincirinin tesis edilmesidir.
Operasyonlar etkili olsa da, haberleşme desteği ideal değildir. Predator operasyonları
kontrol merkezi (Nellis AFB’deki) ile AWACS (Hava indirme ikaz ve kontrol sistemi), ASOC
(Hava destek operasyon merkezi) ve DASC (direk hava destek merkezi) arasındaki UHF
irtibat ve kontrolleri zayıftır. LRE’ nin de bulunduğu lokasyona göre güvenli haberleşmesi
zayıfır. Bir çok görev açık ve kısaltılmış ifadelerle koordine edilmek zorundadır. Predator’ un
çektiği gerçek zamanlı hareketli video görüntüleri (Moving Picture Expert Group) MPEG
klipleri, 5 Dakikalık duraklamalar ile (e-mail sisteminin dosya kısıtlamaları nedeniyle)
iletilebilmektedir.
Radios (Telsizler/ Radyolar)
Tüm görünüm ve safhaları ile askeri operasyonlar kablosuz ses ve data
haberleşmesine dayalıdır. Yıllarca birçok birbiriyle birlikte çalışamayan sistemler inşa edildi
ve belirli kuvvet komutanlıklarının ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yerleştirildi. Ençok
ihtiyaç duyulan yetenek ve kapasiteler sağlanıyorken bu yaklaşım problemler yarattı. Benzer
olmayan farklı donanımlar ilave arayışlar ve bakım idame işleri artık özelleştirilen
alıcı/vericiler sadece uygun telsizlerle konuşabildi. Savunma Bakanlığı, yeni bir telsiz
85
geliştirme işlemine başlayarak esneklik ve birlikte çalışabilirlik ve kesintisiz lojistik destek
sağlanabilen telsiz sistemleri elde etmeyi amaçlamıştır.
Lessons Learned : (Alınan Dersler)
Afganistan ve Irak’taki İHA operasyonları ana başlık olarak aşağıdakilere ihtiyaç
gösterir :
• Gerçek zamanlı veya gerçek zamanlıya yakın video yayını
• Gerçek zamanlı güvenilir birleşik haberleşme
- Voice Over IP (ses üzerinden internet protokolü)
- Voice telephone (telefon hizmeti)
- SPIRNET chat (özel chat sistemi ağı)
• Sistemlerin datalarına erişim, bağımsız sistem kontrolü çok sayıda kullanıcıya
hizmet verdirme
• Görüş hattı dışında uydu(SATCOM) hattına erişim ve görüntü yayını ve iletimi.
Bütün bunlar birlikte çalışılabilir, yazılım tabanlı telsizler ve ortak donanım setleri
ile gerçekleştirilebilir.
VİZYON :
İHA Haberleşme sistemi ana vizyonu; İnsansız uçak haberleşme sisteminin geniş
tabanlı, geniş bantlı olması, sızıntısız bilgilerin ve harekat tecrübelerinden çıkarılmış
derslerin paylaşılarak dokümante edilmesidir. Belirlenmiş devreden WEB destekli interfeysler
içeren ağ merkezli haberleşme destekli bir haberleşme sistemine doğru gelecek 10-15 yıl
içerisinde geçilmesi ön görülmektedir.
TEMALAR :
Yeni sistemin geliştirilmesi ve miras kalacak şekilde yerleşmesi için rehber olacak konular
aşağıya çıkarılmıştır.
• İnternet protokol (IP) tabanlı İHA ağ mimarisi uygulayınız.
• Noktadan noktaya (point to point ) devreleri IP tabanlı aktarılan ağ
• Tüm verileri DISA( savunma bilgi sistemi ajansı)nın meta datasına uygun şekle
getirip doğrulayın
• Müşterek taktik telsiz sistemi (JTRS) terminallerinde network bağlantı ve erişimlerini
kullanın, terminal ihtiyaçlarını giderin
• Zamanlı yaygın ve güvenilir, büyük miktardaki veriyi olay bazlı olarak yazılım
mimarisine uygun CDL (ortak veri linki) ne Birleşik Taktik Telsiz Sistemine (JTRS)
ve görüş hattı dışındaki terminallere (FAB-T) aktarın
• Taşınabilen haberleşme Sistemi uzay omurgasına (TCS) direk bağlantıyı sağlayın.
İnsansız uçak haberleşme ağı aşağıdaki fonksiyon alanları birleştirmelidir.
• Routing (yönlendirme) : Mobil geçici yönlendirme, geleneksel yönlendirme ve
global bağlantı
• Mobility and IPv6 : Kullanıcılar, servis sağlayıcılar ve ağlar için mobil hizmetler.
• Quality Of Service (QoS)/Class of Service (CoS) : Kullanıcı ağları için garanti
edilmiş ve farklılaştırılmış hizmetler
• Network monagement (ağ yönetimi) : Mobil ağ elemanlarının ve diğer GIG
(Global Bilgi Gridi) ağının yönetimidir.
86
• Information Assurance (IA) : IP ağında bilgi güvenliği
Savunma Bakanlığı Yönlendirmeleri :
Savunma Bakanlığı hiyerarşik, noktadan noktaya devre anahtarlı mimariden,
yatay entegrasyonlu ağ merkezli, operasyonel modele geçişi desteklemektedir.
Ayrıca 6 anahtar teknoloji için çalışmaları başlatmıştır. JTRS (Müşterek taktik
telsiz sistemi), GIG-BE (Global İnformation Grid) global bilgi grid sistemi band
genişliğinin arttıtılması, TCA.Haberleşme mimarisi değişimi (TCA) SATCOM
(TSAT), (NCES) Ağ merkezli yayım Hizmetleri, IA (Bilgi doğrulama) programları;
ve Yatay Füzyon. Bunlardan 3 tanesi direk olarak İHA geliştirmeyle ilgilidir.
JTRS (Müşterek Taktik Telsiz Sistemi) -Bitti kullanılıyor.
TSAT (Haberleşme Altyapısının Aktarımı) –Kurulumu programlandı.
IA HAIPE: (Bilgi doğrulama, yüksek doğruluklu Internet protokol kriptolama) : Global
gridleme sisteminin GİG red Edge/ black core adlı web tabanlı kriptosu hizmete girdi.
Ağ merkezli haberleşme modelinin kalbi; iyileştirilmiş taşınabilen haberleşme sağlayan
IP ve ağ servis dilimleridir. Bu dilimler; savaşanların ihtiyaç duyduğu bilgileri zamanında,
doğru ve güvenli şekilde sağlayacaktır. Son kullanıcı bilgiyi seçtiği zamanda ve formatta
(smart pull) (akıllı çekim) denen yöntemle alabilmektedir.
Comman Data Link (Ortak Veri Linki) :
Bugünün ortak veri linki (CDL) devamlı, geniş bant kapasiteli haberleşme
sağlamaktadır. CDL Savunma Bakanlığınca standartlığı sağlanan, yüksek kapasiteli hava
indirme ISR sensör datasının iletildiği kablosuz bir veri haberleşme linkidir. Data linkinin
birlikte çalışılabilirliği dalga formları, birleştirilmiş protokoller ve dış interfeysler
(platform/sensör/ağ) ile sağlanmaktadır.
CDL ful duplex, asimetrik olmasına rağmen uçağı kontrol istasyonuna direk olarak veya
SATCOM (uydu) üzerinden bağlayan geniş bantlı bir linktir. Kontrol istasyonu; genel olarak
komuta kontrol datasını 200 Kbit/sn ile uçağa gönderir ancak uçağın sensörlerinden gelecek
bilgileri 274 mbit/sn.de alır.
Bilgi alışverişi, esas olarak uçak, kontrol istasyonu ve özel dizayn edilmiş harici
interfeyzler (örneğin hava trafik kontrol ses, telsiz ve video beslemesi) arasında olur.
Şu anki haliyle CDL kapalı devre olarak uçak ve onun kontrol istasyonu arasındadır ve
komutların, durum bilgilerinin ve sensör bilgilerinin alışverişini sağlar.
Ağ-merkezliliğin başarılmasında ilk basamak, ağın interfeyslerini harekete geçirmektir. Bu;
IP tabanlı network bağlantılarını yönlendiricilerini; insansız uçak alt sistemleri ve on-board
veri linki arasında, kontrol istasyonu veri linki, istasyonunun alt sistemleri ve global bilgi Grid
sistemini karşılayacak şekilde tesis etmek demektir. İnsansız uçağın fonksiyonları ve ürettiği
bilgiler ağ bağlısı bir birim olarak uygulanır ve bu birimlere diğer yetkilendirilmiş birimler (GIG
üzerinde) erişebilirler. Yani IHA nın sensörüne sadece yer kontrol istasyonu değil , yetkili
başka bir birim de erişebilir. İnsansız uçak GIG içinde kenar araç olarak görülür. İkinci
basamakta ise insansız uçak GIG üzerinde birden fazla yönlendirici noktaya bağlanabilir.
87
Baseline Common Data Link : Ortak veri linki seyrüsefer baz hattı:
Bu program 1979’da ABD Hava Kuvvetleri, Savunma Sekreterliği, Milli Güvenlik Ajansı
(NSA) U-2 ortak görevi için başlatıldı. 1991’de (C3I) komuta kontrol, muhabere ve istihbarat
hattı ortak CDL oluşturuldu ve birlikte çalışabilirlilik standartı olarak hava indirme ISR sensör
datası kara/deniz işletme terminalleri kullanıldı. CDL standardı havadan havaya ve görüş
hattı (BL0S) dışı olarak genişletildi ve yaygınlaştırıldı. CDL terminalleri full duplex,
karıştırmaya karşı dirençli, güvenli dijital haberleşme yapan X ve Ku bandı seçebilen 0.22Mbit/sn komuta kontrol datası iletebilen ve sönsör datasını ise 10-274 Mbit/sn ile alabilen
terminallerdir. CDL, son yıllarda Taktik Ortak data linki ile orta seviyede birlikte çalışabilir hale
getirilerek 45 Mbit/snden az hızlarda çalıştırıldı.
Mikro elektronik teknolojisindeki gelişmeler sayesinde CDL’nin hızı giderek arttırıldı.
Noktadan-noktaya telsiz linklerinin yerini noktadan-çok noktaya (simplex/broadcast)
operasyonlar ve tek terminal ile çok noktadan bilgi alan sistemler yapıldı.
CDL kapasitesini arttıran ilave gelişmeler aşağıdadır :
Gidiş ve dönüş linkleri veri iletişim hızları 45 mbit/sn.den göreceli olarak 1096 mbit/sn.ye
çıkarılarak performansı hyper-spectral ve multisensör platformlarının iletişim ihtiyacını
sağlayacak bant genişliği oluşturmak.
İleri seviyede noktadan çon noktaya full dublex, az gecikmeli ağ haberleşmesi, merkez ile
çoklu sönsörler ve çok sayıda kullanıcı arasında çalışacak şekilde geliştirmek.
IP tabanlı veri transferini optimize eden, havadan ve karıştırmadan etkilenmeyen değişken
bant genişliği sağlayan “Wafeform” dalga formları oluşturmak (10 Kbit/sn-274 Mbit/sn)
Mevcut eski sistem mimari ve yazılımının birleşik taktik telsiz sisteminin yazılım
haberleşme mimarisine taşınması.
IP tabanlı kullanıcı arayüzlerine geçişin sağlanması,
Çeşitli CDL Program tanımlamaları:
Tacfical Cammon Data Link : (Taktik Ortak Veri Linki)
200 Kilobitten ileri link ve 10.7 mbit/sn. dönüş link hızına sahip olan, taktik seviye eki;
İHA sistemlerine simplex veya fullduplex hizmet eden, karıştırmaya dirençli bir haberleşme
linkidir. Bunun ileri linkinin hızını 45 mbit/sn.ye, dönüş linki hızının 274 Mbit/sn.ye çıkarılmaya
çalışılmaktadır. K.K.lerince önemsenen bir linktir.
Multi-Role TCDL: (Çok rollü taktik ortak veri linki):
Çeşitli uygulamalar ve görevler için; programlanabilen yazılım alt sistemleri ve tak-çıkar
modüller ile konfigüre edilebilen esnek, ölçülebilir, modüler bir veri linkidir. Gelecekteki
uygulamalarda MR-TCDL mevcut CDL sistemleri ile anlık ihtiyaçlara cevap verebilecek,
geniş bant ”temiz kanallar” sağlayacaktır.
88
IP ağı ve yazılım haberleşme mimarisinin modüler olması sayesinde tam uyumlu, kendi
kendini iyileştirilebilen, bir haberleşme ağı; K.K.İstihbarat topluluğunun yeteneğini artıran
K.K.Bilgi yayım ve paylaşımını kuvvetlendirecektir.
Mimari; GİG (Global Bilgi Grid Sistemi), DCGS (Dağınık Ortak Kanal Haberleşme Sistemi),
Savaşılan taktik bilgi ağı (WIN-T), JTRK (Müşterek Taktik Telsiz Sistemi) ve ortak veri linkleri
(GDL) Hava,Kara ve Uzay fonksiyonel alanlarında bilginin iletilmesi ve yayımını K.K.,Birleşik,
Müşterek, keşif gözetleme ve istihbarat (ISR) görevleri için sağlayacak bir bir mimaridir. MRTCDL sistemi, çoklu bağlantılı (multim-connect) /Direk bağlantılı (Direct Connect RF (Radyo
Frekans) topolojilere ve genişbant RF ağ omurgası ile tam uyumlu ve ortaya çıkacak çoklu
platformlar (multı-platform) CDL topolojileri ile birlikte çalışabilen bir sistemdir.
Multi-Platform Comman Data Link : (Çok platformlu ortak veri linki):
ISR (Keşif gözetleme İstihbarat) verisinin iyileştirilmesini sağlayan network tabanlı
standart DoD (Savunma Bakanlığı Ofisi) veri linkidir. Öncelikle uçaktan 30 adet aktif hava
indirme ve-veya ağ yapılı yer istasyonu platformuna aynı zamanda veri aktaran MP-CDL
tamamiyle ağ yapısına dönüştürülecektir. MP-CDL (Çok platformlu ortak veri linki), bilgiyi bir
uçaktan diğerine veya yer istasyonuna ağ içerisinde gönderen, paylaştıran bir linktir. Geniş
bantlı, karıştırma dirençli, IP tabanlı veri linki, geniş bant mobil yönlendirme ticari off-the shelf
protokollerini (IPv4/RIP/DHCP) ve ağ yönetimi olarak da SNMP (Simple network
management protokol)’yi kullanır. MP-CDL ilave kanallar ile geleceğe yönelik gelişme
kapasitelerine sahiptir. Bu kanallar geniş bantlı uydu kanalı 274 Mbit/sn.lik SATCOM, daha
yüksek veri hızlı iki kanal (548 Mbit/sn.ve 1G bit/sn.) ve ileri seviyeli ağ protokollerine sahiptir.
Esneklik ve birlikte çalışabilirlik, ağ merkezli (net-centric) çoklu savaşkan haberleşme
yeteneği sağlar, komuta kontrol ve ISR(Keşif gözetleme istihbarat) araçları ile Global Bilgi
Grid sisteminin azami olarak genişletilmesine olanak verir.
JointTactical Radio System : (Birleşik,MüşterekTaktik Telsiz Sistemi):
Yazılım tanımlı telsizlerin kullanılması ve gelişimi ile telsiz bakım maliyetini düşüren
kuvvetlere sınırsız lojistik destek verirken birlikte çalışılabilirliği sağlayan bir sistemdir.
JTRS’nin birleşik program ofisi (JPO), JTRS donanım ve yazılımının hizmet tabanlı
projelendirilmesi, üretimi ve geliştirilmesi (özellikle yazılım tanımlı dalga formlarını geliştirme)
işlemini yapmaktadır. Yeni nesil telsizler ölçü, ağırlık, güç ve arayüz bakımından eski
sistemlerin yerini alacak şekilde üretilmektedir. Konuyla ilgili anahtar standartlar yazılım
haberleşme mimarisi özellikleri MSRC-5000 SCA.dadır. Uygulama programları arayüzü (API)
ve güvenlik destekleri “http://jtrs.army.mil/sections/overview/fset-overview-html” adresindedir.
JTRS gelişimi 3 fazlıdır.(Near-Mid-Long)
Near-Term (Yakın Dönem) 2004-2007
Bu dönem, savaşkanların gelecekteki ihtiyaçlarını karşılayıcı ekipmanların belirlenip,
geliştirilip yerleştirildiği dönemdir.
89
Öncelikle acil olan kapasite / yetenekler sistemlerle buluşturulmuştur. Mevcut JTRS
sistemlerinin bileşenleri birlikte çalışabilir hale getirilmeye ve ağlar oluşturularak full JTRS
haline getirilmeye çalışılmıştır.
Mid-Term 2007-2012 : (Orta Dönem)
Bu dönemde taktik ağlar yeni JTRS yeteneklerini kullanacaktır. Bunlar genişbant, ağ
dalga formu (WNW), ileri seviye ağ, spektrum ve güvenlik yönetimidir. Bu dönem JTRS aynı
zamanda mevcut ağlar ve JTRS arasında yeniden aktarım (retransmission) ve yönlendirme
(routing) yapacaktır.
Longterm 2012-2030 : Uzun Dönem
Uzun dönem içerisinde müşterek ve birleşik ortamlarda JTRS tamamiyle entegre, aktif
ve pasif harekatları yönetebilecek bir sistem haline getirilecektir. Sistem kendi kendine
kurulabilen, kendi kendini iyileştirilebilen otomatik olarak RF domain tarafından yönetilen
“smart” yani akıllı bir ağ haline gelecektir.
JTRS Groupings : (JTRS gruplamaları)
Dağıtım programları zamanlaması ve ihtiyaçların benzerliklerine göre JTRS’nin
gruplanması ve tedariğin buna göre yapılması kuvvetlerin ihtiyacıdır. Bu gruplara “cluster”
yani “demet” adı verilir.
İnsansız uçak topluluğu, topluluğun özel durumuna göre Cluster 1 ve Cluster AMF şeklinde
gruplanır. Bu guplama hava indirme güvenli ses ve veri haberleşmesi sağlar.
Cluster 1: Çok kanallı, yazılımla programlanan, donanım ile konfigüre edilen dijital bir
telsiz sistemidir. Army Aviation Rotary Wing, Air Force Tacfical Control Party, (TACP) ve
Army and USMC Ground Vehicular platformlarını desteklemektedir. FY07 programı
çerçevesinde Dz.K.leri de SCA uyumlu CDL (TCDL) , yüksek band modüllü JTRS Cluster 1
terminali temin etmeye başladı.
