Karışımlar

KONU: Karışımlar
Su-zeytin yağı karışımı
heterojen bir karışımdır. Sukum karışımı, salata, kükürtsu, kahve-toz karışımı da
birer heterojen karışımdır.
Birden fazla maddenin özelliklerini kaybetmeden
oluşturdukları topluluğa karışım denir.
İçme suyu, gazoz, limonata, meyve suyu, yemekler,
salata, süt, ayran, hava, sis, çamur vb. birer karışımdır.

Karışımlar, sadece elementten veya bileşikten
oluşabileceği gibi hem element hem de
bileşikten oluşabilir.
Örnek; Tuzlu sudaki bileşikler Tuz ve Su’dur.
Lehimdeki elementler Kurşun ve Kalay’dır. Havadaki
elementler ise Azot ve Oksijen, bileşik ise
karbondioksittir.



Karışımlar aynı tür taneciklerden oluşmazlar. Bu
nedenler saf madde değildirler.
Karışımlar, element ve bileşiklerin kimyasal
özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle
oluştuğundan yeni bir madde değildir.
Karışımlar sembol ya da formülle
gösterilemezler.
Heterojen karışımlara adi karışımda denir.
Homojen Karışımlar
Karışımı oluşturan maddeler karışımın her yerine eşit
olarak dağılmış ise bu tür karışımlara homojen karışım
denir.
 Homojen karışımlara dışarıdan bakıldığında tek
bir maddeymiş gibi görünür.
Örnek; Tuz-su karışımı, su-şeker karışımı birer homojen
karışımdır.


Homojen karışımlara çözelti denir. Çözeltide
madde karışımı her yerde aynıdır.
Çözelti, çözücü ve çözünenden oluşur. Miktarı
çok olan çözücü, miktarı az olan çözünendir.
Not: Sulu çözeltilerde miktarı az olsa bile su bir
çözücüdür.


Karışımlar, görünümlerine göre homojen ve
heterojen karışımlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Heterojen Karışımlar
Karışımı oluşturan maddeler karışımın her yerine eşit
olarak dağılmamışsa bu tür karışımlara heterojen
karışım denir. Heterojen karışımlarda karışımı
oluşturan maddelerin tanecikleri birbiri içerisinde
dağılmazlar. Bu nedenle karışımı oluşturan maddeler
ayrı ayrı görülebilir.
Örneğin su ve zeytinyağını bir bardağa dökersek, su
altta, zeytinyağı üstte iki farklı maddeymiş gibi
görünürler.
Çözeltiyi oluşturan maddeler fiziksel hallerine
göre, katı-katı, katı-sıvı, sıvı-sıvı, sıvı-gaz ve gazgaz çözelti olarak sıralanabilir.
Katı-katı Çözeltiler: Lehim (kurşun+kalay), Madeni
para (nikel+demir+krom)
Katı-Sıvı Çözeltiler: Şerbet (Su+şeker+renklendirici),
Burun damlası (Su + tuz)
Sıvı-Sıvı Çözeltiler: Kolonya (su + alkol + esans), sirke
(su + asetik asit)
Sıvı-Gaz Çözeltiler: Gazoz (Su + karbumdioksit), Soda
(Su + karbondioksit + mineraller)
Gaz-Gaz Çözeltiler: Hava (Azot + Oksijen +
karbondioksit)
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
İki madde karıştırılıp çözelti oluşturulurken, çözünen
maddenin tanecikleri çözücü maddenin tanecikleri ile
etkileşerek birbirinden ayrılır.
Çözünme, çözünen ve çözücü maddelerin bir biri içerisinde
iyonlarına veya moleküllerine ayrılmasıdır.
Kovalent bağlı bileşikler moleküler haldedirler. Molekül
yapılı bileşikler çözelti oluşurken moleküler halde
çözünürler.
Su ve şeker moleküllerini ele alalım. Her ikisi de molekül
yapılıdırlar. Şeker su içine atılıp belli bir süre beklenirse
kaptaki şeker miktarının azaldığı görülür. Bu durumda
şeker molekülleri su içinde çözünmektedirler. Şeker
molekül yapılı olduğundan su içerisinde moleküler halde
çözünür. Bütün şeker su içerisinde taneciklerine ayrılarak
suyun içerisinde her yere eşit olarak dağılmış olur.
Çözeltilerin Elektrik İletkenliği
Bazı çözeltiler elektrik akımını iletirken, bazı çözeltiler ise
elektrik akımını iletmez. Çözelti oluşurken çözünen madde
iyonik yapılı ise çözelti elektrik akımını iletir. Çözünen
madde moleküler yapılı ise çözelti elektrik akımını iletmez.
Elektrik akımını ileten çözeltilere elektrolit çözelti denir.
Örnek; Tuzlu-su, limonlu su, asitli su, bazlı su, sabunlu su,
sirkeli su elektrik akımı iletir. Elektrolit çözeltilerde çözünen
madde iyonlarına ayrılarak çözünür.
Elektrik akımını iletmeyen çözeltilere elektrolit olmayan
çözeltiler denir. Örnek; Şekerli su, alkollü su, saf su, iyotalkol çözeltisi gibi,
Elektrolit olmayan çözeltilerde çözünen madde moleküler
halde çözündüğünden elektrik akımını iletmez. Çözeltinin
elektrik akımını iletmesi için çözünen maddenin iyonlarına
ayrılarak çözünmesi gereklidir.
İçme suları ve musluk suları birer elektrolittir. Çünkü
yağmur suyu toprağa karıştığında toprağın yapısında
bulunan bazı iyonik maddeler su içinde çözünür.
Çözünme Hızına Etki Eden Faktörler
1- Sıcaklığın artması çözünme hızını arttırır.
İyonik yapılı olan tuzun suda çözünmesi ise şekerin suda
çözünmesinden farklıdır. Tuz, Na ve Cl den oluşan iyonik
yapılı ve yığın halinde bulunan bir bileşiktir. Su ise H ve O
dan oluşmuş moleküler yapılı bir bileşiktir.
Yukarıdaki bardaklarda aynı miktar su bulunmaktadır. Bu
bardaklara 10 gram şeker atıldığında şekerlerin
bardaklardaki çözünme hızı en hızlı II kapta olur. En yavaş
çözünmede I. Kapta gerçekleşir.
Tuz su içene atıldığında tuz su içerisinde iyonlarına (Na+ ve
Cl-) ayrışarak çözünür. Tuzun etrafını saran su molekülleri
tuzun tamamını çözdüğünde sodyum ve klor iyonları
çözeltideki suyun her yerine eşit olarak dağılır.
Sıcaklık arttıkça çözünen maddenin çözünme hızı da artar.
www.sbsfenci.com
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
2- Çözünen maddenin tane boyutu küçüldükçe çözünme
hızı da artar.
Aynı miktarda ve aynı sıcaklıkta su bulunan bardaklara
şekildeki gibi şekerler atıldığında III. Bardaktaki şekerin
çözünme hızı en fazla olur. En yavaş çözünme ise I. Bardakta
olur. Tanecik boyutu en küçük olan şeker pudra şekeridir.
Çözünen maddenin tanecik boyutu küçüldükçe çözünme hızı
da artar.
3-Karıştırmak çözünme hızını arttırır.
Derişik ve Seyreltik Çözelti
Yukarıdaki bardakları ele alalım. I. Ve II. Bardaktaki suların
miktarları ve sıcaklıkları eşittir. I. Bardağa 10 gram şeker, II.
Bardağa 20 gram şeker attığımızda II. Bardaktaki su I.
Bardaktaki suya göre daha şekerli olacaktır. Burada şeker
miktarı fazla olan derişik, şeker miktarı az olan seyreltik bir
çözelti olmuş olacaktır.