Cluster AFM : Cluster 3 (Maritime/Fixed Station) ve Cluster 4 (airborne) programları
birleştirilerek JTRS airborne; maritine and fixed station (AMF) Cluster’ ı oluşturulmuştur. AMF
demetleme ile SCA (Yazılım haberleşme mimarisi) uyumlu airborne, maritime ve fixed station
JTRS donanımı bütün kuvvetlerin sızıntısız olarak global bilgi grid (GİG) sistemine
bağlanmasını sağlar. Bu sistemdeki Blok 2 JTRS.WNW (geniş band ağ dalga formu) ile
geniş bant ve dar bant haberleşme imkanı sağlar.
JTRS Özellikleri : (Birleşik Taktik Telsiz Sistemi)
Açık, esnek, genişleyebilen ve modüler ağlar içerir.(Kırmızı kenar ve siyah kenar
hizmetleri ile)
İyi tanımlanmış ara yüzler
Diğer Global Bilgi Grid ağları ile birlikte çalışabilirlik (TSAT)
Genişband dolgu formu, kendisi kurulan GIG-BE ve kendini iyileştiren ağ.
90
Wideband Networking Waveform: (Genişbant ağ dalga Formu)
Hava indirme ve yer elemanları arasında güvenli ses ve data aktaran çeşitli ağ telsizleri
mevcuttur. Bunlardan bazı örnekler şunlardır.
Single Channel Ground and Airborne Radio System (SINCGARS)
(Tek kananlı hava indirme ve kara telsi sistemi), Enhanced position location reperting system
(EPLRS) (ileri yer raporlama sistemi) ve link 16. SİNCGARS kendi kendine organize olan ve
kendi kendini iyileştiren IP tabanlı bir ağdır. Veri bir telsizden diğer bir telsize ağ üzerinden
iletilir. SINCGAR nispeten düşük iletişim hızlıdır. 500 bit/sn.-15kbit/sn. Alt ağlara sahip daha
büyük bir internet ağına bağlanamaz.
JTRS WNW (dalga formu) ile uyumlu telsiz, alt ağlara bağlanmak için omurga sağlar.
WNW ile donatılmış insansız uçak, omurga olarak davranır ve SINCGARS ağından gelen
veriyi toplayarak arttırır. Direk başlangıç data iletişim hızı 2 bmit/sn.dir.
Amaçlanan hız ise en azından 5mbit/s.dir.
Ayrıca omurga oluşturmak için, kara-yer tabanlı savaş alt ağlarına bağlanmada,WNW
havadan ve gemiden eklentilerle GIG’e bağlanmayı sağlayan serbest data akışını mümkün
kılan, dinamik, uyumlu ve IP-tabanlı kablosuz bir ağ oluşturur. WNW routing (yönlendirmesi)
ile ağ topolojisi değiştirilerek telsizler sadece dinleme,alma veya sessiz moda geçirilebilir.
Direk veri bağlantısı asgari hız -2M bit/sn. Amaçlanan hız 5 Mbit/sn.
Frekans aralığı: 225-400 MHZ.
Aktarma mesafesi: Havadan-havaya 370km.
Havadan-karaya 370km.
Karadan-havaya 10km.
Gemiden-gemiye 28km.
Gemiden-kıyıya 28km.
91
Transformational Communications Architecture: (Değişebilen haberleşme mimarisi)
Afganistan ve Irak’ta predator ve Global Hawkların kullanımı sonucunda elde edilen
son tecrübelere göre yatay olarak sensör görüntülerinin paylaşılmasında ve aktarımında
yetersizlikler olmakta, bu durum komuta kontrol sisteminde de yetersizliklere sebep
olmaktadır. Bu paylaşım daha çok SATCOM (uydu) ile sağlanmaktadır. Savunma Bakanlığı
SATCOM gereçlerine sahiptir ancak yüksek veri aktarım hızı gerektiren görüntülerin
iletilmesinde yetersiz kalınmaktadır. Bu nedenle Savunma Bakanlığı ticari dağıtım
şirketlerinden SATCOM uydu kanallarını kiralamakta, İHA operasyonlarındaki riski azaltmaya
çalışmaktadır. Ancak;
SATCOM kanallarının kiralanmasında firmalar arası artan bir rekabet ile karşılaşılmalıdır.
SATCOM kanalları gerekli duyulduğu yerde ve zamanda temin edilememektedir.
Özel şirketlerin hizmet vermeyi reddetme hakkı vardır.
Bu sorunları ortadan kaldırmak için, Savunma Bakanlığı değişebilen haberleşme mimarisi
çalışmalarını hızlandırdı ve firmaların etkisini ortadan kaldırıcı bir TCA (değişebilen
haberleşme mimarisi) oluşturdu. Geliştirilen bu mimari; korumalı taktik hizmetleri (MILSTAR),
EHF (ekstrem yüksek frekans) programlarını, geniş bant olarak savunma uydu haberleşme
sistemleri (DSCS), GBS (Global yayın servisi), Geniş bant boşluk doldurma sistemi,(WGS)
korumalı stratejik hizmetler olarak MILSTAR, Interim-Polar ve AEHF programlarını, veri
yayımlama ve komut iletme hizmetlerinin uydular için desteklenmesi, yüksek irtifa uçak ve
İHA’lar ve darbant mobil ve el haberleşme sistemlerinin desteklenmesi ve değişimi, UHF
sistemlerinin bakım idamesinin sağlanmasını destekleyecek bir mimaridir.
TCA; Uçak bağlantı noktaları dizisi ile sızıntısız, IP tabanlı yörüngesel haberleşme
sistemleri ile GIG ve GIG .BE sistemlerinin arayüzler ile irtibatını sağlamak için bir çatı
92
oluşturur. Kısaca TCA (Transormal Communication Architecture); internet router
(yönlendirici)’larını optik ve RF(radyo frekans) haberleşme araçları ile birlikte kullanarak kara,
hava ve uzaydaki yerler ile bilgi alışverişi sağlayan yörüngesel bir ağdır.
MILSATCOM through 2015 :
WGS (Videobant gapfilled sistem), DSCS ( Savunma uydu haberleşme sistemi) ve GBS
(global yalın sistemi) 2 nci faz yerleştirme ve hizmete alma 2005’te başlamıştır. İleri ekstrem
yüksek frekans (AEHF) uydu sistemi hizmete alımı da 2005’te başladı. Ancak Mobil kullanıcı
hedef sistemi (MUOV) 2008’e kadar hizmete alınamadı. Ticari firmaların güçlenmesi ve bazı
teknolojilerin geliştirilmesi beklendi.
Laser Comm: (Lazerli Haberleşme)
Havadaki ve yörüngesel optik veri linkleri, veya lazer haberleşme, veri hızının, en iyi telsiz
sisteminin 2 ile 5 katı yada daha fazla olması gerektiğini göstermiştir. Ayrıca yüksek irtifa
İHA.ları (Global Hawk ve TSAT) ile 2013’e kadar direk irtibat sağlayacak hale gelmesi
planlanmıştır. Ancak bu konuda anahtar teknik engeller mevcuttur. Hedef işaretleme, tespit
tanıma ve izleme teknolojilerinin kullanacağı lazer linklerin temini ve bakım-idamesi henüz
mükemmel seviyede değildir. Havada veri transfer hızı bakımından laser cam üstün görünse
de, RF sistemler alçak irtifada her türlü hava koşullarında daha verimli olması sebebiyle daha
üstün ve ana haberleşme sistemi olarak kabul görmüştür.
Information Assurance: (Bilgi doğrulama)
Her global bilgi grid’i (GIG) için haberleşme,Yönetim ve kontrol açısından bilgi
doğrulaması önemli bir ihtiyaçtır. Kenardan kenara bilgi akışını çeşitli güvenlik seviyelerinde
koruyan “black core” temel GIG özelliğidir.
Başlıca anahtar güvenlik bileşenleri şunlardır:
Parola/kriptolama, ağ kontrol politika fonksiyonları, paket başlık maskeleme (yüksek riskli
haberleşmede) ve izinsiz giriş/saldırı belirleme ve reaksiyon gösterme yeteneği.
Dod Net-Centric Data Strategy : (Savunma Bakanlığı ağ merkezli veri stratejisi)
Bir bilgisayarda yazılım uygulamasının ürettiği bir verinin, başka bir bilgisayarın
uygulama yazılımı altında da kullanılabilmesi için verinin her iki bilgisayar uygulama
yazılımına uygun bir formatta olması gerekir. DOD bu uyumu kendi yayınladığı veri yönetimi,
standart veri elemanı tanımlamaları ve yapılarıyla kontrol etmiş ve başarmıştır. Ancak bu
yaklaşımın hantal ve sıkıcı olduğu devamlı gelişen teknoloji ve mevcut yayının dışına çıkan
durumlar nedeniyle ispatlanmıştır, anlaşılmıştır.
DOD/CIO (Savunma Bakanlığı Bilgi Ofisi Şefliği) DOD Net-Centric. Data Strategy
(Savunma Bakanlığı ağ-merkezli veri stratejisi) adlı dökümanı yayınlayarak birlikte
çalışılabilirlik konusunda önemli bir adım atmıştır. Bu yaklaşım ile standart formatlar olmadan
ağ içinde veriyi görülebilir ve ulaşılıp erişilebilir hale getirmek üzerinde odaklanmıştır. Bu
sayede istenmeyen kullanıcıların dataya erişimini engellemek için yeniden kullanıcı grupları
tanımlaması yapılmıştır. Bu stratejinin anahtar fikri, metadata’nın oluşturulması, sahibinin
belirlenmesi ve yayımıdır. Bu, yazılım geliştiricilere çeşitli uygulamalar için mümkün olan
interface (arayüz)leri üretmek için tam erişim hakkı vermiştir. Bu strateji
http://diides.ncr.disa.mil/mdregHomePage/mdregHome.portal adresinde mevcuttur.
93
UA SYSTEMS ENGINEERING:
Ağ arayüzlerinin tüm İHA sistemleri ve alt sistemleri arasında uygulanmasının 3
anahtar faydası vardır.
1) İHA.nı GIG’e eski, mevcut ve programlı fiziksel link ile bağlamak-(bakır kablo, fiber optik,
RF,lazer)
2) GIG’ın veri taşıma iletme kapasitesini arttırmak.
3) IHA fonksiyonlarını, modüler tak-çıkar bileşenler yaparak kolaylaştırmak.
Separete Phyrical Connection From Transport Protocol:
(Fiziksel bağlantıyı taşıma protokolünden ayırmak)
İHA sistemleri ağ-merkezli kablosuz teknoloji ile GIG’e bağlanmayı beklemek zorunda
değildir. İki nokta arasındaki fiziksel bağlantıyı kablo,radyo-telsiz dalgaları veya ışıkla sadece
sinyal göndermek maksadıyla bağlayın. İçinde 1 ve sıfırdan oluşan bu sinyal, datanın geçişini
sağlayacaktır. IP tabanlı ağ bağlantıları, herhangi bir fiziksel bağlantıyı kullanabilir. Böylece
sıkı bir ikilemeyi değiştirerek GIG ile asgari bağlantı sağlanmış olur.
IP ağ tabanlı bir aktarma dilimi, veri transfer protokollerini fiziksel bağlantıdan ayırır ve İHA
nı, telsiz teknolojiye gerek kalmadan GIG ile irtibatlar.(c-band, CDL, JTRS,Laser com)
Contribute to the GIG’S Aggregate Bandwidth:
(Global Bilgi Grid sisteminin toplam bant genişliğini oluşturmak)
Halihazırda, insansız uçak kendi kontrol elemanları ile belirlenmiş, noktadan noktaya
veri linkleri ile haberleşmektedir. Bu linkler bant genişliğinin elverdiği ölçüde birimler arasında
kesintisiz devamlı bilgi iletişimi sağlar. Uzun izleme segmentine sahip görevlerde bazen
belirlenmiş kullanılan link sıfır seviyesine kadar düşer. İnsansız uçak ve kontrol elemanları ve
diğer noktalar arasında çoklu veri linkleri vasıtasıyla IP tabanlı, paket anahtarlamalı ağ
arayüzlerinin uygulanması, esas büyük haberleşme sistemi içerisinde router’ler
(yönlendiricili) kullanarak ayrı path’ler(yollar) oluşturmayı sağlar. Erişim kontrolü (access
control) ve önceliği QoS ve Cos teknolojileri ile IEEE standardı 802.1p vasıtasıyla esas
sistem haberleşmesine öncelik verilebilmektedir.
Separete UA functrons:
(İnsansız uçak fonksiyonlarının ayrılması)
İHA. Bileşenlerinin ve fonksiyonlarının ayrılması, modülerize edilmiş ve bağlanmış network
interfeyzleri ile sağlanır. (şekil-8) sistem ağ-merkezli yaklaşımla tasarlanır. Platformun yerel
alan ağı sensörlere, sensör yönetim yazılımına bağlanır, diğer taraftan başka ağlara da
bağlanabilir. Kontrol içinde de aynı mantık izlenir. İstasyondaki kontroller yerel ağa
bağlanırlar ve ekipman haberleşme yolu oluşturarak başka ağlara bağlanmayı sağlar.
Tüm İHA.larında haberleşme ve altyapı ihtiyaçları 4 anahtar fonksiyonel arayüz ile
tanımlanmıştır.
Uçak kontrolleri, yükler ve silahlar dahil(Aircraft control)
Yük (sensor) ürettiği veriler ve kontrol (payload control)
Kinetik ve elektronik silahlar (weapons control)
Durumsal Farkındalık (Situation awarness)
Bu dört fonksiyonel interyez, ayrı ayrı işletilmeli ve bunlara erişim ayrı olmalıdır, uçakta bir
değişiklik olduğunda uçuş kontrol yazılımında yeniden bir sertifikasyona ihtiyaç
94
duyulmamalıdır. Diğer bir konu ise güvenliktir. Silah sistemi güvenliği, uçak güvenliği, yük
güvenliği.
Sensör görevlendirme (makineden-makineye), otomatik silah kontrolü gibi metodlar
geliştirilerek uçak ve yük interfeyzlerinin içine yerleştirilmelidir.
Aircraft Control Function: (Uçak kontrol fonksiyonu)
İHA kontrol uygulamaları ağ merkezli tasarlanmıştır. Ancak standalone (kendi başına)
uygulamalardan ziyade uygun, ayarı yapılmış ekipmanlar kullanılmalıdır. Uçağın kontrol
fonksiyonu ağ servisleri ile tasarlanmalı, bu ağa genel amaçlı bilgisayarlar erişebilmeli ve
sistem GIG ile TCP/IP ile irtibatlanmalıdır.
Payload Function (Yük Fonksiyonu)
Payload kayramı, bir dizi elektro optik sensör, SAR radarı, sinyal istihbarat (SIGINT)
sensörü, haberleşme yayım ekipmanlarını kapsar.
Elektrooptik sensörler devamlı ve hareketli görüntüleri toplarlar. Bu görüntüler, infrared,
multispectral ve hyperspectral görüntülerdir.
Birçok İHA. Sistemi sensörleri platformları ve kontrol istasyonunun entegrasyonu için
ilave özelleştirilmiş interfeysler (arayüzler) kullanılırlar. Bu değişiklikler uçak kontrol
yazılımlarında sertifikasyon sorununa yol açarlar. Gelecekte İHA yükleri, İHA’dan ayrı ve
bağımsız bir yapıya kavuşacak ve modüler olacaktır. Bu yapı interfeysler sayesinde olacaktır.
Bunlar;
Standart Physical interfaces: elektrik/elektronik bağlantı elemanları
Standart product format : Görüntü, SIGINT, haberleşme yayımı,
Standart control interface mapping: fonksiyonları, farklı İHA sistemlerine aynı anahtar
komutlarla atamak,
95
Weapons Function: (silah fonksiyonu)
Silah fonksiyonu bombaları bırakma, füzeleri fırlatma ve harekat bilgilerini uygulamayı
içerir. Silah fonksiyonu yük ve platform kontrolünden izole edilmeli, fonksiyona sistemi işe
yaramaz hale getiren erişimleri engellenmeli, gereksiz kazalara karşı tedbir alınmalı, bunun
için silah içermeyen fonksiyonel arayüzler kullanılmalıdır. Silah fonksiyonu MIL-STD-1760
gibi ortak tanımlı mesaj seti ile desteklenmelidir.
Situation Awareness Function:
Bu fonksiyon iki perspektiften farkındalık sağlar. İHA’nın kendi operatörü ve havadaki
diğer İHA operatörleri için durumsal farkındalık sağlanır. İHA’ların birlikte çalışabilirlik entegre
ürün timi durumsal farkındalığı sağlayan bir veri seti tanımlar. Bu set XML etiketli,
metadatanın onaylanmasını da (register edilmesi) sağlar. Bu data setlerinin yapısı ve
özellikleri NATOSTANAG 4586.da mevcuttur.
Durumsal farkındalık fonksiyonunu destekleyenler:
Link 16
İntegrated Broadcast System (IBS) (Entegre yayım sistemi)
Situational Awareness Data Link (SADL)
Single integrated Air Picture (SIAP) (tek entegre hava resmi)
Air Traffic Control (ATC) ldentification Friend or Foe (IFF), Expanded Mode S.
Link 16, gerçek zamanlı olarak uçak üzerindeki sensörlerin menzili dışında oluşan
olaylar için farkındalık sağlar. Hava kuvvetleri AWACS ve Joint STARS sistemleri,
Dz.K.lerinin Hawkeye sistemi tüm birimlerin tespit ettiği resimleri aktarmak için link 16
kullanılır. Ancak bu ağ IP tabanlı ve web destekli olmadığı için kapatılmıştır.
IBS (entegre yayın sistemi); Taktik istihbarat Değişim Sistemi (TRIXS), Taktik ile ilgili
uygulamalar (TRAP), TRAP data dağıtım sistemi (TDRS), Taktik Bilgi Yayım Sistemi (TIBS),
Global komuta kontrol sistemi (GCCS), Yakın gerçek zaman yayım (NRTD) interfeysleri ile
tek bir durumsal farkındalık yayını içinde birleştirir. SADL (Tek durumsal farkındalik linkler)
K.K.lerinin EPLRS sistemine yakın bir sistemdir. SIAP sistemi ortak taktik resim’in hava
bileşeni olarak çeşitli sensörlerce üretilen görüntüleri alıp komuta kontrol sistemlerine ileten
bir sistemdir. IFF mode S ise ikincil gözlem ve haberleşme sistemi olup Hava Trafik Kontrol
tarafından desteklenir.
CHALLENGES: Engeller
Impedimens to Networked UA Communications (Ağ haberleşmesinin ağırlıkları)
Kuvvetler ve endüstri hazır ve nazır bir ağ yapmak için çalışmaktadırlar. Münferit
programlar karmaşık görevleri işaret etmektedir. Bu görevlere çözüm sağlamak için mevcut
programları iyileştirme GIG standartlarını iyileştirme ve bilginin sızıntısız şekilde değişimi ve
paylaşımı için çalışılmaktadır.
Link sistemleri uçak ve sensör teknolojileri ile ağırlıklı olarak uğraşılmakta, ağ tabanlı
interfeysler ile daha az uğraşılmakta ve veri transferinde belirli formatlar kullanılmaktadır.
Böylece iki kat sıkılaştırılarak zorlaştırılan arayüzler nedeniyle geniş şekilde birlikte
çalışılabilirlik imkansız hale gelmektedir.
Geleneksel ”devre” tabanlı sistemler yıllarca başarılı şekilde kullanıldılar. Birçok
kullanıcı IP ortamında da devre fonksiyonelliğini ve performansını arayıp benzetmeye
çalışmıştır. Belirli devreler harekat ihtiyaçlarına göre performansı tolere ederken, bir noktada
96
kayıp olduğunda özel uygulamada optimizasyonu sağlamada, birlikte çalışılabilirlik ve
esnekliğin limitli olduğu görülmektedir. Bu devreler en üst düzeydeki haberleşme isteklerinde
bile ihtiyacı karşılamak için tam kapasite çalışmazlar. Kapalı devre bile olsa, dış kullanıcılar
için fazla bat genişliği bile sağlanamaz.
Frefuency Spectrum Considerations and Bantwidth Constraints)
(Frekans spectrumunda dikkat edilecek hususlar ve bant genişliği kısıtları)
Birçok İHA. COTS (Commercial off-the shelf) denen kısa sürede geliştirilen ve düşük
maliyetli veri linkini kullanmaktadır. Problem yetkilendirilmiş spektrum içinde en az önceliğe
sahip ticari bir RF link olmasıdır. Çünkü bazı ülkelerde bu frekansların kullanılması
yasaklanmış olabilmektedir.
RF Spectrum challenges for UAS: (Radyo Frekans Spektrumunda İHA’lar için
Kısıtlamalar)
Spektrum kullanımı uluslararası anlaşmalar ve ABD sahiplik kanun ve düzenlemeleri ile
kontrol edilmektedir. (US&P)
Bu anlaşmalar, kanunlar ve değişiklik uygulamaları, spektrumu hizmet tiplerine
(radyo,navigasyon, mobil uydu vb.) kullanıcılara (hükümet ve hükümet dışı) ve coğrafi
bölgelere
1. Avrupa, Afrika,Former Sovyetler Birliği,Yakın Doğu(Doğu meridyen ve
2. Uzakdoğu Batı Pasifik)
göre bölümlere ayırır.
Yeni federal hükümet sistemi spektrumun bir bölümünü hem frekans tahsis edebilecek
ve hemde frekans yükleyebilecek bir kullanım şekli arzulamaktadır. Eşit veya daha yüksek
statüde öncelik durumundaki eski sistemler yeni sistemleri karıştıramamaktadır. (primary,
secondary v.b.) Yeni sistem mevcut anlaşma, kanun düzenlemelere uymaz ise, NIB
(karıştırmama esaslı) (Not to interfere basis) geliştirilmiş sistemlere geçilecektir.
Savunma Bakanlığı elektromenyetik spektrumun yönetim ve kullanım politikası
dokümanı DoDD 4650.1’dir. Dokümanda spektruma bağımlı üretimlerin ve testlerin
yapılmaması veya nasıl destekleneceği ile ilgili hükümler vardır.
Disadvantaged Users (Avantajsız Kullanıcılar)
En düşük analog modemden gigabit arayüzlere kadar insanlar internete
bağlanmaktadırlar. Düşük performanslı arayüze sahip bağlantılar veri alışverişlerini
kısıtlamaktadır. Savunma içerik sağlayıcıları ürünlerinin, değişik bağlantı aralıklarında dahi
erişilebilir olmasına çalışmaktadırlar.
THE WAY AHEAD : (İlerleme/ileriye giden yol)
Mevcut İHA haberleşme yetenekleri evrim geçirerek savunma bakanlığının belirttiği ağ
merkezli vizyona kavuşacaktır.
DoD GUIDANCE : (Savunma Bakanlığının Rehberliği )
İHA sistemlerinin tasarım, yapım, yerleşim ve muhafazası bekası ile ilgili her türlü
durumu içeren yazılı bir dokümanı vardır. İlgili politikalar, staretejiler, standartların hepsi
yazılı hale getirilerek memorandum haline getirilmiştir.
97
ENABLING PROGRAMS (Üretim-Geliştirme Programlarının Hizmete Sokulması)
Yukarıda belirtilen yazılı rehberlerin (politika strateji, standartlar v.b. ) ışığında
Savunma Bakanlığı ortak üretimleri en çok faydayı sağlayacak şekilde gerçekleştirmektedir.
Ağ merkezli alanda GIG kapasite ve yetenekleri simultane olarak değil, bir seri spiral
programlar şeklinde geliştirilecektir.
Spiral 1- 2006 başlangıç kapasitel yetenekleri (initial capability)
• IP tabanlı taşıma IP based transport)
• Metadata’nın kayıt altına alınması (metadata registration)
• Yerleşik ağ merkezli sistemler JTRS, WNW, WIN –I (fielded net-centric systems)
• IP kullanan ortak veri linkleri –(IP enable CDL data links)
Spiral 2- 2008 çoklu ağ sistemleri (Multiple inter networked systems )
• Taşımacı İHA (UAV as a transport povider)
• End to end (sondan sona ağ bağlantısı) network connectivity
• Geliştirilmiş ilave band genişliği (extanded wideband , capabilitiy)
Spiral 3-2012 Taşınabilen uzak portlu uyduya geçiş (Transition to transformational satellite
(TSAT) with teleports.
• Geniş ağ erişimi (extend network reach)
• Dinamik bant genişliği (Dynamic bandwidth allocation)
• İHA lazer haberleşme bağlantısı (UAV laser commmunication connectivity)
Spiral 4-2016 Tam GIG’ in gerçekleşmesi (Full GIG Deployment)
(TSTAT, Teleports, GIG-B, JTRS, NCES)
• Sızıntısız, global bilgi hazinesi yaratarak yetkili kullanıcılara sunmak. (Seamless
capability to create and use global repository of information available to all
authorized users)
• Kara, Deniz, Hava ve Uzay bağlantıları (Land, Sea, Air and space connectivity)
• Sabit ve hareketli kullanıcıların desteklenmesi (Support to stationary users and
users on the move)
98
CDL : (Ortak veri linki) (Common Data Link):
,
Gelecekte 274 Mbit/sn. den hızlı geniş bant veri linkinin oluşumu pek belirgin değildir.
Ancak buna karşılık JTRS / SCA çözümüne yönelmek daha akla yakın bir yaklaşımdır. WNW
(Wideband Network Waveform) nin 2-10 Mbit/sn. hızında kendi organize olan yer ve
havadaki ağların omurgasını kendi oluşturan bir telsiz ağ sistemidir. İleride WNW ‘nin
taşınacağı ortamın hızı 274 mbit/sn den hızlı oacaktır. Ancak yüksek güçte JTRS
donanımının geliştirilmesi ve yerleştirilmesi beklenmelidir. Bu yaklaşım şimdilik fonlar ile
desteklenmemektedir. Diğer bir yol ise, mevcut CDL’ nin mevcut işlevlerinin geliştirilmesidir.
Başlangıçtaki görevler ağ merkezli bir ortama fiziksel bağlantıların izole edilip ayrılması ile
taşınabilir ve CDL; noktadan noktaya geniş bant bir ağ bağlantısı yapısına kavuşturulabilir.
Bunun için de yazılım tanımlamalı donanım bileşenleri ve geniş bant dalga formlarının
geliştirilerek JTRS’ ye çözüm getirmesi beklenmektedir. Halen bu çözüm mali destek
görmektedir.
JTRS (Müşterek Taktik Radyo Telsiz Sistemi) :
JTRS miras kalan, eskiden beri devam eden telsiz problemlerine sahiptir. Bu konuda iki
yaklaşım vardır. Donanım ve yazılım özellikle SCA (Software Communication Architecture)
haberleşme yazılım mimarisine uygun olarak yazılım tanımlı dalga formlarının geliştirilmesi,
99
bu yazılımlara uygun olarak üretilen donanımın sisteme dahil edilerek yazılım tanımlı dalga
formları tarafından kullanılması.
JTRS programına genel bir yukarıdan bakış yapılacak olursa; bileşenleri ortak,
donanım ve yazılımlardan oluşan bir dizi telsiz ailesi görülecektir. Bütün İHA programları,
JTRS zamanlı programı ile sıkı sıkıya senkronize telsizlere ihtiyaç duyarlar. Bu telsizleri elde
etmek mümkün olmadığında, asgari seviyede temin edilerek hizmete sokulmalı, sistem elde
mevcut diğer uyumlu telsizlerle tamamlanmalı ve bir taşıma-göç planı ile sistem ileride JTRS
haline getirilmelidir.
TSAT (Transformational Satellite)(Taşınabilir Uydu) :
DOD (Savunma Bakanlığı) SATCOM uydu haberleşme sistemini, İHA sistemleri
komuta kontrol sistemini teşkil edecek şekilde bir paket ürün haline getirerek dağıtmak
istemektedir. Bunu yapan yabancı dağıtıcı firmalara bağımlı kalınması risklidir. Bu nedenle
ticari SATCOM yerine daha az maliyetli ve kolay bulunabilen BLOS sistemi İHA
operasyonlarına tahsis edilmeye başlanmıştır. GIG’ ın bileşeni olarak ortaya çıkan TSAT
uygulamalarında data iletimi global olarak dayanıklı ve güvenilir optik ve RF tabanlı ağ ile
sağlanmaktadır. Her yıl 5 adet TSAT sistemi geosenkronik yörüngelerine göre uydular
fırlatılarak tesis edilemktedir. TSAT dünya üzerindeki bağlantı portlarından oluşan küresel bir
omurgaya sahiptir. Bir çok GIG kullanıcısına açık olan TSAT, yüksek hızda çok fazla veriyi
transfer etme yeteneğine sahiptir. Global Hawk ve Predator gibi İHA’ lar, direk olarak FAB-T
(Görüş dışı terminal ailesi) ile fiber ve RF linklerini kullanarak TSAT’ a bağlanırlar.
High Assurance İnternet Protocol Encryption Devices :
(Yüksek Doğruluklu İnternet Protokolü Kriptolama Araçları)
Bilgi doğrulamada ana prensip; bilgiye yetkili kullanıcıların erişmesini, yetkisiz
kullanıcıların ise erişiminin engellenmesini garanti etmektir. Örneğin insansız uçak
görüntülerini görüntü uzmanları ve harekat merkezi personeli görmeli, ancak tıbbi personel
bu görüntüleri görmemelidir. Fiziksel olarak güvenli hale getirilen ağlar, diğerlerinden
ayrılmıştır. Güvenlik akreditasyon planlarında kırmızı olarak tasarlanan devrelerde
kriptolanmış verilerin iletimi yapılır. Sınıflandırılmamış ve dekripte edilmiş bilgiler ise Black
(Siyah) devrede dolaşırlar. Kırmızı ve siyah devrelerin arasında bağlantı ya da temas
sağlamak yasaklanmıştır. Kırmızı / siyah ayrımı üzerinde farklı bir düşünce olarak GIG’ ın
temelini teşkil edecek prensip ise; kırmızı kenar / siyah çekirdek konseptidir. (Red edge
/Black core). Bilgi kırmızı kenar (Red edge) alanında sınıflandırılarak kriptolanır ve GIG
boyunca sınıfsız (Black core) bilgi olarak gönderilir. Bu konsept ile tüm bilginin web
içerisindeki tüm ağlar içerisinde kriptolu olup olmamasına bakılmaksızın dolaşımı sağlanır.
Ancak mimari olarak bazı engeller ile karşılaşılmaktadır. GIG içerisinde ayrılmış bölgelerde
başarılı şekilde encrypto/ Decrypto yapılması gerekir. Ancak buralardaki aksaklıklar
gecikmeleri ve bilgi kaybını arttırmaktadır. NASA (National Security Agency) Milli Güvenlik
Ajansı, “HAIPE cihazları ve HAIPIS birlikte çalışılabilirlik özellikleri dokümanı” nı
hazırlamıştır. HAIPE cihazları gizli (kırmızı) işlem noktalarına veya ağlarına ve açık (black)
ağlara bağlanarak GIG içerisinde kullanılmaktadır. Yakında HAIPE kripto cihazları tüm
sistemlere entegre edilecektir. İHA’ ların sensörlerince üretilen bilgiler HAIPE cihazları ile
mümkün olduğunca entegre edilmelidir.
NEXT STEPS : (Müteakip Basamaklar)
Yazılı rehber dokümanlar ve mevcut programlar bir yana İHA haberleşme sistemini ağ
merkezli bir vizyona kavuşturmak konusunda belirgin adımlar atılarak, geniş tabanlı bilgi
100
paylaşımı ve bundan faydalanacak İHA sistemlerinin GIG’ e entegrasyonu sağlanmıştır. Bu
konudaki adımlar geçmiştekileri de kapsayacak şekilde aşağıya çıkarılmıştır :
• DOD (Savunma Bakanlığı Ofisi) nin ağ merkezli ürünlere yaklaşımını benimsemek.
Miras kalan donanım ve yazılımlar için feragat edilecek isteklerin
ayarlanmasından çok kaynakların GIG’ in tamamlanması için taşınmasına
odaklanmak.
• (Net Ready Key Performance Parameters) Hazır ağ anahtar performans
parametrelerinin geliştirilmesi.
• GIG içinde belirlenen çapraz / yan geçişler için GIG Kapsamlı İhtiyaçlar Dokümanını
uygulayınız. GIG’ daki bilgi akışının engellerini mümkün olduğunca ortadan
kaldırmak için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır :
o Mevcut veri linklerini daha pratik hale getirmek için IP Transport Layer (IP
Taşıma Dilimi) ni kullanın. (Switch üzerindeki Layerlar)
IPv6 yapısına sadık kalın.
Sensörler, kontrol elemanları ve GIG arasında IP tabanlı ağ
arayüzlerini uygulayın.
Uçak sistemleri mühendislik modelini tüm yeni İHA tasarımlarında ve
modellerinde uygulayın.
On board İHA haberleşme mimarisinin veri uygulama ve taşıma
dilimlerini birbirinden ayırın.
• Mevcut ve gelişen sistem metadatalarının tanımlamalarını Savunma Bilgi Sistemleri
Ajansı (DISA) nın metadata doğrulama kayıt ve temizleme evi ile temasa geçerek
sağlayın.
• Mevcut telsizlerden JTRS gruplamasına geçin.
- Haberleşme yazılım mimarisine (Software Communication Architecture) sadık
kalın, tüm RF ve optik fiziksel arayüzler için yazılım tabanlı dalga formlarını
kullanın ve bunları geliştirin.
- Tedarik edilen geleceğe yönelik tüm bilgi ve kazanımları JTRS program ofisi
ile koordine edin.
- Mümkünse SCA uyumlu yazılımı tedarik edin.
- JTRS uyumlu donanımın ve SCA uyumlu yazılımın maksimum kapasiteyle
kullanılmasını sağlayın.
• Spektrum kullanma politikasını takip edin.
- Yakın zamanda IP tabanlı kablosuz bağlantılara geçin
- Firmaların değil DOD’ un önerdiği spektrum tavsiyelerine uyun.
- Dünyanın her yerinde fayda sağlayacak yetkili bir spektrumda çalışmayı
garantileyin.
Nihai Son Amaç : Tüm RF tabanlı sistemler, kendi ihtiyaçlarına, sınıflarına ve ölçülerine
uygun sprektrumu kullanmalıdırlar.
101
APPENDİX-D : TECNOLOGİES (EKD Teknolojiler)
Puropulsion : (Tahrik, hareket sistemi )
Turbine :
İnsansız uçaklar hızla geliştirilerek kara, hava deniz K.lıkları Filolarına entegre edilirler.
Bugünün muharebe uçakları iki sınıf türbin motora sahiptirler. 1) man-ratet (insan tarafından
hızlandırılan) (insanlı platformlar için) motorlar 2) Cruise füzeleri için tüketilen motorlar.
İHA hizmetlerinde, tek bir İHA görevi üslü kısıtlı/limitli hayat sınırlı bir yöntem izlenir.
Sistemlerdeki mevcut gelişmeler, örneğin Global Hawk ve J-UCAS gibi ISR, SEAD ve derin
darbe görevlerinde off the shelf (her an hizmete hazır) motor/ivmeleme sistemleri ile takviye
edilirler. Bu işlem harekatın yoğun ihtiyaçlarına ve mevcut imkanlarına göre limitli olarak
yapılabilmektedir. Geleceğin İHA ları ise savaş senaryolarına ve projelendirilmiş ihtiyaçlara
göre daha fazla isteği karşılayaca şekilde daha az yakıt, daha fazla güç, düşük çaplı bükülme
toleransı ile görev yapacak şekilde üretilmektedirler.
İntegrated Hight Performance Turbine Engine Technology (IHPTET) programı 1988
yılında Kuvvet Komutanlıkları NASA, DARPA ve endüstiriyel firmalar ile müştereken
başlatıldı. Bu program hareketlenme /ivmeleme kapasitesini iki katına çıkarmayı amaçlayan
3 aşamalı bir programdı. Ve Amerikan ordusu türbin motor teknolojisi geliştirme gayretlerinde
temel proje olmuştur. IHPTET sınıfı motorlardan birisi Joint Expandaple Turbin Engine
Consept (Birleşik genişleyebilen Türbin Motor Konsepti) JETEC in Hava, Deniz Kuvvetleri
ortak projesidir. İHA ları için uygun olan ileri aerodinamik, lubeless, bearigs (Motorsuz
Pusulasız Yön Bulma), yüksek ısıya dayanıklı düşük ısılı bölümlere sahip düşük maliyetli
üretim tekniğine sahiptir. İHA motor tasarımcıları için üretim ve geliştirme maliyetlerini en aza
indirmek en kritik çalışmadır. Bunu sağlamak için ileri üretim teknikleri, tekil bileşen tasarımı
ve çoklu kullanım gibi uygulamalar yapılır. Bu teknikler alet kullanım maliyetini ve fabrikasyon
süresini düşürür. Örneğin (resin-transfer) metodu ile molding (kalıplama) dış kalıp
bileşenlerini muhafaza etmek için yapışkanlı kalıp kullanmak, üretim maliyetini % 40
azaltmaktadır. JETEC motorda da bu teknikler kullanılmakta ve ayrıca hareketli miller,
yüksek hız milleme, bağlı kasa, bağlı disk, metal enjekteli kalıplar ve tesirsiz kaynak gibi
teknikler de kullanılmaktadır.