Çözünen madde oranı fazla olana derişik çözelti,
çözünen madde miktarı az olan çözeltiye seyreltik
çözelti denir.
Yukarıdaki 3 şekil incelendiğinde en derişik olan 1. Şekildir.
En seyreltik olan ise 3. Şekildir.
Aynı miktar ve aynı sıcaklıkta su bulunan kaplara aynı miktar
şeker atılıp II. Kap kaşık ile karıştırılırsa II. Kaptaki çözünme
daha hızlı olur.
Karıştırmak çözünme hızını arttırır.
Yukarıdaki kahvelerden III. kahve en şekerli olanıdır. En
fazla olan en derişiktir. En seyreltik olan ise I. Kahvedir. II.
Kahve I. Kahveye göre daha derişiktir. III. Kahve de II.
Kahveye göre daha derişiktir.
www.sbsfenci.com
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
Çözüm:
Şekerin en kısa sürede çözünebilmesi için tane boyutunun
en küçük, çözücü sıcaklığının en fazla olması gereklidir. Bu
duruma uyan düzenek İlay’ın düzeneğidir. Doğru cevap D
seçeneğidir.
Soru:2009 SBS
Yukarıdaki kaplardaki çözeltileri derişikliklerine göre
sıralayalım.
Bu tip sorularda su miktarlarını eşitlemek en kolay
olanıdır. II. Kaptaki suyu 100 ml yaparsak şekerde 20 gram
olacaktır. O zaman en derişik olan II ve III nolu kaplar
olacaktır. Derişiklikleri sıralaması II=III>I


Derişik bir çözeltiyi seyreltik hale getirmek için
çözücü ilave etmek gerekir. Örneğin tatlı miktarı
fazla olmuş bir şerbetin tatlısını azaltmak için
şerbete su ilave etmek gerekir.
Seyreltik bir çözeltiyi derişik hale getirmenin iki
yolu vardır.
1-Çözeltiye çözünen ilave etmek. Örneğin şerbetin
şekeri az ise şeker ilave etmek şerbetin şekerini
arttıracaktır.
2-Çözeltiyi kaynatmak. Çözelti kaynatıldığı zaman
çözücü buharlaşarak çözeltiyi terk edecektir.
Çözünen miktarı değişmeden çözücü azaltılmış
olur. Bu sayede derişik çözelti seyreltilmiş olur.
Soru-2008 SBS
Çözüm:
Seyreltik bir çözelti oluşmuş. Şeker ilave ederek derişik
hale getirilmiş. Aynı olay çözelti kaynatılarak da derişik
hale getirilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.
www.sbsfenci.com
7. Sınıf Fen ve Teknoloji
Soru-2010 SBS
Soru-2007 6. Sınıf DPY
Çözüm:
Saf su ve Şekerli su elektrik akımını iletmez. Tuzlu su ise
elektrik akımını iletir. Yalnız L deney düzeneğindeki lamba
yanar. Doğru seçenek B seçeneğidir.
Çözüm:
Can’ın devresinde ampulün yanmamasının sebebine
bakalım. A seçeneğindeki Pil sayısı olamaz. Çünkü pil sayısı
olsa idi Ece’nin devresindeki ampulünde yanmaması
gerekirdi.
B seçeneğindeki çözelti miktarı ve D seçeneğindeki
çözeltinin bulunduğu kap olamaz. Çünkü çözelti miktarı ve
çözeltinin bulunduğu kap olsa idi Efe’nin devresindeki
ampulünde yanmaması gerekirdi.
Can’ın devresindeki ampulün yanmamasının sebebi
çözünen maddenin cinsinden kaynaklanmaktadır.
Doğru cevap C seçeneğidir.
www.sbsfenci.com