Tekil bileşenlerin tasarımı ile İHA motorlarının üretimi yüksek seviyede incelikli ve
karmaşık bir hale gelir. Ancak bu durum maliyetleri düşürüp minimize eder. Parça sayısı
üretim maliyetinin asıl belirleyicisidir.
Versatile Affordable Advanced Turbine Engines (VAATE) :
(Çok Yönlü/Yetenekli Gelişmiş Türbin Motorlar)
DOD/NASA/DOE gibi kuruluşlar VAATE için çalışamalara 2005’ten itibaren hız verdiler.
IHPTET motorun teknoloji ve tecrübeleri üzerine inşa edilen bir motordur. Daha çok
performansa odaklı bir motordur. Bileşenlerinde değişiklikler yaparak üretim, bakım ve
işletme maliyetleri düşürülmeye çalışılmaktadır.
VAATE belirli amaçları olan 2 aşamalı bir programdır. 2010 yılında 1 inci aşama bitince 6
boğumlu, 2017’de 2. Aşama sonucunda 10 boğumlu verim elde eden motorlar lanse
edilecektir. Son zamanda esas temel amaç; X-45 A UCAV lar için yüksek teknolojili uçak
motoru üretmektir. Honey Well F124 motoru X-45 A UCAV’ a takılarak hizmete girmiştir.
VAATE nin fokuslandığı alanlar; dayanıklılık, çok yeteneklilik ve akıllı motor (yapay zekalı)
102
üretimidir. Bu alanlarla ilgili fikirler yaygın şekilde insanlara verilip araştırma, düşünme
görevleri verilmekte, çıkan fikirler ise kuluçkadan çıkan civcivler gibi yüksek etkili teknoloji
üretici ve tasarımcılarına iletilmektedir.
Propulsion – Internal Combustion : (İçten yanmalı motor ivmelenme sistemleri ):
Karşılıklı hareket eden içten yanmalı benzinli motorlar; sabit kanatlı, kalkış ağırlığı 2000
pound dan az olan İHA. lara takılmaktadır. Pioneer, Shadow 200, Predator gibi İHA.larda 2
ve 4 zamanlı motorlar denenmiştir. Bu motorlara daha sonra turbo şaft takılarak
geliştirilmişlerdir. Ancak bu motorlar DoD tarafından “harp benzini” olarak kararlaştırılan
DoD4000 yakıtı ile tam uyum sağlayamamıştır. Yakıtın hafifletilip performansının arttırılması
üzerinde çalışılmış, gerçek dizel dönüşümlü motorların ağırlığı azaltılmış ve başarılı bir
modifikasyon ile mevcut benzinli motorlara JP denen (Jet Propellant) pervaneli jet yakıtı
verilmeye başlanmıştır.
Dizel motorlar benzinli motorlar ile mukayese edildiklerinde daha ağırdır. Ancak son 510 yıl içerisinde dizel motorlar üreticilerce hafifleştirilerek hafif uçaklarda kullanılmaya
başlanmıştır. Almanyada Thielert Grup uzun yıllar çeşitli motorlar üzerinde çalışarak EASA
(Avrupa Hava Güvenlik Ajansı) dan onay alarak bazı uçaklarda dizel motorlar kullandı.
Centurion 1.7 motoru Cessna 127 uçağında kullanıldı ve hemen ardından Piper Warrior III’ te
de kullanıldı. Bu motorun MQ-1 Predator’ da da aktif performans göstereceği belirtilmektedir.
Technology Outlook (Teknolojiye genel bakış):
Küçük uçaklarda benzin ve uçak benzini kullanımı pek istenmemektedir. Çünkü,
örneğin JP yakıtı, ani patlamalı yandığı için motorda vuruntu yapabilmekte ve yangın
tehlikesi yaratabilmektedir. Ayrıca ikmali zor bir yakıt türüdür. JP5/8 yakıtı üzerinde
çalışmalar devam etmektedir. Ayrıca FEV Motor Technology İnc. Firmasının OPOC (Karşıt
silindirli) motor projesi başarılı olmuş ve A-160 uçağı için hafif ve yüksek performanslı dizel
bu firma tarafından geliştirilmiştir. Ayrıca Nivek R&D, LLC gibi firmalar A-160 uçağı için hafif
ve 6 silindirli bir motor geliştirmişlerdir.
Reliability (Güvenilirlik) :
Mevcut düşük maliyetli 2 veya 4 zamanlı İHA motorları, bir kaç yüz saat güvenilir
şekilde çalışmaktadır. Ancak Türbin motorlar daha pahalı ve daha güvenilirdir. Bu duruma
kullanıcılar karar vermelidir. Güvenilirliği arttırmada ağır yakıtlı motorlarda yanma ve yağlama
sorunları ortaya çıkmıştır.
Efficiency, brake specific fuel consumption (BSFC) and power to weight ratio :
(Etkinlik, belirli yakıt harcama oranlarının ayrımı, güç ağırlık oranı)
Mevcut 2 zamanlı benzinli motorlar, 4 zamanlı motorlara nazaran daha az verimlidir.
Ancak ağırlık nedeniyle 4 zamanlı motorlar daha maliyetlidir. Her iki motor da gaz türbinli
küçük motorlardan daha iyidir. Sonuç olarak yüksek yakıtlı motorlar (HFE motorlar) etkinlikte
öne çıkmaktadır. Dizel HFE takılı İHA, 2 zamanlı benzinli motorlu İHA.dan iki kat daha fazla
havada kalabilir. Bu nedenle 2 zamanlı benzinli motorlar small UA (Küçük İHA) larda
kullanılmaktadır. Bu durum üretici ve tasarımcılara önemli maliyet tasarrufu yapmayı sağlar.
İşte bu duruma power – to - weight raio adı verilir. BSFC’ si yüksek uçak, endurance (havada
kalış, dayanma) kapasitesi düşük uçak demektir. Mevcut benzinli motorların ağır yakıtlı
motorlara dönüştürülmesi de BSFC oranını düşürmez. Çünkü lojistik olarak “ortak yakıt”
kullanmadıkları için ikmaldeki güçlükler oranı değiştirecektir. Gerçek dizel motorlar büyük
103
ölçüde BSFC oranını azaltacaktır ancak motorun hafiflemesini sağlayacak teknolojiler
geliştirilmelidir.
Propulsion – Electric And Alternative Tecnologies:
(Elektrik ve Alternatif Teknolojiler)
Bir çok mini ve mikro İHA’da batarya kullanılmaktadır. Düşük gürültülü İHA’lar, birçok
durumda çekici bulunmaktadır. Yeniden şarj edilebilir lityum pillerin temini ve ikmalindeki
güçlükler giderilerek sahrada kullanım kolaylaşmıştır.Tek bir şarj ile daha fazla havada kalan
ve performans sağlayan platformlar geliştirilmeye çalışılmaktadır. Birçok mini İHA (MAV) bir
saatlik havada dayanma süresine sahiptir. Bazılarına birden fazla pil takılarak bu süre
arttırılabilmektedir.
Gelecekte İHA sistemlerinde nükleer tabanlı güç üreteçleri ve yakıt hücreli güç
kaynaklarının kullanılması da gündemdedir. NASA tarafından gaz hidrojen hücreleri 2003’te
Helios insansız uçağında kullanıldı ve iki zamanlı benzinli motorun performansının %80’nini
sağladı (500-600 Watt-Saat/Kilogram). Sıvı hidrojen yakıt hücreleri ile de
(220wsaat/kilogram)’a ulaşıldı. NASA tarafından yakıt hücreleri ve solar enerji birleşimi bir
sistem üzerinde çalışılmakta, gece ve gündüz haftalarca uçabilecek bir İHA üzerinde
çalışılmaktadır. Sivil firmalar tarafından da esas ve yedek hareketlendirme/motor
sistemlerinde yakıt hücreleri kullanılmaya başlanmıştır. Nükleer arenada ise; Hv.K. Araştırma
Labaratuarlarında “quantum nucleonic reactor” gücü üzerinde çalışmakta, uzun
tahammül/menzile sahip bir İHA üretimi yapmaya çalışılmaktadır. Ancak bu çalışma henüz
konsept düzeyindedir.
Hovering: (Havada Durabilme)
DARPA, dikine kalkıp havalanabilen ve inebilen İHA çalışmalarına da start verdi. Küçük
OAV ve MAV sistemleri pervaneli sistemler ile başarılı oldular. Ardından daha büyük olan A160 geliştirilmiş İHA helikopteri programı devreye girdi.
,,
RQ-8 Firescout’da VTOL (Vertical Take Off and Landing) dikine kalıkıp inebilen başka
bir İHA helikopter programıdır. “perch and stare” (algıla ve izle) yeteneği bu sistemler için
slogan haline gelmiştir. Konsept olarak böyle bir İHA bir yerden havalanacak ve ilgilendiği
düşman aktivitelerinin görüntüsünü alacaktır. Bütün küçük İHA’lar insan hareketlerini
izleyecek geğişiklikleri algılayıp resmini veya video görüntüsünü çekecek ve anında
operasyon merkezine iletecektir. Sadece hareket ve taşımaların görüntüsü alındığından
sonradan birçok görüntünün izlenip taranıp incelenmesine gerek kalmaz böylece zamandan
yakıttan tasarruf edilir.
Aircraft Structures : (Uçağın Yapıları) :
Görevler, çevre ve istenen uçak performansı özelliklerine göre İHA uçak yapıları, tıpkı
insanlı uçaklarda olduğu gibi değişiklik gösterir. İHA spektrumunda bir kenarda Drapon eye
gibi görevi sadece gözetleme olan İHA’ların sabit bir yapısı vardır. Buna karşılık Global Hawk
sınıfı İHA’ların ise özel bir yapısı vardır. ve özel “airframe”ler ile yapılırlar, bu durum insanlı
uçak lardan farklı bir durumdur.
Çevresel faktörlerde İHA uçak yapısını etkilemektedir. İHA ları esas olarak taktik
kullanımda yakındaki, civardaki Kara Kuvvetleri unsurlarını korumakla görevlidirler. İHA ların
sivil hava sahasında görev yapabilmesi için, rutin ihtiyaçların tanınması, tüm uçağın
geliştirilmesi ve sistemlerin entegrasyonu iyi belirlenmelidir. Bu durum uçağın ebatları ve
yapısı ile ilgili yetenek ihtiyaçlarını belirler. Çoklu sistemler daha büyük ölçüde menzil,
104
dayanıklılık, irtifa ve ilave güvenlik performansı gerektirirler. Yüksek tehdit içeren alanlarda
sinyal kontrolü ihtiyacı yapısal değişiklik gerektirebilir.
• Wing (Kanat) : Hedef istihbaratının muhafazası; savaşan komutanların yaptıkları
değerli keşif harekatına ve değerlendirmelerine bağlıdır. Kanat tasarımı uçağın havada
kalışını ve yönetimini etkileyen önemli bir faaliyettir.
Kanat profili dolgusunun çok noktadan optimizasyonu, aerodinamik etkinlik için aktif
elastik kanat deformasyon bozulma kontrolü ve yapısal yüklerin yönetimi konularında yeni
teknolojiler geliştirmeye çalışılmaktadır. Küçük uçakların stabilizasyonu çalışmaları
genişletilmektedir. Mini ve mikro araçlar için de yüksek açıklık oranlı kanat üretimi çalışmaları
sürmektedir.
• Apertures : (Delikler): Sensörler, antenler silahlar ve haberleşme sistemlerinin
aerodinamik yapıyı bozmayacak yada az etkileyecek şekilde uçağa yerleştirilmesi ve kontrol
edilmesi gerekir. Tek bir platformda (İHA üzerinde ) çoklu sensör ve komuta kontrol
sistemlerinin toplanmasına MC2C programı adı verildi.
•
Lightweight Structures (Hafif Yapı Malzemeleri)
Uzun ve dayanıklılık amacı, teknik olarak gross ağırlığı azaltmada bazı güçlüklerle
karşı karşıya kalmıştır. Kompozit yapı malzemesinin geliştirilmesi yüksek teknoloji kullanarak
Kuvvet K.lıkları laboratuvarlarınca yürütülmektedir. Bileşen düzeyinde ısı değiştirici ve
aktarıcılar, sensörler ve antenler araştırma önceliğine sahiptir. İlgili çalışmalar uçağın yapısı
ve dokusunu oluşturan bileşenleri geliştirip hafifleterek göreve göre çoklu fonksiyona sahip
sensörler ve RF cihazları ek olarak takma imkanı sağlar. Gelecekte termoset ve termoplastik
yapışkan matrix materyaller kullanılarak kompozit malzemeler yapılarak ve bunlar ile fiber
güçlü yapışkan plastik yapıları olan hafif, uzun süre havada kalan, dayanıklı İHA lar
üretilecektir.
• Aircraft Onboard İnfeiligence :( Uçak Yapay Zekası)
Nekadar zeka ve bilgi İHA’nın üzerine paketlenerek yerleştirilirse o kadar komplike
görevler İHA’ ya yüklenebilir ve o oranda insan denetimi azalır.
• Teaming/swarming : (Takımlama / kümeleme): Belirli bir amacı gerçekleştirmede
İHA’ ları gruplayıp takım veya kümeler oluşturmak, kontrol teknolojileri için belirli bir yatırım
yapmayı gerektirir. Dağıtık küme kontrolü teknolojisi büyük ölçüde bilgisayar desteği
gerektirmez. Ancak büyük haberleşme bant genişliği gerektirir. Bu teknolojiye “Bio inspired
control” adı verilmiştir. Bunun 6.1 ve 6.2 versiyonları çıkarılmıştır. Bu konuda ACL (Otomatik
kontrol seviyesi) belirlenmiştir ve 2 den 6 ya kadar seviyeler bulunmaktadır.
• Health Management ACL2 : Kümeleme işlemleri small UA (Küçük İHA) larda etkili
şekilde uygulanmaktadır. Sağlık yönetim teknolojisi, küçük İHA’ nın mevcut görevini
yapamadığını kabul edip varsayarak, onu başka ilave bir göreve tahsis edilmesini ve onun
yerine de başka bir İHA’ yı ikame etmeyi sağlayan bir sistemdir.
• Collision Avoidance (Çarpışmanın engellenmesi):
Her İHA kontrollü hava sahası kullanacağı için diğer araçlarla çarpışmayı engelleyici
düzenlemelerin teknik olarak yapılması gerekir. Bu teknoloji büyük uçaklarda (örneğin AFRL)
kullanılır ve ACAS (Auto Aircraft Collision Avoidance System) adını alır. Ancak bu sistemin
sivil piyasadaki karşılığı TCAS sistemi küçük uçaklar için uygun değildir. Bu konuda da
çalışmalar devam etmektedir.
• Affordability (Parasal desteklenebilirlik) :
Pratik ve satın alınabilen teknolojiler (affordable) olarak nitelenir.
105
• Sensing (Hissetme, algılama) : Sensing(algılama) keşif, gözetleme, istihbarat
(ISR)’ tan otomatik hedef tanıma, görme ve sakınmaya kadar bir dizi işlemi vardır.
Ground Station Command, Control and Communicatios (C3) :
(Yer istasyonu komuta, kontrol, haberleşmesi C3)
İHA sistemlerinin komuta kontrol alt yapısı daima örnek seviyede hizmete hazır
tutulmalıdır. Bunun için C2 sisteminde anahtar tarzlar/ işlemler kullanılır. Bunlar a) İnsan –
makina arayüzleri b) Çoklu uçak interfeysleri ((multi aircraft C3 (Komuta kontrol haberleşme)
Man – machine interfaces)) c) Hedef tanıma – tespit (Target identification), silah tercihi,
tahsisi (weapons allocation) ve silahın tevcihten alınması (target release).
C3 sistemi karada, havada ve denizde (gemide) dir. Tüm fonksiyonlar yerleşimden
lokasyondan bağımsız olarak icra edilmelidir. Halen İHA kontrol ekipleri, çok fonksiyonlu
sensör operatörü, silah serbest otoritesi, haberleşme (muhabere) subayı ve görev
komutanından oluşur. Uçaklardaki yapay zeka otomasyonu geliştikçe, uçağın komuta
kontrolündeki acemilikler azalmaktadır. Buna bağlı olarak operatör hataları da azalmaktadır.
Ancak bu durum birbirine benzeyen pozisyonlar için geçerli olmamaktadır. Yeni bir acil
durum veya gelişme karşısında, operatör ne yapacaktır ?.. Uçak ile interaktif irtibatı ve
operatöre daha iyi durumsal farkındalık sağlayacak arayüzler DARPA UCAV Programınca
geliştirilmektedir. Bu konuda aşağıdaki hususlar üzerinde odaklanılmalıdır :
• Evolving functions of the UA : İnsansız uçağın fonksiyonlarının geliştirilmesi, uçağın
yer istasyonu tarafından daha kolay kontrol edilmesini sağlar.
• Downsizing ground equipment : Yer istasyonu cihaz ve malzemelerinin daha küçük
ölçülere getirilmesi. Bu gün bu ekipmanların tümü Laptop (diz üstü) bilgisayarlara
yüklenmiştir.
• Assured communication : Emniyetli haberleşme sisteminin temin edilmesi.
Sadece ses değil veri linklerini de içeren güvenli haberleşme sistemi.
• Displays : Görüntüleyici göstericiler :
Üst düzey arayüzler ile uçağın her hareketi ve durumu izlenmektedir.
• Voice Control : Ses kontrolü ileride ses tanıma yazılımları ile yapılacaktır.
• Multi-Vehicle Control : (Çoklu Araç Kontrolü) : Bir pesonelin birden fazla uçağı
kontrol edeceği sistemler ve yazılımlar.
Flight (Autonomy and Cognitive Processes :
(Uçuş Otonomisi ve Kavrama (İdrak) İşlemi)
Yüksek bilgisayar ve haberleşme teknolojileri, gelişmiş otonomili İHA sistemleri
yapmayı mümkün kılmıştır. Vietnam’ da çatışma bölgesinde uzaktan pilotajlı araçlar, insanlı
uçaklar ve yer birlikleri tarafından fırlatılarak kullanılmıştır. (Remote piloted vehicles) Bu tip
sistemler usta pilotlar gerektirir. (Usta operatörler). Vietnam harbinde analog bilgisayarlarla
yönetilen (Compass cope) insansız keşif uçakları kullanıldı. 1988’ de DARPA ilk otonomik
insansız uçağı geliştirdi. Yüksek irtifalı, uzun dayanma süreli bu uçağa Condor adı verildi.
Amaç 150 saat havada kalabilen ve 6.000 feet yükseğe çıkabilen bir insansız uçak üretmekti.
Bundan elde edilen tecrübelerle Global Hawk ve Dark Star geliştirildi. Bunların otonomi
düzeyi Level 3’ tür. J-UCAS programı ise bu yeteneklerin yanı sıra daha fazla otonomiye
sahip çoklu uçak içeren bir program olarak geliştirilmiştir. Çalışmalar sonucunda şu kararlar
ortaya çıkmıştır : Koordine ile navigasyon planlarının güncellenmesi, haberleşme planlarının
106
yeniden düzenlenmesi, durumsal değişikliklere göre silah tahsislerinin düzenlenmesi, tüm
filoda verilerin toplanıp kümelendirilmesi. Bu karmaşık uygulamaların J-UCAS uçaklarında
aynı anda uygulanması neticesinde, inter – aircraft linkler (Uluslararası uçak veri linkleri)
tarafından J-UCAS uçakları arasında ve insanlı uçaklar arasında bilgi iletimi ihtiyacı
gündeme getirilmiştir. J-UCAS programı, 6 seviyeli otonomiye sahiptir.
107
APPENDIX E : INTEROPREBABILITY STANDARDS
(BİRLİKTE ÇALIŞILABİLİRLİK STANDARTLARI)
Genel Bakış (Overview) :
İHA sistemleri GIG’ e bağlanabilmektedir. Bu nedenle ağ yetenekleri ve kapasiteleri
İHA ile ilgili her türlü entegrasyonda mutlaka uygulanmalıdır. İHA veri linklerinde harici ağ
standartları, protokolları ve metodları uygulanmalıdır. (Örneğin 3’ ten 7’ ye kadar çeşitli
düzeylerde / seviyelerde açık sistem (OSI) (open systems interconnect) modeli
uygulanmaktadır. Bu protokol, transport protokol class (TPO) (transfer protokolü) ve TCP
(Transfer servisi) hizmetleri OSI uygulamalarında kullanılır. Bunların hepsi IP tabanlı ağlarda
uygulanır.
IT Standards Profile : (Bilgi Teknolojileri standartları Profili):
Defense Information Technology Standards Registry (DISR) ,(Savunma Bilgi
Teknolojileri Standartları Kaydı), birleşik teknik mimari (JTA: Joint Technical Architecture)
sinin yerini alacaktır. Tüm web tabanlı uygulamalarla ilgili teknik standartlar online olarak
Oracle veri tabanına yüklenmiştir. IT teknolojileri ile ilgili her türlü yönetim, geliştirme, tedarik
esasları da mevcuttur. Bu satndartlar dağıtıcı firma standartlarını içermez. (http://disronlinedisa.mil) Ayrıca J-6 birlikte çalışılabilirlik ve desteklenebilirlik araçları da online olarak
(http://jcpat.ncr.disa.smil.mil ) adresindedir.
Open System Interconnection / STANAG 4250 :
NATO için açık sistem uluslararası bağlantılarını düzenlemek için STANAG 4250
hazrılanmıştır. (7 seviyeli arayüz protokolüdür.)
NETWORK STANDARDS (AĞ STANDARTLARI)
Taşıyıcı altyapı, ağ merkezli (net-centric) aktarımın temel taşıdır. ASD/NII (Savunma
Sekreterliği öncülüğünde ağ ve bilginin entegrasyonu) global bilgi grid sistemini
gerçekleştirmenin esasını oluşturur. Bunu gerçekleştirmek için Savunma Bakanlığınca
izlenecek yol :
• Internet modelini izle (Follow the internet model)
• Bina bloklarındaki en küçük bileşenden itibaren GIG’ i yarat.
• Birlikte çalışılabilirlik, gelişmişlik ve basitlik kavramlarını tüm beyinlerde yerleştirin.
The Transport Layer (OSI Layer-4) : (Açık sistem taşıma düzeyi) :
OSI (açık sistem bağlantı) düzeyi 4, bilginin değişimi, yönetimi ve ağlar arasında akış
kontrolü ve hata ayıklama dahil uçtan uca iletimini düzenleyen kurallar setini oluşturur. Ayrıca
uzun mesaj paketlerini küçük paketlere (gerektiğinde) çevirerek son alıcıya gönderir ve arada
paketleri yeniden orjinal mesaja çevirir. Alıcı terminal de mesajın alındı bilgisini gönderen
tarafa gönderir. Bu yüzden Layer 4 protokollerinin alıcı ve verici olan her iki tarafta da
bulunması gerekir. Mesajın hangi protokol ile iletildiği bilgisi mesaj paketinin başlık
bölümünde yer alır. İki çeşit protokol kullanılmaktadır.
• User Datagram Protokol (UDP), IETF Standart 6, IETF RFC 768. Bu protokolde
veri linki üzerinden veri iletiminde veri paketlerinin doğrulanmasına gerek yoktur. (Video
görüntülerinin aktarımında görüntü karelerinin kaybı, hata tolerans durumuna göre önemli
olabilir)
108
• TCP (Transport Control Protokol) IETF standard 7, IETF RFC 793. DISR’ de
standart olarak kullanılan diğer protokoldür. TCP (RFC 761) Byte düzeyindeki iletimlerde
bağlantı sağlar. TCP bi-directional (yönsüz) bir konsepti olmayan mesajların protokolüdür.
Bütün çerçeveler uygulama düzeyine aktarılır.
The Network Layer (OSI Layer 3):
Mesajların adreslenmesini, bunların mantıksal adreslere çevrilerek isimlendirilmesini ve
fiziksel adreslere yerleştirilmesini sağlar. Ayrıca kaynaktan gidilecek yere kadar verinin
yönlendirilmesi ve yönetimini sağlar. Yani kısaca paketleri anahtarlama (switching) yapar.
Her yerde geçerli olan Layer 3 A standardına IP(İnternet Protokolü) denir. IP versiyon 4
(IPv4) halen en yaygın kullanılan protokoldür. IP versiyon 6 (IPv6) ise yeni çıkan bir
standarttır. DOT tarafından 2008’ de uygulanması planlanmıştır.
• IP, IETF (Internet Engineering Task Force) Standart 5, IETF RFC’leri
791,792,950,919,922,1112 standartları DISR (Savunma Bilgi Teknolojileri)
standartlarıdır.
INTERNET STANDARDS (İnternet Standartları)
• Hypertext transfer protokol )HTTP) Version 1.1. Standardı komutlar için (RFC2616)
tüm web browsinglerde (web görüntülerinde) kullanılan protokoldür.
• Hypertext markup language (HTML) 4.01 (W3C) yani world wide web
konsorsiyumunun tavsiyesidir.
• FTP (File Transfer Protokol)’ü ise IETF Standard 9, IETF RFC 959.
• Simple Mail Transfer Protokol (SMTP)), IETF, RFC 1870, 2821.
• Multi-purpose internet mail extensions (MIME), IETF RFC 12045-2049
• Uniform resource locator (URL), uniform resource identifier (URI), IETF RFC
1738,1808,1866. IETF RFC 1738’de karar kılındı.
• Unicode Universal Character Set, ISO (International Organisation for
Standardization) 10646. “Universal multiple-octet coded character set (UCS)”,
IETF RFC 2277 http://unicode.org
INTERNETWORKING (ROUTING) STANDARDS (Standartları Yönlendirme)
Router’lar (yönlendiricler) çeşitli ağları, alt ağları ve üst sistemleri birbirine bağlamak
için kullanılırlar. IETF RFC 1812 ana şemsiye protokol standardıdır. Savunma bakanlığı Bilgi
Teknolojileri Standartları Kayıt Departmanı (DISR) aşağıdaki standartları karara bağlamıştır.
• IETF RFC 1886, DNSExtensions to Support IPv6 December 1995
• IETF RFC 3152, Delegration of IP6 ARPA August 2001
Local Area Network Access: (Yerel Ağ Bağlantı ve Erişimleri)
Dikte edilmiş bir ağ (LAN) teknolojisi yok iken, müşterek ortamlarda birlikte
çalışılabilirlik sorunları vardı. Ethernet teknolojisi CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access
With Collision Defection) en çok kullanılıan teknoloji idi ve TCP/IP ile çok yaygın şekilde
kullanılmaya halen devam edilmektedir. Hostlar CSMA/CD şeması ile iletişimin kontrolünü
yapmaktadırlar. Daha sonra ethernete ilaveler yapılarak Fast-Ethernet (Hızlı Ethernet)
oluşturuldu. 10 Mbps ile 100 Mbps atkarım hızına ulaşıldı. Daha yüksek hızdaki bağlantılar
100 Base TX ile yapılmaktadır. Birleşik Görev Kuvveti platformları yerel olan ağı (LAN)
fiziksel bağlantı standartları aşağıdadır.
109
• ISO/TEC 8802-3: 2000 (IEEE Std. 802.3, 2000 Edition)
Gigabit ethernet ile ethernet erişim hızı 1 Gbps’e çıkmıştır. Gigabit Ethernet Kampüs
ağları ve bina omurgalarında kullanılmaktadır. (1000 Mbps hız- fiber üzerinde CAT5
kablolama ile çalışılmaya başlanınca ISO/TEC 8802-3: 200 (IEE) oldu.
DATA LINK STANDARDS (Veri Linki Standartları)
Common Data Link/STANAG 7085
1991 ve 1994’te Savunma Bakanlığı Sekreter Yardımcılığı (ASD) (Assistante
Secretary of Defence) C3I (Komuta, kontrol,haberleşme,istihbarat) ağı için ve ağlar ile
bilginin entegrasyonu için, (Network and Information Integration) (NII) bir ortak veri linki CDL
(Common Data Link) oluşturdu.
Geniş bant görüntü ve sinyal aktarımlarında, havadan keşif gözetleme ve istihbarat
(ISR) görevi yapan platformlar ile yer istasyonları arasında da CDL 2 (linki) oluşturuldu. ASN
tarafından bir memorandum ile CDL geliştirilerek (2001’de) tüm geniş bant ISR veri linki esas
link olarak yerini aldı. Burada havadan-havaya ve havadan-yere iletimler esas alındı.
Havadan –uyduya aktarımlar hariç tutuldu.
Temel CDL linki, full-duplex, karıştırılmaya dirençli (jam resistant) ve noktadan-noktaya
dijital bir linktir. Bu linke yapılan Uplink girişler-çıkışlar 200 kbps, 400 kbps, 2 Mbps, 10,71
Mbps veya 45 Mbps hızında çalışmaktadır. Downlinkler (alt linkler) 10,71 Mbps, 22 Mbps, 45
Mbps, 137 Mbps veya 274 Mbps hızında çalışmaktadır. Gelecekte bu hızlar 548 Mbps veya
1096 Mbps’e çıkarılacaktır. CDL sistemi, zaman bölmeli çoklayıcı (Time division multiptexer
TDM) şematik yapı ile bir çok platformu, sensör sistemlerini uzaktan kontrol sistemlerini
destekler.
CDL’yi kullanan birçok sistem zaman içinde geliştirilip kullanılmıştır ve halen
geliştirilmeye devam edilmektedir. Bu çalışmalar sonucunda standart bir CDL Waveform
(data formu) geliştirildi ve bununla bir çok platform, program CDL’de buluşma imkanına
kavuşmuştur. Ancak kullanıcı arayüzleri ile haberleşme sistemi yapısının ve dalga formlarının
uygun hale getirilmesi gerekmiştir.
STANAG 7085 İnteroparable Data Links for İmaging Sytems : Bu stanağın E’si NATO
tarafından kullanılmaktadır.F’si üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
CDL terminal interoperability (CDL terminali birlikte çalışılabilirlilik): Fiziksel bir bağlantı
ortamında ilk level’da iki bilgisayar arasında iletişim ortamı fiziksel olarak oluşturulur. Fiziksel
seviyeler radyo terminal çiftlerinden oluşmaktadır. Ardından Komplex dalga formları ile data
aktarımı sağlanır. Fiziksel bağlantı kurulduktan sonra IEEE 802.3 100 baseTX ethernet
portlar ile diğer Ethernet ağlar mevcut ağa bağlanabilirler.
Data Signal Framing (Data sinyalinin çerçevelenmesi): Data link layer (layer 2)
datanın fiziksel layer üzerinde iletimi için protokolleri ve prosedürlerini oluşturur. Bu seviyede
data sinyalleri bitler halinde paketlenir, paketler hücrelenir ve hücreler de çerçeve haline
getirilip alıcı terminale aktarılır, ulaştığı terminalde de kontrol edilip doğrulama yapılarak
korunur.
110
GPF veya Ethernet protokolleri (layer 2’de), layer 3’deki IPv4 veya IPv6’yı desteklerken
bir değişikliğe ihtiyaç yoktur. Sadece IPv6 destekleneceğinde, IPV4’ün kapatılmış olması
gerekir.
Data Framing With Ethernet: Birlikte çalışılabilir profile uygun olan sistemler minimum
layer 2 veri çerçevesi postalarını IEEE 802.3 100 baseTX (100 Mbps’ten fazla aktarım hızı)
Ethernet üzerinde dalga formu olarak yapılandırılır. Gelecekte uygulanacak birlikte
çalışılabilirlilik profiline uygun sistemlerin Ethernet datagram yapısı ise annex C.de
tanımlanmıştır.
Generic Framing Procedure (GFP) (Jenerik postalama prosedürü): Standart
profile uyumlu sistemler, minimum seviyede uygulama için Telekomünasyon union (ITU)
uluslararası haberleşme kurumu jenerik portal çerçeve prosedürünü, CDL içinde tanımlı
dalga formu özelliklerini kullanır. Bu da appendix II, annex B dedir. GFP, Syncronous CDL
kanalında, asenkron Ethernet iletişim imkanı yaratır.
Media Access Control Addressing: Birlikte çalışılabilir profili olan sistemler, media
erişim kontrolü adreslemesini CDL dalga formu tanımlanmasından alırlar.(EK II ve annex B)
External/Network İnterface : ( Harici ağ arayüzü): Ethernet portundan tak çalıştır
özellikli bağlantılar uçak, gemi ve kara araçlarının yerel ağı ile Ethernet ağ bağlantıları
yapılması tercih edilmektedir.
Interoperability Qutside the Data Link(Veri linki dışında birlikte çalışılabilirlilik):
Layer 3’ten layer 7’ye kadar açık sistem mimarisi protokol metod ve standartlarına
uygun ağlar içerisinde IP paketli ve IP adresli yapı kullanılmaktadır. Bu yapı CDL dalga formu
tanımlarına uygun olduğu sürece sorun olmaz. CDL Savunma Bakanlığının belirttiği ağ
merkezli yapıya taşınabilecek yetenekte olmalıdır. Bunun için CDL standart Revizyon F
üzerinde çalışılmaktadır.
Buna paralel olarak NATO tarafından STANAG 7085 CDL özellikleri için geliştirilmiştir.
Bu stanag 7085/CDL CIGSS/DCGS (Dağıtık kara ve hava haberleşme ve birlikte
çalışabilirlilik sistemleri için anahtar bileşenleri) içerir. Bu dokümanda non-interoperable
(birlikte çalışır olmayan) veri linkleri için de standartlar yer almaktadır.
Link 16: Link 16 Kriptolu, karıştırmaya dirençli, kesintisiz taktik dijital bir ağ veri linkidir.
Müşterek Taktik bilgi dağıtım sistemi (JTIDS) ile uyumlu TADIL J mesaj kataloğundaki
mesajların alınıp gönderildiği bir sistemdir. Link 16 savaş bilgilerini gerçek zamanlıya yakın
olarak ABD ve NATO Birleşik savaş uçağına ve C2 (komuta kontrol) merkezlerine gönderir.
Taktik Data İnformation link’i TADIL J mesajları ve protokolleri STANAG 5516’da,
haberleşme elemanları STANAG 4175 ‘te tanımlanmıştır. Operasyon prosedürleri (Allied
data publication-16 (müşterek veri yayınları 16’da) (ADatP-16)da mevcuttur. Aynı bilgiler
Jointmulti-TADIL oprating procedure (JMTOP) manuelinde yer almaktadır.(CJCSM 6120,01)
Military Satellite Communications:(Askeri Uydu haberleşmeleri):
Askeri uydu haberleşmeleri, Savunma Bakanlığının kendine ait olan uydu MILSATCOM
ve ticari firmalardan kiralama ile sağladığı SATCOM sistemlerinden oluşmaktadır. Uydu
111
haberleşmesinin temel elemanları, uzay segmenti, kontrol segmenti ve terminal
segmentidir.(hava, gemi ve kara)
MILSATCOM standartları ile ilgili bilgiler; https://disain.disa.mil/sisc/ adresindedir.
SATCOM’un temel kategorileri şunlardır:
Narrow Bandwidth(NB):Darbant genişliği <=64 kbps.
Wide Bandwidth(WB) Geniş genişliği >=64 kbps
Unprotected (korumasız)Not anti-jam or low probability of intercept
Protected (korumalı) AJ and/or LPI
Commercial (ticari) Non-government owned or operated
Government / Military Government owned and operated (hükümetçe alınıp işletilen)
DATA STANDARTLARI:
DoD(Savunma Bakanlığı) Ağ merkezli veri stratejisi anahtar dokümanıdır. Veri standartları,
uçak üzerindeki sensörlerden elde edilip kullanıcı personele kadar ulaşan zinciri kapsar. Veri
standartlarının bazıları görüntüler, hareketli görüntüler, sinyaller, radar kompleks verisi, video
safhaları, tarihçe verileri, hyperspectral görüntü verileri, akustik veriler, kimyasal ve biyolojik
belirleme verileri, nükleer tanıma verileri, silah verileri vb. ile ilgilidir.
STANAG 4586 (Standart İnterfaces of UAV Control Sytem) (İHA kontrol sistem standartları)
STANAG 4545 (Secondary İmagery Format) (ikincil görüntü formatı) (EO/IR radar
görüntüleri)
STANAG 4559 (Standart İmaget Libary İnterface) (Görüntü kütüphanesi arayüzü standartı)
STANAG 4607 (Ground Moving Target İndicator Format) (Yer hareketli hedef gösterge
formatı)
STANAG 4609 (Digital Motion İmagery Format) (MPEG-2’ye dayalı dijital hareketli görüntü
formatı)
STANAG 7023 (Primary İmage Format) (Esas görüntü Formatı)
Diğer Data Tipleri İle İlgili Stanaglar Ve Zorunlu Olmayan Stanaglar:
STANAG 3809 (Digital Terrain Elevation data) (Dijital arazi yükseliş verisi)
STANAG 5500 (Message text Formating System) (Mesaj Metni formatlama sistemi)
STANAG 7074 (Digital Geographic İnformation Exchange Standart) (Dijital coğrafi bilgi
değişim Standartı)
STANAG 3377 (Air Reconnaissence intelligence Report Forms) (Hava keşif istihbarat rapor
formları)
112
Diğer veri formatları olarak ise; dijital arazi şekli analiz verisi (Digital feature Analysis
data (DFAD)) Doğal ve yapay arazi şekillerini içerir. World Geodetic Systems (Dünya
Geodezi sistemi) (WGS-84)-MIL-STD-2401’de mevcuttur. Elipsoid dataları içerir.
IMINT Aircraft Collections Requirement Message (Uçak toplama ihtiyaç mesajı) Görev
için uçakların ve sensörlerin toplanıp tahsisi ve planlaması için kullanılır.
İnformation Security (Bilgi Güvenliği)
Bilgi doğrulama emniyeti bilgiyi koruyan ve savunan bir ölçü olarak tanımlanır. Bilgi
sistemleri; koruma, belirleme, savunma, tespit, monitör ile izleme, yeniden hareketlendirme,
elde etme yetenekleri ile takviyeli şekilde, gizliliği, bütünlüğü, elde edilebilirliliği ve geçerliliği
garanti etmelidir.
Secure Web Browsing (Web görüntülemenin güvenliği):
Web browsers (Web göstericiler) ve web sunumcular taşıma düzeyi güvenliğinde ilk
başvurulacak araçlardır. (Transfer layer security) Ardından secure socket layer SSL 3,0
kullanılır. Ancak geleckte SL 3.0’in desteklenmeyeceği beklenmektedir.
Web browrer’leri ve web sunumcuları için aşağıdaki standartlar kullanılmaktadır:
SSL Protokol 3.0: Bu standart ticari web serverler alındığında ve TLS desteği
sağlandığında terk edilecektir.
IETF RCF 2246.TLS protokolü versiyon 1.0-(1999 yılı)
Secure Messaging: (Mesajlaşma güvenliği)
Defense Message System (DMS)’nin güvenliği için tüm kullanıcılar, partnerler ve emaillerin haberleşme erişim kontrol yeteneklerinin muhafaza edilmesi için bu önlem alınır.
DMS sistemi release 3,0 arayüzü gereklidir, şu standartlar kullanılır:
Fortrezza İnterface Control Document, Revision P1.5, 1994 (SUNSET) standardı
GIG interprice hizmetleri (GES) yayınlandığında kalkacaktır. GİG Enterprise services,
yetkilendirme dağıtım ve kriptolama içeren güvenli mesaj sistemidir. Allied Communication
Publication (ACP) 120 X.509 version 3 sertifikaları, bir klasör altında klerans ve güvenlik
bileşenlerini etiketler. Erişim kontrolünü hiyerarşik kompartiman ve halk sınıfları şeklinde
düzenler.
DMS Release 3.0 için ACP-120’de belirtilen Common Security protokol (CSP)
kullanılıyor.Ancak GES yürürlüğe girince yürürlükten kalkacaktır.
ACP 120’de belirtilen güvenlik etiketi standartları:
ITU-T Recommendation X.411 (İnformation Technology Open System İnterconnection
message Handing Systems-Message Transfer System).
ITU-T Recommendation X.509: İnformation Technology OSI-The Directory:Publish Key
and Attiribute Certifrcate Frameworks.
ITU-T Recommendation X.481:IT-Security Techologies-security İnformation Objects for
Access Control.
113
SDN 706 X.509 Certificate and Certificate Revocation list profiles and Certification path +
processing Rules, Revision D.
SDN 801. Access Control Concept and Mechonism. Secure/Multipurpose İnternet mail
extensions (S/MIME) V 3 protokolü e-mail güvenliği için kullanılır. Bununla ilgili standartlar:
IETF RFC 2630 Cryptographic message Syntax.
IETF RFC 2633 S/MIME Ver.3 Certificate Handling.June 1999
IETF RFC 2633 S/MIME Ver.3 message specification –June 1999.…..
IETF RFC 2634 Enhanced Security Services for S/MIME.
Cryptographic Security Services (Kriptolu güvenlik hizmeti):
Kriptolu mesajlar kullanarak birlikte çalışılabilirliliği desteklemek için tüm ürünler ortak
bir haberleşme protokolü kullanmalı ve paylaşmalıdır. Bu protokol, ortak kriptografik mesaj
formatı (syntax) , ortak kriptografik algoritmalar ve ortak harekat mode’ları (şekilleri)ni
içermelidir.
Encryption Algorithms: (Kriptolama Algoritmaları):
Değişken elemanlara sahip bir anahtar kullanarak normal görüntü bilgilerinin bir dizi
matematiksel kurallar çerçevesinde anlaşılmaz kılınarak seriler halinde karşı tarafa aktarması
işlemine “Encryption” (kriptolama) denir.Bu konudaki standartlar:
SKIPJACK and KEA Algorithm Specification version 2.0 1998. Bu standart AES
algoritması yürürlüğe girince kullanılmayacaktır.
FIPS PUB 46-3, Data Encryption Standart 25 Ekim 1999. Bu da AES gelince iptal
edilecek.(EAS- Encryption Algorithms Standarts)
Signature Algorithms: (İmza Algoritması):
Kaynak mesajın yetkilendirilmesi ve entegrasyonunun doğrulanması için kullanılır.
FIPS PUB 186-2 Digital Signature Standard ve Digital Signature Algorithm 27 Ocak 2000.
SIGNAL İntellingence (Sinyal İstihbaratı) (SIGINT) :
İHA SIGINT serisi Joint Airborne SIGINTR Architecture (JASA) Version 2.0.
dokümanının 4’ncü bölümünde yer alır. Ancak buna ilave olarak NATO tarafından ELINT
(Elektronik İstihbarat) ve ESM (Elektronik Destek Tedbirleri) ile ilgili standartlar
geliştirilmektedir.
Human Computer İnterface:(İnsan-Bilgisayar arayüzü):
İnsanlar sistemi etkili ve yaygın şekilde kullanabilmelidir. Operatörler, yöneticiler ve ana
eğiticiler HCI sayesinde yazılım tabanlı bilgi sistemlerini kullanmaktadırlar. HCI; görsel ve
faydalı bir arayüzdür, fiziksel etkileşim araçları, grafik araçlar ve insan-bilgisayar etkileşim
metodlarından oluşur. İyi bir HCI hem kullanımı kolay hem de harekat ortamına uygun bir
114
arayüzdür. Savunma Bakanlığınca Grafic User İnterface (GUI) geliştirilirken ticari bir
kullanıcı arayüzünden yararlanıldı. Hybrid(hibrit) GUI’ler geliştirilmedi.(MS-Windows)
Ticari (Commercial off-the-shelf) COTS / Government off-the-shelf(GOTS)
uygulamalarının entegrasyonları DoD otomatik sistemlerinde birleştirildi ve özel bir kullanıcı
arayüzü geliştirilmesi amaçlandı. Her uygulamanın kullanıcı arayüzü stillerinin ana (host)
hizmet verici platform ile uyumlu olmaları kararlaştırıldı.( Motif on a UNIX veya Windows on
NT gibi), uygulamalar, platformdan bağımsız programlama dilleri ile (örneğin Java gibi)
yazıldı ve hizmet veren platforma yerleştirildi.
FLIGHT OPERATIONS STANDARDS (Uçuş Hareket Standartları) :
İHA.nın, insanlı ve insansız uçakların uçtuğu gerçek dünyanın içinde harekat yapması
için gerekli standarttır. Bu standartlar, uçuş kleransları, hava trafik kontrol ile hareket, uçak
sertifikasyon standartları, uçuş ekibi eğitim standartları vb.gibi standartlardır. Bu standartlar
detaylı olarak bu kitabın EK-F’sinde DoD Airspace İntegration İnstruction bölümündedir.
UA OPERATIONS STANDARDS (İHA Harekat Standartları):
İHA hareket standartları görev planlama ve sensör kontrolünü de içerir. Çeşirtli
seviyede, çoklu düzeylerde farklı İHA’lar ile birlikte çalışabilirlilik daha akılcı bir yaklaşımdır.
Bununla ilgili standartlar:
STANAG 4586’dadır.
İHA hava elemanları ile İHA kontrol istasyonu, İHA elemanları ile harici C4I Sistemleri
arasında ve UCS ile harici C4I sistemleri arasındaki arayüz standartları 5 düzeye ayrılmıştır.
UCS (İHA Kontrol İstasyonu) mimarisi ve arayüzleri belirli haberleşme protokollerini ve mesaj
formatlarını desteklemeli ve bu yapı yeni nesil İHA sistemlerine miras bırakılmalıdır. Seviye 2
ve daha üstteki seviyeler yer kontrol istasyonu terminali ve hava veri terminalinin birlikte
çalışılabilirlilik standartlarıdır. CDL/STANAG 7085.
Tüm seviyelerde, veri formatları ve transfer protokolleri, NIIA (Network and information
Entegration) standartlarına uygun olmalıdır. Level 1 ve Level 2 veri formatı ve veri
transferlerini sağlayıcı arayüz ihtiyaçlarını karşılar. Level 3 ve üzeri STANAG 4586 sensör
ve hava platformu kontrol fonksiyonları ile ilgilidir. Yeni çıkan STANAG’lar da vardır. Bunlar;
STANAG 7024, 4575 On board kayıt cihazları.
STANAG 4586. Hava aracının kontrolü ile ilgili yer kontrol istasyonları ve araçlar ile ilgili
stanagdır.
Ayrıca geniş görev alanları ile ilgili kısıtlamalar için de bir STANAG çalışması
yapılmaktadır.
İHA’lar ile ilgili olarak;
İnternet protokolü, Ethernet ve generic framing protokollerinden oluşan endüstriyel
standartlara dayalı açık ağ mimarisi uygulanmaktadır.
Hava araçları ile kontrol istasyonu arasındaki veri linki standartları STANAG 7085.
Yük/sensör verisini kontrol istasyonuna data link ile aktarma veya on-board kayıt
cihazına verinin kaydedilmesi ile ilgili Stanag, STANAG 7023.
115
Görüntü ile ilgili olmayan ESM (Elektronik Karşı tedbirler) ELINT (Elk.İsth.) vb. gibi
sensör verileri için STANAG 4545
Eğer GMTI (Hareketli hedef indikatörü) verisi kullanılıyorsa.STANAG 4607.
Dijital hareketli görüntüler için STANAG 4609.
Uçak üzerinde sensör verisinin kaydı için STANAG 7024, keşif teyp kaydı standardı için
STANAG 4575.
Bir hava aracının kontrolünde geçen mesajların ve arayüzlerin standart tanımlanması
için başlangıç noktası olarak STANAG 4586.nın DLI (Data link interface) bölümü
kullanılmalıdır.
PROCESS FOR SELECTING STANDARDS:
(Seçilen Standartların İşlenmesi Uygulanması ):
Birlikte çalışılabilirlilik için aşağıdaki kriterler minimum bir set için gereklidir:
Standartlar teknik olarak olgunlaşmış ve kararlı olmalıdır.
Teknik olarak uygulanabilir olmalıdır.
Yaygın kullanılabilmelidirler.
Birbirleriyle uyumlu kanun, yönetmelik, politika ve rehber dökümanlar halinde olmalı.
Önerilen standartların ticari pazarda uygulamaları geçerli olmalı ve bir çok firmaca
desteklenmelidir.
Standartlar , ISR ve darbe görevleriyle ilgili olarak insanlı hava sistemleri içerisnde yer
almalı ve onlarla uyumlu olmalıdır.
116
APPENDIX F:AIRSPACE (Hava Sahası):
Milli hava sahasının kullanımında İHA sistemleri, insanlı uçaklar kadar başarılı
olmadığından sınırlı, yasak hava sahalarının dışında İHA.ların kullanılacağı hava sahaları
case-by-case (duruma dayalı) olarak belirlenebilmektedir. DoD tarafından ve FAA (Federal
Aviation Administration) tarafından bu konuda 1999’dan beri çalışılmaktadır. İHA.larının
askeri operatörlerinin FAA’dan COA (Certificate of Autharization) yetki sertifikaları almaları
gerekmektedir. Bu işlem 60 gün sürmektedir ve alınan sertifika en fazla 1 yıl geçerlidir.
İHA.ları insanlı uçaklar gibi “See and avoid” (görerek kurtulma) yeteneğine henüz sahip
değildirler. Bu nedenle İHA.lar için ilave maliyet gerektiren ve zaman alan av planlaması ve
radar kaplama planlaması yapılır.
CAO sertifikaları (limitli radarlar ve hava sahaları için “for one-time-events” (tek zamanlı
olaylar) prensibine uygun olarak verilmekte ve geçerlilik süresi en fazla 1 yıl olmaktadır.
Bunda Hava Kuvvetleri Global Hawk operasyonları (milli hava sahasında) hariçtir.
Amaç milli Havacılık Sistemi (NAS) içerisinde tüm uçuşların ve uçan cisimlerin şeffaf
şekilde görüntülenmesi, izlenmesi ve kontrol edilmesidir. Bu nedenle insanlı veya insansız
tüm uçakların ve bağlı sistemlerinin; FAA ve OSD (Savunma Bakanlığı Sekreterliği)
tarafından müşterek olarak regüle edilmesi (ayarlanması) gerekmektedir. Bu
nedenle:İHA.larının
UA Flight in Foreign Airspace. (Yabancı hava sahasında uçuş,)
UA Flight in İnternational Airspace.(Uluslararası hava sahasında uçuş.)
Civil UA Traffic operations: (Sivil hava trafik uygulaması.)
Civil UA Airworthines: (Sivil havacılığa uygunluk)
Civil UA crew qualifications : (Sivil havacılık ekip yeterliliği
Ortak Genel UA Traffic Operations:
Public UA Airworthines: (Müşterek İHA uçuş yeterliliği)
Public UA Crew Qualifications: (Müşterek İHA ekip yeterliliği
Sistematik ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilmelidir.
RELIABILITY (Yeterlilik):
İHA yeterliliğinde en büyük engel, İHA.nın sivil hava sahasına dahil edilmesindeki
zorluktur. İçhatlar, uluslararası ve yabancı hava sahalarında İHA.ların kullanılması başlı
başına bir sorundur. İnsanlı uçakların 100.000 saatini dolduranları önemli zarar görmüş kabul
edilmekte ve uçuşuna izin verilmez. Zaman içinde teknoloji geliştikçe İHA.larının da hava
sahasında kalış süreleri insanlı uçaklarınkine yaklaşmıştır.
117
REGULATION (Ayarlama)
Havadaki ve yerdeki sisteme, insanlara düzeneklere zarar vermeden hava sahasını
İHA.ların kullanması için FAA hava trafik regülasyonları hazırlar ve gönderir. Bu
regülasyonlar gün be gün (day-to-day) yapılır. Uçaklar zaman irtifa ve yatay mesafece
sınıflara ayrılırlar. Ayrıca belirli uçak ekipmanları, pilotların yetenekleri ve uçuş planlarının
ihtiyacını karşılayacak şekilde hava sahası sınıflandırması yapılır. Uçaklar, sınıflar olmasa
bile çalışırlar ve pilotlar “see and avoid” yaparak (gör ve kaç/kurtul) diğer trafikten zarar
görmeyi engellerler. İHA.lar için ise (İnsanlı uçaklar dahil) yer kontrollerine trafik tavsiyeleri
veya uçakta mevcut on-board karışma/çakışma önleyici sistemlere ihtiyaç vardır. Örneğin
Traffic Alert and Collision Avoidance System (TCAS) (Trafik alarm ve çarpışma önleme
sistemi) gibi bir sistem İHA.nın Sivil hava sahasında görev yapması için şart olan bir
sistemdir. ABD.nin ATC (Traffic Control)’alt yapısı içerisinde 6 adet tanımlanmış sınıf vardır.
Class A,B,C,D,E,G
118
EK-I VATAN GÜVENLİĞİ
Milli Güvenlik Şubesi (DHS) ve Kuzey Savunma Şubesi (NORTHCOM) Amerika
Birleşik Devletlerini terörist saldırılara karşı savunmada ortak işbirliği içinde çalışmaktadırlar.
Bununla birlikte Milli Güvenlik Şubesi’nin, Kuzey Savunma Şubesinden ayrı bazı hukuki
yaptırımları da söz konusudur. Milli Güvenlik Şubesi Kasım 2002’de formasyonunda,
insansız uçakların milli savunma için oldukça önemli bir rol oynadığının üzeri çizilmiştir. 2003
senesinin Mayıs ayında Milli Güvenlik Şubesi Sekreterliği tarafından İnsansız Uçak
Kuruluşunun faydalarını görmek adına bir tatbikat düzenlenmiş ve sınır güvenliği ve manevra
kabiliyeti açısından başarılı olmuştur. Bununla birlikte Milli Güvenlik Şubesi, Bilim ve
Teknoloji sınır ve ikmal Direktörlüğüne bağlı bir insansız uçak çalışma ekibi kurarak Milli
Güvenlik açısından gereken çalışma alanlarının keşfi ve gerekli donanımın belirlenmesini
sağladı. İlk çalışma : Ulusal Güvenlik Görevlerine yönelik İnsansız Uçak uygulamaları (Mart
2004)dır. Bu çalışma, sınır güvenliği, sahil güvenlik, kritik askeri yerleşkelerin güvenliği ve
tehlikeli maddelerin ikmallerinin takibi ve güvenliğinin sağlanmasına yönelik potansiyel
yapılabilecek gelişmeleri kapsamaktadır.
Bu çalışmanın ardından çalışma grubu çeşitli sayılardaki İnsansız Uçak ve İnsanlı Uçak
ile yer sensörü ağlarının farklı çevre koşullarında maliyet açısından analizini yaptı. Bu
analizler yapılırken toplam 45 fonksiyonel yeteneğin farklı alan ve çevrelerde uygulanması
gerekti ve İnsansız Uçaklar 45 kabiliyetten onunda potansiyel yardımcı olarak değerlendirildi.
Tüm bunların yanında Güvenlik Operasyonu bağlamında, Ulusal Güvenlik Şubesi farklı
zaman aralıklarında bazı gösteri ve tatbikatlara da imza atmıştır.
Sahil Güvenlik : Sahil güvenlik insansız uçak müktesebat planları, Milli Güvenlik
Şubesinin Deepwater (derinsu) yeniden faydalanma programı çerçevesinde formasyon
edilmiştir. Deepwater 2006 yılında 69 Bell Textron Eagle EYE gemiye dayalı tiltrotor insansız
uçağını elde etmek ve 2016 ‘da yedi kara kullanımına dayalı Global Hawk’ı tekrar hayata
döndürmek için başlatılmıştır. Sahil Güvenlik 1999 yılında en küçüğünden (30 librelik
Aerosende) en büyüğüne (7.000 librelik Altair) insansız uçağına kadar hem karadan hemde
güverteden kontrol edilebilen insansız uçaklarıyla ilgili bilgi ve tecrübeyi, yönetmeye başladı.
Bu bilgi ve deneyimler operasyonel konsept açısından geleceğin insansız uçaklarının
tasarımı konusunda bilgi ve tecrübe kaynağı olmanın yanında, liman güvenlik sensörlerinin
verimliliği, açık deniz balıkçılarının güvenliği ve Gulf (Körfez) sahilinden Alaskaya kadar olan
alanda etkinlik imkanı sağlamaktadır.
GÜVENLİK VE SINIR GÜVENLİĞİ
Güvenlik ve Sınır Güvenlik birimi JTF-6 ‘nın desteklenmesi sürecinde, Deniz Kuvvetleri
Pioner’ları, Kara Kuvvetleri Hunter’ları ile 1990’lar itibari ile insansız uçaklar hakkında tecrübe
kazanmaya başlamıştır. Bu 2 haftalık açılış, yılda bir veya birden fazla ABD’nin güney ve
kuzey sınır boyunda gece uygulaması olarak düzenlenmektedir. Gümrük ve sınır güvenlik
personeli bu operasyonlarda yer alır ve yer kontrol merkezinden İnsansız Uçakların
sensörleri tarafından bulunan iz ve bulgulara ajanları yönlendirir. 1999’un Nisan ayında
USBP dört tip insansız uçağın değerlendirilmesine Teksas, Laredo yakınlarında sponsorluk
yaptı. Bunlar; (sabit kanatlı, helikopter, elden fırlatmalı ve profil destekli).Yapılan 36 uçuşun
ardından küçük insansız uçaklar beklentileri karşılayamadı ama buna rağmen pioneer açılımı
119
kooperasyonu devam etti. Gümrük ve Sınır Güvenlik kuvvetleri 2004 yılı boyunca orta ölçekli
sınıfta bulunan (Hermes 450) insansız uçağını kullandılar ve akabinde Arizona Sınır Güvenlik
şefliği gece güvenlik devriyesi için (Hermes 450)’ye oldukça benzer olan (Hunter) insansız
uçağını kullanmaya başladı.
Muhaceret (Göç) ve Sınır Uygulamaları
:
Hava ve Deniz uygulamaları, Göç ve Sınır Uygulamaları dahilinde 2003 yılının Mayıs
ayında Milli Güvenlik Sekreterliğinin İnsansız Uçak değerleme yönlendirmesi dahilinde
değerlendirilmek üzere 2003 yılında operation safeguard uygulamasını sponsore etmiştir. Bu
iki haftalık operasyon dahilinde bir MQ-9 predator B ile Gila Bend üssünden 15 uçuş
gerçekleştirildi ve bu uçuşlarda 22 kaçak yabancı, 3 araç ve 2300 libre esrar maddesi
yakalandı. Tüm bu deneyimler çerçevesinde orta ölçekli (17.000 feet) yüksekliğe çıkabilen
İnsansız Uçaklar ve predator B Hava ve Deniz operasyonlarının en önemli ortaklarından
olduklarını kanıtladılar.
120
EK-J : İNSANSIZ YER ARAÇLARI
BİRLEŞİK ROBOT PROGRAMI (JRP) :
İnsansız Yer Araçları’nın kökeni ve Genel Bakış :
İç Senato Birliğinin emri doğrultusunda 1990 senesinde Savunma Bakanlığı
Sekreterliği tüm insansız Yer Araçları ile ilgili proje ve çalışmaları “ Joint Robotics Program”
Birleşik Robot Programı çatısı altında topladı. Bu birleşme Savunma Bakanlığı
Sekreterliği’nin AR-GE çalışmaları, ortak konuların tanımlanması ve çözümlenmesi ve genel
bir sinerji sağlaması bağlamındaki planlarını uygulamasına izin verdi. Bu kapsamda
Savunma Bakanlığı Sekreterliği projenin uygulama ve yöneldirmesini tekeline aldı.
1990 mali yılı gösterdi ki; Savunma Bakanlığı Sekreterliği’nin birleştirilmiş programı
gerekli ihtiyaçların giderilmesi açısından oldukça kararlı bir tutum sergilemekteydi. 2003 mali
yılında kongre, Savunma Bakanlığı Sekreterliği’nin gözetimi altında projenin devamlılığı
adına projeye ek olarak 24 milyon dolar daha bütçe oluşturularak harekatlarda kullanılacak
yeni yer araçlarının üretimi ve geliştirilmesi için olanak sağladı. Bunun ardından kongre, proje
bütçesini zaman aralıklarıyla yaptığı bütçe yardımlarıyla 30 Milyon Dolar’dan 55 Milyon
Dolar’a yükseltti. Tüm bu çalışmaların amacı insansız yer ve hava araçlarının gelişimini
sağlayacak gerekli alt yapının ve tesislerin kurulmasını sağlamak idi.
Programın Yapısı
:
Programın en önemli yapı taşı koordineli çalışmaktır. Programla ilgili her türlü detay
program yöneticileri tarafından takip edilmektedir. Daha fazla bilgi için
http://www.jointrobotics.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
BİRLEŞİK SAVAŞ VE DÖNÜŞÜMDE İNSANSIZ YER ARAÇLARI :
Silahlı Kuvvetler halihazırda bulunan ve gelecek nesil insansız yer araçlarının genel
mücadelelerde kritik bir role sahip olduklarını gördüler. Bu bağlamda geçmişe nazaran
robotik çalışma ve geliştirme süreci daha fazla önem kazandı ve bu süreç gitgide
hızlanmakta. Kuvvet dönüşüm planları açısından özellikle Küresel Terörle Mücadele (GWOT)
kapsamında insansız yer araçları önemli bir yer edindi. Birimler günden güne geleceğin
savaş alanlarına uyum gösterecek (suda, yerde ve havada) etkili müthiş konseptler geliştirme
üzerine yoğunlaştılar. Bu sistemler aşağıda açıkça belirtilmiştir ve Kuvvet entegrasyon plan
yapısına uygun bir şekilde en yüksek görev etkisine sahip şekilde donatılmışlardır.
*Birleşik Kuvvetler : İnsanlı Transfer edilen Robotik Sistemler (Joint Service: ManTransportable Robotic System) (MTRS)
*Kara Kuvvetleri-Gelecek Nesil Kuvvetler
Force : Future Combat Systems. (FCS)
*Deniz Kuvvetleri-Özerk Operasyonlar
: Gelecek nesil savaş sistemleri Army : Future
:Gladyatör taktik insansız yer aracı.
121
*Marines/Navy : Autonomous Operations : Gladiator Tactical Unmanned Ground Vehicle
(TUGV)
*Hava Kuvvetleri-Seferi Hava İkmali: Ani manevra destekli robotikler ve hava yoluyla taşınan
donatım konsepti. Air Expeditionary Warfare : Robotics for Agile Combat Support and The
Airborne Explosive Ordnance Disposal Concept.
Uluslararası Terörle Mücadele, uluslararası alanda insansız kara araçlarına ciddi bir
ihtiyaç oluşturdu. Bu bağlamda Birleşik Robot Programı (JRP) Irak’taki özgürleştirme ve
Balkanlardaki genel mücadeleye destek sağlamak amacıyla Patlayıcı Ordu Donatım
teçhizatlı insansız yer araçları çalışmaları yapmaktadır. Bu kapsamda denenmiş ve prototip
durumda olan insansız yer araçları Afganistan ve Irak’taki tehlikeli görevlerde
kullanımaktadır.
Irak’taki kuvvetlerin yerel baş kaldırılara karşı verdiği mücadele kapsamında İnsansız
Yer Araçları canlı bomba eylemlerine karşı ciddi bir önlem olarak nitelik kazandı. Birleşik
Robot Projesi dünya çapında 200 yeni sistemi Merkez Komutanlıktan 2004 mali yılı içerisinde
kendi komutasına almıştır. Bu sistemler İnsansız Kolluk Kuvvetleri, Patlayıcı Donatım
Birimleri ve Karşı Mayınlama Birimlerini içermektedir.
KAYITLARA GEÇMİŞ BİRLEŞİK ROBOT PROGRAMLARI
Remote Ordnance Neutralization System (RONS)
Uzaktan Kumandalı Donatım Etkisizleştirme Sistemi
Sürekli Gelişim Programı (CIP)
Kullanan Birimler : Hava, Kara ve Deniz Kuvvetleri
Üretici Firma
Envanteri
: Northrop Grumman (REMOTEC)
: 271 adet kullanımda ve gereksinimler doğrultusunda üretilebilir durumda
Genel Bilgi
: RONS birleşik servisler Patlayıcı Donatım Mühimmatları kapsamında tüm
kuvvet güçleri tarafından kullanılmaktadır. Ve RONS teknisyenleri her türlü misyonda
tamamlayıcı ve destekleyici bir özellik göstermektedir; özelliklede çok tehlikeli patlamamış
madde ve mühimmatların etkisiz hale getirilmesinde en son sistem envanterindeki Mk 3, Mod
0 Rons’lardan Hava Kuvvetleri: 137, Kara Kuvvetleri 72 , Deniz Kuvvetleri 33 ve Bahriye
Donanması 29 adet bulundurmaktadır. Araç Sürekli Gelişim Programı dahilinde pekçok
patlayıcı ve nükleer dedektörle desteklenerek daha operasyonel bir duruma getirilmiştir.
Sürekli Gelişim programı kullanıcıların gereksinim ve ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar
yapmaktadır ve bu görevlerdeki başarı grafiğini yükseltmektedir. 2005 mali yılında ise
Tümleşik Kimyasal Ajan Dedektörü (JCAD) ve gece görüş nitelikleri araca entegre edilmiştir.
122
Fiziksel Özellikleri
:
Boyut: 36”x29”x61”
Ağırlık
: 600 libre
Maksimum Yükleme : Bir kolda 60 libre
Performans
:
Dayanıklılık
: Gerçekçi bir görev profilinde 2 saat
Uzaktan Kumanda Kontrolü : 1000 metre
Fiber-optik Kablo kontrolü :760 metre
Müşterek Kullanım
: Tekli sistem, RS-232 yüklemeleri
All-Purpose Remote Transport System (ARTS)
Çok Maksatlı Uzaktan Kontrollü Aktarım Sistemi (ARTS)
Kullanan Birimler : Hava Kuvvetleri
Üretici
:Applied Research Associates, Inc.
Envanter
:2006 mali yılından itibaren 73 adet hazırlandı.
Genel Bilgi
: ARTS, Hava Kuvvetlerinin Patlayıcı Donatım Mühimmatları Robotik sistemi
dahilinde aktif alan temizliği ve geniş araçların parçalanması amacıyla kullanılmaktadır.
ARTS hem insanlı kontrol hemde uzaktan kontrol edilebilen ve EOO ekipmanların
trasportasyonu için kullanılan bir platformdur. Görevleri arasında hava sahası temizliği,
patlamamış mühimmatların etkisiz hale getirilmesi ve mayın temizliği, barikatların uzaktan
kumanda edilerek hareket ettirilmesi, toplu imha silahlarının izolasyonu, kullanılmış
mühimmatların İmhası (SMUD) ve keşif operasyonları bulunmaktadır. ARTS Bağdat ve
Talil’de Irak Hava sahasının temizlenmesinde uluslararası kuvvetlere çok büyük katkı
sağlamıştır. Bununla birlikte havadan düzenlenen REDHORSE operasyonunda hava
bombardımanı açısından büyük katkı sağlayarak operasyonun başarısına katkıda
bulunmuştur. Üretim 2006 mali yılı olarak planlanmıştı. Fakat 2005 yılında bazı özellikler
eklenmeksizin ilk prototip ortaya çıkartıldı. Buna ek olarak zaman içinde ARTS tam görev
seviyesine ulaşması için çeşitli program ve geliştirilmelerle iyileştirildi.
123
Özellikler
:
Boyut: : 113”x64”x78”
Ağırlık
:8100 lb.
Maksimum Yükleme : 3500 lb.
Performans
:
Dayanıklılık
:6-8 saat
Radyo Kontrol (Temel) : 1 ½ millik açı
Fiber Optik Kontrol : (Değişken) 1 ½ millik açı
İşletilebilirlik
: 2003 yılı itibariyle JAUS (uyumlu müşterek kullanım)
Mobile Detection Assessment Response System – Expeditionary (MDARS-E)
Mobil Belirleme Tahmin / değerlendirme Yanıtlama Sistemi-Seferi
Kullanılan Birimler : Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri
Üretici
: Karara bağlanacak
Envanter
: Karara bağlanacak
Genel Bilgi
:MDARS-E Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini, sızmaları engelleyen
dedektörler, sürekli gözetleme gibi özelliklerle donatacak yarı-otonom bir platformdur. Sistem
komuta ve kontrol bakımından JAUS uyumlu olarak ve entegre hızlı yanıtlama ekipmanları
ailesi (FIRRE) programının bir parçası haline gelecektir. FIRRE programı kapsamında pek
çok imkan sağlayan, ölçeklendirilebilir ve modüler bir insansız yer aracıdır. Program planları
Limitli DT/OT ve Güvenlik tahliyesi (Mart 2005), SDD Kontrat Ödülü (Haziran 2006)
Milestone B (SDD), (Ağustos 2006) takvimlendirilmesini de kapsamaktadır. Bir Milestone C
(Üretim Kararı) ise 2008 yılı olarak takvimlendirildi.
Özellikler :
Boyut
: 98”X62,5”X46”
Ağırlık
:2640 lb
Maksimum yükleme :300 lb
124
Performans :
Dayanıklılık :12 saat
Yarı-Otonom Eternet Kontrolü : Yedek malzemelerle 6,2 mile kadar
Telefonla Kontrol : Yedek malzemeyle 6,2 mile kadar
Müşterek Kullanım : JAUS uyumlu olması planlanıyor
Gladiator Tactical Unmanned Ground Vehicle (TUGV)
Gladyatör Taktik İnsansız Yer Aracı
Kullanan Servis : Marine Corps
Üretici : Planlanacak
Envanter: Planlanacak
Genel Bilgi : Gladyatör Zırhlı bir insansız yer aracıdır ve genel misyonu tehditleri etkisiz hale
getirmektir. Yarı otonom veya telefonla kontrol edilebilme özelliğine sahiptir. Gladyatör,
insansız keşif gezisi yapabilen ve çeşitli özelliklerde uzaktan kontrollü olarak ateş açabilen
birçok fonksiyonlu robotik sistemdir. Program planında 2005’ in ilk çeyreğinde Milestone B
kararı, Milestone C kararı 2007’nin ikinci çeyreğinde ve ilk ekipmanlı birim (FUE) 2009’ un
üçüncü çeyreğinde elde edilecektir. Tedarikler USMC tarafından 2007 de başlatıldı.
Gladyatör JAUS uyumlu olarak tasarlandı.
Explosive Ordnance Device (EOD) Man-MTRS
Patlayıcı Donatım Aracı :
Kullanan Birimler : Kara, Hava; Deniz Kuvvetleri
Üretici : Karara bağlanacak
Envanter 461 Adet Kara Kuvvetleri, 220 Adet Deniz Kuvvetleri, 140 Adet Hava Kuvvetleri, /3
Adet Deniz Piyade K. lığı için Planlandı.
Genel Bilgi: MTRS Temel olarak Operatör Kontrol Birimi (OCU) ve telefonla kontrol edilebilir
bir cihazdan oluşmaktadır. Sistem ekipman ve gereçleri yeterince ufak ve hafif olacak ve 2
kişilik bir ekip tarafından engebeli bir arazide dahi 500 mt. taşınabilir olacak. Temel görevi
keşif olmakla birlikte diğer EOD görevlerini de yerine getirebilecek. Planlar dahilinde araca
125
eklenecek bazı konfigürasyonlarla yakın geleceğinde biyolojik, kimyasal ve nükleer silahların
etkisiz hale getirilip yok edilmesinde de kullanlılabilecek.
MTRS, JAUS uyuymluluğuna sahip CENTCOM belirlediği gereksinim durumu (ONS)
çerçevesindeki 162 sistem MTRS’nin konfigürasyonlarıyla doldurulmuş olacaktır.. İlk ürün
konfigürasyonu Temmuz 2005’te hayata geçti. Program planında; tüm konfigürasyonunda
Nihai Ürün Kararı (Mayıs 2005) ve ikincil konfigürasyon ürün teslimleri ise Temmuz 2005’te
gerçekleştirildi.
Özellikleri :
MTRS Packbot EGO
31”X20”X15” (ARAÇ)
Ağırlık 135 libre (OCU, bataryalar
ve araç dahil)
Maksimum Yükselme : 10 libre
Performans
:
Dayanıklılık
:
Gerçek Görev Profilinde
2 saat
Telsiz Kontrol
: 800 metre
Fiber-Optik Kontrol 200 metre
Müşterek Kullanım Jaus, RS-232 ,
USB yükselmesi
MTRS TALON
33”X23”X25” (ARAÇ)
165 libre ((OCU, bataryalar
ve araç dahil)
10 libre
Gerçek Görev Profilinde
4 saat (lityum pil)
800 metre
200 metre
Jaus,RS-232 yükselmesi,
USB yükselmesi
Birleşik Robot Programı ve İnsansız Yer Araçları (UGV) Açısından Geleceğe Bakış
:
İnsansız Yer araçları ve Birleşik Robot Programı kapsamında yapılan ve hedeflenen
tüm çalışmalar Örneğin; JAUS ve Ulusal İnsansız Sistemler Deney Alanı (NUSE2) ve Kritik
Teknoloji Matris’i ile ilintilidir. Tüm bunların amacı ise; gelecek nesil savaş konseptlerini
sağlamaktır. Özellikle JAUS Otomobil Mühendisleri Birliğinin alt kuruluşu olan Uzay
Konseyi’nin değişiklik çabası ve bu çalışmaların sadece askeri kimlik altında kalmamasını
sağlamıştır. NUSE’nin kuruluş amacı ise akademik çalışmaların yapılması, robotik
çalışmalarla ilgili düzenli ve istatiksel verilerin toplanıp, değerlendirilmesi, çeşitli robotik
similasyon alanlarının oluşturulması ve gelecek nesil donanımların geliştirilmesidir. Kritik
Teknoloji Matris’i Robot Teknolojisi Üreticilerine devamlı ve mutlak bir mesaj vermek
amacıyla kurulmuştur. Ve asıl amacı Birleşik Robot Programı ile teknolojik alt yapının taktik
ve tayinini sağlamaktır.
Yıllar boyunca yapılan tüm araştırma ve geliştirmelerin ve JRP’nin en büyük amacı
İnsansız Yer Araçlarını tek çatı altında toplayarak görevlerin en iyi ve en az insan gücü
harcanacak şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Tabi ki tüm amaç operasyonel değildir
Ancak genel olarak, geleceğin güvenlik birimleri ve genel operasyon yapısına olan katkısı da
126
yadsınamaz derecede büyüktür. Tüm bu çaba Savunma Bakanlığına bağlı labaratuvar ve
endüstrilerin kurulmasıyla ayrı bir anlam ve önem de kazanmıştır.
Çalışmalar doğrultusunda gelecek nesil İnsansız Yer Araçları farklı amaç ve niteliklerde
olacaklardır. Ve boyutları da , büyükten küçüğe doğru sıralanacaktır.
Potansiyel İnsansız Yer Araçları operasyonlar açısından görev performansını,
operasyon etkisini ve insan güvenliğini arttırmaktadır. Bunlar özellik olarak;
Belirleme, etkisizleştirme ve mayın alanları gibi tehlikeli bölgenin temizlenmesi
Keşif, gözetleme ve hedef belirleme
(UXO) Patlamamış Mühimmat İmhası
(EOD) Patlayıcı Donatım Mühimmatları
Kuvvet koruma
Fiziksel Güvenlik
Lojistik
Ateşli Çatışma
Kentsel Savaş
Silah İstihdamı
Yasak Bölge Operasyonları
Barış halindeki uygulamalar ise deprem araştırmaları, kurtarma operasyonları
İnsansız Yer Araçları kendi içinde çeşitli kontrol sistemlerine de sahiptir. Bunlar
telefonla kontrolden, otomatik kullanıma kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Tabi ki tüm
çalışma tam otomatik olarak lideri takip eden yada yüklenilen veriler doğrultusunda kendi
başına koordinatları takip edebilecek robotların ortaya çıkarılması içindir. Bunun için özel bir
navigasyon sistemi de kullanılabilir hale gelecektir.
Birleşik Robot Programıyla (JRP) İlintili İnsansız Uçak Programları :
JRP konseyi; geleceğin güvenlik birimlerinin her alanda (Hava, Kara ve Deniz )
insansız araçlara ihtiyaç duyacağını ve bu birimlerin ortak network ağı sayesinde birlikte
çalışabileceğini ve bu şekilde görev başarısının en üst seviyede tutulabileceğini belirtti. Bu
kapsamda JRP gerekli teknolojilerin keşfi ve farklı çevre koşullarında (Hava, Deniz ve Kara)
çalışan insansız araçların birbiri ile iletişimlerini sağlamak için bir rota çizmiştir. JRP özellikle
birleşik yapı konusunda (JAUS) önem gösterdi. Çünkü bu değişik tip insansız araçlar arası
iletişim ve ortak iletişim, en önemli konuydu. Birlikte çalışılabilirlik Taahhüt Denemesi (CEE) ,
UA-UGV kooferatif geliştirmesi, Tümleşik İnsansız Sistemler ortak kontrol gelişmiş Konsept
Teknoloji canlandırması. (ACTD) gibi araştırma programları günden güne bugünkü
teknolojinin gelişmesine ve ortak çözümler üretilmesine yardımcı olmaktadır.
İnsansız Sistemler Birleşik Mimarisi Joint Architecture for Unmanned Ssytems(JAUS)
Genel Bilgi : JAUS ilk başta JAUGS (İnsansız Kara Sistemleri Ortak Yapısı) olarak 90’ların
ortalarında genel veri ve mesaj arayüzü olarak tasarlanmıştı. Bu arayüz farklı müşterek
kullanım özelliklerini de beraberinde getirdi. Bunlar; farklı robotik sistemler, kontroller ve
yüklemelerdi.
JAUGS’un odak noktası özellikle askeri operasyonlarda kullanılan mobil yer araçlarının
müşterek kullanımıydı. Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği daha sonra projeyi askeri
endüstri ve akademik bir ortak proje haline getirdi. Bu yapılanma ve çalışma grubundaki
127
gelişme proje kapsamını yer araçlarından daha geniş bir konsepte taşıyarak JAUS’a
(İnsansız Sistemler Ortak Yapısı) dönüştürdü.
Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği, Birleşik Robot Programı ve ordunun yeni nesil
savaş sistemleri insansız projelerinde direkt olarak JAUS’u kullandı. Aynı zamanda JAUS
İnsansız Deniz Araçlarıyla da kullanılmaya çalışılmakta ve JAUS hızla SAE Uzay Aracı
Konseyi’nin ticari standardı haline geldi. Daha fazla bigi için http://www.jauswg.org/.
Ortak Angajman / Tecrübesi Denemesi (CEE) :Collaborative Engagement Experiment
Genel Bilgi : İnsansız sistemlerin sahip olduğu mücadele yetenekleri önceki sistemlere göre
liderlerimizi oldukça mutlu etti. Otokontrollü robotlar çoklu kontrol imkanı veren sistemler bir
robot ordusu gereksinimini daha da arttırdı. Birlikte çalışma genel olarak bir veya birden fazla
robotun bir anda çalıştırılarak bir görevi tamamlaması olarak tanımlamıştır. Ortak çalışabilen
robot orduların geleceğin savaş alanları için daha az can kaybı ve daha yüksek keşif
olanağıyla büyük önem kazanmıştır. İnsansız Sistemlerin Gruplandırılması gerekli
operasyonel prosedürler, teknik arayüzler, protokoller ve sıralı planlama teknolojilerine göre
yapılmaktadır. Bunların bir bölümü sadece bu proje için hazırlanmış teknolojilerdir. Ortak
çalışan robotlarla ilgili tüm teknik ve operasyonel çalışmalar, teknolojilerin büyük gelişim
göstermesini sağlamaktadır.
CEE çok aşamalı bir projedir ve araç teknolojisini aşama aşama yükseltme ve geliştirme
mantığı üzerine kuruludur. Bu proje Operasyon Konsept’lerinin (CONOPS) gelişimini, Taktik,
Teknik ve prosedür (TTP); yapı gelişimi ve teknik tahmin başlıkları altında yürütmektedir. Bu
yürütme şekli süratli ilerleyen bilim ve teknoloji gelişmelerinin rahat takip edilmesinin yanında
yapı gereksinimlerinin giderilmesi ve sürecine de büyük katkı sağlamaktadır.
Kooperatif İnsansız Yer Hücum Aracı Cooperative Unmanned Ground Attack
Robot(COUGAR)
Genel Bilgi: COUGAR ABD Kara Havacılık ve Füze, Araştırma, Geliştirme ve mühendislik
merkezi (AMERDEC) dahilinde robot geliştirmesi gerçekleştirilen çok aşamalı bir programdır.
İlk aşamada; deneysel bir insansız araç yapılı bir robotla, Keşif-Gözetleme-hedef
belirleme ve javelin füzesi tatbik edildi. Tatbikat 2002 yılında 19 hafif Zırh Delici Silah (LAW)
roket ve javelin füzesinin fırlatılmasıyla başarıyla sonuçlandı. Tatbikatın 2nci Aşaması
2003’te 3 javelin, 3 Hellfire füzesi ve 7,62 mm.çapında M240 makineli tüfek mermisinin
ateşlenmesiyle gerçekleşti. 3ncü Aşama (hareket halindeki) robotik bir yüksek mobilasyonlu
çok maksatlı tekerlekli araçtan (HMMWV) Mk-19 Elbombası Fırlatıcısı’nın kullanılmasıyla
tatbik edildi. Hedef koordinatları ufak bir insansız hava aracı tarafından sisteme aktarıldı ve
bunlar ateş özellikleri ile birlikte hesaplanarak, hedef sistem tarafından belirlendi. 3ncü
aşama 2004 yılının Eylül ayında gerçekleşti.
İnsansız Hava Araçları (UA) ve İnsansız Yer Araçlarının (UGV) Kooferatif Gelişimi :
Program USAF Robotik Ar-Ge’nin İHA’larla İYA’ların (İnsansız Yer Araçları) kooferatif
çalışmalarını geliştirme ve düzenleme çabasıyla oluşturulmuştur. Bu gereksinim 2003
STORK tatbikatında dahada belirgin hale geldi ve İHA’larla İYA’ları ortak network ağı
üzerinde müşterek kullanmanın görev etkinliği açısından daha faydalı olacağına karar verildi.
Planlanan Geliştirme
:
1) JAUS/NATO STANAGAS uyumlu IHA,
2) Arttırılmış teleoperasyon ve düşük maliyetli Rotatif kanatlı İHA otonomisi
128
3) İYA’ların sinyal boyutunu geliştirmek için antenli iletişimler,
4) İYA’lara harita ve model yapımı ve durumsal farkındalık sağlamak için çizim
maketlerinin yerleştirilmesi,
5) Rotatif kanatlı İHA’larla İYA’ların dakik karar mekanizmasına kavuşturulması,
6) İYA’nın güzergah planı için alan modellemesi eski sistemin JAUS uyumunun
sağlanması ve
7) Engellerden kaçınma ve davetsiz misafir dedektörü için görüntülü belirleme
JAUS uyumlu İHA ve İYA’lar geniş bir yelpazede tasavvur edildi.
Bunlara ait bir özet aşağıdaki tablodadır.
Muhtelif Platformların Özellikleri
R-Max İHA
Boyut :
12”x2”x3.5”
Ana Rotor Çapı:
10 feet
Kuyruk Rotor Çapı: 21ft.
:
ARTS-İYA
:9.5”x5.5”x6.5”
Ağırlık:8100 libre
Alan Etkinliği :14inch
Muhtelif Platformların Performansları:
R-Max İHA
ARTS-İYA
Maksimum Yükleme :
60 Libre Maksimum Yükleme : 3500 Libre
Uçma Süresi :
60 Dakika
Uçma Süresi:
6-8 Saat
Görüş Hattı Mesafesi :
492 Feet
Maksimum Hız:
8 Mil
Yere Olan Basınç: 2 PSI
Görüş Hattı Mesafesi: 1,5 Mil
San Dieogo SPAWAR Sistemleri Merkezi İHA-İYA Kooperatif Gelişimi:
İHA ve İYA kooperatif geliştirmeleri San Diego SPAWAR sistemleri merkezinde (SSCSD) yirmi yıldır süren hava ve yer araçları ile ilgili avantajların arttırılması amacıyla
çalışmalar sürdürülmektedir. Ayrıca bazı SSC-SD araçları da geliştirilen ürünler
arasındadır. Bunlar Çoklu Robot Operatör Kontrol Ünitesi Multi Robot Operator Control
Unit (MOCU) ve MDARS-E’dir. Geliştirme süreci farklı alanlarda gerçekleşmektedir.
İlk alan dikey iniş ve kalkışlı İHA’lar için sürdürülen Otonom İHA Görev Sistemi
Autonomous UAV Mission System (AUMS)’dir. Çalışmanın amacı bir İHA’nın herhangi bir
antenli çağrıya ihtiyaç duymaksızın tek bir platformdan havalanabilmesi, ikmal
yapabilmesidir. Kendini yenileme yeteneği GEODETICS şirketinin sağladığı GPS ve
Carnegie Mellon Üniversitesi’nin görüntü teknolojileriyle tam bir entegrasyon
sağlamaktadır. Sistem farklı insanlı ve insansız araçlarla kullanılacak ve JAUS
protokolünü ve SSC-SD MOCU komut ve kontrol arayüzünü kullanacaktır. AUMS çoklu
alan ve hava platformlarında kullanılmak üzere modifike edilebilir.
Yakın tarihli bazı İHA görevleri, keşif, radyo frekans menzillemesi, genel görüntülü
GPS arttırması, gözetleme, fizyolojik operasyonlar ve mayın taramalarını içermektedir.
Gelecekte kullanılacak olanlar ise hedef oluşturma ve yükleme dağılımıdır. Diğer
faydaları ise görev esnekliğidir. Bu yetenek İHA’nın farklı türdeki araçlardan fırlatılsa bile
başka bir araç tarafından indirlmesini sağlayabilmesidir. Bu da zaman tasarrufu ve insan
gereksiniminde düşüş sağladığı için görevler arası zaman düşerek daha profesyonel bir
hal almasını sağlar. Geliştirmenin ikinci alanı ise JAUS uyumlu İHA, AUMS projesine
129
katılır ve kendi sonuçlarına ulaşır. SSC-SD, JAUS VITOL İHA platformlarını oluşturmak
için Allied Aerospace Nortrop Grumman, Tyndall Hava Kuvvetleri Araştırma Labaratuvarı
(AFRL) daha ulusal mühendislik ve çevre labaratuvarları ve otomasyonu ile işbirliği içine
girmiştir. Bu platformlar sadece AUMS geliştirmelerinde değil, aynı zamanda deney,
tatbikat ve İHA-İYA’ların genel testlerinde de kullanılabilir.
Geliştirme alanının 3. Alanı ise ortak çalışma durumlarıdır. Keşfedilen bazı
uygulama alanları (1) Karşı mayınlama operasyonları, (2) IED araması, (3) oval sinyaller
kullanılarak hedef tahmini, (4) KBRN yayma,(5) meteorolojik sensörler, (6) iletişim
kanalları, (7) manuel dağılımlardan dış menzile Throwbot iletimi,
SSC-SD diğer devlet ve endüstri kuruluşlarıyla da farklı proje ve tatbikatlar için
anlaşacaktır.
Muhtelif İHA’ların Özellikleri :
Allied Aerospace
iSTAR Ducted Fan
Yamaha Rmax
Rotomotion
Helikopter
Twin Helikopter
Boyut :
Ana Rotor Çapı:
Kuyruk Rotor Çapı:
12’x2’x3.5’
10 Feet
21 in
44” boy x 29” genişlik
-
64”x20”x25”
72 in
14 in
Muhtelif Platformların Performansları:
Maksimum Yükleme : 100 Libre
Uçma Süresi :
30-45 Dakika
Görüş Hattı Mesafesi :
-
68 libre
60 Dakika
2600 feet
20 libre
40-90 Dakika
900 feet
Birleşik İnsansız Sistemler Ortak Kontrolü Joint Unmanned Systems Common
Control (JUSC2) ACTD
Denizüstü Muharebe Merkezi (NSWC) Panama Şehri insansız sistemlerin
desteklenmesi ve geri kazanım açısından uzun bir geçmişe sahiptir. 1960’lara dönersek
Vietnam çıkartmasında pek çok insansız su aracının kullanıldığını görebiliriz. NSWCPanama Şehri bugün de insansız sistemlerin Ar-Ge’si ve pek çok Su-üstü, Sualtı, İHA ve
İYA geliştirme programı yürütmektedir. Bir diğer devam eden proje ise 2004 senesinde
başlayan İHA’ları etkileyecek olan JUSC2-ACTD’nin sağladığı en büyük avantaj ise pek
çok farklı türden insansız aracı aynı anda yönetilebilir kılması ve yeni kontrol otonomları
yerleştirilerek daha kooperasyonel bir hale geliritebilir olması. JUSC2’un operasyonal
yönetimi ABD Birleşmiş Kuvvetler Komutanlığı, teknik yönetimi NSWC Panama Şehri ve
intikal yönetimi de NAVSEA PMS 420 Sahil Güvenlik Modül Pragramı Ofisi tarafından
yürütülmektedir. JUSC2 Sahil Güvenlik Komutanlığı için pek çok, Suüstü, Sualtı ve İHA’yı
bir arada aynı anda kullanabileceğinden dolayı ciddi bir avantaj sağlayabilir. Ve ek olarak
JUSC2 Sahil Güvenlik Komutanlığı’nı 4/5. Seviyelerde Kara Kuvvetlerinin Shadow 200
İHA’sını ve 3. Seviyede USAF Predator B insansız aracını STANAG 4586 ile birlikte
130
kullanabilmek için Ortak İnsansız Sistemler Kontrol Merkezinde gerek duyulan arayüzlere
de imkan sağlıyor.
Son olarak JUSC2, USAF tarafından geliştirilen JAUS uyumlu bir ana bağlantıyı da
kullanılabilir hale getirmektedir. Hem JAUS hemde STANAG 4586’nın birlikte
işletilmesiyle gerekli hallerde herhangi bir deniz kuvveti, kara aracını işletebilecek veya
gerekli hallerde diğer niteliklerdeki araçları yönetebilecek.
JUSC2 ACTD hali hazırda HSV-2 SWIFT üzerine monte edilmiş İnsansız Araçlar
Ortak Kontrolü (UVCC) adında bir prototipe sahiptir. UVCC 8.1a versiyonu 2004’te HSV2 üzerinde test edildi. Sahil Güvenlik ekiplerine Flight 0 baş kontraktörlerini getirtti. Bu
çalışmanın ilk halkasını Suüstü ve sualtı araçları arayüzleri ikinci halkası olan UVCC 8.2
versiyonu 2004 Eylülünde HSV-2’ye eklendi. Bu ikinci halka Otomatik Ateşlemeli Direk
İniş-Kalkışlı İnsansız araçlarını taktik kontrol sistemi ile kullanmak için gereken arayüzleri
sağladı. JUSCC 2007 başlarında yapılacak olan JFTX-07 deniz tatbikatı ile son halini
almış olacak. Ardından ikmal LCS gözetleme programı dahilinde devam edecek.
İHA’lar İçin Kullanılan Spesifik Terimler;
Survivability Beka (Yaşam Ömrü): Bir İHA’nın insan yapımı bir alanda tehlikelerden
kaçınabilmesi veya canlı kalabilmesidir.
Suspectibility Hassaslık: Bir İHA’nın insan yapımı bir çevrede tehlikelerden kaçınabilme
yeteneğidir.
Vulnerability Saldırı Açıkları: İnsan yapımı bir çevrede İHA’nın hayatta kalabilirliğini
ifade eder.
Expendable Vazgeçilebilirlik: İHA temel hayatta kalma becerisine sahiptir.İHA zaiyatı
minimum maliyet ve operasyon etkisinde olmalıdır. Bir İHA kolaylıkla değiştirilebilir ve
operasyon başarısını etkilemez.
Attritable Yıpratabilirlik: Bir İHA eğer hayatta kalabilirse, İHA’nın kaybolma durumu
operasyonun maliyetini arttırabilir. Ancak operasyonda sağlanan başarı daha önemlidir.
Survivable Hayatta Kalabilirlik: İHA büyük oranda hayatta kalma becerisine sahiptir. Bu
durumda İHA’nın kaybı anlamlı ve/veya operasyonel maliyeti etkiler.
131

İHA Sistemleri Yol Haritası 2005-2030

Transkript

Benzer belgeler

SHT-İHA

Dosyayı Açınız - my DRONE land

PDF Dokümanı Açınız

Dosyayı Açınız - my DRONE land

SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİ İHRACATÇILARI BİRLİĞİ Sayı

dosyayı indir - Cyber Enerji

SOIL-CLIK - Hunter Industries

Havacılık ve Uzay Müzesi Kaşiflerin ve Gezginlerin Kenti